ZŁOTA JEDYNKA „RYNKU INWESTYCJI”rynekinwestycji.pl/wp-content/uploads/2017/02/rynek12-13.pdf · dr Filip Przybylski--Lewandowski adwokat, Przybylski Lewandowski i Wspólnicy

CHEMIA • ENERGETYKA • EKOLOGIA

ZŁOTA JEDYNKA „RYNKU INWESTYCJI”

ISSN 2084-0616

magazyn biznesowo-gospodarczy

W numerze „RAPORT OZE” autorstwa AdamaSarnaszka i Agnieszki Kędziory-Urbanowicz, doty-czący zagrożeń i nowych możliwości dla branżyodnawialnych źródeł energii (str. 46)

Nr 12–13/2016–2017 Cena 4,20 zł (w tym 8% VAT)

www.rynekinwestycji.pl

SPIS TREŚCI4

Bezpieczeństwo prawa w zagrożeniu 6

GAZEX pionierem innowacji 10

The ‘people’ aspect of risk assessment in industry 14

InsurTech – jak technologia zmienia ubezpieczenia 16

Emisja Akustyczna – metoda kompleksowych badań diagnostycznych 20

Kompetencje personelu badań nieniszczących w ocenie stanu technicznego urządzeń 26

Bezpieczeństwo oczami ekspertów 28

Zaawansowane systemy sterowania w Anwil SA 34

Nowe szanse dla energetyki 36

Motywacja przygotowania projektu Satelitarnego Serwisu Pilotażowego SERENE 38

Sukcesy i wyzwania Głównego Instytutu Górnictwa 42

Innowacyjne przetwarzanie biomasy w GIG 44

Drewno energetyczne pod lupą – zagrożenia czy nowe możliwości dla branży odnawialnych źródeł energii? 46

I Forum Kampanii „Polska Chemia” za nami 52

III Seminarium „Bezpieczna Chemia” 53

Opłacalna analiza bezpieczeństwa 54

Wspólnie na rzecz prewencji 56

Drony – perspektywa na rok 2017 58

Ocena ryzyka wybuchu a problemy zapewnienia bezpiecznej produkcji w warunkach zagrożenia wybuchem 60

Statuetki VIP-a dla najlepszych 70

Tu spotkasz inwestora 74

Wentylacja w garażach wielostanowiskowych 76

Ochrona przeciwpożarowa w wielu odsłonach 80

Nowoczesne kable do instalacji wykonywanych wewnątrz budynków 82

Sterowanie wentylacją mechaniczną w garażach – problemy i możliwości 86

Detektory Gazex – opłacalna inwestycja 89

Wydawca:MaxMedia Mariusz Gryżewski01-932 Warszawa, ul. Estrady 67

Adres redakcji:01-496 Warszawa, ul. Korfantego 75tel. (22) 832 42 53 www.rynekinwestycji.com

Redaguje kolegium:

Mariusz Gryżewski (redaktor naczelny)m.gryż[email protected]łgorzata Szerfer-Niechaj (sekretarz redakcji)[email protected] [email protected]

Jacek [email protected]

Projekt i skład: MaxMedia (Daniel Kuciński)

Za treść ogłoszeń redakcja ponosi odpowie-dzialność w granicach wskazanych

w ust. 2 art. 42 ustawy Prawo prasowe. Publiko-wane zdjęcia i materiały są własnością redakcjioraz prezentowanych firm i instytucji.

Przedruk tylko za zgodą wydawcy. Redakcja zastrzega sobie prawo do skrótów.


RYNEK INWESTYCJI6

Zarówno w kontekście utrzymania,jak i zagrożenia, bezpieczeń-stwo postrzegane jest z per-

spektywy indywidualnej, stąd nie zawszewiadomo, o który typ bezpieczeństwachodzi. Równolegle bezpieczeństwojest wartością. Niezależnie od przyj-

mowanej perspektywy rozważań jednąz podstawowych funkcji prawa jest za-pewnienie bezpieczeństwa. Owo za-danie łączy się z funkcją stabilizującąprawa, której podstawowym postulatemjest zapewnienie ładu prawnego. Pra-wo i jego stosowanie mają między in-nymi stabilizować otoczenie gospo-darcze, czyniąc je przewidywalnym.

Pojęcie ryzyka prawnegoJak wspomniałem, bezpieczeństwo

prawne wyraża się między innymiw tym, że jednostka jest zdolna doprzewidzenia następstw swoich za-chowań w kontekście obowiązującychnorm prawnych.

Bezpieczeństwo prawne możnaanalizować z co najmniej dwóch per-spektyw – zewnętrznej i wewnętrznej.Ta pierwsza odnosi się do roli prawaw regulowaniu stosunków społecznych,w tym gospodarczych. Perspektywęwewnętrzna można określić jako od-działywanie prawa wobec samego pra-wa; chodzi tu o mechanizmy zabezpie-czenia transparentności zmiany prawa(pośrednio również zmiany jego stoso-wania).

Dla gospodarki szczególnie uciąż-liwe jest ryzyko prawno-podatkoweoraz prawno-administracyjne. Chodzi tu

o niestabilność systemu reguł określa-jących istnienie obowiązku podstawo-wego, sposobu ustalenia wysokościdaniny publicznej oraz odpowiedzial-ności z tytułu jej uiszczania. Zagrożenieadministracyjno-prawne wiąże sięprzede wszystkim z niepewnością w za-kresie funkcjonowania administracjipublicznej i wydawania przez nią decyzjii tym samym nakładaniem na uczest-ników obrotu gospodarczego dodat-kowych obowiązków. Z racji, że obo-wiązki podatkowe są konsekwencjąwyłącznie zdarzeń prawnych, a te sąprzedmiotem regulacji nie tylko podat-kowych gałęzi prawa, lecz także wieluinnych, takich jak chociażby prawospółek, prawo cywilne, prawo admini-stracyjne.

Ocena ryzyka prawnegoEgzystencja jednostki, a zwłaszcza

przedsiębiorcy w otoczeniu prawnym,związana jest z koniecznością przewi-dywania skutków określonych zacho-wań. Niezbędne jest zatem przewidy-wanie zdarzeń, które mają prawo zna-czenia dla przedsiębiorcy. Trudniej jed-nak radzić sobie z przewidywaniemtego, co w obliczu intensywnych zamianw prawie, ich przewidywalności, jaki wobec nieokreślonego w obliczu takiejzmiany sposobu stosowania prawa bę-dzie z punktu widzenia prawa istotne,a co nie. Trudno w tym miejscu nie po-kusić się o uwagę, że znacznie stabil-niejszy dla przedsiębiorcy jest systemprawa precedensowego, z jakim mamydo czynienia w krajach anglosaskich lubna poziomie sądownictwa Unii Euro-pejskiej. W systemach tych związanie

Bezpieczeństwo prawa w zagrożeniuBezpieczeństwo definiowane jest jako stan obiektu czy też rzeczy, w którym ów podmiotlub stan rzeczy może trwać bez istotnego ryzyka jego zniszczenia czy naruszenia. Obokbezpieczeństwa personalnego, dotyczącego pojedynczych jednostek i ich egzystencji,zachowania wartości jednostki, posiadanych dóbr, wyróżniane jest bezpieczeństwostrukturalne. To ostatnie odnosi się do określonych całości pojmowanych jako struktury– państwa, kultury, środowiska naturalnego itp. Z uwagi na stopień powiązania pomię-dzy jednostką a strukturą niejednokrotnie trudno jest określić, który z aspektów bezpie-czeństwa jest zagrożony w danej sytuacji.

dr Filip Przybylski--Lewandowskiadwokat, Przybylski Lewandowskii Wspólnicy Sp.k

sądów wcześniejszymi orzeczeniami,bez możliwości bezpośredniego i krót-koperspektywistycznego oddziaływa-nia tzw. ustawodawcy, stabilizuje system,umożliwiając chociażby ocenę ryzykaprawnego określonych zachowań go-spodarczych.

Ryzyko zmiany prawaW 2015 roku weszły w życie 29842

strony ustaw i rozporządzeń, a do koń-ca października 2016 roku weszło życie31813 stron tych aktów prawotwór-czych. Z rozmysłem przywołuję tutaj licz-bę stron regulacji prawnych (z pomi-nięciem aktów prawa miejscowegooraz aktów wewnętrznie obowiązują-cych, takich jak zarządzenia), aby uzmy-słowić czytelnikowi, że samo przeczy-tanie wszystkich aktów prawnych, któ-re weszły w życie w 2015 roku, zajęłoby3 godziny 59 minut dziennie. Oczywistymjest, że adresaci norm prawnych ich nieznają, bo znać nie mogą. Nie mogąznać ich również prawnicy, nawet ci naj-wybitniejsi, ani sam ustawodawca (po-mijając aspekt rozumienia owych re-gulacji).

Polska ma najwyższy w Unii Euro-pejskiej współczynnik zmiany prawa. Jakwynika z obliczeń Grant Thornton (or-ganizacji zrzeszającej niezależne firmy

świadczące usługi audytorskie i do-radcze w 120 krajach), w latach 2012–2014 Polska „wyprodukowała” rocznieprawie 56-krotnie więcej przepisów niżSzwecja, 11-krotnie więcej niż Litwai dwukrotnie więcej niż Węgry (szacun-ki dotyczą zarówno liczby, jak i objęto-ści tworzonych aktów prawnych). Wyników oznacza, że nigdzie w Europie pozaPolską prawo nie jest tak niestabilnei zmienne.

Dwa wskazane wyżej współczynni-ki jednoznacznie opisują sytuację płyn-ności prawa w Polsce. Już same te pa-rametry, z pominięciem jakości wytwa-rzanego w Polsce od lat prawa, uzmy-sławiają poziom zagrożenia nieznajo-

mością norm prawnych (również przezorgany państwa) i nieprzewidywalno-ścią uwarunkowań prowadzenia dzia-łalności gospodarczej, nawet w krótkiejperspektywie.

Ryzyko zmiany prawa współwy-znacza jakość tworzonego prawa. In-tuicyjne rozumienie jakości prawa(w teorii prawa brak bowiem dopra-cowanej definicji jakości prawa), na-kazuje uznać, że kryteriami jakościsą m.in.: poprawność wyrażania regułpostępowania (legislacji), spójność,wzajemna niesprzeczność poszcze-gólnych reguł. Wydaje się jednak, żekryteriami jakości prawa winny byćrównież czynniki zewnętrzne – speł-nialność przez normy prawne akcep-

towalnych oczekiwań społecznych,zwłaszcza nadążanie regulacji za roz-wojem skomplikowani stosunków spo-łecznych, w tym gospodarczych, orazumiar prawotwórstwa. Szczególnie toostatnie kryterium, związane z potrze-bą regulacji, zazębia się zagadnieniemprzeregulowania z zagadnieniem ilo-ści prawa.

Ocena ryzyka prawnegoSzacowanie ryzyka prawnego jest

jednym z najbardziej skomplikowanychprocesów, a z drugiej strony – usługprawniczych. Analiza tego ryzyka opar-ta była do tej pory na regularnym śle-dzeniu zmian prawa w danej dziedzinie,

zwłaszcza dzięki stosowaniu przez usta-wodawcę tzw. vacatio legis, czyli okre-su pomiędzy opublikowaniem aktu pra-wotwórczego a rozpoczęciem jego obo-wiązywania, przeznaczonego na za-

poznanie się z treścią mających wejśćw życie przepisów i dostosowania się donich. Obecny Sejm zrezygnował z po-zostawiania adresatom prawa okresuna dostosowanie się do zmiany prawa,jak i do samego zapoznania się zezmianą przed jej wejściem w życie.

Do 31 grudnia 2016 roku niektóre in-stytucje prawne pozwalały w sposób in-stytucyjny redukować do pewnego stop-nia ryzyko prawnopodatkowe, np. po-przez uzyskanie wiążącej interpretacjipodatkowej przed dokonaniem czyn-ności prawnej. Zgodnie z Ustawą z dnia16 grudnia 2016 r. zmieniającą ustawęOrdynacja podatkowa „ustawodawca”nadał nową treść art. 14e §1 pkt 1: „Mi-nister właściwy do spraw finansów pu-blicznych może z urzędu: 1) zmienić wy-daną interpretację ogólną, interpreta-cję indywidualną lub objaśnienia po-datkowe, jeżeli stwierdzi ich nieprawi-dłowość, uwzględniając w szczegól-ności orzecznictwo sądów, TrybunałuKonstytucyjnego lub Trybunału Spra-wiedliwości Unii Europejskiej […]”.

W uprzednio obowiązującym stanieprawnym organy podatkowe, w tymminister właściwy do spraw finansówpublicznych, były związane wydanąprzez siebie interpretacją indywidualną.Obecnie minister według swego uzna-nia może taką interpretację zmienić, je-żeli stwierdzi jej nieprawidłowość. W tymmiejscu pojawi się bardzo ciekawe i do-niosłe pojęcie – nieprawidłowość in-terpretacji. Zgodnie ze słownikiem ję-zyka polskiego, a do takiego źródła jakopodstawowego zasady wykładni prawaodsyłają w pierwszej kolejności, nie-prawidłowość to brak prawidłowości,fakt lub zjawisko niezgodne z przepi-sami, normami, prawidłami. Stanowi topunkt odniesienia dla interpretacji in-


RYNEK INWESTYCJI 7

�

Bezpieczeństwo prawne można analizować z conajmniej dwóch perspektyw – zewnętrznej i we-wnętrznej. Ta pierwsza odnosi się do roli prawaw regulowaniu stosunków społecznych, w tymgospodarczych. Perspektywę wewnętrznamożna określić jako oddziaływanie prawawobec samego prawa.

Samo przeczytanie wszystkich aktów prawnych,które weszły w życie w 2015 roku, zajęłoby 3 go-dziny 59 minut dziennie. Oczywistym jest, że ad-resaci norm prawnych ich nie znają, bo znać niemogą. Nie mogą znać ich również prawnicy,nawet ci najwybitniejsi, ani sam ustawodawca(pomijając aspekt rozumienia owych regulacji).

� dywidualnych, które mają być nego-wane przez ministra wobec ich nie-prawidłowości.

Stosowanie prawa przez organywładzy publicznej czy sądy jest zawszezwiązane z wydaniem określonego roz-strzygnięcia – czy to w formie orzecze-nia, czy decyzji. Immanentnym ele-mentem takiego rozstrzygnięcia po wy-czerpaniu mechanizmów kwestiono-wania i instancyjnej kontroli (odwołaniedo organu wyższego stopnia, sądu czysądu wyższej instancji) jest jej trwałość.Trwałość, która daje uczestnikom obrotuprawnego pewność co do ich sytuacjiprawnej. Orzeczenia i decyzje stoso-wania prawa wywołują równolegleokreślone rzeczywiste skutki. Podmiotgospodarczy, bo tego kręgu odbior-ców przede wszystkim dotyczą inter-pretacje podatkowe, jeszcze przed do-konaniem czynności prawnej wie, jakiebędą skutki podatkowe dokonywanejczynności. Ma, a raczej miał do wejściaw życie obecnej zmiany, pewność, że je-żeli zastosuje się do treści interpretacji,to będzie chroniony przed ewentualnąodpowiedzialnością związaną właśniez nieprawidłowością takiej interpretacji.Pomijając kwestię przerzucania ryzykabłędu urzędnika na obywatela, w tymprzypadku podatnika, pozbawia sięuczestników obrotu gospodarczegopodstawowej ochrony w zakresie roz-bieżności interpretacyjnych prawa po-datkowego.

Nie podnoszę już nawet argumen-tu naruszenia zakazu działania pra-wa wstecz, bo do tego jako prawnicyi uczestnicy obrotu gospodarczegostopniowo od 12 listopada 2015 roku sięprzyzwyczajamy. Należy raczej wska-zać złożoność skutków opisanej zmia-ny. Po dokonaniu przez ministra wła-ściwego do spraw finansów publicz-nych zmiany wydanej indywidualnejinterpretacji podatkowej powstanie na-stępująca sytuacja: podatnik zamierzałdziałać zgodnie z treścią uzyskanej in-terpelacji indywidualnej i dokonał okre-ślonych czynności, ale jeszcze niewszystkich opisanych w interpretacji.Ponieważ indywidualna interpretacjapodatkowa zgodnie z regulacją ustawyOrdynacja podatkowa zawsze stanowiodpowiedź na pytanie zamknięte – czyczynność prawna Z wywoła skutek po-datkowy A?

Zmiana interpretacji w przypadkuwcześniej udzielonej odpowiedzi pozy-tywnej: „Tak, czynność prawna Z wywołaskutek podatkowy A” na: „Nie, czynnośćprawna Z nie wywoła skutku podatko-

wego A” prowadzi do zmiany sytuacjiprawnej podatnika, który uzyskał inter-pretację. Oczywiście zgodnie z art. 14k § 1 ustawy Ordynacja podatkowa niepowinno to mieć znaczenia, jeżeli po-datnik przed samodzielną zmianą in-terpretacji przez ministra dokonał w peł-ni opisanej czynności prawnej. Inaczejmówiąc, podatnik będzie mógł uzy-skać względną pewność poprawnościdziałań w perspektywie podatkowejtylko i wyłącznie w sytuacji, gdy uzyskainterpretację indywidualną i zdążydokonać wszelkich działań opisanychw decyzji przed ewentualną zmianą in-terpretacji przez ministra. Tak powsta-nie swoisty wyścig podatnika z mini-strem, wszak „łaska pańska na pstrymkoniu jeździ” i aby zredukować swoje ry-zyko, podatnik będzie musiał się spie-szyć.

Ryzyko zmiany interpretacjiRyzyko związane ze zmianami pra-

wa w państwach demokratycznych jestumiarkowane. Przedsiębiorca jest chro-niony szerokim instrumentarium praw-

nym o charakterze nadrzędnym wobeczmienianych zapobiegającym zmianąjego sytuacji prawnej podczas procesuinwestycyjnego, nie wspominając jużo pewności braku retroakcji prawa.W chwili obecnej w Polsce – w kontek-ście zarysowanych wyłącznie przykła-dowo przejawów aktywności ustawo-dawcy – ryzyko to szacować należy jakoznaczne.

Niezależnie od ryzyka związanegoz nieodpowiedzialnymi zmianami pra-wa w systemie prawa stanowionegowystępuje ryzyko obrotu prawnego napoziomie sposobu rozumienia regułformułowanych przez ustawodawcę.Problem ten jest dostrzegany przezsamego ustawodawcę, chociażbyw przywołanej już Ordynacji podatko-wej, gdzie formułuje pojęcie utrwalonejpraktyki interpretacyjnej, określając jąjako „wyjaśnienia zakresu i sposobu sto-sowania przepisów prawa podatko-wego, dominujące w interpretacjach in-dywidualnych wydawanych w takich sa-mych stanach faktycznych lub w od-niesieniu do takich samych zdarzeńprzyszłych oraz w takim samym stanieprawnym, w trakcie okresu rozlicze-niowego, o którym mowa w § 4, orazw okresie 12 miesięcy przed rozpo-częciem tego okresu rozliczeniowe-go”. W literaturze prawniczej mówi sięrównież o pojęciu linia orzecznicza. Na-wet programy informacji prawnej pre-zentują podobne nurty orzeczniczejako linie orzecznicze.

Znaczne ryzyko interpretacyjne jestspowodowane również stosowaniemzwrotów niedookreślonych lub nie-ostrych. Z punktu widzenia metodologiistanowienia prawa stosowanie tegotypu zwrotów jest narzędziem pożąda-nym tam, gdzie konieczne jest uela-stycznienie reguł prawa w procesieich stosowania. Tak się rzecz ma cho-ciażby w systemie prawa rodzinnego.Opresyjny charakter prawa podatko-wego, podobnie jak prawa karnego,z natury eliminuje dopuszczalność sze-rokiego stosowania zwrotów nieostrych,zwłaszcza w konstruowaniu norm, któ-re nakładają na adresata obowiązki– w przypadku prawa podatkowego: ob-ciążenia podatkowe. Zmiana ustawy Or-dynacja podatkowa, która weszła w ży-cie 15 lipca 2016 roku (najprawdopo-dobniej dla uczczenia rocznicy bitwypod Grunwaldem), wprowadziła tzw.klauzulę ograniczającą unikanie opo-


RYNEK INWESTYCJI8

Niezależnie od ryzyka związanego z nieodpowie-dzialnymi zmianami prawa w systemie prawastanowionego występuje ryzyko obrotu praw-nego na poziomie sposobu rozumienia reguł for-mułowanych przez ustawodawcę. Problem tenjest dostrzegany przez samego ustawodawcę.

Podatnik będzie mógł uzyskać względnąpewność poprawności działań w perspekty-wie podatkowej tylko i wyłącznie w sytuacji,gdy uzyska interpretację indywidualną i zdążydokonać wszelkich działań opisanych w de-cyzji przed ewentualną zmianą interpretacjiprzez ministra. Tak powstanie swoisty wyścigpodatnika z ministrem, wszak „łaska pańskana pstrym koniu jeździ” i aby zredukowaćswoje ryzyko, podatnik będzie musiał sięspieszyć.


RYNEK INWESTYCJI 9datkowania. Nie byłoby w tym nic dziw-nego, gdyby nie okoliczność, że usta-wodawca posłużył się w konstrukcjiklauzuli zwrotem nieostrym: „przedewszystkim” („Czynność dokonana prze-de wszystkim w celu osiągnięcia ko-rzyści podatkowej, sprzecznej w danychokolicznościach z przedmiotem i celemprzepisu ustawy podatkowej, nie skut-kuje osiągnięciem korzyści podatkowej,jeżeli sposób działania był sztuczny”– unikanie opodatkowania, art. 119 a § 1).Ustawodawca uzbroił tym samym or-gany podatkowe w broń oceny, który celczynności jest celem dominującym dlajej uczestników.

Ryzyko niepewności orzeczniczej i sposoby jego eliminacji

Kolejnym ryzykiem towarzyszącymobrotowi prawnemu jest nieprzewidy-walność decyzji stosowania prawa,szczególnie w zakresie decyzji admini-stracyjnych, ale również sądowych.

Jednym z narzędzi analizy orzecz-nictwa, przewidywania możliwegow sprawie orzeczenia celem zdefinio-wania ryzyka postępowania sądowego,jest badanie występowania linii orzecz-niczej w danym typie spraw przy zbli-żonym stanie faktycznym. W niektó-rych przypadkach możliwe jest nawetwskazanie, która z linii jest dominująca.

W związku z wprowadzanym od2015 roku systemem elektronicznegopublikowania orzeczeń sądów rejo-nowych i okręgowych możliwe jest ba-danie zapatrywań na określone relacje,sposobu interpretacji norm przez po-szczególne sądy, a nawet składy orze-kające, co pozwala przewidzieć moż-liwe rozstrzygnięcie w skonkretyzo-

wanych warunkach. Elektroniczne pu-blikowanie orzeczeń sądów pierwszejinstancji wraz z uzasadnieniem zna-cząco zmieni sposób ustalania ryzykaorzeczniczego, który dotychczas przy-pominał raczej wróżenie z fusów, bę-dących co najwyżej wypadkową do-świadczeń różnych pełnomocnikówprocesowych występujących przed da-

nym sądem. Jednocześnie jawnośći popularyzacja orzeczeń tą metodąotwierają orzecznictwo pierwszej in-stancji na możliwość intersubiektywnejkontroli oraz komentowania przezprzedstawicieli i praktyków, dotyczącograniczających się do badania i ko-mentowania orzeczeń sądów odwo-ławczych.

PodsumowanieBezpieczeństwo prawne obrotu go-

spodarczego zależy od pewności sta-nowienia prawa, tak pod względemilościowym, jak i jakościowym. Podsta-wowymi elementami kształtowania bez-pieczeństwa prawnego są: • ograniczenie zmian do niezbędnegominimum związanego z koniecznościądostosowywania prawa do zmieniają-cej się rzeczywistości – w omawianym

przypadku zmieniających się stosunkówgospodarczych; • zmniejszenie liczby i długości wyda-wanych aktów prawotwórczych;• precyzyjne określania przez podmiotwystępujący z inicjatywą zmiany prawacelu zmiany, jej skutków i wartości, ja-kie przez taką zmianę mają być urze-czywistniane;

• szerokie (i niepozorowane) konsulto-wanie proponowanych zmian praw-nych z rzeczywistymi adresatami zmie-nianych norm, przy czym konsultowaniewinno zawierać w sobie wolę wsłuchi-wania się w oczekiwania owych adre-satów.

Gwarancją pewności prawa jestrównież tożsama znajomość reguł in-terpretacji przez organy władzy pu-blicznej i przez sądy oraz zbieżność spo-sobu posługiwania się tymi regułami.Organy stosujące prawo winny stoso-wać te same zasady i reguły wykładni,szczególnie z uwzględnieniem funkcji,jakie normy mają pełnić w danym typierelacji społecznych, i tego, jakie warto-ści mają realizować. Sam sposób in-terpretacji, niekiedy przez przykładyinterpretacji, winien być szeroko popu-laryzowany. �

Investment environment also includes the legal system. Its stability and predictability is one of the factors that determine investor's fate in a given market. Legal securityincludes the stability and predictability of the law itself and of the way it is applied.

Frequent and unpredictable changes that don't fulfil any rational objective are a source of destabilization of the investment environment. Currently, although this patho-logy was already apparent earlier, the Polish legal system is in a state of disarray, caused by a huge range of ‘law production’, inconsistent and unjustified changes anda very poor quality of legislation. The latter is determined by linguistic correctness, consistency, lack of contradiction and the clarity of the way legal norms are coded.

Especially dangerous for the investment market in Poland are changes in the tax law, in particular the introduction to the tax law the authorisation for the tax authorities tofreely consider actions of taxpayers as aiming to circumvent the tax law.

Poland has the highest rate of law change in the European Union. In 2016 alone 31,813 pages of legislation of act or regulation level came into force. Even professio-nals are not able to read these laws, not to mention the recipients of these norms. Even merely reading this number of pages of legislative acts would take almost fourhours a day.

Given this state of affairs, it is necessary, among other things:1. to reduce the number of legal changes to the minimum necessary to update the regulations in accordance with the occurring social changes, 2. to reduce in the number and volume of legislation, 3. to carry out genuine public consultation of legislation being developed.

Opresyjny charakter prawa podatkowego, podobnie jak prawa karnego, z natury eliminuje dopuszczalność szerokiego stosowania zwrotównieostrych, zwłaszcza w konstruowaniu norm,które nakładają na adresata obowiązki – w przy-padku prawa podatkowego: obciążenia podat-kowe.


RYNEK INWESTYCJI10

Jak rozpoczęła się pana przygoda z biz-nesem? Wybór branży był przypadko-wy, czy też pomysł założenia firmyzajmującej się detekcją gazów zrodziłsię z potrzeby rynku, kiedy to na prze-łomie lat 80. i 90. budził się polski duchprzedsiębiorczości?

– Aby wejść w biznes, trzeba miećkapitał. Ja swój zacząłem tworzyć w 1980roku. Jak wielu polskich studentów pod-czas wakacji pojechałem do pracy doNiemiec Zachodnich. Praca była cięż-ka, czasami bardzo ciężka, ale zadniówkę wypłaconą w markach możnabyło w Polsce przeżyć miesiąc. Dla po-kolenia mojego syna to czasy zupełnieniezrozumiałe. Ale powróćmy do te-matu. Firmę założył mój przyjacielKrzysztof Drzewicki. Poznaliśmy sięw warszawskim klubie studenckim „Re-mont” i wspólnie zajmowaliśmy sięraczkującymi technikami video. Kame-ry, magnetowidy, projekcje filmów – tobardzo barwny okres w naszym życiu,ale byliśmy już po trzydziestce i należałopoważnie pomyśleć o przyszłości.Krzysztof był pracownikiem TVP, elek-tronikiem, specjalistą od telewizorów,lecz w tym zwariowanym okresie two-rzenia się prywatnego biznesu praca naetacie przestała go satysfakcjonować.Postanowił spróbować. Zainspirowałgo znajomy opowieścią o tym, jak wiel-kim problemem jest wyposażenie obiek-tów w urządzenia do wykrywania gazówwybuchowych, jak długo trwają pracena Politechnice Wrocławskiej, którychcelem jest skonstruowanie detektora woparciu o czujnik polskiej konstrukcji. Nawarszawskim rynku nikt nie produkowałdetektorów gazu, a warszawiacy mieliw pamięci wybuch w Rotundzie. By-ła szansa na sukces. Z kolegą z po-dwórka, również elektronikiem, założy-li GAZEX – od zbitki słów: „gaz” i „eks-plozja”. Był to rok 1988.Jak wyglądały początki działalnościfirmy? Co było pierwszym produktemsygnowanym logo Gazex?

GAZEX pionierem innowacjiMyślę, że systemy będą coraz doskonalsze i znajdą jeszcze więcej zastosowań. Możepojawią się nowe sensory, pracujące na zupełnie innych zasadach? Trzymamy rękę napulsie i bacznie obserwujemy, co dzieje się w branży – mówi Krzysztof Chmielewski,prezes GAZEX Sp. J.

– Na początku był pomysł: domo-wy detektor gazu. Należało go skon-struować i uruchomić produkcję. Niebyło łatwo. W ogólnodostępnej litera-turze na temat nowoczesnych detek-torów gazu nic nie było, a trzeba pa-miętać, że Internet jeszcze w Polsce nieistniał. Ale udało się – powstał DK-1– domowy detektor gazu. I zaczęło się.Początkowo GAZEX to był zakład rze-

mieślniczy, w którym dwaj właścicielesamodzielnie montowali detektory. Natamte czasy było to dobre, nowoczesneurządzenie. Firma szybko uzyskałastatus jednostki innowacyjno-wdroże-niowej, a tematem zainteresowało sięWarszawskie Centrum Postępu Tech-niczno-Organizacyjnego Budownic-twa, które zobowiązało się zapewnićzbyt całej produkcji. Aby wywiązać sięz dostaw, GAZEX potrzebował kapitałui w ten sposób z Mariuszem Karwow-skim, kolegą z akademika, znaleźliśmysię w firmie. Mieliśmy niezbędne środ-ki na wsparcie produkcji i GAZEXstał się spółką cywilną, jednostką in-nowacyjno-wdrożeniową o numerze871-637/89. Do tej pory pamiętam tennumer, bo często wystukiwałem go namaszynie do pisania i na klawiaturzedalekopisu. Dalekopis, teleks to rodzajautomatycznego telegrafu. Kore-spondencję drukowało się na papie-rowych taśmach podawanych z rolki.Teraz to eksponat muzealny, ale wte-dy był bardzo pomocny do kontaktuz innymi firmami, również zagranicz-nymi. Internetu nie było, dopiero za-częły pojawiać faksy, ale numery kie-runkowe były tylko do większych miast,więc pozostawał teleks.Czy to był ten przełomowy moment,który zadecydował o tak spektakular-nym rozwoju firmy? Czyżby droga dosukcesu okazała się tak prosta?

– O nie, łatwo to jest tylko w filmach.Mieliśmy również trudne chwile. Cen-trum było przedsiębiorstwem pań-stwowym i zamierzało rozprowadzaćdetektory gazu metodami administra-cyjnymi, wykorzystując istniejące prze-pisy. Po wybuchu w Rotundzie zaleconomonitoring w obiektach publicznych

pod kątem wycieku gazu dla uniknięciapodobnej tragedii. Jednak po zmianieustroju w 1989 roku naciski admini-stracyjne straciły moc i Centrum prze-stało wywiązywać się z umowy, a naszasprzedaż drastycznie spadła. W krajupanował kryzys, a detektory gazu niebyły produktem pierwszej potrzeby. Tobył najtrudniejszy okres w historii firmyGAZEX. Jej los przez wiele miesięcy wi-

siał na włosku. Jeden ze wspólników zre-zygnował, ale mimo wszystko prze-trwaliśmy. W dużej mierze dziękioszczędnościom, ale głównie dziękiwierze w sukces.W którym momencie z małej firmyspółka GAZEX przekształciła sięw prężnie działające przedsiębiorstwoi stała się liderem rynku? Co o tym za-decydowało?

– Mikroprocesorowy, dwuprogowy,detektor tlenku węgla WG-2, rok 1991. Byłon skonstruowany specjalnie do stoso-wania w kotłowniach na paliwa stałe: wę-giel i koks. Polska zawsze węglem stałai w tym okresie zapotrzebowanie naurządzenia chroniące życie i zdrowie pa-laczy w kotłowniach było znaczące.Nasz WG-2 był pierwszym selektyw-nym detektorem czadu oferowanymw przystępnej cenie, a przy tym był pro-sty w obsłudze. Sukces, również ekono-miczny, był na tyle duży, że pozwolił nadalszy dynamiczny rozwój firmy. Rów-nolegle uruchomiliśmy produkcję do-mowego detektora tlenku węgla DDCO.W obu tych detektorach jako pierwsiw kraju zastosowaliśmy sensory japoń-skiej firmy Figaro sterowane mikropro-cesorami, które importowaliśmy bez-pośrednio z Japonii. W kraju zwiększyłysię inwestycje w gazownictwie, więc i mypowróciliśmy do detektorów gazu. Tymrazem były to profesjonalne detektory.Nawiązaliśmy kontakty z Głównym In-stytutem Górnictwa Kopalnią Doświad-czalną „Barbara” w Mikołowie, Instytu-tem Chemii Przemysłowej w Warszawie,a chwilę później z Instytutem GórnictwaNaftowego i Gazownictwa w Krakowie.Owocem współpracy był detektor gazówwybuchowych DEX do pracy w stre-fach zagrożonych wybuchem. W 1993

roku został on uhonorowany Grand Prixna Międzynarodowych Targach Ochro-ny Pracy, Pożarnictwa i Ratownic-twa SAWO’93. Była to nasza pierwszanagroda targowa. Naszą kolejną waż-ną propozycją był Aktywny SystemBezpieczeństwa Instalacji Gazowych,w skrócie ASBIG, uznany za NajlepszyWyrób targów SAWO’94. Wprowadzili-śmy go na rynek w kooperacji z naj-większym ówcześnie polskim produ-centem zaworów gazowych – firmą GA-ZOMET. My daliśmy system detekcjigazu, a oni kulowy zawór gazowy z gło-wicą samozamykającą MAG. Po kata-strofie budowlanej w Gdańsku spowo-dowanej wybuchem gazu w piwnicywieżowca to właśnie ASBIG stał się naj-popularniejszym rozwiązaniem tegotypu w kraju. W środowisku wykonawcówinstalacji gazowych często na detektorymówiono dexy lub gazexy, a na zaworymagi. Można powiedzieć, że ten naj-ważniejszy etap to od WG-2 do ASBIG.

Potem było już łatwiej. Bez fałszywejskromności mogę powiedzieć, że na-stąpiło wręcz pasmo sukcesów. Głębiejzainteresowaliśmy się problemami sze-roko pojętego bezpieczeństwa na sta-nowiskach pracy. Rozpoczęliśmy dzia-łalność szkoleniową propagującą sto-sowanie elektronicznych urządzeń dodetekcji gazów. Nasze kolejne kon-strukcje były wynikiem potrzeb sygna-lizowanych przez służby BHP, strażaków,kominiarzy. Nasza firma o krok wy-przedzała konkurencję i wielokrotnienadawała kierunek rozwoju polskimdetektorom. Pierwsza wdrożyła systemzarządzania jakością ISO 9001 i pierw-sza w 2001 roku wdrożyła do produkcjii certyfikowała detektory spełniające wy-mogi Unii Europejskiej, a później zgod-


RYNEK INWESTYCJI 11

Nasi konstruktorzy dbają nie tylko o to, aby urzą-dzenia były nowoczesne, lecz także przyjazneużytkownikom: proste w montażu, łatwe w obsłu-dze i tanie w eksploatacji.

�

Detektor DEX

�

ne z dyrektywą ATEX. Stworzyliśmy teżwłasne biuro konstrukcyjne. Nasi kon-struktorzy dbają nie tylko o to, abyurządzenia były nowoczesne, lecztakże przyjazne użytkownikom: prostew montażu, łatwe w obsłudze i taniew eksploatacji. Wdrożyliśmy kompute-rowy system zarządzania produkcjąw oparciu o kody kreskowe. Od kilku latjesteśmy jedynym polskim producentemdetektorów gazów, który dysponujewłasnym laboratorium wzorcującymakredytowanym przez PCA – PolskieCentrum Akredytacji. Zdobyliśmy wie-le nagród i wyróżnień, a nasz systemmodularny został uznany za naj-wszechstronniejszy na krajowym rynku.Prawie zawsze, kiedy przystępujemy dokonkursu, jury docenia innowacyjnośćnaszych produktów.Czym detektory Gazex wyróżniają sięna tle konkurencji?

– Pierwsi zaczęliśmy stosować wy-mienne moduły sensorów. Może kilka

słów wyjaśniających, na czym polegato rozwiązanie techniczne. Sercemkażdego detektora jest sensor gazu,który zmienia parametry elektrycznepod wpływem gazu. Powszechnie sto-suje się 4 rodzaje sensorów: elektro-chemiczne, katalityczne, półprze-wodnikowe i absorpcyjne w podczer-wieni – infrared. Działają one w opar-ciu o różne zjawiska fizykochemicznei mają odmienne właściwości. Wybór

sensora determinują warunki panują-ce w otoczeniu detektora, w którym jeston zainstalowany, i oczekiwania użyt-kownika. Ten wybór jest bardzo istot-ny. Na przykład do detekcji metanumamy do wyboru 8 różnych sensorów.Wszystkie są dobre, ale trzeba wybraćten najlepszy do konkretnego zasto-sowania. Sensory zmieniają swojeparametry pomiarowe z upływem cza-su, dlatego detektory wymagają okre-


RYNEK INWESTYCJI12

Służby BHP określają rodzaje zagrożeń i wyma-gania, podają warunki, w jakich system ma pra-cować, a projektanci dobierają właściweelementy z poszczególnych grup urządzeń tak,aby system spełniał oczekiwania użytkownika,był prosty w instalacji i obsłudze oraz tani w eks-ploatacji.

Moment wręczenia Złotego Medalu „Rynku Inwestycji” dla GAZEX Spółka Jawna za „wprowadzenie szeregu innowacyjnych rozwiązań w konstrukcji detektorów gazów oraz za działalność informacyjną i szkoleniową propagującą stosowanie systemów detekcji gazów toksycz-nych i wybuchowych” (Kongres Pożarnictwa FIRE|EXPO 2016, Warszawa)


RYNEK INWESTYCJI 13sowej korekty wskazań, zwanej kali-bracją. Moduł sensora zawiera sensorgazu, procesor i inne elementy elek-troniczne niezbędne do prawidłowegodziałania. Wbudowany procesor nietylko steruje sensorem, ale również za-pamiętuje jego stany pracy. Ilość i ro-dzaj alarmów oraz czas pracy w sta-nach alarmowych. Sygnalizuje równieżkonieczność kalibracji. Znakomicieupraszcza to eksploatację systemów de-tekcji gazów, ponieważ kalibruje sięnie detektor, lecz sam moduł sensora,a ponadto można odczytywać historiępracy sensora. Wymiana modułu sen-sora trwa zaledwie kilka minut i nie wy-maga wypinania detektora z instalacji.W pewnych przypadkach można za-mieniać stare moduły sensora na nowe,wcześniej skalibrowane. Jeżeli w obiek-cie zmienia się rodzaj monitorowanegogazu, nie ma konieczności zamianydetektorów – wystarczy wymienić mo-duły sensorów. Wszystkie nasze detek-tory mają wymienne moduły sensorów.Co ważne, nasze urządzenia są kom-patybilne ze sobą – mogą pracowaćw systemach modularnych.Proszę nam przybliżyć ideę systemumodularnego.

– Modularność systemu polega namożliwości budowy systemów detekcjio różnym stopniu zaawansowania, w za-leżności od potrzeb w konkretnymobiekcie. Podzieliliśmy urządzenia na3 grupy: detektory, moduły alarmowe,niekiedy zwane centralami, i urządze-nia wykonawcze. Służby BHP określa-ją rodzaje zagrożeń i wymagania, po-dają warunki, w jakich system ma pra-cować, a projektanci dobierają właści-we elementy z poszczególnych grupurządzeń tak, aby system spełniał ocze-kiwania użytkownika, był prosty w in-stalacji, łatwy w obsłudze i tani w eks-ploatacji. Detektory produkowane sąw wersjach pomiarowych (mierzą ak-tualne stężenie gazu) lub progowych (sy-gnalizują przekroczenie określonychstężeń gazu). Najnowszy rodzaj detek-torów – detektory adresowalne – ko-munikują się z centralą cyfrowo w stan-dardzie przemysłowym RS-485, zgodniez protokołem MODBUS RTU. Zada-niem modułów alarmowych jest zasi-lanie podłączonych detektorów, odbióri analiza odebranych sygnałów, wizu-alizacja stanów alarmowych, archiwi-zacja danych oraz sterowanie urzą-dzeniami wykonawczymi. Urządzeniawykonawcze to przede wszystkim sy-gnalizatory i zawory odcinające. Do wy-boru jest kilka rodzajów sygnalizatorów

– od prostej syreny po wyświetlacz tek-stu alarmowego. Ciekawą propozycjęstanowi sygnalizator głosowy, który wy-powiada komunikaty precyzyjnie okre-ślające rodzaje zagrożeń oraz podpo-wiada sposób postępowania osób prze-bywających w monitorowanych stre-fach. Jest to rozwiązanie szczególnieprzydatne tam, gdzie występuje kilkaróżnych systemów alarmowych. Systemmoże włączyć bądź wyłączyć właściweurządzenia elektryczne: wentylatory,zasuwy, klapy oddymiające, zamknąćlub otworzyć śluzy i drzwi, wyłączyćurządzenia technologiczne lub odciąćenergię. Jedną z wersji systemu modu-larnego jest urządzenie sygnalizacyjno--odcinające dopływ gazu, które z mocyprawa musi być stosowane wszędzietam, gdzie sumaryczna moc grzew-cza urządzeń gazowych przekracza60 kW. Pierwowzorem był nasz ASBIG.Prawo obowiązuje od grudnia 2002 ro-ku, a więc wyprzedziliśmy ustawodaw-cę o 8 lat.Gdzie znajdują zastosowanie państwaprodukty?

– Wszędzie tam, gdzie może nastą-pić emisja bądź gromadzenie się gazówtoksycznych lub wybuchowych. W wie-lu przypadkach konieczność stosowa-nia tego typu urządzeń narzuca pra-wo. Powszechnie wykorzystywane sąw przemyśle do monitorowania stano-wisk pracy, w budownictwie, w kotłow-niach gazowych, olejowych i na pali-wa stałe, w garażach, w chłodniach,w oczyszczalniach ścieków, a nawetw rolnictwie. Przy uprawach pieczarek,w przechowalniach owoców i warzyw,a nawet przy hodowli drobiu i trzody znaj-dują zastosowanie nowoczesne mierni-ki stężeń dwutlenku węgla. Trudno wy-obrazić sobie nowoczesne obiektyz wentylacją mechaniczną lub klimaty-zacją bez kontrolerów jakości powietrza,a te również są w ofercie naszej firmy.Z naszej rozmowy wynika, że wszędzietam, gdzie istnieje ryzyko emisji gazówtoksycznych lub wybuchowych, mogąbyć montowane systemy detekcji firmyGazex. Jakie warunki należy spełnić,żeby działały niezawodnie? Czy w cza-sie eksploatacji wymagają szczegól-nych zabiegów?

– Zdarza mi się prowadzić wykładyi prezentacje dotyczące stacjonarnychsystemów detekcji gazów. Zawsze pod-kreślam, że aby taki system pracowałprawidłowo, muszą być spełnione 4 pod-stawowe warunki. Po pierwsze: właści-wy dobór urządzeń uwzględniającywarunki panujące w monitorowanym

obiekcie oraz potrzeby użytkowników. Podrugie: właściwy wybór miejsc instalo-wania detektorów, bo detektory mierząstężenie gazu w miejscu zainstalowania.Po trzecie: prawidłowe wykonanie in-stalacji systemu, zgodne z zasadami.I po czwarte: prawidłowa eksploatacjasystemu, zgodna z instrukcją i zdrowymrozsądkiem.

Niezwykle ważną czynnością eks-ploatacyjną jest kalibracja. Polega onana poddaniu sensora działaniu mie-szaniny określonego gazu z powie-trzem. Ważne jest, aby robiły to osobykompetentne. Nieświadomość, że doprawidłowej kalibracji wymagane sąwiedza, doświadczenie i odpowiednisprzęt, powoduje, że często ta ważnaczynność eksploatacyjna zlecana jestfirmom lub osobom zupełnie do tegonieprzygotowanym. Nierzadko o wy-borze zleceniobiorców decyduje cenausługi, a nie ich przygotowanie mery-toryczne i techniczne, co wykorzystująfirmy nierzetelne. Zlecający powinienzawsze sprawdzać, czy zleceniobiorcama uprawnienia, wiedzę i możliwościtechniczne do przeprowadzenia okre-ślonych czynności eksploatacyjnych. In-strukcje obsługi z reguły zawierają in-formacje pomocne w weryfikacji po-tencjalnych zleceniobiorców. W przy-padku wątpliwości bardzo pomocny jestInternet. W sieci łatwo można odnaleźćproducenta lub dystrybutora urządzeńi uzyskać pomoc.Jaki jest kierunek rozwoju branży sys-temów detekcji gazów? Czym w nad-chodzących latach zaskoczy nas firmaGazex?

– Rozwój procesorów i łącznościbezprzewodowej da jeszcze więcejmożliwości detektorom i systemom de-tekcji. Już teraz wykorzystanie telefoniikomórkowej i Internetu umożliwia mo-nitorowanie obiektów na odległość.W przypadku alarmu system możeprzesłać informację o alarmie do ter-minalu komputerowego użytkownikai do służb lub osób mających podjąćskuteczną akcję zaradczą. Istnieje rów-nież możliwość wysyłania poleceń dosystemu i zdalnego sterowania urzą-dzeniami elektrycznymi w dozorowa-nym obiekcie. Myślę, że systemy będącoraz doskonalsze i znajdą jeszczewięcej zastosowań. Może pojawią sięnowe sensory, pracujące na zupełnie in-nych zasadach? Trzymamy rękę napulsie i bacznie obserwujemy, co dzie-je się w branży.

Rozmawiał Jacek Markowski


RYNEK INWESTYCJI14

There is now a wealth of informationavailable on the topic of riskassessment. The approach used

tends to depend on the industry sectorand its perceived risks such as FMEA inthe automotive industry, HACCP in thefood industry etc. There is a number ofuncertainties associated with thequantification of risk for which mathe-matical models are used in estimatingthe consequences of major accidentsincluding dose-effect relationships, set-ting of probabilities for different accidentscenarios and for the probability effectsof such accidents. Significant proce-

dural and methodological advanceshave been developed in order toaddress and reduce the effect of suchuncertainties. The risk assessment pro-cess should in all cases expose and re-cognize such uncertainties. The keythemes regardless of industry include:staff – competent, formally trained,tools – validated, approved, data – tra-ceable, documentation – auditable.

The quantified risk assessmentprocess is a key, but the processshould not be limited to the calculationof a numerical value of the results inisolation. It is the assessment processitself which provides significant op-portunities for the systematic identifi-cation of hazards and evaluation of ri-sks. The most significant advantage re-lates to the optimisation of allocatedpriorities in the mitigation of risk, so thatthe assessment process provides a cle-ar identification and recognition ofhazards and enables the allocationof relevant and appropriate resourcesfor the control of hazards. The riskassessment process also providesa useful tool for risk communication. Itis not sufficient to provide personnelwith personal protective equipmentand consider this sufficient.

The reason for referring to theseissues is that my work as an auditortakes me into reviewing many health

and safety assessments which arerequired both by EU regulations andoccupational health & safety manage-ment system standards. But so manycompanies ‘miss a trick’ by adoptinggeneric assessments without adaptingthem to the specificities of their organi-sations or plants. The risk assessmentsshould also serve as a training tool fornew and existing staff and a referencedocument, but how can this be thecase when so many managers simplylock them away in their offices or the HRdepartment following the one day’smandatory health and safety induc-tion training provided to workers asrequired by Polish law? The expectationis that the new worker is expected to re-member everything that they are told ontheir first day of employment.

The HSE risk assessments placea strong focus on their current risk ma-nagement effort (performance measu-res, audits, behaviour modification) onlow consequence high frequencyevents, such as single minor injuriescaused by people tripping over frequ-ently without investigation of their realroot cause. Most companies still usevery basic methods for accident inve-stigation, rarely looking beyond theimmediate causes of the accident andwith little supporting procedures orchecklists for the investigation.

The ‘people’ aspect of risk assessment in industryPeople are the greatest uncertainty in risk assessment and management. Risk asses-sment and risk analysis as used in industry can be defined as a set of systematic me-thods to identify hazards, quantify risks, determine components and mitigatingmeasures as well as human interventions important for a company’s activities ranging(and most typically) from plant safety, but currently being extended to security, environ-mental, social and business issues.

dr Krystyna StephensChairman of the Board, BPIC Sp. z o.o., AFNOR POLSKA

More about humans and riskThe most difficult risks to eliminate

are those relating to human failures thatcan make people lose control over ha-zards. To prevent or reduce the chanceof such failures it is necessary to knowwhat the failures are and what causesthem. These failures form a ‘chain’ thatleads from people in the company whomade decisions long before an incidentor accident to the person who seems tobe immediately responsible. This cha-in needs to be understood to be able tomove logically forwards along it – to dorisk assessments; and backwards – todo accident investigations. The types ofhazards that are most typical include:slips, lapses, mistakes and violations. Bydirectly observing people at work, spe-cialists in human reliability found thatthere are four basic types of humanfailure. It is important to know thatthere are different types of failures,because there are slightly differentways of preventing each type.

SlipA simple frequently performed phy-

sical action goes wrong. You reach for‘button A’ (which is the ‘raise’ control fora hoist), but push ‘button B’ (the ‘lower’control) instead. On the control padbutton B is below button A. Your errorlowers the object being moved ontoelectrical cables that carry a criticalpower supply to the plant. Another typeof ‘slip’ is reading the wrong instrument.Again, if gauges are too close to eachother there is a risk of reading thewrong one.

Example solutions: better layout ofcontrols (and displays); design of con-trols to make it difficult to operate themaccidentally; strict control so you neverlift loads above vulnerable equipment(or physical barriers above if you can’tavoid this).

LapseA lapse of attention or memory. At

Step 9 in your 25-step start-up procedurethe phone rings and you answer. After-wards you go back to the task, forget-ting where you were in the sequence.You miss out steps 10 and 11 and go

straight to step 12. However steps 10 and11 are important safety precautions.

Example solutions: provide writtenprocedures that have ‘place markers’or spaces to tick off each step. Super-vise key tasks and strictly enforcerules about interrupting staff on criticaltasks.

MistakeNot understanding properly how

something works or an error of dia-gnosis or planning. Your plant starts tobehave oddly – you notice fluid flowingin a waste pipe through a valve that youbelieved was closed. You try to work outwhy it’s doing this and how to get theplant back to normal. You don’t haveexactly the right information or expe-rience. Therefore your diagnosis andrecovery plan are wrong. You think thevalve has been opened in error so youclose it. This diverts fluid via an overflowto a tank. The maintenance crew in thetank had actually opened the valvemanually to drain hazardous waste toa treatment vessel while they work. Itwas their error that they did not tell you,but your ‘solution’ sends the hazardouswaste into their work area.

Example solutions: increase theknowledge and experience applied tosuch problems (by improving operatorcompetence or by ensuring that ope-rators discuss complex situations ina group and later share knowledge aro-und the plant); use special proceduresthat guide you to a safe solution.

ViolationA deliberate breach of rules and

procedures; you are fitting a new pumpand stores have given you the wrongtype of seal. It’s almost the same spe-cification as the one you want. It wouldtake too long to get the right one so youfit the one you have and leak test it. Itworks OK. After a few weeks of opera-tion the seal fails, because it is not de-signed for that pump.

Example solutions: learn fromviolations; improve culture and attitudestowards safety.

Root causes are the underlying pri-me reasons for an accident or incident.

For example failures of particular ma-nagement systems allow faulty design,inadequate training or deficiencies inmaintenance to exist. These, in turn,lead to unsafe acts or conditions whichcan result in an accident. Contributingcauses are factors that by themselvesdo not lead to the conditions thatultimately caused the event. Howeverthese factors facilitate or encourage theoccurrence of the event or increase itsseverity.

People may debate whether parti-cular factors should be classed as rootcauses, contributing causes or neither.However major accidents generally in-volve more than one root cause. Virtu-ally no accident investigated involvedonly a single cause. More commonly,half a dozen root and contributingcauses were identified. So to summarisesome principles worth remembering inrelation people and risk assessment:• Human error is both universal and in-evitable.• Errors are not intrinsically bad.• You cannot change the human con-dition, you can only change the condi-tions in which people work.• The best people make the worstmistakes.• People cannot easily avoid thoseactions they did not intend to commit.• Effective error management aimsat continuous reform rather than localfixes.

References:James C. Belke, ‘Recurring Causes

of Recent Chemical Accidents’, U.S.Environmental

Protection Agency Chemical Emer-gency Preparedness and PreventionOffice. Presented at an Internationalconference and Workshop on Reliabili-ty and Risk Management organisedby IChE/CCPS in September 1998, SanAntonio, Texas 2. HSE (1998) ‘Five stepsto risk assessment: case studies’HSG183, ISBN 0 7176 1580 4 3. HSE(2000), ‘Human Factors Assessment ofCritical Tasks’. OTO 1999 092

Reason, J. & Hobbs, A. (2003),‘Managing Maintenance Error’, Ash-gate, London.


RYNEK INWESTYCJI 15

Ludzki aspekt oceny ryzyka w przemyśleNajtrudniejsze do wyeliminowania są ryzyka, które mogą sprawić utratę panowania nad zagrożeniami. To te odnoszące się do ludzkich błędów. Aby im zapobiec lub zmniej-szyć ryzyko takich błędów, trzeba wiedzieć, jakie to błędy i co je powoduje. Najczęściej tego rodzaju „niepowodzenia” tworzą „łańcuch” – od osób w firmie, które długoprzed incydentem lub wypadkiem podjęły decyzję, do osób, które wydają się bezpośrednio odpowiedzialne. Aby prowadzić oceny ryzyka, łańcuch ten należy rozumieć,uwzględniając cztery główne rodzaje ludzkich błędów, i wiedzieć, jak do nich podchodzić. Ten artykuł skupia się na tych czterech elementach.


RYNEK INWESTYCJI16

InsurTech – jak technologiazmienia ubezpieczeniaOd kilku lat rynek finansowy podbija FinTech (Financial Technology), czyli branża dostarczająca najbardziej innowacyjne technologie mobilne dla sektora finansowego. To odpowiedź na dynamicznie zmieniające się potrzeby społeczeństwa, w którym corazwiększą rolę ogrywają: internet, portale społecznościowe, urządzenia mobilne, zwłasz-cza smartfony. Rosnące zainteresowanie nowoczesnymi technologiami przejawia w szczególności branża ubezpieczeniowa – intensyfikacja działań w tym obszarze doprowadziła do ukucia pojęcia InsurTech (Insurance Technology). Jakich zmianmożna się spodziewać w związku z tą rewolucją technologiczną w najbliższym czasie?

Najcenniejszym instrumentem dlabranży ubezpieczeniowej sądane na temat klientów – to one

pozwalają budować konkurencyjneprodukty, odpowiadające na nowe po-trzeby społeczeństwa, a jednocześnieumożliwiają lepszą ocenę ryzyka.

Nowe źródła infomacjiObecnie ubezpieczyciele mają do

dyspozycji wiele znacznie bardziej efek-

tywnych i wiarygodnych narzędzi zbie-rania danych niż wywiad lub ankieta,które dostarczają zdecydowanie bar-dziej aktualnych informacji niż raportyszkodowe. Trudno się dziwić, że kon-cepcja „internet of things” (internetu rze-czy), zgodnie z którą przedmioty i urzą-dzenia przekazują informacje o swoichużytkownikach, wzbudza żywe zainte-resowanie. Przykładowo zawartość lo-dówki czy czas spędzony przed kom-puterem lub telewizorem to niezwyklecenne wskazówki pod kątem ubezpie-czenia zdrowotnego, ubezpieczenia

sprzętu, mieszkania, domowego pupi-la itd. Jednym z przykładów implemen-tacji internetu rzeczy, pozwalającymświetnie ocenić nasz styl życia, są corazbardziej popularne tzw. wearables, czy-li akcesoria lub ubrania z wbudowanymkomputerem, takie jak smartwatche, in-teligentne bransoletki mierzące funkcjeżyciowe lub inteligentne okulary. Gło-śnym tematem jest także wykorzystanietelematyki pozwalającej oceniać styl jaz-

dy kierowcy do personalizacji ofertyubezpieczeń komunikacyjnych. Co istot-ne, powiązanie ryzykownej jazdy zewzrostem składki ubezpieczeniowejprzekłada się nie tylko na wynik finan-sowy ubezpieczyciela, lecz także nazwiększenie bezpieczeństwa na dro-gach.

Nowoczesna analitykaZ uwagi na to jak cenne są infor-

macje o klientach, ubezpieczyciele nietylko poszukują ich nowych źródeł, lecztakże wykorzystują nowoczesne na-

rzędzia pozwalające wyciągnąć więcejwniosków, wychwycić trendy i anoma-lie pośród ogromu szybko zmieniają-cych się danych – zarówno na tematklientów indywidualnych, jak i korpo-racyjnych. Na optymalizację procesuobróbki informacji pozwala przedewszystkim metodologia analizy siecibig data, która umożliwia wyselekcjo-nowanie z olbrzymich baz danych naj-istotniejszych informacji. Przewidywanieprzyszłości w oparciu o analitykę pre-dykcyjną czy modelowanie statystyczneto potężne narzędzie pozwalające ubez-pieczycielom lepiej oceniać ryzyko,a w konsekwencji trafniej dostosowywaćstawkę ubezpieczeniową, jak równieżzwalczać przestępczość ubezpiecze-niową i prowadzić skuteczniejszy mar-keting.

Przykładowo innowacyjne technikidata miningu, tj. eksploracji danychbazującej głównie na statystyce i ucze-niu maszynowym, pozwalają identyfi-kować zachowania charakterystycznedla określonej grupy osób, opierając sięna ich dotychczasowej aktywności – za-wieranych ubezpieczeniach, prowa-dzonych rozmowach telefonicznych,przesyłanych mailach, a nawet aktyw-ności w mediach społecznościowych.Pozwala to zakładom ubezpieczeń traf-niej dopasować do nich ofertę lub pod-jąć działania zaradcze mające na celuutrzymanie klienta (np. gdy ze statystykwynika, że większość osób, które w krót-kim czasie wielokrotnie telefonowałyna infolinię, wkrótce potem rezygnujez usług danego ubezpieczyciela). Wy-korzystanie tego typu analiz jest równieżniezwykle przydatne w celu oceny ry-zyka oraz podejmowania działań pre-wencyjnych w przypadku ubezpieczo-nych z branży przemysłowej. Zwłaszczazastosowanie w przemyśle predykcyj-nego utrzymania ruchu, zapewniają-cego optymalne użytkowanie maszynyi wykluczenie pojawienia się awarii,wydaje się idealnym modelem pre-wencji, który coraz bardziej doceniajązarówno przedsiębiorcy, jak i ubezpie-czyciele.

Aplikacje mobilneWychodząc naprzeciw oczekiwa-

niom klientów, którzy liczą na corazprostszą i szybszą obsługę zapewnia-jącą szeroki pakiet usług dodatkowych,nieunikniona jest ekspansja ubezpie-czycieli w obszarze aplikacji mobil-nych. Przewiduje się, że zapewnią onenie tylko bardziej dostępne pozyskiwa-nie ochrony i możliwość zapoznania się


RYNEK INWESTYCJI 17

Przewidywanie przyszłości w oparciu o analitykępredykcyjną czy modelowanie statystyczne topotężne narzędzie pozwalające ubezpieczycie-lom lepiej oceniać ryzyko, a w konsekwencji traf-niej dostosowywać stawkę ubezpieczeniową, jakrównież zwalczać przestępczość ubezpiecze-niową i prowadzić skuteczniejszy marketing.

Bartłomiej Bartczakwiceprezes, Risk Coach Lab Sp. z o.o.

�

Marta Meisnerspecjalista, Risk Coach Lab Sp. z o.o.

� w dowolnym, dogodnym dla zaintere-sowanego momencie z pełną informa-cją na temat ubezpieczenia, lecz takżepozwolą na stworzenie indywidualnegoprofilu klienta, dla którego będą przy-gotowywane dedykowane oferty. Apli-kacje mobilne stwarzają również intu-icyjne zaplecze do samodzielnej, bardzoszybkiej likwidacji drobnych szkód, od-bywającej się zgodnie z prostą instruk-cją przy wykorzystaniu możliwości prze-syłania zdjęć, filmów lub np. połączeńwideo z likwidatorem.

Ponadto takie rozwiązania pozwoląklientowi w większym stopniu wpływaćna posiadaną ochronę, korzystając wy-łącznie z telefonu czy tabletu, np. dzię-ki możliwości aktywowania i dezakty-wowania ubezpieczenia w dowolnymmomencie w domu, w podróży, w ko-lejce do lekarza itp. Dodatkowo apli-kacje oferowane przez ubezpieczycie-li będą z pewnością wykraczać pozasferę stricte ubezpieczeniową, skupia-jąc się także na propagowaniu zdro-wego trybu życia (np. aplikacje będąceosobistym trenerem, motywujące dozdrowego odżywiania lub bezpiecznejjazdy samochodem czy przypominają-ce o konieczności zażywania leków), jakrównież wyznaczając cele, wprowa-dzając elementy rywalizacji oraz gra-tyfikacji na kształt mechaniki znanejz gier fabularnych. Ma to na celu za-chęcenie klienta do korzystania na szer-szą skalę z bogatej oferty ubezpiecze-niowej, a jednocześnie zapewnia ubez-pieczycielom dopływ informacji na tematobejmowanych ochroną podmiotów.

CyberbezpieczeństwoW związku ze wzrostem wykorzy-

stania technologii informatycznych za-równo przez ubezpieczycieli, jak i ichklientów, rośnie ryzyko ataków cyber-netycznych. Konsekwencją tego zjawi-ska jest silny trend w branży ubezpie-czeniowej polegający na zwiększaniunacisku na wykorzystanie wszelkichdostępnych technologii w celu jak naj-lepszego zabezpieczenia zakładówubezpieczeń przed możliwością wy-płynięcia lub utraty danych. Otwierającsię w zakresie swojej oferty na ryzyka cy-bernetyczne, które wcześniej w więk-szości były wyłączane z udzielanejochrony, ubezpieczyciele zaczynająjednocześnie oferować usługi dodat-kowe mające na celu minimalizację cy-berzagrożeń lub ograniczenie skutkówataków. W szczególności dotyczy toproduktów przeznaczonych dla przed-siębiorstw, które są narażone na cybe-

rataki na przemysłowe systemy stero-wania. W takich przypadkach InsurTechbędzie się przejawiał w postaci kom-pleksowej obsługi klienta przez zakła-dy ubezpieczeń, która w uzupełnieniuproduktów ubezpieczeniowych musiobejmować też usługi prewencyjne, ta-kie jak analizy mające na celu wykry-wanie podatności na cyberatak czystały monitoring systemów.

Innowacyjne technologieZarówno potrzeba coraz bardziej

precyzyjnej oceny ryzyk występującychu obejmowanych ochroną klientów– zwłaszcza z branży przemysłowej, jaki konieczność wdrażania jak najbardziejefektywnych działań prewencyjnychwpływają na wzrost zainteresowaniasektora ubezpieczeniowego innowa-cyjnymi technologiami, pozwalający-mi lepiej oceniać stan istniejącychobiektów, weryfikować ich funkcje bez-pieczeństwa, jak również optymalizo-wać proces projektowania rozbudowyprzedsiębiorstwa.

Silnym trendem jest coraz szerszewykorzystywanie dronów, m.in. na po-trzeby weryfikowania stanu urządzeń,w tym ewentualnych uszkodzeń, któreznajdują się na znacznej wysokościlub na bardzo dużej przestrzeni (np. li-

nie przesyłowe). Ich zastosowanie jestszczególnie przydatne w procesie li-kwidacji dużych szkód, zwłaszczana wstępnym etapie oceny zniszczeń,np. zawalonego budynku. Obraz pozy-skany przy pomocy dronów może zna-leźć zastosowanie także w obszarzetechnologii modelowania 3D zakładu.Model 3D pozwala na uporządkowanie,usystematyzowanie i digitalizację klu-czowej infrastruktury przemysłowej,jednocześnie tworząc pełną inwenta-ryzację na potrzeby ubezpieczeniowe,a w przypadku zdarzenia szkodowego,ułatwiając w znacznym stopniu wyka-zanie stanu faktycznego przed zaj-ściem zmian, co pozwala wykluczyćewentualne wątpliwości, a tym samymprzyspieszyć proces likwidacji szkody.

Kolejnym ciekawym rozwiązaniemjest wykorzystywanie przez branżęubezpieczeniową danych zbieranychz przemysłowych systemów monitoro-wania zaimplementowanych w ramachinstalacji. Przykładem może być systemmonitorowania skuteczności wypełnia-nia funkcji bezpieczeństwa przez zain-stalowane w obiekcie systemy bezpie-czeństwa, łącznie z monitorowaniemefektywności czynnika ludzkiego, któ-rego nadrzędnym celem jest zapew-nienie nieprzerwanej dostępności zdol-ności produkcyjnych i funkcjonowaniaprzedsiębiorstwa na akceptowalnympoziomie bezpieczeństwa. Inny modelmonitoringu można zastosować w celukontroli diagnostycznej stanu urządzeńtechnicznych w trakcie ich eksploatacjiprzy wykorzystaniu bezinwazyjnej me-tody emisji akustycznej, która umożliwiawykrycie oraz zlokalizowanie wad ma-teriałowych lub innych defektów róż-nego rodzaju obiektów, w tym np. zbior-ników, rurociągów, konstrukcji betono-wych i stalowych oraz żelbetowych,urządzeń energetycznych, poszycia ka-dłubów statków lub samolotów, urzą-dzeń wydobywczych.

Wyniki tych badań są niezwykleprzydatne dla podjęcia działań wy-przedzających i planowania remon-tów, dzięki czemu gwarantują bezpie-czeństwo eksploatacji oraz optymali-zację kosztów napraw. Zastosowanietego typu rozwiązań przynosi korzyścinie tylko przedsiębiorstwu, lecz także za-kładowi ubezpieczeń, który objął goochroną. Naturalnym efektem korzyścipłynących z wykorzystania nowocze-snych technologii dla celów analizy ry-zyka i podejmowania działań prewen-cyjnych jest coraz częstsze nawiązy-wanie przez zakłady ubezpieczeń relacji


RYNEK INWESTYCJI18


RYNEK INWESTYCJI 19biznesowych z dostawcami tego typu techno-logii czy wręcz inwestowanie w takie innowa-cyjne rozwiązania.

Start-upyWarto podkreślić, że branża InsurTech po-

wstała w oparciu o start-upy – młode firmy tech-nologiczne o świeżym, często niestandardowymspojrzeniu na tematykę ubezpieczeniowąi możliwości wykorzystania nowoczesnychtechnologii w tym obszarze. Trwająca latamitransformacja cyfrowa w dużych zakładachubezpieczeń z naturalnych przyczyn – przedewszystkim finansowych i organizacyjnych– przegrywa wyścig z niewielkimi start-upami,które ucieleśniają ducha innowacyjności i re-wolucjonizują rynek. Widać już pierwsze jaskółkipogoni dużych graczy rynku ubezpieczenio-wego za najbardziej nowoczesnymi firmamitechnologicznymi oferującymi rozwiązania dlatej branży – część zakładów ubezpieczeń de-cyduje się na współpracę ze start-upami, innesame inwestują w innowacyjne projekty. To, cowczoraj było jeszcze nowinką technologiczną,dziś przeobraża się w strategię zakładówubezpieczeń. Duże znaczenie ma zatem po-konanie barier utrudniających współpracęubezpieczycieli ze strat-upami – z jednej stro-ny powstają bowiem obawy o bezpieczeń-stwo przekazywanych informacji, a z drugiej– następuje zderzenie z korporacyjną struktu-rą organizacji i zarządzania, jaka funkcjonujew zakładach ubezpieczeń.

Klient w centrum zainteresowania

Dynamika zmian w ubezpieczeniachw ostatnich latach to przede wszystkim zwró-cenie się ku klientowi i postawienie go w cen-trum zainteresowania zakładów ubezpieczeń.W konsekwencji InsurTech uwidacznia sięprzede wszystkim poprzez zaawansowanenarzędzia pozwalające lepiej poznać i zrozu-mieć klienta, aby idealnie dopasować ofertę dojego potrzeb oraz pomóc mu podjąć skutecz-ne działania zapobiegające zmaterializowaniusię ryzyka. Nowoczesne technologie są takżeśrodkiem do lepszej komunikacji z ubezpie-czanymi podmiotami oraz narzędziem po-zwalającym zwiększyć atrakcyjność danegoubezpieczyciela.

Wydaje się zatem, że kluczem jest ścisławspółpraca pomiędzy ubezpieczycielami a li-derami innowacji technologicznych. Konku-rencja polskich zakładów ubezpieczeń w za-kresie wykorzystania osiągnięć InsurTechuwystępuje na razie w bardzo ograniczonymstopniu, jednakże należy się spodziewać, że zakilka lat rynek zdominują ci, którzy teraz sta-wiają na technologiczną nowoczesność i kon-centrują się na nowym podejściu do klienta, boto on poprzez swoje potrzeby, styl życia i wyborywyznacza dziś trendy w ubezpieczeniach. �

Widać już pierwszejaskółki pogoni du-żych graczy rynkuubezpieczeniowegoza najbardziej nowo-czesnymi firmamitechnologicznymi ofe-rującymi rozwiązaniadla tej branży – częśćzakładów ubezpie-czeń decyduje się na współpracę zestart-upami, inni samiinwestują w innowa-cyjne projekty


RYNEK INWESTYCJI20

Emisja Akustyczna – metoda kompleksowych badań

diagnostycznych

Mam nadzieję, że rok 2017 przynie-sie dla naszego laboratorium kolejnewyzwania, a nasze doświadczenie i kompetencje zostaną docenione nietylko przez użytkowników urządzeń,którzy sami się do nas zgłaszają.Liczę także, że porozumienie zawarte z Urzędem DozoruTechnicznego w 2015 roku zostanie uzupełnione o nowetreści i wspólne dokonania – mówi Jakub Kaźmierczak,kierownik Laboratorium Acoustic Emission DiagnosticPolska Sp.z o.o.

Kolumny ciśnieniowe instalacji petrochemicznej – strefa zagrożenia wybuchem; badania okresowe AE w zastępstwie tradycyjnych badań UDT

W 2016 roku kierowane przez pana La-boratorium firmy AED Polska Sp. z o.o.odnotowało znaczące sukcesy w dzie-dzinie badań NDT. Jak pan ocenia tewydarzenia i czy zmieni się również sy-tuacja AED Polska Sp. z o.o. na rynkubadań diagnostycznych z wykorzysta-niem emisji akustycznej (AE)?

– Rzeczywiście rok 2016 w naszejdziałalności diagnostycznej był szcze-gólny pod wieloma względami. Jednakprzede wszystkim należy zaznaczyć, żenie jest to wyjątkowy rok w oderwaniu odinnych, jest on w moim odczuciu synte-zą minionych 12 lat działalności spólkiAED Polska oraz jej Laboratorium AE.Wyróżnienie Złotym Medalem przez„Rynek Inwestycji“ za działalność in-nowacyjną w badaniach diagnostycz-

nych oraz za wdrażanie nowych tech-nik badań w zakresie oceny stanu tech-nicznego i poprawy bezpieczeństwa in-stalacji krytycznych z wykorzystaniememisji akustycznej (AE) jest wedługmnie podsumowaniem tych 12 lat, a nietylko roku 2016. Zanim to wyróżnienieuzyskaliśmy, musieliśmy przez lata upo-rczywie i konsekwentnie walczyćo uznanie i miejsce dla emisji aku-stycznej na rynku badań diagnostycz-nych – szczególnie w zakresie zasto-sowania jej na urządzeniach dozoro-wanych przez Urząd Dozoru Technicz-nego, a nie było łatwo dotrzeć do świa-domości zarówno użytkowników, jaki pracowników dozoru technicznego. Tasytuacja na przestrzeni minionych latuległa poprawie, co nie znaczy, że pro-cedury i interpretacja przepisów w tymzakresie są klarowne i jednoznacznie in-terpretowane, jednak chciałbym skupićsię na bieżącej działności AED Polskai zakładowego Laboratorium.Na czym w takim razie koncentrują siędziałania AED?

– W 2015 roku Urząd Dozoru Tech-nicznego dokonał zmian w instruk-cjach, procedurach i zasadach przy-znawania uznań oraz uprawnień dla la-boratoriów badań nieniszczących(NDT). Wcześniej Laboratorium AEDPolska Sp. z o.o. posiadało status tzw.podwykonawcy UDT w zakresie pro-wadzenia badań laboratoryjnych z wy-korzystaniem metody emisji akustycz-nej na rzecz Urzędu Dozoru Technicz-nego w oparciu o wytyczne normyPN-EN ISO/IEC 17025:2005. W marcu2015 roku komisja Centralnego Labo-ratorium Dozoru Technicznego w Po-znaniu oraz Urzędu Dozoru Technicz-nego w oparciu o nowe proceduryi wniosek formalny AED Polska Sp. z o.o.przeprowadziła audyt połączony z ob-serwacją merytoryczną w zakresie przy-znania nam nowego uznania w zakre-sie stosowania technik diagnostycz-nych dla szeroko rozumianej ocenystanu technicznego urządzeń tech-nicznych w oparciu o metodę badawcząemisji akustycznej AE. Chodziło m.in.o spełnienie warunków technicznych,w tym rzetelności pomiaru, kompetencjizakładu oraz personelu, aparatury po-miarowej, spójności pomiarowej, nie-pewności pomiaru, a także zobowiąza-nie się do wdrożenia dobrej praktyki la-boratoryjnej, zachowania zgodnościz normą PN-EN ISO/IEC 17025:2005 i dociągłego doskonalenia skutecznościsystemu zarządzania i innych związa-nych z dokumentacją normatywną oraz

określenie celów jakościowych. W tokuaudytu zweryfikowano spójność zasadsystemowych – procedury ogólne i ba-dawcze – powyższej normy w stosunkudo dokumentacji odniesienia zakładuoraz stosowania się laboratorium do wy-tycznych Zintegrowanego Systemu Za-rządzania Jakością w odniesieniu do ISO9001, ISO 14001 oraz OHSAS 18001.Praktycznej weryfikacji kompetencji per-sonelu (EN-ISO 9712:2013) oraz labora-torium zakładowego dokonano w real-nych warunkach badań diagnostycz-nych z wykorzystaniem metody emisjiakustycznej na eksploatowanych urzą-dzeniach technicznych z grupy bezci-śnieniowych, czyli służących do maga-zynowania materiałów żrących i trują-cych, podlegających pod dozór UDT. Tenetap został oceniony pozytywnie, z do-datkową adnotacją o bardzo wysokichstandardach kompetencyjnych orazoperacyjnych stosowanych przez labo-ratorium AED Polska Sp. z o.o. Po wspo-mnianym audycie z praktycznego sto-sowania metody AE na urządzeniachdozorowanych pozostała ocena Komi-sji Centralnego Laboratorium DzozoruTechnicznego oraz Urzędu Dozoru Tech-nicznego. Końcową ocenę wydano5.10.2015 roku, przyznając nam sta-tus Laboratorium Uznanego UDT nrLBU-242/27-15 w zakresie prowadze-nia badań metodą emisji akustycznej.W praktyce byliśmy pierwszym labora-torium uznanym przez Urząd DozoruTechnicznego na podstawie nowoobo-wiązujących przepisów w zakresie sto-sowania emisji akustycznej, a do marca2016 roku byliśmy jedynym laboratoriumw Polsce posiadającym uprawnieniado prowadzenia badań AE na urzą-dzeniach dozorowanych przez UDT.Myślę, że poza przyznaniem naszemulaboratorium AE świadectwa LBU przezUDT efektem wysokiej oceny i kompe-tencji personelu było podpisanie poro-zumienia o współpracy pomiędzy Urzę-dem Dozoru Technicznego i AED PolskaSp. z o.o.Czego ona dotyczy?

– Porozumieliśmy się w zakresiedoradztwa, pomocy i organizacji szko-leń specjalistów oraz w zakresie udo-stępniania i doboru specjalistycznegosprzętu diagnostycznego AE. Kolejnymetapem realizacji porozumienia międzyUrzędem Dozoru Technicznego i AEDPolska Sp. z o.o. było wykonywaniezleceń i badań okresowych urządzeńtechnicznych w oparciu o metodę AE,gdzie zamawiającym pozostawał samUrząd Dozoru Technicznego. Inspekto-


RYNEK INWESTYCJI 21

�

rzy UDT wielokrotnie wizytowali podczasbadań prowadzonych przez Laborato-rium AED Polska, poszerzając swojąwiedzę w zakresie praktycznego po-dejścia do zagadnień związanych z za-stosowaniem metody emisji akustycznejoraz prowadzenia badań AE, w tymoceny otrzymanych danych i końcowejinterpretacji wyników. Nasze doświad-czenie i kopetencje w toku realizacjiprgramów badawczych na rzecz po-prawy bezpieczeńtwa zakładów prze-mysłowych doceniły także PZU Lab oraz

Risk Coach Lab Sp. z o.o., czego na-stępstwem były porozumienia o współ-pracy zawarte z AED Polska Sp. z o.o.w zakresie stosowania badań AE przyocenie ryzyka instalacji podlegającychnie tylko pod Urząd Dozoru Technicz-nego, lecz także ubezpieczanych przezte organizacje. W 2015 roku w wyniku wy-granego przetargu wykonaliśmy bardzoważne dla nas – ale sądzę, że także dlazamawiającego – kompleksowe bada-nia diagnostyczne instalacji technolo-gicznych transportu wodoru w PKN Or-

len SA. Służyło ono ocenie szczelnościinstalacji technologicznych o łącznejdługości ok. 14,5 km, zlokalizowanychw strefie zagrożenia wybuchem. Równieżze względu na właściwości fizyczne sa-mego medium, tj. skrajną wybucho-wość, do prowadzenia przedmiotowegobadania użyto wyłacznie komponetntówi urządzeń pomiarowo-diagnostycznychdo badań AE wykonanych w standardzieiskrobezpiecznym, zgodnych z dyrekty-wą ATEX/Ex. Badania AE wykonaneprzez personel Laboratorium AED Polskana wspomnianych rurociągach zostałyzwalidowane innymi metodami NDT– zgodnie z wytycznymi normy PN-ENISO/IEC 17025:2005 – w celu potwier-dzenia poprawności uzyskanych przeznas rezultatów metodą wiodącą (AE).Efekt został osiągnięty?

– Przeprowadzone badania AEw 100 proc. potwierdziły poprawnośći rzetelność uzyskanych wyników, kom-petencje naszej kadry oraz skutecznośćsamej metody AE, a trzeba zaznaczyć,że wiedza na temat samej metody AE,jej praktycznego i diagnostycznego za-stosowania do oceny stanu technicz-nego urządzeń przemysłowych, ocenyryzyka w ich eksploatacji i bezpie-czeństwa jest nadal znikoma zarównopo stronie użytkowników i eksploatują-cych, jak i inspekcji dozoru technicz-nego, która nadal zbyt często swoją nie-wiedzę w tym zakresie opisuje jakobrak zaufania do wyników badań me-tody AE. Mam nadzieję, że proces edu-kacyjny w tym zakresie będzie postę-pował, m.in. w wyniku działania Aka-demii UDT, a także faktu, że Urząd Do-zoru Technicznego i Centralne Labo-ratorium Dozoru Technicznego utwo-rzyły w 2016 roku własny zespół spe-cjalistów w dziedzinie diagnostykiw oparciu o badania AE, zakupiły ze-staw aparatury diagnostycznej AEi pojazd techniczny oraz podjęły własnebadania AE na urządzeniach przezsiebie dozorowanych. W 2016 roku w wy-kazie Urzędu Dozoru Technicznego po-jawiły się jeszcze dwa kolejne labora-toria badawcze stosujące AE, co dla nasjest jedynie przesłanką wskazujacą, żemetoda i badania diagnostyczne AEuzyskują coraz większe uznanie nietylko po stronie użytkowników urzą-dzeń technicznych. UDT wyniki takichbadań może, a wręcz powinien, wyko-rzystać w mocno propagowanej przezsiebie metodzie i podejściu do oceny ry-zyka (RBI oraz HAZOP), ale takżeHAZID, ETA, PHA, FMEA, a wszystko topod hasłem: „Bezpieczeństwo przede


RYNEK INWESTYCJI22

Urządzenie techniczne typu separator – okresowe badania diagnostyczne AE

�


RYNEK INWESTYCJI 23

�

wszystkim”. W najnowszych deklara-cjach kierownictwa Urzędu DozoruTechnicznego badania NDT, w tym emi-sja akustyczna, mogą być również przy-datne do podwyższenia konkurencyj-ności naszego przemysłu i jego stabil-nego rozwoju.Czy zatem możemy stwierdzić, że na-stępuje stały postęp w rozwoju badańNDT, a zwłaszcza preferowanej przezpańskie Laboratorium metody badaniaz wykorzystaniem emisji akustycznejAE?

– Zasadniczo tak, jednak poza ob-szarem działania Urzędu Dozoru Tech-nicznego, dozorującego już ponad mi-lion urządzeń technicznych, pozostająurządzenia i instalacje, w tym ważne in-stalacje krytyczne, dozorowane przezTDT, WDT, WUG, UTK, UTB, które uzna-ją samą metodę badawczą AE, ale nieuznają przyznanych nam uprawnieńw postaci świdectw i certyfikatów Urzę-du Dozoru Technicznego w zakresiestosowania nowoczesnej i efektywnejmetody badawczej, mimo że daje onawiarygodny wynik dla oceny technicz-nej oraz oceny bezpieczeństwa funk-

cjonowania infrastruktury technicznej,pozwala użytkownikowi osiagnąć dużeoszczędności w zakresie eksploatacji,napraw, badań okresowych, a w kon-sekwencji także w obniżeniu własnychkosztów produkcji oraz podniesieniukonkurencyjności. Szczególnie dotyczyto przemysłu chemicznego i rafineryj-nego. Dlaczego? Otóż, badania AE pro-wadzimy podczas ekspolatacji urzą-dzeń, bez konieczności ich opróżnia-nia, osuszania, utylizacji odpadów itd.,

a wszystko dlatego, że badania meto-dą emisji akustycznej w technicznieuzasadnionych przypadkach zastę-pują w ramach badań okresowychczy też doraźnych rewizję wewnętrznąurządzenia dla oceny stanu technicz-nego oraz hydrauliczną próbę ciśnie-niową – dla oceny szczelności i wy-trzymałości badanego urządzenia.W perspektywie należy liczyć się z tym,że urządzenia techniczne dozorowaneprzez inne urzędy lub jednostki in-

Przeprowadzone badania AE w 100 proc. po-twierdziły poprawność i rzetelność uzyskanychwyników, kompetencje naszej kadry oraz sku-teczność samej metody AE, a trzeba zaznaczyć,że wiedza na temat samej metody AE, jej prak-tycznego i diagnostycznego zastosowania dooceny stanu technicznego urządzeń przemysło-wych, oceny ryzyka w ich eksploatacji i bezpie-czeństwa jest nadal znikoma.

Bezciśnieniowy zbiornik magazynowy amoniaku o pojemności 22 000 m3 – okresowe badania diagnostyczne AE

� spekcyjne niż UDT będzie można sku-tecznie badać metodą emisji aku-stycznej. Jest to o tyle ważne, że w prak-tyce metodę AE można stosować w ba-daniu wielu typów i rodzajów urządzeńoraz złożoności ich konstrukcji, wyko-nanych z różnego rodzaju materia-łów, m.in. w przemyśle: chemicznym,rafineryjnym, transportowym, energe-tycznym, łącznościowym, przetwór-czym, spożywczym i wydobywczym,a także w budownictwie użytecznościpublicznej. Drugim ograniczeniem sąnadal nieścisłości w zakresie stoso-wania ustawy o dozorze technicznym,które w ostatnim czasie skutkują tym,że badania AE prowadzi na przykładlaboratorium Centralnego Laborato-rium Dozoru Technicznego w Poznaniuprzy Urzędzie Dozoru Technicznego,które de facto nie jest podmiotem wpi-sanym na listę uznanych przez UrządDozoru Technicznego laboratoriów,a przy tym wbrew dotychczasowej wy-kładni prawnej w zakresie uznawanialaboratoriów badawczych prowadzibadania na wzór regulacji prawnychzaczerpniętych z UE, czyli jeżeli w ze-spole jest jeden specjalista AE III kla-sy, to badania takie można prowa-dzić w oparciu o jego autorskie in-strukcje i metodyki badawcze, traktu-jąc je jako swoiste know-how. Budzi towątpliwośći, ponieważ przez ostatnie12 lat naszej pracy pod nadzoremUrzędem Dozoru Technicznego nigdynie pozwolono nam tak podchodzić dozagadnień związanych z badaniami,a tym samym i prowadzenia badańw oparciu o inndywidualne kwalifika-cje kadry specjalistów. Zawsze wy-magano certyfikowania całej firmyoraz laboratorium zakładowego. Takteż się dzieje w przypadku pozostałychlaboratoriów posiadajacych uznanieUrzędu Dozoru Technicznego. Dla-czego zatem Centralne LaboratoriumDozoru Technicznego przy UDT pro-wadzi badania bez stosownych upraw-nień? Wydaje mi się, że nam by na takąpraktykę Urząd Dozoru Technicznegonie wyraził zgody, nie mówiąc o użyt-kownikach urządzeń technicznych.Nie chcę poddawać w watpliwośćkompetencji członków tego zespołui zaangażowanych konsultantów, cho-dzi o zasadę i prawo, które powinnobyć dla wszystkich jednakowe, tymbardziej kiedy mówimy o bezpieczeń-stwie.Jak podsumowałby pan rok 2016w świetle aktywności LaboratoriumAED Polska?

– Rok 2016 w działalności Labora-torium AED Polska Sp. z o.o. upłynął naspotkaniach służących prezentacji me-tody emisji akustycznej i urządzeń dia-gnostycznych do badań AE, wydawa-niu ciekawych publikacji na temat sa-mej metody i dokonań firmy AED PolskaSp. z o.o. oraz zastosowania emisji aku-stycznej w ocenie ryzyka (RBI), wresz-cie – prezentacji systemu monitoringuoperacyjnego urządzeń technicznychz wykorzystaniem emisji akustycznej.Najbardziej zaawansowane technicz-nie i logistycznie badania AE wykona-liśmy w Zakładach Chemicznych „Po-lice“ SA Grupy Azoty. Przy wsparciuPZU Lab i Risk Coach Lab Sp. z o.o.przeprowadziliśmy badania dla ocenystanu technicznego magazynowegobezciśnieniowego zbiornika amoniakuo pojemności 22 tys. m3. Były to bada-nia realizowane w wyjątkowo nie-sprzyjającej atmosferze – przy niskiejzawartości tlenu oraz temperaturzeprzestrzeni międzypłaszczowej poniżej0°C. Ponadto ze względu na właściwo-ści medium – amoniaku – zabezpie-czono program prac niebezpiecznychoraz zastosowano elementy przezna-czone do zastosowania w strefie za-grożenia wybuchem – ATEX/Ex. Po-wyższy program badań wynikał z ko-nieczności instalacji dziesiątków czuj-ników AE w przestrzeni międzypłasz-czowej dla oceny stanu technicznegodennicy i płaszcza zbiornika. Dzięki wy-konaniu tego badania zamawiającyza zgodą Urzędu Dozoru Techniczne-go mógł odstąpić od przeprowadzeniatradycyjnej rewizji wewnętrznej zbior-nika oraz próby ciśnieniowej. Badaniazostały przeprowadzone zgodnie z pro-cedurą zakładową, dokumentacją od-niesienia dla urządzeń bezciśnienio-wych do magazynowania materiałówżrących i trujących, i zgodnie z wy-tycznymi Urzędu Dozoru Technicznegotrwały trzy dni.Co pozwoliły ustalić przeprowadzonebadania?

– Na podstawie przeprowadzo-nych badań oraz analizy otrzymanychdanych przedstawiono końcową oce-nę techniczną urządzenia, która zo-stała zaakceptowana przez Urząd Do-zoru Technicznego. Co szczególnieważne dla takiej instalacji, do maga-zynowania ciekłego amoniaku zgodniez literaturą przedmiotu i praktycznymiobserwacjami w zakresie eksploatacjitakich urządzeń możemy stwierdzić, żedwukrotne opóżnienie zbiornika orazjego otwarcie w celu przeprowadzenia

tradycyjnej rewizji wewnętrznej jestnie tylko bardzo pracochłonne, cza-sochołonne i problematyczne tech-nicznie, ale przede wszystkim skutku-je istotnym skróceniem – w znanychprzypadkach nawet o prawie 50 proc.– żywotności tego typu urządzenia.Należy mieć to na uwadze w doborzemetody badawczej dedykowanej dlakonkretnej grupy urządzeń technicz-nych.Co jeszcze zaliczyłby pan do najważ-niejszych dokonań 2016 roku?

– Drugim ważnym wyzwaniem dlaLaboratorium AED Polska Sp. z o.o.w 2016 roku było wykonanie badańw zakresie oceny stanu technicznegorurociagów o długości 12 km do trans-portu amoniaku z zakładu produkcyj-nego Grupa Azoty Z. Ch. Police SA doportu załadunkowego. Do badaniawykorzystano metodę emisji aku-stycznej oraz w ramach walidacji uzy-skanych wyników urządzenie diagno-styczne – defektoskop – wykorzystują-ce metodę ultradźwiękowych fal dale-kiego zasięgu (LRUT). Były to badaniaprofilaktyczne na zlecenie zamawia-jacego, który postawił sobie za cel – napodstawie uzgodnionego programubadań – uzyskanie wyczerpującej wie-dzy na temat stanu technicznego in-frastruktury zakładowej w zakresiemożliwości dalszej i bezpiecznej eks-ploatacji rurociągów oraz przedsta-wienie zaleceń dotyczących poten-cjalnego wykonania niezbędnychmodernizacji, napraw lub remontóww miejscach możliwego występowaniawad oraz defektów struktury materia-łu rodzimego, połączeń nierozłącz-nych i nieszczelności. Dużym wyzwa-niem było dla nas także badanie me-todą emisji akustycznej 21 stałychzbiorników ciśnieniowych, m.in. ko-lumn i separatorów w zakaładach pro-dukcji biokomponentów paliwowych– wszystko w ramach badań okreso-wych dozorowanych przez Urząd Do-zoru Technicznego. Ostatnim wyzwa-niem o podobnej skali były badania in-frastruktury technicznej tłoczni gazuw przedsiębiorstwie OGP Gaz SystemSA, w tym 66 zbiorników gazu ziem-nego. Oczywiście to tylko wybraneprzykłady, ponieważ podobnie jak w la-tach minionych w 2016 roku wykonali-śmy łącznie około 800 ekspertyz ba-zujących na wynikach badań diagno-stycznych z wykorzystaniem emisjiakustycznej (AE). Jeżeli chodzi o edu-kację w zakresie popularyzacji ba-dań AE, w maju prezentowaliśmy me-


RYNEK INWESTYCJI24


RYNEK INWESTYCJI 25

todę AE oraz Laboratorium AED Polskana konferencji Risk Coach Lab w War-szawie, a także na konferencji PZU RiskEngineering Days w Sopocie. W War-szawie i w Sopocie wystąpili takżenasi partnerzy z firmy Interunis IT i Egi-da z Federacji Rosyjskiej, prezentującsystemy monitoringu urządzeń tech-nicznych z wykorzystaniem emisji aku-stycznej oraz zastosowanie emisji aku-stycznej w ocenie ryzyka RBI. To nowe

obszary, które już wdrażamy w naszejpraktyce diagnostycznej.A jak przedstawiają się najnowszecele?

– W planach na 2017 rok mamy re-alizację 5 obiektów w przemyśle che-micznym, które zostaną objęte pełnymoperacyjnym monitoringiem technicz-nym AE. Są to systemy przeznaczone dlakonkretnych urządzeń lub instalacji,które pozwolą na stałą ocenę stanu

technicznego eksploatowanych instalacjikrytycznych. Wszystko to czynimy w ra-mach naszej dewizy: „Nasze innowacje,twoje bezpieczeństwo”. Mam nadzieję,że rok 2017 przyniesie naszemu labo-ratorium kolejne wyzwania, a naszedoświadczenie i kompetencje zostanądocenione nie tylko przez użytkownikówurządzeń, którzy sami najczęściej wy-rażają słowa uznania dla działań którepodejmujemy w dość specyficznychi trudnych obszarach. Liczę także, że po-rozumienie zawarte z Urzędem DozoruTechnicznego w 2015 roku zostanie uzu-pełnione o nowe treści i wspólne doko-nania, a za tym przykładem pójdą inneważne urzędy dozoru, o których wcze-śniej wspomniałem.Dziękuję za rozmowę i oczywiście ży-czę Laboratorium AED Polska nowychciekawych technicznie dokonań dia-gnostycznych w 2017 roku.


W planach na 2017 rok mamy realizację 5 obiek-tów w przemyśle chemicznym, które zostaną objęte pełnym operacyjnym monitoringiem tech-nicznym AE. Są to systemy przeznaczone dlakonkretnych urządzeń lub instalacji, które pozwolą na stałą ocenę stanu technicznego eksploatowanych instalacji krytycznych.

Badanie diagnostyczne AE termoizolowanych rurociągów ciśnieniowych do transportu amoniaku


RYNEK INWESTYCJI26

Bezpieczeństwo eksploatacji – zwią-zane ze stanem technicznymurządzenia – wymaga ograni-

czenia jego awaryjności, a co za tymidzie, zapewnienia założonej efektyw-ności jego pracy. Wiedza o stanie tech-nicznym stanowi bazę do opracowaniasystemu nadzorowania, w tym systemubadań diagnostycznych i remontów.

O bezpieczeństwie technicznymkażdej instalacji przemysłowej, w któ-rej skład wchodzą pojedyncze urzą-dzenia, decyduje stan jej obiektów.Należy więc nadzorować stan tychobiektów w takim stopniu, aby zapew-

nić akceptowalny poziom bezpieczeń-stwa możliwy do osiągnięcia przy ak-tualnym stanie wiedzy. Zakres nadzo-ru musi być uzasadniony nie tylko podwzględem technicznym, lecz także eko-nomicznym. Program nadzoru powinienuwzględniać przede wszystkim wpływposzczególnych obiektów na bezpie-czeństwo techniczne, bezpieczeństwoludzi i otoczenia, a coraz częściej rów-nież na wymagane bezpieczeństwoekonomiczne. Wynika stąd, że niewszystkie obiekty wymagają takiego sa-mego nadzoru pod względem zakresu,rodzaju i metod badania oraz często-ści ich przeprowadzania.

Ustalenie aktualnego stanu urzą-dzenia wymaga przeprowadzenia od-powiednich badań technicznych ma-

jących na celu uzyskanie informacjina temat jego własności użytkowych.Szczególną rolę odgrywają tutaj ba-dania nieniszczące i ich rzetelnośćoraz wiarygodność ich wyników. Uzy-skanie takich wyników wiąże się z kom-petencjami osób planujących, nadzo-rujących, wykonujących, ustalającychkryteria akceptacji i oceniających ichwyniki, a osoby wykonujące NDT sta-nowią szczególną grupę w łańcuchudziałań dotyczących bezpieczeństwaurządzeń technicznych i ich jakości. Narysunku powyżej przedstawiono łań-cuch jakości badań nieniszczących.

Jak widać, na jakość badań wpływaaktualny stan techniki, związana z tymnormalizacja i procedury badawczeoraz rodzaj, czułość i stan techniczny

wyposażenia do badań. W łańcuchu ja-kości NDT widoczne są aż trzy elementydotyczące personelu: szkolenie (wiedzateoretyczna i praktyczna), certyfikacja(potwierdzenie kompetencji) oraz cechyosobowościowe (np. etyka, wzrok, moż-liwość pracy na wysokości). Wszystkieelementy takiego łańcucha, a więc ja-kość badań, ich rzetelność i wiary-godność, zależą od kompetencji per-sonelu. Dlatego coraz bardziej kładziesię nacisk na sprawdzanie i potwier-dzanie kompetencji personelu wyko-nującego badania nieniszczące, któ-rych wyniki stanowią podstawę do de-

Kompetencje personelu badań nieniszczących w ocenie stanutechnicznego urządzeń

Łańcuch jakości badań nieniszczących

Marta WojasMT3, PT3, RT3, VT3 wg EN ISO 9712, DGZfPwłaściciel, TEST-EXPERT Marta Wojas

Kompetencje osób wykonujących badania nie-niszczące stanowią istotny element systemuustalania stanu technicznego urządzeń technicz-nych opartego na ocenie ryzyka.

Ryzyko eksploatacyjne urządzeń technicznych wiąże się z ich rzeczywistym stanem tech-nicznym, którego określenie wymaga rozległej wiedzy o urządzeniu, budowanej w opar-ciu o odpowiednio opracowaną diagnostykę.

cyzji o dalszym losie badanego urzą-dzenia.

Na świecie istnieją dwa główne sys-temy potwierdzania kompetencji per-sonelu NDT. Pierwszym z nich jest mię-dzynarodowy system certyfikacji pro-wadzony według normy EN ISO 9712,która w 2012 roku ustanowiona zostałanormą „światową”. Do tego czasu w Eu-ropie stosowano certyfikację wedługsystemu EN 473. Certyfikację taką pro-wadzą akredytowane jednostki certyfi-kujące – niezależne jednostki trzeciejstrony, spełniające wymagania normyEN ISO/IEC 17024, które na piśmie po-twierdzają kompetencje personelu NDTpoprzez wydanie certyfikatu kompe-tencji. Inny system to certyfikacja, a wła-ściwie zatwierdzanie personelu NDTprzez pracodawcę w oparciu o okre-ślone przez niego wymagania. Postę-powanie pracodawcy może być równieżzgodne z wymaganiami normy ENISO/IEC 17024.

Warto wiedzieć, że certyfikacja obej-muje wnioskowanie, ocenę i decyzjęw sprawie certyfikacji oraz ponownącertyfikację i jest procedurą, za pomo-cą której jednostka certyfikująca usta-la, czy dana osoba spełnia wymaganiacertyfikacyjne, czyli wyspecyfikowanewymagania, które muszą być spełnio-ne, aby uzyskać lub utrzymać certyfi-kację. Z kolei kwalifikacja to udowod-nione wykształcenie, szkolenie i do-świadczenie zawodowe oraz predys-pozycje fizyczne jako wymaganie wstęp-ne. Kompetencje natomiast to zdol-ność do stosowania wiedzy i umiejęt-ności w celu osiągnięcia zamierzonegocelu. W każdym przypadku potwier-dzenie kompetencji w postaci pisem-nego certyfikatu/zatwierdzenia na-stępuje po procesie kwalifikowania,czyli sprawdzenia i upewnienia się,np. w oparciu o dostarczone dowodyw postaci zaświadczeń lub świadectw,że osoba wnioskująca o certyfikację lubzatwierdzenie spełniła wymagania do-tyczące wykształcenia, szkolenia i do-świadczenia oraz uzyskała pozytywnywynik egzaminu kwalifikacyjnego.

Urządzenia ciśnieniowe podlega-jące dozorowi technicznemu stanowiąszczególną grupę, a ocena ich stanutechnicznego na każdym etapie ich ży-cia, od założeń i projektu po wyłącze-nie z eksploatacji i likwidację, jest klu-czowym elementem dbałości o bez-pieczeństwo eksploatacji. O tym, jakważne są kompetencje personelu NDT,świadczyć może fakt, że dyrektywa2014/68/WE (PED) dotycząca urządzeń

ciśnieniowych i zespołów urządzeń ci-śnieniowych podczas wytwarzania,tj. ich projektowania i budowy, zawierazasadnicze wymaganie w tej kwestii.W załączniku I, ust. 3.1.3 czytamy: „ba-dania nieniszczące połączeń nieroz-łącznych w przypadku urządzeń ci-śnieniowych przeprowadzane są przezodpowiednio wykwalifikowany perso-nel. W przypadku urządzeń ciśnienio-wych należących do kategorii III i IV per-sonel musi zostać zatwierdzony przezorganizację strony trzeciej uznanąprzez dane państwo członkowskiezgodnie z art. 20”.

Mimo że z wymagania tego nie wy-nika obowiązek certyfikacji personeluNDT, lecz jego zatwierdzenie, to prze-prowadzenie procesu certyfikacji zgod-nie z normą EN ISO 9712, zharmonizo-waną z PED, prowadzi do domniema-nego spełnienia tego wymagania. Oso-by, które uzyskały certyfikat w jednost-ce certyfikującej, będącej jednocze-śnie uznaną organizacją strony trzeciej,

uzyskują odpowiednie zatwierdzeniewedług PED. Jednak nie mniej ważne sąkompetencje personelu NDT, wykonu-jącego badania urządzeń eksploato-wanych. Jakość badań, na którą mająwpływ kompetencje personelu NDT,ma tym większe znaczenie, im wyższejest ryzyko związane z eksploatacjąurządzenia.

Promowane obecnie i oczekiwaneprzez użytkowników podejście do dia-gnostyki stanu urządzeń eksploatowa-nych (np. Risk Basic Inspection RBI)oparte jest na ocenie ryzyka i bierzepod uwagę ich stan początkowy, hi-storię eksploatacji (np. temperatury,ciśnienia, postoje, awarie), możliwerodzaje degradacji i miejsca poten-cjalnych uszkodzeń. Na tej podstawiewyznaczane są do badań (przedewszystkim nieniszczących) obiekty kry-tyczne i ich krytyczne obszary. Na tymetapie istotny jest udział kompetent-nych, doświadczonych osób z dziedzi-ny NDT, aby wybrać właściwe metodybadawcze w celu wykrycia spodzie-wanych nieciągłości. Najczęściej sto-

suje się metody/techniki znormalizo-wane. Jednakże kiedy metody znor-malizowane nie mogą mieć zastoso-wania albo mogą być stosowane z po-ważnymi ograniczeniami stanowiący-mi odstępstwa od normy, często sto-sowane są – szczególnie w przypadkuurządzeń eksploatowanych – metodynieznormalizowane. Te powinny przedzastosowaniem przejść proces kwali-fikowania dla określonego zastosowa-nia, aby uzyskać pewność, że zostanąwykryte spodziewane nieciągłości.W CEN (European Committee for Stan-dardization) opracowano dokumentnormatywny dotyczący europejskiejmetodologii kwalifikowania systemówbadań nieniszczących jako raport tech-niczny CEN/TR 14748 „Non-destructivetesting – Methodology for qualificationof non-destructive tests”. Dokumentten opisuje metodologię kwalifikowaniamającą zastosowanie do wszystkichmetod badań nieniszczących w różnychgałęziach przemysłu. Metodologia obej-

muje kwalifikowanie wyposażenia, pro-cedur badawczych i personelu. Doku-ment zawiera podstawowe zasadyogólne, które stanowią, że kwalifiko-wanie odbywa się na drodze prak-tycznej oceny, technicznego uzasad-nienia lub połączenia obydwu tychsposobów. Stanowi on ogólny prze-wodnik do przeprowadzenia kwalifi-kowania badań nieniszczących dookreślonego zastosowania. Uwzględniawszystkie aspekty badań, które mogąmieć wpływ na ich efektywność i możemieć zastosowanie we wszystkich przy-padkach, kiedy zachodzi koniecznośćzastosowania metody/techniki badaw-czej nieznormalizowanej lub kiedy wy-stępuje jakiekolwiek odstępstwo odmetody znormalizowanej.

Wykonywanie badań przez odpo-wiedni personel to kolejny warunek po-wodzenia: istotny jest wybór odpo-wiedniej techniki badania i wyposaże-nia badawczego w ramach stosowanejmetody, aby uzyskać maksymalną czu-łość badania w odniesieniu do spo-dziewanych uszkodzeń. �


RYNEK INWESTYCJI 27

O tym, jak ważne są kompetencje personeluNDT, świadczyć może fakt, że dyrektywa2014/68/WE (PED) dotycząca urządzeń ciśnienio-wych i zespołów urządzeń ciśnieniowych pod-czas wytwarzania, tj. ich projektowania i budowy,zawiera zasadnicze wymaganie w tej kwestii.


RYNEK INWESTYCJI28

Pozycja RED jako wydarzenia namiędzynarodowej mapie konfe-rencji poświęconych bezpie-

czeństwu w przemyśle z roku na rok ro-śnie. W tym roku grono uczestnikówkonferencji zostało powiększoneo przedstawicieli polskich firm tech-nologicznych oraz start-upów współ-pracujących z PZU LAB, którzy w spe-cjalnie przygotowanym „pokoju inno-wacji” prezentowali autorskie rozwią-zania skierowane do przemysłu. Po-nadto swoją obecność jako prelegen-ci zaznaczyli przedstawiciele uzna-nych jednostek naukowych, m.in. Cen-trum Mary Kay O’Connor z Teksasu –światowego lidera w obszarze bez-pieczeństwa chemicznego i petroche-micznego, Uniwersytetu w Strathclyde,Akademii Górniczo-Hutniczej z Kra-kowa, Politechniki Warszawskiej i Po-litechniki Gdańskiej.

W konferencji wzięli udział liderzypolskiego przemysłu, reprezentującyszeroki wachlarz branż, poczynającod branży petrochemicznej i chemicz-nej, poprzez energetyczną, górnicząi gazową, a kończąc na przemyśle me-blowym i spożywczym. Nie zabrakłorównież przedstawicieli czołowych pol-skich biur inżynierskich oraz centrów ba-dawczo-rozwojowych i agencji rządo-wych odpowiedzialnych za wdrażanieinnowacji. Dzięki zgromadzeniu w jed-nym miejscu tak zróżnicowanego au-dytorium ekspertów i naukowców kon-ferencja jest unikalna na rynku euro-pejskim.

Podczas obrad poświęconych wizjinowoczesnej firmy ubezpieczeniowejpaneliści stanęli przed problematykązdefiniowania kierunków rozwoju firmubezpieczeniowych, które muszą stawićczoła nowym uwarunkowaniom rynko-

wym, zmianom oczekiwań klientóworaz nowym zagrożeniom, które wiążąsię z nowymi technologiami wprowa-dzanymi do przemysłu i codziennego ży-cia. Wiele uwagi poświęcono partner-skiemu podejściu ubezpieczycieli doswoich klientów. Nowoczesne ubez-pieczanie to już nie tylko konkurowanieceną, lecz także optymalne zarządza-nie ryzykiem klientów i dostarczanie naj-lepszych rozwiązań ubezpieczenio-wych dostosowanych do indywidual-nych potrzeb przedsiębiorstw – takiewnioski słuchacze mogli usłyszeć pod-czas podsumowania panelu.

Do panelu poświęconego global-nym wyzwaniom dla bezpieczeństwaw przemyśle zaproszeni zostali prele-genci, którzy na co dzień podejmująstrategiczne decyzje związane z bez-pieczeństwem największych polskichprzedsiębiorstw. W swoich wypowie-

Bezpieczeństwo oczami ekspertówW dniach 13–14 października w hotelu Sheraton w Sopocie od-była się czwarta międzynarodowa konferencja PZU RED po-święcona zarządzaniu ryzykiem i bezpieczeństwem w polskichfirmach. Konferencja po raz kolejny stała się miejscem integrują-cym środowiska przedsiębiorczości, świata nauki oraz instytucjiodpowiedzialnych za bezpieczeństwo w Polsce. Nie mogło za-braknąć również gości zza granicy, którzy dzielili się doświadcze-niami ze swoich krajów i badaniami przeprowadzonymi przezinstytucje, które reprezentowali.

Panel dyskusyjny poświęcony globalnym wyzwaniom bezpieczeństwa w przemyśle

dziach dużo uwagi poświęcili zapew-nieniu bezpieczeństwa produkcji, in-frastruktury oraz łańcucha dostawczo--odbiorczego i wpływowi tych działań naspołeczności lokalne, środowisko orazna rozwój polskiej gospodarki. Zapew-nienie bezpieczeństwa prowadzonejdziałalności, a także wdrażanie polity-ki odpowiedzialności społecznej CSR,stają się ważnymi elementami rozwojuprzedsiębiorstw i działalności gospo-darczej w skali globalnej. Właścicielefirm muszą sobie uświadomić, że bez-pieczeństwo przemysłowe nie jest już tyl-ko kosztem, lecz staje się inwestycją.Tworzy bowiem warunki do rozwojui bezpiecznego prowadzania działal-

ności przemysłowej oraz pozwala na ob-niżenie kosztów działalności. Pogląd tenstaje się coraz bardziej popularny m.in.dzięki konferencji PZU RED.

Uroczysta gala kończąca pierwszydzień obrad rozpoczęła się od podpi-sania porozumień o współpracy w ra-mach grupy partnerskiej oraz rady na-ukowej. Porozumienia zawierane po-między PZU, przedstawicielami przed-siębiorstw i instytucji oraz ośrodkamiakademickimi mają na celu utworzenieośrodka doradczego i opiniotwórczegow zakresie kierunków rozwoju PZU LABoraz realizacji prac badawczo-rozwo-jowych. Siłą współpracy w ramach gru-

py partnerskiej i rady naukowej jest moż-liwość wymiany wiedzy i doświadczeńpomiędzy przemysłem i nauką oraztworzenie platform pomiędzy PZU i ryn-kiem. Podczas gali tradycyjnie wręczo-ne zostały statuetki dla liderów bezpie-czeństwa w przemyśle oraz dla osobo-wości w dziedzinie bezpieczeństwa.Tegoroczne laury z rąk członka zarzą-du PZU SA Romana Pałaca odebraliprezesi przedsiębiorstw: Kopalnia Wę-gla „Bogdanka” i Saur Neptun Gdańskoraz osobowości: dr inż. Krzysztof Wrze-sień z Grupy Lotos oraz dr inż. DorotaBrzezińska z Politechniki Łódzkiej. Pod-czas uroczystej gali dyrektor PZU LABDariusz Gołębiewski przedstawił uczest-

nikom gali grupę roboczą zaproszonąprzez PZU do realizacji projektu „CyberIndustry”. Wśród zaproszonych do re-alizacji projektu znaleźli się dr inż. Jo-anna Świątkowska, reprezentująca In-stytut Kościuszki, prof. Jan Kościelny z Po-litechniki Warszawskiej, dr inż. PiotrPacyna z Akademii Górniczo-Hutniczejoraz amb. Krzysztof Paturej z Między-narodowego Centrum BezpieczeństwaChemicznego.

Drugi dzień konferencji to specjali-styczne wystąpienia ekspertów pre-zentujących najlepsze praktyki w za-rządzaniu ryzykiem i bezpieczeństwemoraz wskazujących na zagrożenia dla

ciągłości działania przedsiębiorstw.Dr inż. Piotr Pacyna z Akademii Górni-czo-Hutniczej w Krakowie zaprezento-wał problematykę zagrożeń cyberne-tycznych i wskazał kierunki prac, jakiemuszą zostać podjęte przez środowiskaodpowiedzialne za bezpieczeństwoprzemysłu. Dr inż. Krzysztof Wrzesieńz Grupy Lotos podkreślił wagę czynni-ka ludzkiego w bezpieczeństwie przed-siębiorstw, natomiast dr inż. AgnieszkaGajek, reprezentująca Centralny In-stytut Ochrony Pracy, przypomniałalekcje z katastrof przemysłowych. Szcze-gólnie istotne z punktu widzenia dal-szych perspektyw rozwoju było wystą-pienie Guangliena Panga, wicesekre-tarza generalnego Chińskiej FederacjiPrzemysłu Petrochemicznego i Che-micznego CPCIF. Zaprosił on PZU dowspółpracy przy zarządzaniu ryzykiemi ubezpieczaniu chińskich inwestycjiw Europie. Propozycja stworzenia w Pol-sce, pod patronatem PZU, „okna na Eu-ropę” dla inwestycji Republiki Chiń-skiej może przynieść korzyści wszystkiminteresariuszom.

Bez wątpienia największym sukce-sem konferencji jest integracja środo-wiska liderów polskiego przemysłu,ośrodków naukowych, instytucji odpo-wiedzialnych za bezpieczeństwo i ma-łych innowacyjnych przedsiębiorstw,tzw. start-upów. Dzięki niej powstająplatformy wymiany wiedzy i współpra-cy w zakresie bezpieczeństwa i ogra-niczania ryzyka prowadzonej działal-ności. Za sprawą inicjatyw takich, jakRED, PZU staje się katalizatorem prze-mian, które mają miejsce w gospodar-ce oraz promotorem bezpieczeństwaw polskich przedsiębiorstwach, co bu-duje zaufanie do Polski na globalnymrynku. �


RYNEK INWESTYCJI 29

Za sprawą inicjatyw takich, jak RED PZU, stajesię katalizatorem przemian, które mają miejscew gospodarce oraz promotorem bezpieczeń-stwa w polskich przedsiębiorstwach, co budujezaufanie do Polski na globalnym rynku.

Uroczysta gala RED 2016

Nagrodzeni laurem Lider Bezpieczeństwa w Przemyśle: KW Bog-danka, Saur Neptun Gdańsk oraz laurem Osobowość w DziedzinieBezpieczeństwa: dr inż. Dorota Brzezińska, dr inż. Krzysztof Wrzesień


RYNEK INWESTYCJI30

W dzisiejszej rzeczywistości człowiekzmaga się z różnego rodzaju zagroże-niami, które mogą się urzeczywistnićz mniejszym lub większym prawdopo-dobieństwem. Również w każdej dzia-łalności gospodarczej mamy do czy-nienia z różnego rodzaju ryzykami. Wy-stąpienie awarii czy wypadku, któryprzerywa działalność zakładu przemy-słowego, wpływa także na warunkidziałania innych przedsiębiorstw, choćwpływ ten może mieć różną skalę.W przypadku urządzeń krytycznychskutki awarii czy niebezpiecznych zda-rzeń mogą być w skrajnych przypad-kach katastrofalne dla całego kraju.W nowoczesnym przedsiębiorstwie ko-nieczne jest zatem zarządzanie ryzy-kiem, którego można uniknąć tylko w je-den sposób – nie podejmując żadnejdziałalności. W funkcjonującym przed-siębiorstwie ryzyko można ograniczać,minimalizować lub przerzucać na innypodmiot gospodarczy.

Urząd Dozoru Technicznego jestorganizacją powołaną, by wspieraćprzedsiębiorców w ograniczaniu i mi-nimalizowaniu ryzyka związanego

z eksploatacją urządzeń objętych do-zorem technicznym. Działania UDTw tym zakresie to przede wszystkim re-gularnie prowadzone czynności in-spekcyjne, do których wdrażamy szeregmetod wykorzystujących analizę ryzyka.Dzięki koncepcji Risk-Based Inspec-tion (RBI) możemy dokładnie ustalićzakres, metody i czasokresy badańurządzenia technicznego, co w efekciezmniejsza ryzyko jego eksploatacjii zwiększa dyspozycyjność. Na całymświecie w planowaniu inspekcji kła-dzie się obecnie bardzo duży nacisk nadobór odpowiedniego zakresu badańoraz wyznaczanie ich terminów napodstawie wyników analiz ryzyka.

Rzetelna analiza ryzyka, wykonanazgodnie z najlepszymi praktykami in-żynierskimi, pozwala na zastosowanieadekwatnych środków zabezpieczają-cych, które minimalizują prawdopodo-bieństwo wystąpienia awarii czy nie-bezpiecznych zdarzeń. Utrzymanie sta-bilnego ruchu w zakładzie to nie tylkozagadnienie ograniczania i minimali-zacji występujących w nim rodzajów ry-zyk, lecz także potrzeba zapewnieniaśrodków finansowych pozwalających nasprawne usuwanie skutków ewentual-nych awarii lub innych zdarzeń loso-wych, co pozwala na szybkie przywró-cenie wszystkich funkcjonalności za-kładu. Ryzyko braku środków finanso-wych na przywrócenie normalnej pra-cy zakładu w przypadku awarii czyniebezpiecznego zdarzenia często jestprzerzucane przez przedsiębiorców nafirmy ubezpieczeniowe.

Towarzystwa ubezpieczeniowe ofe-rują szeroki wachlarz ubezpieczeńprzemysłowych obejmujących różneryzyka występujące w działalnościprzedsiębiorstwa, w tym ubezpieczeniainżynieryjne, techniczne, które obej-mują np. ryzyka montażu, budowy, czyzniszczenia maszyn i urządzeń. Możnatakże ubezpieczyć ryzyko utraty zyskuz tytułu zdarzeń losowych (business in-terruption). W razie wystąpienia zda-rzenia objętego ubezpieczeniem wy-płata środków stabilizuje sytuację przed-siębiorstwa, pozwalając mu na odbu-dowę pozycji rynkowej. Kompleksowyprogram ubezpieczenia jest dla zakła-du przemysłowego ważnym narzę-dziem zarządzania ryzykiem. Instru-

ment ten jest warunkiem stabilnej pra-cy i przewidywalnego rozwoju.

Z uwagi na różne obszary związa-ne z zarządzaniem ryzykiem pojawiasię możliwość współpracy pomiędzyUDT a firmami ubezpieczeniowymii wykorzystania synergii dla skutecz-niejszej realizacji wspólnych celów.Obie strony umowy ubezpieczeniaprzemysłowego potrzebują wsparcianiezależnej jednostki eksperckiejw ocenie wielkości poszczególnychryzyk, od której zależą warunki ubez-pieczenia. UDT posiada odpowiedniekadry, metody i narzędzia, aby uczest-niczyć w tym procesie. Ma także do-świadczenie w obszarze oceny ryzykaz wykorzystaniem metody HAZOP,HAZID, FMEA, ETA czy PHA. Ponadtominimalizując ryzyko związane z funk-cjonowaniem ubezpieczanego przed-siębiorstwa, ograniczamy także ryzykoubezpieczyciela. To z kolei ma przeło-żenie na wysokość składek ubezpie-czeniowych.

Największa wygrana przypada jed-nak gospodarce – minimalne, dobrzeubezpieczone i monitorowane przezUDT ryzyko eksploatacji urządzeń tech-nicznych pozwala na stabilne utrzy-manie ruchu i stały, przewidywalny roz-wój zakładów przemysłowych. Od pew-nego czasu są prowadzone rozmowypomiędzy UDT a PZU w zakresie po-wiązania stanu bezpieczeństwa urzą-dzeń, instalacji i całych obiektów prze-mysłowych z działaniami na rzecz ubez-pieczania przedsiębiorstw na wypa-dek wystąpienia trudnych do przewi-dzenia awarii czy niebezpiecznych zda-rzeń losowych. W pierwszej kolejnościzostaną wypracowane zasady współ-pracy w odniesieniu do dużych zakła-dów przemysłowych, które mają istotnywpływ na gospodarkę kraju. �

dr inż. Andrzej Ziółkowskiprezes, Urząd Dozoru Technicznego

UDT i PZU na rzecz stabilnego rozwoju

Dzisiejsza rola ubezpieczycielaw zarządzaniu ryzykiem technicznymulega ewolucyjnym zmianom. Celem za-pewnienia atrakcyjnej składki ubez-pieczeniowej ubezpieczyciel zmuszonyjest do wsparcia klienta w procesiezarządzania i minimalizacji ryzyka tech-nicznego maszyn będących przedmio-tem ochrony ubezpieczeniowej. Nie-stety, niejednokrotnie ze względu na wy-sokie ryzyko techniczne eksploatowa-nych maszyn klient nie może uzyskaćatrakcyjnej oferty ubezpieczeniowej,co skutkuje rezygnacją z ubezpieczenia.Są to przede wszystkim wyeksploato-wane maszyny krytyczne obarczonewysokim prawdopodobieństwem awa-

rii, a ta może skutkowaćogromnymi stratami fi-nansowymi przedsiębior-stwa, które mogłyby zo-stać wyegzekwowane odubezpieczyciela. Mając nauwadze aspekty bizneso-we, jakimi musi kierowaćsię ubezpieczyciel, aby za-pewnić stabilną sytuację fi-nansową swojego przed-siębiorstwa, z oczywistychwzględów nie jest onw stanie zapewnić atrak-cyjnej oferty ubezpiecze-niowej tego typu maszyn.Istnieje więc ogromna po-trzeba obniżenia ryzykatechnicznego poprzezświadome zarządzanienim, co z jednej strony po-zwoli zakładom przemy-słowym uzyskać atrakcyj-ną ochronę ubezpiecze-niową, a z drugiej – za-gwarantuje ubezpieczy-cielowi stabilność oraz po-zytywny wynik finansowy.

Świadome zarządza-nie ryzykiem technicznymbyło tematem przewodnimIV Międzynarodowej Kon-ferencji Risk EngineeringDays 2016 w Sopocie, or-ganizowanej przez firmęPZU. Integralną częściąkonferencji były pokazy in-nowacji, podczas którychPZU Lab zaprezentowało6 strategicznych firm, któ-

re będą budować przewagę konku-rencyjną PZU na polskim i międzyna-rodowym rynku. Wśród tych firm zna-lazło się również Reliability Solutions.Podczas pokazów innowacji ReliabilitySolutions wspólnie z PZU Lab zapre-zentowało koncepcję projektu zatytu-łowanego „Centrum monitorowaniai diagnostyki” (CMiD).

CMiD to innowacyjny na skalę świa-tową projekt, który w przyszłości pozwolifirmie PZU świadczyć usługę ubezpie-czeniową o niespotykanym dotąd stan-dardzie. Celem projektu jest opraco-wanie zdalnego systemu monitorowa-nia maszyn i analiz on-line generowa-nych przez nie danych, pozwalającychokreślać aktualny stan techniczny ma-szyn oraz podejmować na tej podsta-wie optymalne decyzje eksploatacyjno--serwisowe w celu minimalizacji ryzy-ka technicznego. Projekt zakłada wy-korzystanie szerokiego zakresu technik

monitorowania stanu technicznegomaszyn, w tym wibrodiagnostyki, ana-lizy gazów rozpuszczonych, metod nie-niszczących, emisji akustycznej itp.Górną warstwę systemu stanowić będąnajnowocześniejsze algorytmy sztucz-nej inteligencji (m.in. głębokie siecineuronowe), które obecnie rewolucjo-nizują świat na wielu płaszczyznach. Al-gorytmy te analizować będą szeroki za-kres danych (sensorowych, proceso-wych, środowiskowych, serwisowo-eks-ploatacyjnych, generowanych przeztechniki monitorowania stanu itp.) podkątem wyszukiwania w nich zależnościwyjaśniających zachodzące awarie,co w konsekwencji pozwoli na przewi-dywanie ich w przyszłości. Wiedza natemat dokładnego czasu wystąpieniaawarii w przyszłości pozwala przed-siębiorstwom odpowiednio zaplano-wać produkcję, zorganizować częścizamienne, odpowiednich specjalistówi wykonać naprawę w czasie plano-wanego przestoju technicznego, zwięk-szając dostępność techniczną oraz zy-ski z produkcji. Takie podejście nazy-wane jest predykcyjnym utrzymaniemruchu (Predictive Maintenance) i sta-nowi najnowocześniejszą i najbardziejefektywną strategię utrzymania tech-nicznego.

Minimalizacja ryzyka techniczne-go na skutek zdalnego monitorowaniaoraz inteligentnej diagnostyki pozwoli fir-mie PZU zmniejszyć wysokość składkiubezpieczeniowej oraz poprawić kon-dycję finansową polskich przedsię-biorstw, zwiększając jednocześnie ichkonkurencyjność na rynku międzyna-rodowym. Ważnym aspektem projektujest zrzeszenie grupy przedsiębiorców,którzy w ramach wspólnej inicjatywybędą się dzielić wiedzą, doświadcze-niem oraz danymi, aby wspólnymi siłamiobniżyć ryzyko techniczne. Niestetyw warunkach ogromnej konkurencjimiędzy przedsiębiorstwami realizacjazałożeń projektu może być trudna doosiągnięcia. Z tego względu konferen-cja organizowana przez firmę PZU mia-ła bardzo duże znaczenie, gdyż po-zwoliła podjąć dyskusję oraz zweryfi-kować założenia projektu w gronieprzedstawicieli największych polskichprzedsiębiorstw. �

Mateusz Marzecprezes zarządu, Reliability Solutions sp. z o.o.


RYNEK INWESTYCJI 31


RYNEK INWESTYCJI32

Udział w konferencji PZU RED byłdla mnie bardzo ciekawym wydarze-niem i to na kilku płaszczyznach. Popierwsze stanowił on podsumowaniewspółpracy Grupy Azoty Z.Ch. PoliceS.A. i PZU Lab z RCL w realizacji badańdiagnostycznych ukierunkowanych naminimalizację ryzyka w eksploatacjiinstalacji krytycznych, zarządzaniu ry-zykiem i budowaniu wyższego poziomubezpieczeństwa w funkcjonowaniu za-kładu chemicznego – zarówno w wy-miarze procesowym, jak i bezpieczeń-stwa ludzi oraz środowiska naturalne-go. Mówię to ze świadomością przed-stawiciela Grupy Azoty Z.Ch. PoliceS.A. – zakładu, który w 2016 roku uzyskałwymierną pomoc merytoryczną i wspar-cie finansowe ze strony organizatorakonferencji PZU RED, czyli PZU Lab orazRCL. Dzięki tej współpracy i wsparciu fi-nansowemu przeprowadziliśmy kom-pleksowe badania diagnostyczne dlaoceny stanu technicznego naszychinstalacji: produkcyjnej, przesyłoweji magazynowej w Jednostce Nitro (Wy-dział Amoniaku).

Badania metodą emisji akustycznej(AE) tych urządzeń przeprowadziło La-boratorium AED Polska Sp. z o.o. w War-szawie. Przedstawione raporty z badańAE pozwoliły nam uświadomić sobie,jaki jest obiektywny stan technicznynaszej infrastruktury na Wydziale Amo-niaku. Badania AE w ramach badań

okresowych (dozorowanych przez UDT)oraz badania profilaktyczne, prowa-dzone w strefach Atex/Ex – na instala-cjach krytycznych z medium, które wy-maga szczególnych procedur postę-powania, nie były dotychczas tak kom-pleksowe jak tym razem, kiedy dały namwyniki w wymiarze 3D.

Jednocześnie udział w konferencjiPZU RED stanowił dla mnie bardzocenną formę wymiany doświadczeńz krajowymi i zagranicznymi eksperta-mi w dziedzinie zarządzania ryzykiemoraz bezpieczeństwem eksploatacjiurządzeń w przemyśle chemicznym.Ponadto mogłem zapoznać się z no-wymi projektami technicznymi. Za-gadnienia prezentowane na konferen-cji miały też swoje konkretne odniesie-nia społeczne, finansowe i środowi-skowe w kontekście skutków awarii i ka-tastrof w branży chemicznej.

Kolejną interesującą dla mnie formąwymiany doświadczeń były zorganizo-wane w trakcie konferencji panele te-matyczne. Do jednego z nich zostałemtakże zaproszony i wziąłem udziałw dyskusji tematycznej. Interesującympomysłem organizatorów konferencjiPZU RED było przygotowanie wystawynowości technicznych, które zaprezen-towali uczestnicy konferencji. Pod roz-wagę organizatorów wnoszę jednakpewną modyfikację tego pomysłu, gdyżw tym roku obrady i wystawa odbywa-ły się w jednym czasie. W przyszłościlepiej byłoby rozpocząć spotkanie spe-cjalistów od takiej właśnie wystawy,a następnie przejść do obrad plenar-nych.

Wracając do dyskusji panelowej,chciałbym wskazać na jeden z istotnychwniosków – nakłady na badania dia-gnostyczne w ocenie stanu technicz-nego eksploatowanych urządzeń, słu-żące zapewnieniu bezpieczeństwa eks-ploatacyjnego, minimalizacji ryzykaoraz podwyższeniu kultury technicznejw zakładzie, to nie koszty, lecz inwe-stycja w bezpieczeństwo. Takie rozu-mienie tych procesów powinno być po-wszechne po stronie przemysłu, firmubezpieczeniowych i decydentów, któ-rzy oceniają działania kierownictw i za-rządów.

W Grupie Azoty Z.Ch. Police S.A.planujemy zaangażowanie relatywniedużych środków finansowych na noweinwestycje. Można powiedzieć, że takiproces dokonuje się w całej Grupie Azo-ty. Trudniej jednak jest wygospodaro-wać środki na badania profilaktyczne– czy jak to definiował na konferencji

PZU RED dr Dariusz Gołębiewski – ba-dania predykcyjne. Dlatego inicjaty-wę PZU Lab czy też szerzej – całegoPZU SA służącą tworzeniu programubadań dla oceny ryzyka oraz wsparciafinansowego tych badań w przemyśleuważam za szczególnie cenną.

Nie ukrywam, że szukamy partne-rów do prowadzenia badań diagno-stycznych na naszych instalacjach i tonie tylko tych wymaganych okresowoprzez właściwe urzędy i normy. W prze-myśle chemicznym funkcjonują insta-lacje eksploatowane od wielu lat. Obiek-tywnie pomimo wielu prac remontowychi konserwatorskich ryzyko wystąpieniawad materiałowych, wzmożonej korozji,nieszczelności połączeń, wad armatu-ry czy izolacji może nas zaskoczyć,tym bardziej że nie wszystkie rodzaje ba-dań NDT i testy dają nam pełny obrazw zakresie oceny stanu technicznegotych instalacji.

Nieprzypadkowo po doświadcze-niach poprzednich lat pozytywnie od-nosimy się do badań nieniszczących(NDT), zwłaszcza badań diagnostycz-nych metodą emisji akustycznej (AE).Zrobiliśmy już w tym zakresie z AED Pol-ska bardzo wiele, a ostatnio dziękiPZU Lab i RCL poszerzyliśmy zakresbadań AE i współpracy. Chcemy iść da-lej i rozwijać wiedzę o stanie tech-nicznym naszych urządzeń. Chcieli-byśmy zainstalować jako pierwsiw Polsce stały operacyjny monitoringAE na naszych urządzeniach, co da-wałoby nam wyższy poziom poczuciabezpieczeństwa eksploatacyjnego,ubezpieczycielowi – możliwość obiek-tywnej oceny ryzyka, a służbom nad-zoru – informacje wymagane prawem.Wszystko to jednak wymaga nakładówi mam nadzieję, że m.in. konferencjaPZU RED i przeprowadzone w jej trak-cie rozmowy oraz moje apele w tejsprawie przyniosą pozytywny skutek.Projekt monitoringu AE dla naszychurządzeń został już opracowany przezspecjalistów z AED Polska Sp. z o.o.Mam nadzieję, że za rok na kolejnejkonferencji PZU RED z satysfakcją po-informuję uczestników, że taki systemw Polsce – właśnie w Grupie AzotyZ.Ch. Police S.A. – już działa. �

Tomasz Panaswiceprezes zarządu, Grupa Azoty Z.Ch. Police S.A.


RYNEK INWESTYCJI 33

W konferencji PZU RED 2016, zor-ganizowanej przez PZU Lab, przed-stawiciele AED Polska Sp. z o.o. (Labo-ratorium NDT-AE) wzięli udział już ko-lejny raz. Tym razem organizatorzykonferencji, która bardzo dobrze służyintegracji środowisk reprezentującychprzemysł, dozór techniczny, laboratoriabadawcze i projektowe, przedstawi-cieli nauki oraz firm ubezpieczenio-wych, zaproponowali nam szerszą for-mułę i aktywny udział wraz z prezenta-cją badań diagnostycznych, monito-ringu i oceny ryzyka w eksploatacji in-stalacji krytycznych z wykorzystaniemmetody emisji akustycznej (AE).

Poprzednia konferencja PZU REDw przypadku firmy AED Polska Sp. z o.o.poskutkowała podpisaniem dwóch waż-nych dla nas umów: z PZU Lab i RCL.Na tegorocznej konferencji mogliśmy jużzdać relację z pierwszych realizacjibędących efektem tej współpracy. Na-leżą do nich badania metodą emisji aku-stycznej wykonane na instalacji amo-niaku i pary technologicznej w firmieFarms Frites Poland oraz badania zbior-nika magazynowego amoniaku o po-wierzchni 22 tys. m3 i 12-kilometrowegorurociągu do transportu amoniakuw Zakładach Chemicznych „Police” SA– Grupie Azoty SA. Wszystko to zostałowykonane w ramach badań zastęp-czych na instalacjach i urządzeniachdozorowanych przez UDT jako badaniaprofilaktyczne dla oceny stanu tech-nicznego i szczelności tych urządzeńmetodą emisji akustycznej.

Podczas konferencji PZU RED 2016nasi partnerzy i eksperci na prośbę or-ganizatorów konferencji przygotowaliwystąpienia w ramach sesji plenarnej.Sergey Elizarov przedstawił temat mo-nitorowania urządzeń technicznychz wykorzystaniem emisji akustycznej,a dr Andrey Miseiko przybliżył zagad-nienie oceny ryzyka w eksploatacjiurządzeń technicznych – RBI na pod-stawie wyników badań metodą emisjiakustycznej. Bardzo cieszy mnie po-dejście PZU SA w sprawie współpracyz przemysłem i laboratoriami badaw-czymi, jak również podejmowana pró-ba integracji środowisk zainteresowa-nych bezpieczeństwem technicznym,konkurencyjnością i minimalizowaniemskutków i kosztów w następstwie awa-rii i katastrof. Zapewne służyły temu

m.in. idea utworzenia PZU Lab, orga-nizacja kolejnej konferencji PZU REDoraz dążenie do wdrażania innowacyj-nych rozwiązań i procedur służącychbezpiecznej eksploatacji instalacji kry-tycznych.

Wartością dodaną konferencji byłaz mojego punktu widzenia możliwośćspotkania z nowym prezesem UDTdr. inż. Andrzejem Ziółkowskim, a niejest to takie łatwe dla przedstawiciela la-boratorium badań AE, żeby móc usły-szeć o kierunkach rozwoju i planachUrzędu oraz porozmawiać o rozwoju ba-dań nieniszczących, a zwłaszcza badańz wykorzystaniem emisji akustycznej. Tospotkanie i wymiana poglądów z pre-zesem UDT miały również swoje uza-sadnienie w fakcie zawarcia rok temuporozumienia o współpracy pomiędzyUDT i AED Polska Sp. z o.o.

Z prezentacji, jakie miałem okazjęwysłuchać podczas konferencji w sesjiplenarnej i podczas paneli, oraz rozmówkuluarowych godne odnotowania byłopodejście do kwestii badań predykcyj-nych, oceny ryzyka w działalności prze-mysłu i ubezpieczycieli, a także kształ-towanie świadomości, jak wielkie szko-dy dla przemysłu, ochrony środowiskai ubezpieczyciela mogą spowodowaćbłędy ludzkie, niewłaściwa ocena ryzykaoraz błędy w ocenie stanu techniczne-go eksploatowanych instalacji i urzą-dzeń technicznych. Bardzo spodobałami się także teza, że nakłady na bada-nia i bezpieczeństwo eksploatacji urzą-dzeń to nie tylko koszty, lecz także in-westycja w bezpieczną przyszłość. Rów-nież ciekawa dyskusja dotyczyła inno-wacji w przemyśle, współpracy na liniiprzemysł–nauka (środowiska akade-

mickie) oraz sztuczne dążenie admini-stracji do tego, żeby wszystkie innowa-cyjne projekty w ramach B+R kończy-ły się sukcesem i pozytywnym wynikiemkomercyjnym.

Jako Laboratorium NDT-AE przyAED Polska Sp. z o.o. proponujemywszystkim zainteresowanym, uczestni-kom konferencji PZU RED, ale takżePZU Lab i klientom PZU SA oraz innymtowarzystwom ubezpieczeniowym na-szą naczelną dewizę, która brzmi „Na-sze innowacje – wasze bezpieczeń-stwo”. Wszystko to mieści się w głównejformule działalności UDT, która z koleibrzmi: „Bezpieczeństwo przede wszyst-kim”.

Mam nadzieję, że przy obecnym zro-zumieniu oferty Laboratorium certyfi-kowanego przez UDT ze strony PZU Labjuż na kolejnej konferencji PZU RED bę-dziemy mogli zaprezentować wnioski zrealizacji kolejnych wspólnych projek-tów z PZU Lab oraz RCL, a zwłaszczaz realizacji przygotowywanego pierw-szego w Polsce systemu monitoringuoperacyjnego AE na instalacji krytycz-nej w przemyśle chemicznym. Na koniecwypada pogratulować organizatoromkonferencji zaangażowania, poziomuorganizacyjnego i lokalizacji konferen-cji w Sopocie oraz poprosić ich, żebykontynuowali organizację takich mery-torycznie integracyjnych spotkań. �

Andrzej Kaźmierczakprezes zarządu, AED Polska Sp. z o.o.

Od lewej: Sergyey Elizarow, Andrzej Kaźmierczak i dr Andrey Miseiko – goście konferencji PZU RED 2016

www.aed-polska.pl


RYNEK INWESTYCJI34

Ten kierunek rozwoju dotyczy tak-że ANWIL SA. Dlatego w 2014roku w celu wdrożenia APC na

dwóch największych instalacjach weWłocławku – produkcji amoniaku orazchlorku winylu – spółka rozpoczęławspółpracę z usługodawcą zewnętrz-nym, jednym z liderów rynku – firmą do-starczającą rozwiązania poprawiającewydajność urządzeń i oszczędnośćenergii oraz zwiększające bezpieczeń-stwo ludzi i majątku.

Czym jest APC?APC to zaawansowany system jed-

noczesnego sterowania wieloma pa-

rametrami pracy instalacji, zapewnia-jący ich kontrolę oraz optymalizację.Sterując określoną liczbą regulatorów,regulator APC dąży w kierunku zdefi-niowanej przez użytkownika optymali-zacji procesu. Wypracowywanie od-powiedniego efektu optymalizacyjnegoodbywa się poprzez obserwację para-metrów kontrolowanych (CV – Con-trolled Variables) i zmianę odpowied-nich nastaw dla wartości manipulo-wanych poszczególnych regulatorówPID (MV – Manipulated Variables), bio-rąc jednocześnie pod uwagę zdefinio-wane wartości zakłócające (DV – Di-sturbance Variables). Wybór odpo-

Zaawansowane systemy sterowania w ANWIL SA

Systemy sterowania procesami technologicznymi ewoluują zarówno w wyniku rozwojutechniki, jak i zmieniających się uwarunkowań makroekonomicznych. Obecnie produk-cja nie jest celem samym w sobie, ponieważ proces technologiczny ma być przedewszystkim bezpieczny oraz ekonomiczny. Takie podejście spowodowało, że na prze-strzeni lat nastąpiło przejście od sterowania ręcznego, poprzez systemy pneumatyczne i elektroniczne PID, systemy rozproszone DCS, do sterowania zaawansowanego – Advanced Process Control (APC).

Roman Kaźmirskistarszy inżynier procesu, BiuroTechnologii i Efektywności Pro-dukcji ANWIL SA

wiednich zestawów zmiennych CV, MVi DV jest kluczowy dla całego projektui odbywa się na podstawie tzw. Step Te-stów, czyli wymuszenia niewielkiego za-kłócenia w procesie technologicznymi obserwowania odpowiedzi układu.Ogólny schemat działania systemu APCzostał przedstawiony na rysunku poniżej.

Obszar niebieski jest typowym ob-szarem pracy instalacji technologicznej,kontrolowanej przez operatora. Jest topraca z dala od ograniczeń, zapew-niająca prowadzącemu komfort psy-chiczny, ale niestety nie zawsze opty-malna. Implementacja zaawansowa-nego systemu sterowania APC w pierw-szej kolejności redukuje standardoweodchylenia parametrów procesowych,a następnie umożliwia przeniesieniepunktów pracy bliżej ograniczeń – w ob-szary optymalne kosztowo lub proce-sowo.

Implementacja APC w ANWIL SA

Proces implementacji APC w ANWILSA rozpoczął się na przełomie marcai kwietnia 2015 roku. Wówczas zostałyokreślone dokładne ramy czasowe i me-rytoryczne projektu. W wyniku przeka-zania danych historycznych usługo-dawca zewnętrzny opracował doku-ment BCA (Business Case Analysis), napodstawie którego podjęta została osta-teczna decyzja o wdrożeniu projektu ste-rowania zaawansowanego. Aktualniena finiszu znajduje się implementacjauruchomienia systemu APC na instalacjiamoniaku. W przypadku instalacji chlor-ku winylu prace są w toku.

Implementacja APC na instalacji produkcji amoniaku

Instalacja produkcji amoniakuw ANWIL SA została wybudowana w la-tach 1969–1972 na licencji duńskiej fir-my Haldor Topsoe. Instalacja składa sięz dwóch prawie identycznych linii pro-

dukcyjnych przeznaczonych do wy-twarzania amoniaku ciekłego. Głów-nymi surowcami, z których otrzymuje sięamoniak, są gaz ziemny, para wodnaoraz azot pobierany z powietrza at-mosferycznego.

Produkcja amoniaku przebiegaw dwóch głównych etapach:

1. produkcja mieszaninygazowej w głównych sek-cjach reformingu, kon-wersji oraz absorpcji COi CO22. sprężenie otrzymanejmieszaniny, synteza amo-niaku i wykroplenie gooraz oddzielenie od nie-przereagowanego gazuw węźle syntezy amonia-ku.

Głównymi celami opty-malizacyjnymi dla insta-lacji amoniaku są:

• minimalizacja zużycia gazu ziemne-go,• minimalizacja zużycia pary grzewczej,• maksymalizacja produkcji amoniaku.

W ramach realizacji założonych ce-lów zaprojektowanych zostało sześćregulatorów APC, które za pomocą po-nad 40 zmiennych MV będą odpo-wiadać za sekcje: reformingu, usu-wania CO i CO2 oraz syntezy amo-niaku. Zdefiniowanie regulatorów niezamyka wszystkich możliwości pakie-tu APC. W istniejącym systemie DCSzaimplementowane zostaną dodat-kowe wyliczenia, których źródłembędą temperatury złóż katalizatoraw reaktorach syntezy. W ten sposób zo-stanie zminimalizowane prawdopo-dobieństwo przekroczenia granicz-nych temperatur.

Implementacja APC na instalacji produkcji chlorku winylu

Instalacja produkcji chlorku winyluw ANWIL SA została wybudowana w la-tach 1976–1983 na licencji amerykań-skiej firmy Pittsburgh Plate Glass,a następnie w latach 2000–2001 zmo-dernizowana oraz rozbudowana na li-cencji amerykańskiej firmy Oxyvinyls.Składa się z dwóch ciągów krakingu1,2-dwuchloroetanu (EDC) i rozfrakcjo-nowania chlorku winylu oraz dwóch re-aktorów do produkcji EDC w technolo-gii chlorowania i oksychlorowania ety-lenu, a także węzła destylacji 1,2-dwu-chloroetanu. Surowcami do otrzymy-wania chlorku winylu są etylen, tleni chlor.

Produkcja chlorku winylu przebiegaw trzech głównych etapach:I. produkcja 1,2-dwuchloroetanu i jegooczyszczanie,II. kraking termiczny otrzymanego1,2-dwuchloroetanu,III. rozfrakcjonowanie produktów po-krakingowych.

Głównymi celami optymalizacyjny-mi dla instalacji chlorku winylu są: zmi-nimalizowanie zużycia energii elek-trycznej i cieplnej oraz głównego su-rowca – etylenu, a także optymalizacjajakościowa półproduktu i produktugłównego. W ramach realizacji zało-żonych celów zaprojektowano siedemregulatorów APC, które za pomocą po-nad 40 zmiennych MV będą odpowia-dać za sekcje oksychlorowania, chlo-rowania etylenu w fazie ciekłej, dwóchlinii krakingu 1,2-dwuchloroetanu orazdwóch linii rozfrakcjonowania produk-tów pokrakingowych. W celu zarzą-dzania poszczególnymi regulatoramiAPC – podobnie jak w przypadku in-stalacji amoniaku – zaprojektowanazostała aplikacja koordynująca działa-nie niezależnych regulatorów APCw taki sposób, aby osiągnięty profit byłjak największy.

W przypadku instalacji chlorku wi-nylu wykorzystana została technologiawirtualnych analizatorów (inferentials),umożliwiających symulowanie i pre-dykcję wyników laboratoryjnych. Wynikianaliz laboratoryjnych dokonywanychw toku produkcji zwykle są otrzymy-wane z opóźnieniem, które w przy-padku analiz chromatograficznychmoże sięgać nawet do dwóch godzin.Uzyskanie szybkiej informacji o klu-czowych parametrach analitycznych,niejednokrotnie wpływających nabezpieczeństwo i przebieg procesu,jest nie do przecenienia. Dla instalacjichlorku winylu zaprojektowanych zo-stało 5 wirtualnych analizatorów zlo-kalizowanych w kluczowych częściachprocesu.

Aplikacje APC należą do najbardziejopłacalnych inwestycji w bezpieczeń-stwo i optymalizację procesów techno-logicznych. Przeprowadzona analizabiznesowa, w wyniku której podjęta zo-stała decyzja o uruchomieniu projektu,zakłada, że dla instalacji amoniakui chlorku winylu okres zwrotu systemuAPC wyniesie ok. 3–4 miesięcy. W wynikutak zachęcających efektów ekono-micznych w najbliższej przyszłości pla-nowane jest wdrożenie Advanced Pro-cess Control na kolejnych instalacjachprodukcyjnych w ANWIL SA. �


RYNEK INWESTYCJI 35


RYNEK INWESTYCJI36

Minął ponad rok od chwili, kiedy zde-cydowali się państwo na budowę wła-snego biznesu na niezwykle trudnymrynku i zdyskontowanie wiedzy dlasiebie, a nie dla zagranicznych korpo-racji. Jak dzisiaj oceniają państwo tę de-cyzję?

Adam Sarnaszek: Tak, to już ponadrok naszego osobistego zaangażowa-nia w ten projekt, chociaż BIOCONTROListnieje od pond 3 lat. Z perspektywyostatniego roku możemy powiedzieć, żeod lat nie działo się na rynku biomasytak dużo jak w ciągu ostatnich miesię-cy. BIOCONTROL jako firma audytorskai ekspercka zajmująca się przedewszystkim uwierzytelnianiem źródeł po-chodzenia biomasy i dokumentowa-niem pochodzenia biomasy na celeenergetyczne stała się w krótkim czasieliderem w tym sektorze usług. Na baziekompetencji i doświadczenia zbudo-waliśmy zaufanie i pozycję rynkową, któ-rej wiele firm z branży może nam po-zazdrościć. Jednak nic nie przychodzi ła-two, to wszystko okupione jest olbrzymiąpracą, zaangażowaniem i pasją. Bardzodbamy o to, żeby być zawsze blisko

klientów i pomagać im w rozwiązywa-niu problemów.Jak reagują państwo na ciągle zmie-niające się przepisy prawne w zakresiewykorzystania biomasy jako odna-wialne źródło energii?

Agnieszka Kędziora-Urbanowicz:Rzeczywiście w ostatnich latach do-świadczamy ciągłych zmian legisla-cyjnych w tym zakresie. Do tej poryuczestniczyliśmy m.in. w konsultacjachprowadzonych przez Urząd RegulacjiEnergetyki przy tworzeniu KrajowegoSystemu Uwierzytelniania Biomasy,przez Departament Energii Odnawial-nej przy ówczesnym Ministerstwie Go-spodarki przy tworzeniu zapisów usta-wy o OZE, przez Komisję Sejmowąds. Energii i Skarbu przy tworzeniu no-welizacji ustawy o OZE. Cały czas sta-ramy się czynnie uczestniczyć w ini-cjatywach i konsultacjach odbywają-cych się zarówno przy DepartamencieOdnawialnych źródeł Energii w Mini-sterstwie Energii, jak i w MinisterstwieRolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiej-skich w zakresie przygotowania roz-wiązań legislacyjnych dotyczących ob-szaru energetyki odnawialnej. Jeste-śmy też stałymi członkami KomisjiDrzewnej przy GDLP, która bierze udziałw konsultowaniu zasad sprzedaży drew-na, w tym drewna energetycznego, wmyśl nowelizacji ustawy o odnawialnychźródłach energii.Śmiało można stwierdzić, że opanowalipaństwo rynek audytów uwierzytelnia-jących źródła pochodzenia biomasy. Tonajważniejszy produkt firmy, czy wpro-wadzają państwo również inne usługi?

AS: W ciągu ostatniego roku wyko-naliśmy ponad 150 audytów uwierzy-telniających źródła pochodzenia bio-masy leśnej i nieleśnej, tzw. Agro. Uzna-wanym przez Urząd Regulacji Energe-tyki poświadczeniem pochodzenia bio-

masy z importu są audyty uwierzytel-niające źródła pochodzenia wykony-wane przez niezależną stronę trzecią,które mają na celu uwiarygodnieniemiejsca wytwarzania biomasy na celeenergetyczne. Uważamy, że jest to naj-skuteczniejszy i jedyny wiarygodny spo-sób uzyskiwania potwierdzenia, że su-rowiec rozdrobniony i wprowadzonyna teren Polski w postaci zrębki zostałwyprodukowany z drewna niepełno-wartościowego – energetycznego, czyteż że spełnia wymagania dla biomasynieleśnej, tzw. Agro. Możemy śmiałostwierdzić, że raporty uwierzytelniająceBIOCONTROL krążą niemal po wszyst-kich biurkach w działach zakupów bio-masy wiodących wytwórców energiiw Polsce. W obszarze audytów uwie-rzytelniających źródła pochodzeniabiomasy, w szczególności tej pozyski-wanej z importu, staliśmy się firmąpierwszego wyboru dla wielu naszychklientów. To dla nas ważna usługa, alenie jedyna. Dużą wagę przykładamy dorozwoju nowych usług w zakresie ob-sługi procesów uzyskiwania koncesji dlanowych instalacji dla wytwórców ener-

Nowe szanse dla energetykiRozmowa z Agnieszką Kędziorą-Urbanowicz i Adamem Sarnaszkiem,założycielami firmy BIOCONTROL Sp. z o.o., przedstawicielami admi-nistratora Krajowego Spisu Uwierzytelnionej Biomasy oraz twórcamiautorskiego programu administrowania systemem certyfikacji, opartegona zasadach należytej staranności, tzw. SNS, który stanowi najczęściejwybierane rozwiązanie przy weryfikacji łańcucha dostaw zrów-noważonej biomasy stałej na cele energetyczne.

gii z odnawialnych źródeł, szeroko po-jętego doradztwa w zakresie organizacjisystemów zakupów biomasy oraz po-mocy organizacjom w uzyskiwaniu róż-nego rodzaju certyfikatów. Ważną czę-ścią naszej działalności są również or-ganizowane przez nas szkolenia i se-minaria oraz warsztaty z przedstawi-cielami jednostek wytwórczych doty-czące dokumentowania pochodzeniabiomasy. Nasze rozwiązania nie dotyczątylko energetyki zawodowej i jej łańcu-cha dostaw, lecz także rynku detalicz-nego i eksportu. Mamy również zespółwyspecjalizowany we wdrożeniach sys-temów zakładowej kontroli produkcji i za-pewnienia jakości dla pelletów drzew-nych, takich jak ENplus, DINplus i SBP.A co z certyfikacją biomasy na celeenergetyczne? Czy w kontekście no-wych przepisów i wejścia nowego ro-dzaju biomasy – lokalnej oraz drewnaenergetycznego będzie on miał zasto-sowanie?

AK-U: Jak najbardziej. Niezależnieod zmian w definicjach wynikającychz zapisów nowelizacji ustawy o OZE do-tyczących rodzajów biomasy – nowychdefinicji biomasy lokalnej i drewnaenergetycznego oraz obowiązku spa-lania biomasy lokalnej wciąż mamydo czynienia z potrzebą jej kwalifiko-walności oraz uwierzytelniania źródełpochodzenia. Te wszystkie elementywraz z oceną ryzyka składają się na sys-tem należytej staranności SNS. Na ryn-ku jest co najmniej kilka podmiotówświadczących usługi w zakresie doku-mentowania pochodzenia biomasy,znane są różne modele uwierzytelnia-nia źródeł pochodzenia biomasy na celeenergetyczne, np. audyty uwierzytel-niające źródła pochodzenia biomasyprowadzone przez niezależną stronętrzecią w miejscu produkcji lub pozy-skiwania biomasy na cele energetycz-ne. Rynek wypracował dobrowolne ro-dzaje certyfikacji, a więc system opar-ty na zasadach należytej starannościSNS dla biomasy na cele energetycz-ne, który w projektowanym rozporzą-dzeniu wykonawczym do art. 119. Usta-wy o OZE będzie wpisany jako jedenz modeli uwierzytelniania całego łań-cucha dostaw biomasy na cele ener-getyczne. To bardzo potrzebne narzę-dzie, jednak powinno zachować cha-rakter dobrowolny. Jakiekolwiek próbywprowadzenia obowiązkowej certyfi-kacji będą zawsze odczytane jako opo-datkowanie i tak już mocno pokiere-szowanej branży. Poza tym jakiekol-wiek systemy certyfikacji nie dają stu-

procentowej gwarancji, że system bę-dzie szczelny i zapewni ochronę przedwszelkimi nieprawidłowościami.

Praktyka oraz doświadczenia in-nych branż wykazały, że najlepszymsposobem zapewnienia prawidłowe-go nadzoru, przy jednoczesnym za-chowaniu zasady dobrowolności i bez-stronności, jest certyfikacja łańcucha do-staw przez niezależną stronę trzecią.Jednak najważniejszym aspektem ta-kiego rozwiązania jest koniecznośćutworzenia jednolitego standardu, któ-ry stanowiłby kryterium w procesachcertyfikacji pochodzenia biomasy, orazzestaw dobrych praktyk i wytycznych dlawszystkich podmiotów uczestniczącychw cyklu życia biomasy, które chcą sto-sować zasady systemu należytej sta-ranności zarówno przy dostawach, jaki zakupach biomasy na cele energe-tyczne. Jest to przykład całkowicie pol-skiej inicjatywy podmiotów uczestni-czących w rynku biomasy skupiają-cych niezależne jednostki certyfikujące,podmioty zajmujące się weryfikacjąkwalifikowalności biomasy na celeenergetyczne oraz organizacje branżyenergetycznej.

System Weryfikacji Pochodzenia bio-masy leśnej i AGRO – standard certyfi-kacji o symbolu SWP-SNS-2015, stwo-rzony i opiniowany przez niezależny Ko-mitet Techniczny, jest dokumentem ogól-nie dostępnym i może być stosowanyjako zespół wytycznych i dobrych prak-tyk przy wdrażaniu i doskonaleniu sys-temu opartego na zasadach należytejstaranności przez podmioty uczestni-czące w cyklu życia biomasy na celeenergetyczne. Administrator systemucertyfikacji jako właściciel autorskichpraw majątkowych do powyższego do-kumentu nie pobiera żadnych opłat z ty-tułu tychże praw od podmiotów, które ko-rzystają z tego standardu wyłącznie napotrzeby własne. Administrator systemuzadbał również o ochronę prawną zna-ku graficznego Krajowego Spisu Uwie-rzytelnionej Biomasy, który jest chronio-ny procedurą w Urzędzie Patentowym.Są państwo bardzo aktywni na różnychkonferencjach i eventach branżowych,organizują państwo również seminariaszkoleniowe z zakresu aktualnych prze-pisów prawnych oraz dokumentowaniapochodzenia biomasy. Czy wydarzeniate cieszą się dużą popularnością?

AS: Dotychczas wszystkie organi-zowane przez nas wydarzenia spotkałysię z dużym zainteresowaniem. Staramysię być zawsze blisko rynku i naszychklientów, nie tylko jako uczestnik czy słu-

chacz, ale przede wszystkim jako orga-nizator i prelegent. W listopadzie wrazz naszym partnerem – firmą Ms Consul-ting – zorganizowaliśmy dwudniowe se-minarium szkoleniowe z zakresu naj-nowszych przepisów prawnych doty-czących spalania biomasy oraz warsz-taty szkoleniowe z zakresu dokumento-wania pochodzenia zrównoważonej bio-masy na cele energetyczne. Podczaswarsztatów szkoleniowych zaprezento-wano również innowacyjny projekto nazwie „SYeNERGY”, którego pomy-słodawcą jest konsorcjum firmy BIO-CONTROL oraz Instytutu Geodezji i Kar-tografii – Centrum Teledetekcji. W myślnajnowszych przepisów prawnych no-welizacji ustawy o OZE to właśnie pro-jekt SYeNERGY, a więc satelitarna Plat-forma wspomagająca uwierzytelnianiebiomasy lokalnej on-line, jest odpowie-dzią na liczne pytania, jak uwierzytelniaćkryteria lokalności.

SYeNERGY to platforma wykorzy-stująca dane satelitarne do weryfiko-wania i określania kluczowych kryteriówdla biomasy lokalnej oraz narzędzie po-zwalające na jej uwierzytelnienie. Dzię-ki zastosowaniu danych satelitarnychmożliwe jest zdalne przeprowadzeniewstępnej oceny danej lokalizacji bio-masy lokalnej, analiz czasowych – napodstawie danych archiwalnych orazanaliz przestrzennych – szacowanieodległości od jednostki wytwórczej itd.SYeNERGY umożliwi zatem jednostcewytwórczej dokonanie wstępnej ocenyzgodności wskazanego źródła bioma-sy z przepisami nowelizacji ustawyz dnia 22.06.2016 r. w sposób zdalny– bez audytu w danej lokalizacji orazefektywny czasowo i ekonomicznie.W przypadku wstępnego potwierdzeniazgodności zasadne będzie wykonanieaudytu terenowego.

Wśród uczestników dwudniowegoseminarium szkoleniowego znaleźli sięprzedstawiciele jednostek wytwórczych,pośredników w dostawach biomasy dojednostek wytwórczych, producentówbiomasy oraz przedstawiciele LasówPaństwowych, które stają się ważnympodmiotem na rynku biomasy, zwłasz-cza drewna energetycznego. Ze wzglę-du na wysoki poziom merytoryczny,praktyczny wymiar zajęć oraz możli-wość wymiany doświadczeń pomiędzyuczestnikami seminarium cieszyło siędużym zainteresowaniem, dlatego jużw pierwszym kwartale 2017 roku pla-nujemy kolejne edycje.



RYNEK INWESTYCJI 37


RYNEK INWESTYCJI38

Zgodnie z tym rozporządzeniemodbiorcy energii zostali zobligo-wani do przedstawienia doku-

mentów potwierdzających pochodzeniepaliwa biomasowego. W nawiązaniudo tego dokumentu została opubliko-wana Informacja Prezesa URE nr 13/2013z dn. 20 maja 2013 r. w sprawie kwalifi-kacji drewna oraz materiału drzewnegow kontekście regulacji dotyczących sys-temu wsparcia OZE, w której to zalecasię, aby wytwórcy, dostawcy, operatorzylogistyczni biomasy na cele energe-tyczne wdrażali i stosowali system oce-ny i kwalifikacji dostawców biomasy nacele energetyczne oparty na zasadachsystemu należytej staranności (SNS).

Systemem SNS zostały objętewszystkie podmioty będące uczestni-kiem łańcucha dostaw biomasy: przed-siębiorstwa energetyczne wytwarzają-ce energię elektryczną z OZE (użyt-kownik końcowy), pośrednicy (dostaw-cy bezpośredni do jednostek wytwór-czych), jak i producenci biomasy na celeenergetyczne. Zadaniem podmiotów

miało być opracowanie i wdrożenieSNS mającego zapewnić transparent-ność w zakresie kontroli pochodzeniabiomasy w całym łańcuchu dostaw.

Certyfikacja SNS dokonywana jestprzez jednostkę certyfikującą posiada-jącą kryterium certyfikacji, np. stan-dard certyfikacji SWP-SNS:2015 SystemWeryfikacji Pochodzenia Biomasy Leśneji AGRO. Formą oceny dokonywanejprzez jednostkę certyfikującą jest audytw siedzibie klienta. Jednym z elementówsystemu należytej staranności jest oce-na źródeł pozyskiwania biomasy podkątem ryzyka pozyskania biomasy nie-spełniającej wymagań prawnych. Są totzw. audyty uwierzytelniające źródłopochodzenia biomasy na cele energe-tyczne. Audyt polega na zebraniu przezkompetentny zespół oceniający repre-zentatywnej próbki w postaci dowo-dów z audytu i wyciągnięciu na tejpodstawie wniosków z oceny oraz pod-jęciu decyzji o wyniku audytu, a w kon-sekwencji – o wydaniu certyfikatu lub od-mowie wydania go.

Celem audytu dotyczącego miejscawytwarzania biomasy jest:• uzyskanie obiektywnych dowodów,które potwierdzą, że wytwórca bioma-sy na cele energetyczne jest zdolny re-alizować dostawy biomasy spełniającejwymagania prawne;• ocena miejsca wytwarzania biomasyna cele energetyczne zgodnie z kryte-riami audytu;• weryfikacja poprawności dokumen-towania pochodzenia biomasy na celeenergetyczne;• potwierdzenie, że dostarczana bio-masa może zostać uznana za biomasęna cele energetyczne i może być wy-korzystywana jako paliwo w procesieprodukcji energii elektrycznej i ciepłaz OZE;• potwierdzenie, że dostarczana bio-masa nie zawiera zanieczyszczeń che-micznych ani ciał obcych i nie zostałazanieczyszczona w celu zwiększenia jejwartości opałowej oraz nie zawierasubstancji, które nie występują natu-ralnie w danym rodzaju biomasy (oce-na wizualna) w celu zwiększenia jej war-tości opałowej.

Wizja lokalna realizowana jest przezdoświadczony zespół oceniający zło-żony z uprawnionego audytora oraz eks-perta technicznego. Celem jej jest po-twierdzenie istnienia danej plantacjienergetycznej, z której pochodzi bio-masa, oraz uwiarygodnienie i potwier-dzenie zgodności dokumentowania po-

SERENE – Satelitarny Serwis RoślinEnergetycznych – motywacja powstania i dalsze kierunkiWniosek projektowy Satelitarnego Serwisu Pilotażowego SERENE powstał w 2013 roku,kiedy kryteria wykorzystania biomasy w energetyce, w tym systemowej, określane byłyRozporządzeniem Ministra Gospodarki w sprawie szczegółowego zakresu obowiązkówuzyskania i przedstawienia do umorzenia świadectw pochodzenia, uiszczenia opłaty zastępczej oraz zakupu energii elektrycznej i ciepła wytworzonych w odnawialnych źródłach energii z dnia 18 października 2012 r. (Dz. U. z 2012 r. poz. 1229 oraz z 2013 r.poz. 1362).

mgr Martyna GatkowskaInstytut Geodezji i KartografiiCentrum Teledetekcji

prof. dr hab. KatarzynaDąbrowska-ZielińskaInstytut Geodezji i KartografiiCentrum Teledetekcji

chodzenia biomasy z aktualnymi wy-maganiami i wytycznymi prezesa URE.

Istotne znaczenie dla dalszego roz-woju wykorzystania biomasy w energe-tyce ma Ustawa o Odnawialnych Źró-dłach Energii z dnia 20 lutego 2015 r.(Dz. U. z 2015 r., poz. 478 z późn. zm.).Rozdział 5 tej ustawy dotyczy gwaran-cji pochodzenia energii elektrycznejwytwarzanej z odnawialnych źródełenergii w instalacjach odnawialnegoźródła energii. Art. 118 ustawy mówi, żegwarancja pochodzenia energii elek-trycznej wytwarzanej z odnawialnychźródeł energii w instalacjach odna-wialnego źródła energii jest dokumen-tem poświadczającym odbiorcy koń-cowemu, że określona w tym doku-mencie ilość energii elektrycznej wpro-wadzonej do sieci dystrybucyjnej lub sie-ci przesyłowej została wytworzona z od-nawialnych źródeł energii w instalacjachodnawialnego źródła energii. W art. 119ustawy podano nowe zasady doku-mentowania biomasy na cele energe-tyczne. W grudniu 2015 roku pojawiła sięnajnowsza wersja projektu Rozporzą-dzenia Ministra Gospodarki w spra-wie sposobu weryfikacji biomasy, drew-na innego niż pełnowartościowe i sub-stratów do produkcji biogazu rolnicze-go oraz sposobu dokumentowania ichpochodzenia na potrzeby systemuwsparcia w nawiązaniu do art. 119. usta-wy o odnawialnych źródłach energii(Dz. U. poz. 478).

Projekt SERENE odpowiedzią na potrzeby rynku energe-tycznego w Polsce

Powyższa sytuacja stała się dla In-stytutu Geodezji i Kartografii bezpo-średnią motywacją do przygotowaniawniosku projektowego do EuropejskiejAgencji Kosmicznej. Celem projektubyło opracowanie satelitarnego syste-mu i serwisu monitorowania plantacjiupraw energetycznych w Polsce. Projektspotkał się z dużym zainteresowaniemekspertów Europejskiej Agencji Ko-smicznej oraz przedstawicieli mini-sterstw w Polsce i został zaakceptowa-ny do realizacji.

Nadzór merytoryczny nad projektempełniło Centrum Teledetekcji InstytutuGeodezji i Kartografii pod kierownic-twem prof. dr hab. Katarzyny Dąbrow-skiej-Zielińskiej, zaś projekt realizowa-ny był przy współudziale RG ConsultingRyszard Gajewski, Polskiej Izby Bio-masy, Polskiego Towarzystwa Wspie-rania Przedsiębiorczości (portal far-mer.pl) oraz Fundacji Rynek Energii

Odnawialnej (portal REO.pl). CentrumTeledetekcji Instytutu Geodezji i Karto-grafii prowadzi prace nad wykorzysta-niem multispektralnych danych sateli-tarnych oraz ich fuzją z danymi z puła-pu lotniczego i naziemnego. Tematy ba-dawcze realizowane przez CentrumTeledetekcji pokrywają takie dziedziny,jak: klasyfikacja pokrycia/użytkowaniaterenu oraz monitorowanie i detekcjazmian pokrycia/użytkowania; zastoso-wanie danych satelitarnych oraz lotni-czych do celów rolnictwa, w tym: pro-gnoza plonów, detekcja suszy, rozpo-znanie upraw, ocena kondycji upraw;szacowanie strumieni ciepła; szaco-wanie wilgotności gleby oraz jej zmian;monitorowanie obszarów bagiennych;bioenergia; lasy oraz zagrożenia śro-dowiska: powodzie i pożary.

W latach 2014–2016 Centrum Tele-detekcji Instytutu Geodezji i Kartogra-fii wraz z czterema instytucjami z sek-tora OZE realizowało projekt pt. „Bio-energy as the key to economic growthof the regions – EO Based ServiceSupporting Energy Crops Cultivation”– SERENE. Głównymi celami projektubyły: opracowanie metody rozpoznaniai rozróżniania upraw energetycznych napodstawie danych satelitarnych satelityLandsat 8, utworzenie systemu moni-torowania plantacji upraw energe-tycznych od ich zasadzenia po zbiórz możliwością określenia parametrówplantacji (kondycji upraw i ich bioma-sy, stopnia pokrycia plantacji uprawa-mi energetycznymi w stosunku do in-nego typu roślinności, prognozy plonui estymacji wielkości zebranej biomasysuchej).

W ramach projektu opracowanyzostał serwis testowy, zamieszczonyna stronie Farmer.pl (partner projektu),prezentujący wyniki rozpoznania uprawenergetycznych, takich jak: wierzba,topola, miscant oraz kukurydza, w 11województwach w Polsce (rys. 1), napodstawie danych satelitarnych z 2015roku z możliwością wyszukania plantacjiprzy użyciu atrybutów lokalizacji (wo-jewództwo, powiat, gmina; przykładymap biomasy i wilgotności gleby kilku-dziesięciu plantacji upraw energetycz-nych w Polsce), opracowane dla kilkuterminów sezonu wegetacyjnego 2015,jak również kalkulator biomasy – sza-cujący ilość pozyskania biomasy suchej,kaloryczność oraz dochód ze sprzeda-ży po aktualnych cenach rynkowych napodstawie informacji o ilości biomasyodczytanej z map dostarczonych przezserwis testowy.

Proponowany serwis bioenergii spo-tkał się z zainteresowaniem wielu waż-nych podmiotów na rynku energii od-nawialnej w Polsce, m.in. MinisterstwaGospodarki (potrzeba ograniczeniaimportu biomasy do Polski zgodnie z po-lityką zwiększenia produkcji energiiz OZE), Ministerstwa Rolnictwa (poten-cjał rozwoju terenów wiejskich i wzrostzamożności społeczności lokalnych),Urzędu Regulacji Energetyki (potrzebadostarczenia narzędzia do kontroli miej-sca pochodzenia biomasy deklarowa-nego przez producentów energii) orazAgencji Restrukturyzacji i ModernizacjiRolnictwa. Już w trakcie realizacji projektunawiązano współpracę z największymiproducentami energii w Polsce, którzywyrazili zainteresowanie możliwościamizlokalizowania istniejących już plantacjibiomasy i wyznaczenia lokalizacji no-wych, dużych inwestycji zużywającychbiomasę na cele energetyczne.

Nowelizacja Ustawy o OZEoraz innych ustaw z dnia22.06.2016 r.

Zgodnie z nowelizacją Ustawyo OZE oraz innych ustaw z dnia22.06.2016 r. (Dz. U. z 2016 r., poz. 925)minister właściwy do spraw rynkówrolnych w drodze rozporządzenia wy-konawczego określi: sposób doku-mentowania biomasy, w tym biomasylokalnej, oraz zasady jej zrównoważo-nego pozyskania na potrzeby systemuwsparcia, jak również promień obsza-


RYNEK INWESTYCJI 39

�

Rys. 1 Serwis pilotażowy SERENE zamiesz-czony na stronie partnera projektu – porta-lu Farmer.pl

� ru, z którego może być pozyskana bio-masa lokalna, nie większy niż 300 kmod jednostki wytwórczej, w której zo-stanie wykorzystana, biorąc pod uwa-gę potrzebę prawidłowego kwalifiko-wania wytworzonej energii elektrycznejz odnawialnych źródeł energii orazpochodzenia biomasy, w tym biomasylokalnej, a także potrzebę efektywnegowykorzystania lokalnie dostępnych za-sobów biomasy.

Zgodnie z definicją biomasa lokal-na to biomasa pochodząca z uprawenergetycznych, a także odpady lub po-zostałości z produkcji rolnej oraz prze-mysłu przetwarzającego jej produkty,zboża inne niż pełnowartościowe, po-zyskane w sposób zrównoważony, okre-ślony w przepisach wydanych na pod-stawie art. 119 – MINROL. Wprowa-dzenie wymagań analizy przestrzennejpowoduje, że dane satelitarne stająsię najbardziej obiektywnym i efektyw-nym narzędziem wspierającym uwie-rzytelnianie biomasy lokalnej. W związ-ku ze zmieniającymi się potrzebamipo zakończeniu finansowania projektuprzez Europejską Agencję KosmicznąCentrum Teledetekcji Instytutu Geode-zji i Kartografii własnymi siłami rozwijaopracowane metody oraz dostosowujeje do wymogów nowelizacji Ustawyo OZE oraz innych ustaw z dnia22.06.2016 r. (Dz. U. z 2016 r., poz. 925).Wraz z firmą Biocontrol Sp. z o.o. Cen-trum Teledetekcji buduje SatelitarnąPlatformę SYeNERGY jako narzędzieonline wspomagające uwierzytelnia-nie biomasy lokalnej, wykorzystującedane satelitarne do oceny biomasy lo-kalnej (analiza czasowa) oraz do sza-cowania odległości (analiza prze-strzenna).

SYeNERGY to platforma wykorzy-stująca dane satelitarne do:• określania lokalizacji (pierwszegopozyskania) biomasy lokalnej, • określania odległości biomasy lokal-nej od jednostki wytwórczej biomasy, • określenia rodzaju biomasy lokalnej,• określania statusu biomasy lokalnej– kondycji drzewek owocowych, uprawenergetycznych, uprawy, jak równieżokreślania informacji, czy biomasa zo-stała pozyskana i jaka jest wydajnośćpozyskania (Mg/ ha).

Platforma powstaje na podstawienajnowszych danych satelitarnych sa-telity Sentinel 2 (zbudowanego przez Eu-ropejską Agencję Kosmiczną w ra-mach programu Copernicus, współfi-nansowanego przez Unię Europejską).Dane te posiadają rozdzielczość prze-strzenną 10 m (najwyższa dostępnabezpłatnie rozdzielczość) oraz są do-starczane dla tego samego obszaru co10 dni (od 2017 roku okres ten skróci siędo 5 dni).

Platforma SYeNERGY może do-starczyć takie produkty, jak:• Mapa plantacji prezentująca:

- typ uprawy – topola,- powierzchnię plantacji oraz udział – powierzchnię upraw energetycznych;

- procent powierzchni upraw zdegra-dowanych;

- biomasę plantacji w tonach,- plon suchej biomasy w t/ha (średnia)- wartość energetyczną (GJ)

• Lokalizacja upraw energetycznychw Polsce na podstawie danych sateli-tarnych z 2016 roku

• Lokalizacja plantacji w buforze 300 kmod jednostki energetycznej.

PodsumowaniePlatforma SYeNERGY jest plano-

wana do uruchomienia w pierwszymkwartale 2017 roku. Dzięki zastosowa-niu aktualnych danych satelitarnychoraz metodom rozpoznania uprawenergetycznych i szacowania ich bio-masy na podstawie tych danych opra-cowanych przez Centrum TeledetekcjiIGiK, a także narzędziom GIS (Syste-mów Informacji Przestrzennej), możliwebędzie przeprowadzenie wstępnej oce-ny zgodności wskazanej biomasy zeznowelizowaną Ustawą OZE. Zasto-sowanie platformy nie tylko usprawniproces weryfikacji, lecz także ograniczykoszty przeprowadzania audytów (wy-kluczając obszary niespełniające tychkryteriów) oraz usprawni sam procesuwierzytelniania poprzez dostarczeniepodstawowych danych o statusie plan-tacji o pozyskanej biomasie. �


RYNEK INWESTYCJI40

Powierzchnia plantacji (ha) 114,3

Powierzchnia uprawy (ha) 108,48

Powierzchnia upraw zdegra-dowanych

5,82

Procent upraw zdegradowa-nych

10,08 proc.

Biomasa w t/ha (średnia) 25 t/ha

Plon suchej biomasy w t/ha(średnia)

12,5 t/ha

Wartość energetyczna (GJ) 183,5


RYNEK INWESTYCJI 41

SERENE w pigułceSektor energetyczny w Polsce od wielu lat zwiększa udział odnawialnych źródeł ener-gii, w tym biomasy. Brak scentralizowanej i obiektywnej informacji o zasobach bio-masy w Polsce powodował duży udział importu biomasy, w tym z Afryki i AmerykiPołudniowej, przyczyniając się do zwiększenia emisji CO2. Powyższa sytuacja stała się dla Instytutu Geodezji i Kartografii bezpośrednią moty-wacją do przygotowania wniosku projektowego do Europejskiej Agencji Kosmicznej.Celem projektu było opracowanie Satelitarnego Systemu i Serwisu monitorowaniaplantacji upraw energetycznych w Polsce. Projekt spotkał się z dużym zainteresowaniem ekspertów Europejskiej Agencji Kosmicznej oraz przed-stawicieli ministerstw w Polsce i został zaakceptowany do realizacji. W latach 2014–2016 Centrum Teledetekcji Instytutu Geodezji i Kartografiiwraz z czterema instytucjami z sektora Odnawialnych Źródeł Energii realizowało projekt pt. „Bioenergy as the key to economic growth of the re-gions” – SERENE.W ramach projektu opracowany został serwis testowy, prezentujący wyniki rozpoznania upraw energetycznych, takich jak wierzba, topola, mi-scant oraz kukurydza, na podstawie danych satelitarnych z 2015 roku z możliwością wyszukania plantacji przy użyciu atrybutów lokalizacji (wo-jewództwo, powiat, gmina; przykłady map biomasy i wilgotności gleby kilkudziesięciu plantacji upraw energetycznych w Polsce), opracowanedla kilku terminów sezonu wegetacyjnego 2015, jak również kalkulator biomasy – szacujący ilość pozyskanej biomasy suchej, kaloryczność orazdochód ze sprzedaży po aktualnych cenach rynkowych na podstawie informacji o ilości biomasy odczytanej z map dostarczonych przez serwistestowy.Już w trakcie realizacji projektu nawiązano współpracę z największymi producentami energii w Polsce, którzy wyrazili zainteresowanie możli-wościami zlokalizowania istniejących plantacji biomasy i wyznaczenia lokalizacji nowych, dużych inwestycji zużywających biomasę na celeenergetyczne. Po zakończeniu finansowania projektu przez Europejską Agencję Kosmiczną Centrum Teledetekcji Instytutu Geodezji i Kartografiiwraz z firmą Biocontrol Sp. z o.o. buduje Satelitarną Platformę SYeNERGY jako narzędzie online wspomagające uwierzytelnianie biomasy lokal-nej.

Zdjęcie całego zespołu Centrum Teledetekcji wykonane kamerą Maxmax NDVI w podczerwieni. W pierwszym rzędzie druga od lewej mgr Martyna Gatkowska;trzecia od lewej – prof. Katarzyna Dąbrowska-Zielińska

Pomiar wysokości roślin energetycznych w celu kali-bracji modelu uzyskanego ze zdjęć satelitarnych

Institute of Geodesy and Cartography Centre for Remote Sensing has been realizing the European Space Agency Project SERENE for the assessment of actual informa-tion on energy biomass availability in the regions as well as delivering of information on profitability of energy crops cultivation and biomass. The project became theservice to biomass producers and biomass receivers. The service provides multiple information and data applying new satellite delivering data of 10 m resolution, in theforms of maps and reports, including actual energy crops plantations’ localization and cover, the areas having potential for energy crops cultivation as well as estimatingseveral factors such as: potential biomass yield, energy production. Moreover the service provide actual, up to date space-based frequent information concerning as-sessment of energy crops growing conditions and biomass yield including yield prognosis for the areas of interest. The proposed service could be available through spe-cial platform dedicated to the energy biomass. The service is dedicated for various actors such as: energy suppliers including individual farmers (planters) as well ascompanies which establish the plantations for energy plants, for their own use on one side and energy recipients (bio-gas stations, electro stations and CHPs).


RYNEK INWESTYCJI42

GIG dysponuje nowoczesnymilaboratoriami badawczymi, sta-nowiskami pomiarowymi i po-

ligonami doświadczalnymi, dzięki któ-rym proponuje najnowocześniejsze roz-wiązania gwarantujące bezpieczeń-stwo przemysłowe. Opracowaliśmy wie-le rozwiązań, za pomocą których pro-gnozujemy i zwalczamy zagrożeniadotyczące wybuchów gazów i pyłów czyzagrożenia sejsmiczne. Oferujemy teżudoskonalone systemy wentylacji. Są tonajlepsze i najbardziej innowacyjnerozwiązania w skali Polski i świata.Jako przykład mogę podać nasz systemobserwacji sejsmicznej, który wykorzy-stywany jest w górnictwie chińskim,lub sprzedaż wietnamskiemu partne-rowi metody wczesnego wykrywania po-żarów endogenicznych w kopalniachwęgla kamiennego.

Instytut ma własny poligon, Kopal-nię Doświadczalną „Barbara”, w którymmożna przeprowadzać badania wy-buchów gazów i pyłów w naturalnej ska-li oraz testować w warunkach rzeczy-wistych maszyny i urządzenia prze-znaczone do pracy w atmosferze wy-buchowej, nie tylko dla górnictwa, lecztakże dla innych gałęzi przemysłu, np.spożywczego. Warto wiedzieć, że pyłymąki, skrobi kukurydzianej, kawy, ser-watki w proszku, cukru też mogą byćprzyczyną groźnych wybuchów. Symu-lacje wybuchów pozwalają sprawdzić,dlaczego nastąpił wybuch, w jakichwarunkach może się zdarzyć i jakiedziałania profilaktyczne należy pod-jąć, aby go uniknąć.

Jednym z naszych głównych wy-zwań są prace w obszarze wytwarzaniaczystej i bezodpadowej energii. Czystetechnologie węglowe są dla Polski szan-są na szybki rozwój technologicznyoraz modernizację energetyki zawo-dowej i sektora ciepłowniczego, opar-tych na paliwie węglowym. Dzięki temuwęgiel kamienny może stać się czystymi przyjaznym dla środowiska paliwemenergetycznym oraz surowcem do roz-woju przyszłościowych, innowacyjnychgałęzi polskiej gospodarki, takich jakprodukcja paliw silnikowych, metanolu,substytutu gazu naturalnego czy wo-doru.

Takie badania podejmowane sąw Centrum Czystych Technologii Wę-glowych (CCTW). Unikalna infrastrukturabadawcza pozwala na prowadzeniedoświadczeń w różnych skalach – odpodstawowych badań laboratoryjnych,poprzez badania stanowiskowe, po ba-dania w skali pilotowej, co znacząco zbli-ża prace naukowe do ich przemysło-wego wdrożenia. W Centrum działanowe Laboratorium Energetyki Proce-sowej, które prowadzi prace związane

z racjonalizacją użytkowania energiiw przemyśle, bilansowaniem procesówkonwersji masy i energii w reaktorachprzemysłowych oraz projektowanieminstalacji o niskiej energochłonnościz odzyskiem ciepła odpadowego. Takieprace umożliwiają optymalizację pro-cesów poprzez dobór odpowiedniejaparatury kontrolno-pomiarowej orazprojektowanie prototypowych urządzeńi reaktorów przemysłowych. Przykła-dem tego może być instalacja do ci-śnieniowej symulacji procesu pod-ziemnego zgazowania węgla (fot. 1).

GIG od kilku lat jest aktywnie za-angażowany w prace dotyczące opra-cowania bezpiecznej technologii pod-ziemnego zgazowania węgla. Pierwszepróby nasi specjaliści przeprowadziliw Kopalni Doświadczalnej „Barbara”,a następnie w czynnej kopalni węgla ka-miennego KWK „Wieczorek”. Ekspery-ment podziemnego zgazowania wę-gla metodą szybową został przepro-wadzony z wykorzystaniem elementówistniejącej infrastruktury kopalni i miałwykazać, czy jest to proces możliwy doprzeprowadzenia i bezpieczny dla oto-czenia. Proces ten polega na kontrolo-wanym, bezpośrednim przekształce-niu węgla w złożu w gaz, a następniewydobyciu go na powierzchnię w tej po-staci.

Główny Instytut Górnictwa realizu-je nie tylko innowacyjne projekty ba-dawcze (również w ramach funduszyeuropejskich), lecz także komercyjneprace usługowe z zakresu ochrony śro-dowiska dla administracji, przemysłu,biznesu. Nasze Centrum Inżynierii Śro-dowiska prowadzi kompleksowe pracew zakresie nowych technologii i roz-wiązań, które mają ograniczać skutkioddziaływania człowieka na środowi-sko, wspomagać ochronę zasobów na-turalnych i ich użytkowanie zgodnie z za-

Sukcesy i wyzwania Głównego Instytutu GórnictwaGłówny Instytut Górnictwa jest jednym z wiodących, a zarazem nielicznych instytutówbadawczych w Europie, które kompleksowo rozwiązują problemy współczesnego gór-nictwa surowców mineralnych z poszanowaniem zasad racjonalnego gospodarowaniazasobami.

dr hab. inż. Stanisław Prusek*Główny Instytut Górnictwa

sadami zrównoważonego rozwoju. Roz-wijamy innowacyjne technologie zeszczególnym uwzględnieniem ograni-czenia emisji do powietrza, wód i za-nieczyszczenia gleb oraz zagospoda-rowania odpadów.

Badania, które prowadzimy obej-mują praktycznie wszystkie czynnikimające wpływ na jakość środowiska: odanaliz poszczególnych elementów śro-dowiska, badania stanu powietrza, gle-by, wód, poprzez technologie oczysz-czania ścieków, zagospodarowaniaosadów ściekowych, monitoring i rewi-talizację zdegradowanych terenów po-przemysłowych, aż po badania pro-duktów rolnych i spożywczych z wyko-rzystaniem nowoczesnych aparatówbadawczych (fot. 2). Eksperci Instytutuopracowują również nowe technolo-gie i materiały kompozytowe o wysokiejwytrzymałości, które są przyjazne dlaśrodowiska, np. nowa generacja kom-pozytowych zbiorników wysokociśnie-niowych na gazy techniczne. W ostatnimokresie podjęliśmy prace zmierzającedo wdrożenia mobilnej platformy mo-nitoringu wybranych parametrów niskiejemisji z wykorzystaniem dronów.

W Instytucie działa Śląskie Cen-trum Radiometrii Środowiskowej im.Marii Goeppert-Mayer – najnowocze-śniejsze tego typu laboratorium w Pol-sce, które zajmuje się badaniami pro-mieniotwórczości naturalnej oraz ska-żeniami promieniotwórczymi w środo-wisku pracy, w domach mieszkalnychi w środowisku naturalnym. Centrumprowadzi ciągły monitoring skażeń pro-mieniotwórczych przyziemnej warstwy

powietrza atmosferycznego. Wykonujetakże rutynowe pomiary skażeń pro-mieniotwórczych w próbkach wody pit-nej oraz w artykułach spożywczych,zarówno dla firm, instytucji, jak i dla

mieszkańców. Istotnym obszarem dzia-łalności GIG są badania społeczno--ekonomiczne skoncentrowane na naj-istotniejszych zagadnieniach i wyzwa-niach w skali regionu i kraju.

* absolwent Wydziału Górnictwa i Geologii Po-litechniki Śląskiej. Od 20.09.2015 r. jest naczelnymdyrektorem Głównego Instytutu Górnictwa. Jakouznany specjalista w kluczowych obszarach dzia-łalności górniczej jest członkiem wielu polskich i za-granicznych organizacji, m.in. Prezydium Komite-tu Górnictwa Polskiej Akademii Nauk i AustralasianInstitute of Mining and Metallurgy. RzeczoznawcaWyższego Urzędu Górniczego do spraw ruchu za-kładu górniczego. Prezes Stowarzyszenia Inżynie-rów i Techników Górnictwa Koła w Głównym Insty-tucie Górnictwa. Autor i współautor 25 monogra-fii naukowych, ponad 180 artykułów oraz krajowychi zagranicznych referatów. Jego artykuły opubliko-wano m.in. w takich czasopismach, jak: „Archivesof Mining Sciences”, „Journal of Mining Science”,„Journal of The Southern African Institute of Miningand Metallurgy”, „Disaster Advances”, „Computersand Geotechnics”, „Engineering Structures”, „Ara-bian Journal of Geosciences”, „International Journalof Mining”, „Reclamation and Environment”, „ActaGeodynamica et Geomaterialia”.


RYNEK INWESTYCJI 43

Fot. 1 Instalacja do ciśnieniowej symulacji procesu podziemnego zgazowania węgla

Główny Instytut Górnictwa realizuje nie tylko inno-wacyjne projekty badawcze (również w ramachfunduszy europejskich), lecz także komercyjneprace usługowe z zakresu ochrony środowiskadla administracji, przemysłu, biznesu.

Fot. 2 Dyfraktometr rentgenowski (XRD) D8 Ciscover Brucker


RYNEK INWESTYCJI44

Założenie to znalazło odzwiercie-dlenie w jednym z siedemnastuglobalnych celów zrównoważo-

nego rozwoju, który brzmi „Zapewnićwszystkim dostęp do źródeł stabilnej,zrównoważonej i nowoczesnej energiipo przystępnej cenie”, gdzie wskazano,że do 2030 roku należy zwiększyć mię-dzynarodową współpracę ułatwiającądostęp do badań nad czystą energią, dotechnologii w obszarze energii odna-wialnej, efektywności energetycznejoraz zaawansowanych i czystszychtechnologii paliw kopalnych, a takżepromować inwestowanie w infrastruk-turę energetyczną i czyste technologieenergetyczne [1].

Kwestia ta zyskuje coraz większeznaczenie, szczególnie w Polsce, gdziesektor energetyczny tradycyjnie opartyjest na węglu. Przejawem tego są mię-

dzy innymi ustanowione w PolityceEnergetycznej Polski do 2030 roku celezwiązane z dywersyfikacją źródeł ener-gii. Spodziewany jest w tym zakresiewzrost udziału odnawialnych źródełenergii w końcowym zużyciu energii(9,13 proc. w 2010 roku i 15,48 proc.w 2020 roku) oraz wsparcie dla rozwo-ju systemów generacji rozproszonej i wy-sokowydajnych technologii, takich jakzgazowanie [2, 3]. Polska dysponuje jed-nym z największych w Europie are-ałów ziem (z wyłączeniem obszarów le-śnych i gruntów zdatnych pod uprawyzbóż) nadających się do uprawy roślinenergetycznych, takich jak topola,wierzba czy miskant [4]. W związku ztym uzasadnione jest prowadzenieprac badawczych nad możliwościamiwykorzystania do celów energetycznychroślin, których uprawa może być sto-sunkowo łatwa i przy niskich nakładachfinansowych rozpoczęta i zakończonana danym obszarze, w tym na obsza-rach zdegradowanych działalnościąprzemysłową. Wskazane jest też pro-wadzenie działań mających na celurozwój technologii zgazowania jakoalternatywy dla procesów spalaniabiomasy, o około dwukrotnie niższejsprawności konwersji (odpowiednio75–80 proc. w zgazowaniu i 20–40 proc.w spalaniu) [5, 6].

Zastosowanie technologii zgazo-wania w przetwarzaniu biomasy docelów energetycznych jest szeroko dys-kutowane w literaturze, a zaintereso-wanie tą technologią tłumaczy rów-nież bardzo szeroki zakres zastoso-wań produktów tego procesu w po-równaniu z produktami innych proce-sów termochemicznej przeróbki bio-masy, takich jak piroliza, spalanie czyupłynnianie [7]. Nisko- lub średnioka-loryczny gaz syntezowy produkowany

z biomasy może być bowiem stosowa-ny między innymi do produkcji wodoru(który może być wykorzystany do zasi-lania ogniw paliwowych), do zasilaniaturbin, silników i kotłów (a więc do pro-dukcji energii elektrycznej i ciepła), doprodukcji paliw transportowych, amo-niaku oraz jako surowiec syntezy che-micznej.

Reaktory zgazowania ze złożemstałym opisywane są jako przydatne dozgazowania biomasy w instalacjacho niewielkiej mocy, do 1,5 MWth [6–9].Szczególnie obszernie opisywanyjest proces produkcji gazu bogategow wodór na drodze zgazowania bio-masy z zastosowaniem tego typu re-aktorów [10–13]. Większość badańw tym obszarze prowadzona jest jed-nak z zastosowaniem reaktorów ze zło-żem fluidalnym [11, 14, 15]. Prowa-dzone są też prace nad użyciem sor-bentów ditlenku węgla w procesie zga-zowania w celu zwiększenia stężeniawodoru w gazie syntezowym [16, 17]oraz nad współzgazowaniem biomasyi węgla [18–20].

W Głównym Instytucie Górnictwaprowadzone są prace nad wykorzy-staniem biomasy roślinnej (rośliny ener-getyczne), biomasy odpadowej orazosadów ściekowych w procesach ter-mochemicznej konwersji, zwłaszczaw procesie zgazowania do gazu syn-tezowego oraz gazu bogatego w wodór.Przedmiotem badań jest również proceswspółzgazowania biomasy i węgla ka-miennego oraz brunatnego. Prace eks-perymentalne w zakresie procesu zga-zowania węgla kamiennego i biomasyz wybranych roślin energetycznychoraz współzgazowania mieszanek wsa-dowych węgla i biomasy z wybranychroślin energetycznych przeprowadzanesą w instalacji laboratoryjnej z reakto-

Innowacyjne przetwarzaniebiomasy w GIGBudowa zrównoważonych systemów energetycznych wymaga wykorzystania w możli-wie dużym stopniu odnawialnych źródeł energii, zwłaszcza w świetle rosnącego zapo-trzebowania na energię oraz konieczności sprostania wyzwaniom w zakresie ochronyśrodowiska, związanym z energetycznym użytkowaniem paliw kopalnych.

Jan Bondarukzastępca Naczelnego DyrektoraGIG ds. Inżynierii Środowiska

rem ze złożem stałym (patrz zdjęcie).W badaniach tych stwierdzono międzyinnymi występowanie efektu synergiiw zakresie ilości produkowanego gazui jego składu [21–23].

Dotychczas przeprowadzone w GIGbadania wykazały możliwość produ-kcji przyjaznego środowisku nośnikaenergii – wodoru – na drodze zgazo-wania biomasy z wytypowanych roślinenergetycznych i jej współzgazowaniaz paliwami stałymi połączonej z efek-tywnym wychwytywaniem powstające-go w procesie zgazowania ditlenkuwęgla. W najbliższych latach pracebadawcze i rozwojowe w zakresie za-stosowania biomasy jako paliwa będąukierunkowane na rozwój efektywnychi przyjaznych środowisku rozwiązańtermochemicznej konwersji, w tymwspółprzetwarzania z paliwami kopal-nymi i odpadami.

Doświadczony zespół badawczyGłównego Instytutu Górnictwa posiadaspecjalistyczne kompetencje, a przytym dysponuje unikalną infrastrukturąbadawczą. Instytut jest otwarty nawspółpracę w zakresie doskonaleniawypracowanych technik oraz ich wdro-żenia w formie instalacji pilotażowej lubdemonstracyjnej, aby na dalszym eta-pie zastosować opracowaną technolo-gię w skali przemysłowej.

Literatura:[1] https://sustainabledevelopment.un.org/sdgs[2] Polityka Energetyczna Polski do roku 2030,Ministerstwo Gospodarki 2009,http://www.me.gov.pl/Energetyka/Polityka+ener-getyczna[3] Prognosis stemming from the obligations re-sulting from Art. 4 Par. 3 of Directive 2009/28/ECof the European Parliament and of the Council of23 April 2009 on the promotion of the use ofenergy from renewable sources and amendingand subsequently repealing Directives2001/77/EC and 2003/30/EC. Ministry of Eco-nomy, Warsaw 2010, http://beta.mg.gov.pl/taxo-nomy/term/417[4] Fischer G, Prieler S, Velthuizen H. Biomasspotentials of miscanthus, willow and poplar: re-sults and policy implications for Eastern Europe,Northern and Central Asia. Biomass and Bio-energy 2005;28, 119–132[5] McKendrya P. Energy production from bio-mass (part 1): overview of biomass. BioresourceTechnology 2002;83: 37–46[6] McKendryc P. Energy production from bio-mass (part 3): gasification technologies. Bioreso-urce Technology 2002;83: 55–63[7] Bridgwater AV. Renewable fuels and chemicalsby thermal processing of biomass. Chemical En-gineering Journal 2003;91: 87–102

[8] McKendryb P. Energy production from bio-mass (part 2): conversion technologies. Bio-resource Technology 2002;83: 47–54[9] Zhang L, Xu C, Champagne P. Overview of re-cent advances in thermo-chemical conversion ofbiomass. Energy Conversion and Management2010;51: 969–982[10] Smoliński A. Stańczyk K. Howaniec N. Steamgasification of selected energy crops in a fixedbed reactor. Renewable Energy 2010;35: 397–404[11] Lv P, Yuan Z, Ma L, Wu C, Chen Y, Zhu J. Hy-drogen-rich gas production from biomass air andoxygen/steam gasification in a downdraft gasifier.Renewable Energy 2007;32: 2173–2185 [12]Luo S, Xiao B, Hu Z, Liu S, Guo X, He M. Hy-drogen-rich gas from catalytic steam gasificationof biomass in a fixed bed reactor: Influence oftemperature and steam on gasification perfor-mance. International Journal of Hydrogen Energy2009; 34: 2191–2194[13] Saxena RC, Seal D, Kumar S, Goyal HB.Thermo-chemical routes for hydrogen rich gasfrom biomass: a review. Renewable and Sustaina-ble Energy reviews 2008;12: 1909–1927[14] Pengmei L, Jie C, Tiejun W, Yan F, Yong C.Hydrogen-Rich Gas Production from Biomass Ca-talytic Gasification. Energy and Fuels 2004;18:228–233[15] Saha RK, Gupta BR, Sen P. Production of hy-drogen in an autothermal fluidized gasifier. Inter-national Journal of Hydrogen Energy 1984;9:483–486

[16] Florin NH, Harris AT. Review. Enhanced hy-drogen production from biomass with in situ car-bon dioxide capture using calcium oxidesorbents. Chemical Engineering Science2008;63: 287–316[17] Hanaoka T, Yashida T, Fujimoto S, Kamei K,Harada M, Suzuki Y. Hydrogen production fromwoody biomass by steam gasification using CO2sorbent. Biomass and Bioenergy 2005;28: 63–8[18] Collot AG, Zhuo Y, Dugwell DR, Kandiyoti R.Co-pyrolysis and co-gasification of coal and bio-mass in bench-scale fixedbed and fluidised bedreactors. Fuel 1999; 78: 667–679[19] Valero A, Uso´n S. Oxy-co-gasification ofcoal and biomass in an integrated gasificationcombined cycle (IGCC) power plant. Energy206;31: 1643–1655[20] Kumabe K, Hanaoka T, Fujimoto S, Minowa T,Sakanishi K. Co-gasification of woody biomassand coal with air and steam. Fuel 2007;86: 684–689[21] Howaniec N, Smoliński A. Influence of fuelblend ash components on steam co-gasificationof coal and biomass – chemometric study. Energy2014;78: 814–825[22] Howaniec N, Smoliński A. Effect of fuel blendcomposition on the efficiency of hydrogen-richgas production in co-gasification of coal and bio-mass. Fuel 2014;128: 442–450[23] Howaniec N, Smoliński A. Steam co-gasifi-cation of coal and biomass – Synergy in reactivityof fuel blends chars. International Journal of Hy-drogen Energy 2013;36: 16152–16160


RYNEK INWESTYCJI 45

Instalacja badawcza do badania procesu zgazowania/współzgazowania biomasy i paliw sta-łych: (1) wytwornica pary wodnej, (2) reaktor ze złożem stałym i piec oporowy, (3) układchłodzenia i oczyszczania gazu: osuszacz, filtr cząstek stałych, (4) układ pomiaru składu i natężenia przepływu gazu: a) przepływomierz masowy i b) chromatograf gazowy


RYNEK INWESTYCJI46

Zgodnie z nowelizacją ustawyo odnawialnych źródłach energiioraz niektórych innych ustaw

uchwalona przez Sejm 22 czerwca2016 roku definicja drewna energe-tycznego, zawarta w art. 1. pkt 2 lit. d tej-że ustawy, stanowi, że drewno energe-tyczne to „surowiec drzewny, który zewzględu na cechy jakościowo-wymia-rowe i fizykochemiczne posiada obni-żoną wartość techniczną użytkową,uniemożliwiając jego przemysłowe wy-korzystanie”.

Drewno energetyczne dla energetyki

Zgodnie z intencją autorów ustawyo OZE określony w niej nowy systemwsparcia z założenia ma promowaćprzede wszystkim technologie zapew-niające stabilną produkcję energii, a tymsamym ma otwierać drogę do wzrostuprodukcji energii z wykorzystaniem bio-masy, natomiast wprowadzenie nowejdefinicji drewna energetycznego za-stępuje stosowane wcześniej pojęcie

Drewno energetyczne pod lupą – zagrożenia czy nowe możliwościdla branży odnawialnych źródełenergii?Na pytanie postawione w tytule odpowiadają eksperci i przedstawiciele administratorasystemu certyfikacji biomasy stałej na cele energetyczne – Krajowego Spisu Uwierzytel-nionej Biomasy, obecnie również członkowie stali Komisji Drzewnej przy GDLP, a zara-zem założyciele firmy audytorskiej BIOCONTROL Sp. z o.o., którzy brali udział w konsultacjach prowadzonych m.in. przez Urząd Regulacji Energetyki przy tworzeniuKrajowego Systemu Uwierzytelniania Biomasy, przez Ministerstwo Gospodarki przytworzeniu zapisów ustawy o OZE, przez Komisję Sejmową ds. Energii i Skarbu przytworzeniu nowelizacji ustawy o OZE. Starają się czynnie uczestniczyć w inicjatywach i konsultacjach odbywających się zarówno przy Ministerstwie Energii, jak i Minister-stwie Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich w zakresie przygotowania rozwiązań legislacyjnych dotyczących obszaru energetyki odnawialnej.

Adam Sarnaszekprezes zarządu, BIOCONTROL Sp. z o.o.

Agnieszka Kędziora-Urbanowiczmenedżer ds. rozwoju, BIOCONTROL Sp. z o.o.

drewna pełnowartościowego, którezdaniem autorów ostatniej nowelizacjiustawy o OZE nie było dość precyzyjne.Obowiązująca do końca 2016 roku de-finicja drewna pełnowartościowego,wprowadzona do ustawy o OZE w 2012roku, opierała się przede wszystkimna grupach handlowych. Te grupy han-dlowe drewna określane są wyłączniena podstawie cech jakościowo-wymia-rowych. Wówczas do drewna pełno-wartościowego zaliczone zostało np.drewno oznaczone symbolami S2ACoraz S2AP, a więc drewno stosoweenergetyczne przemysłowe oraz drew-no stosowe ogólnego przeznaczenia.Stąd ostatnia nowelizacja ustawyo OZE rozszerza definicję o drewnoenergetyczne, które będzie można za-stosować w energetyce. Ze względu nagorszą jakość i tak nie nadawałoby sięono do wykorzystania w innych sekto-rach przemysłu.

Wpisane do nowelizacji ustawyo OZE regulacje zmierzające do zwięk-szenia wykorzystania biomasy w postacidrewna energetycznego przez ener-getykę budzą jednak zastrzeżenia sek-torów przemysłu, które w swojej dzia-łalności wykorzystują podobny suro-wiec. Wprowadzenie definicji drewnaenergetycznego co do zasady ma umoż-liwić wykorzystanie w energetyce drew-na, które ze względu na gorszą jakośći tak nie nadawałoby się do wykorzy-stania w innych sektorach przemysłu.Jednak należy zwrócić uwagę, że przyjednakowej podaży drewna i jedno-czesnym wzroście zapotrzebowaniana skutek zamówień od energetykiceny drewna gorszej jakości mogąwzrosnąć, a to może przełożyć się naproblemy firm wykorzystujących takiedrewno jako swój główny surowiec.Z drugiej strony przedstawiciele LasówPaństwowych zapewniają, że drewnagorszej jakości na rynku i tak jest zadużo, a nowa definicja pozwoli na za-gospodarowanie niewykorzystanychnadwyżek na cele energetyczne.

Rozporządzenie wykonaw-cze do art. 119a, czyli drewno energetyczne

Projekt rozporządzenia stanowi re-alizację upoważnienia ustawowego za-wartego w art. 119a ustawy z dnia 20 lu-tego 2015 r. o odnawialnych źródłachenergii (Dz. U. poz. 478 i 2365 oraz z 2016r. poz. 925 i 1579), zgodnie z którym „mi-nister właściwy do spraw środowiskaw porozumieniu z ministrem właści-wym do spraw energii oraz ministrem

właściwym do spraw gospodarki okre-śli w drodze rozporządzenia szczegó-łowe cechy jakościowo-wymiarowe i fi-zykochemiczne drewna energetyczne-go, biorąc pod uwagę koniecznośćoptymalnego wykorzystania surowcadrzewnego na potrzeby przemysłoweoraz energetyczne”.

Powyższy zapis został wprowadzo-ny ustawą z dnia 22 czerwca 2016 r.o zmianie ustawy o odnawialnych źró-dłach energii oraz niektórych innychustaw (Dz. U. poz. 925), która w przepi-sach dostosowujących (art. 12) wska-zała obowiązek wydania po raz pierw-szy ww. rozporządzenia, które ministerśrodowiska powinien zrealizować dodnia 30 listopada 2016 roku. Jak wiemy,do chwili obecnej w systemie prawnympojęcie drewna energetycznego niebyło zdefiniowane. Należy podkreślić, żeco do zasady nowy asortyment o nazwie„drewno energetyczne” stanowi nie-przydatny przemysłowo surowiecdrzewny. Rozporządzenie wykonaw-cze jest o tyle istotne dla gospodarki le-śnej oraz energetyki odnawialnej, żejego międzyresortowy charakter, który

polega na jego współtworzeniu przezministra właściwego do spraw środo-wiska (gdzie podległe mu służby toprzyrodnicy specjalizujący się w utrzy-maniu żywej materii lasów) w porozu-mieniu z ministrem właściwym do sprawenergii oraz ministrem właściwym dospraw gospodarki (gdzie podległe imsłużby to instytuty specjalizujące sięw technologii drewna), powinien za-gwarantować równowagę pomiędzyprzemysłem drzewnym i energetykązawodową w Polsce.

Zgodność z definicją bioma-sy na cele energetyczne,czyli biomasy „koszernej”

Projektowana definicja drewna ener-getycznego powinna przede wszyst-kim być zgodna w zakresie definicji bio-

masy, która nie uznaje za biomasę od-padów drewna, elementów drewnia-nych po rozbiórce obiektów wielkoga-barytowych oraz małej architektury,a także elementów wyposażenia wnętrzwycofanych z eksploatacji wskutek zu-życia fizycznego, które mogą być po-kryte impregnatami lub powłokamiochronnymi, zanieczyszczone che-micznie oraz mogą zawierać związki flu-orowcoorganiczne lub metale ciężkiejako wynik obróbki środkami do kon-serwacji drewna lub powlekane, w składktórych wchodzą w szczególności od-pady drewna pochodzące z budow-nictwa i odpady z rozbiórki. Paliwo tomoże zawierać zanieczyszczenia fi-zyczne w postaci pozostałości tworzywsztucznych oraz pozostałości metalowe,np. gwoździe, śruby, okucia meblowe.

Zgodnie z opinią Polskiego Towa-rzystwa Elektrociepłowni Zawodowych(PTEZ) kwalifikowanie „wtórnego su-rowca drzewnego zawierającego tkan-kę drzewną lub tkankę drzewną pod-daną uprzednio obróbce fizycznej lubchemicznej, a w szczególności wymie-nionych w projekcie rozporządzenia:

elementów drewnianych po rozbiórceobiektów wielkogabarytowych oraz ma-lej architektury oraz elementów wypo-sażenia wnętrz wycofanych z eksplo-atacji wskutek zużycia fizycznego lubmoralnego” jako drewno energetyczne,a tym samym jako biomasa na celeenergetyczne, stoi w sprzecznościz obowiązującymi przepisami w zakre-sie definiowania biomasy na cele ener-getyczne oraz wymaganiami jakościo-wymi, zwłaszcza z:

– Rozporządzeniem Ministra Śro-dowiska z dn. 22.04.2011 r. w sprawiestandardów emisyjnych z instalacji (Dz.U. z 2011 r. nr 95, poz. 558, wraz z późn.zmianami), w którym biomasa zostałaokreślona jako „produkty składające sięz substancji roślinnych pochodzącychz rolnictwa lub leśnictwa spalane w celu


RYNEK INWESTYCJI 47

�

Lasy powinny zapewniać jedynie drewno opa-łowe przeznaczone dla indywidualnych odbior-ców lokalnych, co ma olbrzymie znaczeniespołeczne. Pozostawione do naturalnego roz-kładu drewno nie tylko magazynuje duże ilościwęgla, lecz także wzbogaca glebę w substancjemineralne i próchnicę, co ma niewymierne zna-czenie dla funkcjonowania lasów.

odzyskania zawartej w nich energiioraz następujące odpady: §2 pkt lit. e– drewna, z wyjątkiem odpadów drew-na, które mogą zawierać związki flu-orowcoorganiczne lub metale ciężkie,jako wynik obróbki środkami do konser-wacji drewna lub powlekania, w składktórych wchodzą w szczególności od-pady drewna pochodzące z budow-nictwa i odpady z rozbiórki”;

– Ustawą z dnia 22 czerwca 2016 r.o zmianie ustawy o odnawialnych źró-dłach energii oraz niektórych innychustaw (Dz. U. z 2016 poz. 925 wrazz późn. zmianami), w której biomasa jestokreślona jako „stałe lub ciekłe sub-stancje pochodzenia roślinnego lubzwierzęcego, które ulegają biodegra-dacji, pochodzące z produktów, odpa-dów i pozostałości z produkcji rolnej i le-śnej oraz przemysłu przetwarzającegoich produkty, oraz ziarna zbóż niespeł-niające wymagań jakościowych dlazbóż w zakupie interwencyjnym okre-ślonych w art. 7 rozporządzenia Komi-sji (WE) nr 1272/2009 z dnia 11 grudnia2009 r., ustanawiającego wspólne szcze-gółowe zasady wykonania rozporzą-dzenia Rady (WE) nr 1234/2007 w od-niesieniu do zakupu i sprzedaży pro-duktów rolnych w ramach interwen-cji publicznej (Dz. Urz. UE L 349z 29.12.2009, str. 1, wraz z późn. zmia-nami) i ziarna zbóż, które nie podlega-ją zakupowi interwencyjnemu, a takżeulegająca biodegradacji część odpa-dów przemysłowych i komunalnych po-chodzenia roślinnego lub zwierzęcego,w tym odpadów z instalacji do prze-twarzania odpadów oraz odpadówz uzdatniania wody i oczyszczania ście-ków, w szczególności osadów ścieko-wych, zgodnie z przepisami o odpadachw zakresie kwalifikowania części ener-gii odzyskanej z termicznego prze-kształcania odpadów”;

– Dyrektywą Parlamentu Europej-skiego i Rady 2009/28/WE z dnia23 kwietnia 2009 r. w sprawie promo-wania stosowania energii ze źródełodnawialnych, w której biomasa ozna-cza „ulegającą biodegradacji częśćproduktów i odpadów lub pozostałościpochodzenia biologicznego z rolnic-twa (łącznie z substancjami roślinnymii zwierzęcymi), leśnictwa i związanychdziałów przemysłu, w tym rybołówstwai akwakultury, a także ulegająca bio-degradacji cześć odpadów przemy-słowych i miejskich”.

Dodatkowo wytwórca energii elek-trycznej z OZE wnioskujący o wydanieświadectwa pochodzenia lub składa-

jący deklarację udziału w aukcji OZE zo-bowiązany jest do złożenia oświadcze-nia pod rygorem odpowiedzialnościkarnej wynikającej z art. 233 § 6 ustawyz dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks kar-ny, że spalana biomasa nie jest (lub niebędzie) zanieczyszczona w celu zwięk-szenia jej wartości opałowej. Zatembrak ograniczeń dla drewna podda-nego obróbce fizycznej lub chemicznejmoże doprowadzić do emisji substan-cji szkodliwych powstających w trakciespalania takich produktów.

Biomasa jako paliwo zeroemi-syjne względem CO2 a maga-zyn węgla organicznego

Rozporządzenie ogranicza drew-no energetyczne do drewna pozyska-nego w lasach, zaliczając do niegom.in. „drewno, które zostało poddanedługotrwałemu składowaniu w ramachzagospodarowania terenów objętych

wielkopowierzchniowymi szkodami la-sów od czynników biotycznych i abio-tycznych, które może być połączonez magazynowaniem węgla organicz-nego, mającym na celu przeciwdziała-nie skutkom”.

Czystość czy koszerność biomasyna cele energetyczne ma podstawoweznaczenie w zakwalifikowaniu bioma-sy jako zeroemisyjnej względem CO2.Przedsiębiorstwa energetyczne w Polscesą zobowiązane do przedstawienia do-wodów podczas procesu weryfikacjirocznej emisji CO2, że spalana w in-stalacjach biomasa nie jest zanie-czyszczona innymi materiałami ani pa-liwami kopalnymi. W celu wykazania ko-szerności spalanego paliwa w postacibiomasy konieczne jest badanie bio-degradowalności biomasy, co skutkujeuznaniem, że biomasa jest zeroemisyj-na względem CO2. Biorąc pod uwagępowyższe, kwalifikowanie jako drewnoenergetyczne, a tym samym jako bio-masa na cele energetyczne, „wtórnego

surowca drzewnego zawierającegotkankę drzewną lub tkankę drzewnąpoddaną uprzednio obróbce fizycznejlub chemicznej” jest sprzeczne z zało-żeniami odnoszącymi się do zeroemi-syjności względem CO2.

Mając na uwadze opinię środowiskanaukowego, a dokładnie Pracowni Bio-logii Lasu Uniwersytetu Wrocławskiego,w projektowanym rozporządzeniuwszelkie drewno, które nie nadaje się doprzerobu przemysłowego (z uwzględ-nieniem parametrów jakościowo-wy-miarowych i fizykochemicznych), trak-tuje się jako drewno na cele energe-tyczne. Jednocześnie prawie całkowiciepomija się wartość biologiczną mar-twych i rozkładających się drzew. Pro-jekt uwzględnia ją jedynie w § 3 (pozy-skiwanie drewna energetycznego,o których mowa w § 1 pkt 1 lit. a, niemoże prowadzić do zmniejszenia ilościdrewna pozostawianego w lasach do

naturalnego rozkładu w celu kształto-wania właściwej różnorodności biolo-gicznej ekosystemów leśnych), ale ogra-niczenia te dotyczą głównie drewnao drobnych rozmiarach i resztek po-zrębowych. Natomiast martwe drzewa,np. „zdeprecjonowane biodegradacyj-nie” (§ 2. p. 1.1.f) czy poddane „długo-trwałemu składowaniu” (§2 p.1.1 c,patrz niżej), mogłyby być przeznaczanena cele energetyczne bez ograniczeń.

Jeśli celem jest „przechowywaniew tym drewnie węgla organicznegoskutkujące zapobieganiem uwalnianiasię dwutlenku węgla do atmosfery ziem-skiej”, to drewno to nie powinno zostaćspalone. W efekcie spalania zmagazy-nowany w drewnie węgiel zostanie za-mieniony w CO2 i gwałtownie uwolnio-ny do atmosfery, a w rezultacie ilość CO2w atmosferze wzrośnie. Lasy powinnyzapewniać jedynie drewno opałoweprzeznaczone dla indywidualnych od-biorców lokalnych, co ma olbrzymieznaczenie społeczne. Pozostawione do


RYNEK INWESTYCJI48�

Ministerstwo Środowiska w uzasadnieniu rozpo-rządzenia tłumaczy, że wykorzystanie drewna docelów energetycznych pomoże Polsce wypełnićcele w zakresie wykorzystania odnawialnychźródeł energii, jednak czas pokaże, czy zgodniez założeniami osiągniemy równowagę pomiędzyprzemysłem drzewnym i energetyką zawodowąw Polsce.


RYNEK INWESTYCJI 49

�

naturalnego rozkładu drewno nie tylkomagazynuje duże ilości węgla, lecztakże wzbogaca glebę w substancje mi-neralne i próchnicę, co ma niewymier-ne znaczenie dla funkcjonowania lasów.

Co z pozostałościami z prze-mysłu powstającymi w zakła-dach przerobu drewna?

Projektowane rozporządzenie wy-konawcze ogranicza dostępność drew-na energetycznego w zakresie bioma-sy pochodzącej z najbardziej oczywi-stego i tradycyjnego źródła, jakim są po-zostałości poprodukcyjne z zakładówprzemysłu drzewnego, a więc pozo-stałości powstające w zakładach prze-robu drewna w postaci trocin, wiórów,zrębków, zrzynów, szczap lub pocho-dzące z przetworzenia tych postaci,w tym przetworzenia do postaci bry-kietów i peletów. Wracając do zapisóww ustawie o odnawialnych źródłachenergii, biomasą wykorzystywaną doprodukcji energii są substancje pocho-dzenia roślinnego, które ulegają biode-gradacji, pochodzące z produkcji leśnejoraz odpady i pozostałości z przemysłuprzetwarzającego ich produkty. Wynikato również z uzasadnienia przedmioto-wego tejże ustawy, która zakłada sze-rokie wykorzystanie bazy surowcowejbiomasy dla energetyki zawodowej.

Według opinii m.in. Polskiego To-warzystwa Elektrociepłowni Zawodo-wych (PTEZ) niewpisanie w definicjędrewna energetycznego pozostałościpowstałych z przetwarzania drewnapełnowartościowego może skutkowaćwykluczeniem znacznej ilości biomasypochodzenia leśnego na cele energe-tyczne z krajowej bazy surowców wy-korzystywanych obecnie w zakładachenergetycznych oraz pojawieniem sięznacznych utrudnień w zagospodaro-waniu przez zakłady odpadów z pro-dukcji drzewnej (kod odpadów 03 01).Ponadto należy wspomnieć, że projek-towana definicja wyklucza również wy-korzystanie odpowiednika dotychcza-sowego drewna o cechach spełniają-cych wymagania jakościowe określonew normach dla drewna klasy jakości S4,co może wpłynąć na zmniejszoną do-stępność zasobów biomasy.

Biomasa z plantacji energe-tycznych, plantacji krzewówowocowych i sadów nie bę-dzie biomasą Agro?

W projektowanym rozporządzeniujako drewno energetyczne zaliczonomateriał pozyskany z „użytkowania:

sadów, plantacji krzewów owocowych,plantacji energetycznych oraz uprawrolnych”, podczas gdy w zakresie kon-cesji udzielonej przez Urząd RegulacjiEnergetyki na produkcję energii OZE,jak i wniosków o wydanie świadectwapochodzenia, biomasa wymieniona po-wyżej zaliczana jest do biomasy po-chodzenia nieleśnego, tzw. Agro, speł-niającej wymagania dotyczące udzia-łu tej biomasy w ogólnej masie spalanejbiomasy (art. 44. pkt 3. ust. 7. Ustawyo OZE). Ponadto w § 4. projektowanegorozporządzenia wskazano, że „surowiecdrzewny, o którym mowa w § 1 pkt 2, sta-nowi drewno energetyczne, jeżeli w ro-zumieniu odrębnych przepisów nie sta-nowi biomasy Agro”.

Wydaje się to o tyle trudne, że bra-kuje zapisu prawnego, który wprostdefiniowałby biomasę Agro. Taka sytu-acja mogłaby spowodować uszczu-plenie bazy surowcowej biomasy Agrow Polsce, która to mogłaby w myśl ak-tualnych przepisów prawnych stanowićtzw. „biomasę lokalną”, do której spa-lania zobowiązane są jednostki wy-twórcze OZE z biomasy (art. 61). Do-datkowo warto zaznaczyć, że przyjęcierozwiązania wskazanego przez pro-jektodawcę jest sprzeczne z dotych-czasowym stanowiskiem prezesa Urzę-du Regulacji Energetyki z dnia 4 paź-dziernika 2011 r. w zakresie kwalifikacjibiomasy na cele energetyczne, katalo-giem surowców uznawanych za bio-masą pochodzenia nieleśnego orazkatalogiem surowców uznawanych zabiomasą pochodzenia nieleśnego.

Deprecjacja drewna a długo-trwałe magazynowanie powyrębie

W rozporządzeniu jest ponadtomowa m.in. o „innych surowcach drzew-nych nadających się na cele energe-tyczne”, a chodzi dokładnie o „drewnozdeformowane pod względem kształtu,nadmiernie przesycone substancjamiżywicznymi, zdeprecjonowane biode-gradacyjnie lub abiotycznie w faziewzrostu drzew, a także na skutek dłu-gotrwałego przelegiwania po pozy-skaniu w lesie lub na składnicach drew-na”. Zgodnie z opinią Polskiej Izby Go-spodarczej Przemysłu Drzewnego uzna-nie za drewno energetyczne drewnao tych cechach jest niedopuszczalne. Cowięcej, ogromnym marnotrawstwemekonomicznym i ekologicznym jest prze-znaczenie na cele energetyczne jakie-gokolwiek rodzaju włókna drzewnego,które może być wykorzystywane jako su-

rowiec do dalszego przerobu w prze-myśle. Zgodnie z opinią środowiska na-ukowego, a dokładnie przedstawicieliPracowni Biologii Lasu UniwersytetuWrocławskiego, w świetle obecnegostanu wiedzy racjonalnym działaniemjest pozostawianie drewna in situ, za-miast podjęcia kroków mających nacelu usuwanie uszkodzonych, mar-twych drzew, sztuczne odnowienia. Ba-dania prowadzone w wielu częściachświata, w tym w Polsce, wskazują, żenowe pokolenie drzew, które pojawia sięw takich miejscach, jest znacznie bar-dziej zróżnicowane biologicznie niż naobszarach poddanych interwencji czło-wieka. Przedstawiciele organizacji WWFrównież nie widzą uzasadnienia, byjako drewno energetyczne traktowaćdrewno, które jest „poddawane długo-trwałemu składowaniu w ramach za-gospodarowywania terenów objętychwielkopowierzchniowymi szkodami la-sów od czynników biotycznych i abio-tycznych, które może być połączonez magazynowaniem węgla organicz-nego mającym na celu przeciwdziałanieskutkom zwiększania się stężenia dwu-tlenku węgla w atmosferze ziemskiej”.

Jeżeli takie drewno nie zostałouprzątnięte z terenów o wielkopo-wierzchniowych szkodach lasu, to jegowywóz stanowi potencjalne zagrożeniedla siedlisk oraz gatunków chronio-nych przez dyrektywy siedliskową i pta-sią. O tym wspomina również „Instruk-cja ochrony lasu”, stanowiąca załącz-nik do Zarządzenia nr 57 Dyrektora Ge-neralnego Lasów Państwowych z dnia22 listopada 2011 r. Według WWF nie marównież uzasadnienia do traktowaniajako drewno energetyczne drewna, któ-re jest „zdeformowane pod względemkształtu, nadmiernie przesycone sub-stancjami żywicznymi, zdeprecjono-wane biodegradacyjnie lub abiotyczniew fazie wzrostu drzew, a także na sku-tek długotrwałego przelegiwania popozyskaniu w lesie lub na składnicachdrewna”. O takim przypadku mówirównież wspomniana już „Instrukcjaochrony lasu”, stanowiąca załącznik doZarządzenia nr 57 Dyrektora General-nego Lasów Państwowych. Warto takżewspomnieć o opinii przedstawicieliGreenpeace Fundacja Dzika Polska,którzy twierdzą, że „drewno poddawa-ne długotrwałemu składowaniu” to ka-tegoria, w której żadnej roli nie będą od-grywały cechy jakościowo-wymiarowe,a jedynym wyznacznikiem będzie wspo-mniane „długotrwałe składowanie”i „zmiany fizykochemiczne”, takie drew-

� no ma bardzo dużą wartość przyrod-niczą jako siedlisko rzadkich gatunków,w tym chronionych prawem.

Dokumentowanie „niekwe-stionowanego” drewna ener-getycznego

Należy zwrócić uwagę, że nieza-leżnie od zmian w definicjach wynika-jących z zapisów nowelizacji ustawyo OZE dotyczących rodzajów biomasy(nowe definicje biomasy lokalnej i drew-na energetycznego – art. 119 i 119a)oraz obowiązku spalania biomasy lo-kalnej (art. 61) w dalszym ciągu mamydo czynienia z potrzebą jej kwalifiko-walności oraz uwierzytelniania źródełpochodzenia. Te wszystkie elementywraz z oceną ryzyka, której dokonująwytwórcy energii z OZE, składają się nasystem oparty na zasadach należytejstaranności, tzw. SNS dla biomasy nacele energetyczne, który to w projekto-wanym rozporządzeniu wykonawczymdo art. 119 Ustawy o OZE będzie wpi-sany jako jeden z modeli uwierzytel-niania całego łańcucha dostaw biomasyna cele energetyczne.

W ramach systemu SNS realizo-wane są m.in. audyty uwierzytelniająceźródła pochodzenia biomasy na celeenergetyczne pochodzącej z importu.Z całą pewnością jest to bardzo po-trzebne narzędzie, powinno jednak za-chować charakter dobrowolny. Jakie-kolwiek próby wprowadzenia obo-wiązkowej certyfikacji będą zawsze od-czytane jako „opodatkowanie” i tak jużmocno pokiereszowanej branży. Do-datkowo należy zaznaczyć, że w przy-padku biomasy leśnej (kwalifikowanejjako drewno energetyczne) pochodzą-cej z importu poświadczanie pocho-dzenia takiego drewna wyłącznie za po-mocą dokumentacji celnej wydaje sięniewystarczające do pełnego uwierzy-telnienia jako drewno energetyczne.Z takiej dokumentacji możemy pozyskaćjedynie informację o kodzie taryfy cel-nej (kod celny 44 01), która oznacza„drewno opałowe w postaci kłód,szczap, gałęzi, wiązek chrustu lub w po-dobnych postaciach; drewno w posta-ci wiórów lub kawałków; trociny, drew-no odpadowe i ścinki drewniane, nawetaglomerowane w kłody, brykiety, gra-nulki lub w podobne formy”, co nie dajenam informacji na temat materiału,w wyniku którego rozdrobnienia uzy-skano drewno energetyczne. W takiejsytuacji jedynym wiarygodnym po-świadczeniem staje się audyt uwierzy-telniający źródło pochodzenia takiej

biomasy realizowany przez tzw. nieza-leżną stronę trzecią, który stanowi jed-no z narzędzi do ograniczania ryzykaw ramach systemu SNS.

Konflikt interesów Biorąc pod uwagę, że w Lasach Pań-

stwowych corocznie pojawia się okre-ślona ilość drewna niepełnowartościo-wego, wyczerpującego znamiona drew-na energetycznego, a ponadto co pe-wien czas polskie lasy są nawiedzaneprzez kataklizmy naturalne, którychskutkiem niejednokrotnie jest pojawia-nie się bardzo znaczących ilości drew-na poklęskowego (które po długotrwa-łym przechowywaniu staje się drewnemniepełnowartościowym), niezbędnymdziałaniem ze strony Lasów Państwo-wych wydaje się wykreowanie rynkówwłaściwych drewna niepełnowarto-ściowego, które miałyby zaspokoić po-trzeby wspólnot samorządowych orazwspółkształtować bezpieczeństwo ener-getyczne kraju. Obydwie koncepcjestanowiłyby element urzeczywistnianiasamowystarczalności energetycznej,zamkniętego bezodpadowego i nie-emisyjnego obiegu materii w ramach te-rytorium danego samorządu w połą-czeniu z wypełnianiem przez Polskę zo-bowiązań w zakresie przyczyniania siędo dekoncentracji gazów cieplarnia-nych w atmosferze poprzez przetrzy-mywanie na składnicach przejścio-wych drewna niepełnowartościowegooraz spalanie drewna zamiast paliw ko-palnych jako działanie przeciwdziała-jące narastaniu w atmosferze stężeniagazów cieplarnianych. Jednak dążenie

do kreowania drewna niepełnowarto-ściowego w żadnym razie nie powinnoskutkować zmniejszeniem ilości drew-na pozostawianego w lesie do natu-ralnego rozkładu. Zgodnie z koncepcjądyrektora Lasów Państwowych reali-zacja sprzedaży drewna niepełnowar-tościowego powinna stanowić wyko-nywanie wspólnego przedsięwzięciajednostek organizacyjnych w ramachgospodarki leśnej. Drewno energe-tyczne powinno być drewnem „wyni-kowym”, pojawiającym się główniew następstwie porządkowania stanu sa-nitarnego drzewostanów dotkniętychpoważnymi szkodami od wiatru, wody(zamieranie popowodziowe) czy ognia(pożarzyska).

Producenci płyt drewnopochodnychdo produkcji płyt wiórowych, pilśniowychoraz MDF w Polsce twierdzą jednak, żedrewno gorszej jakości, m.in. posuszo-we, drewno z przebarwieniami, drewnoo gorszym stopniu okrzesania czy teżdrewno małowymiarowe i zasiedloneprzez korniki, nadaje się do wykorzy-stania w sektorach innych niż sektorenergetyczny, a więc do przemysłowe-go wykorzystania, co wyklucza zakwa-lifikowanie go jako drewno energe-tyczne. Podsumowując, MinisterstwoŚrodowiska w uzasadnieniu rozporzą-dzenia tłumaczy, że wykorzystanie drew-na do celów energetycznych pomożePolsce wypełnić cele w zakresie wyko-rzystania odnawialnych źródeł energii,jednak czas pokaże, czy zgodnie z za-łożeniami osiągniemy równowagę po-między przemysłem drzewnym i ener-getyką zawodową w Polsce. �


RYNEK INWESTYCJI50


RYNEK INWESTYCJI52

Polska chemia potrzebuje takiegodziałania organów administracjikrajowej i unijnej, które będzie

umacniało naszą pozycję konkuren-cyjną. Znaczenie sektora chemicznegojest kluczowe nie tylko dla gospodarki,lecz także dla codziennego życia – mó-wił podczas I Forum Kampanii „PolskaChemia” dr inż. Tomasz Zieliński, Pre-zes Zarządu Polskiej Izby PrzemysłuChemicznego.

Jako najważniejsze potrzeby bran-ży chemicznej Tomasz Zieliński wy-mienia budowę takiego otoczenia legi-slacyjnego, które nie będzie stwarzałodla sektora niepotrzebnych kosztów,a także wskazanie opinii publicznejcharakterystyki sektora jako dbającegoo środowisko, promującego innowa-cyjność, tworzącego miejsca pracy, re-spektującego zasady zrównoważonegorozwoju i odpowiedzialnego społecznie.– Pozycja konkurencyjna polskiegoprzemysłu chemicznego to sprawa po-nad podziałami. Rozwój branży oznaczarozwój całej gospodarki – przyznałpodczas Forum Ryszard Czarnecki, wi-ceprzewodniczący Parlamentu Euro-pejskiego. Ryszard Czarnecki poinfor-mował, że prowadzi w Brukseli rozmo-wy na temat planów ograniczenia za-wartości kadmu w nawozach sztucz-nych. – To rozmowy wczesnego reago-wania, obecnie toczy się walka o opła-calność produkcji – mówił.

Spotkanie zgromadziło najważniej-szych przedstawicieli resortów odpo-wiedzialnych za rozwój gospodarkioraz przedsiębiorstw chemicznych.W rozmowie o znaczeniu przemysłuchemicznego dla gospodarki oraz pro-duktów chemicznych dla codziennegożycia oprócz Ryszarda Czarneckiegowzięli udział: Mariusz Orion Jędrysek,

Sekretarz Stanu w Ministerstwie Śro-dowiska, Adam Hamryszczak, Podse-kretarz Stanu w Ministerstwie Rozwoju,Jan Staniłko, Zastępca Dyrektora De-partamentu Innowacji w MinisterstwieRozwoju, Wojciech Jasiński, PrezesZarządu PKN Orlen, a także liczni

przedstawiciele administracji publicznej(m.in. reprezentanci Ministerstwa Roz-woju oraz Ministerstwa Środowiska),przedsiębiorstw i organizacji działają-cych w sektorze chemicznym (m.in. Gru-py Azoty, PKN Orlen, EY, CMS CameronMcKenna), świata nauki i mediów.

I Forum Kampanii „Polska Chemia” za nami28 listopada w Warszawie odbyło się I Forum Kampanii „Pol-ska Chemia”. W spotkaniu wzięli udział najważniejsi przedsta-wiciele administracji publicznej, przedsiębiorstw działającychw branży chemicznej oraz świata nauki, a także dziennikarzezainteresowani sytuacją branży.

Kampania „Polska Chemia” to autorski projektPolskiej Izby Przemysłu Chemicznego i jedynetego typu przedsięwzięcie promujące tak istotnydla polskiej gospodarki sektor przemysłu.

Znaczenie sektora chemicznego jest kluczowe nie tylko dla gospodarki, lecz także dla codziennego życia – mówił podczas I Forum Kampanii „Polska Chemia” dr inż. Tomasz Zieliński, Prezes Zarządu Polskiej Izby Przemysłu Chemicznego.

Kampania „Polska Chemia” to au-torski projekt Polskiej Izby PrzemysłuChemicznego i jedyne tego typu przed-sięwzięcie promujące tak istotny dla pol-skiej gospodarki sektor przemysłu. – Za-leży nam, żeby na potrzeby naszejbranży patrzeć z perspektywy jej zna-czenia dla gospodarki i codziennego ży-cia – mówili uczestnicy Forum. W ra-mach Kampanii „Polska Chemia” Pol-ska Izba Przemysłu Chemicznego wy-różnia firmy, instytucje i osoby zasłużo-ne dla budowy i umacniania wizerunkusektora. Podczas I Forum wyróżnienieprzyznano PKN Orlen SA – z rąk To-masza Zielińskiego odebrał je Woj-ciech Jasiński, Prezes Zarządu PKNOrlen SA. – Tytuł „Ambasadora Polskiej

Chemii” to dla nas wyróżnienie, ale teżzobowiązanie do dalszej pracy na rzeczsektora – mówił Jasiński.

Kandydatów do tytułu „Ambasado-ra Polskiej Chemii” wyznacza ZarządPIPC w porozumieniu z Kapitułą Kam-panii w składzie: Jadwiga Emilewicz,Podsekretarz Stanu w MinisterstwieRozwoju, Michał Kurtyka, PodsekretarzStanu w Ministerstwie Energii, prof. drhab. inż. Janusz Jurczak, Przewodni-czący Komitetu Chemii PAN, MariuszBober, Prezes Zarządu Grupy AzotySA, Piotr Chełmiński, Członek ZarząduPKN Orlen SA, Łukasz Zalicki, Partnerw EY. Przewodniczącym kapituły jestdr inż. Tomasz Zieliński, Prezes Zarzą-du PIPC. �


RYNEK INWESTYCJI 53

IIIseminarium „Bezpieczna Che-mia” poświęcone było najcie-kawszym zagadnieniom z za-

kresu bezpieczeństwa pracy i bezpie-czeństwa procesowego. Partneremprawnym seminarium była KancelariaCMS Cameron McKenna, reprezento-wana na seminarium przez mecenasaTomasza Sancewicza. Wśród zapro-szonych prelegentów nie zabrakłoprzedstawicieli Państwowej InspekcjiPracy oraz Centralnego Instytutu Ochro-ny Pracy, a także PKN Orlen SA, BASFPolska sp. z o.o., ANWIL SA oraz GRU-PY WOLFF. Aspekt nowych rozwiązań in-formatycznych w dziedzinie bezpie-czeństwa przedstawił Marcin Spycha-ła, przedstawiciel IBM Polska sp. z o.o.

Niezwykle interesującym elementemseminarium była rozmowa Pawła Za-wadzkiego, kierownika programu „Bez-pieczna Chemia”, z mecenasem To-maszem Sancewiczem, której tema-tem była interpretacja artykułu 208 Ko-deksu Pracy. Przedstawiciel partnera

prawnego seminarium zwracał uwagęna brak orzecznictwa wskazującego kie-runki postępowania przedsiębiorstww zakresie realizacji tego przepisu. Re-asumpcja tej rozmowy wywołała wielepytań wśród uczestników seminarium.

Podczas seminarium uczestnicymogli zapoznać się ze standardamibezpieczeństwa stosowanymi w BASForaz z systemem oceny przestrzeganiaprzepisów BHP, Ppoż. i OŚ przez pod-mioty zewnętrzne funkcjonujące na te-renie ANWIL SA. Niezwykle ciekawąprezentację pod tytułem „Praktycznewskazówki i zalecenia dla zmniejszeniauciążliwości pracy zmianowej” przed-stawiła Agnieszka Majchrzak z PKN Or-len SA. Prezentacja ta przedstawiała ba-dania nad uciążliwością pracy zmia-nowej prowadzone w PKN Orlen SA wewspółpracy z Centralnym InstytutemOchrony Pracy.

Centralny Instytut Ochrony Pracy re-prezentowany był przez dr AgnieszkęGajek, która przedstawiła prezentację

o tematyce „Dokumentacja sevesowskaw Polsce i na świecie – idea opraco-wania a stan faktyczny. Czy warto cośzmienić”. Kwestie działań prewencyjno--kontrolnych we współczesnym biznesieprzedstawił Henryk Kryszczyszyn z Pań-stwowej Inspekcji Pracy, natomiast sys-temy oświetlenia awaryjnego w strefachzagrożonych wybuchem w aspekcieaktualnych przepisów i norm przybliżyłMaciej Freza z krakowskiej spółki GRU-PA WOLFF. �

III Seminarium „Bezpieczna Chemia”25 października 2016 roku w Hotelu Mercure Warszawa Cen-trum odbyła się III edycja seminarium „Bezpieczna Chemia”.Wydarzenie zorganizowano w ramach programu „BezpiecznaChemia”, autorskiego projektu Polskiej Izby Przemysłu Che-micznego, którego celem jest wspieranie jej członków w zakresiebezpieczeństwa pracy i bezpieczeństwa procesowego.

Partnerzy strategiczni kampanii „Polska Chemia”:Grupa Azoty SAPKN Orlen SA

Partner merytoryczny: EY

Patroni honorowi:Ministerstwo RozwojuMinisterstwo EnergiiNarodowe Centrum Badań i RozwojuUrząd Dozoru TechnicznegoKrajowa Izba Gospodarcza

Patroni naukowi:Politechnika WarszawskaPolitechnika WrocławskaKomitet Chemii Polskiej Akademii Nauk

Partnerzy strategiczni programu „Bezpieczna Chemia”:PKN Orlen SAGrupa Azoty SA,BASF Polska sp. z o.o.Partnerzy główni: ANWIL SA PCC Rokita SAPartner prawny seminarium „BezpiecznaChemia”: CMS Cameron McKenna


RYNEK INWESTYCJI54

Przejawem podejmowanych przezANWIL wysiłków na rzecz nie-ustannego podnoszenia stanu

bezpieczeństwa i higieny pracy, bez-pieczeństwa pożarowego, bezpie-czeństwa procesowego oraz stanuochrony środowiska, a także zarzą-dzenia chemikaliami, jest szereg wdro-żonych działań zapobiegawczych i pro-gramów promujących bezpieczne za-chowania. Budują one i wzmacniająwśród załogi świadomość wspólnej od-powiedzialności za stan bezpieczeń-stwa.

Odnotowany w ostatnich latachznaczny spadek wskaźnika wypadko-wości TRR oraz spadek liczby zdarzeńpożarowych, awaryjnych i prawiewy-padkowych jest efektem przede wszyst-kim wdrożonych programów i inicjatyw,skierowanych głównie do pracowni-ków ANWIL oraz kontraktorów. Mowa

o programach: „Bezpieczny ANWIL”i „Zgłoś Zagrożenie”, inicjatywach: „Bez-pieczny Wykonawca”, „Bezpieczny Wy-dział”, „Bezpieczny Remont”, przystą-pieniu do programu wspólnych kontro-li PIP, PSP oraz WIOŚ, codziennych kon-trolach prac remontowych, wdrożeniurekomendacji brokerów ubezpiecze-niowych oraz Zintegrowanego SystemuZarządzania zgodnego z wymaganiaminorm: PN-EN ISO 9001, PN-EN ISO14001 oraz PN-N-18001/OHSAS 18001.

Promocja bezpiecznych zachowańoraz kontrola przestrzegania przepisówbezpieczeństwa nie ogranicza się jed-nak wyłącznie do pracowników spółkioraz jej podwykonawców. W 2014 rokuprzeprowadzona została analiza zda-rzeń mających miejsce na tereniespółek Grupy ORLEN, które spowodo-wane były przez pracowników pod-miotów zewnętrznych, wynajmującychlub dzierżawiących teren od koncernu.Na jej podstawie Biuro Bezpieczeń-stwa i Higieny Pracy PKN ORLEN orazObszar Prewencji i BHP ANWIL podję-ły decyzję o konieczności dokonaniaoceny przestrzegania przepisów i zasadbezpieczeństwa przez te podmioty.Głównym celem takiego działania byłatroska o bezpieczeństwo pracownikówpodmiotów zewnętrznych pracującychna terenie należącym do spółki ANWIL,a także bezpieczeństwo instalacji prze-mysłowych włocławskiej spółki z GrupyORLEN.

Urzeczywistnieniem podjętych de-cyzji było wydanie przez Biuro Bezpie-czeństwa i Higieny Pracy PKN ORLENwytycznych pod nazwą „Klasyfikacjaoraz nadzór nad bezpieczeństwemspółek (firm) zewnętrznych, znajdują-cych się w obrębie zakładu lub wyko-nujących usługi dla spółek GK OR-LEN”. Sformułowane rekomendacjedotyczyły zasadniczo dwóch kwestii.

Po pierwsze zobowiązywały ANWIL dodokonania identyfikacji i sklasyfikowa-nia wszystkich firm zewnętrznych znaj-dujących się na zarządzanym przezspółkę terenie. Po drugie zobowiązywałydo wykonywania oceny przestrzeganiastanu bezpieczeństwa i higieny pracyoraz stanu ochrony przeciwpożarowejw tych podmiotach. ANWIL powołałzespół roboczy, który dokonał podziałupodmiotów na trzy grupy (A, B i C)– w zależności od skali potencjalnegooddziaływania danego podmiotu naANWIL, przygotował założenia do opra-cowania harmonogramu kontroli,sprawdził, uzupełnił i dostosował do po-trzeb ANWIL trzy listy pytań kontrolnychdotyczących kwestii związanych z BHP,ochroną przeciwpożarową, ochronąśrodowiska i zarządzania chemikalia-mi (REACH i CLP), które w sumie za-wierały ponad 400 pytań. Ponadto opra-cował zapisy do umieszczenia w umo-wach najmu, dzierżawy oraz korzysta-nia z infrastruktury, umożliwiające prze-prowadzenie oceny stanu bezpieczeń-stwa w spółkach (firmach) zewnętrz-nych, jak również przygotował założe-nia do wydanego zarządzenia sank-cjonującego funkcjonowanie zespołukontrolnego oraz działalności całegosystemu ocen bezpieczeństwem firm ze-wnętrznych w obrębie zakładu. W ostat-niej fazie powołany zespół zrealizowałzaplanowane kontrole. Obecnie ze-spół roboczy w ANWIL stanowią: ko-mendant Zakładowej Straży Pożarnej,główny specjalista ds. BHP, główny spe-cjalista ds. bezpieczeństwa proceso-wego, pełnomocnik ds. ochrony środo-wiska. Osoby te uczestniczą w kontro-lach i nadzorują ich przebieg. Całościąsystemu kontroli zarządza dyrektor ds.prewencji i BHP.

W wyniku zebranych doświadczeńzespół roboczy opracował model kon-

Opłacalna analiza bezpieczeństwaRegularna analiza zdarzeń i incydentów wypadkowych, awaryjnych,pożarowych, środowiskowych, jak również prawie wypadków na terenie przedsiębiorstw, oraz bieżące wyciąganie wniosków z tychzdarzeń jest wyrazem odpowiedzialności za całokształt zagadnieńzwiązanych z szeroko pojętym bezpieczeństwem zawodowym, procesowym i pożarowym.

Mariusz Augustyniakpełnomocnik ds. ochrony środo-wiska, przewodniczący zespołuroboczego, ANWIL SA

troli zaczerpnięty z systemu audyto-wania systemów ISO oraz z działań kon-trolno-prewencyjnych, tj. wspólnychkontroli PIP, PSP i WIOŚ prowadzonychw największych zakładach chemicz-nych w kraju od 2013 roku.

Model kontroli wygląda następują-co:I. ocena stanu bezpieczeństwa w spół-kach (firmach) zewnętrznych prowa-dzona przez przedstawicieli obszaruprewencji i BHP ANWIL poprzedzanajest zawsze informacją do zarządu kon-trolowanych spółek o zamiarze rozpo-częcia kontroli,II. kontrole rozpoczynają się spotkaniemotwierającym, na którym przedstawio-ny zostaje cel i zakres kontroli, określanesą jej ramy czasowe oraz wyznaczanesą osoby odpowiedzialne za poszcze-gólne obszary merytoryczne (BHP, spra-wy bezpieczeństwa pożarowego, pro-cesowego, ochrony środowiska, za-rządzania chemikaliami – REACHi CLP),III. w dalszej kolejności w ustalonym cza-sie pracownicy kontrolowanych pod-miotów dokonują samokontroli w opar-ciu o otrzymane listy kontrolne, a na-stępnie przesyłają do ANWIL odpowie-dzi na pytania zawarte w listach,IV. najważniejszą część oceny stanowiweryfikacja udzielonych odpowiedzi,V. za zakończenie kontroli przyjmuje siępodpisanie raportu zawierającego spo-strzeżenia i rekomendacje, a takżewskazanie dobrych praktyk. Przed osta-tecznym zatwierdzeniem dokument zo-staje szczegółowo omówiony w trakciespotkania zamykającego z zarządemkontrolowanego podmiotu.

Efektem 25 kontroli przeprowadzo-nych w latach 2014–2016 było wskaza-nie ponad 360 rekomendacji. Ich wdro-żenie wpłynęło na zmniejszenie liczbyzdarzeń i wypadków (również tych po-tencjalnych) w podmiotach zewnętrz-nych, a tym samym przełożyło się nazwiększenie bezpieczeństwa spółki AN-WIL oraz pozostałych podmiotów funk-cjonujących na jej terenie. Odnotowy-wano również 27 dobrych praktyk re-alizowanych w kontrolowanych pod-miotach, z których część została zaim-plementowana w ANWIL. Dodatkowymefektem kontroli było zidentyfikowaniepotrzeb szkoleniowych i informacyj-nych kontrolowanych podmiotów w za-kresie zagrożeń stwarzanych przezsubstancje i mieszaniny znajdujące sięna terenie ANWIL.

W konsekwencji pracownicy wło-cławskiej spółki z Grupy ORLEN prze-

prowadzili w 9 podmiotach szkoleniaz zakresu gospodarowania odpadamioraz zarządzania substancjami che-micznymi, w tym z korzystania z kartcharakterystyki. Ponadto pracownicyANWIL udostępnili podmiotom ze-wnętrznym szereg materiałów oraz bazdanych stworzonych w spółce i będą-cych w jej posiadaniu, takich jak kartycharakterystyki substancji i mieszanin,informacje dotyczące zmiany klasyfi-kacji i piktogramów dla chemikaliów, in-

formacje na temat sposobów ogłasza-nia alarmów, zasad ewakuacji etc.

Wdrożony system kontroli nie tylkopozwala sprawować nadzór nad prze-strzeganiem przepisów z zakresu sze-roko pojętego bezpieczeństwa, lecztakże umożliwia wymianę doświad-czeń oraz dobrych praktyk, bowiemw kwestiach bezpieczeństwa nie możebyć mowy o rywalizacji. Należy wza-jemnie się uczyć i dbać o wspólne bez-pieczeństwo. �


RYNEK INWESTYCJI 55

Efektem 25 kontroli przeprowadzonych w latach2014–2016 było wskazanie ponad 360 rekomen-dacji. Ich wdrożenie wpłynęło na zmniejszenieliczby zdarzeń i wypadków (również tych poten-cjalnych) w podmiotach zewnętrznych, a tymsamym przełożyło się na zwiększenie bezpie-czeństwa spółki ANWIL oraz pozostałych pod-miotów funkcjonujących na jej terenie.


RYNEK INWESTYCJI56

Było to nowe, innowacyjne otwarciesię organów nadzoru i kontroli naprzedsiębiorstwa, których poten-

cjał gospodarczy, wielkość występują-cych zagrożeń oraz skala ewentualnychskutków zaniedbań wymagają ciągłe-go monitorowania procesów we wszyst-kich obszarach ich funkcjonowania.Organy nadzoru i kontroli zapropono-wały więc przedsiębiorstwom objętymnadzorem z tytułu dużego i zwiększo-nego ryzyka współdziałanie na rzeczpoprawy bezpieczeństwa pracy, ochro-ny przeciwpożarowej i ochrony środo-wiska.

Przy Głównym Inspektorze Pracyutworzono grupy robocze ds. bezpie-czeństwa w przemyśle naftowym i ga-zowym oraz chemicznym, zrzeszająceprzedstawicieli przemysłu i organówkontrolnych. Stały się one forum wy-miany doświadczeń, informacji orazdziałań na rzecz szeroko rozumianegobezpieczeństwa. Do realizacji zapla-nowanych działań prewencyjno-kon-

trolnych pracownicy przemysłu wspól-nie z przedstawicielami organów kon-trolnych (PIP, PSP, IOŚ) opracowali listykontrolne jako narzędzie, na podstawiektórego przedsiębiorstwa dokonały sa-mokontroli, a ich wyniki otrzymali kon-trolerzy PIP, PSP, IOŚ, porównując je zestanem faktycznym, stwierdzonym pod-czas przeprowadzonych kontroli.

Takie działanie dało możliwość wni-kliwego rozpoznania aktualnego stanuszeroko rozumianego bezpieczeństwai pozwoliło na podjęcie przez użytkow-ników instalacji i urządzeń technicz-nych wcześniejszych działań dostoso-wujących je do obowiązujących prze-pisów. Zmotywowanie kontrolowanychi kontrolujących do kreatywnego współ-działania w zakresie osiągnięcia zało-żonego celu – poprawy bezpieczeń-stwa warunków pracy – na początku niebyło łatwe. W ramach powstałych gruproboczych odbywały się liczne, nie-rzadko gorące, dyskusje. Przeważyływysokie kwalifikacje wszystkich uczest-

ników działań prewencyjno-kontrolnych,którzy od początku wspólnego projektuzgadzali się co do potrzeby ciągłej ana-lizy ryzyk związanych z prowadzonymiprocesami i w konsekwencji ograni-czenia ich do poziomu akceptowalnego.

Wydaje się, że mentalne podejściedo obszaru objętego nadzorem trzechorganów objęło wszystkich bez wyjątkupracowników firm, począwszy od człon-ków zarządów, a skończywszy na ro-botnikach, ponieważ wszyscy musząmieć świadomość odpowiedzialnościza bezpieczne warunki pracy – własnei współpracowników.

Zwieńczeniem zapoczątkowanychdziałań są deklaracje w sprawie poro-zumienia na rzecz poprawy bezpie-czeństwa pracy, ochrony przeciwpo-żarowej i ochrony środowiska, podpi-sane w obecności Głównego Inspekto-ra Pracy, Komendanta Głównego Pań-stwowej Straży Pożarnej i Głównego In-spektora Ochrony Środowiska przezczłonków zarządów spółek. Podpisały jekolejno:• 24.11.2011 roku – branża naftowa i ga-zowa: PKN Orlen SA, Grupa LOTOS SA,PGNiG SA, PERN „Przyjaźń” SA, OLPPSp. z o.o. (w siedzibie GIP),• 17.10.2013 roku – branża chemiczna:Grupa Azoty ZA Tarnów SA, GA ZAKSA, GA ZA Puławy SA, GA ZChem.Police SA, ZA Anwil SA (w siedzibie GAZA Tarnów SA),• 2015 rok: Gaz-System SA zostajeprzyjęty w poczet członków grupy ro-boczej ds. bezpieczeństwa w przemy-śle naftowym i gazowym.

Z perspektywy PIP działania pre-wencyjno–kontrolne na przykładzie 2015roku obejmują efektywne stymulowanieprzedsiębiorstw do systematycznej po-prawy bezpieczeństwa przy jednocze-snym zmniejszeniu obciążeń podmiotówwieloma kontrolami. To nadrzędny cel

Wspólnie na rzecz prewencjiW 2011 roku inspektorzy pracy we współpracy z Państwową Strażą Pożarną i InspekcjąOchrony Środowiska rozpoczęli wspólne działania prewencyjno-kontrolne w zakładachdużego i zwiększonego ryzyka wystąpienia poważnej awarii przemysłowej w branżynaftowej i gazowej, a od 2013 roku również w zakładach azotowych branży chemicznej.

Krzysztof Kowalikdyrektor Departamentu Nadzoru i Kontroli, Główny Inspektorat Pracy

Henryk Kryszczyszyngłówny specjalista DepartamentuNadzoru i Kontroli, Główny Inspektorat Pracy

działań wprowadzających samokon-trolę zastosowanych przez organy kon-troli. Ugruntowują one w świadomościpracowników, w tym osób funkcyjnych,wiedzę o zagrożeniach, jakie wynikająz powstałych nieprawidłowości.

W 2015 roku działaniem prewen-cyjnym objęto 46 zakładów branży naf-towej i gazowej (bazy paliw), 5 zakładówbranży chemicznej (zakłady azotowe)oraz wybrane zakłady w branży LPG, ta-kie jak Bałtyk Gaz Sp. z o.o., Unimot SA.Przeprowadzona przez przedsiębiorcówsamokontrola zakładów, oparta naopracowanej liście kontrolnej, przynio-sła wymierne efekty. Na podstawie do-konanej samokontroli przedsiębiorcyjeszcze przed rozpoczęciem kontroliprzez inspektorów podejmowali szeregdziałań mających na celu poprawęwarunków pracy, ochrony przeciw po-żarowej i ochrony środowiska. Należystwierdzić, iż zastosowane działaniasą skutecznym środkiem oddziaływaniaprawnego na przedsiębiorcę. Praco-dawca poinformowany o możliwymprzedmiotowym zakresie kontroli in-spektorów, może w okresie poprze-dzającym kontrolę PIP, PSP, IOŚ dosto-sować swój zakład do wymaganych ob-szarów kontrolnych, korzystając równieżz poradnictwa/prewencji np. PIP w za-gadnieniach niejednoznacznych praw-nie, co znacząco przyczynia się dopodniesienia poziomu bezpieczeństwaw tych zakładach. Powoduje to bardzoistotne ograniczenie liczby uchybieńi nieprawidłowości stwierdzonych w cza-sie wspólnej kontroli weryfikacyjnej re-alizowanej przez trzy organy kontrolipaństwowej.

Rozpoczęcie wspólnych kontroli PIP,PSP, IOŚ poprzedziło przeprowadzenienarady szkoleniowej w kwietniu 2015roku. Wzięli w niej udział kontrolującyww. organów nadzoru i kontroli, a tak-że po raz pierwszy przedstawicielebranży paliwowej i chemicznej. W wy-niku przeprowadzonych kontroli wery-fikacyjnych inspektorzy pracy wydaliłącznie 122 decyzje nakazowe (81 dlabranży paliwowej i 41 dla branży che-micznej), w tym odpowiednio 47 i 18 de-cyzji ustnych, wykonanych przed za-kończeniem kontroli, wśród których niebyło decyzji dotyczących wstrzymaniaprac, wstrzymania eksploatacji ma-szyn i urządzeń czy skierowania pra-cowników do wykonywania innych prac,23 i 19 wniosków pokontrolnych w wy-stąpieniach. Inspektorzy pracy w tokuprowadzonych działań kontrolnychudzielili pracodawcom i osobom dzia-

łającym w ich imieniu łącznie 48 i 12 po-rad z zakresu technicznego bezpie-czeństwa pracy.

Mija szósty rok współdziałania or-ganów kontrolnych z przemysłem. Są tolata tworzenia nowej kultury bezpie-czeństwa i dziś w ocenie pracownikówprzemysłu prowadzone działania pre-wencyjno-kontrolne często są postrze-gane jako audyty tematyczne, zaś kon-trolerzy jako doradcy. Warunkiem uzy-skania takich relacji jest rzetelnie prze-prowadzona samokontrola, co w mi-

nionych latach sprzyjało budowaniuwzajemnej wiarygodności. Osiąganyprzez to efekt synergii sprzyja poprawiei ciągłemu utrzymaniu wysokiego po-ziomu bezpieczeństwa pracy, ochronyprzeciwpożarowej i ochrony środowiska,jak również ograniczeniu wypadkowo-ści przy pracy.

W efekcie transpozycji Dyrektywy SEVESO III doprawa polskiego w 2015 roku przedmiotowe dzia-

łania znalazły swoje umocowanie w art. 269 a.2 ustawy Prawo Ochrony Środowiska.


RYNEK INWESTYCJI 57

Mija szósty rok współdziałania organów kontrol-nych z przemysłem. Są to lata tworzenia nowejkultury bezpieczeństwa i dziś w ocenie pracow-ników przemysłu prowadzone działania prewen-cyjno-kontrolne często są postrzegane jakoaudyty tematyczne, zaś kontrolerzy jako doradcy.


RYNEK INWESTYCJI58

Segment rynku dronowego obej-muje zarówno producentówsprzętu i oprogramowania, firmy

usługowe, sprzedawców gotowych roz-wiązań, jak i ośrodki szkoleniowe orazbadawczo-rozwojowe. Po dynamicz-nym rozwoju w poprzednich latach rok2017 będzie rokiem wyhamowaniaw niektórych segmentach rynku.

Szkolenia, usługi, sprzedażZ informacji z ośrodków szkolenia

wynika, że nastąpiło wyhamowanie ilo-ści szkolonych. Świadczy to o nasyce-niu rynku oraz w pewnym stopniu o doj-

rzałości branży. W 2017 roku należy sięzatem spodziewać dalszego zmniej-szenia zapotrzebowania na szkoleniado uprawnień podstawowych, a co zatym idzie – walki cenowej pomiędzyośrodkami szkoleniowymi. Osoby i pod-mioty pragnące przystąpić do szkoleniapowinny zwrócić uwagę na strukturę ce-nową oraz zakres merytoryczny szko-lenia. Istnieje duże prawdopodobień-stwo, że znacznie szerzej zaczną byćstosowane chwyty mające na celu ukry-cie faktycznej ceny kursów. Przykłada-mi tego są chociażby obniżki cen szko-leń pod warunkiem zakupu bezzało-gowca albo ukryte opłaty za obowiąz-kowe badania lekarskie i ubezpiecze-nia.

Również w zakresie usług stoimyprzed spowolnieniem. Z jednej stronymamy nieco więcej prac, w których za-częły być wykorzystywane latające dro-ny, z drugiej strony – znacznie wzrosłaliczba podmiotów zdolnych do realiza-cji zadań. Nie bez znaczenia jest wyż-szy poziom świadomości u odbiorcówusług. Można śmiało powiedzieć, że niktnie zechce płacić za samo latanie dro-nem. Odbiorca wymaga realizacji zle-cenia i jest świadom ograniczeń, jakiewynikają z charakterystyk latających ro-botów i ich użytkowania. Dlatego teżw 2017 roku istotną rolę zaczną odgry-wać firmy posiadające nie tylko zdol-ność do używania dronów, lecz także za-soby pozwalające na kompleksową re-alizację zleceń, aż do podpisania ra-portu przez uprawnioną osobę. Musimymieć także na uwadze trend do budo-wania własnych kompetencji w zakre-sie użytkowania dronów przez firmyrealizujące duże projekty, np. inwesty-cje drogowe, budowy wielkopo-wierzchniowe lub media.

Z uwagi na istniejące resursy sprzę-tu, który wszedł do prac w latach boomudronowego i skutkował wprowadze-niem systemów z wystarczająco do-brymi czujnikami (kamery i aparaty) dorealizacji zadań, sprzedaż gotowychsystemów bezzałogowych do wykony-wania prostych prac (fotografia, filmo-wanie) pozostanie na tym samym po-ziomie.

Co ważne, Polska pozostaje krajem,w którym powstają systemy bezzało-gowe oraz części do nich. Europejskiei światowe zapotrzebowanie dociera dorodzimych firm w postaci zleceń na bu-dowę kadłubów oraz tworzenie opro-gramowania lub kompletnych syste-mów.

Badania i rozwójW 2017 roku będą kontynuowane

poszukiwania nowych kierunków sto-sowania bezzałogowców oraz dalsze te-sty w obszarach znanych. Będzie to tak-że rok rozczarowań w obszarach, w któ-rych wydawałoby się, że drony mogąmieć zastosowanie, choćby w branżyochrony mienia, gdzie problemy zwią-zane z użytkowaniem drona znaczącoprzekraczają uzyskane efekty.

Badania i rozwój cywilnych syste-mów będą postępować głównie w kie-runku zapewnienia wyższej nieza-wodności oraz większej długotrwałościlotu. W przeciwieństwie bowiem do sys-temów przeznaczanych do celów woj-skowych czy policyjnych przesyłaniezobrazowań w wysokiej jakości w cza-sie rzeczywistym nie ma kluczowegoznaczenia. W obszarze badań i roz-woju łatwiej niż dotąd będzie o pozy-skanie inwestorów. Do niedawna bo-wiem podchodzili oni do bezzałogow-ców bardzo zachowawczo. Ostatnie

Drony – perspektywa na rok 2017Rok 2017 będzie piątym rokiem zorganizowanego użytkowania przestrzeni powietrznejprzez bezzałogowe statki powietrzne (BSP). W tym czasie jako kraj staliśmy się europej-skim liderem w zakresie latających robotów (dronów). System bazujący na rozsądnymbalansie pomiędzy zawodowym a rekreacyjnym używaniem sprzętu umożliwił dyna-miczny rozwój tej gałęzi gospodarki. Z kolei rok 2016 prawdopodobnie przejdzie do hi-storii jako ten, w którym liczba pilotów/operatorów dronów przekroczyła liczbę pilotówlegitymujących się turystyczną licencją pilota samolotowego.

Grzegorz Trzeciakbyły dowódca eskadry samolo-tów bezzałogowych,pilot/operator wojskowych i cy-wilnych BSP, prezes zarządu,Squadron Sp.z o.o.

lata przekonały ich o możliwościachdrzemiących w omawianym rodzajulotnictwa. Należy więc domniemywać,że w 2017 roku potrzeby specjalistówzbiegną się z pozytywnym nastawie-niem inwestorów.

W 2017 roku będziemy też świad-kami początku końca podejścia dodronów opierającego się na haśle:„kupmy sobie drona, będziemy widziećz góry, a to przyszłość”. Obok tradycyj-nie pojmowanych systemów latającychzaczną się pojawiać poważne systemybudowane pod konkretne potrzeby, ta-kie jak system I3S do kompleksowegowsparcia funkcjonowania dużych za-kładów przemysłowych.

Dla postrzegania rynku dronowe-go w Polsce nie bez znaczenia jest po-szukiwanie nowych szans przez firmyzza granicy. Co prawda krajowa pro-dukcja pokrywa zapotrzebowanie, jed-nak trzeba mieć na uwadze całkowi-cie różny poziom kapitału pozostają-cego w dyspozycji firm zagranicznychi polskich. Od pewnego czasu trwajątakże prace nad regulacjami euro-pejskimi dla sprzętu poniżej 150 kgMTOM, które w pewnych obszarachwydają się niczym innym jak forso-waniem własnych rozwiązań do po-ziomu obowiązującego w całej Unii. Je-żeli taki parasol uda się stworzyć, tomożemy spodziewać się ekspansjiz Zachodu. Niezależnie od tego mo-żemy być w Polsce świadkami spek-takularnych działań firm i koncernówzagranicznych.

NiebezpieczeństwaGłównym niebezpieczeństwem dla

dronów w Polsce jest oglądanie sięwstecz, tj. na Europę Zachodnią i USA.Polska wskoczyła w wyścig bezzało-gowców późno, ale dzięki organizacjiprzestrzeni powietrznej znaleźliśmy sięod razu w czołówce. Jednak reszta Eu-ropy rozpoczęła pościg, korzystającm.in. z pozycji i układów w strukturachUnii Europejskiej. Ma to szczególneznaczenie przy wspomnianej prawdo-podobnej ekspansji firm zagranicz-nych, które razem z technologią będąsię starały przeforsować swój pogląd nalotnictwo bezzałogowe.

Drugim w kolejności niebezpie-czeństwem dla rozwoju dronów będziepoziom zdarzeń z ich udziałem, za-równo tych spektakularnych, ognisku-jących uwagę całego kraju, jak i drob-niejszych, ale mających duży, nega-tywny, potencjał medialny.

Czarny rynek usługOd początku tworzenia regulacji

dla BSP było jasne, iż powstanie czar-ny rynek usług. Polega on na wykony-waniu lotów zarobkowych pod osłoną

definicji lotu rekreacyjnego lub sporto-wego. Pozwala to na uniknięcie kosztówzwiązanych ze szkoleniem, egzamina-mi i ubezpieczeniami. Należy zwrócićuwagę, że system wykorzystania prze-strzeni powietrznej przez BSP jest takskonstruowany, że na pilocie operato-rze spoczywa odpowiedzialność za za-pewnienie bezpieczeństwa, niezależnieod rodzaju lotu, jaki wykonuje. Powyższema znaczenie w kontekście walki ce-nowej, jaką będziemy obserwowaćw 2017 roku. Dlatego też zaleca sięsprawdzenie kontrahenta pod kątemspełniania przez niego wymogów. Pa-miętajmy, że użytkowanie dronóww powietrzu wiąże się z zagrożeniemdla życia i zdrowia ludzi, którzy poru-szają się w powietrzu, czyli pasażerówzałogowych statków powietrznych.

Podsumowując, 2017 rok upłyniepod znakiem rozwoju bezzałogowychstatków powietrznych w Polsce, lecz da-leko nam będzie do dynamiki, jakamiała miejsce w latach 2013–2015.Mimo wszystko otoczenie biznesowestało się bardziej przychylne dronom,więc i klimat do rozmów o inwestowa-niu będzie zupełnie inny niż w minionychlatach. �


RYNEK INWESTYCJI 59

Zobrazowanie działania systemu I3S-Industrial Safety Supporting System, rozwijanego przez Automatic System Engineering z Gdańska.Jego zadaniem jest wspomaganie funkcjonowania przedsiębiorstwa w trzech obszarach: bieżącej eksploatacji, ochrony i działań ratowni-czych z wykorzystaniem m.in. dronów.

Mimo wszystko otoczenie biznesowe stało siębardziej przychylne dronom, więc i klimat do roz-mów o inwestowaniu będzie zupełnie inny niż w minionych latach.


RYNEK INWESTYCJI60

Punktem wyjściowym i kluczowymdla oceny ryzyka wybuchu jestprawidłowe określenie rodzaju

stref zagrożenia wybuchem i wyzna-czenie ich zasięgu. Podstawą są zapi-sy wynikające z Rozporządzenia Mini-stra Gospodarki z dnia 8 lipca 2010 rokuw sprawie minimalnych wymagań do-tyczących bezpieczeństwa i higienypracy, związanych z możliwością wy-stąpienia w miejscu pracy atmosfery wy-

buchowej (Dz. U. 2010 Nr 138, poz.931). Postępowanie związane z okre-śleniem rodzaju i zasięgu stref jest róż-ne dla pyłów oraz palnych gazów i parcieczy.

Zgodnie z paragrafem 4.4 rozpo-rządzenia pracodawca dokonuje kom-pleksowej oceny ryzyka związanegoz możliwością wystąpienia w miejscachpracy atmosfery wybuchowej, biorącpod uwagę co najmniej prawdopodo-

Ocena ryzyka wybuchu a problemyzapewnienia bezpiecznej produkcjiw warunkach zagrożenia wybuchem

Cz. 2. Problemy oceny ry-zyka wybuchu wynikająceze stosowanej metodologiioceny ryzyka

Pokaz wybuchu pyłu herbaty w filtrze zabezpieczonym panelem dekompresyjnym (bez odsprzęgania)

dr hab. inż. Andrzej Wolffekspert ds. bezpieczeństwa wybuchowego i procesowego,GRUPA WOLFF Sp. z o.o. sp.k.

bieństwo i czas występowania atmos-fery wybuchowej. Natomiast zgodniez paragrafem 5.1 pracodawca/wyko-nawca inwestycji dzieli przestrzeniezagrożone wybuchem na strefy, klasy-fikując je na podstawie prawdopodo-bieństwa i czasu występowania at-mosfery wybuchowej. Zapisy te pod-kreślają wagę procedury związanejz określeniem stref zagrożenia wybu-chem, lecz nie dają praktycznych i po-mocnych zaleceń. Oparcie się na praw-dopodobieństwie występowania at-mosfery wybuchowej dla określeniarodzaju stref (pyły: 20, 21 i 22; gazy:0,1 i 2) prowadzi do metodologicznychproblemów. Pomocne w wyznaczeniu za-sięgu stref zagrożenia wybuchem są nor-my PN-EN 60079-10-2 (pyły) i PN-EN60079-10-1 (gazy i pary palnych cieczy).Jednak w przypadku pyłów norma nieoferuje żadnych technik obliczenio-wych, które można by wykorzystać dookreślenia zasięgu stref. Dokonuje siętego wyłącznie na podstawie reko-mendacji praktycznych i doświadczenia.W przypadku gazów i par cieczy normaoferuje procedurę obliczeniową sza-cowania zasięgu stref. Wymaga to jed-nak przyjęcia założeń i uproszczeń,które mogą prowadzić do błędnychwyników. Z tych powodów określenie ro-dzaju i zasięgu stref jest odpowiedzial-nym zadaniem – stanowi bowiem punktwyjścia dla procedury oceny ryzykawybuchu i sporządzenia dokumentuzabezpieczenia przed wybuchem.

Problematyczne jest już samo okre-ślenie prawdopodobieństwa występo-wania atmosfery wybuchowej w wa-runkach produkcji. Co bowiem oznaczaw praktyce wysokie lub niskie prawdo-podobieństwo? Przecież nie jest to de-finicja ilościowa. W przypadku gazówi par cieczy do szacowania zasięgu strefmamy do dyspozycji odpowiednie wzo-ry obliczeniowe. Wymagają one jednakprzyjęcia pewnych wartości liczbowych,które trudno określić. W przypadku py-łów zasadniczo mamy do dyspozycji tyl-ko doświadczenie i wiedzę inżynierską.Przy klasyfikacji stref nie bierze się poduwagę potencjalnych skutków wybuchuoraz innych czynników, takich jak tok-syczność materiałów (obecnych lubpowstających w produktach spalaniapodczas wybuchu). Oznacza to, żeocena potencjalnych skutków wybu-chu niestety znajduje się na dalszymmiejscu w całym procesie oceny ryzy-ka wybuchu, gdyż ustawa nie daje w tymzakresie żadnych zaleceń. Jest to nie-wątpliwa słabość podejścia do zapew-

nienia bezpieczeństwa wybuchowegow zakładzie.

Dostępne współcześnie systemytechniczne (A i B) oraz systemy ochron-ne zabezpieczenia przed wybuchem(C):

A: ograniczają i – tylko w niektórychprzypadkach – eliminują możliwośćtworzenia się atmosfer wybuchowych,

B: ograniczają/eliminują potencjal-ne źródła zapłonu,

C: ograniczają/minimalizują skutkiwybuchu (systemy zabezpieczeń przedwybuchem).

Zakres i celowość stosowania sys-temów zabezpieczeń przed wybuchem

(C) zależą od efektywności zastosowa-nych środków technicznych (A i B). Na-leży jednak podkreślić, że efektywna eli-minacja atmosfer wybuchowych (A)oraz źródeł zapłonu (B) nie jest prosta.Konieczność stosowania systemówochronnych (C) jest w wielu przypad-kach nieodzowna, gdyż chcemy do-prowadzić do tego, aby ryzyko reszt-kowe było na dostatecznie niskim po-ziomie, a tym samym chcemy spełnićminimalne wymagania wynikającez rozporządzenia.

Ostatnie stwierdzenie generuje ko-lejne ważne – i może najtrudniejsze – py-tanie: co to jest dostatecznie niskie (ak-


RYNEK INWESTYCJI 61

�

Wybuch pyłu herbaty na otwartej przestrzeni

ceptowalne) ryzyko w warunkach pro-dukcji zagrożonej wybuchem? Zawszenależy ocenić konsekwencje propono-wanych do zastosowania technik za-bezpieczenia przed wybuchem. W tymcelu trzeba wziąć pod uwagę charak-ter pracy urządzeń i aparatów proce-sowych, ich lokalizację (hala, prze-

strzeń poza halą), przyjętą klasyfikacjęstref zagrożenia, stany zatrzymania i po-nownego rozruchu instalacji, stosowa-ne substancje (surowce, półprodukty,produkty) i inne czynniki. Wymaga to, jakjuż stwierdzono, doświadczenia i od-powiedzialnego podejścia do ocenysytuacji.

Minimalizacja potencjalnychskutków wybuchów

Ze względu na fakt, że w wielu sy-tuacjach procesowych nie mamy moż-liwości eliminacji atmosfer wybucho-wych (wywołanych obecnością pal-nych i wybuchowych pyłów, gazów i parcieczy oraz tlenem zawartym w powie-trzu) i nie zawsze mamy możliwość eli-minacji potencjalnych źródeł zapłonu,należy zastosować odpowiednie syste-my zabezpieczające przed skutkami wy-buchu dla określonego stopnia zagro-żenia wynikającego z oceny ryzyka wy-buchu. Współczesna technika oferuje tunastępujące rozwiązania (środkiochronne):• odciążanie (odpowietrzanie) wybuchu(pyły: PN-EN 14491, gazy: PN-EN 14994),• tłumienie wybuchu (PN-EN 14373),• izolacja (odsprzęganie) aparatu za-grożonego wybuchem od reszty insta-lacji procesowej (PN-EN 15089).

Mowa o urządzeniach i systemachochronnych, które spełniają wymogiRozporządzenia Ministra Gospodarkiz 22 grudnia 2005 r. w sprawie zasad-niczych wymagań dla urządzeń i sys-temów ochronnych przeznaczonych doużytku w przestrzeniach zagrożonychwybuchem (Dyrektywa Atex 95). Dobór


RYNEK INWESTYCJI62

Brak odsprzęgania wybuchu – zjawisko propagacji wybuchu na pozostałe części instalacjizobrazowane przy użyciu stojącego przy wylocie rury manekina

Wybuch pyłu herbaty w filtrze zabezpieczonym bezpłomieniowym odciążaniem wybuchu (bez odsprzęgania)

�


RYNEK INWESTYCJI 63

�

odpowiedniego systemu zabezpiecze-nia przed wybuchem to zadanie wy-magające m.in. znajomości oferowa-nych na rynku systemów zabezpieczeńprzed skutkami wybuchu (w szczegól-ności ograniczeń w ich stosowaniu)oraz oceny kosztów poniesionychw konsekwencji ich zastosowania i uzy-skanego poziomu bezpieczeństwa (ob-niżonego ryzyka). Odpowiedzialnośćtechniczną i finansową ponosi praco-dawca.

Identyfikacja zagrożeń z oszacowaniem ryzyka

Do przeprowadzenia identyfikacjizagrożeń z oszacowaniem ryzyka zwy-kle stosowana jest jakościowa ocena ry-zyka zagrożenia wybuchem sporzą-dzona na podstawie tabeli częstości wy-stąpienia efektywnych źródeł zapłonu(tabela 1), które mogą spowodować wy-buch, i tabeli możliwych skutków wy-buchu (tabela 2) oraz wynikającej z za-wartych w tabelach danych matrycy ry-zyka R (tabela 3).

Podejście to jest metodologiczniewłaściwe, w praktyce ma ono jednakszereg ograniczeń. Nie wiadomo bo-wiem, jak racjonalnie (ilościowo) i na ja-kiej podstawie określić częstość i skut-ki zawarte w tabelach 1 i 2 dla danej sy-tuacji procesowej. W obu przypad-kach zasadnicze powinny być wiedzao procesie i praktyczne doświadczenieosób wykonujących ocenę ryzyka wy-buchu w zakresie zapewnienia bez-pieczeństwa procesowego i wybucho-wego. Podejmowanie decyzji oznaczaodpowiedzialność za zdrowie i życiepracujących osób, a także za koniecz-ne do poniesienia koszty proponowa-nych rozwiązań. Kierownictwo zakładupowinno mieć przecież do dyspozycjinarzędzia, które pozwolą mu podej-mować racjonalne decyzje, także fi-nansowe.

Problemy związane z ocenąryzyka wybuchu

Ocena ryzyka i identyfikacja za-grożeń są prowadzone na podstawie ar-kuszy roboczych (tabela 1 i 2) i matry-cy ryzyka R. Tabela jest pozornie jasna,ale pojawia się pytanie, jak zdefiniowaćilościowo, co to znaczy: częste, praw-dopodobne, okazjonalne, mało praw-dopodobne itd. Jak w danej sytuacji pro-cesowej przyjąć możliwe skutki wybu-chu: katastroficzne, poważne, drobne?To przecież zależy od wielu czynników.Dobór wartości P i S z tabel 1 i 2 odby-wa się wyłącznie na podstawie arbi-

tralnej decyzji (wiedzy) osób wykonu-jących ocenę ryzyka wybuchu. Konse-kwencje błędnego oszacowania war-tości P i S mogą być bardzo poważnedla prawidłowej oceny ryzyka R (R = Px S).

Do jakościowego określenia ryzykaR przyjęto następujące definicje:

A – ryzyko wysokie – nieakcepto-walne – konieczne działania technicz-ne i/lub konstruktywne* zmniejszającepoziom ryzyka;

B – ryzyko średnie – konieczne pod-jęcie działań technicznych i rozważeniecelowości podjęcia działań konstruk-tywnych obniżających poziom ryzyka;

C – ryzyko małe – zalecane podję-cie działań technicznych i organizacyj-nych obniżających poziom ryzyka;

D – ryzyko pomijalne – podjęciedziałań obniżających poziom ryzykanie jest wymagane.

Matryca ryzyka wprowadza pojęciaryzyka: wysokiego (A), średniego (B),małego (C), pomijalnego (D). Ale czyśrednie ryzyko (B) wymaga zastoso-wania zabezpieczeń przed wybuchemw każdej sytuacji? Czy w przypadku ma-łego ryzyka (C) zawsze wystarczą tylkozalecenia techniczne i organizacyjne?Na podstawie jakich kryteriów należyo tym decydować? Nasze podejściei podejmowane decyzje wynikają w za-sadniczym stopniu z lat doświadczeńzwiązanych z zabezpieczeniem apa-

Tabela 1 Kategoria częstotliwości wystąpienia efektywnych źródeł zapłonu P, które mogąspowodować wybuch

Tabela 2 Określenie skutków wybuchu S

Tabela 3 Matryca ryzyka

� ratów, węzłów i instalacji procesowychprzed skutkami wybuchu w różnychgałęziach przemysłu, a tylko częścio-wo z podanych wcześniej jakościo-wych kryteriów (tabele 1 [częstość P]i 2 [skutki S]).

Zalecenia wynikające z oceny ryzyka wybuchu

Zalecenia zapisane w dokumen-tach oceny ryzyka wybuchu (ORW) i za-bezpieczenia przed wybuchem (DZPW)powinny uwzględniać ocenę celowościzastosowania dostępnych technik za-bezpieczania przed wybuchem (wady,zalety, koszty, możliwość lub brak moż-liwości zabudowy w danej sytuacji pro-cesowej). Ocena ta powinna opierać sięna dobrej znajomości analizowanegoprocesu oraz zastosowanych rozwiązańtechnicznych, a tym samym na znajo-mości potencjalnych zagrożeń. Ponad-to jej podstawą powinno być poczucieodpowiedzialności za zdrowie i życieosób, które w danym miejscu pracująlub przebywają.

W ocenie należy uwzględnić równieżkwestię nakładów finansowych. Zbyt

duże koszty proponowanych zabez-pieczeń przed skutkami wybuchu spo-wodują bowiem, że może zostać podjętadecyzja o (za długim) rozłożeniu w cza-sie wdrożenia zaleceń lub zalecenia tezostaną wdrożone tylko częściowo.W obu przypadkach pracodawca musizaakceptować dodatkowe ryzyko z tymzwiązane, a decyzje nie są proste.

Na jakim etapie projektowa-nia/budowy instalacji prze-prowadzić ocenę ryzyka?

Rozporządzenie (Dz. U. 2010 r. Nr138, poz. 931) nie mówi wyraźnie, czyocena ryzyka wybuchu powinna byćprzeprowadzana już na etapie projek-towania nowej instalacji, czy dopiero naetapie prowadzenia testów ruchowychlub w momencie jej uruchomienia. Wy-jątkiem jest zapis zawarty w paragrafie14.1, który stwierdza: „gdy miejsce pra-cy, w którym może wystąpić atmosferawybuchowa, ma być udostępnione oso-bom pracującym po raz pierwszy, we-ryfikuje się jego ogólne bezpieczeń-stwo w zakresie zabezpieczenia przedwybuchem”. W każdym przypadku ak-

tualne jest jednak pytanie, czy ORW po-winna być prowadzona dla nowej in-stalacji na etapie jej projektowania, a je-żeli tak, to z jakich powodów. Czy dla-tego, że wymagają tego specjaliści za-bezpieczeń przeciwpożarowych ak-ceptujący projekt budowlany nowo bu-dowanego obiektu? Czy może dlatego,że doświadczenia przemysłu sugerują,by nowo projektowane instalacje już natym etapie brały pod uwagę rozwiąza-nia techniczne zapewniające minimal-ny poziom bezpieczeństwa (to prowa-dzi m.in. do ograniczenia nakładów fi-nansowych)?

Z praktyki wynika, że dla potrzeb re-alizacji z punktu A ORW nie jest wyma-gana, a rekomendacje podane w punk-cie B nie zawsze są brane pod uwagę.Jednakże w okresie ostatnich 2–3 lat sy-tuacja zaczęła się poprawiać. Powyższerozważania nasuwają kolejne pytanie:czy typowa zawartość dokumentacjiprojektu budowlanego dla potrzeb uzy-skania pozwolenia na budowę jest do-stateczna dla przeprowadzenia wstęp-nej oceny ryzyka wybuchu? Odpowiedźjest negatywna co najmniej z dwóch po-


RYNEK INWESTYCJI64

Panel dekompresyjny po wybuchu cukru w filtrze podczas prezentowanych pokazów wybuchów


RYNEK INWESTYCJI 65

wodów. Po pierwsze projekt technolo-giczny i opis technologii są sporządza-ne w projekcie budowlanym bardzoskrótowo. Po drugie informacje o sto-sowanych rozwiązaniach technicznychsą na tym etapie projektowania bardzoogólne. Zagadnienia związane z za-bezpieczeniami przeciwpożarowymii zapewnieniem bezpieczeństwa wy-buchowego zawarte są zwykle na jed-nej stronie bardzo ogólnego opisu. Po-nadto typowa odpowiedź wykonawcydokumentacji budowlanej na bardziejszczegółowe pytania jest zazwyczajjedna: będzie to przedmiotem później-szych projektów. I co z tym zrobić?

Dokument zabezpieczenia przed wybuchem (DZPW)

Zgodnie z postanowieniami art. 4.Dyrektywy 99/92/EC (Dyrektywa Atex137) i odpowiedniego rozporządzeniapolskiego (Dz. U. 2010 r. Nr 138, poz. 931)pracodawca musi opracować i wdrożyćdokument zabezpieczenia (stanowiskapracy) przed wybuchem (DZPW) orazprzeprowadzać jego okresową aktu-alizację.

Zgodnie z paragrafem 7.3 dokumentDZPW powinien zawierać co najmniej:• czytelny opis stosowanych technolo-gii produkcji oraz używanych maszyni urządzeń,• informacje o stosowanych substan-cjach niebezpiecznych, identyfikacji at-mosfer wybuchowych i określonych ro-dzajach i zasięgu stref zagrożenia wy-buchem, • informacje o podjętych odpowiednichśrodkach zapobiegających wystąpieniuzagrożenia wybuchem (zastosowaneśrodki ochronne),• wykaz miejsc pracy zagrożonych wy-buchem wraz z odpowiednią klasyfi-kacją, • zalecenia techniczne i organizacyjne,• ocenę ryzyka wystąpienia wybuchu,w tym analizę scenariuszy awaryjnych,które identyfikują zagrożenia wybu-chowe i dają rekomendacje w celu icheliminacji,• deklarację, że stanowiska i narzędziapracy, a także systemy zabezpieczeń, sązaprojektowane, skonstruowane, uży-wane i konserwowane z uwzględnie-niem wszelkich zasad bezpieczeństwa.

Celem dokumentu jest spełnienieminimalnych wymagań w zakresie bez-piecznej produkcji. Zawartość DZPWnie budzi wątpliwości. Problematycznyjest tylko zapis paragrafu 7.3 rozpo-rządzenia: „Dokument […] powinien za-wierać w szczególności opis środkówochronnych, które zostaną podjętew celu spełnienia wymagań określonychw niniejszym rozporządzeniu […]”. Z za-pisu tego wynika, że najpierw powinienpowstać dokument zabezpieczeniaprzed wybuchem, a dopiero potem,na podstawie zawartych w nim zaleceń,powinny zostać wdrożone środkiochronne. Taki zapis dotyczyłby pra-cujących instalacji, w których dotych-czas nie wdrożono środków ochronnych(organizacyjnych, technicznych i sys-temów ochronnych). A co w innychprzypadkach? Według naszej ocenynie jest to wystarczająco precyzyjnyzapis.

*Działania konstruktywne związane są z zastoso-waniem odpowiednich systemów zabezpiecze-

nia przed skutkami wybuchu (odciążenie,tłumienie, izolacja wybuchu).

Pokaz wybuchu pyłu herbaty na otwartej przestrzeni


RYNEK INWESTYCJI66

IV Międzynarodowa KonferencjaINDEX na temat bezpieczeństwa pro-cesowego i wybuchowego w przemyślechemicznym kolejny raz spotkała sięz zainteresowaniem przemysłu. Jejuczestnicy mieli możliwość udziałuw licznych prelekcjach, w których eks-perci omawiali zagadnienia związanez zapobieganiem poważnym awariomprzemysłowym w kontekście dyrektywySeveso III, a także z wybranymi aspek-tami zapewnienia bezpieczeństwa pro-cesowego, wybuchowego i pożarowe-go w przemyśle chemicznym, petro-chemicznym i pokrewnych.

Podczas panelu dyskusyjnego, w któ-rym miałem przyjemność uczestniczyć,wspólnie z rozmówcami podjęliśmywątek dotyczący wyzwań i trudności sto-jących przed przedsiębiorcami w za-rządzaniu ryzykiem związanym z po-ważnymi awariami oraz polityką bez-pieczeństwa w przemyśle chemicznym.Dyskusję podsumowałem stwierdze-niem, wynikającym z ponad 20 lat do-świadczeń, że waga zagadnień doty-czących zapewnienia bezpieczeństwaprodukcji w Polsce w niczym nie od-biega od dobrego średniego poziomueuropejskiego.

W tym miejscu należy wspomniećo definicji pojęcia „poważna awaria”.Prawo Ochrony Środowiska z 2001 ro-ku w artykule 3. pkt. 23. przez pojęcie„poważna awaria” rozumie zdarze-nie w postaci emisji, pożaru lub wy-buchu prowadzące do zagrożenia ży-cia bądź zdrowia pracownika lub śro-dowiska. Podobnie definiuje to pojęcieDyrektywa Parlamentu Europejskiegoi Rady 2012/18/EU z 4 lipca 2012 roku(Seveso III). Podstawową bolączkąrozporządzenia polskiego i dyrektywyeuropejskiej jest to, że cechuje je małaprecyzja zdefiniowania tego pojęcia,a to stwarza margines dowolności w in-terpretacji tych zapisów, która powin-na być oparta o doświadczenie prze-mysłowe, wiedzę (która nie ograniczasię tylko do znajomości przepisów), aletakże etykę zawodową. Podkreśliłbymszczególnie znaczenie pojęcia etyki za-wodowej, gdyż zapewnienie bezpie-czeństwa produkcji to nie tylko ochro-na miejsca pracy czy środowiska, aleprzede wszystkim zdrowia i życia pra-cowników.

Natomiast rozporządzenie ministragospodarki z 8 lipca 2010 roku obligu-je pracodawców w zakładach, gdziez powodu obecności palnych i wybu-chowych substancji obecne jest zagro-żenie wybuchem, do zapewnienia mi-nimalnych standardów bezpieczeń-stwa produkcji w celu zapewnieniazdrowia i życia pracowników, jak rów-nież ochrony środowiska. Jak widać, po-wyższe dokumenty dotyczą w dużymstopniu podobnych zagadnień. Jed-nakże rozporządzenie ministra gospo-darki z 2010 roku nawet słowem nie od-nosi się do pojęcia poważnej awarii,a przecież wiadomo, że przyczyną wy-buchu może być emisja poważnychilości substancji palnych i wybuchowychw postaci pyłów, gazów czy par cieczydo otoczenia. Należałoby więc podjąćdyskusję na temat tego, czy i jak zmie-nić niektóre zapisy rozporządzenia, bybyły one bardziej spójne z PrawemOchrony Środowiska i dyrektywą Se-veso III.

Kolejnym istotnym problemem, któ-ry został ujęty w programie konferen-cji, było zarządzanie ryzykiem. Jest totrudne i odpowiedzialne zagadnienie.W kontekście rozporządzenia ministragospodarki z 8 lipca 2010 roku oznaczato zapewnienie bezpieczeństwa pro-dukcji w warunkach ryzyka występo-wania zagrożeń wybuchowych. Roz-porządzenie narzuca konieczność prze-prowadzenia oceny ryzyka wybuchuzwiązanego z obecnością palnych i wy-buchowych pyłów, gazów i par cieczyoraz możliwych źródeł zapłonu. To dru-gie ma bezpośredni związek z zagro-żeniami procesowymi. Ocena ryzykawybuchu bezpośrednio nie obejmujemożliwych zagrożeń pożarowych, alepośrednio już tak, gdyż emisja pyłów,gazów i par cieczy do otoczenia możebyć także źródłem poważnych zagrożeń

pożarowych. Z powyższego wynika, żezakres oceny ryzyka wybuchu obejmu-je podstawowe ryzyka, które mogą do-prowadzić do poważnej awarii.

Rozporządzenie z 8 lipca 2010 rokunie zaleca jednak narzędzi pozwalają-cych na przeprowadzenie takiej oceny.Założenia przyjmowane podczas sza-cowania ryzyka związane z prawdo-podobieństwem zajścia wybuchu i jegomożliwych konsekwencji są mało pre-cyzyjne. Znowu możemy zauważyć, żepodejmowane decyzje powinny byćoparte o wiedzę, doświadczenie i etykęzawodową. W praktyce oznacza to ar-bitralną decyzję osoby lub zespołuosób dokonujących tego typu oceny. Jestto tym ważniejsze, że rozporządzeniewymaga od pracodawcy realizacji bar-dzo odpowiedzialnego zadania – speł-nienia tzw. minimalnych wymagań zwią-zanych z zapewnieniem bezpieczeń-stwa na stanowisku pracy.

Spełnienie tych wymagań wyma-gałoby według mojej oceny skorelo-wania zapisów zawartych w rozporzą-dzeniu ministra gospodarki z 8 lipca2010 roku z Prawem Ochrony Środo-wiska oraz dyrektywą Seveso III, a tak-że zmiany zapisów niektórych para-grafów wspomnianego rozporządze-nia tak, by uszczegółowić obowiązkipracodawcy i dać mu lepsze narzędziaoceny sytuacji. Ponadto należałobywprowadzić zapisy określające wza-jemne relacje i obowiązki pomiędzyinwestorem (pracodawcą) a wyko-nawcą w przypadku inwestycji realizo-wanych pod klucz. �

dr hab. inż. Andrzej Wolffekspert w dziedzinie bezpieczeństwa procesowego i wybuchowego, GRUPA WOLFF


RYNEK INWESTYCJI 67

Aktywność produkcyjna PKN ORLENma szeroki zakres, choć główna dzia-łalność skupiona jest na produkcji pa-liw silnikowych w wyniku głębokiegoprzerobu ropy naftowej oraz na wy-twarzaniu produktów i półproduktów ro-popochodnych (rafineryjnych i petro-chemicznych). Ponadto prowadzonesą działania związane z magazynowa-niem, składowaniem i przechowywa-niem ropy naftowej oraz paliw płynnych,a także tworzeniem i utrzymywaniem za-pasów paliw na zasadach określonychwłaściwymi przepisami. Spółka zaj-muje się również wytwarzaniem energiicieplnej i elektrycznej, jej przesyłem orazobrotem. Obszary te uwzględniająobecność różnych substancji chemicz-nych stwarzających sytuacje, któremogą wiązać się z potencjalnym ryzy-kiem zaistnienia zdarzeń wobec osób,środowiska oraz majątku.

Świadomość występo-wania sytuacji nadzwyczaj-nych jest bardzo istotnaw spółce PKN ORLEN , dla-tego podejmowane są wszel-kie niezbędne i dodatkowedziałania minimalizujące ry-zyko wystąpienia zdarzeńniepożądanych. Wdrożonoszereg rozwiązań organiza-cyjnych i technicznych, któ-rych zadaniem jest syste-mowe zarządzanie bezpie-czeństwem procesowymoraz dalsze zwiększanie sku-teczności i efektywności dzia-łań na rzecz identyfikacji za-grożeń oraz zapobieganiazdarzeniom, a także ograni-czania ich potencjalnychskutków.

W ramach prewencjifunkcjonują liczne środki za-pobiegawcze ukierunkowa-ne na prowadzenie syste-matycznego nadzoru cią-głości prowadzonych pro-cesów produkcyjnych, ma-gazynowania czy ekspedycjisubstancji, m.in. dzięki au-tomatyce procesowej i za-bezpieczeniowej oraz kom-puterowym systemom kon-

troli. Systemy, które funkcjonują przezcałą dobę i są monitorowane przez pra-cowników, umożliwiają szybką identy-fikację zagrożenia i pozwalają na na-tychmiastowe bezpieczne odcięcie do-pływu substancji niebezpiecznych orazna bezpieczne ustawienie wszystkichważnych zaworów przy zbliżaniu się dowartości krytycznych parametrów pro-cesowo-operacyjnych lub ich przekra-czaniu.

Zgodnie z przyjętą strategią bez-pieczeństwa w firmie realizowane sąsystematyczne inspekcje potwierdza-jące sprawność i szczelność aparaturyoraz urządzeń – mechanicznych, elek-trycznych i elektroenergetycznych, coma istotny wpływ na bezpieczeństwoprowadzonego procesu, a także za-pewnienie ochrony środowiska natu-ralnego. Narzędziem wspomagającymidentyfikację zdarzeń są uniwersalneanalizy i oceny bezpieczeństwa (np. HA-ZOP), wykonywane na etapie projekto-wania, jak również w procesie zarzą-dzania zmianami. Analizy stanowiąelement Systemu Zarządzania Bezpie-czeństwem Procesowym, który doty-czy wszystkich obiektów spółki, a jegogłównym celem jest zapobieganie po-

ważnym awariom i zapewnienie bez-pieczeństwa prowadzonych procesówtechnologicznych.

W zakładach produkcyjnych GrupyORLEN zaliczanych do przedsiębiorstwprzemysłu chemicznego, zarówno w Pol-sce, jak i w Czechach oraz na Litwie, re-alizowane są działania na rzecz cią-głego zapewnienia i podwyższaniabezpieczeństwa. Od załogi wymagasię natomiast specjalistycznej, ukie-runkowanej wiedzy, która jest nie-ustannie poszerzana z uwagi na zmie-niające się wymagania prawne i wdra-żane innowacyjne rozwiązania tech-niczne i technologiczne.

IV Międzynarodowa KonferencjaINDEX dotycząca zagadnień Dyrekty-wy SEVESO, bezpieczeństwa proce-sowego, wybuchowego i pożarowegow przemyśle chemicznym ciekawieodpowiedziała na potrzeby i zaintere-sowanie uczestników tymi ważnymiaspektami. Warto podkreślić profe-sjonalną organizację, przyjazną i otwar-tą atmosferę oraz bardzo wysoki po-ziom merytoryczny konferencji, jakizapewniła dobrze dobrana tematykawystąpień zaproszonych prelegentów.Prezentacje z wykorzystaniem odpo-wiednich przykładów dotyczyły istot-nych problemów i wskazywały możliwesposoby ich rozwiązania. Wśród przed-siębiorców, społeczności lokalnychi kontrolnych organów administracji pu-blicznej wzrasta świadomość i wagaprzykładana do szeroko pojętego bez-pieczeństwa. Stąd zrozumiała jest po-trzeba wzajemnej wymiany informacjii doświadczeń w trakcie tego typu te-matycznych konferencji branżowych.Każda forma dostępu do najlepszychpraktyk, eksperckiej wiedzy i specjali-stów jest cenna, a takie spotkania sąszczególnie efektywne. Ciągła edu-kacja jest bowiem kluczowa dla pod-noszenia bezpieczeństwa w przemyślechemicznym, a tego typu konferencjez pewnością przyczyniają się do pod-noszenia wiedzy i współpracy wieluspecjalistów z różnych gałęzi gospo-darki. �

Agnieszka Majchrzakstarszy specjalista, Dział BHP i Bezpieczeństwa Procesowego,Biuro Bezpieczeństwa i HigienyPracy PKN ORLEN SA


RYNEK INWESTYCJI68

W dniach 6–7 października 2016roku w Krakowie miała miejsce IV Mię-dzynarodowa Konferencja INDEX, po-święcona bezpieczeństwu procesowe-mu i wybuchowemu w przemyśle che-micznym, w której miałem zaszczyti przyjemność uczestniczyć jako prele-gent. W swoim wystąpieniu skupiłem sięna problematyce zdefiniowania przed-miotu w projekcie inwestycyjnym orazna ocenie ryzyka projektu w związkuz przyszłym przedmiotem umowy.

Konferencja zgromadziła wielu go-ści reprezentujących nie tylko najwięk-sze firmy z sektora chemicznego i pe-trochemicznego działające na tereniePolski, m.in. PKN ORLEN, Ciech, GrupęAzoty, Synthos, PCC Rokita, lecz takżepodmioty z branży projektowej, w tymFluor. Obecni byli również przedstawi-ciele organów administracji, m.in.. Urzę-du Dozoru Technicznego oraz Woje-wódzkiego Inspektoratu Ochrony Śro-dowiska, a branżę prawniczą repre-zentowała Kancelaria Polowiec i Wspól-nicy.

Dwudniowa konferencja podzielonazostała na sześć bloków tematycznych,z których dwa z racji zainteresowań za-wodowych przykuły moją szczególnąuwagę. To bloki: „Seveso – zapobiega-

nie poważnym awariom przemysło-wym” oraz „Bezpieczeństwo proceso-we”.

Osoby zajmujące się na co dzień za-gadnieniem bezpieczeństwa w prze-myśle wiedzą, że w związku z imple-mentacją Dyrektywy Parlamentu Euro-pejskiego i Rady 2012/18/UEz dnia 4 lip-ca 2012 r. w sprawie kontroli zagrożeńpoważnymi awariami związanymiz substancjami niebezpiecznymi, zmie-niającej, a następnie uchylającej dy-rektywę Rady 96/82/WE (tzw. DyrektywaSeveso III), zostało znowelizowanychwiele obowiązujących w Polsce aktówprawnych, w tym ustawa z dnia27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony śro-dowiska (dalej: „POŚ”) oraz ustawaz dnia 27 marca 2003 r. o planowaniui zagospodarowaniu przestrzennym.Nowelizacja wprowadziła istotne zmia-ny z punktu widzenia projektowania in-westycji oraz procesu budowlanegow ramach zakładów stwarzających za-grożenie wystąpienia poważnej awariiprzemysłowej (tj. zakładów o zwięk-szonym ryzyku – „ZZR” lub o dużym ry-zyku – „ZDR”).

Jednym z głównych zagadnień do-tyczących wspomnianej nowelizacjibyły nie tylko nowe obowiązki nałożonena uczestników procesu inwestycyjne-go, lecz także kwestie budzące pewnewątpliwości co do rozumienia czy sto-sowania znowelizowanych przepisów.Wątpliwości te są konsekwencją wpro-wadzenia przez ustawodawcę zapi-sów „nieostrych” czy „mało precyzyj-nych”, takich jak pojęcie „rozbudowy za-kładu” czy „bezpiecznej odległości”.Rozważania na temat „bezpiecznej od-ległości” były dodatkowo utrudnionez uwagi na brak rozporządzenia wyko-nawczego określającego odległościobiektów od ZDR i ZZR, do którego de-legacja została zawarta w art. 73aPOŚ. Uwadze uczestników konferencjinie umknęło, że Dyrektywa Seveso IIIw art. 24 wskazuje również na możliwośćopracowania przez Komisję Europejskąwytycznych dotyczących bezpiecznychodległości oraz efektu domina. Do dniakonferencji dokument ten nie zostałprzedstawiony.

Blok „Bezpieczeństwo procesowe”to niezwykle interesujący wykład przed-stawiciela Urzędu Dozoru Techniczne-go dotyczący zagadnienia bezpie-czeństwa procesowego i funkcjonal-nego na etapie projektu i eksploatacji in-stalacji ciśnieniowych, a także kwestiaoceny ryzyka projektu inwestycyjnegoi przełożenia jej efektów na kontrakty za-

wierane przez uczestników procesu in-westycyjnego. Z mojego punktu widze-nia istotną rzeczą było zwrócenie uwa-gi na konieczność zintegrowanego po-dejścia do projektowanej inwestycji,wymóg uwzględnienia w zamierze-niach inwestycyjnych wielu aspektówumożliwiających sprawne i bezpiecznejego przeprowadzenie, ze wskazaniemna istotną rolę analizy prawnej już naetapie przygotowania inwestycji, orazkonieczność stworzenia wzajemnie in-terdyscyplinarnego zespołu z udzia-łem prawnika oraz menadżera ryzyka,co umożliwi szybkie zdefiniowanie po-tencjalnych ryzyk, uzyskanie przez in-westora wiedzy niezbędnej w procesiedecyzyjnym, a także właściwe zarzą-dzanie ewentualnymi zagrożeniamiw trakcie procesu inwestycyjnego orazpóźniejszej eksploatacji zakładu.

Kolejnym ważnym tematem podję-tym w ramach konferencji był omawia-ny przez dr. hab. inż. Andrzeja Wolffabrak wzajemnej korelacji między zmia-nami w POŚ dokonanymi w związkuz implementacją Dyrektywy Seveso IIIa obowiązującym RozporządzeniemMinistra Gospodarki z dnia 8 lipca2008 r. w sprawie minimalnych wyma-gań dotyczących bezpieczeństwa i hi-gieny pracy, związanych z możliwo-ścią wystąpienia w miejscu pracy at-mosfery wybuchowej oraz praktycz-nych i prawnych problemów dotyczą-cych przeprowadzenia oceny ryzyka wy-buchu związanego z obecnością pal-nych i wybuchowych pyłów, gazów i parcieczy oraz możliwych źródeł zapłonuw oparciu o wspomniane rozporzą-dzenia.

Bardzo merytoryczne wystąpienia– niekiedy kontrowersyjne, wzbudzają-ce wzajemną polemikę i będące przy-czółkiem do wymiany myśli, spostrzeżeńi doświadczeń – pozwalają moim zda-niem lepiej zrozumieć bolączki, z jaki-mi na co dzień przychodzi mierzyć siębranży chemicznej czy petrochemicz-nej, a także firmom współpracującymz tymi branżami. �

Marcin Jamrozikradca prawny, wspólnik, Kance-laria Polowiec i Wspólnicy sp. j.


RYNEK INWESTYCJI 69

Wprocesie tym niezbędne jestkoordynowanie działań wielupionów i komórek funkcjonal-

nych przedsiębiorstwa oraz stosowaniezaawansowanych metod oceny ryzyka(powszechnie stosowana analiza stra-tegicznej oceny przedsiębiorstwa SWATjest niewystarczająca). To bardzo her-metyczny obszar działalności, wyma-gający szerokiej wiedzy specjalistycznej,która powinna być wsparta dużym do-świadczeniem praktycznym. Ponieważgrono specjalistów zajmujących sięw przedsiębiorstwach koordynowa-niem działań dotyczących zapobiega-nia poważnym awariom przemysło-wym jest bardzo nieliczne, umożliwieniewzajemnych kontaktów i wymiany do-świadczeń podczas konferencji INDEXjest cenną inicjatywą.

Zakład NITROERG SA, w którympracuję, jest wiodącym krajowym pro-ducentem materiałów wybuchowych,zaliczanym do zakładów o dużym ryzy-ku poważnej awarii przemysłowej. W tymroku po raz pierwszy uczestniczyłam jakoprelegent w Międzynarodowej Konfe-rencji INDEX na temat bezpieczeństwaprocesowego i wybuchowego w prze-

myśle chemicznym. Sama miałam moż-liwość wzięcia udziału w interesującychprelekcjach, w których eksperci omawializagadnienia związane z zapobiega-niem poważnym awariom przemysło-wym w kontekście Dyrektywy SEVESO III,a także z wybranymi aspektami zapew-nienia bezpieczeństwa procesowego,wybuchowego i pożarowego w prze-myśle chemicznym, petrochemicznymi pokrewnych dziedzinach.

W trakcie panelu dyskusyjnego pod-jęłam temat swoistej kohabitacji zakła-dów o dużym lub zwiększonym ryzyku,społeczności lokalnych oraz władz sa-morządowych. Ze względu na ograni-czenia dla społeczności lokalnych zwią-zane z możliwością wystąpienia po-ważnych awarii w przedsiębiorstwachfunkcjonujących na terenach należą-cych do samorządów współpraca na-potyka na szereg trudności, którychgłówną przyczyną są odmienne, cza-sami nawet sprzeczne, cele realizowa-ne przez przedsiębiorstwa i samorządy.Oczywistym celem funkcjonowaniaprzedsiębiorstw jest działalność ukie-runkowana na osiąganie jak najlep-szego efektu ekonomicznego, co jestkażdorazowo związane z dążeniamido rozwoju produkcji. Oczywistą kwestiąjest ochrona i poszanowanie środowi-ska naturalnego (w zasadzie zarzą-dzanie ochroną środowiska) w procesieprodukcyjnym. Jednak nie jest możliwezredukowanie wszystkich skutków dzia-łalności przedsiębiorstw, które – zwłasz-cza podczas zaistnienia poważnej awa-rii przemysłowej – mogą negatywnie od-działywać zarówno na środowisko, jaki na mieszkańców. Stąd ustanawianiestref ochronnych wokół zakładów prze-mysłowych i wprowadzanie ograniczeńdla władz lokalnych dotyczących moż-liwości inwestycyjnych w ustanawia-nych strefach. To z kolei bardzo częstokłóci się z planami władz samorządo-wych, które realizując swoje cele i in-teresy rozwojowe bez współpracyz przedsiębiorstwami, naruszają strefyochronne przedsiębiorstw, częstowbrew zapisom miejscowych planówzagospodarowania przestrzennego.

Niestety, przyjęte w tym względzierozwiązania prawne nie przewidująsankcji dla władz samorządowych zatego typu działania. Sytuację dodatko-wo komplikuje brak aktów wykonaw-czych jednoznacznie definiujących po-jęcie „bezpiecznej odległości”, co czę-sto jest wykorzystywane przez władzesamorządowe w trakcie realizacji ichdziałań inwestycyjnych. Skutkiem po-wyższego jest stopniowe naruszanieintegralności stref ochronnych przed-siębiorstw, co w konsekwencji prowadzido braku możliwości zwiększania pro-dukcji, a tym samym do ograniczeniamożliwości ich rozwoju.

W trakcie dyskusji przedstawionoszereg przykładów świadczących o ko-nieczności wprowadzania zmian doprawodawstwa dotyczącego szerokorozumianego bezpieczeństwa proce-sowego. W mojej ocenie już na etapiejego tworzenia, przede wszystkimw trakcie implementacji prawodaw-stwa unijnego do porządku prawnegoPolski, do prac legislacyjnych należywłączyć specjalistów zajmujących siępraktyczną stroną stosowania rozwią-zań prawnych w codziennej działalno-ści zakładów przemysłowych. Praktykapowinna wspierać działania legisla-cyjne – już w trakcie opracowywania ak-tów prawnych, przed ich uchwaleniem,do ich opiniowania powinni zostaćwłączeni specjaliści zajmujący się na codzień tematyką bezpieczeństwa pro-cesowego.

Formuła przyjęta przez organizato-rów konferencji INDEX, umożliwiającamerytoryczną wymianę poglądów w ni-szowej dziedzinie, jaką jest zarządzanieryzykiem, to w moim przekonaniu naj-istotniejsza wartość dodana dla jejuczestników. Zgromadzenie w jednymmiejscu ekspertów krajowych i mię-dzynarodowych umożliwiło wymianędoświadczeń i poszerzenie wiedzy oraznawiązanie nowych kontaktów. W mo-jej ocenie przyjęta formuła konferencjipowinna zostać rozszerzona o przed-stawicieli Ministerstwa Ochrony Śro-dowiska oraz Komendy Głównej Pań-stwowej Straży Pożarnej. �

Praktyka wymaga ekspertówZarządzanie ryzykiem zaistnienia poważnej awarii przemysłowej to zło-żony proces, wymagający stałego prowadzenia analiz w celu zapobiega-nia i ograniczania skutków ewentualnej awarii.

mgr Lucyna Stajniakzastępca kierownika Sekcji Za-rządzania Środowiskiem, pełno-mocnik dyrektora ds. poważnychawarii, NITROERG SA


RYNEK INWESTYCJI70

Laureaci i zaproszeni przez redak-cję „Magazynu VIP” goście 7 paź-dziernika stawili się w warszaw-

skim hotelu Sheraton, by spędzić wie-czór w gronie ludzi sukcesu: przedsię-biorców, samorządowców, menedże-rów ochrony zdrowia oraz znanych i lu-bianych osobowości świata kultury.W eleganckich wnętrzach muzycznepowitanie zgotowała gościom ze scenyPaulina Szarek. Po występie udanegowieczoru życzył zgromadzonym zgranyduet dziennikarski: Katarzyna Dowbori Michał Olszański, którzy z dużą swo-bodą poprowadzili uroczystość, pre-zentując sylwetki laureatów. Słowa po-witania skierował też do gości gospo-darz wieczoru – redaktor naczelny „Ma-gazynu VIP” Mariusz Gryżewski, który

Statuetki VIP-a dla najlepszychChoć powiedzenie mówi,że do trzech razy sztuka,redakcja „Magazynu VIP”zorganizowała już czwartągalę VIP-a, podczas którejstatuetki odebrali liderzy w swoich dziedzinach – osoby cieszące się sza-cunkiem, uznaniem środowiska i sympatiąspołeczną, mające dorobekwarty wyróżnienia Od lewej: Czesław i Anna Koliszowie, Lolita Brzozowska-Roman, Jan Frysztak (odebrał statuetkę w imie-

niu prezesa Hut Szkła ze Skrzyszowa, Tadeusza Wrześniaka), Gabriela Kośmider, Wojciech Goduński

Od lewej: Franciszek Jamniuk, Bożena Baier (odebrała statuetkę w imieniu prezesa Przedsiębiorstwa Bu-downictwa Ogólnego DACH BUD z Wrocławia, Jana Chorostkowskiego), Katarzyna Szterk (odebrała sta-tuetkę w imieniu dr hab. inż. Reginy Jeziórskiej z Instytutu Chemii Przemysłowej), Jan Ossa, EugeniuszPastuszka, Leszek Woźniak

podziękował wszystkim za przybycie i ży-czył wielu wrażeń oraz udanej zabawy.

W pierwszej kolejności statuetkiodebrali ludzie biznesu, czyli ci, którzykierując się zasadami rzetelności i ety-ki, odnoszą sukcesy w swojej dziedzinie

i utrzymują wysoką pozycję na rynku.Redakcja nagrodziła tych, którzy umie-jętnie zarządzają swoimi firmami, sta-wiają na nowatorskie rozwiązania i pro-fesjonalną ofertę, a przy tym potrafią jąpromować i budować trwałe relacje

VIP SAMORZĄDU 2016:• Krzysztof Harmaciński, wójt gminy Iława• Arkadiusz Kosiński, burmistrz

gminy Brwinów• Mikołaj Pawilcz, wójt gminy Narewka

VIP W OCHRONIE ZDROWIA 2016:• Barbara Jerschina, lekarz medycyny• prof. Ludwik Pokora, właściciel

i dyrektor Centrum Techniki Laserowej LASERINSTRUMENTS Sp. z o.o. z Warszawy

• Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny Nr 4 z Lublina

• Uniwersyteckie Centrum Klinicznez Gdańska

• Wojewódzki Szpital Zespolony z Kielc

VIP 2016:• Olga Bończyk• Marek Frąckowiak• Robert Gawliński• Robert Gonera• Ewa Kasprzyk• Rafał Królikowski• Włodzimierz Matuszak• Piotr Polk• Krystyna Prońko• Tomasz Raczek• Elżbieta Romanowska• Irena Santor• Andrzej Seweryn• Tomasz Stockinger• Agnieszka Warchulska• Piotr Zelt

FIRMA VIP-a 2016:• AUTOBOX Sp. z o.o.

ze Starachowic• Centrum Produkcyjne Pneumatyki

„PREMA” SA z Kielc• PARTNER Systems Sp. z o.o.

z Człuchowa• PPHU INTER-TECH Piotr Jankowski

z Zambrowa• PPHU LOPI Andrzej Anuszkiewicz

z Legionowa• Przedsiębiorstwo Budowlano-Handlowe

ARKOP Krzysztof Pianowski i S-ka Spółka Jawna z Wrocławia

• Spółdzielnia Budowlano-Mieszkaniowa „DEMBUD” z Warszawy

• Spółdzielnia Mieszkaniowa „Lazurowa” z Warszawy

• Steinbacher Izoterm Sp. z o.o.z Warszawy

• Torkol Sp. z o.o. z Tych• Welmax Sp. z o.o. Sp. k.

z Poznania• Zabrzańska Spółdzielnia Mieszkaniowa

z Zabrza• Zakład Mechaniki Przemysłowej

„ZAMEP” Sp. z o.o. z Gliwic

PRODUKT VIP-a 2016:Suplement diety PROSTACEUM– Przedsiębiorstwo Farmaceutyczne LEK-AM Sp. z o.o. z Zakroczymia

HOTEL VIP-a 2016:Hotel Skal**** z Ustronia Morskiego


RYNEK INWESTYCJI 71VIP BIZNESU 2016:

• Zbigniew Binienda, prezes zarządu SINEVIA Sp. z o.o. z Nowego Dworu Mazowieckiego

• Lolita Brzozowska-Roman, właścicielka Art-Series Sp. z o.o. z Warszawy

• Władysław Brzozowski, dyrektor Gospodarstwa Rolnego Produkcyjno-Nasiennego Władysław Brzozowski z Mienian k. Hrubieszowa

• Jan Chorostkowski, założyciel i prezes Przedsiębiorstwa Budownictwa Ogólnego DACH BUD Sp. z o.o. z Wrocławia

• Łukasz Cichoń, prezes QUEST INVESTMENT Sp. z o.o. z Tarnowskich Gór

• Józef Dąbek, prezes zarządu KopalniWapienia „Morawica” z Morawicy

• Mariusz Ganita, prezes zarządu Spółdzielni Mieszkaniowej „Orłowiec” w Rydułtowach

• Wojciech Goduński, prezes PPHU „Wojtex” z Dalikowa Złotników

• Franciszek Jamniuk, założyciel i właściciel firm PHU Jamniuk oraz Stahl-Mont, współwłaściciel firmy FDJ Sun Group z Gorzowa Wielkopolskiego

• dr hab. inż. Regina Jeziórska, prof. IChP, dyrektor Instytutu Chemii Przemysłowej im. prof. I. Mościckiego z Warszawy

• Henryk Kartaszyński, właściciel firmy „PRO-PROJECT” Henryk Kartaszyński z Chełma

• Anna i Czesław Koliszowie, właściciele firmy ANKOL Sp. z o.o. z Chorzelowa

• Gabriela Kośmider, właścicielka Przedsiębiorstwa Produkcyjno--Handlowego GABI-PLAST z Krotoszyna

• Kamil Muskus, dyrektor ds. badań i rozwoju Compass Money Sp. z o.o. z Legnicy

• Kazimierz Okińczyc, prezes zarządu Koszalińskiej Spółdzielni Mieszka-niowej „Przylesie” z Koszalina

• Jan Ossa, właściciel Zakładu Budowy Maszyn OSSA z Tych

• Eugeniusz Pastuszka i Leszek Woźniak, prezes i wiceprezes Radomskich Hal Mięsnych Sp. z o.o. z Radomia

• Stanisław Romaniuk, właściciel Firmy Budowlanej Stanisław Romaniuk z Białej Podlaskiej

• Tadeusz Wrześniak, właściciel Hut Szkła ze Skrzyszowa �

Od lewej: Kamil Muskus, Stanisław Romaniuk, Henryk Kartaszyński, Mariusz Ganita, Teresa Stupnicka(odebrała statuetkę w imieniu prezesa Koszalińskiej Spółdzielni Mieszkaniowej „Przylesie”, KazimierzaOkińczyca)

� z pracownikami, kontrahentami, klien-tami. Choć zwycięzcy reprezentują róż-ne branże, łączy ich przywiązanie do ja-kości i konsekwencja w realizacji celówbiznesowych. Odrębną kategorię sta-nowili przedstawiciele najlepszych pla-cówek medycznych, którzy nie tylkowiedzą, jak wykorzystać dorobek współ-czesnej nauki, lecz także jak stworzyćmiejsce przyjazne dla pacjenta, wy-różniające się jakością usług i obsługi.Nie zabrakło też wyróżnień dla najlep-szych samorządowców, którzy od lat wy-kazują się kompetencjami i zdobywającenne doświadczenie w realizacji ko-lejnych inwestycji uwzględniającychpotrzeby mieszkańców lokalnych spo-łeczności – dbają o wzorowe warunki dożycia i do pracy, o właściwy odbiór gmi-ny przez inwestorów i turystów, o moż-liwości rozwojowe dla najmłodszych.

Odrębną kategorię laureatów uho-norowanych statuetką VIP 2016 stano-wiły osobowości będące ze sceną są zapan brat. Wyróżnienia za dokonania ar-tystyczne odebrali aktorzy: WłodzimierzMatuszak, Piotr Zelt, Agnieszka War-chulska, Tomasz Stockinger, ElżbietaRomanowska, Andrzej Seweryn, PiotrPolk, Robert Gonera oraz Olga Bończyk,która jest znana również dzięki swoimmuzycznym dokonaniom. Dziedzinęmuzyki reprezentowali Krystyna Prońkoi Robert Gawliński. Obok nich na sce-nie stanął również krytyk filmowy To-masz Raczek, a Lidia Stanisławskaodebrała nagrodę w imieniu nieobec-nej damy polskiej estrady – Ireny San-tor, dedykując piosenkarce utwór „Noc-ne martini”. Ostatnim laureatem z dzie-


RYNEK INWESTYCJI72

Od lewej: Agnieszka Warchulska, Tomasz Stockinger, Elżbieta Romanowska, Włodzimierz Matuszak, OlgaBończyk, Tomasz Raczek, Krystyna Prońko, Robert Gonera, Robert Gawliński, Piotr Polk i Piotr Zelt

Od lewej: Andrzej Anuszkiewicz, właściciel PPHU LOPI, Kazimierz Golec, prezes zarządu spółki ZAMEP,Robert Kułaga, prezes centrum „PREMA”, Jacek Kosa, zastępca prezesa zarządu spółdzielni „DEMBUD”,Justyna Szubert, prezes spółki Welmax

Od lewej: Maciej Trzoch, prezes zarządu Steinbacher Izoterm Sp. z o.o., Krzysztof Pianowski, właścicielspółki ARKOP, Anna Jankowska, współwłaścicielka PPHU INTER-TECH, Krzysztof Siekański, wiceprezeszarządu spółki AUTOBOX, Anna Zabrowarna-Klamman, członek zarządu i dyrektor operacyjny PARTNERSystems, Zbigniew Gaca-Richter, prezes SM „Lazurowa”, Sławomir Piątek, prezes spółki Torkol

Od lewej: Zenon Wus, dyrektor działu specjalistycz-nego LEK-AM-u, Danuta Jakubowska, dyrektor PRfirmy LEK-AM, i Stanisław Dubrow, właściciel firmyKLEWER GROUP zarządzającej hotelem SKAL****


RYNEK INWESTYCJI 73dziny kultury był Marek Frąckowiak,znany nie tylko z ról filmowych i seria-lowych, lecz także z zamiłowania do jeź-dziectwa i rysunku. Nagrody przyznanoteż nieobecnym podczas ceremonii ak-torom: Ewie Kasprzyk i Rafałowi Króli-kowskiemu.

Po części oficjalnej goście udali sięna poczęstunek przygotowany pod wo-dzą szefa kuchni hotelu Sheraton. Pokrótkiej przerwie na kuluarowe rozmo-wy zostali ponownie zaproszeni na salę,by dać się porwać do zabawy panomz zespołu Poparzeni Kawą Trzy. Po takrozpoczętej części rozrywkowej dal-szych wrażeń dostarczyła loteria wizy-tówkowa, w której do rozlosowania byłowiele atrakcyjnych nagród ufundowa-nych przez partnerów gali. Szczęśliwcyz nieskrywaną radością odbierali zesceny wartościowe zegarki, ręcznie ro-bione wazony, vouchery do spa, na za-biegi kosmetyczne i na weekendowąprzejażdżkę Skodą Superb, którą moż-na było podziwiać we foyer hotelu, eks-kluzywne alkohole i wiele innych upo-minków. Po losowaniu na scenie kolejnyraz pojawiła się Paulina Szarek z cove-rami znanych przebojów, którymi po-rwała gości do tańca. Zabawa przymuzyce mechanicznej trwała do sa-mego rana.

O oprawę i atrakcje uroczystości zadbali partnerzygali VIP 2016: AMAZIS.NET Quality Food &Drinks, AMBRA, AnnEvell, APIS Natural Cosme-tics, Bajkowy Zakątek Osada Warmińska, Bielen-da, Browar Staropolski, DEC i Partnerzy Sp. z o.o.,elle Clinic, Karolina, Kompania Piwowarska, Koleje Mazowieckie, Król Plaza**** Spa & Well-ness, magazyn „AMBASSADOR”, „Magazyn Gospodarczy Fakty”, „Rynek Inwestycji”, „Maga-zyn VIP”, Monnari, Nalewki Staropolskie, OLLCentrum Kultury Tańca, Pałac w Leźnie, POL-MOTAUTO, Sheraton Warsaw Hotel, Słoneczny ZdrójHotel Medical Spa &Wellness, Wittchen.

Partnerzy Gali

Od lewej: prof. Ludwik Pokora, właściciel i dyrektor Centrum Techniki Laserowej LASERINSTRUMENTSSp. z o.o. z Warszawy, Ewa Książek-Bator, dyrektor Uniwersyteckiego Centrum Klinicznego, Barbara Jer-schina, Marian Przylepa, dyrektor Samodzielnego Publicznego Szpitala Klinicznego Nr 4 w Lublinie, Ka-mila Kocańda, koordynator radców prawnych Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego w Kielcach, JacekJaworski, zastępca dyrektora ds. ekonomiczno-eksploatacyjnych Wojewódzkiego Szpitala Zespolonegow Kielcach

Od lewej: Krzysztof Harmaciński, Mikołaj Pawilcz, Mariusz Gryżewski i Arkadiusz Kosiński


RYNEK INWESTYCJI74

Polska jest doskonałym miejscemdo inwestowania. Przez ostatnie25 lat dokonaliśmy ogromnego

skoku gospodarczego, rozwinęliśmyprzemysł, stworzyliśmy nowoczesną in-frastrukturę, mamy coraz lepsze drogi.Naszym ogromnym atutem jest wy-kształcona i doświadczona kadra.Mamy też coraz więcej w pełni uzbro-jonych terenów inwestycyjnych należą-cych zarówno do samorządów, jak i doosób prywatnych, których właścicieleposzukują godnych zaufania inwesto-rów. Naszą misją jest umożliwienie im

spotkania na przyjaznym gruncie, po-znania się, a w perspektywie – zawar-cia korzystnych dla obu stron transak-cji. Wierzymy, że z czasem funkcjono-wanie naszej imprezy przełoży się naliczbę inwestycji biznesowych realizo-wanych w Polsce – mówi Roman Piku-ła, prezes Targów Pomorskich Sp. z o.o.,organizatora targów INVESTATE PO-LAND.

Pierwsza edycja targów odbędziesię już w dniach 21–23 kwietnia 2017roku w Międzynarodowym CentrumTargowo-Konferencyjnym PTAK WAR-SAW EXPO w Nadarzynie, w odległo-ści 10 minut drogi od lotniska Chopinai 15 minut od centrum Warszawy. To no-woczesny obiekt o powierzchni wy-stawienniczej sięgającej 120 tys. mkw.,z 15 tys. miejsc parkingowych. – Wy-braliśmy właśnie ten obiekt na nasze tar-gi z uwagi na warunki, jakie oferuje wy-stawcom i zwiedzającym, oraz ze wzglę-du na jego doskonałe skomunikowanie,które niewątpliwie ułatwi wszystkimchętnym odwiedzenie targów. Nasząambicją jest, by w ciągu 5 najbliższychlat stały się one trzecią największątego typu imprezą w Europie, po targachw Cannes i Monachium, które od lat sąstałym miejscem spotkań właścicieliterenów i inwestorów. Zapraszamy natargi przedstawicieli parków technolo-giczno-przemysłowych, specjalnychstref ekonomicznych, agencji rozwoju re-gionalnego, miast, gmin i powiatóworaz innych właścicieli gruntów inwe-stycyjnych, bankowców i przedstawicieliinstytucji finansowych, architektówi przedsiębiorców budowlanych – do-daje Roman Pikuła.

Wielkim atutem targów INVESTATEPOLAND będą konferencje i seminariapoświęcone działalności gospodarczejw Polsce, możliwościom inwestycyjnymw naszym kraju i sposobom na to, bypierwsze biznesowe kroki okazały sięowocne. Część spotkań poświęcona bę-dzie polskiemu prawu i partnerstwu pu-bliczno-prywatnemu, stwarzającemumożliwość współinwestowania przezpodmioty prywatne i należące do sek-tora publicznego. �

Tu spotkasz inwestoraSzukając poważnych kontrahentów, właściciele terenów inwestycyjnych jeżdżą do Cannes i Monachium, bo w tych miastach odbywają się co roku imprezy targowe, naktórych spotykają się przedstawiciele rynku, politycy, architekci, dziennikarze. Już nieba-wem do najważniejszych europejskich targów inwestycyjnych dołączą Targi Terenów Inwestycyjnych INVESTATE POLAND.

The first edition of the INVESTATE POLAND Investment Trade Fair will be held from 21 to 23 April 2017. The ambition of the organizers is to become the third largestevent of its kind in Europe during the following five years. – We will meet you at the PTAK WARSAW EXPO International Trade Fair and Exhibition Centre in Warsaw Nada-rzyn, which is an excellent example of the fact that Poland is a great place to invest. We have attractive investment areas, excellent staff and the roads are getting better,there are investors willing to establish lasting ties with our country. Our mission is to enable them to meet on a friendly ground and in perspective – to conclude mutu-ally beneficial transactions. We believe that over time the functioning of our events will translate into a number of business investments implemented in Poland – saysRoman Pikuła, president of Pomeranian Fair Ltd., the organizer of INVESTATE POLAND.

Roman Pikułaprezes Targów Pomorskich Sp. z o.o., organizatora targówINVESTATE POLAND


RYNEK INWESTYCJI76

Zasadniczo składnikami toksycz-nymi spalin w silnikach o zapło-nie iskrowym są: CO, HC i NOx,

a w silnikach o zapłonie samoczynnym:CO2, NOx, PM (cząstki stałe) oraz– w mniejszym stopniu – HC. W ostatnichlatach producenci samochodów w bar-dzo szybkim tempie zmieniali techno-logię oczyszczania spalin, gdyż wymu-szają to kolejne uregulowania unijne,mające na celu ograniczenie emisjispalin samochodowych. Określają one

górne granice zawartości poszczegól-nych toksycznych składników w ga-zach wydechowych.

Ojczyzną norm emisyjnych w od-niesieniu do silników spalinowych sąStany Zjednoczone. W Kalifornii jużw 1966 roku zaczął obowiązywać systemkontroli emisji w samochodach. W Eu-ropie pierwsza norma dotycząca ogra-niczenia emisji szkodliwych składni-ków spalin pojawiła się dopiero w 1972roku. Od tego czasu zmieniło się bardzowiele – stałe podnoszenie wymagańemisyjnych w nowo rejestrowanych po-jazdach doprowadziło do 200-krotnegozmniejszenia emisji węglowodorów,30-krotnego zmniejszenia emisji tlenkuwęgla i 5-krotnego zmniejszenia za-wartości tlenków azotu w spalinachw stosunku do pierwszych wymagańwprowadzonych w USA.

Paliwa, silniki i ich oddziaływanie

Systematyczne zaostrzanie normemisyjnych jest nie lada wyzwaniem dlaproducentów, których działy rozwojumuszą stale opracowywać nowe tech-nologie oczyszczania spalin. W ra-mach przepisów „ekologicznych” stop-niowej ewolucji podlegają również pa-liwa. Skład mieszanki paliwowo-po-wietrznej wpływa na przebieg procesuspalania oraz na produkty procesuspalania paliwa. Na przestrzeni ostat-nich lat radykalnemu zmniejszeniuuległa zawartość siarki w paliwach.W 2000 roku maksymalna zawartość

siarki w oleju napędowym mogła wy-nosić 300 ppm, a w benzynie 150 ppm,podczas gdy od 2009 roku maksymal-na zawartość siarki w obu paliwach jestograniczona do 10 ppm. Dość kłopotli-wym paliwem jest pod tym względemLPG, do którego nawaniania używasię związków na bazie siarki. W silni-kach o zapłonie samoczynnym naj-trudniejsze do usunięcia ze spalin sącząstki stałe i tlenki azotu. Stworzeniewarunków, w których nie powstają tlen-ki azotu (obniżenie temperatury), po-woduje powstawanie sadzy, natomiastpodwyższenie temperatury skutkuje ob-niżeniem emisji cząstek stałych, pod-wyższając jednocześnie zawartość NOxw spalinach. Są to bardzo trudne do po-godzenia kryteria, powodujące, żewspółczesne silniki Diesla muszą wy-korzystywać dodatkowe systemy eli-minujące ze spalin szkodliwe składniki,włącznie z obróbką gazów spalino-wych z wykorzystaniem dodatkowychsubstancji.

W Europie ok. 50 proc. samochodówjest napędzanych silnikiem Diesla. Jakpokazują dane Centralnej EwidencjiPojazdów, udział diesli w rynku nowychsamochodów w ostatnich latach wahasię na poziomie 40–45 proc. Silniki Die-sla w porównaniu z silnikami benzyno-wymi emitują w spalinach znikome ilo-ści tlenku węgla, za to bardzo duże ilo-ści dwutlenku węgla i aż 20-krotniewięcej tlenków azotu. Tlenkom azotu(NOx) przypisuje się ok. dziesięciokrot-nie bardziej szkodliwe oddziaływanie na

Wentylacja w garażach wielostanowiskowychPowszechnie znany zapis o konieczności stosowania wentylacji mechanicznej sterowa-nej za pomocą czujników niedopuszczalnego stężenia tlenku węgla w garażach za-mkniętych na więcej niż 10 stanowisk postojowych wynika z Rozporządzenia MinistraInfrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim po-winny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. Mówi on też, że w garażach, w którychpoziom podłogi znajduje się poniżej poziomu terenu i w których dopuszcza się parko-wanie samochodów zasilanych LPG, wentylacja mechaniczna powinna być sterowanarównież za pomocą czujników niedopuszczalnego stężenia gazu propan-butan. Cooznaczają te sformułowania dla inwestora i dla końcowego użytkownika?

mgr inż. Iwona Żupańskaczłonek zarządu, HEKATO Electronics Sp. z o.o.

organizm człowieka niż tlenkom węgla(CO). Mówi się nawet, że samochodyz silnikami Diesla mają większy wpływna zdrowie niż wdychanie dymu pa-pierosowego. Pomimo wprowadzaniaprzez Unię Europejską coraz bardziej re-strykcyjnych norm (Euro 5, Euro 6) emi-sja tlenków azotu nie maleje – przykła-dem może być choćby afera z silnika-mi Volkswagena. O silnie trującychtlenkach azotu i tlenku węgla mówi sięw mediach najwięcej, a niestety pomi-ja się sprawę groźnych cząstek stałychPM czy THC.

Normy a realiaWprowadzenie kolejnych norm Euro

można uznać za krok w dobrym kie-runku, zwłaszcza że ilość aut nie maleje.Pamiętajmy jednak o tym, że po drogachnie jeżdżą tylko nowe samochody,uzbrojone w najnowsze technologieoczyszczania spalin. Według CentralnejEwidencji Pojazdów i Kierowców śred-ni wiek samochodu w Polsce to aż 15 lat.Nawet gdyby wziąć poprawkę na po-jazdy zarejestrowane, ale nie jeżdżące,to szacuje się, że średni wiek samo-chodów wynosi ponad 12 lat. Stan ukła-dów oczyszczania spalin w tych autachpozostawia wiele do życzenia.

Polskie przepisy uznają tlenek węglaza czynnik, na podstawie którego ste-rowana jest wentylacja mechanicznaw garażach. Jednak trzeba mieć świa-domość, że gdy w garażu parkują w du-żej części samochody z silnikami wy-sokoprężnymi, sterowanie wentylacją napodstawie emisji tlenku węgla możeokazać się niewystarczające. Nawetprzy znacznym stężeniu spalin, a więci znacznych stężeniach zawartychw nich substancji szkodliwych, niskipoziom tlenku węgla nie uruchomi wen-tylacji. A przecież system detekcji ma za-pewniać bezpieczeństwo użytkowni-kom i utrzymanie prawidłowych wa-runków powietrza. Jak więc sterowaćwentylacją i jak stosować detekcję, abyzapewnić optymalne parametry po-wietrza w garażu, a jednocześnie nienarażać się na nadmierne koszty eks-ploatacji systemu wentylacji?

Z punktu widzenia pomiarów stężeńtlenku węgla na rynku w Polsce panu-je dowolność ustalania progów alar-mowych dla tego gazu. Nie ma ani wy-tycznych, ani przepisów. Na rynku przy-jęło się kilka rozwiązań. Pierwsze jestzwiązane z Rozporządzeniem MinistraPracy i Polityki Socjalnej z dnia23.06.2014 r. w sprawie najwyższych do-puszczalnych stężeń i natężeń czynni-

ków szkodliwych dla zdrowia w środo-wisku pracy. Pierwszy próg alarmowydla CO przyjmuje się w granicachod 20 do 40 ppm (co ma odniesienie dowartości NDS na poziomie 23 mg/m3, tj.ok. 20 ppm), natomiast górny prógok. 100 ppm (na poziomie NDSch117 mg/m3, tj. ok.102 ppm). Inne roz-wiązanie to wartości przyjęte z normyPN-EN 50545-1 „Elektryczne przyrządydo wykrywania i pomiaru gazów tok-

sycznych i palnych w garażach oraztunelach cz.1”, gdzie za bezpiecznei jednocześnie uzasadnione ekono-micznie przyjmuje się wartości progówalarmowych w detektorach CO na po-ziomie: 30, 60 i 150 ppm CO (przy czymdwa pierwsze progi alarmowe to pomiarśrednioważony 15-minutowy, natomiasttrzeci próg to pomiar minutowy). Wydajesię, że to najbardziej ekonomiczny spo-sób podejścia do eksploatacji systemu


RYNEK INWESTYCJI 77

Systematyczne zaostrzanie norm emisyjnych jestnie lada wyzwaniem dla producentów, którychdziały rozwoju muszą opracować nowe techno-logie oczyszczania spalin. W ramach przepisów„ekologicznych” stopniowej ewolucji podlegająrównież paliwa.

�

Detektor CO2 z pomiarem temperatury i wilgotności z komunikacją MODBUS

Detektor CO

Detektor LPG z komunikacją MODBUS

Tablica sygnalizacyjna

� wentylacji, bo zapewnia nieprzekro-czenie stężeń, a jednocześnie nie po-woduje nadmiernych kosztów. Co cie-kawe, niniejsza norma obejmuje wy-tyczne do monitorowania w garażachtrzech gazów: tlenku węgla (CO), tlen-ku azotu (NO) i dwutlenku azotu (N02),wyznaczonych do sterowania syste-mem wentylacji i/lub w celu zasygnali-zowania czy ostrzeżenia o toksycznymzagrożeniu w garażu.

Jeszcze inny poziom alarmowy znaj-dziemy w niemieckich wytycznychVDI 2053:2014, gdzie do obliczeń wen-tylacji w garażu przyjmuje się stężenie60 ppm CO (wartość średnioważoną15-min). Autorzy wyraźnie podkreślają,że CO jest tylko gazem odniesienia– wskaźnikiem dla pozostałych zanie-czyszczeń powietrza spowodowanychspalinami samochodów, gdyż krótko-trwałe stężenie samego CO na pozio-mie 60 ppm nie stanowi zagrożenia.

Co oznacza sformułowanie zawar-te w rozporządzeniu „czujniki niedo-puszczalnego stężenia tlenku węgla”?W Polsce w większości systemów de-tekcji w garażach detektory są wypo-sażone w sensory półprzewodnikowe.

Są to detektory progowe – sygnalizująprzekroczenie określonych stężeń ga-zów. Detektory z czujnikiem półprze-wodnikowym są coraz częściej zastę-powane przez czujniki elektrochemicz-ne (dla CO), które są dokładniejszei szybsze we wskazaniach mierzonychstężeń i nie wymagają rekalibracji, leczokresowego sprawdzenia, a czujnikielektrochemiczne nowej generacji cha-rakteryzują się również długą żywot-nością od 6 do 8 lat. Wymagania normeuropejskich, w tym przywołanej wyżejPN-EN 50545-1, dotyczące jakości urzą-dzeń/układów detekcji w garażach,przyczyniły się do wyeliminowania de-tektorów z czujnikiem półprzewodniko-wym z rynków naszych zachodnich są-siadów. W Polsce tylko kilku producen-tów oferuje detektory tlenku węgla

z czujnikami elektrochemicznymi, zaśnieliczni umożliwiają wymianę elementupomiarowego półprzewodnikowego naelektrochemiczny (możliwość wymianysamych głowic w przypadku zmiany wy-magań prawnych, a nie całego urzą-dzenia). Do ich grona zalicza się rów-nież firma Hekato Electronics.

Detektory – fakty i mityAlarmowe wartości progów, przy

których system powinien załączać wen-tylację, to jeden z czynników determi-nujących bezpieczeństwo, jak równieżkoszt eksploatacji instalacji. W Polscenie mamy jednoznacznych wytycznychco do metodologii pomiarowej gazuwskazanego przez ustawodawcę, więcproducenci stosują różne kryteria. Bar-dzo często spotykany jest pomiar chwi-lowy CO, mimo że nie ma to żadnegoumocowania w przepisach ani logicz-nego uzasadnienia. Zarówno dopusz-czalne stężenia tlenku węgla (przywo-łane w niniejszym artykule), norma50545, jak i niemieckie wytyczne, od-wołują się do pomiarów średnioważo-nych, co najmniej 15-minutowych dla ni-skich stężeń i jednominutowych dla

wysokich (odpowiednik NDS i NDSch).Wśród części inwestorów i wykonawcówpanuje błędne przekonanie, że detek-tory powinny powodować załączaniewentylacji w sposób bardzo szybki, na-wet przy niskich progach alarmowychdla CO. Zastosowanie takich detekto-rów (z pomiarem chwilowym nawet dlaniskich progów detekcji) naraża użyt-kownika końcowego na zwiększonekoszty eksploatacji systemu.

Wielostanowiskowy garaż w bu-dynku mieszkalnym czy komercyjnym toobecnie standard. W dużym budynkubiurowym, usługowym czy budowa-nym w systemie mixed use wentylacjagarażu może stanowić 30 proc. lubwięcej całkowitego rocznego zużyciaenergii dla części wspólnych. Bywająprzypadki, że wentylacja garażu zuży-

wa więcej energii niż oświetlenie obiek-tu. Ekonomiczne sterowanie wentylacją,zapewniające jednocześnie bezpie-czeństwo, staje się wyzwaniem dla za-rządców budynków. Bezpieczeństwoi ekonomiczne działanie wentylacji ste-rowanej poprzez system detekcji jestw ogromnej mierze uzależnione odwłaściwej eksploatacji, m.in. dokony-wania regularnych kontroli, czynnościkonserwacyjnych oraz rekalibracji (po-nownego wzorcowania) sensorów po-miarowych. Do czego prowadzi zanie-chanie takich czynności? Naturalnącechą czujników półprzewodnikowychstosowanych w większości garaży w Pol-sce jest zjawisko starzenia się sensorów,polegające na zwiększaniu czułości.

Ponowne wzorcowanie czujnika (wy-magane dla garaży zwykle raz na 3 lata)to oczywiście dodatkowy koszt, jednakoszczędzając na serwisie, zarządcai w konsekwencji użytkownicy naraża-ją się nieświadomie na jeszcze większewydatki eksploatacyjne – nadmiernieczuła detekcja to częste załączeniawentylacji, co oznacza większy pobórenergii. Postępując w ten sposób, częśćzarządców wpada w błędne koło, cze-go następstwem jest opinia, że systemydetekcji i wentylacji są bardzo kosz-towne w eksploatacji. Stąd częste po-mysły na ograniczanie wydatków po-przez okresowe wyłączanie systemu de-tekcji (tym samym wentylacji), szcze-gólnie w budynkach wielorodzinnych.Dochodzi do tego niefachowy czy przy-padkowy serwis, który przyczynia sięrównież do wzrostu kosztów eksplo-atacji systemu wentylacji. W krytycznychsytuacjach dochodzi nawet do dezak-tywacji takiej instalacji.

Niestety do opisanych wyżej nie-prawidłowości przyczynia się brak jed-noznacznych wymogów prawnych do-tyczących bezpieczeństwa eksploatacjiinstalacji detekcji, a tym samym ko-nieczności utrzymywania jej w spraw-ności. Po pierwszym odbiorze instalacjiprzez służby dalsza odpowiedzialnośćspoczywa na użytkowniku/inwestorze.Dlatego tak ważna wydaje się świado-mość zagrożeń i ryzyka podczas eks-ploatacji takich systemów po stroniekońcowego użytkownika.

Do sterowania wentylacją w gara-żach warto więc wybierać partnera, któ-ry dostarczy detektory sprawdzone, ła-twe w montażu, ekonomicznie sterują-ce pracą wentylatorów oraz niedrogiew eksploatacji. Warto zwrócić się do fa-chowca. Warto zwrócić się do HekatoElectronics. Zapraszamy! �


RYNEK INWESTYCJI78

W Polsce nie mamy jednoznacznych wytycznychco do metodologii pomiarowej gazu wskaza-nego przez ustawodawcę. Producenci stosująwięc różne kryteria. Bardzo często spotykany jestpomiar chwilowy CO. Nie ma to żadnego umo-cowania w przepisach ani logicznego uzasad-nienia.


RYNEK INWESTYCJI80

Kongres to wydarzenie, które od latcieszy się uznaniem wielu pod-miotów i instytucji w branży oraz

wysoką frekwencją. O tym, jak ważnyjest to punkt w kalendarzu wydarzeńbranżowych, świadczy chociażby fakt,że w ciągu jednego dnia, w jednym cza-sie i miejscu kongres skupia ponad ty-siąc profesjonalistów, architektów i pro-jektantów, ekspertów i osobistości śro-dowisk pożarowych, świata nauki i pra-wodawstwa, mających bezpośrednizwiązek z procesami inwestycyjnymiw gospodarce, a także przedstawicieliadministracji rządowej i samorządo-wej oraz kadry zarządzającej, pracow-ników pionów i służb technicznych,przedsiębiorców z różnych gałęzi rynku,liczne grono przedstawicieli KomendPSP i OSP z całej Polski, żywo zaintere-sowanych tematyką bezpieczeństwa.

Bieżąca edycja podobnie jak po-przednie oprócz bogatej tematyki, obej-mującej szerokie spectrum technicznych

i prawnych aspektów związanych z wy-mogami ochrony przeciwpożarowej i za-pobiegania poważnym awariom orazpożarom, ujmowała w programie panelwarsztatów pożarowych, pokazów skut-ków wybuchu i pożaru, ćwiczeń z ob-sługi gaśnicy w razie pożaru, wyposa-żenia dla jednostek straży pożarnychi ratownictwa medycznego. Kongreso-wi towarzyszyła specjalna akcja pod ha-słem „Przyjdź na Kongres – uratuj życie”,prowadzona przez PCK HDK Dar Ser-ca, DKMS oraz Regionalne CentrumKrwiodawstwa i Krwiolecznictwaw Warszawie, podczas której przepro-wadzono zbiórkę krwi na rzecz osób po-szkodowanych w wypadkach, jak rów-nież jako zabezpieczenie banków krwina Światowe Dni Młodzieży.

Stałym punktem Kongresu był DzieńSpecjalisty – Warsztaty DSO – CNBOP--PIB. Specjalistyczne wykłady, pokazyratownictwa technicznego i medycz-nego – udzielania pierwszej pomocy,

Ochrona przeciwpożarowa w wielu odsłonach

W lipcu odbyła się coroczna największa specjalistyczna konferencja poświęcona bezpie-czeństwu pożarowemu – Kongres Pożarnictwa FIRE|EXPO 2016. W samym sercu War-szawy, na PGE Stadionie Narodowym, podczas największego wydarzenia branży ochronyprzeciwpożarowej w Polsce już po raz trzynasty spotkali się liderzy światowych marek za-bezpieczeń i ochrony przeciwpożarowej, projektanci oraz specjaliści ds. ochrony ppoż.

Nagrody Kongresu FIRE|EXPO 2016

w kategorii Fire Product Awards|Expo2016:• BOSCH Security Systems – za AVIOTEC– najbardziej innowacyjny system wykrywa-nia pożarów za pomocą kamer wizyjnych• APC by SCHNEIDER Electric Poland – za Galaxy G300 – najlepszy produkt dopodtrzymania zasilania dróg ewakuacji• GRUPA WOLFF Sp. z o.o. Sp. k. – za ExPlant – najlepszy system informa-tyczny do zarządzania bezpieczeństwemtechnicznym i środowiskowym oraz awariamii utrzymaniem ruchu w przemyślew kategorii Najlepsze Stoisko: • POLON-ALFA Sp. z o.o. Sp. k. (wybór uczestników Kongresu PożarnictwaFIRE|EXPO 2016)w kategorii Najlepsza Prezentacja:• GRUPA WOLFF Sp. z o.o. Sp. k. (wybór uczestników Kongresu PożarnictwaFIRE|EXPO 2016)


RYNEK INWESTYCJI 81technik gaszenia, wizualizacje czy in-tegracja systemów, pokaz samochodówstrażackich i mobilnych zapór prze-ciwpowodziowych, warsztaty przygo-towane przez najwyższej klasy pań-stwowe instytuty naukowe oraz naj-nowsze, nurtujące zagadnienia, któ-rych oczekują uczestnicy, to tylko częśćatrakcji, jakie miały miejsce tego dnia.

5 aren tematycznych, najważniejsi li-derzy branży w jednym czasie i miejscu,debiuty roku 2016, 40 uznanych eks-pertów, 60 panelistów i znawców bran-ży, goście specjalni, rzeczoznawcyds. ochrony ppoż. oraz szereg imprez to-warzyszących to zaledwie cześć pro-gramu kongresu. O tym, że konferencjaz roku na rok rozrasta, świadczy cho-ciażby bogaty panel techniczno-na-ukowy – „Arena Naukowa”, opraco-wany przez radę programową Kon-gresu i realizowany równolegle dogłównego panelu w formie warszta-tów i seminariów naukowo-technicz-nych.

W tym roku bogaty program wy-kładów skupiał się na zagadnieniachzwiązanych z ochroną przeciwpoża-rową i bezpieczeństwem energetycz-nym w budownictwie i przemyśle,a szczególnie na zapobieganiu poża-rom i awariom przemysłowym, oraz nawyzwaniach i problemach związanychz projektowaniem nowoczesnych obiek-tów budowlanych. Warto wspomniećchociażby o bloku dedykowanychwarsztatów przygotowanych specjalniena potrzeby kongresu, np. dotyczą-cych dźwiękowych systemów ostrze-gawczych – wymagań, podstawowychparametrów, doboru i podzespołówdedykowanych. Organizator – DNDPROJECT – zadbał o staranny dobór te-matów, nie tylko pod kątem ich atrak-cyjności merytorycznej, lecz także uka-zania występujących problemów odstrony praktycznej w postaci pokazów,wizualizacji i funkcjonowania zinte-growanych systemów pożarowychw czasie rzeczywistym. Tak jak w po-przednich edycjach konferencji towa-rzyszyła wystawa wiodących dostaw-ców rozwiązań i systemów. Liderzybranży zabezpieczeń i ochrony prze-ciwpożarowej – producenci i dystry-butorzy światowych marek – zapre-zentowali nowości z wielu powiązanychze sobą dziedzin z zakresu ochronyprzeciwpożarowej – od monitoringuwizyjnego, sygnalizacji pożarowej, me-chanicznych systemów zabezpieczeń,przez urządzenia i systemy kontrolidostępu oraz systemy sygnalizacji wła-

mania i napadu, po systemy ochronydanych, wyposażenia i sprzętu jedno-stek PSP, służb BHP czy bierną ochro-nę przeciwpożarową.

Godny uwagi był wykład przedsta-wiciela sektora ubezpieczeń poświę-cony roli technicznych systemów za-bezpieczeń w procesie zarządzania ry-zykiem w ubezpieczeniach. Do sta-łych zagadnień konferencji należą: za-sady projektowania, doboru i montażustacjonarnych systemów detekcji, za-sady pomiarów i monitoringu gazóww przestrzeniach zagrożonych wybu-chem lub niebezpiecznym stężeniem in-nych gazów. Wykorzystanie wizualiza-cji do prezentacji zagrożeń pożaro-wych i automatycznych, bezobsługo-wych systemów gaśniczych, aspektyskutecznej ewakuacji, na którą wpływma m.in. zrozumiałość komunikatów, tojedynie początek długiej listy tematówomawianych podczas kongresu.

Na amatorów nowych technologiiczekał demonstracyjny pokaz działaniasystemów gaśniczych PROTENG z wy-korzystaniem szafy serwerowej, skalo-walny Cyfrowy System DSO/PA i SystemSygnalizacji Pożarowej BC600. Ponad-to wśród tegorocznych nowości zostałzaprezentowany zintegrowany systemłączności dyspozytorskiej DGT MCSdo uruchamiania kompletnych stano-wisk dowodzenia w komendach woje-wódzkich oraz pokaz zdalnego nadzo-ru za pomocą oprogramowania PowerSecurit. Kongres po raz kolejny okazałsię ważnym punktem spotkań tych, dlaktórych problem prewencji i edukacjiprzeciwpożarowej jest istotny. �

Wydarzenia towarzyszące KongresowiFIRE|EXPO 2016:

• warsztaty pożarowe POLON-ALFA• warsztaty NODEX – Instytutu Bezpieczeń-stwa Pożarowego• warsztaty BIM• warsztaty CNBOP-PIB – Dźwiękowe sys-temy ostrzegawcze – wymagania, podsta-wowe parametry, dobór podzespołów• akcja specjalna Kongresu Pożarnictwa,Dar Serca HDK PCK oraz Fundacji DKMS – Uratuj życie, oddaj krew w krwiobusie.Mobilny punkt honorowego poboru krwi narzecz osób poszkodowanych w wypadkach i pożarach oraz jako zabezpieczenie bankówszpiku i krwi na Światowe Dni Młodzieży• pokazy wozów strażackich i mobilnych za-bezpieczeń przeciwpowodziowych• pokazy ratownictwa• pokazy techniczne – montażowe i symula-cyjne• praktyczne ćwiczenia z użyciem gaśnic• demonstracyjny pokaz wybuchów orazskuteczności poszczególnych typów zabez-pieczeń przeciwwybuchowych przygotowanyprzez GRUPĘ WOLFF• pokaz z udziałem uczestników – systemgaśniczy INERGEN® – było go można zoba-czyć w wyjątkowej odsłonie podczas wyzwo-lenia w pomieszczeniu testowymprzygotowanym specjalnie na to wydarzenie• konkurs na najlepiej przygotowaną ekspo-zycję – wybór uczestników• konkurs na najlepszą prezentację – wybóruczestników• wręczenie nagród „Rynku Inwestycji” zawdrażanie bezpiecznych rozwiązań na rzeczpoprawy bezpieczeństwa


RYNEK INWESTYCJI82

Wtakich obiektach obowiązkowejest stosowanie kabli i prze-wodów bezhalogenowych, któ-

re podczas pożaru nie rozprzestrzeniająpłomienia, nie wydzielają podczas pa-

lenia trujących i korozyjnych substancjii nie wydzielają gęstego, czarnegodymu. Wśród kabli i przewodów ofero-wanych przez Technokabel SA dużągrupę stanowią kable do instalacji

Nowoczesne kable do instalacji wykonywanych wewnątrz budynków

Zapewnienie szeroko rozu-mianego bezpieczeństwa osóbprzebywających w budynkachto zadanie projektanta dobierającego kable i przewody doinstalacji wykonywanych wewnątrz obiektów budowlanych.Szczególną uwagą powinny być objęte budynki użytecz-ności publicznej, supermarkety i wysokościowe budynkibiurowe, gdzie mamy do czynienia z dużym zagęszczeniemludzi i utrudnioną ewentualną ewakuacją w czasie pożaru.

Dariusz Ziółkowskikierownik działu konstrukcjikabli i rozwoju, Technokabel SA

przeciwpożarowych. Spełniają one nie-zwykle ważną rolę w systemach bez-pieczeństwa i ze względu na przezna-czenie instalowane są w następują-cych rodzajach instalacji przeciwpo-żarowych:• sygnalizacji alarmu pożarowego

(SAP) – HTKSH, HTKSHekw,• dźwiękowych systemach

ostrzegawczych (DSO) – HTKSH PH90, HTKSHekw PH90,

• oświetlenia awaryjnego – HTKSH PH90, HTKSHekw PH90,

• zasilania obwodów bezpieczeństwa (pompownie, wentylatory, klapy odcinające i oddymiające, drzwi i bramy ppoż. oraz windy strażackie) – HDGs(żo) FE180 PH90/E30-E90, HDGsekw(żo) FE180 PH90/E30-E90, HLGs(żo) FE180 PH90/E30-E90, HLGsekw(żo) FE180 PH90/E30-E90,- NHXH FE180 PH90/E90 0,6/1 kV, NHXH FE180 PH30/E30 0,6/1 kV,

- NHXCH FE180 PH90/E90 0,6/1 kV, NHXCH FE180 PH30/E30 0,6/1 kV, - (N)HXH FE180 PH90/E90 0,6/1 kV, (N)HXH FE180 PH30/E30 0,6/1 kV,- (N)HXCH FE180 PH90/E90 0,6/1 kV, (N)HXCH FE180 PH30/E30 0,6/1 kV.

Wszystkie przewody i kable prze-znaczone do instalacji przeciwpożaro-wych bezwzględnie muszą posiadaćŚwiadectwo Dopuszczenia oraz Certy-fikat Zgodności wydany przez Cen-trum Naukowo-Badawcze OchronyPrzeciwpożarowej PIB w Józefowie.

Ze względu na pojawiający się oddłuższego czasu problem z instalowa-niem kabli ognioodpornych na zewnątrzbudynków firma Technokabel wpro-wadziła dwie nowe grupy kabli w po-włoce bezhalogenowej z możliwością in-stalowania na zewnątrz oraz do bez-pośredniego układania w ziemi. Po-włoka kabla wykonana jest ze specjal-nego tworzywa usieciowanego odpor-nego na promieniowanie ultrafioletowe:• są to kable: NHXHX-J 0,6/1 kV FE180

PH90/E90 i NHXCHX-J 0,6/1 kV FE180 PH90/E90,

• oraz opancerzone kable: NHXHRHX FE180 PH30/E30 0,6/1 kV i NHXHRHX FE180 PH90/E90 0,6/1 kV.

Częstym rozwiązaniem technicz-nym przy zasilaniu silników, równieżw systemach przeciwpożarowych, jeststosowanie przekształtników częstotli-wości. Takie rozwiązanie wymaga sto-sowania odpowiednich kabli (o małejpojemności żył izolowanych oraz sku-tecznym ekranie z taśmy aluminioweji oplotu z drutów miedzianych ocyno-wanych). Technokabel opracował nowąkonstrukcję kabli ognioodpornych doprzekształtników częstotliwości. Nowytyp kabla (N)HXCHX-J SERVO 0,6/1 kVFE180 PH90/E90 przeszedł badaniai znajduje się w końcowej fazie certyfi-kacji.

Poza instalacjami przeciwpożaro-wymi instalacje elektroenergetycznew budynku powinny być realizowaneprzy użyciu elektroenergetycznych kablibezhalogenowych typu N2XH-J 0,6/1 kVi N2XCH 0,6/1 kV z koncentryczną żyłąochronną, zaś instalacje elektryczne po-mieszczeń za pomocą bezhalogenowych


RYNEK INWESTYCJI 83

Ze względu na pojawiający się od dłuższegoczasu problem z instalowaniem kabli ogniood-pornych na zewnątrz budynków firma Technoka-bel wprowadziła dwie nowe grupy kabli w powłoce bezhalogenowej z możliwością insta-lowania na zewnątrz oraz do bezpośredniegoukładania w ziemi.

�

przewodów zasilających H03Z1Z1-F,H05Z1Z1-F, H05ZZ-F i H07ZZ-F.

Obok kabli zasilających w budyn-kach znajdują się duże ilości kablistrukturalnych. Budowa sieci kompu-terowej może być zrealizowana nie-ekranowaną skrętką komputerowąUTP-H kat. 5E lub UTP-H kat. 6, a w przy-padku otoczenia silnie zakłócającegoekranowanym FTP-H kat. 5E. Oba typyposiadają powłokę bezhalogenowąwykonaną na ośrodku z żył izolowa-nych polietylenem, który również nie za-wiera halogenków. Coraz częściejw tak zwanych inteligentnych budyn-kach mamy do czynienia z EuropejskąMagistralą Instalacyjną. Jest to nowo-czesny system sterowania, sygnaliza-cji, nadzoru i regulacji urządzeń elek-trycznych zainstalowanych w budynku.Połączenia zapewniające bezpie-czeństwo i komfort takich budynkówsą realizowane za pomocą kabli EIBBUS-H.

Sieci telewizji kablowej mogą byćzbudowane przy użyciu kabli koncen-trycznych HWDXpek (T1) 75 1,0/4,8oraz 11F-H 75 1,63/7,25. Muszą onespełniać wymogi Rozporządzenia Mi-nistra Transportu, Budownictwa i Go-spodarki Morskiej nr 1289 z dnia 6 li-stopada 2012 r. zmieniającego rozpo-rządzenie w sprawie warunków tech-nicznych, jakim powinny odpowiadaćbudynki i ich usytuowanie, czyli za-wierać żyłę wewnętrzną o średnicy conajmniej 1 mm oraz podwójny ekranwykonany z taśmy i oplotu o minimal-nej gęstości krycia 77 proc. Tłumienietorów utworzonych z kabli współosio-wych w tego rodzaju instalacjach niepowinno przekraczać wartości 12 dBprzy częstotliwości 860 MHz.

Przy budowie sieci monitoringu wy-korzystywane są często kable kon-centryczne typu RG-59 B/U-H orazHWD 75 0,59/3,7 i HWL 75 0,63/3,7. Prze-dział czasu od 1 lipca 2016 roku do30 czerwca 2017 roku jest okresemprzejściowym wejścia w życie Rozpo-rządzenia Parlamentu Europejskiegoi Rady (UE) nr 305/2011 (CPR – Con-struction Products Regulation), którewprowadza nowe wymagania stawia-ne kablom i przewodom jako wyrobombudowlanym. Po tym okresie zacznąobowiązywać wymagania opisanew normie PN-EN 50575 Kable i prze-wody elektroenergetyczne, sterowniczei telekomunikacyjne – Kable i przewo-dy do zastosowań ogólnych w obiek-tach budowlanych o określonej klasieodporności pożarowej.

Norma określa wymagania reakcjina ogień – metody badawcze oraz za-sady oceny dla kabli elektrycznych za-silających, sterowniczych i telekomuni-kacyjnych. W zależności od uzyska-nych wyników badań kable mogą po-siadać klasyfikację Aca, B1ca, B2ca,Cca, Dca, Eca i Fca. W nowym podej-ściu do oceny kabli pod względem po-żarowym uwzględnia się zarówno pio-nowe rozprzestrzenianie ognia, jaki wskaźniki związane z wydzielaniem sięciepła:• HRR – współczynnik szybkości

wydzielania ciepła,• THR – całkowita ilość wydzielonego

ciepła,• FIGRA – współczynnik szybkości

rozprzestrzeniania płomieni.Zakład Badań Ogniowych ITB wy-

konał badania i dokonał oceny reakcjina ogień zasilających kabli elektro-energetycznych produkowanych przez

�


RYNEK INWESTYCJI84

Technokabel powstał w 1982 roku jako Przed-siębiorstwo Techniczno-Usługowe Przemysłu Ka-blowego. Zostało ono założone przez inżynierów, spe-cjalistów przemysłu kablowego, którzy poprzednio pra-cowali m.in. w Fabryce Kabli w Ożarowie Mazo-wieckim, Ośrodku Badawczo-Rozwojowym Energo-kabel oraz Zjednoczeniu Przemysłu Kablowego w War-szawie. Głównym przedmiotem działalności zakładubył eksport usług technicznych świadczonych dla za-chodnich producentów maszyn kablowych, co po-zwoliło na zgromadzenie środków finansowych na bu-dowę Zakładu Przewodów Słaboprądowych w Szreń-

sku. Pierwszą produkcję uruchomiono w październiku1986 roku.

Kable i przewody naszej produkcji znane są narynku z nowoczesności oraz wysokiej jakości. Już odpoczątku istnienia fabryki położyliśmy nacisk na za-pewnienie wysokiej jakości produkowanych wyrobów.W 1999 roku Technokabel wdrożył normę ISO 9001i uzyskał certyfikat TÜV SÜD Monachium na projek-towanie, produkcję oraz sprzedaż kabli i przewodów.W 2013 roku uzyskaliśmy również certyfikat wedługnormy ISO 14001 ochrony środowiska.

Własne prace badawczo-rozwojowe pozwalająna wprowadzanie do oferty każdego roku ponad100 nowych wyrobów. Wiele technologii kablowychi nowych materiałów zostało po raz pierwszy w kra-ju zastosowane przez Technokabel. Projektowanie orazprodukcja kabli i przewodów według indywidualnych

wymagań odbiorców to jedna ze specjalności spół-ki Technokabel. Przy projektowaniu kabli i przewodównasi inżynierowie dążą do uzyskania optymalnych roz-wiązań, aby kabel spełniał wymagania, a jednocze-śnie by koszt wykonania go był uzasadniony. Produ-kując zaawansowane technicznie i niezawodne kable,zapewniamy naszym klientom szereg korzyści.

Dzisiaj Fabryka Kabli Technokabel w Szreńskuto średniej wielkości kablownia europejskiej klasy pro-dukująca wyroby wysokiej jakości, spełniające naj-ostrzejsze wymagania odbiorców. Szeroki asortymentprodukcji, krótkie terminy dostaw oraz ponad 2000wyrobów posiadanych w naszych magazynach po-zwalają szybko dostarczać klientom potrzebne kablei przewody. Kable wyprodukowane w firmie Techno-kabel pracują na najbardziej odpowiedzialnychobiektach w kraju i zagranicą.

Marian Germataprezes zarządu, Technokabel SA

Technokabel. Na podstawie wykona-nych badań uzyskały one klasyfikacjeprzedstawione w tabeli obok.

Wieloletnie doświadczenie w sto-sowaniu materiałów bezhalogenowychi współpraca z renomowanymi produ-centami sprawiają, że oferowane przezTechnokabel wyroby spełniają najwyż-sze standardy. Wyposażenie fabryki,duże nakłady na badania i rozwój,oraz ponad 30-letnie doświadczeniezałogi w produkcji zaawansowanychtechnicznie wyrobów kablowych, łącz-nie z obejmującym fazę projektowaniazintegrowanym systemem zapewnieniajakości, zgodnym z normami ISO9001:2008 i ISO 14001, stanowią wy-starczającą rękojmię satysfakcji naj-bardziej wymagających odbiorców. �


RYNEK INWESTYCJI 85

Typ kabla Budowa kabla lub zakresrodziny

Właściwości kabli (według norm)

N2XH Zakres kabli jednożyłowych:1x25 RM ÷ 1x240 RM

B2ca- s1a, d0, a1 wg PN-EN 13501-6:2014Badania wg: PN-EN 50399:2011, EN 61034-2, PN-EN 50267-2-3, PN-EN 60332-1-2

N2XH Zakres kabli wielożyłowych:liczba żył w kablu: 2÷19w zakresie przekrojów:1,5 RE ÷ 240 RM

Cca- s2, d0, a1 wg PN-EN 13501-6:2014Badania wg: PN-EN 50399:2011, EN 61034-2, PN-EN 50267-2-3, PN-EN 60332-1-2

NHXH FE180PH90/E90

wszystkie typowymiary do maksymalnie 14 żył w zakresie przekrojów:1,5 RE ÷ 240 RM

B2ca- s1b, d0, a1 wg PN-EN 13501-6:2014Badania wg: PN-EN 50399:2011, EN 61034-2, PN-EN 50267-2-3, PN-EN 60332-1-2

(N)HXHFE180PH90/E90

wszystkie typowymiary do maksymalnie 19 żył w zakresie przekrojów:1,5 RE ÷ 240 RM

B2ca- s2, d0, a1 wg PN-EN 13501-6:2014Badania wg: PN-EN 50399:2011, EN 61034-2, PN-EN 50267-2-3, PN-EN 60332-1-2


RYNEK INWESTYCJI86

Garaże są najczęściej bezob-sługowe, a kierowcy i pasaże-rowie przebywają w nich krót-

ko. Wydaje się, że przyjęcie za niedo-

puszczalne stężenie wartości NDSChjest wystarczające. Oczywiście zda-rzają się garaże dozorowane, ale ob-sługa przebywa głównie w wydzielo-nych pomieszczeniach i do garażuwchodzi tylko w przypadku interwencji.Bywają też garaże, w których funkcjo-nują myjnie samochodowe lub punktywymiany opon i te obszary należy trak-tować jak stanowiska pracy i zapewnićw nich odpowiednio wydajną wentyla-cję.

Zdarza się, że projektanci mająproblem z określeniem właściwej ilościdetektorów CO i wyborem ich lokaliza-cji. W instrukcjach obsługi lub mate-riałach marketingowych podawane są„promienie działania” detektorów. Trze-ba pamiętać, że są to dane przybliżone.Detektory wykrywają gaz w miejscuzainstalowania. Wybór urządzeń napodstawie promienia działania jestbezsensowny, ponieważ wszystkie de-tektory działają podobnie i w rzeczywi-stości mają ten sam promień działania.Podawanie większego promienia dzia-łania niż konkurencja jest tylko chwytemmarketingowym zachęcającym do wy-boru tych właśnie urządzeń. Przyjęcie,że promień działania ma około 8 m nie

będzie błędem, ale rysowanie na pla-nie garażu okręgów o tym promieniudziałania tak, żeby dokładnie objęły całąpowierzchnię garażu nie jest najlepszymrozwiązaniem. Do problemu trzeba po-dejść po inżyniersku.

Sterowanie wentylacją mechaniczną w garażach – problemy i możliwościRozporządzenie Ministra Infrastruktury z dn. 12 kwietnia 2002 r. z późniejszymi zmia-nami w § 108 reguluje zasady stosowania wentylacji w garażach zamkniętych dla samo-chodów osobowych. W garażach powyżej 10 stanowisk musi być stosowana wentylacjamechaniczna sterowana czujkami (detektorami) niedopuszczalnego stężenia tlenkuwęgla. Niestety nie zdefiniowano, jaką wartość należy uznać za niedopuszczalną. Kartacharakterystyki tlenku węgla Centralnego Instytutu Ochrony Pracy informuje, że prze-bywanie w stężeniu około 450 mg/m3 przez czas od godziny do 2 godzin powoduje bólgłowy, mdłości, wymioty, osłabienie mięśni, apatię, a w stężeniu od 900 do1000 mg/m3

po 2 godzinach – zapaść, utratę przytomności. Zdefiniowane są natomiast dopusz-czalne stężenia na stanowisku pracy: NDS – 23 mg/m3 (20 ppm) i NDSCH – 117 mg/m3

(100 ppm).

Krzysztof Chmielewskiprezes, GAZEX Sp. J.

Najwyższe Dopuszczalne Stężenie (NDS)– średnia wartość ważona stężenia, któregooddziaływanie na pracownika w ciągu 8-go-dzinnego dobowego i przeciętnego tygo-dniowego wymiaru czasu pracy, określonegow ustawie z dnia 26 czerwca 1974 r. – Ko-deks pracy, przez okres jego aktywnościzawodowej nie powinno spowodowaćujemnych zmian w jego stanie zdrowia orazw stanie zdrowia przyszłych pokoleń (Roz-porządzenie MPiPS z dnia 6 czerwca 2014 r.Dz.U. 2014 poz. 817)

Najwyższe Dopuszczalne Stężenie Chwi-lowe (NDSCh) – średnia wartość stężenia,które nie powinno spowodować ujemnychzmian w stanie zdrowia pracownika, jeżeliwystępuje w środowisku pracy nie dłużej niż15 minut i nie częściej niż 2 razy w czasiezmiany roboczej, w odstępie nie krótszymniż godzina (Rozporządzenie MPiPS z dnia6 czerwca 2014 r. Dz.U. 2014 poz. 817)

Gęstość właściwa CO jest zbliżonado gęstości powietrza (gęstość wzglę-dem powietrza [21,1°C, 1013 hPa]:0,9678), co powoduje, że doskonalemiesza się on z powietrzem. Jako pro-dukt spalania ma wyższą temperaturęniż otoczenie i ma tendencję do uno-szenia się do góry. Lokalizacja detek-torów na wysokości około 2 m jest za-sadna. W powietrzu tlenek węgla roz-chodzi się w wyniku dyfuzji, dążąc dowyrównania stężenia. Aby detektor za-reagował, gaz musi wniknąć do jegownętrza, do komory pomiarowej, w stę-żeniu powyżej progu alarmowego. Dla-tego w pierwszej kolejności powinno sięumieszczać detektory w miejscach,gdzie CO może z dużym prawdopodo-bieństwem wystąpić w podwyższonymstężeniu. Na pewno nie należy tego ro-bić w pobliżu otworów wentylacyjnychi często otwieranych bram garażowychani w przeciągach, bo w tych miejscachgromadzenie się CO jest mniej praw-dopodobne. Lepiej wybrać miejsca,gdzie naturalne ruchy powietrza sąograniczone. Znając konfigurację ga-rażu, rozmieszczenie otworów wenty-lacyjnych, wyznaczone miejsca parko-wania, ciągi komunikacyjne i umiej-scowienie bram, można przewidzieć,w których obszarach może być najwię-cej tlenku węgla. Pomaga to określićoptymalną ilość detektorów do sku-tecznego sterowania wentylacją. Jeże-li jest to technicznie możliwe, warto po-dzielić garaż na strefy wentylacji tak,aby lokalne pojawienie się CO nie po-wodowało włączenia wentylacji w ca-łym garażu, a tylko w zagrożonej stre-fie. Zaleca się, aby detektory miałyprzynajmniej 2 progi alarmowe. Prze-kroczenie pierwszego progu powinnouruchamiać wentylację z wydajnościąwystarczającą do szybkiego usunięciazagrożenia. Prawidłowe ustalenie wy-

dajności powoduje, że wyższe progialarmowe nie są przekraczane albodzieje się to sporadycznie. Jeżeli mimodziałania wentylacji stężenie CO rośniei przekracza drugi próg, sytuacja sta-je się niebezpieczna. Wskazane jest po-informowanie użytkowników garażuo zagrożeniu i ewentualne włączeniewyższego biegu wentylatorów. Sygna-lizacja akustyczna w garażu może byćkojarzona z działaniem samochodo-wego alarmu antywłamaniowego, a nie

z rzeczywistym zagrożeniem. Ponadtogłośne syreny mogą być uciążliwe dlaużytkowników lokali zlokalizowanychw pobliżu. Lepszym rozwiązaniem jestwyświetlanie czytelnych komunikatówo rodzaju zagrożenia na tablicachświetlnych.

Sterowanie wentylacją według po-trzeb ma na celu zapewnienie komfor-tu, bezpieczeństwa i uzyskania oszczęd-ności energii. Najwięcej CO wytwarza-ją samochody tuż po rozruchu (zimne


RYNEK INWESTYCJI 87

�

Detektor WG.EG w osłonie AR-1

Znając konfigurację garażu, rozmieszczenieotworów wentylacyjnych, wyznaczone miejscaparkowania, ciągi komunikacyjne i umiejscowie-nie bram, można przewidzieć, w których obsza-rach może być najwięcej tlenku węgla. Pomagato określić optymalną ilość detektorów do sku-tecznego sterowania wentylacją.

silniki, zimne katalizatory). Przejeżdża-jąc obok detektora, taki samochódmoże spowodować jedynie jego lokal-ne zadziałanie – podwyższone stężenieCO szybko zanika dzięki dyfuzji w du-żej objętości garażu. Aby unikać nie-potrzebnego, krótkotrwałego włączaniawentylacji, warto uśredniać pomiargazu. Zapewnia to bezpieczeństwoi zdecydowanie ogranicza ilość włą-czeń wentylacji, a wentylatory potrze-bują najwięcej energii i najbardziej sięzużywają właśnie podczas startu.

CO jest dobrym wskaźnikiem do ste-rowania wentylacją w garażach sa-mochodów z silnikami niskoprężnymi,bo w ich spalinach występują znaczneilości CO. W wyniku inaczej przebie-gającego procesu spalania spaliny sil-ników wysokoprężnych (diesla) zawie-rają znikome ilości CO. Z tego powoduw garażach z przewagą silników wy-sokoprężnych trzeba stosować innywskaźnik – dwutlenek węgla (CO2).Podstawowymi produktami spalaniaw silnikach samochodowych są parawodna i właśnie dwutlenek węgla. Moż-na pokusić się o stosowanie detektorówtlenków azotu (NOx), ale zdecydowaniełatwiejszy i tańszy jest pomiar stężeniaCO2.

Punkt 4 § 108 mówi, że w garażach,w których dopuszcza się parkowanie sa-mochodów zasilanych gazem propan-butan (LPG) i w których poziom podło-gi znajduje się poniżej poziomu terenu,musi być wentylacja mechaniczna ste-rowana czujkami (detektorami) LPG. Za-sady stosowania detektorów LPG są po-dobne jak detektorów CO, ale LPG jestznacznie cięższy od powietrza, więc na-leży je instalować bezpośrednio nadpodłogą (nie wyżej niż 20 cm) i nie mapotrzeby uśredniania pomiaru. Zbytniskie umieszczenie detektorów narażaje na zachlapanie wodą lub błotem,a to może utrudnić dostęp gazu do ko-mory pomiarowej. Zadaniem wentyla-cji jest szybkie rozrzedzenie LPG do stę-żenia poniżej dolnej granicy wybucho-wości (DGW), co niweluje zagrożeniewybuchem. Najczęściej detektory w ga-rażach reagują na stężenie około10 proc. DGW, tj. 10 razy niższe od stę-żenia, przy którym wybuch jest możliwy.

Czy detektory sterujące wentylacjąmechaniczną mogą mieć awaryjnepodtrzymanie napięcia? Oczywiście,że mogą, ale w przypadku braku zasi-lania wentylatorów nie będą miały czymsterować. Jeżeli system awaryjnegopodtrzymania napięcia obejmie równieżsygnalizatory, to będzie co najwyżej

podana informacja o wzroście stężeniaCO i LPG, ale nie będzie wynikało z tejinformacji, jak wysokie jest zagrożeniezatruciem bądź wybuchem. Brak zasi-lania jest stanem awaryjnym całegoobiektu, również garażu. Nie będą dzia-łać nie tylko wentylatory, lecz także au-tomatyczne bramy garażowe, szlabanyi kasy poboru opłat. Garaż praktyczniebędzie wyłączony z eksploatacji. Chy-ba prościej będzie ograniczyć dostęp dogarażu, niż zapewniać systemowi de-tekcji awaryjne podtrzymanie napięcia,bo nie poprawi to w istotny sposóbbezpieczeństwa.

Systemy detekcji powinny być eks-ploatowane zgodnie z instrukcją obsługi.Instrukcje z reguły definiują dwie pod-stawowe czynności eksploatacyjne i ter-miny ich wykonywania: okresowesprawdzanie prawidłowości działania(na pewno nie rzadziej niż raz w roku)i kalibrację. Detektory mają wbudowa-ne sensory gazu – elementy, które re-agują na gaz, zmieniając swoje para-metry elektryczne. Z upływem czasusensory zmieniają czułość na gaz i wy-magają korekty wskazań, czyli kali-bracji. Terminy są uzależnione od ro-dzaju zastosowanego sensora i są po-dane w instrukcji obsługi. Sprawdzenieprawidłowości działania nie jest skom-plikowane – użytkownik może je prze-prowadzić we własnym zakresie, po-stępując zgodnie z instrukcją obsługi.Kalibracja jest dużo bardziej skompli-kowana i mogą ją wykonać tylko osobyuprawnione, przeszkolone i posiadająceodpowiednie oprzyrządowanie orazmieszaniny kalibracyjne. Często o wy-borze zleceniobiorcy decyduje cenausługi. Trzeba jednak bezwzględniesprawdzić, czy wybrana firma ma upo-ważnienie producenta lub dystrybutora

do wykonywania kalibracji. Warto nad-mienić, że pojawiają się nierzetelnefirmy, które podejmują się kalibracji, niemając należytej wiedzy, oprzyrządo-wania i – co najważniejsze – uprawnień,ale świadomość, że użytkownik nie mamożliwości zweryfikowania prawidło-wości kalibracji, skłania je do takiegodziałania.

Przy wyborze urządzeń warto nie tyl-ko kierować się ceną, lecz także braćpod uwagę koszty eksploatacji, łatwośćmontażu i prostotę obsługi. Garaże sąobiektami bez specjalistycznej obsługi,więc lepiej preferować najprostsze roz-wiązania, które zapewniają niezawod-ność, i wybierać dostawców gwaran-tujących szybki, profesjonalny serwis.Tylko właściwy wybór urządzeń, prze-myślana lokalizacja detektorów oraz ichprawidłowa instalacja i eksploatacja za-pewniają optymalne sterowanie wen-tylacją mechaniczną w garażach. �


RYNEK INWESTYCJI88�

DGW – dolna granica wybuchowości to war-tość stężenia składnika palnego w mieszani-nie z powietrzem lub tlenem, powyżej którejpod wpływem bodźca energetycznego możenastąpić wybuch. Dla LPG 1,9–2,1 proc. ob-jętości (wg karty charakterystyki PGNIG).

Zasady stosowania detektorów LPG są podobnejak detektorów CO, ale LPG jest znacznie cięższy od powietrza, więc należy je instalować bezpośrednio nad podłogą (nie wyżej niż 20 cm)i nie ma potrzeby uśredniania pomiaru.

Cyfrowe detektory serii WG.EG firmy GAZEX todoskonałe urządzenia do sterowania wentylacją w ga-rażach. Mogą wykrywać CO, CO2, LPG, CNG i NOx.Systemy sterowania wentylacją mechaniczną zbudowanez tych detektorów są niezwykle proste w montażu i eks-ploatacji. Detektory nie wymagają stosowania centralalarmowych ani bieżącej obsługi – są całkowicie auto-matyczne. Należy tylko przeprowadzać okresowe testydziałania systemu oraz dokonywać korekt wskazań(kalibracji) detektorów.

Pojawienie się któregokolwiek z wymienionych gazóww stężeniu powyżej ustalonego progu powoduje włączeniewentylacji mechanicznej. Dodatkowo system może włączyćsygnalizatory alarmu (standardowo są to tablice wy-świetlające krótki tekst określający rodzaj alarmu lubsposób postępowania). W razie potrzeby można włączaćsyrenę wbudowaną w tablicę świetlną. Mogą być równieżstosowane sygnalizatory głosowe, wypowiadające do 6 ko-munikatów. Detektory zawierają elektroniczne sensoryreagujące na gaz, które z upływem czasu zmieniająparametry, przez co wymagają okresowej kalibracji.Polega ona na poddaniu sensora działaniu odpowiedniejmieszaniny kalibracyjnej (gaz + powietrze) w warunkachokreślonych przez producenta.

W najczęściej stosowanych detektorach CO, LPG i CNGzastosowano sensory półprzewodnikowe, co wydłuża okresmiędzykalibracyjny do 3 lat. Detektor CO2 ma sensorabsorpcyjny w podczerwieni (infrared), a NOx – elektro-chemiczny. Kalibrację ułatwia wyposażenie detektoróww wymienne moduły sensorów, zawierające sensor gazui podzespoły elektroniczne, niezbędne do ustawianiaparametrów ich pracy. W celu kalibracji wystarczywymienić moduł sensora na inny, wcześniej skalibrowany.Taką operację przeprowadza się bez koniecznościdemontażu detektora z instalacji. Co ważne, wymiana jesttańsza niż kalibracja, a użytkownik może przeprowadzić jąwe własnym zakresie. Detektory zostały tak skonstruowane,że kalibrację można przeprowadzić w czasie pracysystemu, nie otwierając urządzeń.

Komunikacja z modułem sensora w detektorze odbywasię z użyciem portów na podczerwień, a tryb testu można

uruchomić magnesem. Odpowiednie wykorzystanie tychportów kilkakrotnie skraca czas okresowych kontrolidziałania detektorów. Ma to niebagatelne znaczenie przysystemach zbudowanych z kilkudziesięciu czy kilkusetdetektorów. Z modułu sensora można odczytaćzapamiętane informacje dotyczące pracy detektora (ilośćalarmów, czas pracy w stanach alarmowych, terminykalibracji). Analiza tych danych pozwala doprecyzowaćustawienia parametrów pracy systemu wentylacji.Detektory są trzyprogowe – sygnalizują przekroczenietrzech różnych stężeń gazu. Aby ograniczyć niepotrzebnewłączenia wentylacji przy chwilowym, lokalnym wzrościestężenia monitorowanego gazu, dwa pierwsze progi sąuśredniane do 15 minut. Jeżeli stężenie gazu narastaszybko i osiągnie poziom trzeciego progu, system reagujenatychmiast. W celu ułatwienia pracy instalatorom w de-tektorach zastosowano uniwersalne złącza dostosowanedo różnych przewodów.

Detektory LPG instalowane nisko nad podłogą wartozabezpieczać przed uszkodzeniami mechanicznymiosłonami. GAZEX proponuje estetyczne i funkcjonalneosłony rurowe AR-1 ze stali nierdzewnej. Jeżeli monitorowanygaraż jest zlokalizowany w inteligentnym budynku, infor-mację o włączeniu wentylacji można przesłać do centraliBMS (Building Management System), wykorzystując jejwejścia dwustanowe. Gdy konieczna jest precyzyjnalokalizacja obszarów zagrożonych, można zastosowaćadresowalne detektory serii DG/M, również z wymiennymmodułem sensora, ale z cyfrową transmisją danychw standardzie RS485 (w tym rozwiązaniu możliwa jestwizualizacja miejsca i stanu poszczególnych detektorów).

Detektory WG produkowane są od 25 lat i z tego tytułuwprowadzono promocję WG 25y. Cena detektorów zostałaobniżona o 25 proc., a w przypadku wymiany starychdetektorów na nowe przysługuje dodatkowy rabat 25 proc.Obniżono też cenę kalibracji.

Detektorom przyznano Złoty Medal targów Instalacje,a najnowszy cyfrowy detektor WG.EG zdobył statuetkęZłotego Instalatora.

Detektory Gazex – opłacalna inwestycja

moduł sensora z sensorem CO2 moduł sensora z sensorem CO

Documents

ZŁOTA JEDYNKA „RYNKU INWESTYCJI”rynekinwestycji.pl/wp-content/uploads/2017/02/rynek12-13.pdf · dr Filip Przybylski--Lewandowski adwokat, Przybylski Lewandowski i Wspólnicy