Zlatko Ivanović - Jugoslavija, SAD i Korejski rat 1950. godine.pdf

7/25/2019 Zlatko Ivanovi - Jugoslavija, SAD i Korejski rat 1950. godine.pdf

1/26

305MATICA, proljee 2013.www. maticacrnogorska.me

U doba izbijanja Korejskog rata 1950. godine, jugoslovenskapozicija u meunarodnim odnosima nije bila nimalo lagodna, jersukobljavajui se sa Sovjetskim Savezom (SSSR-om) iudaljavajui se od njega, pribliavala se Zapadu s namjerom damu se sasvim ne priblii. Na neki nain to je nalikovalo pozici-

ji nesvrstanosti, ali nesvrstanost u to vrijeme nije jo postojalaniti kao politika, niti kao pokret. Tada je to bilo otro konfronti-ranje sa SSSR-om i zemljama Kominforma i oslanjanje naSjedinjene Amerike Drave (SAD) sa kojima se Jugoslavija nesamo do jue konfrontirala, ve se i dalje nastavila konfrontiratiu nekim politikim takama, za nju vrlo znaajnim, kao to je naprimjer bila transka kriza. Cilj je bio da se ne pokori SSSR-u

i da se ne zamjeri SAD-u. To se moe dobro ilustrovati na prim-jeru Korejskog rata. Kada je izbio Korejski rat, jugoslovenskapozicija je bila nelagodna. Poto je i sama bila u sukobu sa

JUGOSLAVIJA, SAD IKOREJSKI RAT 1950. GODINE

Zlatko Ivanovi

In time when the Korean War broke out Yugoslav position inthe international relations was very difficult. Yugoslavia was

approaching the West while confronting the USSR and distanc-

ing from the Eastern Block, but without wishing to come quite

close. Yugoslavia had good reasons to fear that the Korean sce-

nario could reoccur in the Balkans.


2/26

306 MATICA, proljee 2013. www. maticacrnogorska.me

SSSR-om i zemljama Kominforma, Jugoslavija je s pravomstrahovala da bi se korejski scenario mogao reprizirati naBalkanu.1

Znaajan momenat u probijanju politike izolacije Jugoslavije

predstavljala je odluka da se Jugoslavija kandiduje za nestalnoglana Savjeta bezbjednosti Organizacije ujedinjenih nacija(OUN) donijeta na sjednici Politbiroa Centralnog KomitetaKomunistike Partije Jugoslavije (CK KPJ) 30. avgusta 1949.godine.2 Ona je bila uperena protiv pokuaja sovjetske dele-gacije da odri spor u internoj oblasti jugoslovensko-sovjetskih

odnosa.3

Osim diplomatskog i propagandnog smisla, ova odlu-ka imala je i odreeno bezbjednosno znaenje. U jugosloven-skom rukovodstvu je vladalo miljenje da e upravo u ovomorganu progovoriti sa ove uticajne meunarodne tribine iaktivno se ukljuiti u rjeavanje svjetskih problema na najviemnivou. Dok su Sovjeti predloili ehoslovaku, Generalnisekretar OUN Trygve Lie je krizu jugoslovensko-sovjetskih

odnosa u vrijeme kandidature Jugoslavije za nestalnog lanaSavjeta bezbjednosti vidio kao opasniju od blokade Berlina.Lie je pozvao SAD da ne daju podrku Jugoslaviji jer bi SSSRnavodno mogao napustititi OUN. Meutim, Jugoslavija je, uzsvesrdnu diplomatsku podrku SAD-a u ponovljenom glasanju,izabrana u Savjet bezbjednosti (sa Ekvadorom i Indijom)dvotreinskom veinom sa mandatom od 1. januara 1950. do 31.decembra 1951. godine. Jugoslaviju je u Savjetu bezbjednosti

Zlatko Ivanovi

1 Ranko Petkovi,Jedan vek odnosa Jugoslavije i SAD, Beograd 1992, str.

127.2 Arhiv CK SKJ III/42 i Edvard Kardelj, Ekspoze u Narodnoj skuptini

FNRJod 26. IX 1949. u:Problemi nae socijalistike izgradnje, t. III. str. 77.3 Milovan ilas,Povodom izbora Jugoslavije u Savjet bezbjednosti u Stav

Jugoslavije na IV zasijedanju OUN, Beograd, Politika biblioteka Narodnog

fronta, 1950, str. 24.


3/26


predstavaljao Dr Ale Bepler, sa zamjenikom uromNiniem.4

SAD su u jugoslovenskom izboru u Savjetu bezbjednosti vid-jele jo jednu mogunost da upotrijebe Jugoslaviju kao kamen

razdora u komunistikom pokretu i da to iskoriste kako biJugoslaviju integrisale u veliki segment odbrane zapadnogvojnog sistema. Za Amerikance su Jugosloveni bili bolji izborod ehoslovake. Jugoslovenska pobjeda je svijetu poslalajasnu poruku da su SAD podrale nezavinost jedne male zemljeuprkos zastraivanjima druge super sile, to je predstavljalo pot-

puni zaokret amerike spoljne politike, jer je upravo Savjetbezbjednosti OUN, pod pritiskom SAD-a, neprestalno denunci-rao Jugoslaviju od 1947. do 1949. godine u pogledu odnosaprema grkoj revoluciji. Meutim, odmah nakon izbora,Jugoslavija je stavila do znanja da e oko nekih pitanja ii svo-jim putem u OUN. Ale Bepler je rekao amerikom pred-stavniku u OUN da e, kao socijalistika i mala zemlja koja se

bori za ouvanje nezavisnosti, Jugoslavija podravati mjere kojetome idu u prilog: Kao primjer jugoslovenskog stava,Jugoslavija bi glasala za komunistiku Kinu5 naspram Kineskognacionalistikog pokreta... ali Jugoslavija bi podrala iri kon-cept protiv SSSR-a koji podrava ogranieni koncept.6

Jugoslavija, SAD i Korejski rat 1950. godine

4 Branko Petranovi, Istorija Jugoslavije 1918-1988, Trea knjiga, NolitBeograd, str. 247-248; Dr. Jadranka Jovanovi, Jugoslavija i Savjet bezbjed-

nosti 1945-1985, Institut za savremenu istoriju Beograd, 1990, str. 36-43.5Narodna Republika Kina je proglaena 1. juna 1949. godine. Prvi joj je

predsjednik bio komunistiki voa Mao Tse- tung. Vlast komunistike Kine

nije priznao Tajvan, ostrvo u Kineskom moru koje su 1945. od Japanaca

preuzele kineske snage pod vostvom Chiang Kai- sheka (ostrvo se do tada

zvalo Formoza i bilo je pod japanskom kontrolom jo od 17.vijeka).6 US Department of State, Odlazni telegram, 30. septembar, 1949,

Document 800.00 Summaries/9-3049, Box No. 4064, Record Group 59


4/26


Izbijanje rata u Koreji 1950. godine pojaalo je osjeajjugoslovenske nesigurnosti i oekivanja sovjetskog napada. Kaolan Savjeta bezbjednosti, Jugoslavija je bila uvuena u vrtlograsprava s ciljem okonanja neprijateljstava, proces koji je

ubrzao odbacivanje njene ideoloke odbrane protivmeunarodne realnosti i upozorio je na neistraene mogunostisistemske saradnje sa drugim malim dravama. Istovremeno,Jugoslavija je naginjala blioj saradnji sa zapadnim zemljama,obzirom da su borbe na Dalekom istoku izgledale povezane saintenziviranjem provokacija du njenih granica s Maarskom,

Rumunijom i Bugarskom. Tako je tokom 1950. godineJugoslavija poela primati vojnu i ekonomsku pomo od straneSjedinjenih Drava i, to je jo vanije, raunala je na sigurnuameriku podrku u sluaju sovjetskog napada.7

U vrijeme otopljavanja odnosa sa Zapadom, Tito je poeo dapravi dobrovoljne ustupke u znak zahvalnosti. Zatvorio jejugoslovensko-grku granicu, ime je okonan ustanak grkih

komunista, ija je militantnost rasla i opadala u skladu sa zaht-jevima Kremlja. Tito je znao da Kina nije odobravala izgonJugoslavije iz Kominforma, jer je i sama je trpjela podStaljinovim okrutnim ekonomskim nametima. Tito je 5.oktobra1949. godine priznao MaoTse-tungov reim, nadajui se da ese i Mao takoe odluiti da napravi otklon od Moskve.Meutim, restriktivnija politika SAD prema Kini odbijala jeMaoa da se odlui na takav korak.8

Bitne komponente jugoslovenske spoljne politike voene u tovrijeme, inspirisane iskustvima koje je upravo doivljavala i

Zlatko Ivanovi

(Washington, D.C: National Archive), 1. (citat iz Nick S.Ceh, United States-

Yugoslav Relations, During the Early Cold War, 1945-1957, University of

Illinois at Chicago, 1998, str. 229).

7 Alvin Z. Rubinstein, Yugoslavia and Nonaligned World, Princeton, New

Jersey, 1970, str. 28.8 Jules Archer,Red Rebel - Tito of Yugoslavia, New York, 1969, str. 149.


5/26


zasnovane na naelima u kojima se nesvrstanost javlja u jo ne-razvijenoj formi, definisao je predsjednik Tito u ekspozeu pod-nijetom Narodnoj skuptini aprila 1950. godine. Prema njegov-oj izjavi, spoljna politika Jugoslavije imala je u to vrijeme

sljedee ciljeve: 1) ekonomsku i svaku drugu saradnju na bazipunog potovanja ravnopravnosti i nezavisnosti; 2) saradnju okonerijeenih pitanja koja su jo postojala u vezi sa prolim ratom;3) pravo malih i koloniziranih naroda da pred OUN brane slo-bodu i nezavisnost i da same odluuju o svojoj sudbini, i 4)borbu portiv stvaranja blokova i interesnih sfera.9

U Junu 1950. godine Koreja je bila ratom opustoena zemljau kojoj su carovali autoritarni vladari, nepismenost, epidemijekolere i siromatvo. Japanske trupe su 1945. godine, shodnosovjetsko-amerikom sporazumu, bile razoruane sjeverno od38 paralele od strane SSSR-a, a junije od te linije od straneSAD-a. Duge konferencije nijesu uspjele da ujedine naciju, priemu ni Sovjeti ni Amerikanci nijesu hteli da dopuste

mogunost da ujedinjena Koreja pree u protivniki tabor.Meutim, obje supersile su se nale u zamci krvavoggraanskog rata pri emu je od 1946. do juna 1950. godine ubi-jeno oko 100.000 Koreanaca. SAD, koje su podravale desnokrilo junokorejskih partija pod vostvom Syngman Rheeja, supoele povlaenje iz June Koreje 1948. godine ostavljajuiOUN ulogu medijatora. S druge strane, Sovjeti su se takoepovukli iz Sjeverne Koreje ostavljaljui za sobom reim Kim IlSunga i vojne savjetnike. Kada su 1949. godine Sjeverna iJuna Koreja postale nezavisne drave, borbe su prerastale ukonvencionalne sukobe da bi 1950. godine dolo do prekidasukoba.10


9 Dr Bojana Tadi, Nesvrstanost u teorijii i praksi meunarodnih odnosa,

Institut za meunarodnu politiku i privredu, Beograd 1976, str. 98-99.10 Walter LaFeber, America,Russia and the Cold War 1945-1984, Cornell

University, 1985, str. 99-102.


6/26


La Feber navodi tri potencijalna razloga za napad Sjeverne(Demokratske Narodne Republike) Koreje na Junu (Repu-bliku) Koreju 24. juna 1950. godine ime je zapoeo sukob: 1)Kim je vjerovao da je Rhee isuvie slab zbog toga to je izgubio

veinu u skuptini na izborima 1950. godine; 2) Staljin je pod-stakao Kima na sukob elei da ga odvoji od kineskih komunistai Mao Tse-tunga sa kojim je bio blisko povezan, i 3) unifikaci-jom Koreje elio se umanjiti znaaj ameriko-japanskih miro-vnih pregovora najavljenih u maju 1950. godine iz kojih suSovjeti bili iskljueni, a gdje je Japan figurirao kao potencijalna

opasnost azijskom komunizmu zbog ega je Trumman optui-van za stvaranje agresivnih vojnih blokova azijskih i pacifikihzemalja. SSSR-u je rat mogao pogodovati i da bi umanjio Maovuspjeh iji su primjer mogle slijediti i druge zemlje poputIndokine, Indonezije i Filipina, jer Staljin nije podnosionacionalne revolucije bez podrke SSSR-a i njegovih satelita.11

SAD su traile hitno zasijedanje Savjeta bezbjednosti, prekid

neprijateljstava i da se trupe agresora povuku iza 38 paralele.Sovjetski predstavnik Jakov Malik je od 13. januara 1950. boj-kotovao zasijedanja Savjeta bezbjednosti kao sovjetski protestzbog prisustva predstavnika Chiang Kai-shekovog reima.12

Jugosloveni su u odsustvu svog predstavnika Alea Beplera,preko njegovog zamjenika ure Ninia, osudili akt agresije, ali subili oprezni u pogledu kvalifikovanja agresora. Umjesto toga susmatrali da je potrebno uti miljenje obje strane i dat je predlog

Zlatko Ivanovi

11 W. LaFeber, str. 99-102.12 Pokazae se kasnije da je ova sovjetska reakcija bila briljivo priprem-

ana kao dio ratnih aktivnosti na Dalekom istoku s namjerom da se

povlaenjem predstavnika iz OUN izazove blokada njegovog rada. Meutim,

aktivnosti SAD su rezolucijom od 7. jula 1950. godine preduprijedile takav

postupak i omoguile stavljanje snaga OUN pod komandu SAD i preuzele na

sebe ulogu odbrane June Koreje.


7/26


da se predstavniku Sjeverne Koreje omogui da iznese svoj stav.Meutim, stav Jugoslavije nije prihvaen, ve je usvojenarezolucija amerike strane koja je govorila o oruanom napaduSjeverne Koreje, pozivala na neposrednu obustavu neprijateljs-

tava i na hitno povlaenje snaga Sjeverne Koreje na 38. paralelu.Amerika rezolucija usvojena je sa devet glasova uz apstinenci-ju jedino Jugoslavije. Rezolucija je dalje traila hitan izvjetajKomisije OUN iz Seula o stanju u Koreji, i traila podrku odsvih lanica OUN u provoenju te rezolucije, te da se uzdre odpodrke Sjevernoj Koreji.13

Stav Jugoslavije, da se obje strane pozovu na neodlonu obus-tavu neprijateljstava i na povlaenje na demarkacionu liniju,kako je istaknuto, nije prihvaen. Nasuprot ovom, obje supersilesu zauzele stavove u prilog onoj strani koju su pomagale. SSSRje traio osudu agresije s Juga, a Amerika je traila potvrdu zasvoju akciju pomaganja Juga svojim snagama. Za jugosloven-sku rezoluciju u Savjetu bezbjednosti da se odmah obustave

neprijateljstva i da se pozovu predstavnici June i SjeverneKoreje nije glasao niko osim Jugoslavije, dok su se Indija,Egipat i Norveka uzdrali od glasanja.14

Nakon neuspjeha da ostane po strani oko korejskog pitanja ineuspjeha njenog predloga za prekid neprijateljstava ipovlaenje trupa, Jugoslavija je 27. juna 1950. godine predloi-la novu rezoluciju, kojom je dodata klauzula pregovaranja. Idruga jugoslovenska rezolucija je takoe doivjela neuspjeh.Kada su kasnije toga dana SAD sugerisale da OUN pruineophodnu pomo Junoj Koreji, Jugoslavija je bila jedinazemlja koja je glasala protiv, dok su se Indija i Egipat suzdrali.


13 Darko Bekic,Jugoslavija u Hladnom ratu, Globus Zagreb 1988, str. 162-

163.14 Leo Mates, Meunarodni odnosi socijalisitike Jugoslavije, BIGZ

Beograd, 1976. str, 121-122.


8/26


SAD su izrazile uenje na takav stav Jugoslavije, kao ipovodom amerike rezolucije od 25. juna, to su Jugosloveniobjasnili injenicom da su godinu ranije priznali SjevrenuKoreju, da Jugoslavija nije priznala Komisiju OUN za rjeavan-

je korejskog pitanja, kao i da injenice koje su prezentirane 25.juna nijesu davale jasan znak koja je strana bila odgovorna zanapad. SAD su upozorile Jugoslaviju da je u njenom intereresuda se uspostavi primjer koji treba da slui kao nain djelovanjaSavjeta bezbjednosti OUN u sluajevima agresije. Kako jeJugoslavija glasala protiv druge rezolucije Savjeta bezbjednosti

od 27. juna na kojoj je osuena sjevernokorejska agresija, to jeizazvalo veliko podozrenje predstavnika Stejt Departmenta kojisu smatrali da Jugoslaviji takoe prijeti slina opasnost.15

Jugosloveni su sami bili zateeni zbivanjima u Koreji.Hladnoratovsko bure baruta je ipak eksplodiralo u Koreji, a nena Balkanu. Ale Bebler, koji je predstavljao Jugoslaviju uSavjetu bezbjednosti, kae da tada niko nije znao kako bi reago-

vao: Stav Jugoslavije je bio da treba preduzeti mjere kako bi seobustavila neprijateljstva i podnijela je prijedlog da se objestrane vrate na poetne poloaje. Amerikanci su tvrdili da jeSjeverna Koreja napala Junu Koreju i dobila je veinu za svojurezoluciju. Trygve Lie je oekivao da e Jugosloveni napustitidvoranu za Sovjetima, ali Jugosloveni za to nijesu imali razlo-ga. Amerikanci su i dalje vodili istu poltiku. Svojom veinom supostigli odluku na osnovu koje su junokorejska vojska i pri-padnici vojske nekih drugih naroda postali vojska Ujedinjenihnacija i dobili plave ljemove. Mi nismo podrali ovu politiku inismo glasali za nju. Nisu glasali ni Indija ni Egipat. Predloilismo prekid vojnih operacija i vraanje na poetne poloaje.

Zlatko Ivanovi

15 UN Security Council Document S/PV.474, 27 June 1950, 7,1; US

Department of State, Telegram Sent, June 27. Document 700.00 (S)/6-2750,

Box 3032, Record Group 59 (Washington D. C: National Archives), 1-2 , Citat

iz N. S. Ceh, str. 230.


9/26


Zahtijevali smo da obje strane poalju u OUN svoje delegacijena razgovore o primirju.16

Na sjednici Politbiroa CK KPJ u Beogradu 28. juna 1950.godine izvjetaj o sukobu oko Koreje sa zasijedanja OUN je pod-

nio Edvard Kardelj i tada je konstatovano da se jugoslovenskadelegacija u Njujorku nije pridravala instrukcija, poto je nadrugoj sjednici zasijedanja podnijela rezoluciju koja svojimstavom ne pokazuje jasno da je sukob u Koreji posljedicahladnog rata. Kritikovano je nastupanje jugoslovenske delegaci-je i od nje je zahtijevano da pri narednim nastupima strogo aps-

tinira. Zakljueno je da ubudue stav jugoslovenske delegacijemora biti neutralan i davati podrku svim miroljubivim tendenci-jama.17 Jugoslovensko rukovodstvo je smatralo da se komandantsnaga UN, general MacArthur nee zadovoljiti samo nanoenjemporaza Kim Il Sungovim divizijama juno od 38 paralele, negoda e ii dalje u nastojanjima da srui Kim Il Sungov reim.Staljin je solidarisanje Jugoslavije sa osudom Pjongjanga mogao

iskoristiti kao savren izgovor za napad na Jugoslaviju.18SAD su na osnovu rezolucije OUN od 27. juna 1950. godine

donijele odluku o formiranju vojne komande u Koreji koja jebila pod komandom Vaingtona. esnaest drugih drava je dalodoprinos u formiranju trupa UN, pri emu su SAD dale 50 %kopnenih trupa, 86% pomorskih i 93% vazdunih.19 Dva dana


16 Ale Bepler, Kako sam hitao seanja, NIRO etvrti jul, Beograd

1982, str. 253-254.17 Arhiv Jugoslavije, 507-CKJ, III Politbiro, CK KPJ/49 Zapisnik sa sjed-

nice Politbiroa CK KPJ, 28. jun 1950. godine18 Darko Beki,Jugoslavija u Hladnom ratu, Globus Zagreb 1988, str. 164-

165.19 US Senate, Committe on Foreign Relations and Committe on Armed

Services, Hearings: Military Situation in the Far East (Washington, 1951), str.

10. (http://www.archives.gov).


10/26


poslije napredovanja sjevernokorejskih trupa, Trumman je nare-dio dejstvo amerikih trupa.20

Jugoslovenske diplomate su u privatnim komunikacijama saamerikim kolegama izrazili zadovoljstvo injenicom da su

SAD reagovale brzo, efikasno i konzistentno u Koreji, madanijesu uvijek podravale ameriki stav u OUN.21 To je imalo zaposledicu da su amerike diplomate obavijestile jugoslovenskekolege da su uzajamni odnosi bili malo pogorani usljedjugoslovenskog stava u Koreji i podsjetili da bi takav stav imaoza posledicu obustavljanje zajmova od Svjetske banke. Iako

takva akcija nije nikada poduzeta, amerike diplomate su upo-zorile jugoslovenske kolege da e pomno pratiti njihovo nastu-panje u korejskim zbivanjima.22

Jugoslavija nije mogla da glasa za rezoluciju Savjeta bezbjed-nosti koju su podnijele SAD i Zapadne zemlje za pokretanjevojne akcije u Koreji zbog toga to je njih jo smatralaimperijalistikim silama, a sebe pripadnikom ideoloke

porodice u kojoj su SSSR, Kina i Sjeverna Koreja. Ako je to bioideoloki inilac u njenom stavu i opredjeljenju, moralo bi serei da je mnogo vaniji bio onaj inilac koji je proisticao izdnevne politike glasanjem za rezoluciju koju su podnijeleSAD i Zapadne zemlje, Jugoslavija bi potvrdila da je prela uimperijalistiki tabor, to je naveliko kolalo u novinama iizjavama vodeih ljudi Istonog bloka. Isto tako, Jugoslavijanije mogla glasati protiv rezolucije, jer bi to bilo protiv njenihvitalnih interesa s obzirom na opasnost koja joj je prijetila odSSSR i zemalja Kominforma, ali moda jo vie i zbog toga to

Zlatko Ivanovi

20 W. LaFeber, str. 102.21 Allen Acheson, 29. januar 1951, Spoljnopolitika dokumentacija SAD

(FRUS): 1951, IV, 1712, (citat iz: Paul David Lensink, Stvaranje Titovog puta

samostalnosti, Jugoslavija i SAD, Indiana University, 1995, str. 52).22 Zabeleka, Kosanovi i Campbell, 17. jul 1950. godine, ASOFEK, Dosje

23, # 18, (citat izP. D. Lensink, str. 52-53).


11/26


bi se time zamjerila SAD-u i Zapadu, od kojih je oekivala i tra-ila pomo i podrku. Najzad, glasanjem protiv rezolucije ona bistvorila lo presedan za mnoge koji bi se mogli nai u slinoj dile-mi prilikom mogueg odluivanja u Savjetu bezbjednosti o pokre-

tanju kolektivnih mjera protiv eventualnih agresora na nju samu.23

Rat u Koreji je podgrijao razmiljanja amerike vrhuke da jerat izmeu komunistikih i nekomunistikih zemalja neizbjean.Dravni sekretar Dean Acheson je smatrao da je Korejski ratupravo demonstrirao injenicu da SSSR eli opti rat. Kao iAcheson, mnogi u Stejt Deparmentu i Vrhovnom tabu su

protumaili rat u Koreji kao novu fazu sovjetske spoljne poli-tike. Tokom 1940-ih SAD su uviale ekspanzionistiku politikuSSSR-a koga su ipak smatrale ekonomski slabim za pokretanjeopteg rata. Rat u Koreji je pokazao, meutim, da SSSR imakapacitete za preventivna dejstva protiv Zapada. PredsjednikTrumman je upozorio Kongres da je Moskva moda odluila daje dolo vrijeme za poetak rata sa Zapadom. Ali kako je vrijeme

odmicalo, pokazalo se da to nije bio sluaj.24Sama reakcija amerike strane izazivala je neslaganje oko

pristupa krizi u Koreji. S jedne strane, otac amerike hladnora-tovske politike obuzdavanja SSSR-a George Kennan iameriki sovjetolog i ambasador u SSSR-u Charles Bohlen subili pripadnici umjerenije struje koji su na rat gledali kao naunutranje pitanje same Koreje, zagovarajui tezu da su sov-jetske reakcije u Koreji bile prozivod amerike politike uregionu: izjava Vaingtona da Juna Koreja ne spada u podrujeamerikih vitalnih interesa, te iskljuivanje SSSR iz procesapotpisivanja mirovnog ugovora sa Japanom koji je predviao



128.24 W. LaFeber, str. 102-124; Henri Kisinder, Diplomatija II, Verzal

Beograd, 1999, str. 421-437.


12/26


neogranieno stacioniranje amerikih trupa u regionu. Prevaguje ipak odnijela druga struja na elu sa dravnim sekretaromAchesonom i vojnim establimentom koji je smatrao da nasituaciju u Koreji treba vojno odgovoriti.25

Iako su SAD bile paljive oko kvalifikovanja ruske umi-jeanosti u dogaaje u Koreji, Trumman je uvjeravao Staljina daje amerika intervencija ograniena i izrazio nadu da e samiSovjeti dati podrku u vraanju situacije u prvobitno stanje.26

Sovjeti su, meutim, ponovo optuili Junu Koreju za napad naSjevernu Koreju da bi Zamjenik sovjetskog ministra inostranih

poslova Andrei Gromiko 4. jula 1950. godine zakljuio da se uKoreji vodi graanski rat u kome SSSR nee preduzimatinikakve akcije.27

Nastavak ratnih deavanja u Koreji obeavao je brzu pobjeduKim Il Sungovih trupa to je jugoslovensko rukovodstvo tjeralona dodatnu opreznost. Poloaj Jugoslavije naspram SSSR-a isatelitskih zemalja nije obeavao nita dobro i prijetio je poten-

cijalnim izbijanjem agresije u svakom trenutku. Tome u prilogilo je i prijetee raseljavanje pripadnika junoslovenskih man-jina iz pograninih podruja Maarske i Bugarske, kao i velikipokreti vojnih jedinica posebno u Bugarskoj i Rumuniji. Sukobiu Koreji pomakli su Jugoslaviju sa prednjih strana svjetskih zbi-vanja poslije pune dvije godine, iako se njena bezbjednosnasituacija nije popravila.

Na izbijanje rata u Koreji jugoslovensko rukovodstvo jegledalo kao na momento mori za Jugoslaviju. Optube koje jeJugoslavija upuivala na raun Sovjetskog Saveza vie nisu bile

Zlatko Ivanovi

25 George Kennan,Memoari, 1925-1950, Otokar Kerovani, Rijeka 1969,

str. 329-339.26 Harri S.Trumman, Memoirs, II , Garden City, New York, 1955-1956:

341, 346.27 Max Beloff, Soviet Policy in the Far East, 1944-1951, London 1953, str.

186.


13/26


u rukavicama, ve su govorile o tome da se vodi bitka na ivot ismrt. Pomo i podrka Zapada se prihvataju sa sve manjeustezanja, ali Jugogoslavija neprekidno naglaava da nee dapree u imperijalistiki tabor. Zapadu oigledno ne smetaju

mnogo te atavistike ideoloke natuknice, jer jugoslovenskisluaj svesrdno koristi u svojoj konfrontaciji sa SSSR-om iIstonim blokom.28

Rat u Koreji intenzivirao je prijetnje i bojazan od napada naJugoslaviju. Milovan ilas je dao sveoptu analizu sukoba i nepo-mirljivosti Jugoslavije sa SSSR-om.29 On je takoe u svom gov-

oru u ime Ministra vlade FNRJ na Kogresu nacionalnog komite-ta Jugoslavije za odbranu mira u Beogradu 17. jula 1950. godineistakao spremnost Jugoslavije da eli i hoe da ivi sa svim nar-odima u miru, kao i da Jugoslavija nema ni javnih ni tajnih spo-razuma ni sa jednom stranom, vladom ili grupom, niti se bavi bilokakvim planovima koji bi ugroavali drugu zemlju.30

Branko Petranovi, koji je objavio veliki broj istorijskih rado-

va na temu jugoslovenske istorije, istie da je sovjetsko-satelist-ska agresija na Jugoslaviju bila planirana za jesen 1950. godinei to kao drugi korak poto trupe Sjeverne Koreje umariraju uJunu Koreju. Tek kad je amerika intervencija u Koreji pokaza-la Staljinu da su SAD spremne da interveniu svuda gdje sma-traju da su joj intesrsi ugroeni, od napada se odustalo. Na dru-goj strani, zakljuuje Petranovi, Staljin je dosljedno izbjegavaodirektni oruani sukob sa SAD.31


28 Ranko Petkovi, Subjektivna istorija jugoslovenske diplomatije 1943-

1991. Beograd 1995, str. 32.29 Milovan ilas, Savremene teme, Borba 1950, str. 3-26.30 Bela knjiga o agresivnim postupcima vlada SSSR, Poljske,

ehoslovake, Maardske, Rumunije, Bugarske i Albanije prema Jugoslaviji,MIP FNRJ, Beograd, 1951, str. 402-403.

31 Branko Petranovi, Istorija Jugoslavije 1918-1988, Trea knjiga, Nolit

Beograd, str. 237.


14/26


Odlian prikaz sovjetskih kritika Zapada i Jugoslavije po-vodom dogaaja u Koreji dao je Radoica Luburi u svojoj knjiziVrui mir hladnog rata gdje se prikazom karikatura objavl-jenih u sovjetskoj tampi inkriminie Jugoslavija u slubi zapad-

nih zemalja. Karikature objavljene od sredine 1950. do kraja1953. godine prate i tekstovi u izvornom obliku. Najvie pom-injani izvori su najpoznatiji sovjetski list u tom periodu i ujednobilten KP SSSR moskovska Pravda, centralni organ Komin-forma (Informacionog biroa komunistikih i radnikih partija)Za trajni mir i narodnu demokratiju, kao i list jugoslovenskih

poliemigranata u Moskvi Za socijalistiku Jugoslaviju.32

Indijska vlada se 10. jula 1950. godine obratila sovjetskoj ikineskoj komunistikoj vladi s prijedlogom da se omogui pri-jem komunistike Kine u OUN i vraanjestatusa quo pro anteu Koreji odlukom proirenog Savjeta bezbjednosti (to jest potose u njega vrati sovjetski predstavnik).33 Staljin je 17. julaodgovorio da prihvata prijedlog, ali su ga SAD odbile.34

Stav jugoslovenske diplomatije povodom pitanja u Koreji vetada postaje jasan. Izmeu dva oblika hegemonije, jugoslovenkorukovodstvo ve tada bira sopstveni put nezavisnosti od obabloka, suprostvavljajui se u datom trenutku onome koji ga manjeugroava. Osim pitanja na meunarodnom planu, jugoslovenskorukovodstvo je bilo suoeno i sa velikim problemima unutranjeekonomske krize izazvane velikom suom 1950. godine. U izv-jetajima za 1950. godinu, CIA nije odbacila mogunost pojaaneakcije Moskve da destabilizuje i ukloni Tita i njegov reim, neiskljuujui ni mogunosti agresije, to jest vojnog napada.35

Zlatko Ivanovi

32 Radoica Luburi, Vrui mir hladnog rata, Podgorica 2007, str. 150-213.33 Sovjetski predstavnik Jakov Malik je ponovo zauzeo svoje mjesto u

Savjetu bezbjednosti 1. avgusta 1950. godine.34 Dord Kenan, Memoari, 1925-1950, Otokar Kerovani, Rijeka 1969,

str. 333-334.35 ORE 20-50, 01. 09. 1950.


15/26


Dokument CIA od 21. novembra 1950. godine sagledava efekteekonomske krize na stabilnost Jugoslavije. Sutinska inostranapomo je od najveeg znaaja, istakli su analitiari CIA zak-ljuujui da su opasnost predstavljali spoljni pritisci i unutranje

nezadovoljstvo. Ocijenjeno je, meutim, da e se Titov reim posvoj prilici odrati, mada e nesumnjivo oslabiti. Sovjetski ciljostae odstranjivanje Titove vlasti, iako Kremlj i dalje ne eli davojno napadne Jugoslaviju, ocijenjeno je u dokumentu.36

Identinu tezu potvrdio je i Bela Kiralji, maarski general uvrijeme korejskog sukoba, koji je tvrdio da su Sovjeti u vrijeme

rata u Koreji odbacili sve planove o vojnom napadu naJugoslaviju, nakon spremnosti Sjedinjenih Drava da vojnointerveniu u Koreji.37

tampa Kominforma je tvrdila da u Jugoslaviju stiu poiljkeamerikog oruja, a da su jugoslovenske luke pretvorene uamerike pomorske baze iz kojih treba krenuti noviimperijalistiki rat na Balkanu, kojim se ima nadoknaditi vojni

fijasko Vaingtona u Koreji.38U razmatranju uticaja zbivanja u Koreji na ameriku politiku

prema Jugoslaviji, vano je napomenuti da ni u jednom trenutkunije pominjana mogunost upotrebe amerikih trupa u svrhu odbi-janja sovjetske invazije. Opisujui politiku prema Jugoslaviji,general Omar N. Bradley, naelnik Vrhovne komande SAD, jeistakao da bi SAD obezbijedile isporuke pomoi, ali ne itrupe.39 To odslikava injenicu da odbrana Jugoslavije nije bila


36NIE-7, 21. 11. 1950.37 Bela K. Kiraly: Odbacivanje sovjetskih vojnih planova protiv Titove

Jugoslavije, (Objavljeno u Wayne S. Vucinich, i drugi, Na ivici rata i mira:

Sukob Tita i Staljina u istorijskoj perspektivi, New York, Columbia University

Press, 1982), str. 284-285.38Novoe vremja, Moskva, 20.VII 1950.39 Memorandum of Conversation, by the Ambassador at Large (Philip C.

Hessup), 12 July 1950, FRUS, 1950, 3:1655-1657, (citat iz John Swissler,


16/26


od vitalnog interesa za SAD, ali je bezbjednost Jugoslavije bilasvakako vana za SAD, to potvruje spremnost isporuke vojnepomoi. Vjerovatno da je Staljin preduzeo slinu akciju uJugoslaviji kao u Koreji, Sjedinjene Drave ne bi vojno inter-

venisale, prije svega zbog ogranienosti kapaciteta i resursa, jer jerat u Koreji ve imao uticaja na bezbjednost i nepredvidljivoststrateke situacije u Zapadnoj Evropi, pa je injenica da amerikidonosioci odluka ne bi optirali za ulazak u takav rizik.40

Odmicanjem zbivanja na korejskom ratitu dolazi do promjenestava SSSR-a. Sovjetski predstavik u Savjetu bezbjednosti Jakov

Malik sada je zagovarao blai stav da se predstavnikukomunistike Kine omogui prisustvovanje sjednicama Savjetabezbjednosti u statusu posmatraa, te da se pozovu predstavniciobje Koreje. Taj predlog je Jugoslavija podrala, ali on nijeproao.41 Bili su to prvi znaci, po mnogima, sovjetske spremnos-ti za kompromis, jer su tada snage OUN (sastavljene od amerikihi junokorejskih formacija) uspjele stabilizovati front. Korijeni

odluke o prelasku tih snaga u kontranapad iza 38 paralele datiralisu u Stejt Departmentu od sredine jula 1950. godine.42

Kennan je krajem ljeta 1950. godine smatrao da Sovjeti nije-su namjeravali da rat u Koreji pretvore u iri rat, ne oekujui uzto da e Sjedinjene Drave na to efikasno odgovoriti. Sovjeti sui dalje htjeli da izbjegnu opti rat, pa e drugim sredstvimapokuati da stvore nejedinstvo na Zapadu i da odvoje SAD odnjenih saveznika.43

Zlatko Ivanovi

Transformation of American Cold War Policy Toward Yugoslavia, 1948-1951.

Ph.D. dissertation, University of Hawaii, 1993 str. 249).40 J. Swissler, str. 23.41 D. Beki, str. 176.42 W. LaFeber, str. 113.43 Kennan Achesonu, 8. avgust 1950., FRUS, 1950, 1:361-67, Citat iz

Lorraine M. Lees, Odravanje Tita, Amerika, Jugoslavija i hladni rat,

Beograd, 2003, str. 128.


17/26


Daljim razvojem dogaaja nakon sjeverno-korejske agresije u

junu 1950. godine, uslijedilo je sjeverno-korejsko osvajanje

Seula (avgust 1950. godine) te potiskivanje neprijatelja sve do

lukog grada Pusana, gdje su junokorejske i amerike snage

bile u okruenju. Situacija je tada na terenu bila takva da je pot-

puna sjevernokorejska pobjeda bila samo pitanje trenutka.

Promjenljivi tok korejskog sukoba grozniavo je praen u

Jugoslaviji, jer se smatralo da su pobjeda ili poraz amerikih

snaga u Koreji, pod amblemom OUN od ivotnog znaaja za

bezbjednost i egzistenciju Jugoslavije. Mnogi od onih to su

navijali za Sjevernu Koreju nali su se u zatvoru kao pristaliceKominforma, to nije ostavljalo pristupa nikakvoj sumnji za

koga Jugoslavija stvarno navija. Ali u svom oficijelnom nastupu

u meunarodnim odnosima Jugoslavija je nastojala da demon-

strira neutralnu poziciju iz razloga koji su navedeni, ali i iz jo

jednog posebnog nije htjela da se zamjeri Kini, jer je Kinu

smatrala potencijalnim saveznikom u svom konfrontiranju saSSSR-om u meunarodnom radnikom pokretu.44

Interesantan sluaj preplitanja korejske krize sa opasnou

sovjetskog napada na Jugoslaviju predstavlja sluaj hapenja

tri lana hrvatske republike vlade Duana Brkia, Rada igia

i Stanka Opaia, 9. septembra 1950. godine jer su, osim

optubi za iznoenje prosovjetskih stavova, ova trojica bila

optuena da su nakon izbijanja Korejskog rata irili propagan-

du o sovjetskoj vojnoj sili, navodno tvrdei da je Korejski rat

isto amerika stvar, te da SSSR ima pravo to u Savjetu bezb-

jednosti ne eli sjedeti sa predstavnikom Chiang Kai-shekovog

reima.45



128.45 D. Beki, str. 176-179.


18/26


U to vrijeme, meutim, dolazi do obrta na korejskom ratitu.SAD su ponovo osigurale veinu glasova46 pa je 11. avgusta1950. godine donijeta rezolucija OUN kojom se trupama OUNodobrava prelazak preko 38 paralele. Ameriki general

MacArthur je predvodei ameriki kontigent pod plavim lje-movima OUN i junokorejske trupe izvrio 15. septembra iskr-cavanje duboko u zaleu sjevernokorejskih trupa kod Inchona, itime zaustavio povlaenje plavih ljemova kod krajnjeg jugaKorejskog poluostvra Pusana. Time se situacija dramatinopreokrenula u korist snaga OUN-a koje su nastavile nezaus-

tavljivo napredovanje prema sjeveru. Snage OUN-a sutaktikim manevrom prekinule linije snabdijevanja sjevernoko-resjke vojske i dovele je tom operacijom u nezavidnu situaciju.Nekadanji agresor se pretvorio u rtvu bivajui okruen ipotiskivan od saveznikih jedinica. Snage OUN-a su uspjele do1.oktobra 1950. godine doi do dravne granice koja je razdva-jala dvije Koreje, odnosno do 38 paralele.47

Jugosloveni su preduzeli i dodatne korake u OUN kako biuveali vlastitu bezbjednost i popravili veze sa Zapadom. NaPetom zasijedanju Generalne skuptine Edvard Kardelj je prviput iznio obrise nove jugoslovenske politike da narodiJugoslavije ne mogu da se sloe sa postavkom da ovjeanstvoima da bira samo izmeu hegemonije ove ili one politike.Kardelj je istakao da mi smatramo da postoji i drugi put, a to jeput naporne, ali neophodne demokratske borbe za svijet slobod-nih i ravnopravnih naroda. On je kritikovao sjevernokorejsku isovjetsku politiku i predloio da se demarkaciona linija obnovi

Zlatko Ivanovi

46 Jugoslavija je bila suzdrana, ali se priklonila amerikoj inicijativi o for-

malnom proirivanju prava Generalne skuptine u sluajevima kada je rad

Savjeta bezbjednosti blokiran. Ona je bila svjesna da time ini veliki ustupak

SAD, ali i zaokupljena okolnostima neposredne sovjetske prijetnje.47 Alan R. Millet, The War of Korea: 1950-1951, They Came form the

North, University Press of Kansas, 2010.


19/26


na 38 paraleli a narod Koreje izabere jedinstvenu vladu.48 Kriti-kujui sovjetski hegemonizam, neprijateljske aktivnosti SSSR-ai drugih istonih zemalja prema Jugoslaviji, Edvard Kardelj jeiznio sljedei apel u sjeditu OUN: U ime vlade FNRJ izjavlju-jem sljedee: Narodi Jugoslavije su branili u prolosti i branieu budunosti svoju nezavisnost i integritet svoje zemlje od svakeagresije i od svakog pokuaja da se ugrozi njihovo pravo da usvojoj zemlji sami odluuju. Oni nee da uestvuju u bilokakvom agresivnom ratu i ele da ive u trajnom miru i mirolju-bivoj saradnji sa svim narodima, a pogotovu sa svojim susjedi-

ma. U duhu svog miroljubivog stava vlada FNRJ izjavljuje da jespremna da sklopi sporazum o trajnom miru i nenapadanju sasvakom socijalistikom zemljom.49 Ovaj apel u Moskvi setumaio kao znak slabosti pa je umjesto ruke pomirenja dolo dojo eeg agresivnog pritiska. Time je prvi put poslijepovlaenja u izolaciju 1948. godine, Jugoslavija izala na svjet-sku scenu kao protagonist jednog novog odnosa u svijetu.50

Jugoslavija je u oktobru u OUN podrala rezolucijuUjedinjavanje radi mira, koja je omoguavala Generalnojskuptini da djeluje u situaciji kad je vetom jedne od stalnihlanica Savjet bezbjednosti sprijeen da to uini.51

Sve oi bile su tom trenutku uprte u Kinu. Na upozorenjakineskog Ministra inostranih poslova da Kina nee sjedeti


48 Borba, Beograd, 27. IX 1950, Bela Knjiga o agresivnim postupcima

vlada SSSR, Poljske, ehoslovake, Maardske, Rumunije, Bugarske i

Albanije prema Jugoslaviji, MIP FNRJ, Beograd, 1951, str. 403; Ale Bepler,

Kako sam hitao - Seanja, Beograd 1982, str. 254.49 Borba, Beograd, 27. IX 1950, Bela Knjiga, str. 403; Vladimir Dedijer,

Izgubljena bitka Josifa Visarionovia Staljina, Rad, Beograd, 1978, str. 351-

352.50 Leo Mates, Meunarodni odnosi socijalitike Jugoslavije, BIGZ

Beograd, 1976. str, 123.51 Rubenstein, Yugoslavia and the Non-alligned world, str. 29.


20/26


skrenih ruku ako snage OUN preu 38 paralelu, jer je Korejanjen susjed, Mac Arthur je odgovorio nuenjem ultimatuma opredaji Sjeverne Koreje 16. oktobra 1950. godine. Kineskidobrovoljci su 16. oktobra preli rijeku Yalu iz Mandurije u

Sjevernu Koreju, izazvavi time drugi veliki preokret u ovomratu. Nakon tri sedmice borbi i velikih gubitaka, snage OUN suopet bile u povlaenju iza 38 paralele.52

S obzirom da se bliio dan amerikih izbora, aktuelni pred-sjednik Trumman i Dravni sekretar Acheson su smatrali da suodlukom o prelasku snaga OUN preko 38 paparele i

oslobaanjem Sjeverne Koreje umanjili uticaj konkurentskihRepublikanaca i pristalica radikalnog senatora McCarthyija.Radikalni elementi, kao to je bio izuzetno sposobni generalDouglas Mac Arthur, zalagali su se za radikalizaciju odnosa saKinom, unitenje komunizma, bezuspjeno traei dozvolu zaupotrebu atomskog oruja. Meutim, pogoranja ratne situacijeu Koreji, amerika diplomatija je pokuala nadomjestiti kom-

promisom sa NR Kinom tako to e za njen dezangaman uKorejskom ratu jemiti sigurnost njenih granica, uz pokuaj dase Kina odvoji od SSSR-a.53Na sastanku sa britanskim premi-jerom Atleejem, Trumman i Acheson su ga u Vaingtonu 4.decembra 1950. godine ubijedili da nee biti upotrebe atomskogoruja u Korejskom ratu.54

Znaajne aktivnosti jugoslovenske diplomatije na Petom zasi-jedanju OUN kulminirale su njenim predsjedavanjem Savjetombezbjednosti u trenutku kada je 24. novembra 1950. godine usjedite OUN stigla kineska delegacija prevoena generalomWuom. S obzirom da se vei dio jugoslovenske delegacije ve

Zlatko Ivanovi

52 W. LaFeber, str. 114-116,53 14. februara 1950. godine potpisan je u Moskvi sovjetsko-kineski spo-

razum kao ugovor o tridesetogodinjem prijateljstvu i meusobnoj saradnji u

sluaju agresije na jednu zemlju.54 W. LaFeber, str. 116-124.


21/26


vratio u zemlju 23. novembra 1950. godine, odgovornost je palana lea Dr. Alea Beplera. Sve delegacije su polagale velikenade u kineske predstavnike, oekujui da e oni u sjedituOUN prihvatiti pruenu ruku svjetske organizacije i doprinijeti

da se Korejski rat i teka situacija to ju je on izazvao konanorijee. Nastup kineske delegacije pokazao je, meutim, da seona nalazila pod potpunom kontrolom SSSR koji je, tavie,elio da Kinu uvue u korejski sukob i konfrontira sa Zapadom.Kineski predstavnik je odbio mogunost primirja i napao vladuSAD zbog invazije Tajvana i agresije u Koreji.55

Dalji nastavak ratnih operacija u Koreji dovodi do uvoenjavanrednog stanja u SAD: armija se poveava sa 2,5 na 3,5 milionavojnika, dok se nacionalna ekonomija stavlja pod dravnu kon-trolu, a proizvodnja preusmjerava za potrebe odbrane. Kineskejedinice u napredovanju 26. decembra prelaze 38 paralelu.56

U svojoj analizi od novembra 1950. godine, CIA konstatujeevoluciju jugoslovenskog stava po pitanju rata u Koreji

navodei da je ...Korejska kriza, posebno od intervencijekomunistike Kine, prinudila Jugoslaviju da napusti svoju pozi-ciju neutralnosti i proklamuje svoju podrku akciji OUN protivagresorskih zemalja. Do tada, Jugoslavija se suzdravala odpodrke OUN-u protiv Sjeverne Koreje, zahtijevajui posre-dovanje u rjeavanju problema i zalaui se da OUN dodijeleSjevernoj Koreji i komunistikoj Kini mogunost da raspravlja-ju o korejskom pitanju. Meutim, u septembru 1950. godine,Kardelj je uporedio djelovanje Sjeverne Koreje sa kampanjomKominforma protiv Jugoslavije dok je u novembru stavJugoslavije bio jo blii stavu SAD po pitanju korejske krize.Predstavnik Jugoslavije u Savjetu bezbjednosti je uestvovao uraspravi o stavljanju albe SAD protiv kineske intervencije na

prvu taku dnevnog reda. Maral Tito je izjavio dopisniku New


55 D. Beki, 197-189.56 W. LaFeber, str. 119-121.


22/26


York Timesa Sulzbergeru 6. novembra 1950. godine da e nje-gova zemlja potovati svaku odluku OUN oko agresijekomunistike Kine u Koreji. Takoe je dodao da po njegovommiljenju neprestana opasnost sa kojom je Jugoslavija suoena

ini malo izvjesnim da e jugoslovenske trupe biti pozvane dase bore izvan Jugoistone Evrope.57

Sjednica Politbiroa CK KPJ odrana 5. decembra 1950.godine razmatrala je izvjetaj Edvarda Kardelja sa zasijedanjaOUN u kome se istie da je zasijedanje proteklo u konfrontacijiamerike i sovjetske delegacije oko sukoba u Koreji.

Jugoslavija je izabrana u Komitet Ujedinjenih nacija iji jezadatak bio da procjeni vojne aktivnosti koje OUN treba da pre-duzmu u sluaju agresije. Nae veze su se proirile i na ugledje porastao. Rusi su imali prema nama drukiji stav nego lani, tj.tendencija da imaju s nama kakav-takav diplomatski odnos,istakao je Kardelj. Mada se ovdje fokusiramo na djelove izla-ganja koji se tiu korejskog sukoba, vidljivo je da je na Titovu

inicijativu Politbiro CK SKJ odluio po prvi put da Jugoslavijazatrai i vojnu pomo od Zapada, ime su ustvari poelepripreme za odbrambeni rat protiv mogue agresije s Istoka.58

Zavravajui kalendarsku 1950. godinu, Kardelj je poslanici-ma Narodne skuptine predstavio novu jugoslovensku spoljno-politiku doktrinu, izgraenu nakon sukoba sa Kominformom,koja je posjedovala realne interese i meunarodnu doktrinumalih i nerazvijenih naroda svijeta, koja e svoju punu afirma-ciju doivjeti tek desetak godina kasnije. Po Kardelju, socijal-izam vie nije bio usamljeno ostrvo u kapitalistikom okruen-

ju, dok je oslobodilake kolonijalne ratove ocijenio pravednim,

Zlatko Ivanovi

57 CIA NIE-7, The Curent Situation in Yugoslavia, 21 November 1950,

(From National Communism to National Collapse - US Intelligence

Communitiy Estimative Products on Yugoslavia, 1948-1950, December

2006), str. 90.58 D. Beki, str. 194-195.


23/26


ali je u svijetlu iskustva s Korejskim ratom rekao da svakitakav rat zahtijeva analizu konkretnih uslova u kojima se odvijai njegov uticaj na stvar opteg mira u svijetu uopte.... U tomcilju mi moramo osuditi svaki pokuaj potinjavanja

oslobodilakih pokreta ili ratova naroda za njihovu nezavisnost tuoj hegemonistikoj politici. Kardelj je otro osudiospoljnu politiku SSSR i Kine optuivi ih da su pod izgovoromda tite mir pokrenuli rat u Koreji, dok je ekonomsku pomo toje Jugoslavija dobivala od SAD i Velike Britanije ocijenio kaoprimjer onoga to miroljubiva koegzistencija treba biti.59

Dalju fazu sukoba u Koreji karakterie ponovni prodorkomunistikih snaga u Junu Koreju (januar-februar 1951.godine). Kineska vojska osvojila je Seoul 4. januara 1951.godine, ali su ga snage Ujedinjenih nacija ponovo zauzele 11.aprila iste godine. Vojno zapovjednitvo Ujedinjenih nacija seodluilo da u oktobru 1951. godine pokrene snaan protivudar sciljem potiskivanja kineskih jedinica u Sjevernu Koreju.

Poslednju fazu rata predstavlja poziciono ratovanje koje sepoelo uvrivati u junu 1951. Ve od tada nijedna strana nijeimala vie snaga, a niti motivacije za dalje ofanzivne akcije.Pregovori zapoeti u avgustu 1951. godine u Kaesongu uSjevernoj Koreji su se oduili jo dvije ratne godine. Mac Arthurje smijenjen nakon to je htio proiriti ratne operacije na Kinu.Mirovni sporazum je konano potpisan 27. avgusta 1953.godine u Panmunjonu. Posljedice Korejskog rata traju dodananjih dana pri emu demilitarizovana zona (iroka 4 km i250 km dugaka dravna granica) dijeli Koreju po 38 paralelipokazujui da je i u dananjem dobu politika ideologijanekadanjih vremena jo uvijek aktuelna u pojedinim djelovimasvijeta, iako se blokovski sistem raspao. Uz velike rtve, oko

jedan milion poginulih boraca na obje strane (najvie na sjever-nokorejskoj i kineskoj strani te oko 34.000 Amerikanaca), u ratu


59 Edvard Kardelj,Nova Jugoslavija u savremenom svetu, Kultura, 1951.


24/26


25/26


trupa sjevereno od 38 paralele, kada je upuen apel za mirnoujedinjenje. Amerika istraiteljica Kathren Weathersby smatrada poto su SAD podrale Junu Koreju, ona je odbacila taj apel,a Kim Il Sung je predloio iznenadni napad. Ona dalje tvdi da je

tog proljea, Kim Il Sung boravio u Moskvi kada je konanodobio Staljinovo odobrenje za napad, zasnovano na izvjetajimabritanskih pijuna koji su radili za KGB da se Koreja nalazi izvanamerikih odbrambenih linija, te dodaje da je dozvolu za napadStaljin dao prvenstveno zbog odnosa sa kineskim liderom MaoTse-tungom koji bi svakako podrao taj napad i time uveao svoj

ugled u komunistikom svijetu spram Staljina.62

Govorei na estom kongresu Komunistike partije Jugosla-vije, odranom od 2. do 7. novembra 1952. godine u Zagrebu,Josip Broz je istakao:

Ja sam naprijed spomenuo da je Korejski rat posljedicaimperijalistike politike podjele Koreje na sfere interesa imijeanja u unutranje poslove te zemlje. Prema tome, taj rat

nema veze sa interesima i zahtjevima korejskog naroda za ujed-injenje i nezavisnost. SSSR je iskoristio svoj uticaj u SjevernojKoreji da bi, gurnuvi Sjevernu Koreju u agresivan rat,prigrabio tuim rukama i Junu Koreju pod svoj uticaj. ineitu konstataciju, ja nimalo ne smanjujem odgovornost zapadnihsila, koje su takoe krive za situaciju koja je nastala u Koreji,jer je kao rezultat njihovih sporazumijevanja oko podjele nainteresne sfere i poeo 1950. godine, Korejski rat koji moe dase pretvori u svjetski sukob.63

Imajui u vidu relativno vjeto laviranje Jugoslavije izmeuIstoka i Zapada u vrijeme korejskog sukoba, svojevrsnupolitiku ironiju predstavlja injenica da su ne mnogo godina


62 Daniel Sneider, Archives Reveal Cold War History, Christian Science

Monitor, January 20, 1993 http://www.csmonitor.com/1993/0120/20081.html63 Borba Komunista Jugoslavije za socijalistikuu demokratiju, VI Kongres

KPJ, str. 17.


26/26

poslije njegovog zavretka64 Jugosloveni oficijelno prihvatilida je agresor bila ne Sjeverna, ve Juna Koreja. Jugoslavija sevratila svojoj ideolokoj porodici (socijalistikih zemalja) i to jebila cijena koju je morala da plati da bi obezbijedila prijateljst-vo Kim Il Sunga.65

* * *Promjena jugoslovenskog stava po pitanju Koreje svakako

nije bila rezultat altruizma ve jednostavan odraz politikepodravanja mjera koje e po miljenju reima osnaiti

jugoslovensku bezbjednost i interese. Kineska intervencija uKoreji je oigledno imala za posljedicu da su se Jugosloveniplaili da bi sovjetski blok mogao biti spreman da rizikujeposljedice agresije protiv Jugoslavije. Shodno tome, Beograd jeelio da ima jasan stav o protivljenju agresiji, tako da ne bi bilosmetnji da zatrai podrku Ujedinjenih nacija u sluaju napadana Jugoslaviju. Sovjetsko rukovodstvo smatralo je da bi u

sluaju napada na Jugoslavaju dolo do trenutne amerike umi-jeanosti u Jugoslaviji, to bi za posljedicu imalo ozbiljan odlivresursa iz sovjetske orbite i veliki rizik da bi konflikt mogao pre-rasti u opti rat.

64 Primirje je potpisano u Panmunjonu 27. juna 1953. godine, a Koreja je

ostala podijeljena na dvije drave.65 Ranko Petkovi,Jedan vek odnosa Jugoslavije i SAD, Beograd 1992, str.

129.

Documents

Zlatko Ivanović - Jugoslavija, SAD i Korejski rat 1950. godine.pdf