1

Marzena Tuliszka

PROGRAM AUTORSKI

Zobaczyć, zrozumieć, zapamiętać, czyli zaprzyjaźnić się z historią

Słupsk 2006

2

Części składowe

Część 1. Wstęp……………………………………………………………………….… 3

Część 2. Cele programu autorskiego………………………………………….……….. 4

Część 3. Metody, formy i środki realizacji programu……………………………….… 6

Część 4. Rozkład materiału………………………………………………………….… 8

Część 5. Metody ewaluacji……………………………………………………………. 12

Część 6. Literatura…………………………………………………………………….. 13

Część 7. Załączniki………………………………………………………………...…. 15

3

Wstęp 1

W ubiegłym roku szkolnym pięcioro nauczycieli z naszej szkoły wzięło udział w ogólnopolskim programie „Nauczyciel z klasą”, w

ramach którego pracowaliśmy z uczniami między innymi metodą projektu. „Moja” grupa uczniów pracowała nad projektem, zajmując się zabyt-

kami w państwach graniczących z Polską. Praca nad projektem okazała się twórcza, a uczniowie stanęli na wysokości zadania. Doszłam do prze-

konania, Ŝe poznawanie świata najlepiej jest zacząć od „własnego podwórka”. Dlatego narodził się pomysł udziału w programie „Ślady przeszło-

ści. Uczniowie adoptują zabytki”.

W szkole uczniowie obowiązkowo muszą uczyć się między innymi historii.

Historia i społeczeństwo to przedmiot nauczania, który odgrywa waŜną rolę w systemie kształcenia. Jej zadaniem jest między innymi prze-

kazywanie wiedzy o mechanizmach funkcjonowania społeczeństw i państw w przeszłości, wprowadzenie uczniów w krąg wartości narodowych,

kształtowanie postaw patriotycznych.

Wiedza i umiejętności zdobyte przez uczniów w procesie nauczania tego przedmiotu umoŜliwiają im kształtowanie własnych systemów war-

tości i postaw obywatelskich.

Jako przedmiot obowiązkowy, ten, którego trzeba się uczyć, trzeba poznawać róŜne dzieje – te odległe nie tylko w czasie, ale równieŜ w

przestrzeni nas otaczającej, zapamiętywać fakty, a przede wszystkim pamiętać wielką ilość dat, stanowi dla uczniów niezbyt atrakcyjny obowią-

zek. Tymczasem okazuje się, Ŝe chodzimy róŜnymi drogami, mijamy róŜne budowle, w Ŝyciu codziennym posługujemy się róŜnymi przedmio-

tami, albo te przedmioty leŜą gdzieś obok nas. Nie zwracamy na to większej uwagi. Jednak wiele z nich stanowi dobra naszej historii i kultury.

Niejednokrotnie bardzo cennej, ale zaniedbanej. Wystarczy zebrać o nich informacje i sposób patrzenia na to wszystko zmienia się diametralnie.

Coś, co było czymś nic nieznaczącym wokół nas staje się bardzo atrakcyjne, a przede wszystkim ciekawe. Wystarczy zainteresować tym

uczniów, aby ich spojrzenie na historię było zupełnie inne, stało się bardziej atrakcyjne i wciągające.

Takie moŜliwości daje udział uczniów w programie edukacyjnym „ Ślady przeszłości. Uczniowie adoptują zabytki”.

Uczniowie poprzez atrakcyjne zajęcia sami poznają dzieje związane z regionem, w którym mieszkają.

4

Program nauczania historii w szkole podstawowej ze względu na ograniczony czas przeznaczony na jego realizację, moŜliwości poznaw-

cze uczniów, oraz szeroki zakres chronologiczny, nie daje moŜliwości zrealizowania tej koncepcji. Wykorzystałam sprzyjającą okoliczność -

Dyrektor naszej szkoły, wychodząc naprzeciw zainteresowaniom historycznym uczniów, przeznaczył dodatkowa godzinę dydaktyczną na koło

historyczne w roku szkolnym 2006/2007. Na zajęciach prowadzonych przeze mnie realizować będę z uczniami mój program autorski „Zobaczyć,

zrozumieć, zapamiętać, czyli zaprzyjaźnić się z historią”, w ramach, którego będziemy realizować ogólnopolski program edukacyjny „ Ślady

przeszłości. Uczniowie adoptują zabytki”.

Zajęcia prowadzone będą w wymiarze 1 godziny lekcyjnej tygodniowo dla chętnych uczniów z klas IV – VI.

Przewidziana grupa ochotników – 12 uczniów.

Głównym celem mojego programu autorskiego jest zapoznanie uczniów z róŜnorodną i bogatą tematyką historyczną.

Obok tego, głównym celem ogólnopolskiego programu, w którym weźmiemy udział jest to, Ŝeby uczniowie poszukali w swojej okolicy

ciekawych obiektów - zabytków, samodzielnie wybrali jeden zabytek, którym chcą się zająć, poznali jego dzieje i podjęli się opieki nad nim.

„Dla uczniów będzie to moŜliwość odkrycia i zrozumienia bogactwa lokalnej tradycji i spotkania ludzi, którzy potrafią się nią fascynować”.

Szczegółowe cele omówione są w dalszej części programu.

W czasie realizacji programu liczę na Ŝyczliwość, wsparcie i współpracę Dyrektora Szkoły, prezesa Oddziału Polskiego Towarzystwa Hi-

storycznego w Słupsku, dr. Tomasza Katafiasza, pracownika słupskiej Delegatury Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Gdańsku, pana

Szpilewskiego, który Ŝyczliwie odniósł się do pomysłu i zaproponował pomoc. Mam równieŜ nadzieję, Ŝe do tej inicjatywy pozytywnie odniosą

się nauczyciele naszej Szkoły, a znając ich nastawienie do tego rodzaju inicjatyw słuŜącym uczniom wiem, Ŝe w miarę moŜliwości zawsze mogę

liczyć na ich rady i pomoc.

5

2. Cele

Celem głównym programu autorskiego jest zapoznanie uczniów w przyjazny sposób z róŜnorodną i bogatą tematyką historyczną.

Udział w Ogólnopolskim Programie Edukacyjnym „Ślady przeszłości. Uczniowie adoptują zabytki”, w ramach, którego uczniowie odszu-

kają ciekawe zabytki, poznają ich historię i zaopiekują się jednym z nich. Po wybraniu tego zabytku do opieki uczniowie będą gromadzić infor-

macje na jego temat, sporządzać dokumentację. Poprzez to mam nadzieję na rozwijanie u uczniów myślenia historycznego, zwłaszcza zdolności

do globalnego ujmowania zjawisk politycznych, społecznych i kulturalnych oraz pogłębią swoje postawy historyczne, nauczą się poszanowania

tradycji.

Celem autorki programu jest kształtowanie u uczniów postawy młodych obywateli Polski, Europy, tolerancyjnych wobec historii, obycza-

jów, kultury, otwartych na informacje z róŜnych źródeł. Kształtowanie szacunku wobec dorobku przeszłych pokoleń wraz z potrzebą ochrony

tradycji.

Cele szczegółowe:

• Zachęcenie do zdobywania wiedzy historycznej, ze szczególnym uwzględnieniem własnego regionu,

• Kształtowanie umiejętności samodzielnej oceny wydarzeń historycznych,

• Doskonalenie umiejętności odczytywania interpretacji i analizy róŜnego typu źródeł historycznych,

• Kształcenie umiejętności poszukiwania informacji z róŜnych źródeł, umiejętność właściwej selekcji i wykorzystania ich w pracy,

• Lokalizowania w czasie i przestrzeni omawianych wydarzeń,

• Rozpatrywania wydarzeń z uwzględnieniem ich ciągłości, rozwoju i wzajemnych związków,

• Rozwijanie wiedzy o historii i kulturze własnego regionu, zainteresowanie jego przeszłością,

• Rozwijaniu szacunku dla dorobku minionych pokoleń,

• Ugruntowanie poczucia toŜsamości regionalnej, narodowej, europejskiej,

6

• Poznanie tradycji i zwyczajów kultywowanych przez mieszkańców regionu,

• WdraŜanie uczniów do prezentowania własnych poglądów i opinii,

• Stymulowanie kreatywności uczniów, ich ciekawości oraz zdolności rozwiązywania problemów,

• Rozwijanie umiejętności współpracy i współdziałania uczniów w grupie,

• Doskonalenie umiejętności korzystania z Internetu do wyszukiwania potrzebnych informacji,

• Doskonalenie umiejętności korzystania z programów komputerowych: Word, Power Point, Paint,

• Doskonalenie umiejętności korzystania z drukarki, skanera, cyfrowego aparatu fotograficznego,

• Poszukiwanie instytucji wspierających (Muzeum Pomorza Środkowego w Słupsku, Polskie Towarzystwo Historyczne Oddział w Słupsku,

słupska Delegatura Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Gdańsku, władze samorządowe, instytucje zajmujące się tematyką hi-

storyczną) i współpraca z nimi.

7

3. Metody, formy i środki realizacji programu Realizując program autorski będę stosowała zróŜnicowane metody i formy pracy, takie, które wymagają od uczniów aktywności, kreatyw-

ności oraz samodzielnego myślenia. Z moich obserwacji wiem, Ŝe uczniowie w czasie zajęć prowadzonych metodami aktywnymi nie tylko uczą

się rozmaitych umiejętności podstawowych i tych specyficznych dla przedmiotu historia i społeczeństwo, ale równieŜ budują swój zasób warto-

ści i postaw.

Ten rodzaj zajęć ma charakter praktyczny, poniewaŜ kształtuje u uczniów samodzielność, umiejętność wyraŜania własnych poglądów, ar-

gumentacji, kształtuje umiejętność pracy zespołowej i odpowiedzialność za jej efekt końcowy, co jest niezwykle waŜne podczas prac długoter-

minowych takich jak projekt.

Część zajęć odbywać się będzie z wykorzystaniem komputerów w szkolnej pracowni. Znalezione informacje uczniowie będą gromadzić w

specjalnie przygotowanych tematycznie folderach. Mając tak zgromadzone materiały będą mogli przygotować prezentację z wykorzystaniem

dostępnych edytorów tekstu, po odpowiedniej modyfikacji w Power Poincie jako prezentację dla kolegów i nauczycieli. Jest to bardzo atrakcyjny

sposób dzielenia się wiedzą, który sprawia wiele satysfakcji uczniom.

Dzięki Internetowi będą mieli moŜliwość wirtualnego podróŜowania po muzeach, zabytkach i galeriach. Internet to takŜe moŜliwość nawiązania

współpracy z innymi szkołami, instytucjami, organizacjami zajmującymi się problematyką historyczną.

Z mojej praktyki nauczycielskiej wiem,( w szkole uczę równieŜ informatyki), Ŝe taki rodzaj zajęć jest bardzo atrakcyjny dla uczniów. W

pracowni komputerowej przeprowadziłam wiele lekcji historii i zawsze uczniowie w nich chętnie, aktywnie uczestniczą. Takie lekcje to nie tylko

nauka historii, ale i doskonalenie wykorzystania nowoczesnych technik informacyjnych.

Istotnym czynnikiem procesu dydaktycznego są lekcje muzealne. Muzeum to miejsce, gdzie gromadzone są unikalne eksponaty stanowiące

przykład niezwykle cennych pamiątek, pochodzących z róŜnego okresu. To historia i teraźniejszość. Na uczniów tego rodzaj zajęć ma szczegól-

ny wpływ. Sala muzealna to obcowanie z konkretnymi przedmiotami, które oddziałują na wyobraźnię. Dostarczają wraŜeń estetycznych, rozwi-

8

jają kreatywność i aktywizują. Z własnych doświadczeń wiem, Ŝe taka forma integruje równieŜ zespół. Jest zorganizowanym wyjściem w trak-

cie, którego uczniowie poznają zasady właściwego zachowywania się w muzeum.

Niewielka część zajęć będzie miała charakter teoretyczny. Będzie to wprowadzenie do tego, co chciałabym uczniom zaproponować. Poza

tym uczniowie nie mają jeszcze obszernej wiedzy historycznej. Na takich zajęciach jak wykład, pogadanka czy opis uczniowie uzyskają nie-

zbędne wiadomości „bazowe”.

Realizując program autorski będę korzystała równieŜ z takich metod i formy pracy, jak:

• praca w grupach,

• dyskusja,

• drzewo decyzyjne,

• drama

• debata „za i przeciw”,

• burza mózgów,

• analiza SWOT,

• symulacja,

• portfolio,

• praca z atlasem historycznym,

• praca z tekstem źródłowym,

• wywiady, reportaŜe, ankiety,

• samodzielna praca uczniów,

W zaleŜności od moŜliwości, zdobytych doświadczeń organizować będziemy róŜnego rodzaju działania, w które angaŜować będziemy całą

społeczność uczniowską naszej szkoły.

9

Wśród nich będą:

• apele,

• przygotowanie wystaw tematycznych, plastycznych i albumów,

• organizowanie konkursów tematycznych i wiedzy,

• gromadzenie eksponatów do gabinetu historycznego,

• pokaz multimedialny

Podsumowaniem programu autorskiego będzie szkolny pokaz multimedialny projektu„ Ślady przeszłości. Uczniowie adoptują zabytki”

oraz wystawa prac uczniów, które odbędą się w czerwcu 2007 r.

4. Rozkład materiału/harmonogram działań Realizacja programu moŜe być wzbogacona o propozycje i inwencje uczniów. Program/harmonogram jest elastyczny i w zaleŜności od sy-

tuacji, potrzeby kolejność zagadnień moŜe być zmieniona.

Tematyka zajęć składa się z dwóch bloków tematycznych.

Pierwszy, który realizować będziemy we wrześniu jest niezbędny przy tego typu działaniach, jakim jest projekt to wprowadzenie uczniów

młodszych do róŜnorodnej tematyki historycznej, dla uczniów starszych będzie to przypomnienie i utrwalenie wiadomości z lekcji historii –

poznanie „warsztatu” historyka.

Drugi, harmonogram działań na następne miesiące związany z planowaniem, realizacją i prezentacją projektu, programu„ Ślady przeszło-

ści. Uczniowie adoptują zabytki”.

10

Rozkład materiału

Termin realizacji

Temat

Cele

Metody pracy Uwagi

Wrzesień 1. Jak poznajemy historię? Uczeń zna : • pojęcia: źródło historyczne (mate-rialne i pisane),historyk, archeolog, wykopalisko, pismo.

Uczeń rozumie: • róŜnice między pracą archeologa a historyka,

• rolę źródła historycznego w po-znawaniu i rekonstrukcji przeszło-ści, na czym opiera się wiedza hi-storyczna.

Uczeń potrafi: • podać przykłady źródeł material-nych i pisanych,

• opisać wygląd stanowiska arche-ologicznego.

elementy wykładu, praca w grupach pod kierun-kiem nauczyciela

2. Zabytki i ich ochrona. Uczeń zna: • pojęcia: zabytek, muzeum, skansen, eksponat, konserwator zabytków,

• najwaŜniejsze polskie zabytki. Uczeń rozumie: • dlaczego zabytkowe przedmioty mają wielką wartość dla narodu,

• rolę muzeów w gromadzeniu i pre-zentacji dóbr kultury.

Uczeń potrafi :

pogadanka, wycieczka do muzeum

11

• wymienić zabytki swojego regionu, • wymienić najwaŜniejsze polskie zabytki i pokazać na mapie, gdzie się znajdują.

3.Sposoby mierzenia czasu. Uczeń zna: • pojęcia: zegar, kalendarz, chrono-logia, oś czasu, zegar słoneczny, klepsydra.

Uczeń rozumie: • poznane pojęcia, • w jaki sposób ludzie dawniej od-mierzali czas.

Uczeń potrafi : • posługiwać się poznanymi poję-ciami, porządkować chronologicz-nie wydarzenia.

pogadanka ilustrowana po-kazem lub praca pod kierun-kiem nauczyciela

4. Terminologia historycz-na - pomocą w rozumieniu

historii.

Uczeń zna : • pojęcia związane z terminologia hi-storyczną.

Uczeń rozumie: • rolę źródła historycznego w po-znawaniu i rekonstrukcji przeszło-ści.

Uczeń potrafi: • posługiwać się poznanymi poję-ciami,

• odróŜniać przyczynę od skutku, od-róŜnić przeszłość od teraźniejszo-ści,

• samodzielnie wyciągać wnioski.

elementy wykładu, praca w grupach

12

Harmonogram działań – realizacja projektu Termin realizacji Zadanie do realizacji/działania szczegółowe/ Uwagi

Październik 1. Wyjazd do Delegatury Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Gdańsku. 2. Wybór zabytku, którym chcą się zaopiekować uczniowie. 3. Utworzenie grup zadaniowych, przydział funkcji i zadań w grupach. 4. Ustalenie celów. 5. Opracowanie harmonogramu pracy.

Listopad 1. Kontakt z sojusznikami projektu. 2. Poszukiwanie i selekcja informacji potrzebnych do projektu. 3. Umieszczenie informacji o zabytku na tablicy informacyjnej Koła.

Grudzień - Marzec 1. Realizacja projektu. 2. Wykonanie dokumentacji 3. Przygotowanie prezentacji multimedialnej. 4. Zorganizowanie i przeprowadzenie konkursu plastycznego dla uczniów Szkoły.

Kwiecień 1. Uroczysta ceremonia adopcji zabytku • kontakt z mediami, • notatka prasowa, • opracowanie scenariusza, • przygotowanie zaproszeń, plakatów, ulotek, zdjęć, • zorganizowanie wystawy w szkole.

2. Ogłoszenie wyników konkursu plastycznego. 3. Pierwsza prezentacja projektu (prezentacja multimedialna) na forum Szkoły.

Maj 1. Przygotowanie do prezentacji projektu w Warszawie. • przygotowanie prezentacji multimedialnej, • opracowanie scenariusza.

Czerwiec 1.Prezentacja projektu w szkole. 2.Zorganizowanie wystawy. 3.Ocena prezentacji i całego projektu.

13

5. Metody ewaluacji Diagnozowanie wiedzy, umiejętności i postaw będę dokonywać poprzez: • - ankiety

• - wywiad

• - karty pracy

• - konkursy

• - obserwację planowania organizacji pracy własnej uczniów.

Ewaluacji programu słuŜyć będą równieŜ wytwory pracy uczniów, takie jak:

• - przygotowanie wystaw tematycznych, plastycznych, plakatów, albumów, portfolio

• - informacje na tablicy koła historycznego

• - apele

• - prezentacja multimedialna

14

6. Literatura Opracowania Błaut M., Chamczyk H., Miklikowska I., Moja historia 4. Podręcznik do historii i społeczeństwa dla klasy czwartej szkoły podstawowej. Gdańsk

2003.

Interaktywne metody nauczania z przykładowymi konspektami. Opracowanie zbiorowe pod redakcją Marii Jadczak. Toruń […].

KsiąŜka nauczyciela. Gdańsk 2003.

Malec I., Drama w szkolnej edukacji historycznej. Toruń 2002.

Mulkowski P., Historia i społeczeństwo. Wybór tekstów źródłowych. Toruń […].

Mulkowski.P., Historia i społeczeństwo. Testy umiejętności i wiedzy uczniów. Toruń 2002.

Nowa encyklopedia powszechna PWN, t. 6. Warszawa 1996.

Pacholska M., Ćwiczenia ze źródłami na lekcjach historii i społeczeństwa w klasie VI. Poznań 2001.

Projekt edukacyjny i inne formy uczenia się współpracy. Praca zbiorowa pod redakcją Danuty Kitowskiej. Piła 2003.

Racinowski D., Moja mała ojczyzna. Zbiór ćwiczeń i zadań do międzyprzedmiotowej ścieŜki regionalnej realizowanej w klasach IV – VI szkoły

podstawowej. Płock 2002.

Repińska R., Rodzina, tradycja, obrzędowość w zajęciach świetlicowych (zbiór scenariuszy i konspektów). Bydgoszcz 1994.

Suchański A., Środki audiowizualne w nauczaniu i uczeniu się historii. Warszawa 1987.

Szeweluk- Wyrwa B., Surdyk- Fertach W., Historia i społeczeństwo 4. Poradnik dla nauczyciela. Poznań 2000.

Uroczystości szkolne (apele, konkursy, pantomima, teatr) w szkole podstawowej I – VI. Praca zbiorowa pod redakcją Barbary Bleja-Sosny. To-

ruń 2000.

Wybór lekcji historii metodą dramy. Praca pod redakcją Barbary Blei. Toruń 1998.

15

Strony internetowe

http://www.archiwa.gov.pl/, 17.08.2006 r.

http://www.bn.org.pl/, 17.08.2006 r.

http://www.ceo.org.pl/index.php?wysw=7&sgl=1&dzial=1006, 17.08.2006 r.

http://www.ceo.org.pl/dokument.php?dzial=1349&id=3686, 17.08.2006 r.

http://www.ceo.org.pl/dokument.php?dzial=1349&id=29739, 17.08.2006 r.

http://historicus.pl/index.htm, 17.08.2006 r.

http://www.historia.uw.edu.pl/, 17.08.2006 r.

http://www.kobidz.pl/app/site.php5/Show/1.html, 17.08.2006 r.

http://www.mnw.art.pl/,17.08.2006 r.

http://www.muzeum.krakow.pl/, 17.08. 2006 r.

http://www.muzeum.narodowe.gda.pl/, 17.08.2006 r.

http://www.muzeum.slupsk.pl/i1pl.htm, 17.08.2006 r.

http://www.profesor.pl/, 17.08.2006 r.

http://www.rozak.pl/, 17.08.2006 r.

http://www.spotkania.pl/, 17.08.2006 r.

http://www.szkolazklasa.pl/33.xml, 17.08.2006 r.

http://www.wiw.pl/historia/, 17.08.2006 r.

http://www.wp.pl/, 17.08. 2006 r.

http://www.zabytki-tonz.pl/, 17.08.2006 r.

http://www.zabytki.pl/, 17.08.2006 r.

http://www.zamek.malbork.pl/, 17.08.2006 r.

16

7. Załączniki

Załącznik nr 1

„ Ślady przeszłości. Uczniowie adoptują zabytki”

Uczniowie poszukują w swojej okolicy ciekawych obiektów, poznają ich historię i podejmują się opieki nad nimi.

ŚLADY PRZESZŁOŚCI Uczniowie adoptują zabytki

Program edukacyjny dla szkół

podstawowych, gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych Centrum Edukacji Obywatelskiej, zaprasza do wzięcia udziału w V edycji programu "Ślady przeszłości" ( finansowanego przez Instytut im. Adam Mickiewicza i Fundacja Bankowa im. Leopolda Kronenberga ). Mijane obojętnie stare cmentarze, ukryte we wnętrzu kościołów epitafia, zaniedbane budynki, które były niegdyś nowatorskim przykładem sztu-ki architektonicznej, porzucone na strychu przedmioty codziennego uŜytku, stare podania i legendy - takie przykłady zapomnianych przez po-

17

tomnych materialnych i niematerialnych zabytków przeszłości moŜna mnoŜyć bez końca. Pamięć o nich przywraca im znaczenie, pozwala zro-zumieć i docenić własne dziedzictwo kulturowe. Rzetelna wiedza historyczna oraz poznawanie lokalnej tradycji budują trwałe więzy z miejscem urodzenia i zamieszkania. Program umoŜliwi poznawanie przez uczniów szkół podstawowych i gimnazjów przeszłości swego kraju, poprzez spotkanie z historią bliską, która oddziaływuje na wyobraźnię o wiele silniej, niŜ najlepiej przeprowadzony wykład. Uczniowie poszukiwać będą materialnych śladów prze-szłości, a następnie ustalą szczegóły dotyczące ich powstania oraz późniejszych losów. Pierwszym krokiem będzie wybór, a następnie symboliczne "adoptowanie" przez młodzieŜ zabytku, by udział w programie nie miał charakteru jednorazowej mobilizacji. Akt adopcji moŜe mieć charakter uroczystości z udziałem lokalnych władz i mediów. Niektóre z odkryć wymagać będą zapewne prac porządkowych, poszukiwań archiwalnych - tym waŜniejsze jest wsparcie młodzieŜy przez insty-tucje kultury oraz lokalne samorządy i prasę. W ramach programu młodzi ludzie podejmują róŜnego rodzaju działania artystyczne i edukacyjne, skierowane do rówieśników oraz dorosłych współmieszkańców miejscowości i regionu. Współpraca powiatów i gmin ze szkołami moŜe przynieść trwały rezultat w postaci przygotowanego wspólnym wysiłkiem folderu gminy, miasteczka. Program moŜe być zaczątkiem wolontariatu - w wielu krajach młodzi ludzie oprowadzają turystów po lokalnych zabytkach. Celem programu adresowanego do uczniów jest: 1. wzmacnianie znaczenia tradycji i budowanie poczucia związku z nią, 2. zaangaŜowanie młodego pokolenia i społeczności lokalnej w opiekę nad materialnym dziedzictwem kultury znajdującym się w ich otoczeniu, 4. poszerzenie wiedzy o przeszłości - szczególnie w wymiarze lokalnym, 5. bezpośrednie zaangaŜowanie uczniów w promocję swego regionu, które umoŜliwi im doświadczenia skutków własnych działań, wykorzysta-nie lokalnej tradycji dla rozwoju turystyki w regionie. Zadania szkół uczestniczących: Uczniowie mają za zadanie odszukać, przeprowadzić dokumentację, opisać, a następnie objąć stałą opieką wybrany zabytek ( jeden lub kilka). Zadania tego mogą podjąć się zarówno całe klasy jak i pojedynczy uczniowie z róŜnych klas pod opieką nauczyciela.

18

CEO udostępni realizującym projekt grupom stronę internetową, na której będą mogli regularnie zamieszczać informacje na temat swych dzia-łań, zdjęcia i opisy zabytków objętych opieką oraz zgłaszać nowe pomysły. Program zakłada dwie skale trudności działań: dla szkół podstawowych oraz gimnazjów. Młodsi uczniowie działający poszukiwać będą cieka-wych zabytków sztuki i kultury materialnej i niematerialnej na swoim terenie. Ich zadaniem będzie * ustalenie historii i przeznaczenia odkrytych miejsc bądź przedmiotów * umieszczenie informacji na ich temat w miejscu publicznym * uporządkowanie otoczenia * opracowanie pełnego opisu i umieszczenie go w pobliŜu zabytku * przedmioty kultury materialnej mogą zostać, za zgodą właścicieli, przekazane miejscowemu muzeum, izbie regionalnej itp., bądź prezentowa-ne w postaci czasowej wystawy. * objęcie zabytku stałą opieką ( porządkowanie, stała informacja o nim) * opracowanie przewodnika po wszystkich ciekawych miejscach objętych opieką członków klubu. Uczniowie szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych realizować będą program w poszerzonych ramach. Oto przykłady ich działań: * opracowanie informacji na temat zabytku i umieszczenie go w miejscu publicznym * oznaczenie zabytku i drogi doń prowadzącej, sporządzenie opisu jego historii, a takŜe działań podejmowanych przez uczniów w ramach opieki nad nim. * przygotowanie wycieczki oprowadzającej po zabytkach dla uczniów miejscowych szkół, szkół współpracujących w ramach programu lub dla mieszkańców miasta bądź gminy * opracowanie projektu renowacji zabytków (z uwzględnieniem przepisów prawnych i kompetencji urzędów zajmujących się ochroną zabytków) * poszukiwanie sponsorów renowacji zabytków, we współpracy z miejscową prasą * przygotowanie propozycji wykorzystania zabytku na potrzeby społeczności lokalnej.

19

Współpraca z władzami gmin Podczas realizacji programu waŜny jest bliski kontakt szkół z władzami samorządowymi, (np. gminnymi wydziałami promocji), które wesprą je organizacyjnie i pomogą w dotarciu do osób i instytucji zainteresowanych historią i trady-cją regionu a takŜe rozwojem lokalnym. Współpraca z instytucjami kultury Program zakłada bliska współpracę nauczycieli i uczniów z instytucja, zajmująca się historią regionu ( muzeum, regionalnym towarzystwem kulturalnym, archiwum i biblioteką). Specjaliści podzielą z się z uczniami wiedzą historyczną i pomogą im w poszukiwaniu źródeł historycznych i dokumentowaniu zabytków. Współpraca z lokalna prasą Program zakłada bliską współpracę z mediami, które moŜe odegrać waŜna rolę w upowszechnieniu wiedzy o działaniach uczniów i aktywizowa-niu wokół projektu społeczności lokalnej. W maju-czerwcu kaŜdego roku odbywa się Ogólnopolska Prezentacja Projektów, na uczestnicy programu mogą przedstawić swe dokonania. Jakie korzyści daje udział w programie Dla nauczycieli udział w programie będzie okazją nawiązania kontaktu z uczniem wykraczającego poza standardowe relacje, a takŜe poznania i wykorzystanie nowatorskich metod edukacyjnych i wymiany doświadczeń, propozycja zdobycia nowych umiejętności oraz nawiązanie kontaktu z kolegami o podobnych zainteresowaniach Dla szkoły to okazja do współpracy z lokalną wspólnotą - rodzicami dzieci, władzami samorządowymi, miejscową prasą oraz instytucjami kultu-ralnymi. Dla władz lokalnych - pomysł na promocję i podniesienie atrakcyjności turystycznej regionu. Dla uczniów - moŜliwość odkrycia i zrozumienia bogactwa lokalnej tradycji, spotkania ludzi, którzy potrafią się nią fascynować. źródło: http://www.ceo.org.pl/index.php?wysw=7&sgl=1&dzial=1006, 17.08.2006 r.

20

Załącznik nr 2

Adopcja. Materiały CEO

Adopcja, adopcja... Jak się przygotować i zorganizować uroczystość adopcji zabytku

Czym jest właściwie adopcja zabytku? Pełna nazwa naszego programu brzmi "Ślady przeszłości. Uczniowie adoptują zabytki". Słowo "adopcja" znalazło się tu nieprzypadkowo. Większość polskich zabytków, które nie są zabytkami pierwszej klasy, jest zaniedbana i zapuszczona. Zabytkowe cmentarze i stare fabryki stały się wysypiskami śmieci, kapliczki i stare stacje kolejowe miejscem spotkań marginesu społecznego, piękne niegdyś ogrody zarastają zielskiem, a pałace łuszczą się i rozsypują. Zabytki te, będące najczęściej własnością miasta czy gminy, w większości przypadków nie mają szans na właści-wą opiekę czy konserwację. Powody są oczywiste - brak funduszy, brak zainteresowania, a często po prostu brak świadomości wartości, czy na-wet istnienia zabytku. Dla wielu z nich jedyną moŜliwością ocalenia jest opieka społeczności lokalnej, czy chociaŜby takich programów, jak nasz. Adoptowanie zabytku, to wzięcie go pod opiekę, podjęcie decyzji o wzięciu odpowiedzialności za jego losy, za jego stan, zniszczenia. Adopcja to akt symboliczny, gdyŜ nie moŜna dzięki niemu stać się właścicielem zabytku. Ale nie tylko symboliczny, bowiem opieka nad zabyt-kiem będzie rzeczywista. Uroczysta adopcja Moment dokonania adopcji nazwaliśmy uroczystą adopcją, a dokument przygotowany na tę okazję aktem adopcji. Akt adopcji, który przygoto-wują uczniowie, to dokument o bardzo waŜnym znaczeniu. Dla nich to obietnica zaangaŜowania, dowód, Ŝe ten zabytek stał się w pewien sposób ich - a więc do nich teŜ naleŜy opieka nad nim. Jest to tez zgoda na wykonanie szeregu róŜnych działań, które doprowadzą ich do zdobyciu wie-dzy o nim, poznaniu go i pomocy. Najlepiej, Ŝeby o wyglądzie i treści aktu adopcji zdecydowali uczniowie razem z nauczycielem. Na pewno będą mieli wiele pomysłów na to, jak

21

ten niezwykły dokument moŜe wyglądać. Powinien on zawierać podstawowe informacje - o szkole, adoptowanym zabytku i uczniach biorących udział w projekcie. Jeśli będziecie mieli wątpliwości - zajrzyjcie na nasza stronę. Wśród wielu opisów uroczystości adopcji, na podstronach szkół znajdziecie teŜ zdjęcia prezentujące akty. To waŜny i jeden z najbardziej uroczystych momentów w realizacji programu. W obecności całej szkoły uczniowie adoptują swój zabytek. In-formują tym samym swoje środowisko o działaniach, jakie podjęli. Zazwyczaj szkoły organizują adopcje w swoim gronie. Jeśli jednak w mieście lub regionie w programie Ślady przeszłości uczestniczy więcej szkół, moŜna zorganizować wspólną uroczystość adopcji. Tak zrobiły w zeszłym roku na przykład szkoły z Chełma - w chełmskim Muzeum 18 lutego odbyła się wspólna adopcja 14 zabytków, którymi zajęli się uczniowie z pobliskich miejscowości. Na uroczystości obecni byli wójtowie sześciu gmin oraz proboszczowie parafii katolickich i prawosławnych. Imponu-jące! W tegorocznej uroczystości adopcji w Nowej Rudzie, która planowana jest na 15 maja weźmie udział 12 szkół z regionu. Informacja o tym wydarzeniu juŜ znalazła się w lokalnej prasie (http://www.studentz.rst.com.pl/nowaruda/index.php?ID=aktualnosci&wid=505). Na uroczystość warto zaprosić tych, którzy w jakikolwiek sposób pomagają lub mogliby pomóc uczniom w ich opiece nad zabytkiem. Warto więc, poza dyrekcją szkoły, innymi uczniami i nauczycielami zaprosić na nią władze miasta, gminy, czy powiatu, takŜe władze lokalne kościel-ne. Cennym i poŜądanym gościem będzie teŜ regionalny lub wojewódzki konserwator zabytków oraz przedstawiciele lokalnych muzeów i pla-cówek kulturalnych. Nie istnieje i nie sposób stworzyć gotowego scenariusza uroczystej adopcji. Niewątpliwie najwaŜniejszym momentem jest przekazanie aktu ad-opcji dzieciom przez kogoś z gości lub dyrekcję szkoły. Uczniowie razem z nauczycielami przygotowują teŜ zazwyczaj program artystyczny, obejmujący przede wszystkim prezentację zabytku oraz treści projektu - co zamierzają z nim zrobić. Źródło: http://www.ceo.org.pl/dokument.php?dzial=1349&id=3686, 17.08.2006 r.

22

Załącznik nr 3 MATERIAŁY CEO

Prezentacja - jak to się robi Materiały uzupełniające PRZYGOTOWANIE PREZENTACJI (materiał uzupełniający - KROK IV PREZENTACJA) JeŜeli jeszcze nie wiesz jak TO się robi , przeczytaj! Nadszedł czas, aby poinformować innych o waszych działaniach. Waszym głównym zadaniem jest przygotowanie uroczystej prezentacji projektu. W programie Ślady Przeszłości, czyli uczniowie adoptują zabytki" co roku odbywa się ogólnopolska prezentacja projektów, która za zwyczaj ma miejsce na Zamku Królewskim w Warszawie. Czekają was takŜe prezentacje regionalne i mniejsze pokazy szkolne i międzyszkolne.

Prezentując publicznie wasze pomysły i działania, chcecie przywrócić pamięci lokalnej wasz zabytek, opowiedzieć o tym, co udało się wam juŜ dokonać i co zamierzacie zrobić w przyszłości. Na prezentacji będziecie musieli występować przed róŜnymi grupami społecznymi: rówieśnika-mi, rodzicami, innymi mieszkańcami i przedstawicielami władz samorządowych.

Grupy te mają róŜne obszary zainteresowań, posługują się odmiennym językiem (wyobraźcie sobie pogawędki z rówieśnikami i dyskusję pod-czas sesji rady miejskiej), inne sprawy są dla nich waŜne i bliskie. Musicie zaplanować swoją prezentację w taki sposób, Ŝeby zrozumiale i atrak-cyjnie informować o waszym zabytku.

Kontakty z mediami

Zaproście na Waszą prezentację przedstawicieli gazet, radia i telewizji, wybierzcie swoich rzeczników, którzy będą opowiadać o projekcie - dobrze jednak, Ŝebyście wszyscy byli na równi przygotowani!. Na prezentację naleŜy przygotować komplety materiałów informacyjnych: opra-cowany przez was artykuł oraz fragmenty teczki dokumentacyjnej, które umoŜliwią dziennikarzom poznanie tematu.

23

Dobrze jest przygotować jedną wersję artykułu, który zawierać będzie wszystkie informacje o was i waszym projekcie. Rozsyłajcie je dziennika-rzom lub przekazujcie przy indywidualnych spotkaniach..

Notatka prasowa

Notatka prasowa odpowiada na pytania naleŜące do kanonu dziennikarstwa:

co? gdzie? kiedy? jak? dlaczego? Pamiętajcie, Ŝe musicie trzymać się zasady zwięzłości - notatka moŜe składać się z tylko trzech zdań, ale moc-no naładowanych treścią. Jedyne ozdobniki stylistyczne na które moŜna sobie pozwolić to dwa elementy: peryfraza (np. przedstawicielki płci pięknej zamiast rzeczowni-ka: kobiety) oraz epitety (np. gładko pokonała).

Wspólnie ustalcie, jakie zadania czekają was w związku z organizacją prezentacji. Na pewno pojawią się wśród nich takie zadania:

• przygotowanie plakatów, folderów, ulotek, zdjęć i innych materiałów informujących o waszym zabytku

● opracowanie scenariusza, wybór lidera, który będzie odpowiedzialny za kontakt z mediami, podział ról i obowiązków

● poinformowanie mediów

● rejestrowanie prezentacji (zdjęcia, dyktafon, kamera, notatki)

Nasza propozycja:

Diabeł tkwi w szczegółach: dlatego przed wami lista tematów do refleksji przed prezentacją.

Na ogólnopolskiej prezentacji, kaŜdej grupie uczniów realizującej jeden projekt zostanie przydzielony ekspert. Ekspert - to osoba zajmująca się zawodowo tym, czym wy zajmowaliście się podczas realizacji programu. Odpowie na kaŜde wasze pytanie, pomoŜe rozwiązać problemy, jakie

24

pojawiły się w trakcie pracy nad waszym projektem. Do was naleŜeć będzie jak najlepsze zaprezentowanie waszych osiągnięć, opowiedzenie historii wybranego przez was zabytku, przedstawienie materiału jaki udało wam się zgromadzić. Musicie się do tego przygotować. Podzielić pra-cę, wyznaczyć osoby, które będą zabierały głoś, zastanowić się, co jest najwaŜniejsze w waszym projekcie i o co chcecie zapytać eksperta. WaŜ-ne, Ŝeby do tego zadania byli włączeni wszyscy uczestnicy prezentacji!

Po prezentacji

Porozmawiajmy...

• Co było najbardziej udanym elementem naszej prezentacji? • Jakie działania podczas przygotowań najbardziej "wypaliły" (które pomysły były najbardziej trafne)? • Na co będziemy zwracać uwagę przy następnej prezentacji? • Co było dla mnie najtrudniejsze podczas przygotowań i przebiegu prezentacji? • Z czego jestem dumna / dumny (co wyszło mi najlepiej, czego się nauczyłem, co przemogłem)? • Co nam nie wyszło? Jak moŜemy tego uniknąć następnym razem?

Źródło: http://www.ceo.org.pl/dokument.php?dzial=1349&id=29739, 17.08.2006 r.

25

Załącznik nr 4

Metoda projektu

Projektem edukacyjnym jako metodą na-uczania nazywamy zaplanowane i koordynowane przez nauczyciela, a reali-zowane samodzielnie przez uczniów, zada-nie albo cykl zadań powiązanych celem i treścią programu nauczania (programu szkoły). MoŜe być powiązany z realizacją programu jednego lub wielu przedmiotów, moŜe teŜ wykraczać poza program.

Uczniowie samodzielnie zbierają potrzebne dane do wykonania projektu, opracowują je (nie tylko w formie pisemnej), a następnie prezentują innym. Sami podejmują decyzje o wyborze źródeł informacji i sposobie prezentacji. Projekty mają odpowiadać zainteresowaniom uczących się i wiązać działalność praktyczną z pracą umysłową, rozwijać samodzielność. Nauczanie projektowe wprowadzone było w szkołach amerykańskich w początkach XX w. i spopularyzowane w innych krajach zwłaszcza w Anglii i Danii, gdzie w miejsce tradycyjnego systemu klasowo-lekcyjnego wprowadza się tzw. projekty jako metody nauki i formy pracy dzieci. W Polsce pierwsze próby z metodą projektów sięgały 1928 r.

Uczniowie przystępujący do pracy powinni poznać dokładną instrukcję, opis przedsięwzięcia, zasady działania i współpracy. Mogą teŜ oczywi-ście uczestniczyć w ustalaniu zasad i przyjąć na siebie zobowiązania przedstawione w postaci kontraktu. RównieŜ przed przystąpieniem do dzia-łania koniecznie naleŜy ustalić sposoby i kryteria oceny oraz zaplanować sposób prezentacji efektów. A. NajwaŜniejsze cechy dobrych projektów edukacyjnych:

� określone cele najlepiej ustalane wspólnie z uczniami; � nawiązanie do realnych znanych uczniom sytuacji;

26

� łączenie treści edukacyjnych z róŜnych dziedzin; � łączenie moŜliwości gromadzenia wiedzy i kształcenia umiejętności; � określone terminy realizacji całości przedsięwzięcia oraz poszczególnych etapów; � dokładne określenie odpowiedzialności za realizację i podział zadań; � dobra instrukcja zawierająca: temat, cele, metody pracy, terminy, kryteria oceny; � uczniowie mogą pracować indywidualnie, choć znaczna część zadania jest realizowana w grupach; � znane są z góry kryteria zasady monitorowania efektów: oceny poszczególnych etapów pracy i aktywności uczniów; � rezultaty pracy prezentowane są publicznie.

B. Pytania do zespołu realizatorów

� Przed przystąpieniem do pracy w ramach projektu zespół realizatorów powinien ustalić odpowiedzi na następujące pytania: � Dlaczego będziemy się zajmować właśnie takim projektem? � Co dobrego przyniesie jego realizacja? � Kto skorzysta na jego zrealizowaniu? � W jaki sposób będziemy pracować? � Jak się zorganizujemy do pracy? � Kto jest odpowiedzialny za realizację? � W jakim czasie będzie realizowany i kiedy moŜemy się spodziewać rezultatów? � Kto moŜe nam pomóc? � Jakie zewnętrzne warunki muszą być spełnione? � Jakie są ewentualne koszty realizacji?

C. Projekt a motywacja Projekt jest jednocześnie doskonałym sposobem zwiększenia motywacji uczniów. Samodzielność w podejmowaniu decyzji, świadomość szcze-gólnej roli i wagi zadań do wykonania, moŜliwość decydowania o sposobie realizacji zadań powodują, Ŝe właściwie nie trzeba dodatkowo zachę-cać ich do pracy. Jeśli zaakceptują projekt i powaŜnie potraktują zaproponowany im kontrakt realizacyjny, mają poczucie przedmiotowego trak-towania i autorstwa. Jeśli dobrze zrozumieją cele i będą, choćby po części, uwaŜać je za własne, jeśli przewidziane rezultaty i kryteria są jasne i realistyczne, czują się odpowiedzialni za efekt, a po udanej prezentacji mają prawdziwą satysfakcję. Najlepsze rezultaty osiąga się wówczas, gdy zarówno nauczyciel, jak i uczniowie są przekonani o wartości i uŜyteczności gromadzonej wiedzy i nabywanych umiejętności.

27

D. Kształcenie umiejętności Praca metodą projektów dobrze słuŜy zwłaszcza nabywania umiejętności w zakresie: � przyjmowania odpowiedzialności; � czytania, pisania, słuchania, mówienia, � twórczego myślenia, � uczenia się; � samodzielności i samodzielnego uczenia się; � planowania i organizacji pracy; � zbierania i selekcjonowania informacji; � współpracy w grupie; � rozwiązywania problemów; � podejmowania decyzji; � komunikowania się; � oceniania własnej pracy; � prezentacji własnej pracy.

E. Rola nauczyciela Metoda ta wymaga od nauczyciela zaangaŜowania, wcześniejszego przygotowania zadań, organizacji pracy zespołów zadaniowych, czuwania nad ich pracą i udzielania pomocy przy opracowywaniu projektu i jego prezentacji. Uwalnia jednak nauczyciela od wielu codziennych nuŜących obowiązków i zarówno uczniom, jak i nauczycielowi daje duŜą satysfakcję. F. Etapy realizacji projektu Praca zgodnie z metodą projektu dzieli się na etapy*: I. Przygotowanie projektu. CięŜar realizacji tego etapu spoczywa zwykle na barkach nauczyciela, moŜe onjednakliczyć na pomoc uczniów.

Wprowadzenie do projektu powinno zawierać opis sytuacji problemowej, która ma zaciekawić uczniów, a moŜe nawet sprowokować do-samodzielnego zainicjowania działań.

II. Planowanie działań. W realizację tego etapu zaangaŜowany jest zarówno nauczyciel jak i uczniowie. Ten etap uwaŜany jest przez nauczy-cieli za najtrudniejszy. Tu dokonuje się wyboru obszaru działania, tematyki, oszacowania zasobów, pozyskania sojuszników. Powstaje teŜ scenariusz działań (opis projektu), instrukcja dla uczniów, projekt oceny i prezentacji rezultatów.

III. Działanie. I nauczyciel, i uczniowie wypełniają zaplanowane role. Nauczyciel zwykle dyskretnie wspiera i kieruje pracami uczniów. Dora-dza i obserwuje. wówczas najlepiej poznaje młodzieŜ, moŜe łatwiej zdiagnozować jej potrzeby, poznać zainteresowania, mocne i słabe

28

strony, moŜliwości i talenty. MoŜe teŜ spełniać rolę eksperta, chociaŜ ekspertami mogą być teŜ specjaliści z zewnątrz lub uczniowie zain-teresowani którąś z dziedzin związanych z projektem.

IV. Prezentacja i ocena projektu. Odpowiedzialność za prezentację biorą na siebie uczniowie. Dokonują oni równieŜ samooceny własnej pracy i oceny skuteczności współpracy w zespole. Nauczyciel wspomaga ich w wyborze sposobu prezentacji projektu, organizuje od strony technicznej prezentację, oraz ocenia projekt na podstawie wcześniej przyjętych kryteriów.

G. Projekt a społeczne otoczenie szkoły Dobrze zaprojektowane działania uczniów powinny dawać realizatorom pewność, Ŝe rodzice, lokalna społeczność, społeczeństwo jako całość uwaŜają je za waŜne i wartościowe. Projekt jest szansą na wykorzystanie zasobów lokalnych, aktywizację otoczenia szkoły, włączenia do współ-pracy rodziców. H. Praca w zespołach Aby praca w zespole przebiegała sprawnie i bez zakłóceń członkowie zespołu muszą się wykazać wieloma umiejętnościami. Omawiając z uczniami zasady współpracy w grupie naleŜy zwróć uczniom uwagę na jedną lub dwie przykładowe umiejętności, np.:

� uwaŜne słuchanie kaŜdej osoby; � pilnowanie kolejności zabierania głosu; � powracanie do zadania, kiedy tylko ktoś spostrzeŜe, Ŝe grupa odbiega od tematu; � uprzejme wyraŜanie niezgody; � proszenie o pomoc; � udzielanie wsparcia; � dbanie, by wszyscy byli zaangaŜowani w pracę; � parafrazowanie, czyli powtarzanie myśli przedmówcy własnymi słowami, zanim wygłosi się własne zdanie; � wyraŜanie szczerego wzajemnego podziwu; � słuchania z empatią; � hamowanie mało twórczych zachowań członków grupy; � dbanie, by kaŜdy w grupie czuł się waŜny; � utrzymywanie kontaktu wzrokowego.

Źródło: http://www.szkolazklasa.pl/33.xml

29

Załącznik nr 5 MATERIAŁY CEO

Ustawa o ochronie i opiece nad zabytkami( fragment). USTAWA z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z dnia 17 września 2003 r.) Rozdział 1 Przepisy ogólne Art. 1. Ustawa określa przedmiot, zakres i formy ochrony zabytków oraz opieki nad nimi, zasady tworzenia krajowego programu ochrony zabyt-ków i opieki nad zabytkami oraz finansowania prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych przy zabytkach, a takŜe organizację organów ochrony zabytków. Art. 2. 1. Ustawa nie narusza w szczególności przepisów o muzeach, o bibliotekach, o języku polskim, Prawa ochrony środowiska, o ochronie przyrody, o gospodarce nieruchomościami, o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, Prawa budowlanego, o ochronie danych osobo-wych i o ochronie informacji niejawnych. 2. Ochronę materiałów archiwalnych wchodzących w skład narodowego zasobu archiwalnego regulują odrębne przepisy. Art. 3. UŜyte w ustawie określenia oznaczają: 1) zabytek - nieruchomość lub rzecz ruchomą, ich części lub zespoły, będące dziełem człowieka lub związane z jego działalnością i stanowiące świadectwo minionej epoki bądź zdarzenia, których zachowanie leŜy w interesie społecznym ze względu na posiadaną wartość historyczną, arty-styczną lub naukową; 2) zabytek nieruchomy - nieruchomość, jej część lub zespół nieruchomości, o których mowa w pkt 1; 3) zabytek ruchomy - rzecz ruchomą, jej część lub zespół rzeczy ruchomych, o których mowa w pkt 1; 4) zabytek archeologiczny - zabytek nieruchomy, będący powierzchniową, podziemną lub podwodną pozostałością egzystencji i działalności człowieka, złoŜoną z nawarstwień kulturowych i znajdujących się w nich wytworów bądź ich śladów albo zabytek ruchomy, będący tym wytwo-rem;

30

5) instytucja kultury wyspecjalizowana w opiece nad zabytkami - instytucję kultury w rozumieniu przepisów o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej, której celem statutowym jest sprawowanie opieki nad zabytkami; 6) prace konserwatorskie - działania mające na celu zabezpieczenie i utrwalenie substancji zabytku, zahamowanie procesów jego destrukcji oraz dokumentowanie tych działań; 7) prace restauratorskie - działania mające na celu wyeksponowanie wartości artystycznych i estetycznych zabytku, w tym, jeŜeli istnieje taka potrzeba, uzupełnienie lub odtworzenie jego części, oraz dokumentowanie tych działań; 8) roboty budowlane - roboty budowlane w rozumieniu przepisów Prawa budowlanego, podejmowane przy zabytku lub w otoczeniu zabytku; 9) badania konserwatorskie - działania mające na celu rozpoznanie historii i funkcji zabytku, ustalenie uŜytych do jego wykonania materiałów i zastosowanych technologii, określenie stanu zachowania tego zabytku oraz opracowanie diagnozy, projektu i programu prac konserwatorskich, a jeŜeli istnieje taka potrzeba, równieŜ programu prac restauratorskich; 10) badania architektoniczne - działania ingerujące w substancję zabytku, mające na celu rozpoznanie i udokumentowanie pierwotnej formy obiektu budowlanego oraz ustalenie zakresu jego kolejnych przekształceń; 11) badania archeologiczne - działania mające na celu odkrycie, rozpoznanie, udokumentowanie i zabezpieczenie zabytku archeologicznego; 12) historyczny układ urbanistyczny lub ruralistyczny - przestrzenne załoŜenie miejskie lub wiejskie, zawierające zespoły budowlane, pojedyn-cze budynki i formy zaprojektowanej zieleni, rozmieszczone w układzie historycznych podziałów własnościowych i funkcjonalnych, w tym ulic lub sieci dróg; 13) historyczny zespół budowlany - powiązaną przestrzennie grupę budynków wyodrębnioną ze względu na formę architektoniczną, styl, zasto-sowane materiały, funkcję, czas powstania lub związek z wydarzeniami historycznymi; 14) krajobraz kulturowy - przestrzeń historycznie ukształtowaną w wyniku działalności człowieka, zawierającą wytwory cywilizacji oraz ele-menty przyrodnicze; 15) otoczenie - teren wokół lub przy zabytku wyznaczony w decyzji o wpisie tego terenu do rejestru zabytków w celu ochrony wartości wido-kowych zabytku oraz jego ochrony przed szkodliwym oddziaływaniem czynników zewnętrznych. Art. 4. Ochrona zabytków polega, w szczególności, na podejmowaniu przez organy administracji publicznej działań mających na celu: 1) zapewnienie warunków prawnych, organizacyjnych i finansowych umoŜliwiających trwałe zachowanie zabytków oraz ich zagospodarowa-nie i utrzymanie; 2) zapobieganie zagroŜeniom mogącym spowodować uszczerbek dla wartości zabytków; 3) udaremnianie niszczenia i niewłaściwego korzystania z zabytków; 4) przeciwdziałanie kradzieŜy, zaginięciu lub nielegalnemu wywozowi zabytków za granicę; 5) kontrolę stanu zachowania i przeznaczenia zabytków; 6) uwzględnianie zadań ochronnych w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz przy kształtowaniu środowiska.

31

Art. 5. Opieka nad zabytkiem sprawowana przez jego właściciela lub posiadacza polega, w szczególności, na zapewnieniu warunków: 1) naukowego badania i dokumentowania zabytku; 2) prowadzenia prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych przy zabytku; 3) zabezpieczenia i utrzymania zabytku oraz jego otoczenia w jak najlepszym stanie; 4) korzystania z zabytku w sposób zapewniający trwałe zachowanie jego wartości; 5) popularyzowania i upowszechniania wiedzy o zabytku oraz jego znaczeniu dla historii i kultury. Art. 6. 1. Ochronie i opiece podlegają, bez względu na stan zachowania: 1) zabytki nieruchome będące, w szczególności: a) krajobrazami kulturowymi, b) układami urbanistycznymi, ruralistycznymi i zespołami budowlanymi, c) dziełami architektury i budownictwa, d) dziełami budownictwa obronnego, e) obiektami techniki, a zwłaszcza kopalniami, hutami, elektrowniami i innymi zakładami przemysłowymi, f) cmentarzami, g) parkami, ogrodami i innymi formami zaprojektowanej zieleni, h) miejscami upamiętniającymi wydarzenia historyczne bądź działalność wybitnych osobistości lub instytucji; 2) zabytki ruchome będące, w szczególności: a) dziełami sztuk plastycznych, rzemiosła artystycznego i sztuki uŜytkowej, b) kolekcjami stanowiącymi zbiory przedmiotów zgromadzonych i uporządkowanych według koncepcji osób, które tworzyły te kolekcje, c) numizmatami oraz pamiątkami historycznymi, a zwłaszcza militariami, sztandarami, pieczęciami, odznakami, medalami i orderami, d) wytworami techniki, a zwłaszcza urządzeniami, środkami transportu oraz maszynami i narzędziami świadczącymi o kulturze materialnej, charakterystycznymi dla dawnych i nowych form gospodarki, dokumentującymi poziom nauki i rozwoju cywilizacyjnego, e) materiałami bibliotecznymi, o których mowa w art. 5 ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach (Dz. U. Nr 85, poz. 539, z 1998 r. Nr 106, poz. 668, z 2001 r. Nr 129, poz. 1440 oraz z 2002 r. Nr 113, poz. 984), f) instrumentami muzycznymi, g) wytworami sztuki ludowej i rękodzieła oraz innymi obiektami etnograficznymi, h) przedmiotami upamiętniającymi wydarzenia historyczne bądź działalność wybitnych osobistości lub instytucji; 3) zabytki archeologiczne będące, w szczególności: a) pozostałościami terenowymi pradziejowego i historycznego osadnictwa, b) cmentarzyskami,

32

c) kurhanami, d) reliktami działalności gospodarczej, religijnej i artystycznej. 2. Ochronie mogą podlegać nazwy geograficzne, historyczne lub tradycyjne nazwy obiektu budowlanego, placu, ulicy lub jednostki osadniczej. Rozdział 2 Formy i sposób ochrony zabytków Art. 7. Formami ochrony zabytków są: 1) wpis do rejestru zabytków; 2) uznanie za pomnik historii; 3) utworzenie parku kulturowego; 4) ustalenia ochrony w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego.

Źródło: http://www.ceo.org.pl/dokument.php?dzial=1342&id=43545

33

Załącznik nr 6

Zabytek Zabytek - obiekt ruchomy lub nieruchomy, a takŜe zespół obiektów lub miejsc, które stanowią świadectwo epoki albo zdarzenia i maja wartość historyczną, naukową, kulturalną, artystyczną i z tej racji podlegają ochronie prawnej; do zabytków stosuje się teŜ pojęcie dobra kultury lub po-mnik historii. Źródło: Nowa encyklopedia powszechna PWN, t. 6. Warszawa 1996, s. 955.

34

Załącznik nr 7

Karta pracy 1

1. Wyjaśnij, czym są źródła historyczne. W swojej odpowiedzi uŜyj wyrazów: ślad i przeszłość. …………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………

2. Tabela zawiera przykłady źródeł historycznych, uwzględniając ich podział wpisz prawidłowe nagłówki tabeli.

…………………………………………………. ……………………………………………….

• monety • broń • obrazy • ozdoby • przedmioty codziennego uŜytku

• dokumenty • listy • pamiętniki • roczniki • kroniki

3. Kto tworzy historię? Podkreśl prawidłowa odpowiedź. a) naukowcy i odkrywcy b) artyści c) władcy d) wszyscy ludzie.

35

Załącznik nr 8

Karta pracy 2 1. RozwiąŜ krzyŜówkę i zapisz hasło.

1. Miejsce, gdzie gromadzi się zabytkowe przedmioty. 2. Muzeum pod gołym niebem. 3. Miecz uŜywany podczas koronacji królów polskich. 4. Słynny dzwon z katedry wawelskiej. 5. Twórca ołtarza w krakowskim kościele Mariackim. 6. Miasto, w którym znajduje się Wawel. 7. Znana kopalnia soli w okolicach Krakowa. Hasło:...........................................................................................

2. Oceń swoje odczucia po dzisiejszych zajęciach, uzupełniając kolejne płatki kwiatu.

1. 2. 3.

4.

5.

6.

7.

36

Załącznik nr 9

Karta pracy 3 1. UłóŜcie tematycznie wybrane wcześniej eksponaty i wykonajcie do nich stosowne podpisy. Następnie uzgodnijcie i zapiszcie regulamin Waszego minimuzeum. Wybierzcie równieŜ osobę, która będzie pełnić rolę przewodnika.

Na terenie muzeum naleŜy przestrzegać następujących zasad: • ........................................................................................................................................................... • ........................................................................................................................................................................ • .......................................................................................................................................................................

37

Załącznik nr 10

Scenariusz zajęć nr 1

Temat zajęć: „Jak poznajemy historię” Cele zajęć: Po zakończeniu zajęć uczeń powinien: • znać pojęcia : historyk, archeolog, wykopalisko, pismo, • rozumieć róŜnice między pracą archeologa a historyka, • rozumieć na czym opiera się wiedza historyczna, • będzie potrafił podać przykłady źródeł materialnych i pisanych, • opisać wygląd stanowiska archeologicznego. Metody pracy: • elementy wykładu • praca w grupach Przebieg zajęć:

Etapy pracy Materiały Uwagi

Wprowadzenie 1. Uczniowie przypominają, czym zaj-muje się historia.

2. Nauczyciel zadaje pytania: • Skąd dzisiaj wiemy, jak wy-

38

glądało Ŝycie ludzi setki czy tysiące lat temu?

• Co pozostawili po sobie ludzie, którzy Ŝyli dawno temu?

Realizacja 1. Nauczyciel prezentuje kilka przykła-dów źródeł materialnych i pisanych, z którymi uczniowie mają styczność w Ŝyciu codziennym..

2. Nauczyciel zadaje pytanie: • Gdybyśmy te przedmioty za-kopali w ziemi, to, które z nich mają szansę przetrwać dłuŜej, nie ulegając zniszczeniu?

3. Uczniowie odpowiadają na pytanie. Zgodnie z ich sugestiami przedmioty zostają podzielone na dwie grupy, źró-dła materialne i pisane.

4. Nauczyciel zadaje uczniom zagadkę. 5. Nauczyciel dzieli uczniów na dwie grupy: historyków i archeologów.

Opisuje sytuację, w której źródła pokazane na początku lekcji zostają odnalezione za tysiąc lat. Historycy ustalają, jakich informacji o na-szych czasach dostarczyłyby źródła pisa-ne. Archeolodzy podobnie interpretują źródła materialne. 6. Uczniowie pracują w grupach. 7. Wybrani przedstawiciele z obu grup prezentują wyniki swoich badań.

→ przykłady źródeł historycz-nych(przedmioty codziennego uŜytku), → kartki z napisami: „źródła materialne” i źródła pisane” → ilustracje

39

Podsumowanie 1. Uczniowie wymieniają podobieństwa i róŜnice między pracą historyka a ar-cheologa. Wnioski zapisują na arku-szach szarego papieru.

2. Uczniowie wypełniają karty pracy.

→ arkusze szarego papieru → karty pracy