YIKICI DAVRANIŞ BOZUKLUKLARI

Yıkıcı Davranış Bozuklukları (DSM-IV-TR)

Karşı gelme-karşıt olma (inatlaşma-zıtlaşma) bozukluğu Davranım bozukluğu YDB-BTA’dır

İnatlaşma bozukluğu

En az 6 ay devam eden,

Otorite figürlerine karşı negatiflik, karşı gelme, itaatsizlik ve düşmanlık olarak tanımlanmaktadır.

Davranım bozukluğu

En az 12 ay süren,

Başkalarının temel haklarına veya yaşa uygun sosyal norm ve kurallara karşı şiddet veya suç işlemedir.

İncelikler…

Davranım bozukluğu tanısı alan, ilaveten İnatlaşma bozukluğu tanısı almaz. Çünkü zaten inatlaşma bozukluğu belirtilerini kapsamaktadır.

İnatlaşma bozukluğunda fiziksel saldırganlık yoktur. İnatlaşma bozukluğunda birincil davranış ve belirtiler verbaldir (Sözel saldırganlık ve karşı gelme). Davranış ve belirtiler fiziksel olmaya başlayınca (kavga etme, zarar verme, çalma vs) davranım bozukluğu tanısına yönelme olur.

Tarihçe

İlk DSM’de (DSM-I, 1952) çocuk ve ergen psikiyatrik tanılarına yönelik özgün bir bölüm yoktu. DSM-II (1968)’ye organik beyin sendromları, nevrozlar ve yedi olasıyı tanıyı içeren “Çocuk ve Ergenlerin Davranış Bozuklukları” bölümleri ilave edildi.

DSM-III (1980) de:

Çocuk ve ergen psikiyatrik bozukluk sayısı hemen hemen 50 taneydi. Bunlar arasında dikkat eksikliği bozukluğu, inatlaşma bozukluğu ve davranım bozukluğu da vardı. Davranım bozukluğunun 4 tipi tanımlanıyordu: sosyalize olmayan agresif, sosyalize olmayan nonagresif, sosyalize agresif ve sosyalize nonagresiftir.

DSM-III-R’da (1987):

İlk defa yıkıcı davranış bozuklukları oluşturuldu.

Bu ana başlık altında inatlaşma bozukluğu, davranım bozukluğu, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu yer alıyordu. Bir önceki DSM-III’de dikkat eksikliği bozukluğu terimi, DSM-III-R’da DEHB ismini almıştır.

DSM-III-R’da (1987):

Davranım bozukluğu üç grup olarak tiplendirilmiş:

grup agresif solitary (tek başına) agresif ayrıştırılmamış

DSM-IV’da (1994):

DSM-IV’de “Dikkat Eksikliği ve Yıkıcı Davranış Bozuklukları” ana başlık altında DEHB ayrı tutulmaya çalışıldı. Çünkü DEHB yıkıcı davranışlar göstermek zorunda değildi. Davranım Bozukluğunun DSM-IV’de başlangıç yaşına göre iki tipi tanımlandı; çocuklukta başlayan tipi ve ergenlikte başlayan tipi.

DSM-IV’da (1994):

Ayrıca DSM-IV’e YDB (BTA) grubu eklendi. Burada inatlaşma bozukluğu veya davranım bozukluğu belirtilerini önemli ölçüde taşıyan (DEHB yok), fakat tanı koymak için yeterli olmayan durumlarda kullanılır.

DSM-IV-TR’da (2000):

DSM-IV ile yaklaşık aynıydı. Ancak davranım bozukluğunda değişiklik oldu. Çocuklukta başlayan ve ergenlikte başlayan tiplerine üçüncü bir tip olarak davranım bozukluğu-BTA eklendi. Burada davranım bozukluğunun başlangıcının yeterince belirlenemediği durumlar için tanımlandı.

15 yıllık evrimsel sürece karşın….

“DEHB, yıkıcı davranış bozukluklarından çıkarılmalı mı?” “İnatlaşma bozukluğu davranım bozukluğunu hafif bir formu mu? “ Olası davranım bozukluğu başka tipleri var mıdır?

Davranım Bozukluğu (Conduct Disorder)

Erkek/Kız oranı:3-5/1’dir. yoksulluk ve düşük sosyoekonomik durum davranım bozukluğuna yaygın olarak eşlik etmektedir Antisosyal kişiliği olan ebeveyne sahip oluş, yıkıcı davranış bozuklukları için riski artırır.

Risk Etmenleri

Çocuğun mizacı hiperaktivite kronik hastalık ve sakatlık zayıf aile işlevleri olumsuz ebeveynlik (katı, uygunsuz, gözetim eksikliği) çocuğun istismarı ve ihmali anne-baba reddi ders başarısızlığı arkadaş dışlaması doğum sırası (ilk çocuktan ziyade ortanca çocuklar) geniş aile bakım vericide sık değişiklik

Antisosyal kişilik bozukluğu

Antisosyal kişilik bozukluğu olanların yaklaşık %50’si 18 yaş öncesinde davranım bozukluğu öyküsüne sahiptir. Geçmiş yıllarda üçtebir kuralı önerildi. Davranım bozukluğu olanların yaklaşık üçtebiri iyileşir, üçtebiri antisosyal kişilik bozukluğu geliştirir, geri kalan üçtebiri erişkinlikte çeşitli derecelerde rezidüel özellikler taşır. %50 kuralı daha sık kabul görmüştür, burada davranım bozukluğu olanları yarısından daha fazlasının ileriki yaşamlarında antisosyal kişilik bozukluğu geliştirdikleri yönündedir (Moffitt 1993).

Binişiklik

madde kötüye kullanımı anksiyete bozuklukları

duygu durum bozuklukları dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu ile binişikliği sıktır.

Özellikler

Davranım bozukluğu olanlarda en büyük problemlerden biri empati eksikliğidir. Aşırı risk alma ve artmış kaza oranı belirtilmektedir. Semptomların görünüşü yaşla değişebilir. Okul öncesi ve okul başlangıcında redetme ve verbal agresyon gibi inatlaşma bozukluğu belirtileri daha sıkken, daha büyük yaşlarda çalma, fiziksel agresyon (tokat, itme vs.), daha da ileri yaşlarda market soyma ve saldırganlığın ciddi formları (kavga etme, soygun) gözlenmektedir.

DSM-IV TR

Davranım bozukluğu tanısı için; en az 12 aylık sürede, DSM’deki en az 3 kriteri göstermesi gereklidir. 10 yaşından önce başlayan formu çocuklukta başlayan formu için kullanılır.

DSM-IV TR semptom kümeleri

1) İnsanlara veya hayvanlara saldırganlık

2) Mülkiyete zarar verme 3) Dolandırıcılık veya Hırsızlık 4) Kuralları ciddi şekilde ihlal

Yanlış kanı…

Davranım bozukluğunun 18 yaşını geçtikten sonra antisosyal kişilik bozukluğu adını aldığıdır. Kişi 18 yaşını geçtiğinde davranım bozukluğu kriterlerini karşılıyor fakat antisosyal kişilik bozukluğu kriterlini karşılamıyor olabilir. Bu durumda davranım bozukluğu tanısı devam eder. Ancak antisosyal kişilik bozukluğu kriterleri baskın ise antisosyal kişilik bozukluğu tanısı alır. İki tanıyı aynı anda almaz.

İnatlaşma Bozukluğu (Oppositional Defiant Disorder)

Mizaç özellikleri, çevresel etkiler, gelişimsel ve öğrenme teorileri etyolojide ileri sürülmektedir. İB, en az bir ebeveynde psikiyatrik bozukluğu olanlarda daha sıktır.

İB genellikle 8 yaşından önce gözlenir. Aile (anne-baba) çatışması olan ailelerin çocuklarında sıktır.

İnatlaşma Bozukluğu (Oppositional Defiant Disorder)

Pervazif veya durumsal olabilir; bütün otorite figürlerine (anne-baba, öğretmen vs.) karşı ise pervazif, belirli otorite figürlerine karşı ise durumsaldır. Durumsal tipte; karşı gelmeler sadece ebeveynlerinden birine karşı da olabilir. Durumsal İB daha yaygındır. Bazı durumsal İB’ler pervazif hal alabilir.

İnatlaşma Bozukluğu (Oppositional Defiant Disorder)

Tanı için en az 6 ay semptomları sürmesi, en az 4 kriter olmalıdır.

Yıkıcı Davranış Bozukluklarında Tedavi Yaklaşımları

1. Binişik bozuklukların tanınması ve tedavisi. 2. Bireysel terapi 3. Psikofarmakoloji 4. Aile veya diğer bakımverenler için aile

terapisi, anne-baba eğitimi

5. Grup terapileri 6. Okul yaklaşımları

Şiddetin Öğrenilmesi

Sosyal öğrenme kuramı

Atfetme kuramı (attribution theory)

Esneklik Kuramı

Gelişimsel kuram

Eklektik kuramı