Zastosowanie koncepcji JIT w praktyce

Koncepcja produkcji Just In time, opracowana w Stanach Zjednoczonych i

doprowadzona do perfekcji w Japonii, miaa istotne znaczenie dla rozwoju firm

produkcyjnych, w szczeglnoci zajmujcych si produkcj samochodw. W swojej

istocie jest to strategia zarzdzania zapasami stosowana w celu maksymalizacji

zwrotu z inwestycji poprzez redukcj poziomu zapasw w caym procesie

produkcyjno-magazynowym i zwizanymi z nim kosztami. W praktyce stosowanie

koncepcji JIT oznacza zamawianie zapasw w momencie osignicia minimum

magazynowego, dziki czemu minimalizowane jest wykorzystanie powierzchni

magazynowej, ktra moe nastpnie zosta zredukowana, co pozwala obniy koszty

stae. Pojawiaj si przy tym istotne przeszkody, takie jak fakt, i poziom minimum

magazynowego determinowany jest przez histori zapotrzebowania, co skutkuje

ryzykiem wstrzymania produkcji w przypadku wystpienia ponadnormatywnego

zapotrzebowania na dany komponent. W zwizku z tym konieczne jest m.in.

wprowadzenie minimum 2 odmiennych standardw zarzdzania zapasami na

bezpiecznym poziomie.

Jak zostao wczeniej wspomniane, pocztki Just In Time sigaj jeszcze

Stanw Zjednoczonych, gdzie zostaa ona wprowadzona po raz pierwszy przez

Henryego Forda. Produkcja w jego zakadach zostaa zorganizowana w ten sposb,

e surowce przepywajce barkami pomidzy poszczeglnymi zakadami byy

przeksztacane na komponenty i wysyane do fabryki w cigu kilku dni. Prawdziwy

rozkwit koncepcji Just In Time nastpi jednak dopiero gdy strategia ta dotara do

Japonii, gdzie w latach 50 i 60 zostaa doprowadzona do perfekcji. W rezultacie

japoskie samochody wchodzc na rynek amerykaski byy niezwykle konkurencyjne

cenowo i jakociowo. W kolejnych latach japoskie metody produkcji zostay poddane

szczegowej analizie, aby dotrze do rde sukcesu ich produkcji, strategia ta bya

take stopniowo wdraana w rodzimych zakadach, co dostarczyo wielu ciekawych

przypadkw do analizy.

Przykadem udanego wprowadzenia strategii JIT jest jeden z czoowych

producentw sprztu telekomunikacyjnego, ktry zosta przytoczony w pracy W.

Samuelsona i S. Marksa producent ten zacz stosowa system JIT w operacjach o

duej zdolnoci produkcyjnej. Zasadnicz czci tzw. core business byo

produkowanie mikrotelefonw, w tym wypadku 6 ich modeli. W cigu 2 lat szybko

rotacji zapasw potroi si zapas produkcji w toku zredukowano o 75%, wskanik

brakw zmniejszono o poow, take czasy przygotowawczo zakoczeniowe

zredukowano o 50%. Nastpnie JIT zastosowano rwnie w fabryce produkujcej

skomputeryzowane centrale telefoniczne o maej zdolnoci produkcyjnej, gdzie

wytwarzano na ten czas si do 150 pytek drukowanych. W tym celu stworzone zostay

komrki produkcyjne o duej elastycznoci produkcji oraz wyszkolony zosta personel

aby osigania odpowiedniej jakoci produktw przy zmieniajcych si

zapotrzebowaniach. W cigu pierwszych 6 miesicy wydajno produkcji w zakresie

pyt drukowanych poprawia si o ponad 25%, a produkcj w toku zredukowano o

ponad 30%. Jest to doskonay przykad na elastyczno strategii JIT, ktra moe

zosta zastosowania nie tylko w zakadach o duych zdolnociach produkcyjnych, ale

take w tych o maej zdolnoci produkcyjnej, wytwarzajcych zdecydowanie krtsze

serie.

Nastpnym przytoczonym przykadem jest firma Xerox, ktra zredukowaa

liczb dostawcw ponad pitnastokrotnie, podpisujc z nimi dugoterminowe kontrakty

dostawowe. Uwaga zarzdzajcych zostaa skupiona na wdraaniu strategii JIT w celu

poprawy jakoci produkowanych dbr. Ze wzgldu jednak na bdna polityk

handlow wobec dostawcw, tj. wymaszniu na dostawcach utrzymywania zapasw,

firma nie rozwizaa problemu utrzymania cigoci dostaw. Spowodowao to znaczne

trudnoci u dostawcw z utrzymaniem cigoci dostaw, a do czasu gdy Xerox

ustabilizowa harmonogramy produkcyjne i sta si faktycznym partnerem w

systemach JIT.

Kolejn amerykask firm ktra wprowadzia JIT jest Harley-Davidson. Firma

pocztkowo przyja JIT, ze wzgldu na przewag kosztow japoskich konkurentw

sigajc nawet do 30%. Pocztkowo wprowadzanie JIT byo usianie

niepowodzeniami, szczeglnie w sferze zaopatrzenia. Podejcie ze strony Harleya-

Davidsona miao cechy przymusu i byo uciliwe dla dostawcw, w niczym nie

przypominajc stosunkw prawdziwie partnerskich Harley-Davidson wyrobi sobie

nawet opini wrd dostawcw, jakoby nieustannie przyspiesza lub opnia

zamwienia. Ostatecznie jednak system JIT w sferze dostaw zosta dostosowany do

wsplnych wymaga. Nacisk przesunito na wsplne rozwizywanie problemw,

redukcj czasu przygotowawczego, kontroli statystycznej procesu, wsplne wysiki

projektowe. Rezultaty byy korzystne dla obu stron obrt zapasami wzrs prawie o

300%, czasy przygotowawcze zredukowano o wicej ni 75%, na wicej ni 400

maszynach wydajno pracownikw zwikszya si o 38 %, braki zredukowano o

66%, a inne mierniki jakoci zostay znacznie poprawione.

Niestety w krajowych, polskich przedsibiorstwach koncepcja JIT jest

rozumiana w sposb nadmiernie uproszczony, tj. powszechny jest pogld, jakoby

wystarczajce byo zawieranie z dostawcami umw na predefiniowane pozycje dostaw

dostosowanie do potrzeb producenta, aby dostawy byy realizowane na czas.

Kluczowe jest jednak spostrzeenie, e nawet nieznaczna zmiana warunkw terminw

realizacji zada produkcyjnych w przedsibiorstwie utylizujcym JIT moe pociga za

sob dezorganizacj harmonogramu dostawcy. W jednym z polskich przedsibiorstw

wdroono, dla wybranych rodzajw dostaw, system oparty rzekomo na JIT.

Podstawowym zarzutem zarzdzajcych bya jednak faktyczna konieczno

przetrzymywania dostaw i tworzenia zapasw w ten sposb, pomimo tego e

dostarczane produkty omijay magazyny. Dostawy nadchodziy wprawdzie zgodnie z

harmonogramem, jednak poniewa terminy zada produkcyjnych ulegay

nieznacznemu przesuniciu, na miejscu tworzyy si niepodane zapasy. Prawdziwa

koncepcja JIT koncentruje natomiast uwag na likwidowaniu przyczyn zakcajcych

terminowo dostaw zarwno w ramach wasnego przedsibiorstwa, jak i poza nim.

Dlatego te wdraanie JIT jest przedsiwziciem trudnym i dugotrway,

mogcym trwa nawet do 5 lat. Zarzdzajcy powinni sobie zdawa spraw, e

wdroenie koncepcji JIT oznacza tak naprawd dopiero pocztek zmaga, gdy raz

osignita sprawno i elastyczno powinna by stale doskonalona. Dlatego te

dobrym zabiegiem poprzedzajcym implementacje JIT jest przeprowadzenie operacji

pilotaowej. Jest to zadanie atwiejsze do wykonania, a ponadto, w przypadku

osignicia pozytywnych wynikw, ma niesychanie doniosy obok dowiadczenia

walor psychologiczny. Stanowi bowiem nie tylko dowd, e wdraanie ma sens, ale i

motywuje pozostaych pracownikw.

Konieczne jest w tym wypadku zauwaenie, e implementacja JIT do

zarzdzania i kontroli produkcji jest dla kadego przedsibiorstwa inwestycj i, tak jak

kada inwestycja, powinna podlega rachunkowi ekonomicznemu potwierdzajcemu

jej opacalno dlatego te naley rozway, czy realne korzyci z wprowadzenia JIT

przewa koszty powstae z tego tytuu. W tym celu naley przeprowadzi badania

dotyczce konkurencji na danym rynku, naley zbada jej nasilenie i strategi, aby

stwierdzi, czy nie istniej tasze sposoby poprawienia swojej pozycji rynkowej.

Trzeba take ustali, czy system JIT bdzie pasowa do obecnych i dugookresowych

planw przedsibiorstwa. Warto przy tym pamita, e system JIT jest najbardziej

przydatny dla przedsibiorstw produkujcych wyroby o bardzo duym stopniu

zaawansowania technologicznego, gdzie moliwe jest wystandaryzowanie produkcji.

Wymaga on rwnie stosunkowo stabilnego popytu na produkty przedsibiorstwa.

Warto zada sobie pytanie, czy JIT jest waciw strategi dla danego

przedsibiorstwa dziaajcego w okrelonych warunkach rynkowych oraz w ktrym

segmencie rynku powinno si j zastosowa. Istotne jest rwnie, jaki poziom obsugi

klienta chcemy zapewni w poszczeglnych segmentach rynku i w jaki sposb i za

pomoc jakich narzdzi bdziemy mierzy efekty dziaania systemu. Jak

wspomniano, zakres wdraania metod JIT jest szeroki moe polega na globalnym

podporzdkowaniu filozofii JIT caego systemu od marketingu poprzez proces

wytwarzania i zaopatrzenia, dzia konstrukcji, a po komrki finansowe, moe te by

ograniczony do pewnych odcinkw dziaalnoci z rwnie dobrymi efektami. Skala i

zakres wdraania zale te od wielkoci i charakteru przedsibiorstwa.