Yenieri Ocann Manevi Eitimi ve Bektailik

Yrd. Do. Dr. Osman ER

ABSTRACT

The Janissary corp, which constituted the principal

brunch of the army in the Ottoman State, was educated

spritually by Bektashi dedes and babas. They were also

called as the Army of Haci Bektas because of their

connection with the Bektashi Order. There are lots of

Bektashi symbol and pattern that influenced soldiers

in the Janissary Corp: They were repeating Bektashi

poms when going to battle. Number of velayetnames

narrating miraculous lifes of Bektashi sheyhs had

always been available in the conk notebooks of

Janissaries.

ZET

Osmanl Devleti'nin nemli kurumlarndan birisi olan

Yenieri Oca, manevi eitimini Bektai "dede" ve

"baba"larndan almtr. Yenieriler, Bektailie olan

yaknlklarndan dolay, Hac Bekta Ordusu eklinde

isimlendirilmilerdir. Onlar etkileyen, pek ok

Bektai sembol ve motifi vardr: Yenieriler, harbe

giderken Bektai glbanklerini tekrar ederler.

Yanlarnda tadklar cnk defterlerinde Bektai

byklerinin menkbelereini anlatan ok sayda

velayetname yazldr.

Giri

Osmanl Devletinin yaklak beyz yllk tarihinde nemli roller oynayan Yenieri Oca, kuruluundan itibaren Bektai Tekkeleri ile ok yakn

iliki ierisinde olmutur. Oca Bektaiyan, Taife-i Bektaiyan, Sanadid-i Bektaiyan (Bektailerin Yiitleri, Cesurlar, Kahramanlar), Dudman- Bektaiyye

(Bektai soyu) olarak da anlan yenieri oca, dini, ahlaki ve askeri niteliklerinin byk bir ksmn, Bektai babalarnn eitimi sayesinde kazanmtr denilebilir.

Hac Bekta Ordusu, Hac Bekta Oullar ve Hac Bekta Kei eklinde de isimlendirilen yenieri ordusunun duygu ve dnce dnyasna Bektai

retisi hakimdir dense abartlm olmaz. Bir baka deyile Bektailik, Osmanl klasn kendi tekkesi haline getirmitir: Yenierilik, Bektai tarikatnn bir nevi

askerlik kolu olarak grev yapmtr. Sonu; ya ehid ya da gazi olma hayali ve Allahn adn drt ktaya gtrme azmine sahip olan Yenierinin tarihe

malolmu parlak zaferleridir.

Osmanl Devleti ile Yenieri Oca arasndaki balanty, Velayetname-i Hnkar Hac Bekta Veli de geen Osman Gazi ile Hac Bekta Velinin

grmelerinden balatmak mmkndr. Osman Gazi ile Hac Bekta Velinin grp grmedii, tarih uygunluu asndan tartma konusu olmakla birlikte,

bizim iin nemli olan byle bir grmeye Yenieriler tarafndan inanlm olmasdr. Yenieriler zerinde etki brakan ve onlar manevi olarak Hac Bekta

Veliye balayan g, ad geen grmeye olan salam inantr. Byle bir grme yaplmam olsa bile, yaplm olarak farzedilmesi, sosyal psikoloji ve eitim

asndan bir deer ifade etmektedir. Velayetnamelerde anlatlan olaylarn gereklemesi, ancak kendilerine inanan bir toplumun mevcudiyetiyle

mmkndr. Bu inan, Yenieri topluluunun hepsinde kollektif bir uur ekline brnmtr. Onlar, Hac Bekta Veliye o kadar ballardr ki, bu ballk

onlarn Hac Bekta Kei eklinde anlmalarna neden olmutur. Evliya menkbeleri, insann gizli zlemlerinin ve inand baz deer hkmlerinin zafere

ulat kusursuz, ideal bir dnyann tasvirini gerekletirmeleri sebebiyle, toplumun psikolojik ehresinin ifadesi saylabi lir.

Dier yandan velayetnameler, kendilerine inanan toplumun dini tekilatlanmasn (tarikatlar) ve bu tekilatn izahn yapyorlar demektir. Bu adan Hac

Bekta Velayetnamesi, bize Osmanl Devleti ile Bektai tarikat ilikilerinin balangc ile ilgili bilgi vermekle birlikte, bu iliki srecinin tarikat balamndaki

geliimi hakknda da malumat vermektedir.

Velayetnamede anlatldna gre, din akna kafire kl vuran Osman Beyin tekfurluklar zerine yapt aknlar, onlarla anlama imzalam

olan Bursa Beyini rahatsz etmi, durum Seluklu Sultan Alaaddine ikayet edilmitir. Alaaddin de Osman Beyi eyhimiz, azizimiz eklinde nitelendirdii Hac

Bekta Veliye gndermitir. Osman Beyi iltifatlarla karlayan Hac Bekta Veli, ona tekbirleyerek elif-i tac giydirmi, belindeki kemeri kartarak, Osman

Beye kuatmtr. nndeki era ve sofray yine tekbirleyip Osmann nne koymu ve ona u ekilde hitap etmitir: Bunlar al! Seni din dmanlarna

havale ettik. Senin bandaki tacmz gren kafirler, klcna kar duramasnlar, kllar seni kesmesin. Nereye varrsan galib gel. nnden sonun gr gelsin.

Kimse senin soyunun srtn yere getiremesin. Hnkar adn sana baladm, senin soyunun adn bu adla ansnlar. Gn dousundan gn batsna kadar eran

yansn.

Osman Gaziye baars iin dua eden Hac Bekta Veli, ayn zamanda ona bir misyon da yklemektedir. Misyon; slamn yaylmas iin mcadele

etmektir. Hnkar adn vermekle de Osman Gazi onunla arasnda bir gnl ba kurmaktadr. Burada nemli olan, olayn aynen gerekleip gereklemedii

deildir. nemli olan, Yenieri ocann bu olayn gerekledii inanc ile Hac Bekta Veliye ve onun ahsnda Bektai tekkelerine ballnn devam etmi

olmasdr. Hnkar ad da, Osmanl padiahlar tarafndan kabul grmtr. Olayn eitim asndan deeri, insan davranlar zerinde herhangi bir deiiklik

meydana getirip getirmediidir ki, tarih bilgimiz bize byle bir davran deiikliinin olduunu sylemektedir.

Ftvvet geleneinin yaygn olduu bir dnemde her meslek ve sanat kolunun bir Pirinin bulunmasnn art olduu eklindeki yaygn inan,

yenierilii erenler serveri ve gaziler serdar saylan Hac Bekta Veli gibi bir din bynn ruh ve dinamizmi ile ekillendirmek istemitir.

Rum Erenleri bu makam birisine vermek istedi, her biri bir eri tuttu. Bense yedi yldr senin ve soyunun ruhlarn velayet kabzasnda saklayp

durmadaym dediine inanlan Hac Bekta Veli, Osman Gaziye ve onun ahsnda btn nesline sahip km olmaktadr. Pek tabii olarak bu sahiplenme, hem

Yenieri Ocanda Osmanl Devletine kar, hem de Osmanl Devletinde Bektailie kar bir vefa ve ballk duygusu meydana getirmitir. Osmanl Devleti,

Bektai Tekkelerine gnlden bal ordusuyla Hac Bekta Velinin duasn dorularcasna asrlarca fetihten fetihe koturmutur.

Osmanl ile Bektailik arasndaki ilikiyi Orhan Gazi dneminden itibaren balatan tarihiler de mevcuttur. Lamartin, Airetten Devlete adl

eserinde Orhan Gazi ile Hac Bekta Veli arasndaki grmeyi u ekilde anlatmaktadr: Orhan Bey, etrafnda toplad askerleri, Osmanllarn sava ruhunu

aldklar dine adamak istiyordu. Askerlerini yanna alarak, ulu dervilerden, Hac Bektan olduu yere Sulucaya gitti. Ondan askere sancak, ad ve hayr

vermesini rica etti. Kurulan yeni tekilatn, inanszlar hatalarndan koparacan ve Muhammedin Tanrsna bir milyon yeni mmin kazandracan anlaynca

Hac Bekta, yerinden doruldu, elini gen bir askerin bana koydu. Bu srada, derviin kaftannn yeni, omuzunun zerinden kayarak, askerin ensesi zerine

dt. Orhan Beye dnerek; bugn kurulan bu askerin yz gn gibi ak ve aydnlk, kolu ar, klc keskin, oku delici olacaktr. Giderken muzaffer, dnnde

galip olacaktr. Haydi yolunuz ak olsun! dedi Lamartine gre; Yenierilerin daha sonra beyaz kee klahlarnn zerine balarnn arkasndan sarkan, bir

kuma paras ilave etmelerinin sebebi de, Hac Bekta Velinin elini askerin bana koyarak dua etmesi olaynn hatrasn canl tutma isteidir. Yenierinin

bandaki bu kee klah, bir sembol olmakla birlikte, onun Piri stad olan Hac Bektaa balln yanstmaktadr.

Bir baka Batl tarihi Friedrich Karl Kenitz de, Byk Sancan Glgesinde adl eserinde Orhan Gazi ile Hac Bekta Veli karlamasn ve

Hnkarn Yenieriye yapt duay dorulamaktadr.

Gaziderviler ve Hac Bekta Veli arasndaki

balant, Seyyid Ali Sultan Velayetnamesinde de dile

getirilmektedir. Bu da gstermektedir ki, Hac bekta

Veli'nin, fetih hareketlerinde byk bir etkisi,

ynlendirmesi, tevik ve telkini olmutur. Hac Bekta

Veli'den himmet alm kahramanlardan birisi de, Seyyid

Ali Sultan'dr. Seyyid Ali Sultan, ryasnda Hz. Muhammedden direktif alarak, Hac Bekta Veliye gelen krk kahramandan birisidir. Hz. Pir de,

onlar Orhan Hana yollam ve Rumeli fethinde bu kahramanlar ok yararllk gstermilerdir. Bu krk kahramandan Seyyid Ali Sultan komutan, Emir Sultan

bayrakdar, Seyyid Rstem Gazi kazasker, Abdussamed imamlk etmilerdir. Orhan Gazi tarafndan sayg ile karlanmlardr. Elmal blgesinde slamn

yaylmas iin alan ve saysz kerametler gstererek bu blgede nemli bir tesir alan oluturan Abdal Musa da, bu krk kahramandan birisi olarak

saylmaktadr.

Hac Bekta Velinin halifeleri de, kendisi gibi, fetih hareketlerinin mevvik ve duacs olmular, mtecaviz dmanlara kar Osmanl Devletine

manevi destek vermilerdir. Bu halifelerden birisi de Osmanckda medfun Koyun Babadr. Koyun Baba Velayetnamesinde anlatldna gre; Fatih Sultan

Mehmed zamannda, Acem ah Uzun Hasan, snr geerek Sivas ve Tokat civarlarn yamalar. Bunun zerine Fatih, askeriyle yola karak nce Ankaraya varr,

daha sonra da Osmanl ordularnn sefer gzergahnda bulunan Osmanca gelir. Osmancn Hdrlk mevkiinde bulunan Koyun Babaya Lalasn gndererek

zafer iin dua ister. Muradn hasl olmas halinde, kendisine geni bir araziyi vakfedeceini vaad eder. Bize dnya mal gerekmez diyen koyun Baba, zafer iin

dua eder ve Fatih Sultan Mehmed komutasndaki Osmanl ordusu, savatan zaferle dner. Bunun zerine Fatih, Lala vastasyle Koyun Babadan dileini sorar.

Koyun Baba da, Padiahtan Kzlrmak zerine bir kpr yaptrmasn ister. Hibir karlk beklemeden kpry yapacak olan, yani usta ise; Koyun Babadr.

Devlet sadece iin maddi ksmn stlenecektir. Sultan Fatih, vaadini yerine getirerek kprnn inasn balatr, ancak mr vefa etmez. Kprnn inas, Sultan

Bayezid zamannda tamamlanr. Velayetnameye gre; duasyle ordunun muzafferiyetinde pay sahibi olan Koyun Baba, bizzat kendisi bu kprnn inasn, pek

ok kerametler gstererek tamamlamtr. Hem gnl, hem de bilek gcyle, tasavvuftaki ftvvet anlayna gzel bir rnek olmutur.

Yldrm Beyazt, elebi Sultan Mehmet, II. Murat devirlerinde i sorunlar ve Rumelide fetih hareketleri srp giderken, askerin mora lini

ykseltmek, Anadoluda yaayan halk birbirine bal, birleik halde tutmak grevi Bektailer tarafndan yerine getirilmi, uzun bir sre saray-tekke

mnasebetleri olduka olumlu bir ekilde devam etmitir.

Bektailiin ordu ve toplum zerindeki olumlu etkilerini gzlemleyen Fatih, gaza ve fetih ruhunu canl tutmak, toplumun birlik ve beraberliini

temin etmek iin, ehzade Cem Sultana bir Bektai Gazidervii olan Sar Saltukun menkbelerini yazdrma grevini vermitir. Ebul-Hayr- Rumi tarafndan

yazlan Saltukname, Sar Saltukun Balkanlarn slamlatrlmas ve fethi srasndaki menkbelerini anlatmaktadr. Fatih, fethin milletin birlik ve beraberliinin

salanmasnn ve fetih uurunun canl tutulmasnn tabii bir sonucu olduunun farkndadr. O, Ehl-i Beyti sevenleri fetih srecine katma gayretlerinin meyvesini

grm, seyyid olduu rivayet edilen Cebe Ali Bey (Cibali Sultan), Ehl-i Beyt muhibbi Yenieri ile birlikte stanbulun fethinde byk yararllklar gstermitir.

Fiilen savaa katlmasnn yannda, kurduu Cebeci Ocann da aas olarak, ordunun ve hatta sivil halkn gnlk yiyecek ve ieceini salamtr. stanbulun

fethinden nce, irad amacyla Bizansa gelen Cibali Sultan, bir ok Hristiyan Mslman yaparak, mridleri arasna katmtr.

Bizim aratrmamzn konusu, Osmanl Devletine parlak zaferler kazandran Yenieri Ocann, Bektai Tekkelerinden nasl bir manevi eitim

alm olduudur? Bu dorultuda u sorulara cevap aranmaya allacaktr: Manevi, yani dini yn ar basan bu eitimin muhtevas ve yntemi nedir?

Bektailik, askerin niteliine hangi yollardan nfuz etmitir? Yenierinin gnlnde ve kafasndaki model insanlar kimlerdir? Asker, kimleri kendisine rnek alarak

gaza ruhunu taze tutabilmi ve bu ruhu baarya dntrebilmitir? Ayn zamanda bir Bektai dervii olan Yenieri, tarikatla ilgili zellikleri hangi kaynaklardan

yararlanarak kazanmtr? Askerin manevi geliimini belirleyen motif ve semboller nelerdir ve bunlar hangi anlamlara gelmektedirler? Ad geen motif ve

sembollerin eitim deeri nedir?

uras muhakkaktr ki Yenieri ocana kahramanlk ve civanmerdlik duygularn kazandran temel anlay ftvvettir. Genel olarak tasavvuf

dncesinde yerini bulan, Bektailikte ise hakim bir anlay olan ftvvetin, Yenieri Oca ile olan balants ile birlikte izah edilmesi konunun anlalmas

bakmndan yararl olacaktr.

1. Yenieri Oca ve Ftvvet Anlay

Genlik ve yiitlik anlamlarna gelen ftvvet, hak ve hakikat korkusuz ifade etme, mazlumlara kar efkatli ve alakgnll olma, nefsini ise

unutma makamdr. Mutasavvflar bu makam tarif ederken, Gerekten onlar, Rabblerine inanm yiitlerdir. Biz de onlarn hidayetlerini artrdk ve kalblerini

irtibatlandrarak metanetletirdik de o zaman ba kaldrp: Bizim Rabbimiz btn semavat ve arzn Rabbidir dediler. ayetinden hareket ederler

Tasavvuf erbabnca ftvvet; kimseye dman olmamak, nefsinden vazgemek, adil ve insafl hareket etmek ve ayrdetmeyi terketmektir. lay-

kelimetullah ve adaleti temin iin gsterilen cesaret, ecaaat ve kahramanlk da, ftvvet anlaynn bir gereidir. Mutasavvflar tarafndan bir aaca

benzetilen ftvvet, doruluk yerinden biter. Gvdesi, insanda bulunmaktadr. Budaklar temizliktir; doru yolu bulmaktr. Yapraklar, edebtir, hayadr. Kk,

Allah bilmektir. Yemii evliya sohbetidir. Suyu, rahmettir. Bu aa, yiidin gnlnde biter, yapraklanr ve ycelir.

Ftvvet, asl tarifini Hz. Aliden alr. Feta (gen) eklinde isimlendirilen ilk kii, Hz. Alidir. Uhud harbinde gsterdii kahramanlklardan dolay,

Hz. Peygamber, Ali gibi gen, Zlfikar gibi kl yoktur.demitir. Yenieriler arasnda Hz. Ali, Koca Leker (byk asker) olarak bilinmektedir. Bir yenieri airi

olan Fakir Edna, gnlden bal olduu Hz. Aliyi bu lakabla anmaktadr:

Koca Leker! sen Krklarn Pirisin

Krklarn birine neter urursun

Selman Faristedir kann grrsn

Bir damla kan geldi al Koca Leker

Hz. Aliye gre ftvvet; gl olduu yerde affetmek, fke annda yumuaklkla muamelede bulunmak, dmanlar hakknda bile hayrhahlktan

geri kalmamak, ihtiya iinde kvrand durumlarda bile isar ruhuyla hareket edip, bakalarn dnmektir. Haydar- Kerrar, hayat boyunca hep, ftvvet

uurunun rneklerini gstermitir. bn Mlcem hakkndaki muamelesi, muharebede yere ykt dmann affetmesi, sahabeden kendisiyle harbetmi bir

hasmnn ldrlmesi karsnda duyduu teessr, elindekini bakalarna vermesinden dolay k gn yazlk elbise iinde tir tir titremesi, ftvveti tarif

etmemize imkan veren yiitlik rnekleridir. Allahn arslan, Allah iin yaam ve yine Allah iin ehid olmutur. Bu yzden ftvvet eceresinin kk, Allahtan

baka ilah yoktur kelimesindeki kuvvetttir. Ftvvet, tevhid kelimesinden kaynan almaktadr.

Ftvvetnamelerde Hz. Aliye nisbet edilen ftvvet anlaynn artlar da, Hz. Alinin hal ve hareketleri esas alnarak bel irlenmitir. Yazar belli

olmayan bir ftvvetnameye gre bu artlar altdr: Birincisi; tvbe, ikincisi; teslim, ncs; lmeden nce lme, drdncs; takva, beincisi; kanaat,

altncs; uzlet. artlarn her biri dini ve ahlaki bir nitelik tamaktadr. Ftvvet yoluna giren birisi, bu artlar yerine getirmezse yolun hakkn vermi saylmaz.

Dolaysyla, ftvvet mesleini benimsemek, ayn zamanda dini ve ahlaki ilkeleri de yerine getirmeye talib olmak anlamna da gelmektedir. Asl hedef; olgun bir

mmin, mslman ve gen olmaktr. Kimseye zulm ve hakszlk yapmayacak kadar merhametli ve adil, ama kimse tarafndan zulme uratlmayacak ve

hakszlklara alet edilmeyecek kadar da cesaretli bir birey haline gelmektir.

Ftvvet anlaynda Hz. Alinin klc Zlfikarn da nemli bir yeri vardr. Zlfikar; doruluun, adaletin ve hakkn simgesidir. Bektai inanna

gre; Allahn arslan Hz. Aliye Hz. Peygamber tarafndan adaleti temin etmesi iin verilmitir.

Hac Bekta Velinin sz ve icraatlarnda ftvvet uuruna pek ok rnek bulmak mmkndr: Kendi aybn grr ol! Kendi nefsinin e mrinden

kan! Kendini kendi halinden gafil tutma! Dman hakir olsa da hor tutma! sar etmek dostluktur. ncinsen de incitme. yilie kar ktlk hayvanlktr.

Fenala kar iyilik insanlktr. Fenala kar fenalk kpekliktir. yi tabiatl olmak selamettir. Onun vasiyetnamesindeki bu tavsiyelere benzer ifadeleri, dier

Bektai Babalarnn vasiyet ve risalelerinde veya velayetnamelerinin muhtelif yerlerinde de grmek mmkndr.

Mesela; Kaygusuz Sultan Risalesindeki, Ayp grrsen rt! Gururlu ve kibirli olma! Kendi ilminden sz etme! Arif ol ve nasihate kulak ver! Eer

insanlk hakikatini bilmiyorsan, var olduun srece onu aratr. Enbiya ve evliyann huyunu kendine rnek al! tavsiyeleri, ftvvet anlayna g kazandran

szlerdir.

Hac Bekta Veli, bir taraftan civanmerd, alak gnll ve balayc olmak anlamlarndaki ftvvet anlayn meydana getirecek tavsiyelerde

bulunurken, dier yandan da gerektii zaman adaletin ve hakkn yerini bulmas maksad ile giriilecek savaa da dervilerini hazr tutmak istemitir. ehadet

mertebesini yle bir anlatr ki, serdengetiler lme, adeta bayram yerine koar gibi giderler: Eer kafir seni veya sen kafiri ldrrsen cennet vacip olur.

ldrrsen gazi, lrsen ehid olursun. O halde kafir nasl tehlikeli dman olur ki? ehitlerin mertebeleri, Peygamberlerin mertebelerinden be derece fazladr.

Bu mertebelerden birincisi; Peygamber lnce ykanr, ehitler lnce ykanmaz. kincisi; ldkleri zaman Peygamberlerin elbiseleri karlr, ehitlerinki

karlmaz. ncs; Peygamberleri kefene sararlar, ehitleri sarmazlar. Drdncs; Peygambereler ahirette seerler, sonra efaat ederler, ehitler ise

maher gnnde, kendi kavim, kabile, hsm, akraba, karde ve yanlarna her kim gelirse hepsine efaat ederler. Hakk Teala, birinin yz suyu hrmetine

dierlerini affeder, hepsini cennete yollar. Beincisi; Peygamberleri ylda bir defa, ehitleri her gn ziyaret ederler. Bu uurla hareket eden Bektai dervileri,

Tunadan Budapete ve Viyanaya, Arap Yarmadasndan Badat ve Hicaza ve oradan Cezayir, Msr ve rana kadar fetihten fetihe, zaferden zafere

komulardr.

Yahya Kemal, Bektai Yenierideki fetih cokusunu u msralarla dile getirir:

Vur, Pene-i Alideki imir akna

Glbank-i Asuman tutan, pir akna,

Son savletinle vur ki, alsn bu surlar,

Fecri hcum iinde ki, tekbir akna!.

Rum abdallar ismi verilen kahraman derviler, gerek Anadolunun, gerekse Balkanlarn fethinde byk yararllklar gstermi lerdir. Gittikleri

yerlere, slamn hogrsn, insan sevgisini gtrmler, gnllere de girmeyi baarmlardr. Dmanna dahi civanmerdlikle davranan bu insanlarn kalbi

salam bir iman ve muhabbetullahla doludur. Zira onlar, tekkelerden aldklar manevi eitim gerei; Allahn emirlerine tazim, yarattklarna efkat gsterme

formln, kendilerine hayat dsturu haline getirmilerdir.

2. Yenieri Ocanda Bektailikle lgili Sembol ve Motifler

Aa Bayra ad verilen yenieri bayra zerinde Zlfikar resmi olup st yar sar, alt yars krmzdr. Beyaz ipek zerinde altn srma ile fetih

ayeti yazldr.

Yenieri olanlara Sofa Tezkiresi denen bir belge verilmektedir. Belgede u ifadeler bulunmaktadr:

El-Minnet lillah

Kalu beladan beri Hakkn birliini eyledik ikrar. Bu yola vermiiz can u ser. Nebimiz vardr Ahmed-i Muhtar. Ezelden beri mestaneleriz. Nur-u lahide

pervaneleriz. Bir blk bu cihanda serseri divaneleriz. Saylmayz parmakla. Tkenmeyiz krlmakla. Taramzdan sormakla kimse bilemez halimiz. Oniki imam,

oniki yolun cmlesine dedik beli. ler, yediler, krklar, Nur-u Nebi, Kerem-i Ali, Pirimiz Hnkar Hac Bekta Veli.

Burada ifade edilen oniki yol Bektai tarikatnn adab ve erkandr. Bylece yenieri olan kii Bektai tarikatna da girdiine

dair ikrar vermi olmaktadr.

Yenierilerin geleneksel trenlerinde Bektailii, stanbul Karaaa, Bektai Dergah Postniini olan Babaerenler temsil

etmektedir. Bu klada vekil postu hizmetileri iin, oniki nefer civelek ayrlmaktadr. Bunlar btn ortalarn erleri arasndan

seilmektedirler. Bunlarn hepsinin adlarnn Ali olmas gerekmektedir. Bu kiiler, bal olduklar ortalarda da Post Alisi lakab ile

arlmaktadrlar. Hazreti Aliye olan ballk, Ali isminin dier isimler arasndan tercih edilmesi suretiyle sembolletirilmektedir.

Yenieri Ocanda sabah ve akam, ordunun ve memleketin selameti ile dmana kar baar iin dua etmekle grevli bir Bektai dervii

bulunmaktadr. Tren gnleri bunlardan sekiz dervi, yeil uhadan st elbisesi (uzun etekli hrka) giyerek, yumruklarn mideleri zerine bastrm halde

Yenieri Aasnn nnde yrmektedirler. En kdemlileri yksek sesle; Kerim Allah diye barnca tekiler Hu diyerek karlk vermektedirler. Burada

tasavvufi eitimin gerei olarak Allahla aralarndaki manevi irtibatn bir nevi yenilenmesi szkonusudur. Bylece Yenieri askeri, Allahn honutluunu

kazanmak, Onun yolunda ehid veya gazi olmak iin gazaya her an hazr tutulmaktadr.

Muharrem aynda ulufelerin datlmas treninde de Bektai motiflerinin hakim olduu grlmektedir. Yenieriler, subaylarla sarayn orta

kapsna gelirler. Sadrazamla vezirleri selamlarlar. Bir yanda ise pilav ile zerde hazrlanr. Asker yemee balarsa kurbanlar kesilir. Zira askerin yemek yemesi

saraya olan itaatinin bir gstergesidir. Yemek bitince asker, orta kapda durur. Baavu, kubbe-i humayun nne gelir. Bektai tarikatnn rknlerinden biri

olan peymane (dar) duruunda, sa ayak ba parma, sol ayak ba parma zerine konur. Sa el sol el zerinde ve orta parmak kar taraf omuza gelecek

ekilde gste aprazlanr. Hafif ne eilmi vaziyette durulur. Bu duru Bektailikteki niyaz duruudur. Buna peymaneye gemek de denmektedir. Niyaza

geer ve u glbanki eker:

Bism -i ah, Allah Allah!... llallah!... Ba ryan, sine pryan, kl al kan..Bu meydanda nice balar kesilr, olmaz hi soran. Eyvallah,

eyvallah... Kahrmz, klcmz, dmana ziyan, kulluumuz padiaha ayan. ler, beler, yediler, krklar. Glbank-i Muhammedi, Nur-u Nebi, Kerem-i Ali,

Pirimiz Hnkarmz Hac Bekta Veli demine devranna H diyelim! H

Yenierilerin kendilerine zg ayr kahvehaneleri bulunmaktadr. Burada bir Bektai Babas yatl olarak srekli kalmaktadr. Baba, oraya

gelip giden askerlere dini, tasavvufi, adab ve erkanla ilgili konularda yardmc olmakta, onlarn manevi geliimini takip etmektedir. Kahvehanede yatlacak

yerler ile birlikte bir de Baba Sofras vardr. Yeni yaplan bir kahvehanenin ii denince kahve sahibinin bal bulunduu Ortann (birliin) iareti ne ise,

bu, byk bir caml levha halinde hazrlanr, kahvehane nian alay dzenlenerek, bu nian kap zerine konur. Bu levha abanoz zerine kabartma olarak

ilenir, boyanr ve tezhiplenir. Bu alay, Sleymaniyedeki Aa Kapsndan hareket etmektedir. Atl avular alaya yol aarlar, bata bir Bektai Babas elinde

teber, banda klahla yrr, onun ardndan Nian levhasn bann zerinde tayan, ortann Ba Karakullukusu gelir, arkadan o ortann btn mensuplar

yrr. Kahvehaneye varnca glbank ekilerek levha, kap zerindeki yerine konur.

3. Cnk Defterleri

Seyir Defteri, Nefes Defteri gibi adlarla da anlan bu defterler genellikle, yukardan alan ince uzun bir bloknot nitel iindedir. Bu defter

ounlukla, Bektai Ocandan nasib alm Yenierinin manevi eitimi srasnda ald notlar, pek ok nefes, gazavatname, sa ltukname, battalname, ebu

mslimname, danimendname, velayetname, menkbe ve Bektai tarikatnn adab ve erkanndan olumaktadr. Bu defterlerdeki bilgiler arasnda, kimin ne

zaman kimden nasib ald, nerede hangi hizmette bulunduu vardr. Bu defteri srekli yannda bulunduran Yenieri, adeta gnlk tutar gibi yaad olaylar

deftere kaydetmektedir, Cnk defterleri, Bektai tarikatndaki seyr slukun, yani tasavvufi eitimin gn be gn geliimi hakknda bilgi veren yazl kaynaklardr.

Cnklerin iindeki nefes, velayetname ve menkbeler ezberlenir. zellikle sefere kldnda bu defterler, askerin g, savama azmi ve feyz kayna

durumundadr.

Yenierinin manevi eitiminde adeta bir yol haritas ve eitim program fonksiyonu gren cnk defterlerinin iinde yer alan b ilgilerin tahlili,

konumuz asndan nem tamaktadr.

Bu defterlerde bulunan en nemli bilgiler; Bektai Babalarnn yaad olaylar anlatan velayetname ve menkbeler, Gazidervilerin bandan

geenleri anlatan saltukname, gazavatname ve battalnamelerdir. Yenierinin manevi hayat ile birlikte hedef ve ilkelerini tesbit etme konusunda ona en ok yol

gsteren bilgiler, phesiz bunlardr. nk bu bilgileri ihtiva eden cnk defterlerini srekli yannda tamaktadr. zellikle sava esnasnda, cnk defteri,

yenierinin srda ve arkada gibidir.

Velayetname tr eserlerde manevi gidiat ile ilgili ona yol gsterecek, yaantlar ile ona rnek olacak insanlarn hayat hikayeleri vardr.

Velayetnamelerde anlatlan kahramanlar, okuyan ve dinleyenler tarafndan idealize edilmekte, onlarn davranlar modellenmektedir. Velayetname trndeki

eserler, kahramanlar olan velinin ahsnda ahlaki faziletlerin stnln gstermek iin meydana getirilmitir. Veli, ahlaki mertebelerin en ykseine ulam

bir kii kabul edilmesi itibariyle, toplum iin ideal bir rnek tekil etmektedir. Bylece onun menkbeleriyle topluma bu ahlaki faziletleri gerekletirme

alkanl kazandrlmak istenmitir. Didaktik mahiyetlerinden dolay menkbeler, velinin mensub olduu tarikatin mridleri iin birinci derecede neme

sahiptirler. Menkbelerde onlarn doru, drst, adil, efkat, merhamet ve hogr sahibi, alkan, hizmet uuruna sahip, vatansever ve cesaretli birer insan

olarak yetimeleri hedeflenmitir.

Gazavatname tr eserlerde ise, Gazidervilerin Anadolu ve Balkanlardaki slamlatrma-Trkletirme faaliyetleri, savan nasl yaplaca, bir

askerin hangi nitelikleri zerinde tamas gerektii gibi bilgiler vardr. Her milletin kendi kltrn, ideallerini ve dnya grn yanstan kahramanlar

bulunmaktadr. Bu kahramanlar, o millete geleceini oluturma konusunda yol gsterir, cesaret ve ecaat duygular verirler. slama byk hizmetler etmi Trk

Miletinin kahramanlar ise, cesaret ve ecaatin yansra efkat, merhamet ve adaletin de kayna olmulardr. Onlarn rnek ahsiyet ve nitelikleri gazavatname,

saltukname ve battalname tr eserlerde anlatlmaktadr.

Bahsi geen velayetnamelerden biri olan Hacm Sultan Velayetnamesinin konumuz asndan tahlili, bize genel bir fikir verebilir:

a) Hacm Sultan Velayetnamesi

Velayetnamelerin hemen hepsinde olduu gibi Hacm Sultan Velayetnamesinde de dikkatimizi eken nemli husus, velayetnamesi yazlan

kiinin Ehl-i Beyte nisbet edilmesidir. Bu nisbet, Hacm Sultann Bektai dervii tarafndan rnek alnmasn kolaylatrmaktadr. nk, Bektai Tekkelerinde

ilenen Ehl-i Beyt sevgisi, onun duygu dnyasnda nemli bir yer tutmaktadr.

Hacm Sultann dini kimlii, dini bilgisi, ibadet ve riyazat gibi dini pratiklere verdii nem, Velayetnamenin farkl yerlerinde ska tekrar edilmektedir. Tasavvufi

eitim ynteminin ayrlmaz bir paras olan Zikrullah ile megul olmas, erbain karmas da ska gemektedir. Hacm Sultan, her yeni gittii yerde nce bir

erbain karmakta, bu esnada ibadet, riyazat ve tefekkr ile megul olmaktadr.

Mesela Hacm Sultan, pek ok yerde kendi yapt veya yaplmasn arzu ettii herhangi bir davran Kuran ayetleriyle temel lendirmektedir.

Bundan da anlalmaktadr ki o, iyi bir Kuran bilgisine sahiptir. Hatta hafz olma ihtimalinden de szedilebilir. nk, Velayetnamenin pek ok yerinde

Kurandan uzun sureler okumaktadr. Ayrca burada u mesaj da verilmi olmaktadr: Bir olay deerlendirilirken veya bir davran sergilenirken Kurann

merkeze alnmas gerekmektedir. Kuran ne diyorsa ona gre hareket edilmelidir.

Velayetnamede anlatldna gre Hacm Sultan, dini pratikleri aksatmadan yerine getiren bir insandr. Namaz klmas, metnin iinde tam yirmi

yerde gemektedir. Yaanan olaylar anlatlrken zaman kayd dmek gerektiinde, Hacm Sultann kld namazn vakti ifade edilmektedir. Yenierinin buradan

kartaca sonu; manevi nderinin yapt gibi dini pratikleri yerine getirmektir.

Yeri gelmiken burada u hususun izah edilmesine de ihtiya vardr. Bektai Tekkelerinin Yenieri Oca ile birlikte II. Mahmud dneminde

kapatlmasna yakn dnemde dini pratiklerin Bektailer tarafndan hafife alnd, namaz klmadklar, oru tutmadklar v.s. bilgiler eitli kaynaklarda dile

getirilmektedir. Hacm Sultan Velayetnamesi de gstermektedir ki, bu durum Bektailiin aslndan kaynaklanmamaktadr. Yenieri Ocann Osmanl Devletini

fetihten fethe tad dnemlerde Kurann emrettii farzlar yerine getirilmekte, haramlardan kanlmaktadr. Hac Bekta evlatlarndan ve Hac Bekta

postniini Cemalettin elebi, bu durumu Mdafaa adl eserinde u szlerle ifade etmektedir:

Bir takm zndk ve onlara intisab etmi bir gruh chela, abdestimiz alnm, namazmz klnm gibi bir takm hatalarda bulunduklar ve haram

olduu nass tarafnan (Kuran ve Snnet) kesin bir ekilde ifade edilmi bulunan muharremat irtikab etmek ve helalmi gibi k abul etmek, eriata ve tarikata

muhalif harekat ve seyyiatlar (gnahlar) hakkndaki haberler ve uyuat tevatr derecesine varmtr. Pir-i tarikat Hac Bekta Veli hazretlerinin gndz orulu,

gece ibadetli olduu ve mr boyu defalarca ilehanelerde ileler kard ve kerametini inkar edenlere kar dar harman zerinde namaz kld, muteber

eserlerde mestur ve mteaddit ilehaneleri bugn mevcut ve umum-u nasca mehud ve menzurdur. Mene-i tarikat olan Haydar- Kerrar ve Sahib-i Zlfikar

Aliyyl-Murteza kerremallah vecheh ve radyallah anh efendimizin namaz ve oruca emr-i lahiyyeye devam ve menhiyyattan son derece uzak olduklar ve

Kerbela gibi firkatli o vakitte bile farz namazlar vaktinde eda edip, bir vakit namazn dahi kazaya brakmad mevsuken menkul ve mazbuttur.

Cemalettin elebinin ifadelerini dorulayan bir belge niteliindeki u icazetname, 1816 ylnda Hac Bekta Tekkesi tarafndan

verilmitir. cazetnamede, u talimat yer almaktadr:

...Evliyann Sultan Hac Bekta Velinin Tekkesi, Krede Ali Seyyid Mahmud Babaya icazet vererek, posta oturmasn, farz olan namazlar

klp, zekat verip, gc yetenleri hacca gndermesini, ramazan orucunu tutmasn ve talibleri bu konularda aydnlatmasn...icazetimizle istedik.

Veli Baba Velayetnamesinde de ayn konuya deinilmekte, Veli Babann azndan u ifadeler nakledilmektedir: Rasulullah Efendimize

ittiba (uymak), feraiz-i lahiyyeyi (Allahn emrettii farzlar) eda, meharim (haramlar) ve mekarihden (mekruhlardan) ittikaa (kanmak) dr...

Hacm Sultan Velayetnamesi ve baka velayetnamelerde de dikkatimizi eken nemli bir olay, velilerin bir keramet eseri olarak su

karmalardr. kardklar suyu insanlarn istifadesine sunarak, velayeti insanlara hizmet dncesi ile birletirmektedirler. mer Ltfi Barkann

anlattna gre; deirmenler yapmak, ba ve bahe yetitirmek, bulunduklar mekann emniyet ve asayiini temin etmek gibi faaliyetler de Bektai

dervilerinin hizmet alan iersinde yer almaktadr.

Velayetnamede anlatlan nemli bir menkbe, Hacm Sultann kendisini ldrmek zere gelen bir genle aralarnda geen olaydr. Sultan

ldrmek iin gelen gen, onu le namazn eda ederken ve zikrullah ile megul olurken bulur. Vicdannda bir muhasebe yaparak, Sultan ldrmekten

vazgeer ve ondan zr diler. Hacm sultan ise, bir hogr rnei gstererek ona hayr dua eder. Daha sonra da kendisine mrid olan gence u nasihatta

bulunur: Evlad- Rasule tabi ol. onlar sevenlerden ol. kimseye gybet etme. Kurandaki gybetle ilgili ayeti okuyan Sultan, genten zikrullah ile megul

olmasn ister. Gente bu nasihatlerin gereini yerine getirerek, Sultann sadk bir mridi olur. Bu olayda ftvvet anlaynn olmazsa olmaz bir gerei olan

hogr, Ehl- Beyte ballk ve tarikat adab ilenmektedir.

Velayetnamede bilgili, dindar, insanlara hizmet dncesine sahip, hogrl bir veli portresi izilmektedir. Yannda gezdirdii cnk

defterinde bu velayetnameyi okuyan yenierinin hayalinde, hi phesiz byle bir insan olabilmek vardr.

b) Saltukname Saltuknameler, Bektai dervilerinin Rumelinin fethinde oynam olduklar mhim rol hakknda bize nemli bilgiler vermektedir.

Saltuknamelerin konumuzu ilgilendiren yan ise, bu eserlerde verilen malumatn, efsanevi hikaye ve menakb mahiyetinde olmakla birlikte, kltr ve eitim

tarihi asndan tad deerdir. Bilhassa dervilerin Hristiyan memleketlerindeki faaliyetleri, Balkanlar ileyen din ve fikir eitiminin temsilcileri olan

Bektailerin buralarn slamlatrlmasndaki rol hakknda bizleri bilgilendirmektedir. Asl nemli olan ise, Yenierinin cnk defterinde yer alan

saltuknamelerden okuduu bilgilerden hareketle, slamlatrma faaliyetlerinin yntemini belirlemesidir. Yenierilerin saltuknamelerde anlatlan olaylardan,

cesaret ve ecaat duygularna g kazandrma dorultusunda yararlanmalar ise, konunun bir baka yndr.

Sar Saltukun menkbelerini anlatan Saltukname, bahsi edilen zellikleri zerinde tamas nedeniyle olduka nemlidir.

Bektai Yenieri ile Sar Saltuk arasndaki manevi kpry kuran ilk bilgi, onun Hz. Hseyin neslinden olduudur. Sar Saltukun at, Hz.

Alinin bindii at dldldr. Klc, Hz. Alinin klc zlfikardr. Piri ve duacs, saltuknamede Rumun gzcs olarak nitelendirilen Hac Bekta Velidir.

Rum Erenleri tarafndan kendisine, Allah yolunda gaza yapma misyonu verilmi, fetih mjdelenmitir.

Sar Saltukun menkbelerde dikkati eken en nemli zellii; muhatablarn slama ve imana davet etmesidir. Sk sk, harp s rasnda

inanmayanlar imana nasl davet ettii, inananlar nasl serbest brakt anlatlmaktadr. Asl hedef; tebli yani slamn anlatlmas, retilmesi, kalblere

girmesinin salanmasdr. Gaza, sadece bunun iin bir vastadr. Sar Saltuk, ftvvet mesleinin bir gerei olarak, dmanlarn dahi affeden bir yiittir.

Onun en byk emeli ve istei, diyalog kurduu insanlarn Allahn varlna birliine ve Hz. Muhammmedin Allahn elisi olduuna

inanmalardr. Mesela bir yerde, onun Bosna-Hersek kralnn oullarnn mslman olmalarn nasl diledii anlatlmaktadr. Baka bir yerde, Rum

diyarndaki Firenk Padiahn uzun bir sreten sonra imana davet etmesi ve onun da mslman olup, Sar Saltuk tarafndan adnn Yusuf konmas

hikaye edilmektedir.

Saltuknamenin bir ok yerinde keileri slama davet ederken aralarnda geen konumalar nakledilmektedir. Bu konumalar, adeta zel

din retim yntemi formasyonu niteliindedir. Mesela; bir yerde, Sar Saltuk, keilere Hz. Muhammede inanmann, ncile inanmann da bir gerei

olduunu, bu gerei inkar etmemelerinin lzumunu ifade etmektedir. Onlarn, Muhammed, Trklerin Peygamberidir demeleri zerine, bu szn

ncilde olmayp Hristiyanlarn din bykleri tarafndan uydurulduunu sylemekte, keilere ncili okumalarn tavsiye etmektedir. Balkanlarda keilerle

karlama ihtimali yksek olan yenieri bylece onlarla nasl konuulacan, hangi bilgilere sahip olmas grektiini renmektedir.

Sar Saltukun slamlatrma ve gaza faaliyetlerindeki en byk yardmcs, dilinden hi eksik etmedii Allaha duadr. Ba sknca sm-i

Azam duas okuyan Sar Saltuk, dua ile meleklerin yardmnn gerekleeceini ifade etmektedir. Buradan da anlalmaktadr ki, muvaffakiyet ve

muzafferiyet iin sadece gayret yetmemektedir. Allahtan dua ile fetih iin yardm dilenmelidir.

c) Yenieri airlerine Ait Kahramanlk Nefesleri

Yenierinin iinde, Bektai tekkelerinden feyz alm airler bulunmaktadr. Bu airler, gazann anlamn, yani ne iin yapldn, dini adan tad

deeri, yenierinin sahip olduu manevi stnl anlatan nefesler sylemilerdir. Yenieri, yannda tad cnk defterlerindeki bu nefeslerden kendisine ait

bir mefkure oluturma, manevi nderlerinin niteliklerini renme ve gaza ruhunu canl tutma konusunda yararlanmaktadr. Nefesler vastasyla galeyana gelen

duygular, onu harp meydanlarnda kar konulmaz bir g haline getirmektedir. Bahsi geen nefeslerden bir kann konumuz asndan tahlil edilmesi,

yenierinin duygu ve dnce dnyasnda meydana gelebilecek deiim konusunda bir fikir verebilir.

Mesela; Kanuni Sultan Sleyman dnemi Yenieri airlerinden Teslim Abdala ait bir nefes yledir:

Arzulam gelir koca Badad

ah Sleyman ba telli geliyor

Yardmcs ola oniki imam

n sra Serdar Ali geliyor

Yz bini birden der: Allahm Allah

Yz bini der: La ilahe llallah

Yz bin katar var, yzbin de sipah

Yz bini de darpl sall geliyor

Mminler Hu eker mnafk erir

Mminin muradn ol Hda verir

Yz bin de zrh giymi sipahi gelir

Yz bini de bahar ball geliyor

Teslim Abdal der ki hey canlar can

Bunca Sleymanlar dnyada han

Yz bin nutku vardr yz bin de can

Yz bin de kolu kolakl geliyor.

Teslim Abdal, nefesinde Kanuni Sultan Sleymann kt Badad seferini anlatmaktadr. ncelikli olarak ah Sleyman medheden Teslim

Abdala gre Serdar Ali, (Hz. Ali) Padiahn nnde yrmektedir. Bylece Hz. Ali, Osmanlnn fetih hareketine nclk etmekte, manen destek

vermektedir. Oniki imamn, Sultan Sleymana yardmc olmas ise, henedan- Ehl-i Beytin topluca Osmanlya arka kmas manasna gelmektedir ki, bu

balant, yenieri iin byk bir anlam ifade etmektedir. Bektai tarikatna ait pek ok sembol ve motif sayesinde gnlndeki Hz. Ali ve Ehl-i Beyt sevgisi st

dzeyde olan Yenieri, sevdii insanlarn n ayak olduu bir fetih hareketinin phesiz n saflarda vuruan cengaveri, serdengetisi olacaktr.

Nefeste yz bin askerin; Allahm Allah, yz bininin ise; la lahe illallah dedii tasvir edilmektedir. Bu ifadeler, Yenieriye sahip olmas

gereken misyon hakknda bilgi vermektedir. Ftvvet eceresinin kk olan la ilahe illallah kelimesi, onun gazaya giderken dilinden drmedii, ilas

(yceltilmesi) iin ehid olmay gze ald kelimedir. Yenieri, kelime-i tevhid iin mcadele eden bir slam misyoneridir. Baka bir deyile bu nefeste, yle

olmas istenmektedir.

Teslim Abdala gre Yenierinin kt fetih seferi, mminlerle mnafklar arasnda cereyan eden ve mminlerin zaferi ile sonulanacak

olan bir seferdir. Bu yn itibariyle de yeni topraklar kazanmaktan, kuru bir cihangirlik davasndan te, nifakn (mnafkln) ortadan kaldrlmas

amacyla giriilmi bir slah hareketidir. Mminin muradn verecek olan ise, Hdadr. Zaten gaza, Onun rzasn kazanmak iin yaplmaktadr.

Nefesin son ktasnda ise, dnyann fani olduuna dikkat ekilmektedir. Bu tema, genel olarak tasavvufta, zel olarak da Bektailikte ska

ilenmektedir. Dnya sevgisi, btn hatalarn, dnya sevgisinin terki btn ibadetlerin badr Dnya bir letir, onun peinden gidenler de kpeklerdir

hadislerini referans olarak veren Virani Baba, risalesinin pek ok yerinde okurlarna; ey talib-i fakr- fena! (ey fakirliin ve yokluun talibi!) diye hitab

etmektedir. Yenieri bylece savan toprak, ganimet veya hret elde etmek iin deil, Allah iin yaplmas gerektii konusunda uyarlmak

istenmektedir. Kukusuz bu uyardan Sultan Sleyman da nasibini almaktadr.

Zileli Ak Mminin Napolyonun Msr almas nedeniyle syledii nefes ise mesaj ykldr:

Nice bir yatursun gafletten uyan

Bu ilere agah ol Padiahm!

Birka rical ile Valide Sultan

Muindir kafire bil Padiahm

Hi haberin var m Msr halinden

inde kalmad kzdan gelinden

Alalm Msr kafir elinden

Dini btn vezir Sal Padiahm

Ne yazklar oldu Msr ehrine

Kilise yapld mescid yerine

mdad gnder din slamn carna

Koyma hayfmz al Padiahm

...

Hac Bekta ocaklar uyansun

Yrsn dalkl kffara dalsun

Ol Nil-i Mbarek kana boyansun

Kafire bir kl al Padiahm

Yukardaki nefeste de Msrn dman eline gemesine duyulan znt, dini ve ahlaki boyutta vurgular yaplarak dile getirilmektedir. Kzn

ve gelinin namusunu kurtaracak, mescid yerine kilise yaplmasn nleyecek olan ise, Hac Bekta Ocaklar, yani Yenieridir. Bu nefeste Padiahla birlikte

yenieriye de mesaj verilmektedir. Padiah gafletten uyandrlmak istenirken, yenieriye de kaynan slamdan alan misyonu hatrlatlmaktadr. Kafire kl

alacak olan yenieri, Msr dman elinden kurtararak, rzn, namusun emniyette olduu, slamn sembol olan mescidin ayakta durduu bir belde

haline getirecektir.

Gelecekte nelerin yaplaca veya yaplmas gerektii ifade edilerek Yenieriye bir vizyon da kazandrlmak istenmektedir. Osmanlnn

gelecekle ilgili hedefleri, zlem ve beklentileri anlamna gelen kzlelma kavram da Yenieri nefeslerinde ilenmektedir. Fakir Edna bir nefesinde yle

sylemektedir:

Ol Sultan saly yanna ald

steyen kullarn muradn verdi

Kzlelmaya dek kafiri krd

Yz srerek knbedinin bana

Buradaki ifadelerden de anlalmaktadr ki kzlelma; dnyada kfrn yok olmas, kelime-i tevhidin ihtiva ettii hakikatin, gnein doduu yerden batt

yere kadar ulamasdr. Yenieri, bu mefkure iin vardr.

Fetih cokusuna katlanlardan biri olan Karacaolan da nefesinde, Neme Kraln, Hac Bekta Oca yenierinin maddi-manevi nitelikleri

karsnda malubiyete mahkum etmektedir:

Hazr ol vaktine Neme kral

Yer gtrmez asker ile geliyor

Patriklerin inmi tahttan diyorlar

Bir halife kalm o da geliyor

Yetmi bin var siyah postal giyecek

Seksen bin var Allah Allah diyecek

Doksan bin var tatl cana kyacak

Yz bini de Tatar Handan geliyor

Gelen Ahmed Paam kendidir kendi

Altm bin dalkl kusuru cndi

Kama kafir kama, lmn imdi

Hac Bekta Veli kalkm geliyor

...

Karacaolan der ki: burda durulmaz

Gleryze, tatl cana doyulmaz

Gkteki yldzdan oktur, saylmaz

Yedi iklim, drt keden geliyor

Bu nefesi ve buna benzeyen baka pek ok nefesi yannda tad cnk defterinde okuyan Yenieri, her an duygusal cokunluk halinde

olmakta ve manevi ynden uurlanarak sorumluluklarnn farkna varmaktadr. Grevini yerine getirmek iin gerekli olan gc retmek maksadyla da

Bektailikten daha fazla manevi feyz ve metafizik enerji almaktadr.

Grld zere Bektai Tarikatna mensub Yenieri airlerinin syledii nefesler de, Yenierinin manevi eitim srecinde nemli bir yer

tutmaktadr.

Sonu

Sonu olarak unlar sylememiz mmkndr: Bektailik, Yenieri Ocann manevi eitimi konusunda nemli roller stlenmitir. Bu manevi eitim

srecinin temel yap talar ise, unlardr:

1. Genel olarak tasavvuf dncesi ve yaantsnda, zel olarak da Bektailik ve Yenieri Ocanda geleneksel bir karaktere brnm ftvvet

anlay: Bu anlay, hem yenierinin Ehl-i Beyte ve Hac Bekta Veliye olan manevi balantsn glendirmi, hem de ona savama gc ve

kuvveti kazandmtr.

2. Cnk defterlerinde yer alan evliya menkbeleri, saltuknameler ve nefesler: Yenierinin manevi eitim srecine devamllk kazandran kaynaklar,

daha ok bunlardr. Velileri kendisine rnek alan yenieri, hayatn onlar modelleyerek ekillendirmitir denebilir. Nefesler ise onun iin

heyecan ve motivasyon kayna durumundadr.

Tekke ve kla mnasebetleri, asrlarca baarl bir ekilde devam etmi, Bektai Tekkeleri, baba ve dervileri, ebed-mddet bir devlet olma ynnde

Osmanlya byk destek vermilerdir. Bu destek, askerin manevi ynden techizatlanmasn salamak veya bizzat harp meydanlarnda kl sallamak eklinde

olmutur. phesiz Osmanl Devleti de, bir vefakarlk gstergesi olarak asrlarca Bektai Tekkelerine sahip kmtr.

uras da bir gerektir ki, eitim ve kltr tarihimizde layk olduu yeri alm olan bu bilgiler, insanlarmz tarafndan yeterince bilinmemektedir.

Tarihi gerekleri bilmemenin getirdii yanl tanmalar, nyarglar ise ne yazk ki ou zaman kin, nefret ve dmanlk duygularna dnmtr. Bu duygularn

uzak ve yakn tarihimizdeki ac tezahrleri, hepimizin malumudur. Eitim ve kltr tarihimizin nemli bir ubesi olan Bektailik ve onunla ilintili kurumlar zerine

yaplacak aratrmalarn saylarnn artmas, milletimizin kendi kltrn ve manevi mirasn renmesine yardm etmekle birlikte, birlik ve dirliimizin g

kazanmasna da yardmc olabilecektr. Zira gl dostluklar, insanlarn birbirlerini iyi tanmalaryla balar.

Birbirimizi tandka, mterek yanlarmzn farkl yanlarmzdan ok daha fazla olduunu greceimiz midini tayoruz.

DPNOTLAR

Ahmet Yaar Ocak, Kltr Tarihi Kayna Olarak Menakbnameler, Trk Tarih Kurumu Y., Ankara, 1992, s. 33.

Ahmet Yaar Ocak, a.g.e., s. 33, 34.

Abdlbaki Glpnarl, Velayetname, s. 75, 76. nklap Y., 1958, stanbul.

Ethem Ruhi Flal, Trkiyede Alevilik Bektailik, Ankara, 1994, Seluk Y., s. 154, 155.

Glpnarl, a.g.e., s. 76

A. De Lamartine, Airetten Devlete, Tercman Y., c. 1, s. 79, 80.

Lamartin, a.g.e., s. 80.

Friedrich Karl Kenitz, Byk Sancan Glgesinde, ev. Seyfettin Halit Kakn, Tercman Y., s. 145., Osmanl Devleti ile Bektailik

arasndaki ilikiler konusunda ayrca bkz. Abdlkadir Sezgin, Osmanl ve Cumhuriyetin Kuruluunda Bektailer ve Gnmzde Bektailik,

Hac Bekta Veli D., S. 5., ss. 103-117.

Seyyid Ali Sultan Velayetnnamesi, haz. Bedri Noyan, Ankara, Ayyldz Y., s. 5., smail Beli, Gldeste-i Riyazi-i rfan, Bursa, 1257, s. 16,

20.

Fuat Kprl, Abdal Musa, Abdal Musa Sultan ve Velayetnamesi, stanbul, 1990, Can Y., s. 59-73, s. 59., Arif Erkan, Tasavvuf ve

Tarikatlar, stanbul, Salam Y., s. 300.

Abdlkadir bin Ahmed, Menakb- Koyun Baba, sad. akir plak, stanbul, 2001, Horasan Y., s. 89-95.

Ebul Hayr- Rumi, Saltukname, Ankara, 1988., Kltr Bakanl Y.

Alper alayan, Cibali Sultan ya da Cebe Ali Bey, Hac Bekta Veli D., S. 13, ss. 89-95, s. 91

Alper alayan, a.g.e., s. 91. Fatih dneminde yaam ve Fatihle tanarak stanbulun fethinde bulunmu Bektai Babalarndan biri de,

Otman Babadr. Fatih, kendisine baba, o da Fatihe olum diye hitab etmitir. Bu konuda bkz. Nejat Birdoan, Alevi Kaynaklar I.,

stanbul, 1996, Kaynak Y., s. 102, 103.

Kehf, 18/13,14.

Kueyri, Tasavvufun lkeleri, s. 362, 363.

brahim Arslanolu, Yazar Belli Olmayan Bir Ftvvetname, Ankara, 1997, Kltr Bakanl Y., s. 14.

Bedri Noyan, Btn Ynleriyle Bektailik ve Alevilik, Ankara, 1999, Ard Y., c. 3, s. 360.

S. Kocatrk, Bir Ftvvet eceresi zerine, Erdem, Ankara, 1996, Atatrk Kltr Merkezi Y., c. 8., S. 24., s. 872.

brahim Arslanolu, a.g.e., s. 49.

Hac Bekta Veli, Kitabl- Fevaid, Ankara, Ayyldz Y., s. 56, 57.

H. B. Veli, a.g.e., s. 54, 55.

Rait Tanrkulu, Kaygusuz Sultan Risaliyesi, Ankara, 2000, Ayyldz Y., s. 58, 59.

Hac Bekta Veli, Makalat, Ankara, 1996, Kltr Bakanl Y., s. 55, 56.

nna fetehna leke fethan mbina. Ve yensurekellah nasran aziza ( Biz sana apak bir fetih verdik.) Fetih, 27/1, (Bylece sana kimsenin

g yetiremeyecei ekilde yardm eder.) Fetih 27/3.

Noyan, a.g.e., s. 146.

Noyan, a.g.e., s. 155; Baha Said Bey, Trkiyede Alevi-Bektai, Ahi ve Nusayri Zmreleri, Ankara, 2000, Kltr Bakanl Y., s. 112.

Noyan, a.g.e., s. 146.

Noyan, a.g.e., s. 144.

Noyan, a.g.e., s. 144.

smail zmen, Simgeler Kenti Bektailik, Ankara, 2000, c. 2., s. 529. Bu konuda bkz. Arnavutluk Devlet Arivinde Bulunan Osmanl

Belgelerinin Listesi, Hac Bekta Veli D. S. 15, ss. 31-68.

Ocak, a.g.e.,s. 34, 35.

Uakl Ali bin Hac Mustafa, Velayetname-i Kolu Ak Hacm Sultan, Ankara, Ayyldz Y., s. 24

Uakl Ali bin Hac Mustafa, a.g.e., ss. 28, 35, 37, 38.

Uakl Ali bin Hac Mustafa, a.g.e., ss. 28, 35, 37, 38.

Bkz. Uakl Ali bin Hac Mustafa, a.g.e., ss. 25, 28, 38, 41, 49, 57.

Uakl Ali bin Hac Mustafa, a.g.e.,

Bkz. Uakl Ali bin Hac Mustafa, a.g.e., ss. 17, 18, 20, 29, 36, 38, 39, 40, 42, 44, 45, 46, 49, 50, 57, 61, 66.

Ahmedi Cemaleddin elebi, Mdafaaname, stanbul, 1992, s. 74.

Ahmedi Cemaleddin elebi, a.g.e., s. 76.

Hac Ylmaz, orumdan Bir cazetname, Hac Bekta Veli D., S. 17, ss. 139-147, s. 144, 145.

Veli Baba Menakbnamesi, haz. Bedri Noyan, stanbul, 1993, Can Y., s. 177.

Bkz. Uakl Ali bin Hac Mustafa, a.g.e., s. 32, 36. Ayn ekilde ucaeddin Veli Velayetnamesinde de su karma olay birka yerde

anlatlmaktadr. Bkz. Nejat Birdoan, ucaeddin Veli Velayetnamesi, Alevi Kaynaklar I., stanbul, 1996, Kaynak Y., ss. 128-148, s. 134.

Bkz. mer Ltfi Barkan, stila Devirlerinin Kolonizatr Trk Dervileri, Vakflar D., S. 2., yl. 1942, s. 32, 43.

Bkz. Uakl Ali bin Hac Mustafa, a.g.e., s. 39, 40.

mer Ltfi Barkan, a.g.e., s. 34.

Ebul Hayr- Rumi, Saltukname, c. I., s. 54.

Ebul Hayr- Rumi, a.g.e., c. I., s. 8.

Ebul Hayr- Rumi, a.g.e., c. I., s. 8.

Ebul Hayr- Rumi, a.g.e., c. I., s. 169.

Ebul Hayr- Rumi, a.g.e., c. II., S. 43-46.

Ebul Hayr- Rumi, a.g.e., c. II., s. 46.

Ebul Hayr- Rumi, a.g.e., c. I., s. 78, 79.

Ebul Hayr- Rumi, a.g.e., c. I., s. 90-92.

Ebul Hayr- Rumi, a.g.e., c. I., s. 71, 72.

Ebul Hayr- Rumi, a.g.e., c. I., s. 76.

Ebul Hayr- Rumi, a.g.e., c., I., s. 96.

Noyan, a.g.e., c. III., s. 351.

Virani Baba Risalesi, ev. Mustafa Erbay, Ankara, 1994, Ayyldz Y., s. 11.

A.g.e., s. 28.

A.g.e., s. 11, 14, 18, 27.

Noyan, a.g.e., c. III., s. 357, 358.

Noyan, a.g.e., c. III., s. 359.

Noyan, a.g.e., c. III., s. 353, 354.

BBLYOGRAFYA

Abdlkadir bin Ahmed, Menakb- Koyun Baba, sad. akir plak, stanbul, 2001, Horasan Y.

Ahmedi Cemaleddin elebi, Mdafaaname, stanbul, 1992.

Arnavutluk Devlet Arivinde Bulunan Osmanl Belgelerinin Listesi, Hac Bekta Veli Dergisi. S. 15, ss. 31-68.

Arslanolu, brahim, Yazar Belli Olmayan Bir Ftvvetname, Ankara, 1997, Kltr Bakanl Y.

Baha Said Bey, Trkiyede Alevi-Bektai, Ahi ve Nusayri Zmreleri, Ankara, 2000, Kltr Bakanl Y.

Barkan, mer Ltfi, stila Devirlerinin Kolonizatr Trk Dervileri, Vakflar Dergisi., S. 2., yl. 1942, s. 32-43.

Birdoan, Nejat, ucaeddin Veli Velayetnamesi, Alevi Kaynaklar I., stanbul, 1996, Kaynak Y., ss. 128-148.

.................., Alevi Kaynaklar I., stanbul, 1996, Kaynak Y.

alayan, Alper, Cibali Sultan ya da Cebe Ali Bey, Hac Bekta Veli Dergisi., S. 13, ss. 89-95.

De Lamartine, A., Airetten Devlete, Tercman Y.

Ebul Hayr- Rumi, Saltukname, Ankara, 1988., Kltr Bakanl Y.

Erkan, Arif, Tasavvuf ve Tarikatlar, stanbul, Salam Y.

Flal, Ethem Ruhi, Trkiyede Alevilik Bektailik, Ankara, 1994, Seluk Y.

Friedrich Karl Kenitz, Byk Sancan Glgesinde, ev. Seyfettin Halit Kakn, Tercman Y.

Glpnarl, Abdlbaki, Velayetname, stanbul, 1958, nklap Y.

Hac Bekta Veli, Kitabl- Fevaid, Ankara, Ayyldz Y.

.................., Makalat, Ankara, 1996, Kltr Bakanl Y.

smail Beli, Gldeste-i Riyazi-i rfan, Bursa, 1257.

Kocatrk, S., Bir Ftvvet eceresi zerine, Erdem, Ankara, 1996, Atatrk Kltr Merkezi Y.

Kprl, Fuat, Abdal Musa, Abdal Musa Sultan ve Velayetnamesi, stanbul, 1990, Can Y., s. 59-73.

Kueyri, Tasavvufun lkeleri, stanbul, 1978, Tercman Y.

Noyan, Bedri, Btn Ynleriyle Bektailik ve Alevilik, Ankara, 1999, Ard Y.

Ocak, Ahmet Yaar, Kltr Tarihi Kayna Olarak Menakbnameler, Ankara, 1992, Trk Tarih Kurumu Y.

zmen, smail, Simgeler Kenti Bektailik, Ankara, 2000.

Seyyid Ali Sultan Velayetnnamesi, haz. Bedri Noyan, Ankara, Ayyldz Y.

Sezgin, Abdlkadir, Osmanl ve Cumhuriyetin Kuruluunda Bektailer ve Gnmzde Bektailik, Hac Bekta Veli Dergisi., S. 5., ss.

103-117.

Tanrkulu, Rait, Kaygusuz Sultan Risaliyesi, Ankara, 2000, Ayyldz Y.

Uakl Ali bin Hac Mustafa, Velayetname-i Kolu Ak Hacm Sultan, Ankara, Ayyldz Y.

Veli Baba Menakbnamesi, haz. Bedri Noyan, stanbul, 1993, Can Y.

Virani Baba Risalesi, ev. Mustafa Erbay, Ankara, 1994, Ayyldz Y., s. 11.

Ylmaz, Hac, orumdan Bir cazetname, Hac Bekta Veli Dergisi., S. 17, ss. 139-147.