Dzie

ci m

ają

za

małe

sz

częk

i, aby

po

mie

ścić

wsz

ystk

ie

32 z

ęby

doro

słyc

h.

Dlat

ego

na

pocz

ątku

m

usim

y da

wać

sob

ie

radę

z 2

0 m

ały

mi

zęba

mi „p

róbn

ymi”.

Zęby

są

pier

wsz

ym n

arzę

dzi

em

wyk

orzy

styw

anym

do

przy

swaj

ania

jed

zen

ia.

Pokr

yte

biał

ym s

zkli

wem

, któ

re je

st

naj

twar

dsz

ą rz

eczą

w n

aszy

m c

iele

, dos

kon

ale

sobi

e ra

dzą

z r

ozd

robn

ien

iem

pok

arm

u. B

ez

nic

h n

ie d

a si

ę zj

eść

naw

et k

anap

ki, c

hyb

a że

zm

ieli

my

ją n

a lu

źną

papk

ę.

Czło

wie

k w s

woi

m ż

yciu

ma d

wa

zest

aw

y zę

bów: m

lecz

ne

i st

ałe

.

ma

siede

m lat i właśnie zaczął tracić

MLECZNE Z

ĘBY.

Mateusz

Dlacz

ego

tak

się

dzie

je?

2

SIEK

ACZ

odcina

KIEŁ

przy

trzy

muje

i ro

zryw

a

PRZE

KRÓ

J ZĘ

BATR

ZONOWEG

O

Jak

się

dob

rze

przy

jrzy

cie

swoi

m z

ębom

, to

zoba

czyc

ie,

że m

ożn

a po

dzi

elić

je n

a gr

upy

. Prz

edn

ie s

ą os

tre

i pła

skie

, za

nim

i ste

rczą

poj

edyn

cze

szpi

ce, z

a kt

órym

i wid

ać ju

ż ty

lko

szer

okie

tw

ory

z w

głęb

ien

iem

w ś

rod

ku. T

a ró

żnor

odn

ość

pozw

ala

pełn

ić w

iele

fu

nkc

ji.

ZĘBY

PRZ

EDTR

ZONOW

EI TR

ZONOW

Ero

zcie

rają

i m

iażd

żą

koro

na

szkl

iwo

zębi

na

Mia

zga

wyp

ełniona

ner

wam

i, ży

łkam

i i tę

tnicam

i, kt

óre

dost

arc

zają

kr

ew

do z

ęba.

szyj

ka

korz

eń

3

Węch to zmysł, który bada skład chemiczny

powietrza. Wykrywa zapachy i przekazuje

informacje do mózgu, który ocenia, czy

wrażenia są pozytywne, czy nie. Ta decyzja

ma ogromny wpływ na odczuwany smak. Odpowiedni zapach może nawet sprawić, że poczujemy się głodni, mimo że jesteśmy najedzeni.

Dziurka w nosie

Tak wygląda Twoja głowa w środku

w czasie jedzenia.

GARDŁO

JAMA

US

TNA

JAMA NOSOWA

JĘZYK

Nerwy

węchowe

przekazują d

o

mózgu informacje

zapachowe.

nagłośnia

A tak wygląda Twoja głowa na zewnątrz, gdy za dużo weźmiesz naraz do

buzi.

Zaraz po odgryzieniu pokarmu do akcji wkracza

język. Miesza jedzenie ze śliną, podsuwa nawilżone kawałki

pomiędzy zęby trzonowe oraz bada skład chemiczny

przeżuwanego kęsa. To właśnie dzięki tej analizie

odczuwamy smak.

5

Wyczuwalny nawet w bardzo małej ilości pozwala uniknąć zjedzenia trucizny.

Nasz język to wyjątkowy narząd. Służy nie tylko do mielenia i przesuwania kawałków jedzenia. Bez niego nie moglibyśmy ssać, mówić ani odczuwać smaków.

PIĘĆ PODSTAWOWYCH SMAKÓw

GORZKI

UMAM

I

SŁoDkI

SŁONYKWAŚNY

Trucizny są zazwyczaj gorzkie.

Jego istnienie zostało potwierdzone dopiero w 2000 roku. Nazwa pochodzi z języka japońskiego i oznacza „przyjemny, słonawy smak”.

Cały język jest pokryty brodawkami smakowymi,

które badają wszystko, co włożymy do buzi. Rozpuszczone

w ślinie drobinki wpadają w małe otworki. Tam są

analizowane przez czujniki nazywane KUBKAMI SMAKOWYMI.

Jeśli receptor znajdzie węglowodany, to poczujemy

słodki smak. Brod

awki

mog

ą m

ieć

różn

e ks

ztałt

y. O

krąg

łe,

grzy

bowat

e, liściast

e i nit

kowat

e.

BRODAWKI SMAKOWE

6

że język jest podzielony na strefy, z których każda rozpoznaje tylko jeden smak. Na przykład czubek języka wykrywał tylko słodkości. Było to

bardzo powszechne nieporozumienie,

Słyszeliście kiedyś, jak ktoś

z zakłopotaną miną mówi:

MAM TO NA KOŃCU JĘZYKA?

To powiedzenie określa stan,

w którym zapomina się jakiegoś

słowa, jednocześnie pamiętając

pewne jego cechy. Na przykład

pierwszą literę lub ostatnią

sylabę. Zazwyczaj przy odrobinie

wysiłku zablokowany wyraz

szybko się przypomina.

Z MAPĄ SMAKÓWWPADKA

UPS…

Wiemy, że cała powierzchnia języka wyczuwa wszystkie podstawowe smaki.

Jednak jeszcze do niedawna w wielu książkach można było przeczytać,

do którego doprowadzili autorzy podręczników na początku XX wieku.

Źle przeczytali pracę naukową, a potem przez wiele lat powtarzali własny błąd.

ŁAMAŃCE JĘZYKOWE to zdania, które zostały

tak wymyślone, aby były bardzo trudne do wymówienia. Aby

zrozumieć, o co chodzi, Spróbuj szybko powiedzieć:

Pchła pchłę pchała, pchła płakała.

7

Fetor zgniłych jaj jest tak ostry

i nieprzyjemy, że każdy, kto

go poczuje, skręci się

z obrzydzenia. Ten odruch to

obrona naszego organizmu przed

trującym siarko-

wodorem, którego nawet

mini malna obecność

w powietrzu jest łatwo

wyczuwalna.

Smród zgniłych jaj jest tak okropny, że nie tylko ich nie zjemy, ale będziemy chcieli znaleźć się jak najdalej od nich.

Zapach karmelu to jedna

z naj-słodszych

woni, jaką znamy.

Naukowcy potrafią stworzyć przezroczyste płyny, które mają określony zapach.

Olejki kwiatów są często wykorzy-stywane do tworzenia perfum.

Potrafi zmienićnawet

smak kwaśnej cytryny.

8

Wiemy już, że odczuwamy smak dzięki brodawkom znajdującym się na języku. Jednak (mimo że dziwnie to zabrzmi) nie tylko smak jedzenia decyduje o tym, jak ono smakuje. Zapach ma ogromny wpływ na to, czy jakaś potrawa będzie pyszna, czy nie.

Można robić z nich różne pachnidła albo dodawać do jedzenia, aby poprawić jego sm

ak.

Zapach wanilii sprawi, że zwykły serek będzie smakował jak wyśmienity deser.

Niektóre zapachy

budzą w nas niespodzie-

wane skojarzenia.

Mięta orzeźwia

i odświeża. Dlatego jest doskonałym

dodatkiem do napojów chłodzących

i gum do żucia.

Wniektórych sklepach rozpyla się zapachy, aby pobudzić odpowiednie skojarzenia. Sklep z cukier-kami mógłby pachnieć wanilią lub czekoladą, a za to sklep z ubraniami powinien mieć zapach świeżo upranego materiału.

Ocet spirytusowy ma ostry, nieprzyjemny zapach. To dlatego, że w dużych ilościach jest szkodliwy i nasz

organizm chce nam o tym przy-

pomnieć. Jednak stosowany z umiarem pobudza apetyt i jest smako-witym dodatkiem do wielu potraw.

9

Podobnie jak zapach, wygląd potrawy ma duży wpływ na wrażenia smakowe. Aby to

zrozumieć, wystarczy wyobrazić sobie wspaniały czekoladowy

deser. Czy gdyby wyglądał jak szaro-zielona smoła, nadal by

wam smakował? Nawet jeśli smak i zapach pozostałyby bez zmian?

Przyjrzyj

się tym

czterem

porcjom

lodów. Która

z nich ma smak

owocowy? Która

jest kwaśna,

a która słodka?

Czy jakaś wygląda

na smaczniejszą

od innych? Czy

jesteś w stanie

odpowiedzieć na te

pytania?

Zróbmy eksperyment.

10

Jeśli tak, to znaczy, że zanim spróbujemy lub powąchamy jedzenie, już domyślamy się, jak może smakować. To nastawienie wzmacnia nasze doznania. Ciemnobrązowe lody będą smakować bardziej czekoladowo, niż gdyby miały kolor zielony.

Niektórzy producenci tanich landrynek wrzucają do opakowania różnokolorowe cukierki o identycznym smaku. Gdy sięgniemy po żółtego cukierka, wyda nam się inny niż czerwony, ponieważ pewne kolory jedzenia kojarzymy z odpowiednimi smakami. Sugestia jest tak silna, że zaczynamy dostrzegać różnice, tam gdzie ich nie ma.

11