ZAYiF HAD~SLE k G k 1 uc SUAL VE uc CEVAP VEYA

GUNYETU'L-ELPULA'~ D

-- YAZAN: Alldme el-Hdfiz Ebii't-Tayyib Senmsii'l

-Hakk el-Azinldbddi.

- Terciime: Dog.Dr. ibrahim Cdnan.

Bazi hadis meselerine agrklama getirmek maksadiyla, Siinenii Ebi D h u d gdrihlerinden el-Azimiibddi tarafindan te'lif edilen agagdaki ridle, bir ktsim miihim meseleler iizerine sundugu degerli bilgilerden bagka, dini bir mes'elenin hallinde, kdriha-i gahsiyesine dayanaxak: "kanaatimce ..." ile yorum yapmak gibi muhata- rali bir yola siilDk eden zamanlmrzln acelecilerine karyhk, bu gibi durum- larda, islam dlimlerinin rivdyet ve nassadayanan qoziim yollar~m gosteren ornek- ler sunmasi yoniiyle de miihim ve kiymetli bir gah~madir. Cendb-I Hak hepimize tefeyyiiz nasib etsin.

NOT: Fakiiltemiz dergisinin hitabettigi okuyucu kitlesinin genigligni gdz oniine alarak, meslekten olmayanlar~n anlamakta ve hattd liigatlarde bulmakta giigliik gekecegi bdz~ teknik tdbirleri bdzan parantez iqerisinde, bdzan da dip notta aqikladik. Okumadaki akicil~gi bozacak olan bu du~iim iqin ehl-i ilirhden oziir dileriz. (Ceviren).

. B I S M ~ L L A H ~ R R A H M A P ~ I R R A H I M . - ^ Hamd aemlerin Rabbmadir. Saldt ve seldm da O'nun Resitlu Mustafa'ya, Al-i pdkine ve Ash5.b-I tdhirine ve ahzdb-I miistaktmine olsun.

, el-Abdu'z-zaif EbiYt-Tayyib Muhammed Semsii'l-Hakk el-Azimdbiidi -ki Alliih onun ve babalarinln ve hocalar~nin giindhni affetsin- der ki: "Bir kaq mese- leye temds edecek olan .bu krsa ara~tirmaya Gzliryetii'l-Elndi ismini verdim.

S U A L : Muhaddislerin kulla~ldr~r: "Bu ltadis sal~iltde~ildir (Hdza'l-hadi- su la yasrhhu)" siizii ile "Brr hadis sdbit degildir (Hdzd'l-hadisri Id yasbitu) siizii arasmdakijhrk ~redir ? Bimlar aynr mcinaya nzr, farkIr nrdnalara mr geIirIer, bzr sa- lerle ne de~nek istiyorlar?

I i E L C E V A P : "Sahih degildir" ve "Sdbit degildir" sozleri muhtelif mdnL ~larda kullanh. m e r , "saltlllt degildir" ve "sabit degildir" sozleri ile, bdzl kereIer Irivdyetin zaylfhm ifdde etmeyi (fsbdtu'z-za'f) ve sahih veya hasen (1) bir tarik'ten gelmemig bulundugunu haber vermeyi kastederler. Bu sozle asla rivdyetin ?nevzu

I (yiini uldurma ve bdtd) oldugunu (isbiitu'l-vaz) ifiide etmek istemezler. Nitelim- Suyati, el-Le'dli'l-Mesnfi'a fi'l-Elzddisi'l-Mevza'a'da Kitcibu't-Tevhid boliimiinun bidiiyetlerinde der ki: "eg-Seyh Bedreddin ez-Zerke~i en-Niiketii ald jbibni's-~ald1z'- lnda der ki: "Sahih degildir" soziimiizle "mevzudur" soziimiiz arasinda buyiik mesdfe vardir. Zira "mevzu" oldugunu soylemek Hz. Peygamber (sallalldhu aley- hi ve sellem) haklunda yalan ve uydurmada bulunmay~ kesin bir dille ifiide etmektir. Halbuki, "sahih degildir" soziimiizden "slhhatm yoklub kesindir" miinas1 qlk- maz. ~ununla, s~hhatin v a r h m n kesinlik kazanmadlg~ haber verilmi~ olur. Go- riildu@ iizere bu iki ifdde arasmda fark vard~r."

Aliyyii'l-Kaari'nin el-Masrzfi fi'l-Hadisi'l-Mevzfi' adh kitabmda da aytu Sey- ler soylenir.

Aliyyii'l-Kaari, Tezkiretii'l-Mevzri8tYda der ki: "Bu beyti kin1 haftada bir ,<ere tavaf edip Makain'm arlcasanlda 1tanla.z kzlarsa ..." hadisi iqin Sahhi: "Sabih degildir" denligtir. Ben derilll ki: Onun gByesi bu hadisin mevzu oldugunu soyle-

( mek degildir, bilakis, hadkin zaylf oldugGnu s6ylemektir (2).

/ ez-Zerke~i'nin s6ziinde ''sahib degildk (Lii yaslhhu)" lafnnln "sPbit e9d i r (La yesbitu)" mdniismda kullad&@na bir irjiiret mevcuttur. -Zira der ki: "Siibit de@ldir" sozii ile slhhatin siibQt b'ulmadlg~ (kesinlik kazanmadiB) ihbar edilmek- tedi?. DoBuyu Allah bilir." I-

Subzit sozii ile bPu kereler de sihhat kastederler. Bu durumda her ne zaman: "Sahih degildir" "Siibit degildir" denirse bu sozlerle kastedilen Sey, s a h ? sened- dir. Senedin sahih olmadlgltun beydm "hasen de deijjldir demeye gelmez. Nite- kim el-Hdf~z fbnu Hacer, Netciicu'l-Efkdr fi Takrfci Elzddisi'l-Ezkdr'da der ki: "Ahmed fbnu Hanbel'in goyle soyledi@ sdbit olmugtur: "Hadislerin sdbit hadis diye isimlendirilhgini bilmiyorum". Ben de derim ki: "Bu sijzdeki nefyii'l-ilm, siib0tuYl-ademi gerektirmez (ydni, Ahmed Gbnu Hanbel'in bilmemesi, bu isirnde bir hadisin ger~ekten mevcut olmay~gma kesin bir delil tegkil etmez). Buradan ha- -

(1) Sahil~ Tarik: Sika (giivenilir) rtivilerin, muttasil bir senede (ytini birbiuini goren rLviler yo- liyle) rivtiyet ettikleri hadise denir.

Hose12 Barik: Rilvisi adaet yoniiyle giivenilir olmaMa bergber zabt (yani, hLfizasmm saglam-

I& yBniiyle kusurlu olan rLvilerin er ald& rivtiyet veya rivtiyet dnciridir.

(2) $u husus iyi bilinmelidir: Zapf hadis ile nlevzr! Iiadfs ayrl ayrl geylerdir, katiyyen karlgtmlrna-

ma11 mevzrr lmn'is'in uydurma, asllsiz ofdugu a~lkea bellidir. Zaylf hadis Hz. Peygarnber'in (aleyhis-

seltim) sozii olma ihtimfilini daima tasu. Ban durumlarda zayif hadisle amel edilir.

reketle goyle diyebilirk: "Siibiit'un nefyinden "za'f "in kesinlik kazan&& sonucuna varilamaz, sira, "siibiit"'i1e "sihhatmm kastedilmig olma ihtimali v a r h , bu ise, hadisin "hasen" olmasma miini degldir. Buradan hareketle de gunu soyliyebili- riz: Herhangi ibirinden -yiini sahirhten ve hasenden - (1) siibiitun nefyi, siibiitqn, tamamndan -yiini sahfh, hasen ve zayg hepsinden nefyini gerektirmez (yBni sdbit degildir denirken, soz gelhi "sahiihlik" kastedilmigse, hadfs aym zamanda "hasen" de degdir, "zayg" da deadir mBnasina gelmez)".

fbnu* Hacer, Mecma'u Bilzdizr.'l-EnvdlJda da gunu soyler: "SBbit degdir" sozii, vaz'z, isbat etmez (hadisin kesinlikle mevzu oldugunu ifiide etmez). Zira, "siibit", saiidece "sahfh"e giimildir, zayg onun &gmda k&'.

Aliyyii'l-Kaari, Tezkiretii'l-Mevzlidtyda es-Sehiivi'nin "Sahih degildir" so- ziinden soma gunu soyler: "Ben de derim ki: "Bundan maksadi, hadisin mevzu oldugunu soylemek de@dir. hadis zaygtlr. Bununla beriiber es-SehiivYnin "sahih degdir" sozii, hadisin "zay~f" veya "hasen" olmasma miini degdir".

el-Hiifiz fbnu Hacer'in sozii, "siibiit"tan muradm "slhhat" olduguna delzet etmektedir. "Sahih degldir" ve "siibit de&.Idify soderi de aym miinaya gelmektedir. Bu da "sahih senedin varll&ni" nefyetmektedir. Ama bu nefyin gerisinde "hasen senedid' var olma ihtimali biikidir. Buradan hareketle gu soylenebilir: Siiyet bu ilu dbir ile kastedilen gey, "slhhat" ve "hiisn"iin (hasenlik vasfi~un) nefyi ise ha- disin "zayg" olmasina miini degldir.

Biiu durumlarda bu iki tiibirle "kizb" ve "vaz'm" isbat~ kastedilmisdir. Yrini bu riviiyet ne "sahih", ne "hasen" ne deVzayg" senetle mevcut (siibit) degdir , demek istenmigtir. Yiini bu rivayet bu soylenen vecihlerin hi^ biriyle siibit deadir, aksine bu "mevzudur". fgte bu qegit bir kullamgta da bu iki tiibir aym miinada istimiil edilmektedir. Oyle ise her ne zaman: "Bu sahih de@dir", "Bu siibit de- a d i f ' denecek olursa bu tabirlerle riviiyetin "mevzu (uydurma)" oldu@ kaste- dilir .

eg-$eyh Celiilddin es-Suyiiti, el-ledli'l-Masnc'a'da Kitdbti's-Sadakdt boliimiin de der ki: fbnu Adiy, goyle bir senedle: "Abdullah fbnu Muhammed fbni Yahya, HigBm tnve'den, o, Fatma Bintu'l-Miinz.ir'den, o da Esmii Bintu Ebi Bekr'den" gu hadisi riviiyet eder: "Esmii der ki: (Zevcim) Ziibeyr, bana dedi ki: "Ben Resb lulliih'a (sallalliihu aleyhi ve sellem) u@armgtun, bana gunu soyledi: "Ey Ziibeyr Allah comertlig sever, yarim hurma ile de olsa. AllBh geCBati de sever, yilan ve alueb oldiirmekle de olsa".

Bu riviiyet sahih deadir. zira, Abdullah lbnu Muhammed szka (adB1et ve zabt yonleriyle sagam, giivenilir) riivilerden mevzu hadisler riviiyet eder."

(1) Baska kitaplardan yapllan bu nakillerde -...- sekhde iki tire araslndaki aqlklamalar risuenin

miiellifi elWAzimBb%diYye Bittir, qahsi agk l ama la rm parantez iqerisinde kayded yoruz.

I I / Yine el-Lehli'de, Yiisuf ibnu Ebi's-Sefr, el-Evzgi'den; o, Ziihri'den; o, Ur- - i ve'den; o da Hz. Ayse'den merfu olarak (ybni Hz. Peygamber'in sBzii olarak);

su rivhyet kaydedilir: "Allah'm velisi, ancak ve ancak giizel ahlak ve sehbvet I (comertlik) tizere yaratdmgtlr." ed-Dbrakutni der ki: "Ytsuf yalan soyler',, , hadis ise, sdbit de$dir".

1 eg-$eyh Suyiiti'nin buradaki davranlglnda gu husus gtiriilmektedir: iki mevzu hadisin mevzu olduanu irade etmek i~ in , birincisine, "Sahih degldir", ikin- cisine ise, "sbbit degdir" lafizlarlnl kullanmr~trr.

/ el-Allbme es-Sehhvl, el-Makaaszdu'l-hasene fi Beydnr Kesirh mine'l-Ehridl- / si'l-Mii~tehere ald'l-Elsine'de der ki: "Bu Beyt'i haftada bir kere tavaf edb Ma- kam'm gerisinde namaz kzlan.. ." hadisini el-Vhhidi, Tefsir'inde tahric etmigtir, sahih derjldir".

-AliyyiiYl-Kaari, et-Tezkire'de der ki: "es-Sehhvi'nin'"Sahih degildir" sdzii, hadisin zayrf ve hasen olmasrna mbni degldir. yeter ki, bununla "dbit de$dir'.' sozii kastediimis olsun. Sanki, el-Miizeni, bu mbnayl anlams gibidir. el-MuhtasarY- mda: "Bu hadis bhtlldlr, onun as11 yoktur" der.

el-Kaari'nin sijziinde gu husus kesidk kazanm~$lr: "Sahih degildir" sozii, @yet "sbbit degdir'" mgnbsinda kulladmlssa onun m$nbs~: "hadis mevzudur"

I demektir. fgte el-Miized bijyle anladl ve hadfse "bbt~ldr" dedi.

I Hbsh kelam, bu iki lafz, yukanda belirtilen her iig kullamgta da mbnB balu- mndan birdirler. Kesin olarak bunlar "mevzu" mhnasma, "zayfly mbnasma

</'"hasen" mbnaslna kullanllmaktadrt. Ancak, kaydettigimiz ilk iki mbnrida kullanl- hslarl ger~ekten ~byidir ve bu mrinhda ~ o k c a kullamlm~slardlr. 0 kadar ki, iiqiincii mitnbda yrini "hasen" mbnbmda kullamld~&m gosterir bir eser, bir mahal kal- ma&tn. Hadisin hasen oldu@~ kastedilerek: "Bu sahih deadir; shbit de@ldiryy denilmez. ~ 6 ~ l e soylenildiB takdirde bu tbbirlerle hadisin "mevzu" veya "zaylf" oldu& kastedilir. Bu durum, hadiscilerin kitaplar~nl tedklk edenlere pek malorn bir keyfiyettir. Fakat 2Limlerin ~stdahlar~m bilmeyip, onlann aqklamalar~na vbld / olmayan kimseler ahllarlna estig sekilde laf ederler. ,

I 1 I

S U A L : Elleri g6giisler iizerine koylnakla aldkalz hadis saliilz nnzidir? Eger 1 silhihse, el-Hdfiz fbnu71-Koyyim'in A'urnu'l-Muvakki'in'deki': "Miielnnril hntr

/ fsmdil'den ba~ka kimse "G6gsii iizerinde den,ediW s6zCniirr rndnasr nedir? I I I

Burada ismi gec;en Miiemmil'i Yahya ibnu Ma'in tevsik etse de (1) Buhbri: "0, miinkerii'l-hadisti? (2) der. EbO Hbtim de: "Sadtktur, qok hata yapar" de- 1

F 1 . , mistir. I

(1) Tevsfk etmek: BE rrivinin sika y h i gtivenilir, hadisin makbal oldugunu iEde etmektir. I I (2) Miinkerri'l-hadis: Slka rrivilere muhslif dii~en rivilyet siihibi zayif rilviye denir. Bu qqit hadis-

lere de miiliker hadis denir. I

E L C E V A P : Evet (namazda) ellerin gogiis iizerine konmasl ile aldkalr hadisin Hz. Peygamber'den (aleyhisselam) rivdyeti sahihtir. nitekim ac;ll&yaca$$z. el-Hdfiz fbnu'l-~ayyim'in A'lhmu'l-Mzrvakki'h an ~abbi'l-alemiiz'deki soziine gelince, aynen goyle:

%4. misal: $u sarih ve sah ih siinnetin terkidir : Cemdat Siif&uYs-Sevri'den; , o, dszm ibrzzt Siileyb'den; o, babaszndan; o da Vriil fbizu Hacer'den rivGyet etrnijtir. Vhil der ki: "Ben (bir defasmda) Hz. Peygamberle (aleyhisselam) birlikte namaz

kzlinzjtzm. Sag eliiti gcg'sii iizerinde sol elinin iistiine koydu" Mii'emmil fbnu 1s- nzhil'ien bajka kiinse "6&i iizerinde" demedi".

fbnu'l-ICayyim9in " ~ i i e m m h fbnu fsmiiil'den bagka kimse "gogsii iizerinde" - demedi" soziinden mura l , ~ s r m fbnu Kiileyb hadisini Siifydnu Sevri'den bu ziyd- desi ile birlikte Muemmil ibnu Kiikyb'den bagka kimse rivdyet etmedi" demektir.

Boylece Miiemmil bu ziydde ile riviiyette Sevri'nin ashdbi araslnda bilhassa Aslm ibnii Kiileyb tarikinde-teferriid etmig bulunmaktab. Aksi takdirde bu ha- dfsi, Yahyd fbnu Sa'idi'l-Kattdn da Siifyiin'dan; o; Simdk fbnu Harb'ten -Ahmed fbnu Hanbel'in Miisned'inde rivdyetettig gekilde- rivdyet etmigtir: Ahmed'in Miisned'inde rivdyet g6yle gelir: "Yahyd fbnu Sa'id, ~i if~i in 'dan (rivdyeten) dedi ki: Bana Simdk, Kdbise fbnu Hiilib'den; o da babaslndan rivdyetle dedi ki: "Ben Hz. Peygambei'i (Sallalliihu aleyhi ve sellem) sagmdan- da solundan da kalkarken gordiim. Elini de gogsiiniin iizerine koyuyordu." (Ahmet fbnu Hanbel ildveten der ki:) Yahya, sag eli, sol eli iizerine mafsal'm (bilegn) yukansinda dizdi (bag-

ladi)".

fgte buy Aslm 1bnu Kiileyb'in bulunma&& tarikten Siifydn'ln yaptxB rivB yettir. Ahmed fbnu Hanbel'in senedi Izasen ve kavi'dir. isnadda slhhati bomcu bir .illet (illet-i kaadiha) mevcut degldir. Yahya fbnu'l-~attdn ise, fmdm'dlr. Onun gibisinin durumundan ,sual edilmez. Siifydn ise, Siifydn-i SevrYdir, o da fmamdlr, hsifizd~r. Rivdyeti taltdis j~oluyla (ydni bizzat dinleyerek) (1) a l m i ~ oldu@nu da tasrih etmektedir. Simdk fbnu Harb el-KSi'ye gelince onu Yanya fbnu Ma'h ve EbO Hdtim tevsik ederler. Ondan el-A' meg, Su'be, Ebir Avdne, fsr6il ve Zdide rivdyet etmiglerdir.

Kabisa Ibnu Hiilib et-Thi: Ahmed el-fcli ouu tevsik emigtir. Aliyyu'bnu'l- Medini ve Nesdi de: "0 meqhOldur, ondan Simdk'den bagka kimse hadis rivdyet etmemigtir." derler. fbnu Hibbdn onu es-Sikat'mda, onun hadsinin sahih oldugu- nu da soylelerek (tashih ederek) zikreder (2). el-Mizh~ ve et-~ehzib'de bu apklama sunulmugtur.

(1) Tahdis: hadisi rivgyet eden rgvi, rivgyet ettigi hadisi hocaslndan b i m t dinleyerek aldi ise bunu rivgyet ederken "fziiddeset~i?" y2ni bize tahdis etti diyerek belirtir. Bivat dinleyerek'ahan rivgyet- ler bagka gekillerde alinan riv3yetlerden daha luymetlidir. (2) Tashih etmek: Bir glim, bir r2vinin rvi2yetini sahih buldu ve livgyet iqin salzihtir dedi ise biz bu iadeyi tas11il1 diyerek cevirecegiz. dilimizdeki dCzelt~ne mgnaslndaki tashii ile kangtmlmamahdlr.

I I Derim ki: Bu Kabisa f bnu Hiilib'i Aliyyu'bnu'l-Medfni ve en-Nesbi kendisin-

den Simbk'dan bagka riviiyet eden yoktur gerek~esine dayanarak teclzil ettiler. (ybni meghlil) olduanu soylediler). Zira fbnu'l-~edfmi ve en-Nesbi nezdinde ICa- bisa b n u Hiilib mecltlilii'l-ayiz (zbti bilinrneyen kimse) dlr, mechlilii'l-addle (ybni h&li bbilinmeyen) de3dir.

Meghlilii'l-ayiz hakkmda (iilimlerin kabul ettikleri) hakikat gudur: Kendisin- den sbdece bir kiginin hadis rivbyet etmig bulundujju rdvi-yi mukzll'i giiyet cerhve ta'dfil imamlarlndan birisi tevsik ederse (slka oldugunu soylerse) kendisinden

i cehalet (meqhul olma h a ) kalkar. Yukarlda da gordiin ki, cerh ve tbdil imamla-

/ rmdan ~hmedii'l-fcli ve fbnu Hibbbn onu tevsik etmiglerdir. 0yle ise onu nasil meghiil addederiz ?

el-HHiz (fbnu Hacer), ,$'erlzuYn-Nziltbe'de der ki: "Eger rgvinin isn$ zikredilir, yalnu bir rbvi de ondan rivbyette tek kahsa nziibheirs (3) gibi, bu gahsa da me& hlilii'l-ayn denir. Ancak, esahh goriige gore, kendisinden infirad edenden (hadis rivbyetinde tek kalan) bagka bir kimse taraflndan tevsilc edilecek olursa meqhiil olmaktan (cehaetten) kurtulur. Keza, kendisinden hadis rivbyetinde teferriid e- !

f

den kimse tevslk iginde ehil bir kimse ise yine celzdletten qkar',. I 1 Teiibii'r-Rdvi &rhu Takribi'ii-Nevdvf'de de gu ifiide gelmigtir: "Dendi ki:

cerh ve ta'dil imamlarindan biri, kendisinden tek bir riviiyetle birlikte boyle (inep I

Itlilii'l-ayiz olan) bir kimseyi tezkiye edecek olursa (bu tezkiye onu cehaetten kur- tarcak bir tevsik olarak) kabiil edilir. dease kaba edilmez. Bu goriigii Eba'l-Hasan fbnu'l-~attbn tercih etti, Seyhuyl-fslam (bnu Hacer) de do&ula&'.

Fetltzc'l-Mugis ,$'erhu Elfiyeti'l-Hadis'de goyle denir: "bir lus~m blimler, rivbyet-i I v jhidin kabiil edilmesini, rbvisinin cerh ve ta'diil amlerinden biri taraflndan tez-

kiye edilmesi gartma-bagladilar. fbnu'l-Kattbn, Beyrirzu'l-Vehm ve 'I-f271tdnzYda bu goriigii tercih etti ye Seyhimiz de bunu do&u buldu. Seyheyn'in tahrici, Sahi1zYle- rinde bir grub riivi haklYnda bu esas iizerhe yiiriir-ki, onlan miiellif miistakil bir kitapta toplamgtlr". ,

fgte iizerinde durduamuz Kabisa ibnu Hiilib'in durumunu bu agdan deger- lendirecek olursak goriiriiz ki, ondan hadis riviiyet etmede Simbk teferriid etmekte ise de onun hakkmda el-fcli ve %nu Hibbbn'dan vbrid olan tevsik sebebiyle ken- disindeki celtdlet (me~hiil olma hi%) kallunaktadlr.

Bu ~ekilde, Seyheyn (Buhbri ve Miislim), kendilerinden sbdece bir kiginin ri- i vbyette bulundujju bir grub zdbzt rbvilerinin hadislerini tahric etmiglerdir. I hndi, igte, Seyheyn'in veya bunlardan birinin mevzuunu etti@miz gruptan / hadb tahric etmig olma., ihticbc makamda, onlarr ta'rv (bilinir lalma) ve ta7dil

1 (3) Mhbhei~z: renedlerde bizan "bir ndarizy ', 'Yilonca koblleden bir ki~ilse" diye zikri ge~enler olur, / bunlara nzhbizei~t denir. I

iginde kiifi ve viifi bir durumdur. hattii riivileri kendilerinden hadis almada teferriid bile etmig olsalar. Bu durumda olanlardan soz gelimi Husayn &nu Muhammed el-Ensiiri vardlr. Bu zat buhbrf ve Miisim'in ittifak ettig kimselerdendir. &nu Hibbiin onu es-Sikrit'mda, Buhiiri de et-Tirilz'inde zikreder ki, bu hususu el- H#z, et-TeJ~zib'de belirtmektedir. Bununla beriiber kendisinden hadis almada ez-ziihri teferriid etmigtir.

Bu durumda olanlardan Zeyd fbnu Reblh el-Medenf vardlr. Bu zbt, BuhiirY- nin es-SaWte kendisinden hadis tahric ettigi riivilerden biridir. Ebii Hiitim der ki: "Beg onun hadisinde bir beis gormedim". es-Siiytiti'nin is'rifuyl-Mubatfa'bi-Ricri- li'l-Mzlvatta'da kaydlna gore fbnu Abdilberr ve fbnu Hibbiin'onu tessik etmig- lerdir. Bununla birlikte kendisinden hadis almada Miilik fbnu Enes teferriid eder,

Yine bu gruptan 0mer fbnu Muhammed fbni Ciibeyr fbni Mutim el-Me- d a d var. Buhiiri onun riv2yetini tahric etmig, Ness de kendisini tevsik etmigtir. Kendisinden siidece ez-Ehri hadis riviiyet etmigtir. Bu husus da el-Hiilrisa'da kay- dedilir. '

Yine bu gruptan C2bir fbnu fsmiiil el-Hadriimi el-M~sri var. Ondan Miislim ve AsJzribu's-Siinen hadis tahric ettiler. fbnu Hibbiin onu tevsik eder. Ondan hadis riv2yet etmede Abdulllh h n u Vehb teferriid eder. Bu da cl-IiiilBsscrY& kaydeda- migtir.

Bu meselenin tafsilatlr olarak agiklanmas~ es-Sehhvi'nin $'erJlu'l-Elfiye'sinde mevcuttur. Biitun bp zikri ge~enler, kendilerinden hadfs almada riivileri teferriid etmig bulunmaslna ragmen szkad~rlar. fmamlardan-hi~biri bu durumu zayglatma sebebi yapmamgtlr.

Bu gekilde, iizerinde durdgumuz Kabisa da Simiik'dan hadis riv2yet etmede , teferriid etmig olmakla beriiber Ahmedii'l-fcli ve fbnu Hibbiin onu tevsik etmekte- dirler. Boylece, tevsik varken, riivisinin kendisinden teferriid etmig olmasi, hakkmda miiessir olmamaktadlr.

Evet, eger bir kimseyi hi^ bir iilim tevslk etmiyorsa, ondan hadis almada riivisinin teferriid etmesi, riviiyetinin slhhatini yaralaylc~ bir sebep tegkil eder,

Velhasll, fbnu'l-Kattiin'm tercihettig ve fbnu Hacer tarafindan doi.;rulu& te'yid edilmig olan gorug, Buhbr? ve Miislim'in ameilerine mut2b1k diigmektedir. fgte bu soz, s a w ve mfitemed olan sozdur. En iyi bilen Alliihtlr.

es-Sune~tii'l-Kiibrh'da, el-Beyhaki der ki: "Bunu Muemmil fbnu fsmlil, Sev- ri'den; o da Viiil'den riviiyet etti: "Viiil, Hz. Peygamber'i (sallalliihu aleyhi ve sel-

i I lem), sag elini solu iizerine koydu, soma da ellerini gogsii iizerine koydu (bag- 1 lad^)." 5

. a el-Beyhaki, yine es-Sunen'de tahric eder ki: "Ebii Sa'd fbnu Muhammed es- Siifi, bize haber verdi ve dedi ki: bize Ebfi Ahmet ibnu Adiyy el -Hiifiz bildirdi;

I

1 161

I bize ibnu Sd'id bildirdi, bize fbrahim fbnu Sa'id tahdisen stiyledi; bize Muhan~med / fbnu Hacer el-Hadrami tahdisen soyledi: bana Sa'id fbnu Abdi'l-Cebbar fbni VN,

1 babasmdan, o da V2il fbnu Hacer'den tahdisen bildirdi: Vail dedi ki: "Ben, Hz.

i ResWiin (sallall2hu aleyhi vesellem) yarunda havr bulundum. Mescide gitti ve Mihraba geqti. Sonra tekbir getirerek ellerini kaldr&, sonra sag elini sol eli iizerine

! gogsii iizerinde koydu (bagla&)". Senedi gorulebilir.

I fbnu Hikeyme, Sahih'inde, V2il fbnu Hacer'den rivdyet eder. Vriil der ki: "Hz. Peygamber'le (sallalldhu aleyhi ve $%hi ve sellem) namaz I l d ~ m . Sag elini sol eli iizerine, gogsiiniin iistiinde koydu" Bullig'u'l-Merdm'da boyle gelmigtir.

Bu rivriyeti, keza en-Nevevi, el-Hiikisa'da eg-$eyh Tahyyii'd-Din fbnu Daki- ku'l-fd, el-imdm'da kaydetmiglerdir. eg-8evkdni der ki: "fbnu Huzeyme bu hadisi

'tashih etti (hadise sahihtir dedi). Hdfu fbnu Hacer, Fetl~u'l-Bdri'de der ki:" fbnu Huzeyme, Vdil hadisi olarak rivdyet eder ki: "0, (Hz. Peygamber) ellerini gogsii iizerine koydu." Bezziir ise: "Gogsiiniin yanlna (mde sadrihi) koydu" der. Ah- med'in kitab~nda ise Hiilib et-Ti? hadisinde bunun benzeri gelmistir." En iyi bilen Allah'tir.

i ' S U A L : alenin yerine kzrrban shbit mi ve bunuiz sevabz ona zrla,y.rr mz?

E L C E V A P : 0lene bedel kurban kesmek siinnettir ve ~eksiz giiphesiz sevribr da ona ulag~r. Meselenin ic; yMi, bu babta gelen hadislerin serdedilme- sinden sonra, sana aqk olarak goziikecektir: I

Bu mevzuda, Hz. Peygamber'den (SallalIdhu aleyhi ve 2lihi ve sellem) gelen gu rivriyet as11 olmugtur: "Hz. Peygamber (aleylrisselam) iiinmetirtden Allah ;gin tevhide, kendisi i ~ i n de teblig'e jehiidette btrhrnanlar ile kendisi ve iiilesi igin

-/]<urban kesti".

Suras~ aqktlr ki, Hz. Peygamber'in sa&2i;mda, Allah'm 'birligine (tevhid'e) ve kendisinin de peygamberligine gehddette bulunan iimmeti saylca ~oktu , onlar- dan pek c;ogu da Resallulldh devrinde olmiig bulunuyordu. Gerek olenler ve ge- rekse hayatta olanlar, iimmetin hepsi O'nun (aleyhisselam) iimmetinden olmalarl haysiyetiyle bu kurbana ddhil oldular. Tek bir koc;, Resiilulliih'm (deyhisselritu vesseldm) iimmetinden hayatta olanlar kin yetti@ gibi, olenler ic;in de yetmig, herhangi bir tefrik gozetilmemigtir.

I

Bu hadisi, biitiin imamlar, muhtklif tartk'lerle (1) pek ~ o k sahabe'den tahric 1 etmislgdir (2).

1 (I) Tarik: Hadid, badisleri yazan irnamlara kadar uaitiran &viler lincirine denir. Tarfk yerine ,

I I

I relied ve isndd keliiele~i de kullan~ln. 1 (2) Tahric etmek: Bir hadisi senetli olarak kitabrna alrnak, kaydetmek, kitapta yavh olarak rivh-

1 yet etrnek rnhnUanna gek. 1

Cdbir ibnu-~bdillfih, Ebii Talha el-Endri, Enes ibnu M&k, ummii'l-Mu'- mi& Hz.Ayge, Eb-ii Hiireyre, Huzeyfe fbnu Esid, Riifi' ve Hz. Ali (rad~yallbhu anhiim ecma'h). (Simdu bunlart teker teker inceIiye1im).

Cdbir hadisi'ni ed-Dbrimi Sunen'inde tahric eder: "Bize Ahmed ibnu Hblid tahdis etti (ve dedi ki): bize Muhammed ibnu fshbk, Yezid fbnu Ebi HabTb'den; o, EbQ Ayybg'dan; o da Cfibir ibnu Abdillfih'dan tahdis etti, Cfibir dedi ki: "Re- sOlullfih (sallallbhu aleyhi ve blihi ve sellem) bayram giinii iki kurhan kesti ve on- larl kesim ic;in yonelttigi zaman boyle dedi: "Ben yiiziimii sevmbvbt ve arzt yara- tan Allah'a O'nu tevhid ederek yoneltiyorum. ben miigriklerden deglim. Namaum, hacclm, hayat~m, oliimiim blemlerin Rabbl olan Allah iqindir. O'nun geriki yoktur. Behbununla emrolundum ve ben musliimanlartn ilbyim. Ey Allah'un, SenYde_n, Sen'in (rizari) i ~ i n Muhammed ve iimmeti adma" sonra Resitlullfih bisntill~lz dedi, tekbir getirdi ve kesti."

Bu hadisin insnbdt haserz ve sdlih'tir.

Amed ibntr Hdlid: Bu zbt, Ebii Sa'id el-Wmsi ez-Zehebi'dir. Onu fbnu Ma'in, Muhammed ibnu fshbk fbnuYesbr hak olana g$ivene&k onu tevsik ettiler.

Bu rivfiyete rnutdbaat (1) eden bagka rivbyetler gelmigtir: Ona miitbbaat eden- lerden Hammbd fbnu Seleme, Ya'kiib fbnu Abdirrahmfin -ki az sonra zikri gelecek-, Yezid fbnu Ebi Habib el-Mlsri -ki el-Kutubii's-Sitte ricblindendir (rbvilerinden), el-Leys, haklunda senPda bulunmugtur- fbnu YClnus -1u fbnu Sa'd sika oldugunu ve c;ok hadis riviiyet ettigini soylemigtir-, Ebii Ayybg -ki bu da fbnu'n-~u'mbn el-Mu'iifiri el-Mlsri'dir; AH, Cfibir ve Ebii Hiireyre'den rivfiyette bulunmug, ken- disinden de Yezfd fbnu Ebi Habib ve bagkalari hadis alrmgtlr; el-Hbkim der ki: (Ebii Ayyfig'm) ismini bilmiyorum", bu aciklama et-Tehzib, el-Huldsa ve Hiisnu'l- Muhddara'da gelmistir. Ben de derim ki: hakhnda ta'nda bulunan biri bilinmiyor; az sonra anhyacagmz iizere, Ebii Dbmd onun rivfiyetini tahric etmigtir, keza el- Miinziri, ~MuI~tasar'lnda, haklunda siikiit etmigtir; es-Suyiitiiti, ~i isi i i ' l -~uhdda- ra'da onu, Mlsn'da hadis rivbyet eden Tfibi'in'in meghurlarl aras~nda sayrmgtlr; el-Hfiftz, et-~ikrib'de: "Bu zbt makbitldur, ii~iincii (tabakadan (2) dlr" der. Fakat et-Telhis'de: "Ebii Ayyfig bilinmiyor" der.

- Hadisi, Ebii Dlivud da goyle tahrfc eder: "ibrahim fbnu Miisa er-Riizi bize

tahdis etti ve dedi ki: Muhammed ibnu fshak, Yezid fbnu Ebi ~abib ' ten; o da Ebii Ayyfig'tan; o da Cbbir fbnu Abdillbh'dan haber verdi. Cbbir der ki: Kurban -- -

(1) Zaylf bir hadisi gerek, lafzan ve gerekse m k e n takviye edip kuwetlendiren bir bagka

rivlyete lrtiitribi denir, kuwetlendirme keyfiyetine de nriitdbant denir.

(2) Metinde g v n "iigiiilrcridendi~." tlbiri ile, ravileri taksimde goz oniine al~nan D~iincii ta-

baka muraddir. ibnu Hacer bu tabaka ile "Tabi'in'in Hasan-I Basri, fbnu Sirin gibi orta tabakaslni (vusta) k~steddigini Takribir't-Tellrzib'in mukaddirnesinde belirtir.

Hz. Peygamber (sallalliihu aleyhi ve 55hi ve sellem) boynuzlu, renk~e bey& g a b , husyeleri burulmug iki koq kurban etti ..." Rivayette gu dua da varh: "Ey Allah'un (bu kurban) Sen'den ve Sen'in iqin Muliammed ve ummet-i Muhammed a h a , bismillrihi Allahuekber".

Ha&s hakkmda EbQ Davud siikiit etmi~tir (3). Riivilerinin hepsi de kendileriyle ihticbcii sfilihtirler, goyle ki:

fbralzinz fbnz~ Mtisa er-Rdzi: HBfiz imamlardan biridir; N e l i onu tevsik et-

Isd l'bnu Yzinlis el-Ktiff: Bunu fbnu'l-~ediini, EbQ Hiitim tevsfk ederler. Buiki i zat el-Kiitiibii's-Sine riclndendir.

Diger ravvilerin tercume-i haer i az once ge*.

fbnu Mace, bu hadisi goyle tahric eder: "Hisam b n u Ammiir bize tahdis etti 1 (ve dediki:): fsmbil fbnu Ayy& bize tahdis etti (ve dedi ki): ~ u h a & e d fbnu

fshrik bize, Yezid fbnu Ebf Habib'den, o da EbQ Ayya~ ez-ZerkSi, o da Ciibir fbnu AbdiLliih'tan olmak uzere tahdis etti, Cabir der ki: "Hz. Peygamber (sallalliihu aleyhi ve Blihi ve sellem) bayram giinu, iki koq testi. Bn rivayette gu Zade de var "Ey Allah'm, Sen'den ve Sen'in (rrzan) idn Muhammed ve iimmeti ahna".

Hijd~n fbnu Ammdr ed-Dime~kf el-Hl?$z: fbnu Ma'in ve A b e d fbnu'l-fcli onu tevsfk ederler.

Istnail fbnu Ayy&: Samldar hakkmda slka, Hicaaar hakkmda zayfiw. Bd- rada ehl-i H i c h n rivgyeti mevzubahstir. Zira (hadisi a1111ls bulundugu) Muhamed &nu fshak Medimelidir. Fakat Ismail fbnu AyyQ'a nziitdbaat edilmigtir. Ona fsa &nu Yfinus, Ahmed fbnu Halid miitzbaatta bulunmuglardw. Keza bu sened de sdlill'tir. el-HBkim bunu el-Miistedrek'te riviiyet eder ve: "Bu hadis Miislidin ~ a f i iizere sahfhtir, ancak bunu her ilusi de (Buhsiri ve Muslim) tafzrfc etmediler" der.

'\MezHr hadfsi fbnu Ebi Seybe Miisned'inde gu gekilde riviiyet eder: "Aff2n bize tahdis etti ve ( dedi ki): Hammiid fbnu Seleme bize tahdis etti (ve dedi ki): Abdullsih fbnu Muhammed b n u M, Abdurrahmiin lbnu Cabir bni Abdill2h o da babasmdan olmakiizere bize bildirdi. Cabir der ki: "Hz. Peygamber (sallallghu aleyhi ve sellem) renk~e beyazl gblib, boynuzlu, husyeleri burulmug iki koq getir- di. Birini kesti ve: "Bisrnilliihi Allahuekber, ey Allah'lm, bu Muhammedve a-i Muhammed'e bedeldir" dedi. Sonra digerini kesti ve: "Bismilliihi AUahuekber,

I ey Allah'un bu Muhammed ve urnmetinden senin i ~ i n tevhfde benirn i ~ i n de teb- I lige ~ehildet edenlere bedeldir" dedi. fshftk fbnu RBhuye ve EbQ Ya7lS el-Mevslli 1 de hadisi Miisned'lerinde bu ~ekilde rivayet etmiglerdir.

/ (3) EbQ D h d bir hadis hakkmda siikGt edip onun derecesi hakkmda beyanda bulunmazsa, ken&

1 aqklaBg prensibiie.s6re bu ha&, " s l h " 61. Durumuna @re, ya ihticzca veya itibha @ini 1 bir basha hadlsi takviye etmeye) salihtir.

1 164

Yine EbQ Dbvud bu hadisi bir bagka tarikden goyle tahric eder: "Kuteybe '

fbnu Sa'id bize tahdis etti ve dedi ki: Bize Ya'kQb ybni el-fslcenderbni Amr'dan (o da) el-Muttalib'den; (o da) Clibir fbnu Abdillsh'dan tahdis etti. Cbbir der ki: "Ben Resiilullbh (sallallbhu ve blihi ve sellem) ile birlikte musalla'da kurbanda ham bulundum. 0 (aleyhisselam), hutbesini tamamlaymca minberinden inmigti ki kendisine bir koq getirdiler. Resiilullbh (sallallbhu aleyhi ve blihi ve sellem) koqu kendi elleriyle kesti ve: "Bisdbhi Allbhuekber, bu benim ve iimmetimden kurban kesmiyenler ic;indi. dedi.

Hadis hakkmda EbQ Dbvud siikQt etmigtir.

Tirmmizie gelen gekli de goyle: "Kuteybe bize tahdis etti (ve dedi ki): Ya'hcb fbnu Abdirrahmbn, Amr fbnu Ebi Amr'dan; (o da) el -Muttalib'den; (o da) Clibir fbnu Abdillbh'dan tahdis etti. Cbbir der ki: "Hz. Peygamber (sallallbhu aleyhi ve blibi ve sellem) ile birlikte h a m bulundum ..." Hadisi, yukaridakinin aym gekliyle zikreder. Arkadan Tirmizi der ki: "Bu gnrib bir hadistir. Muttalib fbnu Abdillbh fbni Hantab i ~ i n Clibir'den hadis igitmedi denmigtir". el-Miinziri, Muhtasaru's- Siinen'de gunu kaydeder: "EbQ Hbtimi'r-Rbzi: "Muttalib, Cbbir'e ulasrnlg gibidir" demigtir.

Ben derim ki: Ya'kiib fbnu Abdirrahmdn el-lskenderbd'nin rivgyetini Altl fmam'dan fbnn M2ce harig hepsi tckric etrni~tir. Yanyb fbnu hlIa'in onu tersili eder.

~ m r jbnu Ebi Ai121' el-Medfizi: Bu zbt el-Muttalib'in mevlbs~dlr (kadh kelesi) Bundan da keza, Altl fmam'm altlsi da hadis tahric etmigtir. Ahmed fbnu Hanbel, EbQ Ziir'a, EbQ Hbtim ve Ahmedu'l-fcli onu tevsikederler. fbnu Ma'in, en-Nesbi ve Osmbn ed-Dlirimi Ikrime'den liadisu'l-Behhne'yi rivbyet etmig bulunmas~ sebebiyle taz'if ederler. el-fcli der ki: "Bunlar hadisu'l-behimeyi redederler. Ybni onun fkrime'den o'nun da fbnu Abbbs'tan rivbyet ettigi hadis. el-Buhbri: . "Bu hadisi fkrime'den bizzat igitip isitmedigini bilmiyorum" der. EbQ Dlivud da: "Bu, hadistr'l-bel~iine'yi tahdis eden kimse deadir" demigtir. es-~bci de: "Sbduktur, ancak bbzan vehme diiser" de?.

Bu apklamay~ el-Hbfiz @bnu Hacer) Mukaddinzetu'l-Fetlz'de kaydeder.

Derim ki: bunlar, o'nun sbdece fkrime'nin fbnu Abbbs'tan yapt& rivbyet yoluyle belzfine ile albkah rivbyetini miinlcer buldular. Bu durum ise, Amru'l-Me- denl iqin fevkaliide bir tesbitdir (yilni tevsik). Zira Amr, hadiste nziilcsir (qok ri- , vliyet sbhibi) o ldua halde, onun hadfsleri arasmda miinker olarak tek bir hadis bulunabilmektedir.

Muttalib fbr~u Abdilldh el-Medenl: Kendisinden o@llari Abdiilaziz ve el- Hakem ile el-Evzbi hadis rivliyet etmigtir. Onu EbQ Ziir'a ve ed-Dbrakutni tevsik ederler. fbnu Sa'd da: "Cok hadis rivbyet ederdi, ancak hadisiyle ihticac edilmez,

7--- i I . - -

zira'~esQ1ullih'tan (sallalliihu aleyhi ve Pihi ve sellem) miirsel olarak hadis ri- viiyet eder" der. EbQ H2tim: "Hz. Ayge'ye yetismemistir. Hz. Ciibir'den de hadis dinlememigtir" der. Oglu Abdurrahman ibnu Ebi Hhim de: "Ondan dinlemig

/ gibidir" der. Tirmiz? ise, "Men kara'a harfen mine'l-Kur'dn" blblnda der ki: "Mu- I / hammed fbnu fsmlil Sunu soylemigtir: Ben, Muttalib fbnu Abdilllh'm, Hz.

Peygamber'in sall&llahu aleyhi ve llihi ve sellem) ashiib~mn herhangi birinden bizzat dinledigi tek bir riviiyet bilmiyorum. Bu siiyledi@mize istisna ieSkil eden 'yegiine rivlyeti de: "Bana, Hz. Peygamber'in (sallalliihu aleyhi ve iilihi ve sellem) hutbe- sindehazlr bulunan kimse tahdis etti" diye baglayan soziidiir". Abdullah fbnu Abdirrahmiini' dinledim: "Biz el-Muttalib'in, Hz. Peygamber'in (sallalliihu aleyhi ve aihi ve sellem) ashlbmin herhangi birinden bizzat dinlediiij tek bir rivkyet bilmiyoruzT' dedi. Abdulliih iliive etti: "el-Muttalib'in Enes'i dinlemig olmasln~ Aliyyu'bnu'l Medini inkiir etti". (1).

Ebu Talha hadisini, fbnu Ebi Seybe, Miisned'inde ~oyle tahric eder: "Abdul- liih fbnu Bekr, Humeyd'den; (o da) Siibit'ten; (o da) fshiik fbnu Abdillbh lbni ' -Ebi Talha'dan; (o da) Ebfi Talha ql-Enslri'den -ki ismi Zeyd fbnu Sehl'dir- bize

tahdis eder ki, EbQ Talha el-Ensiiri ~oyle demistir: "Hz. Peygamber (sallalldhu deyhi ve sellem) renkce beyiizl gillib iki koc; kesti. Birinciyi keserken: "Muhammed

, ve 81-i Muhammed'e bedel" dedi. fkinciii keserken : "Ummetimden bana inanan ve beni tasdik edenlere bedel" dedi."

EbQ Ya'lii el-Mevs~li, Musned'inde, Taberdni Mu'cent'inde, 1bnu Ebi Seybe tarihnln ayn~slndan tahric ederler. Bu hadisin senedi sahihtir, rlvilerinin hepsi de

r - srkadlr :

1 AbdulldIz ibnu Bekr: Bu zat fbnu Habfb es-Sehm'i'dir. Ahmed fbnu Ma'in 1 onu tevsfk etmigtir.

'

Hum-eyd lbnu Ebi Humeyd et-Tavfl: Bunu da fbnu Ma'in ve el-fcli tevsik etmig- tir.

I

I Sdbit ise, fbnu Eslem el-Biinlni'dir. Onu en-NesM, Ahmed ve el-fcli tevsik 1 ederler.

I - hhdk ibnu Abdilldli: Bunun i ~ i n ibnu MB'in: "S~kadir, hiiccettir" demigtir.

Enes hadisini, fbnu Ebi Seybe, Miisned'ide ~oyle verir: "EbQ Mu'lviye Hac- cac'dan; (o da) Katlde'den; (o da) Enes'ten bize tahdis eder ki, Enes goyle demigtir: "Resfilulliih (sallallahu aleyhi ve sellem) iki tane k o ~ kesti. Bunlar renkce beyav giilib, boynuzlu idiler. Bunlardan birine yanagt~ ve "Bismillahi, Ey Allalum (bu kurban~m) Sen'den ve Sen'in (rizan) 'iqin. Ve bu, Muhammed ve Ehl-i beytine bedel" dedi. Sonra digerine yanasti ve: "Bismilllhi ey Allalum Sen'den ve Sen'in (man) ic;in. Bu iimmetimden Sen'i birleyenler ic;in" dedi."

I - 1 (1) Tirmizi'nin mezkGr blbinda burada kaydediien aclMama mev~ut degildir.

(1) Takrib, esas ahnarak isimde tashih yapllmgt~r.

(2) Miislim'in metnindeki blzl talcdim te'hirlere, Nevevi'nin, Serhteki te'vfli goz oniine alma- .-

rak terctimede aynen uyulmad~ (Serhu Miislim, 13, 122).

Bu hadisin riciili, riciilu's-Sahih'tit:

Ebli Mu'dviye: Muhammed fbnu HiizimJdir, Ya'kiib ibnu Ebi goybe ve fbnu Sa'd onu tevsik etmigtir. Ancak, kendisine iniircie itham~ yapllm~gtlr. Bu zht ef- . Kiitiibii's-Sitte riciilindendir.

Haccdc: Bu ziit fbnu Hacciic el~Biihili'dir. Bunu ibnu kin ve Ebii HBtim tevsik etmigtir, Miislim'in, Ashiibu's-Siinen'in ricrilindendir.

Katdde: Sikad~r, hhfizd~r ve el-Kiitiibii's-gtte riciilindendir.

cd-Dariikutni mezkiir hadisi gu gekilde tahric eder: "Bize Ahmed fbnu lshiik fbni Behliil tahdis etti (ve dedi ki]: Bize EbG Siihaym el-Mubiirek fbnu Siihaym (1) haber verdie(ve dedi ki): Abdiilaziz fbnu Siiheyb, Enes'ten haber verdi. Enes de Hz. Peygamber'den (sallalliihu aleyhi ve sellem) gunu anlatti: "Hz. Peygam- ber (aleyhisselam) renkce beyaz~ giilib iki koc; kurban etti. Birini iimmeti, digerini de kendisi ve ehl-i beyti iqin kesti."

Hz. Ayge'nin (rad~yallihu anhii) hadisine gelince, bunu Miislim tahric et- migtir: "Hiirun fbnu Ma7riif bize tahdis etti ve dedi ki: Bize Abdullah fbni Vehb haber verdi ve dedi ki: Hayve bana dedi ki: Ebii Sahr bana -Yezid fbnu KusaytY- tan o da Urve fbnu'z-~iibeyr'den o da Ayge'den alarak haber verdi ki, Hz. Ayge goyle deilligtir: "Resfilullih (sallallihu aleyhi ve sellem) boynurlu ve aynl zamanda ayaklari, karln lusrm, gozlerinin etrafi siyah bir koq ernretti. Kurban olarak ke- silmek iizere boyle bir koq getirildi. Resiilulliih bana: "Ey Ayge biqagl getir" dedi ve: "Onu t a ~ l a iyice bile (de keskin olsun)" diye ilive etti. Dedig gekilde hareket ettim. ResOlullBh b ~ q a g ~ ald~, 'koqu da yakalayarak yatird~ ve: "Bismilliih, ey Al- lahm, bunu Muhammed ve $14 Muhammed ve iimmet-i Muhammed'den kabill buyur" diyerek kesti" (2).

EbO Diivud da mezkar hadisi goyle tahric eder: "Ahmet ibnu Siilih bize haber verdi ve dedi ki: Abdullah fbnu Vehb bize haber verdi ve dedi ki: Hayve bana haber verdi ve dedi ki: Ebii Sahra bana tahdis etti" Bundan sonraslnl senet ve metin olarak aynen (yukar~daki gekilde) zikreder. '

Hadisin senedinin s~hhatinden sorulmaz bile.

Ahmet &nu Hanbel de hadisi aynl gekilde tahric etmigtir. en-Nevevi der ki: "Tahiivi, bu hadisin mensch veya (hiikmiiniin Hz. pey;amberye) mahsils olaca@n~ zu'metmigtir. Ama iilimler onun bu goru~iiniin hatall oldugunu belirtmi~lerdir. Zi- ra nesh ve tahsfs keyfiyeti miicerred iddia ile siibiit bulmaz".

----

I . -

Hattab?, el-Me'c-ilit~zu's-sii~ze~i'de der ki: "Hadisde gegen: "Bunu Muhammed ve a-i Muhammed ve iimmet-i Muhammed'den kabul buyur" sozii, tek koqun

( kisi ve kalabahk bile olsa hilesieiqin yeterli o lacaba delildir. EbQ Hiireyre ve ibnu 1 bmer'den (rad~yallahu anhiim ecmah) riviiyete gore, bu iki sahhbi bu sekilde'ha-

1 reket ediyorlard. h a m Mhlik, el-Evzb'i, es-Shfi'i, Ahmed fbnu Hanbel ve fshak ' fbnu Rhhuye boyle hareket etmeyi c2iz gordiiler. Ebfi Hanife ve es-Sevri ise bunu

i (yhni biitiin dile efr2d1 iqin tek kurban) kesmeyi mekrilh addettiler."

Hz. A y ~ e ve Ebfi Hiireyre tarafmdan rivhyet edilen her iki hadki de fbnu I M2ce tdbrfe etmi~tir: I

"Bize Muhammed fbnu Yahyb tahdis etti (ve dedi ki): bize Abdurrezzhk tahdis etti (ve dedi ki): bize SiEy^anuYs-Sevri, Abdull2h b n u Muhammed fbni Aldt'den (o da) EbQ Seleme'den (o da) Hz. A y ~ e ve EbQ Hiireyre'den ahus ola- rak bildirdi ki: "Hz. Peygamber (sallall~hu aleyhi've selem) kurban kesmek is- ledig zaman, boynuzlu, renkce beyav ghlib, semiz, husyeleri burulmu~ (igdi~ edilmis) iki biiyiik koq satm ah, bunlardan birini iimmetinden AUah'm bir l iae ve Muhammedyin tebl iae ~eh2dette bulunanlara bedel, digerini d e Muhammed ve 21-i Muh2mmed'e bedel keserdi.

Hadzsi Miisned'inde Ahmed de bu sekilde rivilyet eder.

Aked'de ~u riviiyet de var: fshdk ibnu Yfisuf bize tahdis etti (ve dedi ki): Bize Siiflhn, Abdullah fbnu Muhammed fbni Akil'den; (o da) Ebfi Seleme'den; (o da) Ebfi Hiireyre'den; bildirdi ki, Hz. Ay~e: "Hz. Peygamber (sallallhhu aleyhi ve sellem) kurban kesmek istedigi zaman ..." aym hadisi zikretmigtir.

\ Yine Ahmed ~oyle rivgyet eder: "Bize Vekf, Siifyhn'dan; o da Abdullah fbnu Muhammed fbni M d e n ; (o da) Ebfi Seleme'den; (o da) Ebfi Hiireyre ve Hz. Ay~e'den tahdis etti ..." der ve 'ym hadisi zikreder.

el-Hiikim, el-MiisteQek'te Ahmed tarikinden bu son senedle hadisi kaydeder 1 ve hadL hakkmda riikilt eder

et-Tabersni, el-Mtl'cenzu'l-Vasat'da, ~u tarfkle hadisi verir: "Abdullah fbnu Ayyil~ el-Qtbhni bize tahdis etti(ve dedi ki): Bize fsa fbnu Abdirrahmiin tahdis etti (ve dedi ki): Bize fbnu Sihhb, Sa'id fbu'l-Miiseyyeb'den; (o da) Ebfi Hiireyre7- den tahdis etti ..."

I I Ebii Nu'aym, HiZyetii'l-Evliya'da su tarlkten verir: "Yahya fbnu Ubeydillilh, i babasmdan; (o da der ki): Ebfi Hiireyre'nin ~oyle soyledigni i~ittim: "Hz. Pey- I '

gamber iki aded, renkce beyhv ghlib, husyeleri burulmu~ koq kurban etti. Bunlar- / dan birini kesti ve :" Ey, Allah'lm Sen'den ve Sen'in (r~zan) iGn, Ey AUah'lm su

j Muhammed ve onun hilesi hallu iqin" dedi. Sonra digerini kesti ve Sunu soyledi:

i "Bismillhh, Allah'lm bu da Sen'den ve Sen'in (rrzan)Yic;n. Ey Allah'im bu iimme- tinden Sen'i birleyenlere bedel."

Rivbyeti kaydettikten soma sunu soyler: Buy Yahya hadisi olarak garibtir, bwka vechinde ise 7ne,v1zlirydur,

Huzeyfetu'l-Ggbri rivbyetini el-Hbkim, el-Mustedrek'te, Faz6il hsmmda Abdullah h n u $ubriimeyden; (o da) eg-$aYbi'den; (o da) Huzeyfutu'bnul-Esid el-G~fbri'den olarak tahric eder: Huzeyfe der ki: "Hz. Peygamber (sallallbhu aley- hi ve sellem) b e y k gblib iki koc; kurban ederdi. Birini keser ve: "Ey Allah'lm bu Mahemmed'e ve Muhammed'in i~es ine bedeldir" derdi. Digerini Ireser: "Ey Allah'lm bu da iimmetimden Sen'in -ic;in tevhide, 'benim ii$n de risillete gehbdet edenlere bedeldir" derdi".

Ebfi Rbfi' hadisini, Ahmed ve fshbk fbnu Rbhuye Miisited'lerinde, et-Tabe- rani, Mzr'cenz'inde, Siireyk, Abdullbh fbnu Muhammed hni Akil'den; (o da) Ali fbnu'l-~iiseyn'den (o da) Ebfi Rbfi'den rivbyet ederler: "Ebb Rlfi der ki: Hz. Peygamber (sallallbhu aleyhi ve sellem) beybzl gslib, husyeleri burulmug, ig- dig iki koc; kurban etti ve: "Bunlardan birinin Allah'm birli&e ve lrendisinin rishletine (peygamberligine) gehbdet edenlere bedel oldu@nu digerinin kendisine ve ehl-i beytine bedel oldugunu soyledi". Ebfi Rbfi ilbve etti: "ResEilullbh (sallal- lbhu aleyni ve sellem) bize kbfidir".

Mezkiir hadisi Ahmed ve Bezzar Miisned'lerinde, el-Hblum, el-Mistedrek'de Hacc sfiresinin tefshinde Ziiheyr fbnu Muhammed'den; (o da) b n u Akil'den gijylece rivgyet etti : "Hz. Peygamber (sallallbhu aleyhi ve sellem) kurban keseceg vakit b e y k g&b, gigman, boynuzlu iki koc; satm ah, bayram n a m a m U p hal- lca hutbe verdi mi'bunlardan birini getirir ve musallada bulundu~~esnilda bizzat keser ve: "Bu Muhammed ve ill-i Muhammed7e bedel" derdi. Her ikisini de fakirlere verir ve kendisi ve bliesi de yerdi. Biz iki yd kald~k, Beni Hb~im'den hic;bir erkek, kurban kesmedi. Allah Hz. ~e~gamber ' in kurbamm onlarm borc; ve kiilfeti yerine yeterli buldu."

el-Hbkim der ki: "Bu, isnbdl sahih olan bir haastir. Ancak, her ikisi de (Bu- hbri ve Muslim) bunu tnlzri~ etmediler." ~tlillztasar'mda ZehebE, el-Hskim'i tenkid eder ve: "Ziiheyr fbnu Muhammed llziinker hadisler de rivbyet eden birisidir, fbnu AH de kavi degdir." der. el-HilfizHeysemf Mec~~~a'u~z-Zevdid'inde gunu soyler: "Ebfi Rbfi'in hadisini Ahmed, Bezzgr ve et-Taberb~ Mn'cemu'l-Kebir'de tahric ederl_er. Ahmed ve el-Bezzbr'm senedi hasen'dir."

ibnu Ebi Hbtim, ~itdbu'l-Ilel'de sunu kaydeder: "Babama ve Ebfi Ziir'a'ya, el-Mubbrek fbnu Fudiile'nin, bbdullah fbnu Akil'den (o'nun da) Cbbir fbnu Ab- dillbh'tan alarak rivbyet &ti@ gu hadis hakkmda sordum: "Cbbir der ki: Hz. Pey- gamber (sallallbhu aleyhi ve sellem) beyba. gblib, husyesi burulmug iki k o ~ kurban kesti ..."( soruma devam ederek hadisin diger tariklerini de kaydetme sadedinde de- dim ki) :

1 "I3u hadis keza gu tarikten de rivdyet edilmigtir: "Hammdd fbnu Seleme,

( ibnu Akfl'den; (o da) Abdurrahmdn fbnu Cdbir fbni Abdilldh'tan; (o da) babasm- dan ..."

I I Bu hadfs ~u tarikden de rivdyet edilmigtir: "es-Sevri, ibnu Akil'den (o da) fbnu

/ Seleme'den; (o da) EbO Hureyre ve Hz. Ayge'den; (her ikisi de) Hz. Peygamber'den , (sallalldhu aleyni ve sellem) ..." 1 Bu hadis gu tarikden de gelmigtir: "Sdbit fbnu Seleme, fbnu Akil'den; (o

i da) AU fbnu Hiiseyn'den; (o da) ~ b i RPfiYden." I EbCi Ziir'a soruma cevdben dedi ki: "Bu rivilyetlerin hepsi fbnu Akil'dendir.

Onun rivdyetleri ise zabt yonunden sagam degildir. Bu hadisi ondan riviiyet e- denler ise, hepsi de sika (giivenilir) kimselerdir."

1 el-Beyhakf, el-Ma'rife'de der ki: "Bu hadisi Abullah fbnu Muhammed fbni 1 Akil rivdyet etti, ancak had% hususunda onun haklunda ihtilaf edildi. Kendisin- I

den onu es-Sevri, EbCi Seleme'den; (o da) Hz. Ayge ve Ebfi Hiireyre'den tarikiyle 1 rivdyet etti. Bir seferinde sddece EbQ Hiireyre'den alarak rivgyet etti ve Hz. Ayge'yi

. meddr-I bahs etmedi.

Bu hadisi, kendisinden Hammdd fbnu Seleme, Abdurrahman ibnu Ce- I rir'den; (o da) babasindan geklinde rivdyet etti.

, Bu hadisi, yine ondan Ziibeyr fbnu Muhammed illiyyii'bnu'l-Huseyn'den; (o da) Ebfi Rdfi'den geklinde rivdyet etti. el-BuhM der ki: "Belki de, o, bu hadisi, zikredilen gu rdvilerin hepsinden dinlemigtir."

Bu a~rklamayi Cemdleddin ez-Zeyle'i, Tahric'inde kaydeder.

Derim ki: "Abdulldh ibnu Muhammed ibni Akil kendi nefsinde sadzjk'tur. Tirmizi, el-Cdini' kitablnln evvelinde gunu soyler: Abdullah fbnu Muhammed fbni Akil saddk'tur. Bir lusim ehl-i ilm kufv apsmdan haMunda soz etmigtir. Ben Muhammed fbnu fsmdil'i dinledim: "Ahmed fbnu Hanbel, fshdk fbnu fbrdhim ve el-Humeydi, Abdulldh fbnu M f i n hadisi ile ilticdc ediyorduw diyordu. Bu zdt, mukaaribu'l-hadls'tir (ydni vasat duumdadlr, ne reddedilir, ne de tek baglna kabOl edilir)."

el-Hdfiz ez-Zehebi, fbnu Akil haklunda fbnu MayWin "zaylftlr" dediginin bir grup rdvi tarafindan rivdyet edildigni el-Mizdn'da kaydeder.

fbnu'l-~edini der ki: "Milik kitaplar~na fbnu AEl (in rivdyetlerini) sokmadl, ama onunla Ahmed 've fshdk fhticdc ettiler.

Ebil Hdtim ve bagkalari da ona: "Leyyinii'l-hadis (rivayetleri zayrf)" demis- lerdir. Soyle ki: fbnu'l-Hiizeyme"Ben onunla ihticac etmedim" demigtir. et-Tirmi- zi: "Saduktur" der. ibnu Hibbiln: "&fa fenddu, hadisi mormal olmayan gekilde

( rivsyet 'eder, onun rivdyetlerinden kagnrnak gerek" der. EbO Ahmed el-Hdkim:

"Alimlerin nezdinde saaam (metin) degildir" der. EbQ Zur'a: "fsna~larda ihtillfa duger" der. el-Fesevi: "Hadisinde zayiflik vard1,ancak kendisi sadliktur" der.

Muhammed ibnu Osman el-Absi el-Hlf~z der ki: " ~ ~ i ~ ~ i i ' b n i i ' l - ~ e d i n i ' ~ e onun hakkmda sordum " zaytftl" cevlblm veri, el-Buhlr?, Tarih'inde "Ahmed ve Ishlk onunla ihticlc ediyorlardi" demigtir. ez-Zehebi de der ki: "Onun hadisi

- hasen mertebesindedir".

Netice-i kellm, Hz. Peygamber'in (sallalllhu leyhi- ve sellem) iimnletine be- del h r b a n kestigine d% olan hadis, miiteaddid tarikten rivgyet edilmigtir. Bu ta- riklerden bbular~ sahihtir ve iyidir. briulari hasen ve kavidir, blulari ise zaylftir. Fakat bbzl tariklerin zayxf olmas~ (hadisin sihhatine) zarar vermez. Zira bu durum da zayif tarikler gevlhid ve miitiibaat menzilesindedir.

! Beyhaki'nin el-Ma'rifeyde .imlm 8Mi'i'den (radiyallahu anh) kaydettigi soze gelince, orada tmam Sbfi'i' der ki: "Hz. Peygamber'den hadis oyle bir gekil- de gelmistir ki,boyle bir rivlyet sribit olamaz. Bu rivlyete gore: Hz. Peygamber iki koq kurban etmigtir ve birini keserken: "Ey Allah'im bunu Muhammed'e ve $1-i Muhammed'e bedel kesiyorum" digerini keserken de: "Ey Allah'lm bunu da

- Muhammed'e ve iimmet-i Muhammed'e bedel kesiyorum demigtir." i

fjbfi'i'nin (rahimehulllh) bu sozden rnurfidl, hassaten ibnu Akil'in yer al- dig1 seneddeki za'fi beybn olrnahdx. Nitekim Abdulllh fbnu Bekr'in Humeyd'den olan rivlyeti, Ebri Mu'riviye'nin Hacchc'dan olan rivlyeti ,daha once geqti ve bu

, iki rivlyet de, aq~klanms bulundu@ iizere, ihticbl slhtirler. Ayrica tbnu AWi her ne kadar bir hslm llimle; zaylf addetmigse de, diger bir h s ~ m glimler sika addetmiglerdir. Bu sebeple de ez-Zehebi ve el-Heysemi onun hakktnda: "0, ha&nii'l-hadistir" demislerdir. el-Buhbri de onun senedindeki zzdrrdbr (hem zayif hem .sahih olma haini): "Bunlann hepsinden igitmis olabilir" diye aqxklamigtlr. DoBuyu AllaE bilir.

Hz. Ali'nin (rahyyallbhu anh) hadisine gelince, onu Ebli Dhud, "el-Akdiye ani'l-Meyyit (6lene beclel kurbdn)" blbmda tahric eder: "Bize Osmln fbnu Ebi Seybe tahdis etti ve dedi ki: bize Siireyk, EbQ'1-Hasngdan; (o da) el-Hakem'den; (o da) Haneg'den olarak haber verir ki: Haneg ~oyle demigtir. Hz. Ali'yi (radl- yailrihu anh) iki koc kurban ederken gordum. Kendisine "Bu da ne?' ddiye sor- dum. Cevlben: "Resfilulllh (sallalllhu aleyhi ve sellem) bana kendisine bedel kurban kesmemi vasiyet etti, ben de ona bedel kurban kesiyorum" dedi.

Ebfi D3ud, bu hadisin (sihhatl) hususunda suklit etmigtir. el;Miinziri, Mu$ tasar'inda gu aqiklamay~ sunar: "Hanes aleyhinde bir~oklan konugtu: fbnu Hib- b ln el-Busti: "Haneg, haberlerinde ~ o k c a vehme duserdi (kesirii'l-vehm). Hz. A1i'- den yaptrg~ bir lusxm rivlyetlerde teferriid eder ve bunlar slkalardan gelen rivL yetlere benzemez. bu sebeple o, kendisiyle ihticbc edilmeyen rlvilerden addedilmis-

7

I . - !

I

1 tir. Serik ise, fbnu Abdilllh el-Kaad?du. haklunda cerh edici s6z gelmistir (fihi

I mekBl). Muslim, nziitdbaat ipin onun rivByetini tahric etmigtir." I

(Hz. Ali hadisini) Tirmizi de gu gekilde talzrig eder: "Bize' Muhammed fbnu Ubeyd e l -~uhir ib i el-KWi tahdis etti (ve dedi ki): bize, serik, Eb9l-HasnB'dan; (o da) el-Hakem'den; (o da) Haneg'den (o da) Ali'den olarak tahdis etti ki, Hz.

1 Ali iki kop kurban etmigtir. Bunlardan birini Hz. Peygamber'e, digerini de kindisi- 1 ne bedel kesmigtir. Kendisine bundan suB1 eedilince: "Bunu bana Hz. Peygamber 1 (sallalllhu aleyhi ve sellem) emretti, ebediyen de bnabrmyaca@m" diye cevap ver-

migtir. Tirmizi der ki: "Bu-garib bir hadistir, bnnu siidece Serilr'in rivliyeti olarak biliyoruz".

Deriin ki: Burada zikedilen Haneg fbnu'l-~u'temir el-KWf'dir. Hz. Ali ve EbQ Zerr'den (rad~yallhhu anhiimB) hadis rivByet etmigtir. Kendisinden de el-Ha- kem, fsmBil fbnu Ebi H a d ve SimBk fbnu Harb rivriyet etmiglerdir. EbQ DBvud, - onun haklunda: "Sikadlr" der. en-NesM ise: "Kavi de@dir" der. el-BuhM de: "BBzl tXiilimler, aleyhinde konugttdar" der. EbG H5tim de: "Ssilihtir, Blimleri onunla

' ihticBc eder goremiyorum" der. lbnu HibbBn: "Onunla ihticgc edilmez" der. ez- . Zehebi, onu el-Mizzin'da zikreder. Mirkaatu'l-Mef6tilz $'erku Mi,vkatiYl-Mesdbilz'de

denir ki: "el-HBkimyin tashtt etti@ (yiini sahh kabuI ettig) Hz. Ali'dengelenbir rivByette, Onun (Hz. Ali'nin), Hz. Peygamber ipin iki, kendisi i ~ i n de iki k o ~ kestiB ve (Hz. Ali'nin): "Hz. Peygamber kendisine bedel d&ma kurban kesmemi emritti, ben de ona bedel d%ima kesecegb'' dedig ifBde edilmigtir".

Bu mevzuda soylenenlerden qkacak netice gudur: Hz. Ayge'den Ahmed, Miis- lim ve EbQ Drivud'da gelmig bulunan hadis, oliiye bedel (01ii adma) kurbBn kesme- nin miistehab oldugu husQsunda ihticBc etmeye kiifidir. Bu hadisi, Cgbir Ibnu AbdillBh, EbQ Talha el-Ensdri, Enes fbnu Miilik, EbQ Hiireyre, Huzeyfe, fbnu

1 Esid, EbQ Riifi' Ali fbnu EbE Tiilib tarafmdan rivByet edilen hadis de te'yid eder.

I Biitiin bu hadisler, kiginin kendisi ve kendisine tlbi olanlar (etbh) ve Bile h a k ve olenler a&na kurban kesmesinin cXi olacaana, sevaba kendisiyle birlikte onlan da .ortak edeceL@ne aqk bir gekilde delalet ederler.

eg-Seyh Abdullatif fbnu Abdilaziz , ki fbnu'l-~elek diye meghurdur. der ki: "Bu hadis, olen adma kurban kesmenin cBiz oldu&na delBlet eder".

I

I (Bu soz el-Mirkant'da gelmigtir). I en-Nevevi, Serhu Miisliin'de der ki: "Hz. Ay~e'nin hadisiyle, kiginin kendisi / ve Bile halk i ~ i n kurban kesmesini ve onlarm da kesenle sevBba kat~lmalam 1 tecviz edenler istidla etmiglerdir. Bu goriig, hem bizim mezhebimizin ve hem de I

cunzhur'un goriigiidiir. Bu goriige es-Sevri, EbG ~ a n i f e ve EbQ Hallife'nin ashBb1 1 katllmamgtlr".

Ben de derim ki: Bu hadisler (katllmayanlara kargl) varid olmugtur.

, el-hdm EbO fsd e t - T i r d , Hz. Ali hadisini rivayetten soma der ki: y:Bbz~

ehl-i ilm, olen adlna kurban kesmeye ruhsat verdi,%bz~lar~ da bunu uygun b u h a h . Abdulldh fbnu'l-~ubdrek der ki: Bence, en muvdfik olam, kiginin olen adma ta- saddukta bulunmas~&r, kurban kesmesi deiijl. Sdyet kurban kesecek olursa, kestigi*den higbir gey yemez; t a m a m tasadduk eder". el-hbm Bagavi'nin $'erhuYs-Siinne'sinde boyle gelmigtir.

Ben de derim ki: 0lenler adma kurban kesmeye ruhsat veren bir lasun ehl-i ilmin sozii, edilleye mutdblk&. Fakat bunu tevcviz etmiyenin sozii igin hiiccet yok- tur. Binbenaleyh onun sozii, kendisinden daha kuwetli bir delil olmay~nca kabfil edilmkz. Delil ise mevcut dewdir. Hz. Peygamber'den (aleyhissclam) kendisi ve ehl-i beyti iqin kestigi ile, iimmetinden sag ve ohiig olanlar i ~ i n kestigi her iki kur-

' - bam da tamdmen tasadduk e t t i a e veya olenlerin hissesi nisbetinde muayyen bir

pargay1 tasadduk e t t i a e dbir higbir rivdyet nakledilmemigtir. AksinQ Ebil RL fi' g6yle demigtir: "Hz. Peygamber (sallalldhu aleyhi ve sellem), kurban kesece3 zaman gigman, boynuzlu, beydv gdlib iki koc; satm ah, bayram nammm Wp, halka hutbe irad ettikten soma koglardan birini getirir, daha musallbda iken, kendi eliyle bigakla keser soma: "Ey Allah'm buy Sana tevhidle, bana da teblige (ydni risaetime) gehddette bulunan biitiin iimmetime bedeldir" derdi. Soma 6- biiriinii getirir onu da bizzat kendisi keser ve: "Bu da Muhammed ve a-i Mu- hammed igindir" der soma da hepsini hem fakirlere tasadduk eder, hem de kendisi ve dilesi ondan yerdi. Yamnda ydlarca kal&k. Bed Hdgim'den higbir erkek kur- ban kesmezdi. Hz. Peygamber'in (sallalldhu aleyhi ve sellem) kesti3 ile, Allah on- larl kiilfet ve borgtan kurtarlrd?'.

Daha once de gegtigi iizere bunu h e d ve bagkalar~ rivayet etmigtir.

Bu kaydedilen, Ahmed'de gelen rivdyetin lafadlr. Hz. Peygamber'in (sallallC hu aleyhi ve sefiem) ddeti, her seferinde, kurbanlarm etinden bizzat ve bilesi ile bir- likte yemek ve fakirlere de tasadduk etmekti. Bunu iimmetine de emretti. Hz. Peygamber'den (salIallfihu aleyhi ve sellem) bu soylenene muhW bir davrarug goriiliip rivdyet edilmemigtir.

eg-$eyheynYin (el-Buhdri ve Miislim), Hz. Ay~e'den yaptlklar~ bir rivbyette gu ifddeye de r a s t l m : "...Sen kurban etini iic; giinden soma yemeyi yasakladln dediler de Hz. Peygamber (sallallbhu aleyhi ve sellem) "Ben, kurban svasmda (ondan istemek iizere) kesretle gelen bedeviler sebebiyle yasaklamgtm, (gimdi ise) artik, yiyin, saklaym ve tasadduk edin" buyurdu. (Miittefekun aleyh) (1).

Selemetii'bnii'l-Ekvri'dan rivdyete g6re Hz. Peygamber (sallallbhu aleyhi ve sellem) goyle der: "Yiyiniz, bagkas~na da yediriniz, biriktiriniz dew. (Miittefekun aleyh).

(1) Miittefekuiz aleyh: Hem Buhm ve hem'de Miislirn tarafinda~ rivayet edilmig bulunan hadislere denir. Slhhat aflslndan en iistiin hadislerdir.

i Ebii Sa'id'den geldigne g6re, Resitlullbn (sallalliihu aleyhi ve sellem) poyle U buyurmu~tur: "Yiyiniz, yediriniz, saklay~~llz ve biriktiriniz" (Bunu Muslim rivbyet

etti). I

Bureyde'den yapllan rivbyete gore, der ki: "Resiilullbh (sallallbhu aleyhi ve sellem) ~6yle buyurdu: "Muvbfik buldugunuz kadar yiyin, yedirin ve biriktirin de"

1 (Bunu da Muslim, Ahmed ve Tirmizi rivbyet ederler. Tirmizi, hadisin sahih oldugu- 1 nu ayrlca belirtir).

Hz. Peygamber'in yapt~& bir fiilin ona has 01duli;una dbir deli1 getirilmedikqe, onun yaptigi ~ekilde, aylrlm yapmadan aynen ben de yaparlm. Sbz gelimi bir veya iki, yiihut da i i ~ koqu kendim, bilem ve olenlere bedel kurban etmem, muhakkak ki, her biri iqin yeterlidir ve sevbbr da her birine, seksiz ~uphesiz ulapr. Etinden dile- di@m kadar yer, ba~kasina da yedirir ve tasaddukta da bulunurum. Zira ben bizz2t Sgri'in koydugu muhayyerlige dhibim.

Evet bir kurban sbdece olenler adina kesilmi~ olsa ve hayatta olanlardan sc buna ortak luhnmasa, Abullbh fbnu'l-~iibbrek'in (rahimehullbh) dedigi

an fukara ve miskinlerin hakludn. Dojfruyu Allah bilir ve O'nun ilmi

i