YASAMA EL KİTABI - tbmm.gov.tr Kitabi.pdf · Katkıda Bulunanlar İzzet EROĞLU Kanunlar ve Kararlar Müdür Yardımcısı İbrah#m Hal#l TAVAŞ Kanunlar ve Kararlar Müdür Yardımcısı

T B M M

YASAMA EL K!TABI

ISBN

978

-975

-880

5-20

-4

T B M M

Ed!törler

Dr. !rfan NEZ!RO"LUGenel Sekreter Yardımcısı (Yasama)

Habip KOCAMANKanunlar ve Kararlar Müdürü

Semra GÖKÇ!MENKanunlar ve Kararlar Müdür Yardımcısı

Katkıda Bulunanlar!zzet ERO"LUKanunlar ve Kararlar Müdür Yardımcısı

!brah#m Hal#l TAVA$Kanunlar ve Kararlar Müdür Yardımcısı

Cem#l TUTALYasama Uzmanı

Mahmut BÜLBÜLYasama Uzmanı

Gamze ÇEL!KYasama Uzmanı

Graf!k-TasarımU%ur SAÇI

BaskıTBMM Basımev#Ankara/Eylül 2011

"Ç"NDEK"LER

SUNU! ..............................................................................................................................................9

ÖNSÖZ .......................................................................................................................................... 11

1. BÖLÜMTÜRK!YE BÜYÜK M!LLET MECL!S! VE

M!LLETVEK!LL!"!

A. PARLAMENTO HUKUKUNUN KAYNAKLARI ..................................... 14

1. Parlamento hukukunun kaynakları nelerdir? ....................................... 14

B. TBMM’N!N GÖREV VE YETK!LER! .................................................................... 16

2. TBMM’nin görev ve yetkileri nelerdir? ...................................................... 16

C. M!LLETVEK!LL!"!......................................................................................................... 18

3. Milletvekili seçilme yeterlili"i nasıldır ve üyelik sıfatı ne zaman kazanılır? ............................................................................................. 18

4. Milletvekilli"i sıfatının kaybedilme halleri nelerdir?......................... 19

5. Yasama sorumsuzlu"u ve dokunulmazlı"ı nedir? ............................ 20

6. Yasama dokunulmazlı"ı tezkerelerinin i#lem süreci nasıldır? ....................................................................................................................... 21

7. Milletvekili devamsızlı"ı nedir? .................................................................... 21

2. BÖLÜMYASAMAYA !L!#K!N TEMEL KAVRAMLAR VE

KURUMLAR

A. YASAMAYA !L!#K!N TEMEL KAVRAMLAR .................................................. 24

8. TBMM’nin üye tamsayısı kaçtır? ................................................................... 24

9. Yasama dönemi nedir? ...................................................................................... 24

10. Yasama yılı nedir? .................................................................................................. 24

11. Tatil ve ara verme nedir? ................................................................................... 24

12. Ola"anüstü toplantı nedir? ............................................................................. 25

13. TBMM Genel Kurulu hangi gün ve saatlerde toplanır? .................. 25

14. Birle#im ve oturum nedir? ............................................................................... 26

15. Toplantı yetersayısı ve yoklama nedir? .................................................... 26

16. Karar yetersayısı nedir? ...................................................................................... 26

17. Gelen kâ"ıtlar listesi nedir? ............................................................................. 27

18. Sıra sayısı (komisyon raporu) nedir? .......................................................... 27

19. Kapalı oturum nedir? .......................................................................................... 28

20. Hükümsüz sayılma (kadük) nedir? .............................................................. 28

B. YASAMAYA !L!#K!N TEMEL KURUMLAR ..................................................... 29

21. Genel Kurulun i#levi nedir? ............................................................................. 29

22. Hükümetin yasama sürecindeki i#levi nedir? ...................................... 29

23. Komisyonların yasama ve denetim sürecindeki i#levi nedir? .... 29

24. TBMM Ba#kanlık Divanı kimlerden olu#ur, görevleri nelerdir? ..30

25. TBMM Ba#kanı nasıl seçilir? ............................................................................. 30

26. TBMM ba#kanvekilleri, katip üyeler ve idare amirleri nasıl seçilir? ............................................................................................................... 31

27. Siyasi parti gruplarının i#levi nedir? ........................................................... 31

28. Danı#ma Kurulu kimlerden olu#ur, görevleri nelerdir? .................. 32

3. BÖLÜMKANUN YAPIM SÜREC!

A. KANUN ÖNERME YETK!S! ..................................................................................... 35

29. Kanun nedir?............................................................................................................ 35

a. Kod kanun-çerçeve kanun nedir? ..................................................... 35

b. Geçici kanun-sürekli kanun nedir?.................................................... 35

30. Kimler kanun önerebilir, kanun tasarı ve teklifi nedir? ................... 36

31. Kanun tasarı ve tekliflerinde bulunması gereken #artlar nelerdir? ....................................................................................................... 36

32. Kod kanun niteli"i ta#ıyan kanun tasarı ve teklifleri hangi bölümlerden olu#ur? ............................................................................ 37

33. Kanun tasarı ve tekliflerinin maddeleri hangi bölümlerden olu#ur? ............................................................................ 37

34. Maddelerin kanun içerisindeki sistematik dizili#i nasıldır? .......... 39

35. Kanun teklifi hazırlanırken nelere dikkat edilmelidir? ..................... 41

B. KOM!SYONLAR VE KOM!SYONLARDA GÖRÜ#ME ............................. 42

I. Komisyon Türleri ve Çalı$ma Usulleri ................................................ 42

36. Komisyon türleri nelerdir? ............................................................................... 42

37. Komisyon üyeleri nasıl seçilir? ....................................................................... 43

38. Dilekçe Komisyonunun görevleri nelerdir, nasıl çalı#ır? ................ 45

39. Kamu $ktisadi Te#ebbüsleri (K$T) Komisyonunun görevleri nelerdir, nasıl çalı#ır? ...................................................................... 46

40. $nsan Haklarını $nceleme Komisyonunun görevleri nelerdir, nasıl çalı#ır? ............................................................................................ 47

41. Avrupa Birli"i (AB) Uyum Komisyonunun görevleri nelerdir, nasıl çalı#ır? ...................................................................... 49

42. Kadın Erkek Fırsat E#itli"i Komisyonunun (KEFEK) görevleri nelerdir, nasıl çalı#ır? ...................................................................... 50

II. Komisyonlarda Kanun Yapım Süreci .................................................. 51

43. Esas ve tali komisyon ne demektir? ........................................................... 51

44. Kanun tasarı ve tekliflerinin komisyonlara havalesi nasıl yapılır? .............................................................................................................. 52

45. Komisyonlar toplantıya nasıl ça"rılır, toplantı gündemi nedir? .................................................................................. 52

46. Komisyonlarda hükümet nasıl temsil edilir? ........................................ 53

47. Komisyonlara gönderilen i#ler için bir görü#me süresi var mıdır? ................................................................................................................... 53

48. Komisyon toplantılarına kimler katılabilir? ............................................ 54

49. Komisyon toplantılarında kimler söz alabilir? ...................................... 54

50. Kanun tasarı ve teklifleri komisyonlarda nasıl görü#ülür? ............ 54

51. Komisyonlarda de"i#iklik önergeleri nasıl hazırlanır? ..................... 55

52. Komisyonların toplantı ve karar yetersayısı nedir? ........................... 56

53. Komisyonlar alt komisyon kurabilirler mi? ............................................ 56

54. Komisyon raporlarının (sıra sayısı) kapsamı nedir? ........................... 56

55. Kanun tasarı ve teklifleri komisyonlarda yeniden nasıl görü#ülebilir?............................................................................ 59

C. GENEL KURUL VE GENEL KURULDA GÖRÜ#ME .................................. 59

I. Genel Kurulun Çalı&ma Usulü ve Gündemi ................................ 59

56. Kanun tasarı ve teklifleri Genel Kurul gündemine nasıl alınır? ........................................................................... 59

57. Gündem dı#ı konu#ma nedir? ............................................................. 59

58. Genel Kurul gündemi hangi kısımlardan olu#ur? .................... 60

II. Genel Kurulda Kanun Yapım Süreci .................................................... 62

59. Komisyon raporunun görü#melerine nasıl ba#lanır? ...................... 62

60. Kanun tasarı ve tekliflerinin Genel Kurulda görü#ülme süreci nasıldır? .............................................................................. 62

61. Söz talebi nedir, konu#ma sırası nasıldır? ............................................... 64

62. De"i#iklik önergesi nasıl hazırlanır ve nasıl i#lem görür? .............. 65

63. Genel Kurulda yeniden görü#me nasıl yapılır? ................................... 67

64. Genel Kurulda kanun tasarı ve tekliflerinin maddeleri ve tümü nasıl oylanır? ................................................................ 68

65. $#aretle oylama nasıl yapılır? ........................................................................... 68

66. Açık oylama nasıl yapılır? .................................................................................. 68

67. Gizli oylama nasıl yapılır? .................................................................................. 69

68. Temel kanun nedir? ............................................................................................. 69

69. Anayasa de"i#iklikleri nasıl yapılır? ............................................................. 71

70. Kanun hükmünde kararname nedir? ....................................................... 71

71. Sata#ma nedir? ....................................................................................................... 72

72. Disiplin cezaları nelerdir? ................................................................................. 72

D. BÜTÇE SÜREC! ............................................................................................................... 74

73. Bütçe kanunu nedir? ........................................................................................... 74

74. Merkezî yönetim bütçesi kapsamında hangi bütçe türleri yer alır? ............................................................................. 75

75. Merkezi yönetim bütçe kanunu tasarısı nasıl kanunla#ır? ........... 75

76. Merkezi yönetim kesin hesap kanunu tasarısı nasıl kanunla#ır? ..................................................................................................... 76

E. KANUNLARIN CUMHURBA#KANINCA YAYIMLANMASI VE YÜRÜRLÜ"E G!RMES! .............................................................................................. 77

77. Kanunlar nasıl yayımlanır? ............................................................................... 77

78. Kanunlar ne zaman yürürlü"e girer? ........................................................ 77

4. BÖLÜMB!LG! ED!NME VE DENET!M YOLLARI

A. SORU ................................................................................................................................ 80

79. Soru nedir? ................................................................................................................ 80

80. Soru önergelerinin ta#ıması gereken #artlar nelerdir? ................... 80

81. Soru önergesi nasıl hazırlanır ve i#leme alınır? ................................... 80

82. Yazılı soru önergeleri nasıl cevaplandırılır? ............................................ 82

83. Sözlü soru önergeleri nasıl cevaplandırılır? .......................................... 83

84. Soru önergesi nasıl geri alınır? ...................................................................... 84

85. TBMM Ba#kanından soru nedir? .................................................................. 85

B. GENEL GÖRÜ#ME ....................................................................................................... 86

86. Genel görü#me ne demektir? ....................................................................... 86

87. Genel görü#me önergesinin ta#ıması gereken #artlar nelerdir? ....................................................................................................... 86

88. Genel görü#me önergesinin izledi"i süreç nasıldır? ....................... 87

89. Genel görü#me önergesinin öngörü#mesi nasıl yapılır? .............................................................................................................. 87

90. Genel Kurulda genel görü#me nasıl yapılır? ......................................... 88

91. Genel görü#me önergesi nasıl geri alınır? ............................................. 88

C. MECL!S ARA#TIRMASI ............................................................................................. 89

92. Meclis ara#tırması ne demektir? .................................................................. 89

93. Meclis ara#tırması önergesinin ta#ıması gereken #artlar nelerdir? ....................................................................................................... 90

94. Meclis ara#tırması önergesinin izledi"i süreç nedir? ....................... 91

95. Meclis ara#tırması komisyonu nasıl kurulur ve çalı#ır? ................... 91

D. MECL!S SORU#TURMASI ....................................................................................... 92

96. Meclis soru#turması ne demektir? .............................................................. 92

97. Meclis soru#turması önergesinin ta#ıması gereken #artlar nelerdir? ....................................................................................................... 92

98. Meclis soru#turması önergesinin izledi"i süreç nedir? .................. 93

99. Meclis soru#turması komisyonu nasıl kurulur ve çalı#ır? .............. 94

100. Meclis soru#turması komisyonu raporu nasıl görü#ülür ve hukuki sonucu nedir? ............................................... 95

E. GENSORU .......................................................................................................................... 96

101. Gensoru nedir? ....................................................................................................... 96

102. Gensoru önergesinin ta#ıması gereken #artlar nelerdir? .............. 96

103. Gensoru önergesinin izledi"i süreç ve görü#ülme usulü nasıldır? ............................................................................... 97

5. BÖLÜMTBMM’DE YAPILAN SEÇ!MLER,

TUTANAKLAR VE PARLAMENTER D!PLOMAS!

A. TBMM’DE YAPILAN SEÇ!MLER ....................................................................... 100

104. TBMM’nin yaptı"ı seçimler nelerdir? ...................................................... 100

105. Anayasa Mahkemesine üye nasıl seçilir? ............................................. 100

106. Radyo ve Televizyon Üst Kurulu (RTÜK) üyeleri nasıl seçilir? ............................................................................................................ 100

107. Sayı#tay Birinci Ba#kanı ve üyeleri nasıl seçilir? ................................ 101

B. TUTANAKLAR .............................................................................................................. 101

108. Tutanak nedir ve nasıl tutulur? .................................................................. 101

109. Tutanakta düzeltme nasıl yapılır? ............................................................. 102

C. PARLAMENTER D!PLOMAS! ............................................................................. 102

110. Parlamenter diplomasi nedir? .................................................................... 102

111. Parlamentolar arası birlik grupları nelerdir? ....................................... 103

112. Dostluk grupları nelerdir? ............................................................................. 104

KAYNAKÇA ............................................................................................................................. 105

!NDEKS ............................................................................................................................. 113

Sunu$

Milli iradenin tecelli etti"i Türkiye Büyük Millet Meclisi, demokra-simizin ve kalkınmanın en büyük güç kayna"ıdır. Türkiye’nin, yokluklar içerisinde var olma mücadelesi veren bir durumdan, bugün dünyanın saygın ülkelerinden biri hâline gelmesinde Meclisimizin payı büyüktür. Her zaman yüksek sorumluluk bilinci ile hareket ederek milletimizin umudu olan TBMM, ülkemizin sorunlarına milletimizin menfaatleri do"-rultusunda çözümler üretmeye devam edecektir.

Meclisin etkin ve verimli bir # ekilde çalı#abilmesi ve halkın umut kayna"ı olmaya devam edebilmesi, iktidar ve muhalefet partilerimize mensup veya ba"ımsız milletvekillerimizin kanun yapım ve denetim sü-reçlerine aktif bir #ekilde katılımları ile mümkündür.

TBMM’nin kurumsal yapısı ile kanun yapım ve denetim süreçlerini, önerge örneklerini de içerecek #ekilde açıklayan Yasama El Kitabı, ba#ta milletvekillerimiz olmak üzere yasama çalı#malarına ilgi duyan herkes için bir rehber niteli"indedir.

Kitabın hazırlanmasında eme"i geçenlere te#ekkür ediyor, yasama sürecinde milletvekillerimiz için faydalı olmasını diliyorum.

Cem%l Ç!ÇEKTürkiye Büyük Millet Meclisi Ba#kanı

Önsöz

Türkiye Büyük Millet Meclisinin yapısı, görevleri ve yetkileri ile ka-nun yapım ve denetim süreçlerine ili#kin hükümler Anayasa, $çtüzük ve ilgili kanunlarda yer almaktadır. Ayrıca teamüller de yasama çalı#maları için yol gösterici niteliktedir.

Parlamento hukuku alanında özellikle Türkiye Büyük Millet Mec-lisinde çalı#an yasama uzmanlarının ve bürokratlarının katkılarıyla son yıllarda önemli yayınlar yapılmı#tır. Yasama El Kitabı onlardan bir tanesi olmakla birlikte esas olarak rehber bir eser niteli"indedir.

Kitap be# bölümde yer alan 112 soru ve cevabından olu#maktadır. Soruların bir kısmı makale konusu olabilecek geni#likte olmakla birlikte, konular mümkün oldu"unca açık ve kısa bir #ekilde anlatılmı#tır. Kitapta önerge örneklerine de yer verilmi#tir.

$lk bölümde genel olarak TBMM’nin görev ve yetkileri ele alınmı#tır. Öncelikle bu görev ve yetkilerin dayana"ını olu#turan hukuki kaynaklar verildikten sonra görev ve yetkiler sıralanmı#tır. Bu bölümde milletvekil-li"i statüsüyle ilgili hususlara da de"inilmi#tir.

$kinci bölümde yasamaya ili#kin temel kavram ve kurumlar tanım-lanmı#tır. $lerleyen bölümlerde sıkça atıf yapılan kavramların ne anlama geldikleri ve kurumların hangi görevleri yürüttükleri bu bölümde açık-lanmı#tır.

Üçüncü bölüm kanun yapım sürecini anlatmaktadır. Bu bölümde kanun önerme yetkisinden ba#layarak komisyonlar ve Genel Kurulun çalı#ma usul ve esasları ele alınmı#tır. Bütçe süreci ile kanunların Cum-hurba#kanınca yayımlanması ve yürürlü"e girmesi de yine bu bölümün konuları arasındadır.

Meclisin güvenoyu verdi"i Hükümetten bilgi isteme ve Hükümeti denetleme yollarının nasıl i#letildi"i dördüncü bölümde aktarılmı#tır.

Be#inci ve son bölümde ise TBMM’nin gerçekle#tirdi"i seçimler, parlamento tutanakları ve parlamenter diplomasi konularına yer veril-mi#tir.

Kitabın sonuna, daha ayrıntılı bilgiye ihtiyaç duyacaklar için olu#tu-rulmu# detaylı bir yasama kaynakçası eklenmi#tir.

%. BÖLÜMTÜRK!YE BÜYÜK M!LLET MECL!S!

VE M!LLETVEK!LL!"!

Yasama El Kitabının hazırlanması sürecindeki te#vik ve destekleri için Türkiye Büyük Millet Meclisi Ba#kanımız Sayın Cemil Ç$ÇEK ile Genel Sekreterimiz Sayın Sadettin KALKAN’a müte#ekkiriz. Yasama konusunda-ki hassasiyetleri ba#ta bizler olmak üzere projesi olan herkesi ümitlendir-mektedir.

Kitabın ba#ta milletvekillerimiz olmak üzere kanun yapım ve dene-tim çalı#malarında do"rudan veya dolaylı olarak görev alan herkese fay-dalı olmasını diliyor, hazırlanmasından basımına kadar eme"i geçenlere te#ekkür ediyoruz.

Dr. !rfan NEZ!RO"LUGenel Sekreter Yardımcısı

(Yasama)

Hab%p KOCAMAN Semra GÖKÇ!MEN Kanunlar ve Kararlar Kanunlar ve Kararlar Müdürü Müdür Yardımcısı

%. BÖLÜMTÜRK!YE BÜYÜK M!LLET MECL!S!

VE M!LLETVEK!LL!"!

14 Yasama El Kitabı Yasama El Kitabı 15

A. Parlamento Hukukunun Kaynakları

1. Parlamento hukukunun kaynakları nelerd#r?

Parlamento hukukunun kaynakları, hukukta genel kabul gören sını!andırma do"rultusunda ana kaynaklar ve yardımcı kaynaklar olmak üzere #k#ye ayrılır.

Ana kaynaklar

Parlamento hukukunun ana kaynakları Anayasa, TBMM $çtüzü"ü ve kanunlardan olu%maktadır.

a) Anayasa

Devlet organlarının temel yapısı ve #%ley#%# # le #nsan haklarını ve özgürlükler#n# düzenleyen Anayasa, normlar h#yerar%#s#nde en üstte yer alır. Anayasa hükümler#; yasama, yürütme ve yargı or-ganlarını, # dare makamlarını, d#"er kurulu% ve k#%#ler# ba"layan temel hukuk kurallarıdır.

Türk#ye Cumhur#yet# Anayasası 7 kısımdan olu%maktadır. “Cum-hur#yet#n Temel Organları” ba%lıklı 3. Kısmın “Yasama” ba%lıklı 1. Bölümünde 75 #la 100. maddeler arasında TBMM #le #lg#l# düzenle-meler yer almı%tır. Anayasanın d#"er bazı maddeler#nde de TBMM #le #lg#l# hükümler bulunmaktadır.

7.11.1982 tar#h#nde kabul ed#len Anayasa bugüne kadar 17 kez de"#%t#r#lm#%t#r.

b) TBMM !çtüzü%ü

TBMM’n#n yapısını ve #%levler#n# düzenleyen kurallar bütünü olan $çtüzükte; Mecl#s Ba%kanlı"ı, Ba%kanlık D#vanı, Danı%ma Kurulu, kom#syonlar ve Genel Kurul g#b# kurumların yapısı ve #%ley#% ler# düzenlenmekte, kanun yapım sürec#, denet#m yolları ve Mecl#s#n d#"er faal#yetler#ne #l#%k#n hükümler yer almaktadır.

Hukuk# n#tel#"# #t#barıyla parlamento kararı olan TBMM $çtüzü"ü, dayana"ını Anayasadan alır. Anayasanın 95. maddes#ne göre, TBMM çalı%malarını kend# yaptı"ı #çtüzük hükümler#ne göre yürü-tür. Parlamentoların kend# #çtüzükler#n# yapması kuvvetler ayrılı"ı #lkes# do"rultusunda yöntemsel ba"ımsızlıklarının b#r gere"#d#r.

Yürürlüktek# TBMM $ çtüzü"ü 186 maddeden olu%maktadır. 5.3.1973 tar#h#nde kabul ed#len $ çtüzükte bugüne kadar 13 kez de"#%#kl#k yapılmı%tır.


c) Kanunlar

Parlamento hukukunun d#"er b#r kayna"ını kanunlar olu%tur-maktadır. TBMM üyeler# ve TBMM’n#n faal#yetler# # le # lg#l# ba%lıca kanunlar %unlardır:

- $nsan Haklarını $nceleme Kom#syonu Kanunu,

- Avrupa B#rl#"# Uyum Kom#syonu Kanunu,

- Kadın Erkek Fırsat E%#tl#"# Kom#syonu Kanunu,

- D#lekçe Hakkının Kullanılmasına Da#r Kanun,

- Kamu $kt#sad# Te%ebbüsler# #le Fonların TBMM’ce Denetlenme-s#n#n Düzenlenmes# Hakkında Kanun,

- M#lletlerarası Andla%maların Yapılması, Yürürlü"ü ve Yayınlan-ması # le Bazı Andla%maların Yapılması $ç# n Bakanlar Kuruluna Yetk# Ver#lmes# Hakkında Kanun,

- Kalkınma Planlarının Yürürlü"e Konması ve Bütünlü"ünün Ko-runması Hakkında Kanun,

- TBMM Üyel#"# #le Ba"da%mayan $%ler Hakkında Kanun,

- TBMM’n#n Dı% $l#%k#ler#n#n Düzenlenmes# Hakkında Kanun,

- Sayı%tay Kanunu,

- S#yas# Part#ler Kanunu,

- M#lletvek#l# Seç#m# Kanunu,

- TBMM Genel Sekreterl#"# Te%k#lat Kanunu,

- TBMM Ba%kanı ve D#van Üyeler#n#n Tems#l Ödenekler# #le TBMM Hesaplarını $nceleme Kom#syonunca Seç#len Denetç# Üyen#n Ödene"# Hakkında Kanun,

- Ba%bakan ve Bakanların Tems#l Ödenekler# #le Dı%arıdan Atanan Bakanların Ödenek ve Yollukları Hakkında Kanun,

- Mal B#ld#r#m#nde Bulunulması, Rü%vet ve Yolsuzluklarla Müca-dele Kanunu,

- TBMM Üyeler#n#n Ödenek, Yolluk ve Emekl#l#kler#ne Da#r Ka-nun,

- Radyo ve Telev#zyonların Kurulu% ve Yayın H#zmetler# Hakkında Kanun,

- Anayasa Mahkemes#n#n Kurulu%u ve Yargılama Usuller# Hak-kında Kanun.


Yardımcı kaynaklar

Parlamento hukukunun yardımcı kaynakları Anayasa Mahkemes# kararları, teamüller ve ö"ret# (doktr#n) olarak sayılab#l#r.

a) Anayasa Mahkemes# Kararları

Anayasa Mahkemes# kararları benzer uygulamalarda kural olarak ba"layıcı n#tel#k ta%ımamakla b#rl#kte yardımcı b#r kaynak olarak büyük önem ta%ır. Anayasa Mahkemes#, kanunların, kanun hük-münde kararnameler#n ve TBMM $ çtüzü"ünün Anayasaya % ek#l ve esas bakımından uygunlu"unu denetler ve b#reysel ba%vuru-ları karara ba"lar. Anayasa de"#%#kl#kler#n# # se sadece % ek#l bakı-mından #nceler ve denetler. Anayasa Mahkemes# ayrıca, yasama dokunulmazlı"ının kaldırılması veya m#lletvek#ll#"#n#n dü%mes# kararlarının Anayasaya, kanuna veya $çtüzü"e aykırılı"ı #dd#asıyla #ptal# # stemler#n# karara ba"lamaktadır. Anayasa Mahkemes#n#n, denet#m#ne tab# olmayan TBMM kararlarını ve #%lemler#n#, “eyleml# $çtüzük kuralı” olarak de"erlend#r#p Anayasaya uygunluk açısın-dan denetled#"#n# de bel#rtmek gerek#r.

b) Teamüller

Açık ve ba"layıcı b#r hukuk kuralı bulunmayan konularda uzun zamandan ber# sürekl# ve muntazam b#r b#ç#mde uygulanmı% ve genel kabul görmü% kurallara teamül den#lmekted#r. Teamüller genell#kle uzla%manın ürünüdür.

c) Ö%ret# (Doktr#n)

Parlamento hukuku alanında yazılmı% b#l#msel eserler yol göster#-c# n#tel#"#yle yardımcı kaynaklar arasında yer alır.

B. TBMM’N!N GÖREV VE YETK!LER!

2. TBMM’n#n görev ve yetk#ler# nelerd#r?

Türk#ye Cumhur#yet#nde h#çb#r k#mse veya organ kayna"ını Ana-yasadan almayan b#r Devlet yetk#s# kullanamaz. Egemenl#k, ka-yıtsız %artsız M#llete a#t olup, Anayasanın koydu"u esaslara göre yetk#l# organlar el#yle kullanılır. Yasama yetk#s# Türk M#llet# adına TBMM tarafından kullanılır ve bu yetk# devred#lemez.


Anayasanın 87. maddes#nde TBMM’n#n görev ve yetk#ler# a%a"ıda-k# %ek#lde sayılmı%tır:

-me çıkarma yetk#s# vermek,

etmek,

ve görevler# yer#ne get#rmek.

Anayasanın d#"er maddeler#nde #se TBMM’ye a%a"ıdak# görev ve yetk#ler ver#lm#%t#r:

reddetmek.

her defasında 4 ayı geçmemek üzere uzatmak, kaldırmak,

ba%kanlı"ında toplanan Bakanlar Kurulunun çıkaraca"ı kanun hükmünde kararnameler# onaylamak,


-mek,

güvenoyu vermek,

edeb#lmek,

yabancı s#lahlı kuvvetler#n Türk#ye’de bulunmasına #z# n ver-mek,

C. M!LLETVEK!LL!"!

3. M#lletvek#l# seç#lme yeterl#l#$# nasıldır ve üyel#k sıfatı ne zaman kazanılır?

Anayasanın 76. maddes#nde m#lletvek#l# seç#lme yeterl#l#"# düzen-lenm#%t#r. Buna göre, “Y#rm#be% ya%ını dolduran her Türk m#lletve-k#l# seç#leb#l#r. En az #lkokul mezunu olmayanlar, kısıtlılar, yükümlü oldu"u askerl#k h#zmet#n# yapmamı% olanlar, kamu h#zmet#nden yasaklılar, taks#rl# suçlar har#ç toplam b#r yıl veya daha fazla ha-p#s #le a"ır hap#s cezasına hüküm g#ym#% olanlar; z#mmet, #ht#las,

kullanma, dolanlı #!as g#b# yüz kızartıcı suçlarla, kaçakçılık, resm# #hale ve alım satımlara fesat karı%tırma, Devlet sırlarını açı"a vur-ma, terör eylemler#ne katılma ve bu g#b# eylemler# tahr#k ve te%v#k suçlarından b#r#yle hüküm g#ym#% olanlar, a&a u"ramı% olsalar b#le m#lletvek#l# seç#lemezler.” M#lletvek#l# seç#lme yeterl#l#"#n# olu%tu-ran %artlardan b#r#n#n kaybı veya bu %artlardan b#r#n#n ta%ınmadı-"ının sonradan anla%ılması haller#nde üyel#k dü%mekted#r.

Yüksek Seç#m Kurulunun 27.7.2007 tar#hl# ve 716 sayılı Kararında m#llet #rades#n#n, m#lletvek#l# genel seç#m#nde oy kullanma #%lem#-n#n b#tt#"# an tecell# ett#"# ve bundan sonra yapılacak tüm #%lemle-r#n tamamlayıcı ve %ekl# #%lemler oldu"u bel#rt#lm#%t#r.

M#lletvek#ller# and#çerek göreve ba%larlar.


4. M#lletvek#ll#$# sıfatının kaybed#lme haller# nelerd#r?

M#lletvek#ll#"# sıfatını sona erd#ren haller#n b#r kısmı TBMM’n#n ka-rarına ba"lıdır. Bazı durumlarda #se TBMM kararına gerek kalma-dan m#lletvek#ll#"# sona erer. Ayrıca yargı kararı #le de m#lletvek#ll#-"# sona ereb#lmekted#r.

TBMM kararı olmaksızın m!lletvek!ll!"! sıfatının sona erme haller!

1. Ölüm.

2. Yasama dönem!n!n sona ermes!.

3. Cumhurba"kanı seç!lme: Anayasanın 101. maddes#n#n son fık-rası uyarınca seç#len Cumhurba%kanının, varsa part#s# #le #l#%#"# kes#l#r ve TBMM üyel#"# sona erer.

4. Mahallî ! dare organlarına seç!lme: Mahallî # dare organlarına seç#len m#lletvek#l#, Mahall# $ dareler # le Mahalle Muhtarlıkları ve $ht#yar Heyetler# Seç#m# Hakkında Kanunun 17. maddes#-ne göre 15 gün #ç# nde terc#h hakkını kullanmalıdır. Terc#h#n# mahallî # dare organları leh#ne kullanan m#lletvek#l#n#n m#llet-vek#ll#"# b#r #%leme gerek kalmadan kend#l#"#nden dü%er.

5. Vatanda"lı#ın kaybı: Türk#ye Cumhur#yet# vatanda%lı"ını kaybe-den b#r m#lletvek#l#n#n m#lletvek#ll#"# sıfatı da sona erer.

TBMM kararı !le m!lletvek!ll!"! sıfatının sona erme haller!

1. $st!fa: $st# fa eden m#lletvek#l#n#n m#lletvek#ll#"#n#n dü%mes#, #s -t#fanın geçerl# oldu"unun TBMM Ba%kanlık D#vanınca tesp#t ed#lmes#nden sonra, TBMM Genel Kurulunca kararla%tırılır.

2. Üyel!kle ba#da"mayan görev! sürdürmekte ısrar: Anayasanın 82. maddes#nde bel#rt#len m#lletvek#ll#"# # le ba"da%mayan b#r gö-rev veya h#zmet# sürdürmekte ısrar eden m#lletvek#l#n#n üyel#-"#n#n dü%mes#ne, Anayasa ve Adalet Kom#syonları Üyeler#nden Kurulu Karma Kom#syonun bu durumu tesp#t eden raporu üze-r#ne Genel Kurul g#zl# oyla karar ver#r.

3. Devamsızlık: Mecl#s çalı%malarına özürsüz veya #z#ns#z olarak 1 ay #çer#s#nde toplam 5 b#rle%#m günü katılmayan m#lletvek#l#n#n m#lletvek#ll#"#n#n dü%mes#ne, durumun Mecl#s Ba%kanlık D#va-nınca tesp#t ed#lmes# üzer#ne, Genel Kurulca üye tamsayısının salt ço"unlu"unun oyuyla (276) karar ver#leb#l#r.


Mahkeme kararı !le m!lletvek!ll!"! sıfatının sona ermes!

TBMM üyel#"#ne seç#lmeye engel b#r suçtan dolayı kes#n hüküm g#yen veya kısıtlanan m#lletvek#l#n#n, hakkındak# kes#nle%m#% mah-keme kararının Genel Kurula b#ld#r#lmes#yle üyel#k sıfatı sona erer.

5. Yasama sorumsuzlu$u ve dokunulmazlı$ı ned#r?

M#lletvek#ller#, görevler# gere"# yasama sorumsuzlu"u ve yasama dokunulmazlı"ına sah#pt#r.

Yasama sorumsuzlu"u, m#lletvek#ller#n#n yasama ve denet#m faal#yetler#ndek# oy ve sözler#nden ve Mecl#ste # ler# sürdükle-r# dü%ünceler#nden, Genel Kurulca ba%ka b#r karar alınmadıkça bunları Mecl#s dı%ında tekrarlamalarından dolayı sorumlu tutula-mayacaklarını #fade eder. Yasama sorumsuzlu"u mutlak ve sürek-l#d#r. Görev# sona erse de m#lletvek#ll#, görev# sırasındak# oy, söz ve dü%ünceler#nden dolayı sorumlu tutulamaz. Ancak, yerle%#k Yar-gıtay # çt#hatlarına göre yasama sorumsuzlu"u tazm#nat hukuku bakımından sorumlulu"u ortadan kaldırmamaktadır.

Yasama dokunulmazlı"ı, seç#mden önce veya sonra b#r suç #%led#"# öne sürülen m#lletvek#l#n#n, Mecl#s kararı olmadıkça tutulamama-sı, sorguya çek#lememes#, tutuklanamaması ve yargılanamama-sını #fade eder. Yasama dokunulmazlı"ı, yasama sorumsuzlu"un-dan farklı olarak mutlak ve sürekl# de"#ld#r.

B#r m#lletvek#l# hakkında, seç#m#nden önce veya sonra ver#lm#% b#r ceza hükmünün yer#ne get#r#lmes#, üyel#k sıfatının sona ermes#ne bırakılır, üyel#k süres#nce zamana%ımı #%lemez.

Ayrıca bazı suçlar dokunulmazlık kapsamında bulunmamaktadır. A"ır cezayı gerekt#ren suçüstü hal# ve seç#mden önce ba%lanılmı% olması kaydıyla Anayasanın 14. maddes#ndek# durumlar yasama dokunulmazlı"ı kapsamının dı%ındadır. Ancak, bu halde yetk#l# makam durumu hemen ve do"rudan do"ruya TBMM’ye b#ld#r-mek zorundadır.

M#lletvek#ll#"#n#n sona ermes#yle dokunulmazlık da sona ermek-ted#r. Tekrar seç#len m#lletvek#l# hakkında soru%turma ve kovu%tur-ma yapılab#lmes#, Mecl#s#n yen#den dokunulmazlı"ını kaldırması-na ba"lıdır.


6. Yasama dokunulmazlı$ı tezkereler#n#n #%lem sürec# nasıldır?

M#lletvek#l# hakkında suç # snadı bulundu"u takd#rde, yargı mer-c#ler# dosyayı Adalet Bakanlı"ına #nt#kal ett#rmekted#r. Adalet Ba-kanlı"ınca Ba%bakanlı"a #let# len dosya, yasama dokunulmazlı"ı-nın kaldırılmasına #l#% k#n b#r tezkere ek#nde Mecl#s Ba%kanlı"ına gönder#lmekted#r. Mecl#s Ba%kanlı"ı yasama dokunulmazlı"ı dos-yasını Anayasa ve Adalet Kom#syonları Üyeler#nden Kurulu Karma Kom#syona havale eder.

Karma Kom#syon bünyes#nde ad çekme suret#yle olu%turulan 5 üyel# b#r hazırlık kom#syonu, kurulu%undan #t#baren 1 ay #çer#s#n-de dosyayı #nceleyerek rapora ba"lar. Karma Kom#syon da 1 ay #çe-r#s#nde hazırlık kom#syonu raporunu görü%erek sonuçlandırmak durumundadır. Karma Kom#syon dokunulmazlı"ın kaldırılmasına veya kovu%turmanın m#lletvek#ll#"# sıfatının sona ermes#ne kadar ertelenmes#ne karar ver#r.

Karma Kom#syon kovu%turmanın ertelenmes#n# kararla%tırmı%sa, bu yöndek# raporu Genel Kurulda okunarak b#lg#ye sunulur. Bu rapora m#lletvek#ller# tarafından 10 gün #ç#nde #t#raz ed#lmezse ke-s#nle%#r; #t#raz ed#lmes# hal#nde #se, rapor Genel Kurul gündem#ne alınır. $t#raz ed#lmeyen dosyalar Ba%bakanlı"a gönder#l#r.

Dokunulmazlı"ın kaldırılması yönündek# Karma Kom#syon rapor-ları, do"rudan Genel Kurul gündem#ne g#rer. Genel Kurul, raporu kabul ederek dokunulmazlı"ın kaldırılmasını kararla%tırab#lece"# g#b#, raporu reddederek yargılamanın dönem sonuna ertelenme-s#ne de karar vereb#l#r.

Kovu%turma ertelenm#% ve bu karar Genel Kurulca kaldırılmamı% #se, dönem yen#lenm#% olsa b#le m#lletvek#ll#"# sıfatı devam ett#"# sürece #lg#l# hakkında kovu%turma yapılamaz.

7. M#lletvek#l# devamsızlı$ı ned#r?

M#lletvek#ller#, üyes# oldukları kom#syonlar #le Genel Kurul toplan-tılarına katılmak zorundadırlar. Devamsızlık m#lletvek#ll#"#n#n dü%-mes# sonucunu do"urab#l#r.

TBMM Ba%kanı yazı #le ba%vuran b#r m#lletvek#l#ne 10 günü a%ma-mak üzere #z#n vereb#lmekted#r.

22 Yasama El Kitabı

&. BÖLÜMYASAMAYA !L!&K!N

TEMEL KAVRAMLAR VE KURUMLAR

M#lletvek#ller#, Mecl#s çalı%malarına özürsüz veya #z#ns# z olarak 1 ay #ç#nde toplam 5 b#rle%#m günü katılmazsa devamsızlı"ı Ba%kan-lık D#vanınca tesp#t ed#l#r ve Anayasa ve Adalet Kom#syonları Üye-ler#nden Kurulu Karma Kom#syona gönder#l#r. Karma kom#syonun raporunu görü%en Genel Kurul, m#lletvek#ll#"#n#n dü%mes# gerekt#-"#ne üye tamsayısının salt ço"unlu"u (276) #le karar vereb#l#r.

Kom#syon üyeler#n#n kom#syon toplantılarına katılım durumlarını gösteren kom#syon devam cetveller#, TBMM Ba%kanlı"ına ve s#yasî part# grubu ba%kanlıklarına gönder#l#r. $z#ns#z veya özürsüz olarak üst üste 3 toplantıya veya 1 yıl #ç#ndek# toplantıların 1/3’üne ka-tılmayan kom#syon üyes#, mensubu oldu"u s#yasî part# grubunca kom#syondan ger# çek#leb#l#r.

M#lletvek#ller#n#n Genel Kurul ve kom#syonlara devamını gösteren “TBMM Genel Kurul ve Kom#syonlar Devamsızlık Cetvel#” 3 ayda b#r basılarak üyelere gönder#l#r. B#r m#lletvek#l# kend#s# #le #lg#l# de-vamsızlık durumuna, cetvel# aldı"ı günden #t#baren 7 gün #ç#nde yazı #le #t#raz edeb#l#r. $t#razı Ba%kanlık D#vanı #nceler.


&. BÖLÜMYASAMAYA !L!&K!N

TEMEL KAVRAMLAR VE KURUMLAR


A. YASAMAYA !L!#K!N TEMEL KAVRAMLAR

8. TBMM’n#n üye tamsayısı kaçtır?

TBMM’n#n üye tamsayısı 550’d#r. Anayasa, $çtüzük ve kanunlarda bazı hususlarda öner#de bulunulması, toplantı yapılması veya karar alınmasında üye tamsayısının esas alınaca"ı düzenlenm#%-t#r. Örne"#n, TBMM’n#n toplantı yetersayısı üye tamsayısının 1/3’ü olan 184’tür.

Dönem #ç# nde vefat, #st# fa g#b# çe%#tl# nedenlerle üye sayısında azalma olması, üye tamsayısını de"#%t#rmemekted#r.

9. Yasama dönem# ned#r?

Yasama dönem#, #k# m#lletvek#l# genel seç#m# arasındak# 4 yıllık sü-red#r. Ancak bu süre dolmadan erken seç#mle dönem sona ereb#-lece"# g#b#, sava% neden#yle dönem#n uzatılması da mümkündür. Dolayısıyla TBMM üyeler# 4 yıl #ç# n seç#lmes#ne ra"men, yasama dönem# 4 yıldan kısa ya da uzun olab#lmekted#r. TBMM %u anda 24. Yasama Dönem#nded#r.

10. Yasama yılı ned#r?

Yasama dönem# yasama yıllarından olu%ur. Yasama yılı, takv#m yı-lından farklı olup 1 ek#mde ba%layıp 30 eylülde sona eren süred#r. Ancak, m#lletvek#l# genel seç#m# dolayısıyla #lk yasama yılının ba%-langıcı #le son yasama yılının b#t#%# farklı tar#hlerde olab#lmekted#r. Bu durumda #lk yasama yılı m#lletvek#l# genel seç#m#n#n yapıldı"ı tar#hten ba%layarak 30 eylüle kadar, son yasama yılı #se 1 ek#mden ba%layarak seç#mler#n yapılmasına kadar sürmekted#r. Dolayısıyla b#r yasama dönem# 4 takv#m yılından olu%masına ra"men, 5 yasa-ma yılı olab#lmekted#r.

11. Tat#l ve ara verme ned#r?

Tat#l, TBMM’n#n çalı%malarının bell# b#r süre ertelenmes#d#r. TBMM her yıl kend#l#"#nden 1 temmuz günü 30 eylüle kadar tat#le g#rer. Ancak, Danı%ma Kurulunun öner#s# üzer#ne Genel Kurul, tat#le g#-r#lmey#p 1 temmuzdan sonra da çalı%malara devam ed#lmes# kara-rı alab#l#r. B#r yasama yılı #ç#nde 3 aydan fazla tat#l yapılamaz.


Araverme, TBMM’n#n tat#l dı%ında 15 günü geçmemek üzere ça-lı%malarını ertelemes#d#r. TBMM’n#n araverme kararı alması, Da-nı%ma Kurulunun bu konudak# öner#s#n#n Genel Kurulca oylanıp kabul ed#lmes# suret#yle olmaktadır.

TBMM tat#l ve aravermede #ken, $çtüzükte öngörülen süreler #%le-mez; Genel Kurul ve kom#syonlar çalı%amaz. Ancak Mecl#s Ba%ka-nının tekl#f# üzer#ne Genel Kurulca #z#n ver#len kom#syonlar tat#l ve ara verme sırasında da çalı%malarını sürdüreb#l#r.

12. Ola$anüstü toplantı ned#r?

TBMM, tat#l veya araverme sırasında bell# b#r konuyu görü%mek #ç#n Cumhurba%kanı veya Mecl#s Ba%kanının ça"rısı üzer#ne topla-nab#l#r. Bu toplantılar ola"anüstü toplantı olarak adlandırılır. Cum-hurba%kanı, toplantı ça"rısını do"rudan do"ruya veya Bakanlar Kurulunun # stem# üzer#ne yapar. TBMM Ba%kanı da do"rudan toplantı ça"rısında bulunab#lece"# g#b#, üyeler#n 1/5’#n#n #mzasını ta%ıyan gerekçel# önergedek# ça"rı #stem#n# en geç 7 gün #ç#nde yer#ne get#r#r. TBMM, Cumhurba%kanı veya Mecl#s Ba%kanınca ya-pılan ça"rıda bel#rt#len gün ve saatte toplanır.

Ola"anüstü toplantının ba%layab#lmes# #ç#n b#rle%#m#n ba%ında ya-pılan açılı% yoklamasında en az 184 m#lletvek#l#n#n Genel Kurulda hazır olması gerekmekted#r. Aks# halde ça"rı dü%er.

Ola"anüstü toplantıda b#rle%#m yeterl# ço"unlukla açılab#ld#"# takd#rde, Mecl#s Ba%kanı, #lk önce ça"rı yazısını okutur ve bu top-lantıyı gerekt#ren konu görü%ülür. Konu üzer#nde gerekl# #%lemler tamamlanınca, TBMM çalı%malarına devama karar vermed#"# tak-d#rde, tat#le veya aravermeye devam olunur.

13. TBMM Genel Kurulu hang# gün ve saatlerde toplanır?

Genel kural, TBMM Genel Kurulunun salı, çar%amba ve per%embe günler# 15.00-19.00 saatler# arasında çalı%masıdır. Ancak Danı%ma Kurulunun öner#s# üzer#ne Genel Kurulun kararıyla Mecl#s farklı sa-atlerde ve haftanın d#"er günler#nde de toplanab#l#r.

Uygulamaya bakıldı"ında, Genel Kurulun 15.00’ten daha erken b#r saatte toplandı"ı ve 19.00’dan daha geç saate kadar çalı%tı"ı görülmekted#r. Özell#kle bütçe görü%meler# sırasında Genel Kurul


14. B#rle%#m ve oturum ned#r?

Genel Kurulun bel#rl# b#r günde açılan toplantısına b#rle%#m den#r. Her b#rle%#m b#r numara alır. Örne"#n m#lletvek#l# genel seç#m#n-den sonra toplanan TBMM’n#n #lk toplantısı 1. B#rle%#m, b#r sonrak# toplantısı 2. B#rle%#md#r. B#rle%#m numaraları her yasama yılında 1’den ba%lar.

Genel Kurul toplantılarına çe%#tl# nedenlerle ara ver#leb#l#r. B#r b#r-le%#m#n ara #le bölünen her kısmına oturum den#r. Her aradan son-ra Genel Kurulu yöneten Ba%kan o b#rle%#m#n kaçıncı oturumunu açtı"ını #fade eder.

15. Toplantı yetersayısı ve yoklama ned#r?

Toplantı yetersayısı, Genel Kurul toplantısının ba%layab#lmes# ve yoklama # stem# hal#nde sürdürüleb#lmes# #ç# n hazır bulunması gereken en az üye sayısıdır. Bu sayı üye tamsayısının 1/3’ü olan 184’tür.

Ba%kan, b#rle%#m# açtıktan sonra Genel Kurulda yeter sayıda m#llet-vek#l#n#n bulundu"unu gözlemlerse yoklama yapmaksızın görü%-meler# ba%latab#l#r. Ancak tereddüde dü%mes# hal#nde elektron#k c#hazla yoklama yapar. Yapılan yoklamada toplantı yeter sayısının olmadı"ı anla%ılırsa b#rle%#me en fazla 1 saat ara ver#l#r. Aradan sonra yapılan #k#nc# yoklamada da toplantı yeter sayısı yoksa b#r-le%#m kapatılır.

Görü%meler ba%ladıktan sonra da yoklama #stem#nde bulunulab#-l#r. Görü%meler sırasında yoklama yapılab#lmes# #ç#n #%aretle oyla-maya geç#lmeden önce 20 m#lletvek#l# tarafından aya"a kalkmak veya önerge vermek suret#yle #stemde bulunulması gerek#r.

16. Karar yetersayısı ned#r?

Karar yetersayısı, Genel Kurulda b#r konuda karar alınab#lmes# #ç#n gerekl# olan sayıdır.

Genel Kurul, toplantıya katılanların salt ço"unlu"u yan# yarısından fazlası #le karar alır. Ancak karar yetersayısı h#çb#r %ek#lde üye tam sayısının 1/4’ünün b#r fazlası olan 139’dan az olamaz. Örne"#n, 200 m#lletvek#l#n#n katıldı"ı b#r toplantıda karar alınab#lmes# #ç#n


en az 139 m#lletvek#l#n#n kabul ya da ret yönünde oy kullanması gerek#r. 120 kabul, 80 ret kararının bulundu"u b#r oylamada as-gar# karar yetersayısı olan 139 bulunamadı"ı #ç#n karar alınamaz. Katılımın 400 oldu"u b#r toplantıda #se karar alınab#lmes# #ç#n 201 k#%#n#n aynı yönde oy kullanması gerek#r.

Karar yetersayısının bulunamadı"ı durumda oylama tekrarlanır. Üst üste yapılan üç oylamada da karar yetersayısı yoksa b#rle%#m kapatılır.

17. Gelen kâ$ıtlar l#stes# ned#r?

ve tekl#!er#, resmî tezkereler ve kom#syon raporları # le soru, ge-nel görü%me, Mecl#s ara%tırması, Mecl#s soru%turması ve gensoru önergeler#ne #l#%k#n referans b#lg#ler# #le hang# a%amada bulundu-

rastlamadı"ı takd#rde, cumartes# ve pazar har#ç her gün yayımla-nır, m#lletvek#ller#ne da"ıtılır ve TBMM #nternet sayfasında yer alır.

-"#, bunların hang# kom#syonlara havale ed#ld#"#, hang#ler#n#n Ge-nel Kurul gündem#ne g#rd#"# güncel olarak tak#p ed#leb#l#r.

18. Sıra sayısı (kom#syon raporu) ned#r?

Basılı kom#syon raporlarına sıra sayısı den#lmekted#r. Kanun tasa-rı veya tekl#!er#ne #l#%k#n esas kom#syon raporları # le Mecl#s ara%-tırması, Mecl#s soru%turması ve d#"er kom#syon raporları, b#r sıra numarası ver#lerek basılır. Kom#syon raporları basımından sonra sıra sayısı olarak adlandırılan bu numara # le anılır. Sıra sayısı her yasama dönem# ba%ında 1’den ba%lamaktadır.

Kanun tasarı veya tekl#!er#ne #l#%k#n sıra sayısında, tasarı ve tekl#f-ler#n gerekçes# ve metn#, varsa tal# kom#syon raporu, esas kom#s-yon raporu, varsa rapora muhalefet % erh# ve kom#syonun kabul ett#"# met#n yer alır.

Mecl#s ara%tırması ve Mecl#s soru%turması kom#syonlarına #l#% k#n sıra sayılarında, kom#syonun kurulu%una dayanak te%k#l eden önergeler, kom#syon raporu ve varsa rapora muhalefet %erh# yer alır.

Sıra sayıları, TBMM #nternet sayfasında yayınlanmakta ve m#lletve-k#ller#ne da"ıtılmaktadır.


19. Kapalı oturum ned#r?

Genel Kurulda m#lletvek#ller#, bakanlar, Cumhurba%kanı ve yem#n-l# görevl#ler dı%ında k#msen#n katılamadı"ı g#zl# toplantıya kapalı oturum den#r.

Kapalı oturum, Ba%bakanın, b#r bakanın, b#r s#yasî part# grubunun ya da 20 m#lletvek#l#n#n yazılı # stem# üzer#ne yapılab#lmekted#r. Kapalı oturum önerges# ver#ld#"#nde, kapalı oturumda buluna-b#lecekler dı%ında herkes Genel Kurul salonundan çıkarılır. Salon bo%altıldıktan sonra kapalı oturum önerges#n#n gerekçes# okunur. Bu gerekçe Ba%bakan veya b#r bakan, s#yasî part# grubu sözcüsü, önergedek# b#r#nc# #mza sah#b# m#lletvek#l# veya onun gösterece"# b#r d#"er #mza sah#b# m#lletvek#l# tarafından açıklanır. Daha sonra kapalı oturum yapılıp yapılmayaca"ına Genel Kurul #%aret oyuyla karar ver#r.

Kapalı oturum sırasındak# görü%meler hakkında, oturumda bulu-nanlar ve bulunma hakkına sah#p olanlar tarafından h#çb#r açıkla-ma yapılamaz. Bunlar Devlet sırrı olarak saklanır.

Kapalı oturumu gerekt#ren sebep ortadan kalktı"ında Ba%kan, açık oturuma geç#lmes#n# tekl#f eder ve Genel Kurul #%aret oyuy-la karar ver#r. Kapalı oturum tutanakları ve özetler#n#n yayımlan-masına, Danı%ma Kurulunun tekl#f# üzer#ne Genel Kurulca #% aret oyuyla karar ver#l#r.

Kom#syonlarda kapalı oturum yapılmasını #lg#l# bakan veya kom#s-yon üyeler#n#n 1/3’ü #steyeb#l#r. Kapalı oturumda kom#syon üyele-r#nden ve bakanlardan ba%kası bulunamaz.

20. Hükümsüz sayılma (kadük) ned#r?

B#r yasama dönem# #çer#s#nde sonuçlandırılamayan kanun tasarı ve tekl#!er#, yazılı ve sözlü soru önergeler# # le Mecl#s ara%tırması, genel görü%me ve gensoru önergeler# dönem sonunda hüküm-süz (kadük) sayılır. Hükümsüz kalan kanun tasarı ve tekl#!er# b#r sonrak# yasama dönem#nde Hükümet veya m#lletvek#ller# tarafın-dan yen#leneb#l#r.

Cumhurba%kanınca b#r daha görü%ülmek üzere ger# gönder#len kanunlar, kanun hükmünde kararnameler ve Sayı%tay tezkereler# g#b# hükümsüz sayılmayan #% ler #se yen# yasama dönem#nde ko-m#syonlara tekrar havale ed#l#r.


B. YASAMAYA !L!#K!N TEMEL KURUMLAR

21. Genel Kurulun #%lev# ned#r?Genel Kurul, TBMM’n#n yasama, denet#m ve d#"er faal#yetler#n#n yürütüldü"ü n#ha# karar organıdır. Kom#syonlarca görü%ülen ka-nun tasarı ve tekl#!er# Genel Kurulda kabul ed#lerek kanunla%-maktadır. Yazılı soru önerges# dı%ındak# b#lg# ed#nme ve denet#m yollarına #l#%k#n önergeler Genel Kurulda b#lg#ye sunulmakta veya görü%ülmekted#r. Ayrıca Genel Kurulda Anayasa, $ çtüzük ve ka-nunlarda öngörülen çe%#tl# konularda kararlar alınmakta ve se-ç#mler yapılmaktadır.

22. Hükümet#n yasama sürec#ndek# #%lev# ned#r?Parlamenter s#stemlerde, yürütme organının b#r kanadı olan hü-kümet, parlamento # çer#s#nden çıkmakta ve parlamentoya kar%ı sorumlulu"u bulunmaktadır. Ülkem#zde de hükümet, TBMM’den güvenoyu alarak göreve ba%lar. Hükümet ve TBMM, parlamenter s#stem gere"# çe%#tl# %ek#llerde b#rb#r#n# etk#leyeb#lmekted#r. Kanun yapım sürec#nde hükümetçe hazırlanan kanun tasarıları öneml# b#r yer te%k#l etmekted#r. Parlamenter denet#m yolları #le hükümet TBMM tarafından denetlenmekted#r.

Genel Kurulda ve kom#syonlardak# görü%melerde hükümet genel-l#kle b#r bakan tarafından tems#l ed#lmekted#r.

23. Kom#syonların yasama ve denet#m sürec#ndek# #%lev# ned#r?Bel#rl# sayıda m#lletvek#l#nden olu%an kom#syonların, yasama ve denet#m faal#yetler#nde öneml# #%levler# bulunmaktadır.

Kanun yapım sürec#n#n mutfa"ını olu%turan kom#syonlar, kend#-ler#ne havale ed#len kanun tasarı ve tekl#!er#n# rapora ba"layarak Genel Kurulda görü%ülmeye hazır hale get#r#rler. Uygulamada ko-nunun daha ayrıntılı #nceleneb#lmes# #ç#n zaman zaman # lg#l# ko-m#syon bünyes#nde alt kom#syonlar kurulab#lmekted#r.

Bazı kom#syonların, kanun tasarı ve tekl#!er#n# #nceleme görevle-r#n#n yanı sıra kanunlarla ver#lm#% ba%ka görevler# de bulunmakta-dır. Kanun yapım sürec#nde yer almayan bazı da#m# kom#syonlar denet#m #%lev# görmekted#r. Mecl#s ara%tırması ve Mecl#s soru%tur-ması kom#syonları #se geç#c# denet#m kom#syonlarıdır.


24. TBMM Ba%kanlık D#vanı k#mlerden olu%ur, görevler# ned#r?

TBMM Ba%kanlık D#vanının, hem yasama faal#yetler#nde hem de #dar# #%ler#n düzenlenmes#nde öneml# #%lev# vardır. Ba%kanlık D#va-

-den olu%ur.

Ba%kanlık D#vanı; s#yas# part# gruplarının güçler# oranında tems#l# sa"lanmak suret#yle 1 ba%kan, 4 ba%kanvek#l#, 3 #dare am#r# ve 7

-rul, gerekt#"#nde Danı%ma Kurulunun öner#s# üzer#ne #dare am#rle-

-n#n sayısı 4’ten fazla olamaz.

Genel Kurul b#rle%#mler#, haftalık nöbet sırasına göre ba%kanvek#l-ler# tarafından yönet#lmekted#r. Mecl#s Ba%kanı gerekl# gördü"ü b#rle%#mlerde Genel Kurul toplantılarını yönet#r. Toplantı süres#nce

Ba%kanlık D#vanının görevler#nden bazıları %unlardır:

yapmalarına #z#n vermek,

gerçek olup olmadı"ına karar vermek,

eden m#lletvek#l#n#n durumunu #ncelemek,

-vurular üzer#ne gerekl# #ncelemeler# yapmak,

25. TBMM Ba%kanı nasıl seç#l#r?

TBMM Ba%kanlı"ı #ç#n b#r yasama dönem# #ç#nde #k# defa seç#m ya-pılmaktadır. $lk seç#len Ba%kanın görev süres# 2 yıldır. Mecl#s Ba%-kanlı"ı #ç# n yapılacak # lk seç#mde, TBMM Ba%kan adayları Mecl#s üyeler# arasından Mecl#s#n # lk toplandı"ı günden #t# baren 5 gün #ç#nde Ba%kanlık D#vanına b#ld#r#l#r. Ba%kan seç#m# g#zl# oyla yapılır. $lk #k# oylamada üye tamsayısının 2/3’ünün (367), üçüncü oylama-da üye tamsayısının salt ço"unlu"unun oyu (276) aranır. Üçüncü


oylamada salt ço"unluk sa"lanamazsa bu oylamada en çok oy alan #k# aday #ç#n dördüncü oylama yapılır. Dördüncü oylamada en çok oy alan üye Ba%kan seç#l#r. Ba%kan seç#m# aday gösterme süres#n#n b#t#m#nden #t#baren 5 gün #ç#nde tamamlanır. $k#nc# dev-re #ç#n yapılacak seç#mde #se #lk devre #ç#n seç#len Ba%kanın görev süres#n#n dolmasından 10 gün önce ba%lamak üzere y#ne 5 gün #ç#nde adayların Ba%kanlık D#vanına b#ld#r#lmes# gerek#r. $k#nc# devre #ç#n seç#len Ba%kanın görev süres# yasama dönem#n#n sonu-na kadar devam eder.

26. TBMM ba%kanvek#ller#, kat#p üyeler ve #dare am#rler# nasıl seç#l#r?Ba%kanlık D#vanı üyel#kler# #ç#n b#r yasama dönem# #ç#nde #k# defa seç#m yapılır. $lk seç#lenler#n görev süres# 2 yıldır. $k#nc# devre #ç#n seç#len Ba%kanlık D#vanı üyeler#n#n görev süreler# yasama döne-m#n#n sonuna kadar devam eder. TBMM Ba%kanı s#yas# part# grup-larının part# grupları toplam sayısı #ç#ndek# yüzde oranlarını ve bu oranlara göre her s#yas# part# grubuna dü%en Ba%kanlık D#vanın-dak# görev yer# sayısını tesp#t eder ve Danı%ma Kuruluna b#ld#r#r.

Ba%kanlık D#vanındak# görev yerler# ba%kanvek#ll#kler# #ç# n –#k# aded# TBMM üye tamsayısının salt ço"unlu"una sah#p s#yas# part# grubuna a#t olmak üzere- oranı en yüksek olandan ba%layarak sıra

-"ılımı Danı%ma Kurulunun görü%ü alındıktan sonra Genel Kurulca kararla%tırılır.

S#yas# part# grupları, kend#ler#ne dü%en Ba%kanlık D#vanı üyel#kler# #ç#n adaylarını l#ste hal#nde göster#r. L#sten#n Genel Kurulca #%aret oyuyla oylanması suret#yle seç#m tamamlanır.

27. S#yas# part# gruplarının #%lev# ned#r?S#yas# part#ler, demokrat#k s#yas# hayatın vazgeç#lmez unsurlarıdır. B#r s#yas# part#n#n grup kurab#lmes# #ç#n en az 20 m#lletvek#l#ne sa-h#p olması zorunludur. S#yas# part# gruplarının Mecl#s#n bütün fa-al#yetler#ne üye sayıları oranında katılmaları Anayasada öngörül-mü%tür. Yasama ve denet#m faal#yetler#nde s#yas# part# gruplarına bazı ayrıcalıklar tanınmı%tır.

B#r s#yas# part#n#n genel ba%kanı, m#lletvek#l# #se part# grubunun da ba%kanıdır. Genel ba%kan m#lletvek#l# de"#lse grup ba%kanı, grup


üyes# m#lletvek#ller# arasından seç#l#r. Grubun y#ne kend# üyeler# arasından seç#len grup ba%kanvek#ller#, part# grubunu tems#l et-meye ve part# grubu adına önerge vermeye yetk#l# olup yasama ve denet#m faal#yetler#n#n yürütülmes#nde etk#n rol oynamakta-dırlar.

S#yas# part# gruplarının çalı%malarına #l#%k#n esaslar, grup #çyönet-mel#kler#nde düzenlenmekted#r. Grup # çyönetmel#kler#nde grup üyes# m#lletvek#ller#n#n hazırladıkları kanun tekl#!er# ve denet#m yollarına #l#% k#n önergeler#n grup ba%kanlı"ı aracılı"ıyla TBMM Ba%kanlı"ına gönder#lmes# yönünde düzenlemeler bulunmakta-dır.

S#yas# part#ler#n grup toplantıları haftada b#r kez genell#kle salı veya çar%amba günler# yapılmaktadır.

28. Danı%ma Kurulu k#mlerden olu%ur, görevler# nelerd#r?

Danı%ma Kurulu, TBMM Ba%kanının veya görevlend#rece"# b#r ba%-kanvek#l#n#n ba%kanlı"ında, s#yasî part# grup ba%kanları veya vek#l-ler#nden b#r#s# ya da onların yazılı olarak görevlend#rd#"# b#rer m#l-letvek#l#nden olu%ur. Gerekt#"#nde Danı%ma Kuruluna hükümet üyeler# #le Mecl#s ba%kanvek#ller# de ça"rı üzer#ne katılab#lmekte, ancak oy kullanamamaktadırlar.

Danı%ma Kurulu, s#yas# part# gruplarının TBMM çalı%malarına ka-tılmalarında uyum sa"lamak ve bu çalı%malara yön vermek ama-cıyla olu%turulmu% b#r kuruldur. Danı%ma Kurulu, Genel Kurulun çalı%ma gün ve saatler#n# düzenleme, Genel Kurul gündem#n# be-l#rleme ve de"#%#kl#k yapma, kom#syon üye sayılarının tesp#t# g#b# hususlarda Genel Kurula öner#de bulunmaktadır.

Danı%ma Kurulu, Ba%kanın gerekl# görmes# veya b#r s#yasî part# grubu ba%kanlı"ının #stem# üzer#ne en geç 24 saat #ç#nde Ba%kan tarafından toplantıya ça"rılır. Danı%ma Kurulu yapılan #lk ça"rıda toplanamaz, oyb#rl#"#yle tesp#t, tekl#f yapamaz veya görü% b#ld#-remezse, Mecl#s Ba%kanı veya s#yasî part# grupları ayrı ayrı, #stem-ler#n# do"rudan Genel Kurula sunab#l#rler. Bu durumda #stem, #lk b#rle%#m#n gündem#ndek# Ba%kanlı"ın Genel Kurula Sunu%larında yer alır. $stem üzer#nde lehte ve aleyhte #k#%er m#lletvek#l#n#n ko-nu%malarından sonra Genel Kurul #%aret oyuyla karar ver#r.

'. BÖLÜMKANUN YAPIM SÜREC!


'. BÖLÜMKANUN YAPIM SÜREC!


4. Kanunun Cumhurba%kanınca yayımlanması ve yürürlü"e girmesi

3. Genel Kurulda görü%me

2. Komisyonlara havale ve komisyonlarda görü%me

1. Kanun önerme yetkisi

Kanun Yapım Sürec(


A. KANUN ÖNERME YETK!S!

29. Kanun ned#r?

Kanun kavramı, %ekl# ve madd# açıdan tanımlanab#l#r. 'ekl# anlam-da kanun, TBMM’n#n usulüne uygun olarak kabul ett#"# b#r yasa-ma #%lem#d#r. Madd# anlamda kanun, “genel, nesnel ve k#%#l#k dı%ı hukuk kurallarının bütünü” b#ç#m#nde tanımlanmaktadır.

Kanunlar, kod kanun-çerçeve kanun, geç#c# kanun-sürekl# kanun g#b# çe%#tl# açılardan sını!andırılab#l#r.

a. Kod kanun-çerçeve kanun ned!r?

Kod kanun bel#rl# b#r alanı yen# ba%tan tümüyle düzenleyen ka-nunu #fade eder. Çerçeve kanun, kod kanunlarda de"#%#kl#k yapan kanundur. B#r kanunun kod kanun mu yoksa çerçeve kanun mu oldu"una karar vermek #ç# n kanunun yürürlüktek# b#r kanunda de"#%#kl#k yapıp yapmadı"ına bakmak gerek#r. Örne"#n, $mar Ka-nunu b#r kod kanun #ken, bu Kanunun b#r veya b#rkaç maddes#n-de de"#%#kl#k öngören kanun, b#r çerçeve kanundur.

b. Geç!c! kanun-sürekl! kanun ned!r?

Geç#c# kanun bel#rl# b#r süre uygulandıktan sonra yürürlükte kal-makla b#rl#kte, etk#s# sona eren kanundur. Sürekl# kanun # se hü-kümler# sürekl#l#k arz eden kanundur. Kanunlar kural olarak sü-rekl#d#r. Ancak, yen# çıkarılan kanun dolayısıyla esk# durumla yen# durum arasında uyum sa"lamak, af çıkarmak g#b# amaçlarla geç#c# n#tel#kl# kanunlar çıkarılab#l#r. Örne"#n b#r kurumun te%k#lat yapı-sı yen#den düzenlen#rken kurumda esk#den ber# çalı%makta olan personel#n #nt#baklarının sa"lanması veya yüksekö"ren#m kurum-larıyla #l #%#"# kes#lenler#n yen#den ö"ren#m hakkı kazanmalarına yönel#k b#r düzenleme geç#c# kanunla yapılmaktadır. Kanunun tamamı veya b#rkaç maddes# geç#c# n#tel#kte olab#l#r.

Geç#c# kanunlar genell#kle “bu Kanunun yayımı tar#h#ne kadar” veya “….tar#h#ne kadar” g#b# #%# n geç#c#l#"#ne #% aret eden tar#hler #çer#r. Ancak #ç# nde tar#h bulunan her düzenleme geç#c# madde olmadı"ı g#b#, her geç#c# düzenleme mutlaka tar#h #çermeyeb#l#r. Kanunda süre bulunsun veya bulunmasın bel#rl# süreler geçt#kten ya da bell# #%ler yapıldıktan sonra kanunun/madden#n uygulaması


sona er#yor ve sürekl# b#r kanunun maddeler# yürürlü"e g#r#yorsa burada b#r geç#c# kanun ya da maddeden söz ed#leb#l#r.

30. K#mler kanun önereb#l#r, kanun tasarı ve tekl#f# ned#r?

Kanun önermeye m#lletvek#ller# ve Bakanlar Kurulu yetk#l#d#r. M#l-letvek#ller#n#n verm#% oldukları kanun öner#s#ne kanun tekl#f# de-n#r. Kanun tekl#f# b#r veya daha fazla m#lletvek#l#n#n #mzasıyla ver#-leb#l#r. Bakanlar Kurulunun verm#% oldu"u kanun öner#s# #se kanun tasarısı olarak adlandırılır. Kanun tasarılarında Ba%bakan ve bütün bakanların #mzasının bulunması gerek#r.

Kanun tasarı ve tekl#!er# Mecl#s Ba%kanlı"ına (TBMM Genel Evrak ve Ar%#v Müdürlü"ü) sunulur. Kanun tasarıları (1/…) ve kanun tek-l#!er# (2/…) esas numarası alır.

31. Kanun tasarı ve tekl#'er#nde bulunması gereken %artlar nelerd#r?

Kanun tasarı ve tekl#!er#n#n hazırlanmasına #l#%k#n olarak $çtüzük-te öngörülen %artlar %unlardır:

#mza: Kanun tasarılarında Bakanlar Kurulunun tüm üyeler#n#n, kanun tekl#!er#nde #se en az b#r m#lletvek#l#n#n # mzasının bu-lunması gerek#r. TBMM Ba%kanlı"ına h#taben yazılan takd#m sayfasında kanun tasarılarında Ba%bakanın, kanun tekl#!er#nde #se tekl#f sah#b#n#n/sah#pler#n#n #mzası yer alır. Kanun tasarıla-rında Bakanlar Kurulu üyeler#n#n # mzaları tasarının sonunda bulunur.

Gerekçe: Kanun tasarı ve tekl#!er# gerekçeler# #le b#rl#kte sunu-lur. Genel gerekçede, tasarı ve tekl#f#n hazırlanmasını gerekt#ren genel nedenler açıklanırken, madde gerekçeler#nde her mad-den#n düzenlen#% nedenler#, kaldırılması, de"#%t#r#lmes# veya ek-lenmes# #stenen hükümler#n neler oldu"u ve kaldırma, de"#%t#r-me veya ekleme sebepler# açıkça bel#rt#l#r. Madde gerekçeler#, her madde #ç#n ayrı ayrı düzenlen#r.

Tasarı veya tekl!f metn!: Kanun tasarı veya tekl#!er#n#n metn#, maddelerden olu%an ve kabul ed#lmes# hal#nde kanun metn#n# olu%turacak bölüm olup gerekçeden sonra yer alır. Met#n, #çer#-"# yansıtan b#r ba%lık altında bulunur.


Kaba ve yaralayıcı !fade !çermeme: Kanun tasarı ve tekl#!er#-n#n kaba ve yaralayıcı sözler #çermemes# gerek#r.

Redded!len kanun tasarı ve tekl!$er!n!n yen!den ver!leme-mes!: Genel Kurulca redded#lm#% olan kanun tasarı ve tekl#!er#, ret tar#h#nden #t#baren 1 tam yıl geçmed#kçe aynı yasama dö-nem# #çer#s#nde ver#lemez.

Tasarı ve tekl#!erde #mzanın yer aldı"ı takd#m sayfası, gerekçe ve met#n bölümler# ayrı sayfalarda düzenlen#r.

Kanun tasarıları Mevzuat Hazırlama Usul ve Esasları Hakkında Yönetmel#k hükümler#ne göre hazırlanarak TBMM Ba%kanlı"ına sunulmaktadır.

Kanun tasarı ve tekl#!er#nde bulunması gereken bölümler %unlar-dır:

Takd#m sayfası

Genelgerekçe

Maddegerekçeler#

KANUN TASARISI/TEKL!F!

Tasarı/Tekl#fmetn#

Tasarı/Tekl#fba%lı"ı

Tablo ve l#steler (varsa)

Maddeler

32. Kod kanun n#tel#$# ta%ıyan kanun tasarı ve tekl#'er# hang# bölümlerden olu%ur?

Kod kanun n#tel#"# ta%ıyan b#r tasarı veya tekl#f metn#, %ekl# olarak bel#rl# b#r s#stemat#"e ba"lı olmak durumundadır. Tasarı veya tekl#f metn#n#n bölümlend#r#lmes#nde, her bölüme numaralar ver#lmel# ve her bölüm kend# #çer#s#nde konu bütünlü"ü ta%ımalıdır.

Türk T#caret Kanunu, Ceza Muhakemes# Kanunu g#b# kapsamlı kod kanunlarda genell#kle a%a"ıdak# bölümler yer almaktadır:


Bölüm Bölüm

Madde Madde Madde

Kısım Kısım

K#tap

KANUN BÖLÜMLER!

33. Kanun tasarı ve tekl#'er#n#n maddeler# hang# bölümlerden olu%ur?

B#r kanun #ç#nde rakamlarla ardı%ık olarak tanımlanan, #çer#k bakı-mından b#rb#r#nden ayrı düzenlemeler # çeren bölümlere madde den#r. Maddeler; fıkra, bent, alt bent, cümle veya #bareden olu%ur. Kod kanunlarda her fıkra parantez #ç#nde “( )” b#r numara alır. Çer-çeve kanunlarda, de"#%#kl#k yapılmak #sten#len kanununun fıkra-ları numaralı de"#l # se fıkralar numaralandırılmaz. Bentler har!e göster#l#r. Bentler#n sıralamasında Türkçe alfabede yer alan bütün har!er kullanılır. Alt bentler fıkralarda oldu"u g#b# numara #le gös-ter#l#r ancak fıkralardan farklı olarak yarım parantezle “)” kapatılır.


B#r madden#n alt bölümler# a%a"ıdak# %ek#lde göster#leb#l#r.

MADDE

(1) B#r#nc# fıkra (2) $k#nc# fıkra (x) ... fıkra

a) bend#

x numaralı alt bent

2 numaralı alt bent

$k#nc# cümle

B#r#nc# cümle

“...” #bares#

“...“ #bares#

1 numaralı alt bent

b) bend# x) bend#

34. Maddeler#n kanun #çer#s#ndek# s#stemat#k d#z#l#%# nasıldır?

Kanun met#nler# bell# #lke ve esaslara uyularak düzenlen#r. Kanun metn#nde yer alacak maddeler konunun gel#%#m#ne göre sıralanır. Kapsamına göre de"#%mekle b#rl#kte b#r kod kanunda #ht#yaca göre sırasıyla amaç, kapsam, tanımlar, kurulu%, organlar, n#tel#kler, görev, yetk# ve sorumluluklara #l#%k#n hükümler, ceza# hüküm-ler, düzenley#c# #% lemlere #l#%k#n hükümler, yürürlükten kaldırı-lan hükümler, geç#c# hükümler, yürürlük ve yürütme maddes# #le varsa düzenlemeler#n ekler# yer alır.


Kapsamlı b#r kod kanunda bulunab#lecek maddeler %öyle sını!an-dırılab#l#r:

1. G#r#% maddeler#

1.3. Tanımlar ve kısaltmalar

2.3. Görev, yetk# ve sorumluluklar

1.2. Kapsam 2.2. N#tel#kler

1.1. Amaç 2.1. Organlar

5.3. Yürürlük ve yürütme maddeler#

5.2. Geç#c# maddeler

5.1. Yürürlükten kaldırılan hükümler

2. Te%k#lat 3. Ceza# hükümler

MADDES!STEMAT!"!

4. Tüzük ve yönetmel#kler

5. Son hükümler

Bu %emada görülmeyen ancak sıkça kar%ıla%ılan madde türler#n-den b#r# de ek madded#r. Bunun neden# kod kanunlarda ek madde bulunmamasıdır. Ek madde uygulamasına ancak, kod kanunlarda de"#%#kl#k yapılmak #stend#"#nde ve bu de"#%#kl#"#n mevcut mad-delerden b#r#nde yapılmasının mümkün olmadı"ı durumlarda ba%vurulur. Kod kanunlarda de"#%#kl#k yapılırken de"#%#kl#"#n ek madde yer#ne mümkün oldu"unca mevcut madde met#nler#nde yapılmasında yarar vardır.

Kanun tasarı ve tekl#!er#nde yukarıda bel#rt#len maddeler#n tümü bulunmayab#l#r. Ancak, tasarı ve tekl#!er en az üç madde-den olu%ur. Tasarı ve tekl#!erde ana madden#n yanında yürütme ve yürürlük maddeler# bulunur: $%#n düzenlend#"# 1. madde, yü-rürlük ve yürütme maddeler#n#n yer aldı"ı 2. ve 3. maddeler.

Yürürlük maddes#nde, kanunun yürürlü"e g#rece"# tar#h#n açıkça bel#rt#lmes# gerek#r. Yürürlük maddes# bulunmayan kanunlar, Res-m# Gazetede yayımlanmasından #t#baren 45 gün sonra yürürlü"e g#rer.


A%a"ıda b#r kanun tekl#f# örne"# ver#lm#%t#r:

TÜRK"YE BÜYÜK M"LLET MECL"S" BA#KANLI$INA

.................................... !l!"k!n Kanun Tekl!f! ve gerekçes! !l!"!k-te sunulmu"tur.

Gere#!n! arz eder!m.Saygılarımla.

(!mza)M!lletvek!l!n!n Adı ve Soyadı

Seç!m Çevres!

Genel Gerekçe

..........................................................MADDE GEREKÇELER!

MADDE 1– ..........................................................MADDE 2– ..........................................................MADDE 3– ..........................................................

................................................ KANUNUNDADE$"#"KL"K YAPILMASINA "L"#K"N KANUN TEKL"F"

MADDE 1– ......................................................................................MADDE 2– Bu kanun yayımı tar!h!nde yürürlü#e g!rer.MADDE 3– Bu Kanun hükümler!n! Bakanlar Kurulu yürütür.

35. Kanun tekl#f# hazırlanırken nelere d#kkat ed#lmel#d#r?Kanun tasarı ve tekl#!er# hazırlanırken b#r ön ara%tırma ve #ncele-me yapılması gerek#r. Bu do"rultuda #lk olarak tekl#f#n Anayasaya ve yürürlüktek# uluslararası antla%malara uygunlu"u ara%tırılma-lıdır.Kanun yapım tekn#"# açısından; maddelerde genel kural ve #st#sna #l#%k#s#ne, madden#n fıkra ve bent %ekl#ndek# yapısına, madde nu-maraları ve kenar ba%lıklarına, konunun genelden ayrıntıya do"ru g#den maddelerle düzenlenmes#ne, maddeler#n s#stemat#"#ne ve b#rb#rler#yle ba"lantısına d#kkat ed#l#r.


Kanun tekl#!er#nde mümkün oldu"unca ayrıntıya g#r#lmeden genel düzenlemelere yer ver#lmel#d#r. Kanun yapımında açık ve anla%ılır b#r d#l kullanılır. Kanun tekl#f# metn# hazırlanırken #lg#l# ka-nun #ncelenmel#, d#l ve ter#m b#rl#"# sa"lanmalı, konu bütünlü"ü göz önünde bulundurularak çel#%#k hükümlere yer ver#lmemel#d#r. Ayrıca Anayasa Mahkemes#n#n konuyla #lg#l# kararları d#kkate alın-malıdır.

Kanunlar ve Kararlar Müdürlü"ü Ara%tırma ve $nceleme Bürosu tarafından m#lletvek#ller#n#n #ste"# üzer#ne kanun tekl#f# tasla"ı ha-zırlanmakta ya da hazırlanmı% kanun tekl#f# taslakları kanun yapım tekn#"# açısından de"erlend#r#lmekted#r.

B– KOM!SYONLAR VE KOM!SYONLARDA GÖRÜ#ME

I. KOM!SYON TÜRLER! VE ÇALI&MA USULLER!

36. Kom#syon türler# nelerd#r?

Kom#syonlar, uzmanlıkları d#kkate alınarak seç#len bel#rl# sayıda m#lletvek#l#nden olu%an ve Genel Kurulda görü%ülecek met#nler# olgunla%tıran kurullardır. Kanun yapım sürec#n#n mutfa"ını olu%-turan kom#syonlarda gerekl# #nceleme ve görü%meler yapıldıktan sonra kanun tasarı ve tekl#!er#, Genel Kurulda görü%meye hazır hale get#r#lmekted#r.

Kom#syonlar Anayasa, $çtüzük veya kanunla kurulmu%tur. Kom#s-yonlar sürekl#l#k yönünden geç#c# ve da#m# kom#syonlar olmak üzere #k#ye ayrılırlar. Da#m# kom#syonlar “#ht#sas kom#syonu” olarak da b#l#n#rler. Geç#c# kom#syonlar #se b#lg# ed#nme ve denet#m ama-cıyla bel#rl# b#r süre #ç#n kurulan kom#syonlardır.

Da#m# kom#syonların b#r kısmı sadece kanun yapımı # le # lg#len#r-ler. Bazılarının bu görev#n yanı sıra b#rtakım özel yetk# ve görevler# vardır. Bazı kom#syonlar # se kanun tasarı ve tekl#!er# görü%me-mekte, kurulu% kanunlarında kend#ler#ne yüklenen görevler# ye-r#ne get#rmekted#rler.

$nsan Haklarını $nceleme, D#lekçe ve Kadın Erkek Fırsat E%#tl#"# ko-m#syonlarına b#reysel ba%vurular yapılab#lmekted#r.


Kom(syonlar

Da!m! Kom!syonlar Geç!c! Kom!syonlar

1. Anayasa Kom!syonu

2. Adalet Kom!syonu

3. M!llî Savunma Kom!syonu

4. $ç!"ler! Kom!syonu

5. Dı"!"ler! Kom!syonu

6. M!llî E#!t!m, Kültür, Gençl!k ve Spor Kom!syonu

7. Bayındırlık, $mar, Ula"tırma ve Tur!zm Kom!syonu

8. Çevre Kom!syonu

9. Sa#lık, A!le, Çalı"ma ve Sosyal $"ler Kom!syonu

10. Tarım, Orman ve Köy!"ler! Kom!syonu

11. Sanay!, T!caret, Enerj!, Tab!î Kaynaklar, B!lg! ve Teknoloj! Kom!syonu

12. D!lekçe Kom!syonu

13. Plan ve Bütçe Kom!syonu

14. Kamu $kt!sad! Te"ebbüsler! Kom!syonu

15. $nsan Haklarını $nceleme Kom!syonu

16. Avrupa B!rl!#! Uyum Kom!syonu

17. Kadın Erkek Fırsat E"!tl!#! Kom!syonu

1. Mecl!s Ara"tırması Kom!syonu

2. Mecl!s Soru"turması Kom!syonu

37. Kom#syon üyeler# nasıl seç#l#r?

Da#m# kom#syonların üye sayısı s#yas# part# gruplarının güçler#

ba%ında Genel Kurulca bel#rlenmekted#r. Ancak Plan ve Bütçe Ko-m#syonunun üye sayısı Anayasada 40, Kamu $kt#sad# Te%ebbüsler# Kom#syonunun üye sayısı #se kurulu% kanununda 35 olarak öngö-rülmü%tür.

Anayasa, $ çtüzük hükümler#n#n s#yas# part# gruplarının Mecl#s#n bütün faal#yetler#ne üye sayısı oranında katılmalarını sa"layacak


yolda düzenlenece"#n# hüküm altına almı%tır. $çtüzükte de, kom#s-yonlarda her s#yas# part# grubuna dü%en üyel#k sayısının s#yas# par-t# gruplarının part# grupları toplam sayısı #ç#ndek# yüzde oranları-na göre tesp#t ed#lece"# düzenlenm#%t#r. Ayrıca bazı kom#syonların kurulu% kanunlarında, s#yas# part# gruplarının yanı sıra ba"ımsız veya grup kuramamı% s#yas# part# üyes# m#lletvek#ller#n#n de ko-m#syonlarda güçler# oranında tems#l ed#lmes# esası ben#msenm#%-t#r. Bu çerçevede, kom#syonlardak# üye da"ılımı, TBMM Ba%kanının tesp#t# ve Danı%ma Kurulunun öner#s# üzer#ne Genel Kurulca ka-rarla%tırılmaktadır.

TBMM Ba%kanı, s#yas# part# gruplarına her b#r kom#syon #ç#n kend#-ler#ne dü%en üyel#k sayısını b#ld#rerek adaylarını bell# b#r süre #çe-r#s#nde bel#rlemeler#n# #ster. S#yas# part# grupları m#lletvek#ller#n#n uzmanlık alanlarını da d#kkate alarak kom#syon üyeler#n# bel#rler. Gruplarca b#ld#r#len üye l#steler# Genel Kurulda oylanır.

TBMM’de grup kuramamı% s#yas# part# üyes# m#lletvek#ller# #le ba-"ımsız m#lletvek#ller# güçler# oranında Plan ve Bütçe Kom#syonu, $nsan Haklarını $nceleme Kom#syonu, Avrupa B#rl#"# Uyum Kom#s-yonu, Kamu $kt#sad# Te%ebbüsler# Kom#syonu #le Kadın Erkek Fırsat E%#tl#"# Kom#syonuna üye olab#l#rler. Ba"ımsızlar ve grubu bulun-mayan s#yas# part#lere mensup m#lletvek#ller#ne dü%en kom#syon üyel#kler# #ç#n duyuru yapılarak, adaylık #ç#n bell# b#r süre bel#rlen#r. Sadece b#r adayın bulundu"u durumlarda #% aret oyuyla, b#rden fazla aday bulunması hal#nde #se b#rle%#k oy pusulası kullanılarak seç#m yapılır.

Bakanlar Kurulu ve Ba%kanlık D#vanı üyeler# h#çb#r kom#syona; Plan ve Bütçe Kom#syonu ve D#lekçe Kom#syonu üyeler# #se d#"er kom#syonlara üye olamazlar.

Üye seç#mler# tamamlanan kom#syonlar, Mecl#s Ba%kanı tarafın-

üyeler#n# seçmek üzere toplantıya ça"rılırlar. Bu seç#m #ç#n kom#s-yonun üye tamsayısının salt ço"unlu"uyla toplanması ve seç#l-mek #ç# n toplantıda hazır bulunanların salt ço"unlu"unun oyu gerekl#d#r. Seç#m g#zl# oyla yapılır.

Kom#syonlar #ç# n b#r yasama dönem# # çer#s#nde # k# seç#m yapılır. Yasama dönem#n#n ba%ında seç#len kom#syon üyeler#n#n görev süres# 2 yıl olup bu süren#n sonunda seç#mler yen#len#r.


D#lekçe Kom#syonu

K$TKom#syonu

$nsanHaklarını $nceleme

Kom#syonu

FARKLI GÖREVLER! OLAN KOM!SYONLAR

AB Uyum Kom#syonu

Kadın Erkek Fırsat E%#tl#"# Kom#syonu

38. D#lekçe Kom#syonunun görevler# nelerd#r, nasıl çalı%ır?

Anayasaya göre vatanda%lar ve kar%ılıklılık esası gözet#lmek kay-dıyla Türk#ye’de #kamet eden yabancılar kend#ler#yle veya kamu #le

yazı # le ba%vurma hakkına sah#pt#r. D#lekçe Kom#syonu, Anaya-sada tanımlanmı% olan d#lekçe hakkının kullanımını sa"layan b#r

D#lekçe sah#pler#ne, ba%vurularının sonucu gec#kmeks#z#n yazılı olarak b#ld#r#l#r.

olu%an Ba%kanlık D#vanı, Kom#syona gelen d#lekçeler# # nceleye-rek;

haklarında bu merc#ler tarafından ver#lm#% b#r karar bulunan,

-meyen,

herhang# b#r#n# ta%ımayan,

d#lekçeler#n görü%ülemeyece"#n# karara ba"lar. Bu kararlar Ko-m#syon Ba%kanlık D#vanınca # lan ed#l#r ve ayrıca TBMM üyeler#ne da"ıtılır.

Da"ıtım tar#h#nden #t#baren 15 gün #ç#nde #t#raz olunmayan Ba%-kanlık D#vanı kararları kes#nle%#r ve durum d#lekçe sah#pler#ne yazı-lı olarak b#ld#r#l#r. Kom#syon Ba%kanlık D#vanı; görü%ülemeyece"#n# karara ba"ladı"ı d#lekçelerden, kanun olarak düzenlenmeler#nde


toplumsal yarar gördükler#n#n b#rer örne"#n# TBMM Ba%kanlı"ına ve Ba%bakanlı"a b#lg# olarak gönder#r.

Kom#syon Ba%kanlık D#vanının görü%ülmes#n# uygun gördü"ü d#-lekçeler #le uygun görmed#kler#nden süres# #ç#nde #t#raza u"rayan-lar Kom#syon Genel Kuruluna sevk ed#l#r. Kom#syon Genel Kurulu, kend#s#ne gönder#len d#lekçeler# # nceleyerek karar konusu olup olamayacakları yönünde b#r karar ver#r.

Kom#syon Ba%kanlık D#vanı, Kom#syon Genel Kurulunca alınan kararları bastırır, bütün m#lletvek#ller#ne ve bakanlara da"ıtır. TBMM’n#n her üyes# Kom#syon Genel Kurulunun kararına, kararın da"ıtım gününden #t#baren 30 gün #ç#nde gerekçel# b#r yazıyla #t#-raz edeb#l#r. Aks# halde, d#lekçe hakkındak# karar kes#nle%#r.

Kom#syon Genel Kurulu, #t#raz ed#len d#lekçeler #ç#n, #t#raz tar#h#n-den #t#baren 30 gün #ç#nde b#r rapor düzenleyerek TBMM Ba%kan-lı"ına sunar. TBMM’n#n alaca"ı karar kes#nd#r. Kes#nle%en kararlar, d#lekçe sah#pler#ne ve #lg#l# bakanlıklara b#ld#r#l#r.

Bakanlar, kes#nle%en kararlar hakkında yaptıkları #%lem# , kend#le-r#ne yapılan b#ld#r# tar#h#nden #t# baren 30 gün #ç# nde, Kom#syon Ba%kanlı"ına yazıyla b#ld#r#rler. Kom#syon Genel Kurulu, bunlardan gerekl# gördükler#n#n Genel Kurulda görü%ülmes#n# #steyeb#l#r. Bu takd#rde, Kom#syon kend# görü%ünü bel#rten b#r rapor hazırlaya-rak TBMM Ba%kanlı"ına sunar.

39. Kamu !kt#sad# Te%ebbüsler# (K!T) Kom#syonunun görevler# nelerd#r, nasıl çalı%ır?

K$T Kom#syonu, sermayes#n#n yarısından fazlası devlete a#t olan kamu kurulu% ve ortaklıklarının, b#r ba%ka dey#%le kamu #kt#sad# te%ebbüsler#n#n (K$T) TBMM’ce denetlenmes#n# sa"lamak üzere 2.4.1987 tar#hl# 3346 sayılı Kanunla kurulmu%tur. 3346 sayılı Kamu $kt#sad# Te%ebbüsler# $le Fonların TBMM’ce Denetlenmes#n#n Dü-zenlenmes# Hakkında Kanuna göre 35 üyeden olu%an K$T Kom#s-yonunun kurulu% amacı; kamu kayna"ı kullanan K$T’ler#n duru-munu, ulusal ekonom#ye faydalı olab#lmeler# #ç#n özerk b#r tarzda,

#lkeler# do"rultusunda yönet#lerek kurulu% amaçlarına ula%ılıp ula-%ılmadı"ını, faal#yetler#n#n mevzuata, kalkınma planına ve yıllık programlara uygunlu"unu denetlemekt#r.


K$T Kom#syonu, Sayı%tay raporları ve kend# bel#rled#"# konular üze-r#nden #ncelemes#n# yapar. Bu raporlar, her te%ebbüsün b#lançosu, mal# tabloları ve net#ce hesaplarıyla b#rl#kte sektör anal#z# #çer#s#n-de performans de"erlend#rmes#n# kapsar.

K$T Kom#syonunun denetled#"# K$T’ler#n b#r kısmı statüler#ne göre “#bra” ed#l#r; genel kurulları Türk T#caret Kanununa veya özel ka-nunlara ba"lı %#rket ve kurumlar üzer#nde #se Kom#syonda sadece “genel görü%me” yapılır. Kom#syonun çalı%maları sırasında denet-lenen kurulu%ların yönet#c#ler#, # lg#l# bulundukları bakanlık tem-s#lc#ler# ve # lg#l# kurum ve kurulu% yetk#l#ler# # le Sayı%tay yetk#l#ler# bulunur ve gerek#rse d#nlen#r.

K$T’ler#n durumu, seç#len raportörler ve kurulan alt kom#syonlar el#yle # nceleneb#l#r ve kurulu%larda yer#nde # nceleme yapılab#l#r. Kom#syon, alt kom#syonların ve raportörler#n raporlarını, Sayı%tay raporlarını, #lg#l# kurulu% ve bakanlıkların görü%ler#yle denetlenen kurulu%ların cevaplarını b#rl#kte ele alarak kurulu%ların durumla-rını # nceler. Bunların b#lanço ve net#ce hesaplarını tasv#p ederek veya etmeyerek yönet#m kurullarının # bra ed#lmes#ne veya ed#l-memes#ne gerekçel# olarak karar ver#r.

Kom#syonun, bütün K$T’ler# kapsayan raporları basılıp m#lletvek#l-ler#ne da"ıtılır, TBMM tutana"ına eklen#r ve hükümete #let#l#r. Da-"ıtılan rapora #t#raz ed#l#rse, Kom#syonun #t#raza yönel#k görü%ünü #çeren rapor üzer#nde Genel Kurulda genel görü%me açılır. Genel görü%me sonunda yönet#m kurullarının #bra ed#lmes#ne veya ed#l-memes#ne karar ver#l#r. $bra ed#lmeyen kurulu%ların sorumluları hakkında genel hükümlere göre adl# kovu%turma veya #%lem yapı-lab#lmes# #ç#n karar, TBMM Ba%kanlı"ınca Ba%bakanlı"a ve #lg#l# adl# merc#e b#ld#r#lmekted#r.

40. !nsan Haklarını !nceleme Kom#syonunun görevler# nelerd#r, nasıl çalı%ır?

$nsan Haklarını $nceleme Kom#syonu, dünyada ve ülkem#zde #n-san haklarıyla #lg#l# konulardak# gel#%meler# #zlemek, uygulamala-rın #lg#l# düzenlemelerle uyumunu sa"lamak ve ba%vuruları #nce-lemek amacıyla 5.12.1990 tar#hl# 3686 sayılı Kanunla kurulmu%tur. Kom#syonun görevler#, 3686 sayılı $nsan Haklarını $nceleme Ko-m#syonu Kanununda %öyle sayılmı%tır:

-l#%meler# tak#p etmek,


uyumunu sa"lamak #ç#n ulusal mevzuatta gerekl# de"#%#kl#kler# önermek,

konular hakkında görü% b#ld#rmek,

-rarası antla%malara, Anayasa ve kanunlara uygunlu"unu #nce-lemek ve bu amaçla ara%tırmalar yapmak, bu konularda #y#le%-t#rmeler, çözümler önermek,

-r#n# #ncelemek,

Kom#syon k#%# ve kurulu%lardan gelen ve hak #hlal# #çeren ba%vu-rular hakkında #%lem yapar. Temel hak ve özgürlükler#nden b#r#s#-n#n #hlal ed#ld#"#ne #nanan her b#rey Kom#syona ba%vuru yapab#l#r. Ba%vurularda d#kkat ed#lmes# gereken husus ulusal ve uluslararası #nsan hakları belgeler#nde yer alan temel hak ve özgürlüklerden b#r#s#ne yönel#k b#r #hlal#n var olması #dd#asıdır.

Kom#syon, ba%vuruların sonucu veya yapılmakta olan #%lem hak-kında ba%vuru sah#b#ne en geç 60 gün #ç#nde b#lg# ver#r.

Kom#syon genell#kle yapılan ba%vurular üzer#ne çalı%ma ba%lat-maktadır. Kom#syona mektup veya elektron#k posta # le ba%vuru yapılab#l#r.

Kom#syon, #ncelemeler#n# alt kom#syonlar kurmak suret#yle de ya-pab#l#r.

Kom#syon, görevler# # le # lg#l# olarak hazırladı"ı raporları TBMM Ba%kanlı"ına sunar. Bu raporlar Danı%ma Kurulunun öner#s# üze-r#ne Genel Kurulca gündeme alınab#l#r ve okunmak suret#yle veya üzer#nde görü%me açılarak b#lg# ed#n#l#r. Kom#syon raporları Ba%-bakanlık ve #lg#l# bakanlıklara da Ba%kanlıkça gönder#l#r.

Kom#syonun gerekl# görmes# hal#nde; # nceleme konusunun so-rumluları hakkında genel hükümlere göre kovu%turma veya #%lem yapılab#lmes# #ç# n, Mecl#s Ba%kanlı"ınca Kom#syon raporu # lg#l# merc#e b#ld#r#l#r.


$nsan Haklarını $nceleme Kom#syonu, görevler# # le # lg#l# olarak, bakanlıklardan, genel ve katma bütçel# da#relerden, mahall# #da-relerden, muhtarlıklardan, ün#vers#telerden ve d#"er kamu kurum ve kurulu%ları #le özel kurulu%lardan b#lg# #stemek ve buralarda #n-celeme yapmak, # lg#l#ler#n# ça"ırıp b#lg# almak yetk#s#ne sah#pt#r. Kom#syon, gerekl# gördü"ünde uygun bulaca"ı uzmanların b#lg#-ler#ne ba%vurab#lmekte ve Ankara dı%ında da çalı%ab#lmekted#r.

41. Avrupa B#rl#$# (AB) Uyum Kom#syonunun görevler# nelerd#r, nasıl çalı%ır?

AB Uyum Kom#syonu, Türk#ye’n#n AB’ye katılım sürec#ne #l#% k#n gel#%meler# #zlemek ve müzakere etmek, AB’dek# gel#%meler# tak#p etmek ve bu gel#%meler konusunda TBMM’y# b#lg#lend#rmek, ka-nun tasarı ve tekl#!er#n#n AB mevzuatına uygunlu"unu #ncelemek üzere 15.4.2003 tar#hl# 4847 sayılı Kanunla kurulmu%tur. Kom#syo-nun görevler#, 4847 sayılı Avrupa B#rl#"# Uyum Kom#syonu Kanu-nunda %öyle sayılmı%tır:

-leyerek kom#syonlara görü% sunmak,

müzakere etmek,

-dek# gel#%melere ve Kom#syonun o yılk# faal#yetler#ne #l#%k#n b#r de"erlend#rme raporu hazırlamak ve TBMM’n#n ve hükümet#n b#lg#s#ne sunmak,

-celemelerde bulunmak ve bu gel#%meler konusunda TBMM’y# b#lg#lend#rmek,

kom#syonlarıyla #l#%k#ler# yürütmek,

b#lg# ve dokümanları tem#n etmek,

-zenlemek.

Kom#syonun üyeler# bel#rlen#rken $ng#l#zce veya Fransızca’yı anla-ma, konu%ma ve yazma düzeyler#nde #y# b#len, AB hukuku alanın-da uzman m#lletvek#ller#ne öncel#k tanınmaktadır.

Kom#syon, AB mevzuatına uygunluk yönünde Avrupa B#rl#"# Ge-nel Sekreterl#"#nden görü% #steyeb#lmekted#r.


Kom#syon hazırladı"ı yıllık faal#yet ve de"erlend#rme raporunu Mecl#s Ba%kanlı"ına sunar. Danı%ma Kurulunun öner#s# üzer#ne söz konusu rapor, Genel Kurulca gündeme alınab#l#r ve okunmak suret#yle veya üzer#nde görü%me açılarak b#lg# ed#n#l#r. Kom#syon raporu, Ba%bakanlık ve # lg#l# bakanlıklara Mecl#s Ba%kanlı"ınca gönder#lmekted#r.

Kom#syon, görevler# #le #lg#l# olarak, bakanlıklardan, genel ve kat-ma bütçel# da#relerden, mahall# # darelerden, ün#vers#telerden ve d#"er kamu kurum ve kurulu%ları #le özel kurulu%lardan b#lg# #ste-mek ve # lg#l#ler#n# ça"ırıp b#lg# almak yetk#ler#ne sah#pt#r. Kom#s-yon gerekl# gördü"ünde uygun bulaca"ı uzmanların b#lg#ler#ne ba%vurab#lmekte; Ankara dı%ında ve yurt dı%ında da çalı%ab#lmek-ted#r.

42. Kadın Erkek Fırsat E%#tl#$# Kom#syonunun (KEFEK) görevler# nelerd#r, nasıl çalı%ır?

KEFEK, kadın haklarının korunması ve gel#%t#r#lmes#ne, kadın er-kek e%#tl#"#n#n sa"lanmasına yönel#k çalı%malar yürütmek, ülke-m#zdek# ve uluslararası alandak# gel#%meler# #zlemek, kanun tasarı ve tekl#!er#n# # ncelemek ve # sten#ld#"#nde kom#syonlara görü% sunmak üzere 25.2.2009 tar#hl# 5840 sayılı Kanunla kurulmu%tur. Kom#syonun görevler#, 5840 sayılı Kadın Erkek Fırsat E%#tl#"# Ko-m#syonu Kanununda %öyle sayılmı%tır:

-l#!er#n# görü%mek; #sten#ld#"#nde tasarı veya tekl#!er#n Anaya-saya, uluslararası gel#%melere ve yükümlülüklere uygunlu"unu #nceleyerek kom#syonlara görü% sunmak,

-lanmasına yönel#k gel#%melere ve Kom#syonun o yılk# faal#yet-ler#ne #l#%k#n b#r de"erlend#rme raporu hazırlamak,

d#"er ülkelerdek# ve uluslararası kurulu%lardak# gel#%meler# ta-k#p etmek ve TBMM’y# b#lg#lend#rmek,

gerekl# b#lg# ve dokümanları sa"lamak,

kadın hakları konusundak# hükümler# #le Anayasa ve d#"er ulu-sal mevzuat arasında uyum sa"lamak #ç# n yapılması gereken de"#%#kl#kler# ve düzenlemeler# bel#rlemek,


-rımcılı"a da#r #dd#alar #le #lg#l# ba%vuruları #ncelemek ve gerekl# gördü"ü hallerde #lg#l# merc#lere #letmek,

-k#nl#kler düzenlemek.

Kom#syonun üyeler# bel#rlen#rken kadın m#lletvek#ller# # le #nsan hakları konusunda uzman m#lletvek#ller#ne öncel#k tanınır.

Kom#syon yıllık faal#yet ve de"erlend#rme raporunu TBMM Ba%-kanlı"ına sunar. Bu rapor, Danı%ma Kurulunun öner#s# üzer#ne Genel Kurulca gündeme alınab#l#r ve üzer#nde görü%me açılab#l#r. Kom#syon raporu, Ba%bakanlık ve # lg#l# bakanlıklara Mecl#s Ba%-kanlı"ınca gönder#l#r.

Kom#syon Mecl#s Ba%kanlı"ınca kend#s#ne havale olunan ba%vuru-larla #lg#l# ba%vuru sah#b#ne, yapılan #%lem ve ba%vurunun sonucu hakkında havale tar#h#nden #t#baren en geç 3 ay #ç#nde b#lg# ver#r.

Kom#syon görevler# # le # lg#l# olarak; kamu # dareler# # le gerçek ve tüzel k#%#lerden b#lg# # steyeb#l#r, # lg#l#ler#n# ça"ırarak b#lg# alab#l#r. Görev alanıyla #lg#l# faal#yet gösteren kamu kurum ve kurulu%ları, ün#vers#teler, s#v#l toplum kurulu%ları # le kamu kurumu n#tel#"#n-dek# meslek kurulu%larının çalı%malarından yararlanab#l#r. Kom#s-yon uygun bulaca"ı uzmanların b#lg#s#ne ba%vurab#l#r ve Ankara dı%ında çalı%ab#l#r.

II. KOM!SYONLARDA KANUN YAPIM SÜREC!

43. Esas ve tal# kom#syon ne demekt#r?Kanun tasarı ve tekl#!er#n# #nceleyen kom#syonlar, esas kom#syon ve tal# kom#syon olarak #k# gruba ayrılmaktadır. Raporu ve metn# Genel Kurul görü%meler#ne esas alınan kom#syon esas kom#syon, esas kom#syona görü% b#ld#ren kom#syon/kom#syonlar tal# ko-m#syon olarak adlandırılır. B#r ba%ka dey#%le esas kom#syon, n#ha# kararı veren; tal# kom#syon #se esas kom#syona görü% b#ld#ren ko-m#syondur. Tasarı ve tekl#!er, #lg#s#ne göre b#rden çok kom#syona tal# olarak havale ed#leb#l#rken, esas kom#syon olarak sadece b#r kom#syona havale ed#l#r.

Esas kom#syon tasarı ya da tekl#f#n tümünü görü%mek zorundadır. Tal# kom#syonlar, hang# yönden veya hang# maddeler hakkında


görü% b#ld#recekler# havale sırasında bel#rt#lmem#% # se, tasarı ya da tekl#f#n kend#ler#n# #lg#lend#ren yönü veya maddeler# üzer#nde görü% b#ld#r#rler.

44. Kanun tasarı ve tekl#'er#n#n kom#syonlara havales# nasıl yapılır?

Kanun tasarı ve tekl#!er#n#n hang# kom#syonlarda görü%ülece"#, esas ve tal# kom#syonların hang#s# olaca"ı, Mecl#s Ba%kanlı"ınca tesp#t ed#l#r. Esas ve tal# kom#syonlara havale b#rl#kte yapılır. Ba%-kanlık havaley#, tasarı ve tekl#f#n konusu, amacı ve kapsamını d#k-kate alarak kom#syonların görev alanlarına göre, mevzuat ve tea-müller do"rultusunda gerçekle%t#r#r. Tal# kom#syona havale ed#len b#r konu, bu kom#syonca 10 gün #ç# nde sonuçlandırılır. Bu süre Ba%kanlıkça kısaltılab#lece"# g#b# kom#syonun müracaatı hal#nde en çok 10 gün daha uzatılab#l#r. Tal# kom#syonlarca süres# #ç#nde görü% b#ld#r#lmemes#, esas kom#syonun raporunu hazırlamasına engel de"#ld#r.

45. Kom#syonlar toplantıya nasıl ça$rılır, toplantı gündem# ned#r?

Kom#syonlar, TBMM Ba%kanlı"ınca kend#ler#ne havale ed#len #%ler# görü%mek üzere kom#syon ba%kanı tarafından, do"rudan ya da kom#syon üyeler#n#n 1/3’ünün # stem# üzer#ne toplantıya ça"rılır. Kom#syonlar, ba%kan tarafından toplantıya ça"rılırken bu ça"rıda kom#syon ba%kanınca tesp#t ed#len gündem de bel#rt#l#r. Ancak

alınması tekl#f ed#len #%ler hakkında kom#syon karar ver#r.

Toplantı ça"rısı ve gündem# kom#syon üyeler#ne, Ba%bakanlı"a, #lg#l# bakanlıklara, s#yas# part# grupları #le d#"er #lg#l# kom#syonların ba%kanlıklarına ve tekl#!er# gündemde yer alan kanun tekl#f# sa-h#b# m#lletvek#ller#nden #lk #mza sah#b#ne gönder#l#r ve elektron#k #lan panosu #le TBMM $nternet sayfasında duyurulur.

Kom#syonlara havale ed#len #%ler#n görü%ülmes# #ç#n bel#rl# süreler bulunmaktadır. Zorunluluk olmadıkça kom#syon toplantısı #ç#n ça"rı en az 2 gün önceden yapılır.

Kom#syonlara havale ed#len #%ler#n görü%ülmes#ne, havale tar#h#n-den #t#baren 48 saat sonra ba%lanab#l#r. Kom#syona havale ed#len evrak, kom#syon ba%kanlı"ınca resen veya kom#syon üyeler#nden


be%# tarafından yazıyla #sten#rse, bastırılarak kom#syon üyeler#ne da"ıtılır. Bu takd#rde, söz konusu süre, da"ıtım tar#h#nden #t#baren ba%lar. Danı%ma Kurulunun tavs#yes# veya b#r kanun tasarı veya tekl#f#n#n tümünün veya bell# hükümler#n#n kom#syona ger# alın-ması veya ger# ver#lmes# haller#nde, anılan süre kaydına uyulma-yab#l#r.

46. Kom#syonlarda hükümet nasıl tems#l ed#l#r?

Kom#syon toplantılarına hükümet# tems#len ba%bakan veya b#r ba-kan katılab#l#r. Ba%bakan veya bakan, gerekl# görürse, kend# yer#ne yüksek derecel# b#r kamu görevl#s#ne yazılı tems#l yetk#s# vereb#l#r.

Hükümet tems#lc#s#n#n bulunmaması durumunda kom#syon, top-lantıya devam edeb#lece"# g#b#, konunun görü%ülmes#n# b#r de-falı"ına erteleme yetk#s#ne de sah#pt#r. Tems#lc#n#n bulunmaması neden#yle ertelemeye karar ver#lmes# hal#nde durum #lg#l# bakan-lı"a b#ld#r#l#r ve gelecek toplantıda tems#lc#n#n hazır bulunması #sten#r. Bu toplantıda da tems#lc# olmazsa, tems#lc# bulunmaksızın görü%melere devam ed#l#r.

47. Kom#syonlara gönder#len #%ler #ç#n b#r görü%me süres# var mıdır?

Kom#syona havale ed#len tasarı veya tekl#!er#n görü%ülmes#ne, havale tar#h#nden #t#baren en az 48 saat sonra ba%lanab#l#r. $%#n 48 saatten önce görü%üleb#lmes# #ç# n Danı%ma Kurulu tavs#yes#n#n alınması zorunludur

Tasarı ve tekl#!er esas kom#syonlara havale gününden #t#baren en geç 45 gün #ç# nde sonuçlandırılmalıdır. Bu süre #ç# nde görü%ül-meyen tasarı #ç#n hükümet, tekl#f #ç#n tekl#f sah#pler# b#r d#lekçey-le TBMM Ba%kanlı"ına ba%vurarak tasarı veya tekl#f#n do"rudan Genel Kurul gündem#ne alınmasını #steyeb#l#r. Bu #stemler Genel Kurul gündem#n#n Ba%kanlı"ın Genel Kurula Sunu%ları kısmında yer alır. Genel Kuruldak# görü%melerde kom#syon, Hükümet, tekl#f sah#b# ve b#r m#lletvek#l# 5’er dak#kayı geçmemek üzere söz alab#l#r. Görü%melerden sonra #%#n Genel Kurul gündem#ne alınıp alınma-masına #%aret oyuyla karar ver#l#r. Genel Kurulca hükümet#n veya tekl#f sah#b#n#n #stem# kabul ed#l#rse, söz konusu tasarı veya tekl#f kom#syonda görü%ülmeks#z#n do"rudan Genel Kurul gündem#n-dek# yer#n# alır.


48. Kom#syon toplantılarına k#mler katılab#l#r?

Kom#syon toplantısı kom#syon üyeler#n#n yanı sıra tüm m#lletve-k#ller#ne, Bakanlar Kurulu üyeler#ne ve hükümet tems#lc#ler#ne açıktır.

Kom#syon toplantılarına ayrıca kom#syon ba%kanınca davet ed#-len #lg#l# kamu kurum ve kurulu%ları #le s#v#l toplum kurulu%larının tems#lc#ler# ve görü%üne ba%vurulacak uzmanlar katılab#l#r.

TBMM yasama uzmanları da kom#syon toplantılarına katılarak hu-kuk# ve tekn#k destek sa"lamaktadır.

49. Kom#syon toplantılarında k#mler söz alab#l#r?

Kom#syonlarda #stem sırasına göre söz ver#l#r. Kom#syon ba%kanı ve kom#syondak# hükümet tems#lc#s#, söz sırasına ba"lı de"#ld#r. Kom#syonca ça"rılmı% uzmanlara kom#syon ba%kanı, gerekl# gör-dü"ü zaman söz vereb#l#r.

Kom#syon üyes# olmayan m#lletvek#ller# kom#syonda söz alarak konu%ab#l#rler; ancak oy kullanamaz ve de"#%#kl#k önerges# vere-mezler. M#lletvek#ller#, üyes# olmadı"ı b#r kom#syonun belgeler#n# görüp okuyab#l#rler.

50. Kanun tasarı ve tekl#'er# kom#syonlarda nasıl görü%ülür?

Kom#syon gündem#ne alınan b#r kanun tasarı veya tekl#f#n#n önce tümü üzer#nde görü%me açılır. Görü%meler#n ardından #%#n madde-ler#ne geç#lmes# oylanır. Maddeler#ne geç#lmes# kabul ed#lmeyen tasarı ve tekl#!er redded#lm#% olur. Maddeler#ne geç#lmes# kabul ed#len #%ler#n her maddes#n#n ayrı ayrı görü%ülmes#ne ba%lanır. B#r madde üzer#nde konu%malar yapılıp, de"#%#kl#k önergeler# #%leme alındıktan sonra o madde oylanır. Kabul ed#lmeyen maddeler ta-sarı metn#nden çıkarılır. Tüm maddeler#n görü%meler# ve oylama-ları tamamlandıktan sonra #%#n tümü oylanır.

Kom#syonlar, tasarı veya tekl#!er# aynen veya de"#%t#rerek kabul edeb#l#r veya reddedeb#l#rler.

Kom#syonlarda her madde üzer#nde kom#syon üyeler#nce ver#len de"#%#kl#k önergeler#n#n kabul ed#lmes#yle, tasarı ve tekl#f met#n-ler# de"#%t#r#leb#l#r. Bu de"#%#kl#kler yapılırken görü%ülmekte olan


tasarı veya tekl#fe konu kanunlar dı%ında d#"er kanunlarda ek ve de"#%#kl#k öngören yen# b#r kanun tekl#f# n#tel#"#ndek# önergeler ver#lemez. Tasarı ve tekl#fe konu kanunun, tasarı ve tekl#fte bulun-mayan ancak çok yakın # lg#s# bulunan d#"er maddeler#nde de"#-%#kl#k yapılab#l#r.

Kom#syonlarda de"#%#kl#k önerges# verme ve oy kullanma hakkı yalnızca o kom#syon üyeler#ne a#tt#r.

51. Kom#syonlarda de$#%#kl#k önergeler# nasıl hazırlanır?

De"#%#kl#k önergeler# #lg#l# kom#syon ba%kanlı"ına yazılmı% b#r d#-lekçe %ekl#nde hazırlanır. Önergen#n kom#syon üyeler#nden en az b#r#s# tarafından #mzalanmı% olması gerek#r. Önergede ayrıca ya-pılmak #stenen de"#%#kl#"#n gerekçes# de bulunur.

B#r önerge #le sadece b#r maddede de"#%#kl#k yapılması tekl#f ed#-leb#l#r. Önergelerde b#r madden#n met#nden çıkarılması, tama-men veya kısmen de"#%t#r#lmes# ve metne ek veya geç#c# madde eklenmes# #steneb#l#r.

De"#%#kl#k önerges# örne"# a%a"ıda ver#lm#%t#r:

............................................ KOM"SYONU BA#KANLI$INA

Görü"ülmekte olan ......................... esas numaralı Kanun Tasarısı/Tekl!f!n!n 5 !nc! maddes!n!n a"a#ıdak! "ek!lde de#!"t!-r!lmes!n! arz ve tekl!f eder!m.

($mza)M!lletvek!l!n!n Adı ve Soyadı

Seç!m Çevres!

“MADDE 5– ...........................................”GEREKÇE ...................................................................................


52. Kom#syonların toplantı ve karar yetersayısı ned#r?

Kom#syonların toplantı yetersayısı, üye tamsayısının 1/3’üdür. Ör-ne"#n 26 üyel# b#r kom#syonun toplanab#lmes# #ç#n en az 9 üyes#-n#n hazır bulunması gerek#r. Kom#syonlar toplantıya katılanların salt ço"unlu"u #le karar alırlar. Örne"#n 9 üye #le toplanan b#r ko-m#syon en az 5 üyes#n#n aynı yönde oy kullanması hal#nde karar alır. Ancak toplantıya katılan üye sayısı arttıkça, karar alınab#lmes# #ç#n gerekl# olan sayı da yükselmekted#r. 20 üyen#n katıldı"ı b#r toplantıda karar alab#lmek #ç#n en az 11 üyen#n aynı yönde oy kul-lanması gerek#r.

Ancak, K$T Kom#syonu, $nsan haklarını $nceleme Kom#syonu, Av-rupa B#rl#"# Uyum Kom#syonu ve Kadın Erkek Fırsat E%#tl#"# Kom#s-yonunda karar yetersayısı #ç#n toplantıya katılanların salt ço"un-lu"unun yanı sıra bu sayının kom#syon üye tam sayısının dörtte b#r#n#n b#r fazlasından az olamayaca"ı hususu kurulu% kanunların-da öngörülmü%tür.

53. Kom#syonlar alt kom#syon kurab#l#rler m#?

Kom#syonlar, görü%ülen kanun tasarı ve tekl#!er#n#n kapsamlı veya tartı%malı olması yahut ayrıntılı % ek#lde # ncelenmes# gerek-t#"# durumlarda alt kom#syon kurab#lmekted#rler. Alt kom#syonlar, tasarı ve tekl#!er#n olgunla%tırılması yönünde daha detaylı ve tek-n#k çalı%ma yapılmasına ve üzer#nde uzla%ılan b#r metn#n hazırlan-masına ortam olu%turab#lmekted#r. Alt kom#syon çalı%malarında #ht#sas kom#syonlarında uygulanan Anayasa ve $çtüzük hükümler# #le teamüller kıyasen uygulanmaktadır. Kom#syonlar genell#kle, alt kom#syonun kabul ett#"# rapor ve met#n üzer#nden çalı%malarına devam etmekted#r.

54. Kom#syon raporlarının (sıra sayısı) kapsamı ned#r?

Kom#syonlar, karara ba"ladıkları #%ler #ç#n b#rer rapor düzenlerler. Kom#syon, görü%tü"ü #%le #lg#l# olarak kabul veya ret yönünde #k# farklı karar vereb#l#r; her #k# durumda da rapor düzenlemek zorun-dadır. $çtüzükte, raporların ba%kan veya kom#syon sözcüsü yahut o #% #ç#n seç#len özel sözcü tarafından yazılaca"ı öngörülmü%tür. Kom#syonda görevl# yasama uzmanları kom#syon raporlarının ha-zırlanmasına katkı sa"lamaktadır. Hazırlanan kom#syon raporları Mecl#s Ba%kanlı"ına sunulur.


Raporlar konu hakkındak# son oylamaya katılan kom#syon üyele-r#nce #mzalanır. Daha öncek# toplantılara katılmı% olup tasarı veya tekl#f#n tümünün son oylamasında hazır bulunamayan kom#syon üyeler# varsa gerekçel# muhalefetler#n# de yazarak raporu #mzala-yab#l#rler. Bu durumda olan üyeler#n son toplantıya katılamadıkla-rı bel#rt#l#r. Kom#syon raporunda #mzası bulunan kom#syon üyes#, d#"er kom#syonlarda ve Genel Kurulda, çek#mser veya aykırı oldu-"unu rapor metn#nde yazıyla bel#rtt#"# hususlar dı%ında, sözcüden soru soramaz ve kom#syon raporuna aykırı konu%ma yapamaz.

Kom#syon raporu #k# bölümden olu%ur: B#r#nc# bölüm olan rapor bölümünde tasarı veya tekl#f hakkında kom#syonda # ler# sürülen görü%ler, kom#syonca yapılan de"#%#kl#kler ve gerekçeler#, son oy-lamada üyeler#n hang# yönde oy kullandı"ı g#b# hususlar yer alır. Ayrıca kom#syon raporuna muhal#f olan üyeler#n muhalefet %erh-ler# de raporun sonunda yer alır.

Raporun #k#nc# bölümünü, tasarı veya tekl#f metn# #le kom#syonun kabul ett#"# met#n olu%turur. Kom#syon maddede h#çb#r de"#%#k-l#k yapmadıysa met#nde sadece madden#n aynen kabul ed#ld#"# bel#rt#l#r. De"#%#kl#k yapılan maddeler #se de"#%t#r#lm#% hal#yle ye-n#den yazılır.

Kom#syon raporları bastırılıp, sıra sayısı olarak m#lletvek#ller#ne da-"ıtılır, TBMM #nternet sayfasında yayınlanır. Sıra sayısı ayrıca Genel Kurulda görü%ülmes#ne ba%landı"ı #lk b#rle%#m#n tutana"ına ekle-n#r.

B#rden çok tasarı veya tekl#f#n b#rle%t#r#lmes# hal#nde bunlar da sıra sayısında yer alır. Sıra sayısının sonunda kom#syonun kabul ett#"# met#n #le görü%melere esas alınan tasarı veya tekl#f metn# kar%ılıklı olarak bulunur. Genel Kurul görü%meler#, kom#syonun kabul ett#"# met#n üzer#nden yürütülür.


Sıra sayısında a%a"ıdak# bölümler yer alır:

Ekler

Bakanlar Kurulu üyeler#n#n

#mzaları

Madde gerekçeler#

Tasarı/tekl#f metn#

Genel gerekçe

Takd#m sayfası

Karar #mzaları

Muhalefet %erhler#

Rapor Kom#syonun kabul ett#"# met#n*

Alt kom#syon raporları

Tal# kom#syon raporları

SIRA SAYISI

Tasarı veya tekl#!er

Kom#syon raporları

* Sıra sayısının sonunda kom!syonun kabul ett!#! met!n !le görü"melere esas alı-nan tasarı veya tekl!f metn! kar"ılıklı olarak bulunur.

55. Kanun tasarı ve tekl#'er# kom#syonlarda yen#den nasıl görü%üleb#l#r?

Kom#syonlar, b#r gündem maddes#n#n görü%ülmes#n# tamamla-madan önce, o konu # le # lg#l# bell# b#r hususun yen#den görü%ül-mes#n#, hazır bulunan üyeler#n salt ço"unlu"unun oyuyla karar-la%tırab#l#r.

Kom#syonlar bell# b#r gündem maddes#n#n görü%ülmes#n# tamam-ladıktan sonra, aynı konunun kom#syonda yen#den görü%ülmes#,


kom#syon raporu Mecl#s Ba%kanlı"ına ver#lmeden önce, kom#syon üye tamsayısının salt ço"unlu"unun gerekçel# ve yazılı #stem# üze-r#ne b#r defa #ç#n mümkündür.

Raporu Mecl#s Ba%kanlı"ına sunulan ve Genel Kurul gündem#ne g#ren kanun tasarı veya tekl#f#, ancak esas kom#syon veya hükü-met tarafından talep ed#lmes# hal#nde kom#syonda tekrar görü-%üleb#l#r.

C- GENEL KURUL VE GENEL KURULDA GÖRÜ#ME

I. GENEL KURULUN ÇALI&MA USULÜ VE GÜNDEM!

56. Kanun tasarı ve tekl#'er# Genel Kurul gündem#ne nasıl alınır?

Kanun tasarı ve tekl#!er# havale ed#ld#kler# esas kom#syonca görü-%üldükten sonra b#r rapora ba"lanarak Mecl#s Ba%kanlı"ına sunu-lur. Sıra sayısı ver#lerek bastırılan kom#syon raporları, bu a%ama-dan sonra aldıkları sıra sayısı # le anılır. Kom#syon raporları s#yas# part# gruplarına, kom#syonlara ve m#lletvek#ller#ne da"ıtılır, gelen

-yon raporunun Genel Kurul gündem#ne alınması #ç#n da"ıtımın-dan #t#baren 48 saat geçmes# gerek#r. Bu süre geçt#kten sonra #lg#l# rapor Genel Kurul gündem#n#n “Kanun Tasarı ve Tekl#!er# # le Ko-m#syonlardan Gelen D#"er $%ler” kısmının son sırasına g#rer. Ancak Danı%ma Kurulu öner#s# üzer#ne Genel Kurulun kararıyla bu süre geçmeden raporun Genel Kurul gündem#ne alınması ve bu kısım-dak# kom#syon raporlarının sırasının de"#%t#r#lmes# mümkündür.

57. Gündem dı%ı konu%ma ned#r?

TBMM Genel Kuruluna duyurulmasında zaruret görülen ola"anüs-tü acele hallerde, b#rle%#m# yöneten Ba%kan veya ba%kanvek#l#n#n takd#r#yle gündeme geçmeden önce en çok 3 m#lletvek#l#ne 5’er dak#kayı geçmemek üzere gündem dı%ı söz ver#leb#l#r. Hükümet her gündem dı%ı konu%maya 20 dak#ka süreyle cevap vereb#l#r.

Gündemdı%ı konu%ma o günkü b#rle%#m# yönetecek ba%kan veya ba%kanvek#l#nden talep ed#l#r. Ba%kan veya ba%kanvek#l#, konunun önem# ve güncell#"#, s#yas# part# grupları arasındak# denge g#b#


kıstasları gözeterek # stem sah#b# m#lletvek#ller#nden hang#ler#ne söz verece"#n# bel#rler.

Hükümet#n ola"anüstü acele hallerde gündem dı%ı söz #stem#nde bulunması durumunda b#rle%#m# yöneten ba%kan # stem# yer#ne get#r#r. Hükümet#n 20 dak#kalık gündem dı%ı konu%masından son-ra, s#yas# part# gruplarına 10’ar dak#kayı geçmemek üzere söz hak-kı do"ar. Ayrıca, grubu bulunmayan part#lere mensup ya da ba-"ımsız b#r m#lletvek#l#ne 5 dak#kayı geçmemek üzere söz ver#l#r.

58. Genel Kurul gündem# hang# kısımlardan olu%ur?

Genel Kurul gündem# a%a"ıdak# kısımlardan olu%ur:

1. Ba&kanlı%ın Genel Kurula sunu&larıBa%kanlıkça Genel Kurulun b#lg#s#ne veya onayına sunulan çe%#tl# konular bu kısımda yer almaktadır. Bunlar:

Cumhurba%kanlı"ı tezkereler#,

TBMM Ba%kanlı"ı tezkereler#,

Ba%bakanlık tezkereler#,

Kom#syon ba%kanlıkları tezkereler#,

Karma Kom#syonun dokunulmazlı"ın dönem sonuna ertelen-mes#ne #l#%k#n raporları,

Danı%ma Kurulu veya s#yas# part# grup öner#ler#,

Do"rudan gündeme alma önergeler#,

Ola"anüstü toplantıya ça"rı önerges#,

D#"er sunu%lar.

2. Özel gündemAnayasa ve $çtüzü"ün emred#c# hükümler# gere"#nce bell# b#r sü-rede sonuçlanması gereken #%ler özel gündemde görü%ülür. Özel gündem ve görü%me günler#, Danı%ma Kurulunca bel#rlen#r ve Ge-nel Kurulca karara ba"lanır. Bunlar;

Bütçe ve kes#n hesap kanunu tasarıları,

Hükümet programının okunması, görü%ülmes# ve oylanması,

Genel görü%me,

Mecl#s ara%tırması kom#syonu raporlarının görü%ülmes#,

Gensoru önergeler#n#n öngörü%meler# ve görü%meler#.

Mecl#s soru%turması önergeler#n#n ve kom#syon raporlarının görü%ülmes#.


3. Seç#mlerTBMM Ba%kanının seç#m# # le Ba%kanlık D#vanı, kom#syonlar, Ana-yasa Mahkemes#, RTÜK ve Sayı%tay’a üye seç#mler# g#b# #% ler bu kısımda yapılır.

4. Oylaması yapılacak #&lerÜzer#nde herhang# b#r görü%me yapılmaksızın, sadece oylaması yapılacak #%ler bu kısımda yer alır. Örne"#n, tüm görü%meler# b#t#p sadece oylaması kalmı% kanun tasarı ve tekl#!er#, güvens#zl#k öner-geler# ve güven #stem# g#b#.

5. Mecl#s soru&turması raporları Mecl#s soru%turması açılmasına da#r yapılan # lk görü%meler özel gündemde yer alırken, Mecl#s soru%turması kom#syonu kurulduk-tan sonra kom#syonca hazırlanan rapor bu kısımda görü%ülür.

6. Genel görü&me ve Mecl#s ara&tırması yapılmasına da#r ön-görü&melerGenel görü%me ya da Mecl#s ara%tırması önergeler# üzer#ndek# ön-görü%meler bu kısımda yapılır.

7. Sözlü sorularBa%bakan veya #lg#l# bakanlara yönelt#len sözlü soru önergeler# bu kısımda yer alır.

8. Kanun tasarı ve tekl#'er# # le kom#syonlardan gelen d#%er #&lerKom#syonlarca görü%ülen kanun tasarı ve tekl#!er#ne #l#% k#n ko-m#syon raporları, yasama dokunulmazlı"ı dosyalarına #l#%k#n Kar-ma Kom#syon raporları #le d#"er kom#syon raporları bu kısımda yer alır.

Uygulamada her yasama dönem# ba%ında, salı günler#n#n dene-t#m konularına ayrılması, salı ve çar%amba günler# b#rle%#m#n ba-%ında 1’er saat sözlü soru önergeler#n#n görü%ülmes#, çar%amba günü sözlü sorulardan sonra ve per%embe günü kanun tasarı ve tekl#!er#n#n görü%ülmes# #le sunu%ların ve seç#mler#n her gün ya-pılmasına yönel#k olarak Genel Kurulca karar alınmaktadır. Ancak Danı%ma Kurulu veya s#yas# part# grubu öner#ler# üzer#ne Genel Kurulca bu kısımların görü%me günler#nde de"#%#kl#kler yapılab#l-mekted#r.

Gündem#n kısımlarındak# #%ler#n görü%ülme sırası, Mecl#s Ba%kan-lı"ınca #%#n alını% sırasına göre bel#rlen#r.


II. GENEL KURULDA KANUN YAPIM SÜREC!

59. Kom#syon raporunun görü%meler#ne nasıl ba%lanır?

Kanun tasarı veya tekl#!er# üzer#nde görü%meler#n ba%layab#lmes# #ç#n Genel Kurulda esas kom#syon ve Hükümet#n hazır bulunması gerek#r. Ba%kan öncel#kle, #lg#l# esas kom#syon #le Hükümet#n hazır olup olmadı"ını sorar. Kom#syonlar, Genel Kurulda ba%kan veya ba%kanvek#l# veya o konu #ç# n seç#lm#% özel sözcü veya sözcüler tarafından tems#l ed#l#rler. Esas kom#syon hazır de"#lse o #%#n gö-rü%meler#ne ba%lanılması mümkün de"#ld#r. Esas kom#syon varsa fakat Hükümet hazır de"#lse, o #%#n görü%meler# b#r defaya mahsus olmak üzere ertelen#r. Daha sonrak# b#rle%#mde esas kom#syonun bulunması hal#nde, Hükümet#n tems#l# aranmaksızın görü%melere ba%lanır. Hükümet adına herhang# b#r bakanın bulunması görü%-melere ba%lamak #ç#n yeterl#d#r. Ancak rapor üzer#nde soru-cevap #%lem# yapılaca"ından ve önergelerle #lg#l# olarak görü% sorulaca-"ından genell#kle tasarı veya tekl#!er#n görü%meler#nde # lg#l# ba-kanlar Genel Kurulda hazır bulunur.

Kom#syon tems#lc#s#, kom#syon metn#n#n de"#%t#r#lmes#n# #steyen önergeler#n#n redd#n# veya kom#syona #ades#n# talep edeb#l#r. Bu önergelere katılab#lmes# #ç# n toplantı yeter sayısını tem#n ede-cek sayıda kom#syon üyes#n#n kom#syon sıralarında yer alması ve olumlu görü% b#ld#rmes# gerek#r.

Hükümet ve kom#syon tems#lc#ler# kom#syon raporunun görü%-meler# sırasında Genel Kurulda kom#syon sırasında b#rl#kte otur-maktadırlar. Kom#syon sıralarında ayrıca #lg#l# bakanlık bürokratla-rı da yer almakta ve özell#kle soru-cevap bölümler#nde hükümet tems#lc#s# bakana destek vermekted#rler.

Kapalı oturum kararı alınmadı"ı sürece görü%meler TBMM Tele-v#zyonundan (TRT 3) ve TBMM #nternet sayfasından canlı olarak yayınlanmaktadır.

60. Kanun tasarı ve tekl#'er#n#n Genel Kurulda görü%ülme sürec# nasıldır?

Genel Kurulda kanun tasarı ve tekl#!er# üzer#ndek# görü%meler; konu%malar, soru-cevap #%lem# , önerge #%lem# ve oylamalar b#ç#-m#nde dört ana kısımdan olu%maktadır.


Görü%meler#ne ba%lanılan tasarı veya tekl#f#n önce tümü üzer#nde görü%me açılır. Tümü üzer#nde hükümet, kom#syon, s#yas# part# grupları tems#lc#ler# 20’%er ve %ahsı adına #k# m#lletvek#l# 10’ar dak#-ka söz alab#l#r. 20 dak#ka soru-cevap #%lem#nden sonra tasarı veya tekl#f#n maddeler#ne geç#lmes# oylanır. Maddelere geç#lmes# red-ded#len tasarı ya da tekl#!er redded#lm#% olur.

Tasarı veya tekl#f#n maddeler#ne geç#lmes# kabul ed#lmes# hal#nde maddeler üzer#nde görü%melere ba%lanır. Her madde üzer#nde hükümet, kom#syon, s#yas# part# grupları tems#lc#ler# 10’ar ve %ah-sı adına # k# m#lletvek#l# 5’er dak#ka söz alab#l#r. Maddeler üzer#n-de soru-cevap #%lem# 10 dak#kadır. Soru-cevap #%lem#nden sonra madde üzer#ndek# önerge #% lemler# yapılır. Her madde ayrı ayrı oylanır.

Tasarı veya tekl#!er#n tümü ve maddeler# üzer#nde soru-cevap #%lem#nden önce görü%meler#n devam etmes#ne da#r önerge ve-r#lm#% ve Genel Kurulca kabul ed#lm#%se, s#yas# part# gruplarına ve m#lletvek#ller#ne # k#nc# defa konu%ma hakkı do"ar Bu durumda konu%ma süreler# #lk konu%ma süreler#n#n yarısı kadardır.

Tasarı veya tekl#f#n tümünün oylanmasından önce #stemler# hal#n-de oyunun reng#n# açıklamak üzere lehte ve aleyhte b#rer m#llet-vek#l#ne kısa b#r söz ver#l#r. Bu konu%malardan sonra tasarı veya tekl#f#n tümü oylanır. Kabul ed#len tasarı veya tekl#!er kanunla%-mı% olur.


Kanun Tasarı ve Tekl#'er#n#n Genel Kurulda Görü%ülme Sürec#

1. Tümü üzer!nde görü"meler:

2. Maddeler!ne geç!lmes!n!n

oylanması

3. Maddeler!n görü"ülmes! (her

madde !ç!n)

4. Tümünün oylanması

dak#ka konu%ması

redded#lm#% sayılır. Maddeler#ne geç#lmes# kabul ed#len #%ler#n #se maddeler#n#n ayrı ayrı görü%ülmes#ne ba%lanır.

grupları adına b#rer m#lletvek#l#n#n 10’ar dak#ka, %ahsı adına #k# m#lletvek#l#n#n 5’er dak#ka konu%ması

oyunun reng#n# bell# etmek üzere lehte ve aleyhte b#rer m#lletvek#l#n#n kısa b#r süre konu%ması

61. Söz taleb# ned#r, konu%ma sırası nasıldır?

Söz taleb#, Mecl#s Ba%kanlı"ına h#taben yazılmı% b#r d#lekçe #le yapılır. Ba%vuruda, üzer#nde söz talep ed#len kanun tasarı veya tekl#f#n#n sıra sayısı numarasının yanı sıra söz #stem#n#n #%#n tümü, kaçıncı maddes# veya oyunun reng#n# bel#rtmek #ç#n lehte/aleyhte oldu"u açıkça bel#rt#l#r.

Görü%melerde, s#yas# part# grup tems#lc#ler#ne ve %ahısları adına 2 m#lletvek#l#ne #stem sırasına göre söz ver#l#r. S#yas# part# grupların-dan önce % ahıslar adına konu%ma yapılamaz. 'ahıslar adına söz


taleb# #ç#n yapılan ba%vuruların #k#den fazla ve aynı anda olması hal#nde kura çek#lmekted#r.

Gündemde bulunan veya bell# b#r günde görü%me konusu olaca-"ı Anayasa, kanun veya $çtüzük gere"#nce b#l#nen konular dı%ında,

tasarı veya tekl#!er# #ç#n söz talepler# o #%e a#t sıra sayısının da"ıtıl-dı"ı andan #t#baren Kanunlar ve Kararlar Müdürlü"ü Kom#syonlar Bürosunca alınmaktadır.

B#r m#lletvek#l# söz sırasını ba%ka b#r m#lletvek#l#ne devredeb#l#r.

Hükümete ve esas kom#syona söz almada öncel#k tanınır. $lk ön-cel#k esas kom#syona, # k#nc# öncel#k hükümete a#tt#r. Dolayısıyla, esas kom#syon ve hükümet söz sırasına ba"lı olmadan konu%a-b#l#r. Esas kom#syon ve hükümet#n % ahıslar adına yapılan # k#nc# konu%madan sonra söz alması durumunda $ çtüzü"ün “son söz m#lletvek#l#n#nd#r” kuralı gere"# %ahsı adına b#r m#lletvek#l#ne daha konu%ma hakkı do"ar.

Söz taleb# örne"# a%a"ıda ver#lm#%t#r:


Görü"ülmekte olan …….. sıra sayılı kanun tasarısı/tek-l!f!n!n tümü/…. maddes! üzer!nde "ahsım adına söz talep ed!yorum.



Seç!m Çevres!

62. De$#%#kl#k önerges# nasıl hazırlanır ve nasıl #%lem görür?

De"#%#kl#k önerges#, m#lletvek#ller#, hükümet veya esas kom#syon tarafından ver#len ve kanun tasarı veya tekl#!er#n#n b#r maddes#-n#n tamamen veya kısmen de"#%t#r#lmes#n#, met#nden çıkartılma-sını, metne ek veya geç#c# madde eklenmes#n# öngören gerekçel# öner#d#r.


De"#%#kl#k önerges# TBMM Ba%kanlı"ına h#taben yazılır. Önergeler-de, de"#%t#r#lmes#, kaldırılması veya eklenmes# #stenen hükümler açıkça bel#rt#l#r. Açık olmayan ve %arta ba"lı önergeler #%leme ko-nulmaz.

De"#%#kl#k önergeler# gerekçel# olarak ver#l#r. Gerekçes#yle b#rl#kte de"#%#kl#k önerges# 500 kel#meden fazla #se, önerge sah#b# öner-ges#ne 500 kel#mey# geçmeyen b#r özet eklemek zorundadır. Bu durumda Genel Kurulda özet okunur. Önergen#n tamamı #se tu-tana"a eklen#r.

Kom#syon raporu leh#nde #mzası bulunan kom#syon üyes#, Genel Kurulda de"#%#kl#k önerges# veremez.

De"#%#kl#k önergeler# kom#syon raporunun (sıra sayısının) da"ıtıl-masından #t#baren o #%#n görü%meler# ba%layıncaya kadar tek #m-zayla ver#leb#l#r. Ancak, görü%melere ba%landıktan sonra ver#lecek de"#%#kl#k önergeler#nde en az 5 m#lletvek#l#n#n #mzasının bulun-ması zorunludur. Önergeler, görü%ülen madde üzer#nde önerge #%lem# ba%layıncaya kadar ver#leb#l#r. Önergeler okunmaya ba%lan-dıktan sonra önerge ver#lemez.

madde #ç#n en fazla 7 önerge ver#leb#l#r. Her s#yasî part# grubuna mensup m#lletvek#ller#n#n b#rer önerge verme hakkı saklıdır. An-cak bu hak; # lg#l# s#yasî part# grubuna mensup m#lletvek#ller#nce kullanılmaması hal#nde, d#"er s#yasî part# grubuna mensup olan-larla grubu olmayan veya ba"ımsız m#lletvek#ller# tarafından kul-lanılab#l#r. Ba%ka b#r #fadeyle her s#yas# part# grubuna mensup m#l-letvek#l#n#n en az 1 önerges# #%leme alınır.

Tasarı veya tekl#f#n konusu olmayan ba%ka b#r kanunda ek veya de"#%#kl#k öngören yen# b#r kanun tekl#f# n#tel#"#ndek# de"#%#kl#k önergeler# Ba%kanlıkça #%leme konulmaz.

Görü%ülmekte olan tasarı veya tekl#fe konu kanunun, kom#syon metn#nde bulunmayan ancak tasarı veya tekl#!e çok yakın # lg#s# bulunan b#r maddes#n#n de"#%t#r#lmes#n# #steyen ve kom#syonun salt ço"unlukla katıldı"ı önergeler üzer#nde yen# madde olarak görü%me açılır. Usul olarak önce yen# madde #hdasına da#r öner-ge okutulur. Daha sonra kom#syon sıralarında esas kom#syonun salt ço"unlu"unun hazır bulunup bulunmadı"ı kontrol ed#l#r. Ko-m#syonun salt ço"unlu"u yoksa bu tür önergeler #%leme alınmaz. Kom#syonun salt ço"unlukla önergeye katılması hal#nde o öner-


ge üzer#nde yen# b#r madde olarak #%lem yapılır. Ba%ka b#r #fadeyle önerge üzer#nde kom#syon, hükümet, gruplar ve % ahıslar adına konu%malar, soru-cevap #%lem# ve varsa önerge #%lem# yapıldıktan sonra önerge oylanır. Önergen#n kabul ed#lmes# hal#nde tasarı veya tekl#fe yen# b#r madde #lave ed#lm#% olur.

De"#%#kl#k önergeler#n#n b#rer suret# kom#syona, hükümete, s#yas# part# gruplarına ve stenogra!ara da"ıtılır.

De"#%#kl#k önergeler# önce ver#l#%, sonra aykırılık sırasına göre oku-nur ve #% leme alınır. Önerge okutulduktan sonra b#rle%#m# yöne-ten ba%kan, kom#syon ve hükümet tems#lc#s#ne önergeye katılıp katılmadıklarını sorar. Kom#syon ve hükümet katılmama gerek-çeler#n# kısaca açıklayab#l#rler. Kom#syon veya hükümet#n katıl-madı"ı önerge hakkında önerge sah#b#n#n 5 dak#kalık konu%ma hakkı vardır. Önerge sah#b# konu%mayıp önerges#n#n gerekçes#n#n okunmasını da #steyeb#l#r. Daha sonra önerge #%aret oyu #le oylanır. Önergen#n kabul ed#lmes# hal#nde o madde kabul ed#len önerge do"rultusunda oya sunulur.

De"#%#kl#k önerges# örne"# a%a"ıda ver#lm#%t#r:


Görü"ülmekte olan ...................... sıra sayılı kanun tasarısı/tekl!f!n!n 5 !nc! maddes!n!n a"a#ıdak! "ek!lde de#!"t!r!lmes!n! arz ve tekl!f eder!m.

Saygılarımla.($mza)

M!lletvek!l!n!n Adı ve SoyadıSeç!m Çevres!

“MADDE 5– ...........................................”GEREKÇE ...................................................................................

63. Genel Kurulda yen#den görü%me nasıl yapılır?

Kanun tasarı veya tekl#f#n#n tümünün oylanmasından önce, bell# b#r maddes#n#n yen#den görü%ülmes#n# gerekçel# b#r önerge #le esas kom#syon veya hükümet b#r defaya mahsus olmak üzere #s-


teyeb#l#r. Bu #stem hakkında Danı%ma Kurulunun görü%ü alındık-tan sonra Genel Kurulca karar ver#l#r. Yen#den görü%ülmes#ne ka-rar ver#len madde üzer#nde gruplar ve %ahıslar adına konu%malar, soru-cevap #%lem# ve varsa önerge #%lem# yapıldıktan sonra madde oylanır. Her madde #ç#n sadece b#r defa yen#den görü%me taleb#n-de bulunulab#l#r.

64. Genel Kurulda kanun tasarı ve tekl#'er#n#n maddeler# veya tümü nasıl oylanır?

Genel Kurulda #% aretle, açık ve g#zl# oylama olmak üzere 3 çe%#t oylama vardır. Anayasa, kanunlar ve $çtüzük hang# #%ler#n nasıl oy-lanaca"ını düzenlem#%t#r.

Anayasa de"#%#kl#kler# har#ç kanun tasarı ve tekl#!er#n#n tümünün veya maddeler#n#n oylanması, açık oylamaya tab# #%lerden de"#l-se, 20 üyen#n taleb# hal#nde açık oyla, aks# takd#rde #%aret oyuyla yapılır.

65. !%aretle oylama nasıl yapılır?

$%aretle oylama m#lletvek#ller#n#n el kaldırması suret#yle yapılmak-tadır. $%aretle oylamada m#lletvek#ller#n#n ne yönde oy kullandı"ı kayıt altına alınmamaktadır. Anayasada, kanunlarda ve $çtüzükte açık veya g#zl# oylama yapılmasının zorunlu oldu"u bel#rt#lmeyen bütün hususlarda kural olarak #%aret oyuna ba%vurulur. $çtüzükte #%aret oyuyla halled#lece"# bel#rt#len hususlarda, oylamaların #%a-retle yapılması zorunludur.

$%aretle oylama sırasında oya sunulan hususun leh#nde ve aley-

tesp#t ederler. Aralarında anla%amadıkları veya oyları tesp#t ede-med#kler# hallerde, #%aretle oylama elektron#k c#hazla tekrarlanır. Oylama sonucu, Ba%kan tarafından Genel Kurula “kabul ed#lm#%t#r”

66. Açık oylama nasıl yapılır?

Açık oylama elektron#k oylama c#hazıyla yapılmaktadır. Açık oyla-mada hang# m#lletvek#l#n#n ne yönde oy kullandı"ının l#stes# Mec-l#s tutanaklarına eklen#r. Açık oylamanın hang# hallerde yapılaca"ı


$çtüzükte açıkça sayılmı%tır. Bu haller dı%ında açık oylama yapılma-sı #%aretle veya g#zl# oyla oylama yapılmasının zorunlu kılınmamı% olması ve kanun tasarı veya tekl#!er# #ç#n en az 20 m#lletvek#l#n#n, d#"er hallerde en az 15 m#lletvek#l#n#n #stemde bulunması %artla-rına ba"lıdır.

Bütçe ve kes#n hesap kanunu tasarıları, mal# hüküm ve yüküm-lülükler # çeren tasarı veya tekl#!er, m#lletlerarası antla%maların onaylanması; kalkınma planları ve $çtüzü"ün emred#c# hükümle-r#yle bel#rt#len d#"er hususların oylanması açık oylama #le yapılır.

Açık oylamada “kabul”, “ret” ve “çek#mser” olmak üzere üç tür oy kullanılır.

67. G#zl# oylama nasıl yapılır?

G#zl# oylama m#lletvek#l#n#n ne yönde oy kullandı"ının h#çb#r %e -k#lde bel#rlenemed#"# ve bu konuda herhang# b#r kaydın olmadı"ı oylama %ekl#d#r. G#zl# oylama adı okunan üyeye b#r zarf ve beyaz (kabul), kırmızı (ret) ve ye%#l (çek#mser) renkl# üç pusulanın ver#l-mes# ve üyen#n bunlardan b#r#s#n# kapalı kab#nde zarfa koyması suret#yle yapılır.

G#zl# oylamada kullanılan oyların tasn#f# o günkü Ba%kanlık D#va--

ser” ve varsa “bo%” ve “geçers#z” %ekl#nde Genel Kurula #lan ed#l#r.

Anayasa de"#%#kl#"#ne #l#% k#n kanun tekl#!er# # le Mecl#s soru%tur-ması önerges# ve Yüce D#vana sevke #l#% k#n Mecl#s soru%turması kom#syonu raporu g#zl# oyla oylanır.

68. Temel kanun ned#r?

Kapsamlı kanun tasarı veya tekl#!er#n#n Genel Kurulda daha hızlı b#r %ek#lde kanunla%ması amacıyla $çtüzükte özel b#r görü%me ve oylama usulü öngörülmü%tür. Temel kanun olarak adlandırılan bu düzenlemeye göre b#r hukuk dalını s#stemat#k olarak bütünüyle veya kapsamlı olarak de"#%t#recek b#ç#mde genel #lkeler# #çermes#; k#%#sel veya toplumsal ya%amın büyük b#r bölümünü #lg#lend#rme-s#; kend# alanındak# özel kanunların dayandı"ı temel kavramları göstermes#, özel kanunlar arasında uygulamada ahenk sa"laması, düzenled#"# alan yönünden bütünlü"ünün ve maddeler arasın-


dak# ba"lantıların korunması zorunlulu"unun bulunması; öncek# yasala%ma evreler#nde de özel görü%me ve oylama usulüne ba"lı tutulması g#b# özell#kler# ta%ıyan kanunları ve $çtüzü"ü bütünüyle veya kapsamlı olarak de"#%t#ren veya yürürlü"e koyan tasarı veya tekl#!er#n Genel Kuruldak# görü%meler#nde özel görü%me ve oyla-ma usulü uygulanab#l#r.

B#r kanunun temel kanun olarak görü%ülmes#ne Danı%ma Kurulu veya s#yas# part# gruplarının öner#s# üzer#ne Genel Kurul tarafın-dan karar ver#l#r. Temel kanun olarak görü%ülmes#ne karar ver#len #%lerde önce tasarı veya tekl#f#n tümü üzer#nde görü%me açılır ve maddeler#ne geç#lmes# oylanır. Maddeler#ne geç#lmes# kabul ed#-len tasarı veya tekl#!er#n bölümler#n#n görü%ülmes#ne ba%lanır. Ta-sarı veya tekl#!er 30 maddey# geçmeyecek %ek#lde bölümlere ayrı-lır. Bu yöntemle maddeler ayrı ayrı görü%ülmemekte, konu%malar ve soru-cevap #%lem# bölümler üzer#nde yapılmaktadır. Normalde maddeler üzer#ndek# soru-cevap süres# 10 dak#ka #ken temel ka-nun görü%meler#nde bu süre 15 dak#kadır. Ayrıca temel kanun olarak görü%ülmes#ne karar ver#len #% lerde m#lletvek#ller# tarafın-dan her madde #ç#n en fazla 2 önerge ver#leb#lmekted#r. Ancak her s#yas# part# grubuna mensup m#lletvek#ller#n#n b#r önerge verme hakkı saklıdır. Temel kanun yöntem#yle görü%melerde madde met#nler# okunmamakta, maddeler üzer#nde de"#%#kl#k önergeler# varsa önerge #% lemler# yapılmakta ve maddeler görü%ülmeks#z#n oylanmaktadır. Bölümler üzer#nde görü%meler tamamlandıktan ve tüm maddeler oylandıktan sonra #%#n tümü oylanır.

Temel kanunlarda bölümler#n görü&ülmes#

Bölümdek# her madde

üzer#nde önerge #&lem# yapılması ve

madden#n oylanması

Bölüm üzer#nde

görü&meler (en fazla 30

madde)

yapılması (Grupların b#rer önerge verme hakkı saklı)

konu%ması


69. Anayasa de$#%#kl#kler# nasıl yapılır?

Anayasanın de"#%t#r#lmes# en az TBMM üye tamsayısının üçte b#r# olan 184 m#lletvek#l#n#n #mzasıyla tekl#f ed#leb#l#r.

Anayasanın de"#%t#r#lmes# hakkındak# tekl#!er Genel Kurulda # k# defa görü%ülür. De"#%#kl#k tekl#f#n#n kabulü TBMM üye tamsayısı-nın en az be%te üç (330) ço"unlu"unun g#zl# oyuyla mümkündür.

Cumhurba%kanı Anayasa de"#%#kl#kler#ne #l#%k#n kanunları, b#r daha görü%ülmek üzere TBMM’ye ger# göndereb#l#r. TBMM, ger# gönde-r#len kanunu, üye tamsayısının üçte #k# ço"unlu"u (367) #le aynen kabul ederse Cumhurba%kanı bu kanunu halkoyuna sunab#l#r.

Mecl#s tarafından üye tamsayısının be%te üçü (330) # le veya üçte #k#s#nden (367) az oyla kabul ed#len Anayasa de"#%#kl#"# hakkın-dak# kanun, Cumhurba%kanı tarafından Mecl#se # ade ed#lmed#"# takd#rde halkoyuna sunulmak üzere Resmî Gazetede yayımlanır.

Do"rudan veya Cumhurba%kanının #ades# üzer#ne, Mecl#s üye tamsayısının üçte # k# (367) veya daha fazla ço"unlu"u # le kabul ed#len Anayasa de"#%#kl#"#ne #l#% k#n kanun veya gerekl# görülen maddeler# Cumhurba%kanı tarafından halkoyuna sunulab#l#r. Halkoylamasına sunulmayan Anayasa de"#%#kl#"#ne #l#%k#n kanun veya #lg#l# maddeler Resmî Gazetede yayımlanır.

TBMM, Anayasa de"#%#kl#kler#ne #l#%k#n kanunların kabulü sırasın-da, bu kanunun halkoylamasına sunulması hal#nde Anayasanın de"#%t#r#len hükümler#nden, hang#ler#n#n b#rl#kte hang#ler#n#n ayrı ayrı oylanaca"ını da karara ba"lamaktadır.

Anayasanın de"#%t#r#lmes# hakkındak# tekl#!er#n görü%ülmes# ve kabulü, bel#rt#len hükümler dı%ında, kanunların görü%ülmes# ve

70. Kanun hükmünde kararname ned#r?

Kanun hükmünde kararname (KHK), TBMM’n#n kabul ett#"# yet-k# kanununa dayalı olarak Bakanlar Kurulu tarafından çıkarılan düzenley#c# b#r #%lemd#r. Yetk# kanununda; çıkarılacak kanun hük-münde kararnamen#n amacı, kapsamı, # lkeler#, kullanma süres# ve süres# #ç#nde b#rden fazla kararname çıkarılıp çıkarılamayaca"ı göster#l#r.


Anayasada güvence altına alınan temel haklar, k#%# hakları ve ödevler# #le s#yasî haklar ve ödevler KHK’larla düzenlenemez. Ay-rıca, Bakanlar Kuruluna KHK #le bütçede de"#%#kl#k yapma yetk#s# ver#lemez.

KHK’lar, farklı b#r tar#h bel#rt#lmed#"# takd#rde Resmî Gazetede yayımlandıkları gün yürürlü"e g#rerler ve aynı gün TBMM’ye su-nulurlar. Yayımlandıkları gün TBMM’ye sunulmayan KHK’lar bu ta-r#hte yürürlükten kalkar. TBMM kend#s#ne sunulan KHK’yı kanunla redded#p yürürlükten kaldırab#lece"# g#b#, aynen veya de"#%t#re-rek kabul edeb#l#r. Yetk# kanunları ve bunlara dayanan KHK’lar, ko-m#syonlar ve Genel Kurulda öncel#kle ve #ved#l#kle görü%ülür.

71. Sata%ma ned#r?

Genel Kurulda %ahsına sata%ılan veya #ler# sürmü% oldu"u görü%ten farklı b#r görü% atfolunan Hükümet, kom#syon, s#yasî part# grubu veya m#lletvek#ller# açıklama yapab#l#r ve cevap vereb#l#r. Sata%ma neden#yle söz almak # steyen, hang# sebepten dolayı konu%mak #sted#"#n# b#rle%#m# yöneten Ba%kana sözlü veya yazılı olarak b#l-d#r#r. Ba%kanın söz ver#p vermeme konusunda takd#r yetk#s# vardır. Ba%kan açıklama ve cevap #ç#n söz verecekse, söz verme zamanını da aynı oturum #ç#nde olmak üzere takd#r eder. Ba%kanlıkça kend#-s#ne söz ver#lmeyen k#mse d#ren#rse, Genel Kurul, bu konuda gö-rü%mes#z ve #%aret oyuyla karar ver#r.

Genel Kurulda sata%madan dolayı açıklama hakkını hükümet adı-na Ba%bakan veya b#r bakan, kom#syon adına o #% #ç#n Genel Kurul-da bulunan kom#syon tems#lc#s# ve s#yas# part# grupları adına grup ba%kan veya ba%kanvek#ller# kullanmaktadır.

72. D#s#pl#n cezaları nelerd#r?

Genel Kurul çalı%maları sırasında m#lletvek#ller#n#n $çtüzü"e aykı-rı söz ve eylemler# çe%#tl# yaptırımlara tab#d#r. Bu yaptırımların b#r kısmı d#s#pl#n cezası n#tel#"#nded#r. D#s#pl#n cezaları uyarma, kına-ma ve Mecl#sten geç#c# olarak çıkarmadır.

Uyarma Cezası: $çtüzü"e göre, söz kesmek, sükûnet# ve çalı%ma düzen#n# bozmak ve %ahs#yatla u"ra%mak uyarma cezasını gerek-t#ren tutumlardır. Uyarma cezasını vermek ve yer#ne get#rmek b#r-le%#m# yöneten Ba%kanın takd#r#nded#r. Uyarma cezası alan m#llet-


vek#l# kend#s#n# savunmak üzere söz #sterse, bu üyeye o b#rle%#mde söz ver#lmes# gerek#r. Ancak, Ba%kan gerekl# görürse daha önce de söz vereb#l#r. Ba%kan ceza alan m#lletvek#l#n#n açıklamalarını yeterl# görürse verd#"# cezayı kaldırab#l#r. Aynı b#rle%#mde #k# defa uyarma cezası alan b#r m#lletvek#l#n#n bu durumunun tutanak özet#nde bel#rt#lmes# zorunludur ve bu m#lletvek#l#n#n o b#rle%#m#n sonuna kadar söz söylemes# Ba%kanın tekl#f# üzer#ne, Genel Kurulca yasak-lanab#l#r.

Kınama Cezası: $çtüzükte kınama cezasını gerekt#ren haller a%a-"ıdak# %ek#lde sayılmı%tır:

-rekt#ren hareketten vazgeçmemek,

-v#n# yer#ne get#rmes#n# önlemek #ç#n toplu b#r harekete g#r#%#l-mes#ne önayak olmak.

Kınama cezası b#rle%#m# yöneten Ba%kanın tekl#f# üzer#ne Genel Kurulca kararla%tırılır. Hakkında kınama cezası tekl#f ed#len m#llet-vek#l# do"rudan kend#s#n# savunab#l#r veya ba%ka b#r m#lletvek#l#ne yaptırab#l#r. Kınama cezası, tutanak özet#ne geç#r#l#r.

Mecl#sten geç#c# olarak çıkarma cezası: $çtüzükte, en a"ır d#s#p-l#n cezası olan Mecl#sten geç#c# olarak çıkarma cezasını gerekt#ren haller a%a"ıdak# %ek#lde sayılmı%tır:

Ba%kanına, TBMM Ba%kanlık D#vanına, Ba%kanlık görev#n# yer#-ne get#ren Ba%kanvek#l#ne hakarette bulunmak, sövmek veya onları tehd#t etmek yahut Türk#ye Cumhur#yet#ne veya onun Anayasa düzen#ne sövmek,

kamu organ, kurulu% ve görevl#ler#n# kanun dı%ı hareketlere, ayaklanmaya veya Anayasa hükümler#n# bozmaya te%v#k veya tahr#k etmek,


-lunmak,

Mecl#sten geç#c# olarak çıkarma cezası, en çok üç b#rle%#m #ç#n, B#r-le%#m# yöneten Ba%kanın tekl#f# üzer#ne Genel Kurulca kararla%tı-rılır. Hakkında Mecl#sten geç#c# olarak çıkarma cezası tekl#f ed#len m#lletvek#l# do"rudan kend#s#n# savunab#l#r veya ba%ka b#r m#llet-vek#l#ne savunma yaptırab#l#r. Ceza tutanak özet#ne geç#r#l#r.

Bu cezaya çarptırılan m#lletvek#l#, TBMM’n#n Genel Kurul, kom#s-yon, Ba%kanlık D#vanı ve Danı%ma Kurulu çalı%malarına cezası sü-res#nce katılamaz.

Geç#c# olarak Mecl#sten çıkarma cezasına u"rayan b#r m#lletvek#l# #z#n alıp kürsüden açıkça af d#lerse Mecl#se g#rmek hakkını kaza-nır.

D. BÜTÇE SÜREC!

73. Bütçe kanunu ned#r?

Bütçe kanunu, devlet#n gelecek b#r dönemdek# gel#rler#n# ve har-camalarını tahm#n eden ve yürütme organına harcamaların ya-pılması, gel#rler#n toplanması konusunda yetk# ve #z# n veren b#r kanundur. Bütçe, mal# yıl #çer#s#nde yapılacak g#derler# ve elde ed#-lecek gel#rler# tahm#n# olarak göster#r. Mal# yıl, 1 Ocak - 31 Aralık arasındak# sürey# kapsamaktadır. Bütçen#n uygulanması #ç#n ver#-len #z#n süres# 1 mal# yıl #le sınırlıdır.

Zorunlu nedenlerle merkezî yönet#m bütçe kanununun süres#nde yürürlü"e konulamaması hal#nde, geç#c# bütçe kanunu çıkarılır. Geç#c# bütçe ödenekler#, b#r öncek# yıl bütçe ba%langıç ödenekle-r#n#n bel#rl# b#r oranı esas alınarak bel#rlen#r. Geç#c# bütçe uygula-ması 6 ayı geçemez. Car# yıl bütçes#n#n yürürlü"e g#rmes#yle geç#c# bütçe uygulaması sona erer ve o tar#he kadar yapılan harcamalar ve g#r#%#len yüklenmeler #le tahs#l olunan gel#rler car# yıl bütçes#ne

Merkezî yönet#m kapsamındak# kamu #dareler#n#n bütçeler#ndek# ödenekler#n yeters#z kalması hal#nde veya öngörülmeyen h#zmet-ler#n yer#ne get#r#lmes# amacıyla, kar%ılı"ı gel#r göster#lmek kay-dıyla, kanunla ek bütçe yapılab#l#r.


74. Merkezî yönet#m bütçes# kapsamında hang# bütçe türler# yer alır?

Genel yönet#m kapsamındak# #dareler#n bütçeler#; merkezî yöne-t#m bütçes#, sosyal güvenl#k kurumları bütçeler# ve mahallî #dareler bütçeler# olarak hazırlanır ve uygulanır. Merkez# yönet#m bütçes# de genel bütçe, özel bütçe ve düzenley#c# ve denetley#c# kurum bütçeler#nden olu%ur. Kamu #dareler#nce bunlar dı%ında herhang# b#r ad altında bütçe olu%turulamaz.

bütçes#d#r.

Özel bütçe, b#r bakanlı"a ba"lı veya # lg#l# olarak bel#rl# b#r kamu h#zmet#n# yürütmek üzere kurulan, gel#r tahs#s ed#len, bu gel#rler-den harcama yapma yetk#s# ver#len, kurulu% ve çalı%ma esasları özel kanunla düzenlenen kamu #dareler#n#n bütçes#d#r.

Düzenley#c# ve denetley#c# kurum bütçes#, özel kanunlarla kurul, kurum veya üst kurul %ekl#nde te%k#latlanan düzenley#c# ve denet-ley#c# kurumların bütçes#d#r.

Sosyal güvenl#k kurumu bütçes#, sosyal güvenl#k h#zmet# sunmak üzere, kanunla kurulan kamu #dareler#n#n bütçes#d#r.

Mahallî #dare bütçes# #se mahallî #dare kapsamındak# kamu #dare-ler#n#n bütçes#d#r.

75. Merkez# yönet#m bütçe kanunu tasarısı nasıl kanunla%ır?

Bakanlar Kurulu, merkez# yönet#m bütçe tasarısı # le m#llî bütçe tahm#nler#n# gösteren raporu, malî yılba%ından en az 75 gün önce, TBMM’ye sunar. Merkez# yönet#m bütçe kanunu tasarıları, Plan ve Bütçe Kom#syonunda görü%ülür. Plan ve Bütçe Kom#syonunun 55 gün #ç# nde kabul edece"# bütçe metn#, TBMM Genel Kurulunda görü%ülerek malî yılba%ına kadar karara ba"lanır.

Bütçe ve kes#n hesap kanunu tasarılarının Genel Kuruldak# görü%-meler#nde önce hükümet tarafından sunu% konu%ması yapılmakta, sonra da bütçen#n tümü üzer#nde s#yas# part# grupları, hükümet, %ahısları adına 2 m#lletvek#l# konu%maktadır. Maddelere geç#lmes# kabul ed#ld#kten sonra tasarıların 1 #nc# ve 2 nc# maddeler# okutu-larak kamu kurum ve kurulu%larının gel#r ve g#der cetveller# tur-


lar hal#nde görü%ülmekte ve bölümler hal#nde oylanmaktadır. Bu görü%melerden sonra bütçe tasarılarının d#"er maddeler# kanun tasarı ve tekl#!er#ndek# usule uygun olarak görü%ülüp karara ba"-lanmaktadır. Bütçe üzer#ndek# son konu%maların ardından tasarı-lar açık oya sunulmaktadır.

M#lletvek#ller#, bütçe kanunu tasarılarının Genel Kurulda görü%ül-mes# sırasında, g#der artırıcı veya gel#r azaltıcı de"#%#kl#k önergele-r# veremezler.

Merkezî yönet#m bütçe kanunu malî yılba%ından önce Resmî Ga-zetede yayımlanır.

76. Merkez# yönet#m kes#n hesap kanunu tasarısı nasıl kanunla%ır?

Kes#n hesap, bütçe gel#rler# ve g#derler# # le # lg#l# son durumu or-taya koyan ve hükümet#n denet#m#ne # mkan tanıyan b#r araçtır. Uygulanması b#tm#% bütçen#n hesabının kes#nle%mes# kes#n hesap kanunu # le olur. Kes#n hesap yürütme organına ver#len harcama yetk#s#n#n kanunlara uygun olarak etk#n, ekonom#k ve ver#ml# b#r %ek#lde kullanılıp kullanılmadı"ının parlamentolar tarafından onaylanması anlamına gelmekted#r.

Kes#n hesap kanunu tasarısı, muhasebe kayıtları d#kkate alınarak, merkezî yönet#m bütçe kanununun %ekl#ne uygun olarak Mal#ye Bakanlı"ınca hazırlanır. Kes#n hesap kanunu tasarısı, # lg#l# olduk-ları malî yılın sonundan ba%layarak, en geç 7 ay sonra, Bakanlar Kurulunca TBMM’ye sunulur ve yen# yıl bütçe kanunu tasarısıyla b#rl#kte Plan ve Bütçe Kom#syonu gündem#ne alınır. Plan ve Bütçe Kom#syonu, bütçe kanunu tasarısıyla kes#n hesap kanun tasarısını Genel Kurula b#rl#kte sunar.

Genel Kurul, kes#n hesap kanunu tasarısını yen# yıl bütçe kanunu tasarısıyla beraber görü%erek karara ba"lar. Kes#n hesap kanunu tasarısının TBMM’ye sunulması, # lg#l# yıla a#t Sayı%tay tarafından sonuçlandırılamamı% denet#m ve hesap yargılamasını önlemez ve bunların karara ba"landı"ı anlamına gelmez.


E. KANUNLARIN CUMHURBA#KANINCA YAYIMLANMASI VE YÜRÜRLÜ"E G!RMES!

77. Kanunlar nasıl yayımlanır?

Kanun tasarı ve tekl#!er# TBMM Genel Kurulunda kabul ed#ld#"#n-de kanunla%ır ve b#r kanun numarası alır. Ancak, Genel Kurul tara-fından kabul ed#len kanunun ba"layıcı olab#lmes# ve uygulanab#l-mes# #ç#n Resm# Gazetede yayımlanması gerek#r.

Kanunlar Cumhurba%kanlı"ına gönder#ld#"# tar#hten #t# baren 15 gün #ç# nde Resm# Gazetede yayımlanmak üzere Cumhurba%ka-nınca Ba%bakanlı"a gönder#l#r. Cumhurba%kanı, yayımlanmasını kısmen veya tamamen uygun bulmadı"ı kanunları b#r daha görü-%ülmek üzere bu konuda gösterd#"# gerekçe #le b#rl#kte TBMM’ye göndereb#l#r. Ancak Cumhurba%kanı bütçe kanunlarını b#r daha görü%ülmek üzere TBMM’ye #ade edemez.

Cumhurba%kanı tarafından kısmen uygun bulunmama durumun-da TBMM, o #%#n tamamını veya sadece uygun bulunmayan mad-deler#n# görü%eb#l#r. Bu görü%me sonucunda gönder#len met#n de"#%t#r#lerek veya aynen kabul ed#leb#l#r. TBMM, ger# gönder#len kanunu aynen kabul ederse, Cumhurba%kanı kanunu yayımlamak zorundadır. Mecl#s, ger# gönder#len kanunda de"#%#kl#k yaparsa, Cumhurba%kanı de"#%t#r#len kanunu tekrar Mecl#se #ade edeb#l#r.

78. Kanunlar ne zaman yürürlü$e g#rer?

Kanunların ne zaman yürürlü"e g#rece"# yürürlük maddes#nde açıkça bel#rt#l#r. Yürürlük maddes#nde kanunun tümü #ç#n tek b#r yürürlük tar#h# bel#rleneb#lece"# g#b#, farklı maddeler #ç#n farklı yü-rürlük tar#hler# de düzenleneb#l#r. Yürürlük maddes# bulunmayan kanunlar, Resm# Gazetede yayımlanmasından #t#baren 45 gün sonra yürürlü"e g#rer.


). BÖLÜMB!LG! ED!NME VE

DENET!M YOLLARI


). BÖLÜMB!LG! ED!NME VE

DENET!M YOLLARI


A. SORU

79. Soru ned#r?

Soru, hükümet#n görev ve yetk#ler#yle #lg#l# bell# b#r konuda, Ba%-bakan veya #lg#l# bakandan b#r önerge #le b#lg# alınmasını sa"layan b#r parlamenter b#lg# ed#nme ve denet#m yoludur. Soru, talep ed#-len cevabın %ekl#ne göre yazılı ve sözlü olmak üzere #k#ye ayrılır.

80. Soru önergeler#n#n ta%ıması gereken %artlar nelerd#r?

Soru önergeler#n#n $çtüzük gere"#nce %ek#l ve esas yönünden a%a-"ıdak# %artları ta%ıması gerek#r:

bel#rt#lerek #mzalanmalıdır.

-d#r.

-lıdır.

-malıdır.

Ayrıca Anayasa gere"#nce, görülmekte olan b#r dava hakkında yargı yetk#s#n#n kullanılması #le #lg#l# soru sorulamaz.

81. Soru önerges# nasıl hazırlanır ve #%leme alınır?

Genel Evrak ve Ar%#v Müdürlü"üne gönder#lerek genel evrak kaydı yapılan soru önergeler#n#n #% ve #%lemler#, havale ed#ld#"# Kanunlar ve Kararlar Müdürlü"ünde, TBMM’n#n b#lg# ed#nme ve denet#m


#%ler#n#n yürütülmes#nden sorumlu olan Denet#m Bürosunda ger-çekle%t#r#lmekted#r.

Soru önerges#, öncel#kle Anayasa ve $çtüzük hükümler# açısından ta%ıması gereken %ek#l ve esasa yönel#k %artlara göre #ncelenmek-ted#r. Gerekl# % artları ta%ımayan soru önerges#, TBMM Ba%kanı tarafından b#r yazı ek#nde önerge sah#b#ne gerekçel# olarak #ade ed#l#r. Önerge sah#b#, #ade ed#len önerges#n# #ade gerekçes#ndek# hususları düzeltmek suret#yle tekrar vereb#l#r.

$%leme alınan önergeye Ba%kanlı"a gel#% sırasına göre yazılı soru önerges# # se (7/…), sözlü soru önerges# # se (6/…) % ekl#nde esas numarası ver#l#r. Önerge esas numarası, #mza sah#b# m#lletvek#l#n#n adı ve soyadı, seç#m çevres# #le önergen#n konusunu yansıtan özet

alınır.

Soru önergeler# gere"# #ç#n Ba%bakanlı"a ve muhatap bakanlı"a TBMM Ba%kanının #mzasıyla gönder#l#r.

Soru önerges# örne"# a%a"ıda ver#lm#%t#r:


A"a#ıdak! sorularımın Ba"bakan/....... Bakanı tarafından yazılı/sözlü olarak cevaplandırılmasını arz eder!m.

Saygılarımla.


Seç!m Çevres!

.....................................................................................................

.....................................................................................................1. .................................................................................................2. .................................................................................................3. .................................................................................................


82. Yazılı soru önergeler# nasıl cevaplandırılır?

Yazılı soru önerges#n#n cevaplandırılma süres#, TBMM Ba%kanlı"ı tezkeres#n#n Ba%bakanlı"a ve muhatap bakanlı"a gönder#ld#"# ta-r#hten #t#baren 15 gündür.

Yazılı soru önerges#ne b#zzat muhatap bakanın #mzasıyla ver#len cevap, Ba%bakanlık veya # lg#l# bakanlıkça Mecl#s Ba%kanlı"ına su-nulur. Cevap metn#n#n b#r suret# önerge sah#b# m#lletvek#l#ne gön-der#l#r. Cevap ayrıca soru metn#yle b#rl#kte TBMM Ba%kanlı"ınca alındı"ı günkü veya b#r sonrak# b#rle%#me a#t Tutanak Derg#s#nde yayımlanır ve TBMM #nternet s#tes#nde de #lan ed#l#r.

Ba%bakanlık veya #lg#l# bakanlık, gereken b#lg#ler#n derleneb#lmes# #ç#n bu süre yeterl# olmayacaksa b#r aylık ek süre taleb#nde bulu-nab#l#r.

Yazılı soru önerges#n#n 15 günlük sürede cevaplandırılmaması ve ek süre taleb#nde bulunulmaması durumunda TBMM Ba%kanı, Ba%bakanın veya #lg#l# bakanın d#kkat#n# çekerek 10 günlük kes#n ve son b#r süre ver#r.

Bu 10 günlük uyarma süres# #çer#s#nde de cevap gönder#lmez #se

-mayan Yazılı Soru Önergeler#” ba%lı"ı altında önergen#n sah#b#, esas numarası, özet# ve muhatabı bel#rt#l#r.

$nternet

Tutanak Derg#s#

M#lletvek#l#Gelen ka"ıtlar

l#stes#nde#lan

Cevaplanan önergeler

Cevaplanmayanönergeler

HÜKÜMET

MECL!S BA&KANLI"I


-dan sonra da cevap gönder#ld#"# görülmekted#r. Önergen#n süres#

-masıyla $çtüzü"ün soru önerges# #ç#n bel#rled#"# süreç sona erd#-"#nden, bu cevaplar b#lg# amaçlı olarak önerge sah#b# m#lletvek#l#-ne gönder#lmekted#r.

83. Sözlü soru önergeler# nasıl cevaplandırılır?

Sözlü soru önerges#, Ba%bakanlı"a ve muhatap bakanlı"a gönde-r#ld#"# tar#hten #t#baren 5 gün sonra Genel Kurul gündem#n#n “Söz-lü Sorular” kısmına, esas numarası sırasına göre alınır.

Bakan tarafındancevaplanma

Yazılı soruyaçevr#lme Hükümsüz kalma

MECL!S BA&KANLI"I

GÜNDEM

Gündeme alınan sözlü soru önergeler#, Genel Kurulda sözlü ola-rak cevaplandırılır. Genell#kle her yasama dönem#nde, salı ve çar-%amba günler# b#rle%#m#n ba%ında b#rer saat sözlü soruların görü-%ülmes# kararla%tırılmaktadır.

Sözlü soru önergeler#n#n Genel Kuruldak# görü%meler#ne, b#r#nc# sıradan #t# baren, önergen#n sah#b#, özet# ve muhatap hükümet üyes# okunmak suret#yle ba%lanır.

Muhatap bakan, Genel Kurulda hazır bulundu"unu ve cevap ve--

ye okutur. Sözlü soru önerges#n#n okunmasından sonra Bakan, 5 dak#kalık süre #çer#s#nde soruyu cevaplandırır. Sorunun cevaplan-dırılmasından sonra önerge sah#b# m#lletvek#l# yer#nden, çok kısa b#r ek açıklama #steyeb#l#r. Bakan, bu ek açıklamaya cevap vermek #sterse y#ne 5 dak#kalık süre #çer#s#nde cevap vereb#l#r. Bu cevap-tan sonra #% lem tamamlanır. Sorunun cevaplandırılmasıyla öner-ge gündemden çıkarılır.


Hükümet adına cevap vermek #ç# n söz alan bakan, gündemde bulunan sözlü soru önergeler#nden b#rden fazlasını sıra gözetme-den cevaplayab#l#r. Bu hakkını kullanmak #steyen bakan, önceden, b#rle%#m# yöneten Ba%kana #ste"#n# b#ld#r#r. Ba%kan bu #ste"# Genel Kurula duyurur.

Konuları aynı olan sözlü sorular b#rle%t#r#lerek cevaplandırılab#l#r.

Genel Kurulda 3 b#rle%#mde sırası geld#"# halde cevaplandırılma-yan sözlü soru önerges# yazılı soruya çevr#l#r. Yazılı soruya çevr#len önerge gündemden çıkartılır ve # lg#l# bakanlı"a yazılı olarak ce-vaplandırılmak üzere gönder#l#r.

84. Soru önerges# nasıl ger# alınır?

Soru önergeler# TBMM Ba%kanlı"ına sunulmasından cevaplan-dırılıncaya kadar #% lemde sayılır. Soru önerges# #% lemde #ken her zaman önerge sah#b# m#lletvek#l# tarafından b#r yazı #le ger# alına-b#l#r. Genel Kurul gündem#ndek# b#r sözlü soru önerges#n#n ger# alınması durumunda ger# alma d#lekçes# Genel Kurulun b#lg#s#ne sunulmaktadır.

Soru önergeler#n# ger# alma önerges# örnekler# a%a"ıda ver#lm#%-t#r:


Ba"bakana /........................ Bakanına yöneltm!" oldu#um (7/.......) esas numaralı yazılı soru önergem! ger! alıyorum.

Gere#!n! arz eder!m.

Saygılarımla.


Seç!m Çevres!



TBMM Gündem!nde yer alan (6/......) esas numaralı sözlü soru önergem! ger! alıyorum.



Seç!m Çevres!

85. TBMM Ba%kanından soru ned#r?

TBMM Ba%kanının, Ba%kanlık D#vanının, Ba%kanlık D#vanı üyeler#-n#n ve Danı%ma Kurulunun TBMM’n#n faal#yetler#yle #lg#l# görevler# hakkında, Ba%kanlıktan sözlü veya yazılı soru sorulab#l#r.

Bu sorular Ba%kan veya görevlend#rece"# ba%kanvek#ller#nden b#r# tarafından cevaplandırılır. Soru sözlü #se, önerge ver#ld#kten 7 gün sonra Genel Kurul gündem#ne alınır.

Bu sorular hakkında da hükümete yönelt#len sorular hakkındak# hükümler uygulanmaktadır.


A"a#ıdak! sorularımın TBMM Ba"kanı tarafından yazılı/sözlü olarak cevaplandırılmasını arz eder!m.

Saygılarımla.($mza)


1. .....................................................2. .....................................................3. .....................................................


B. GENEL GÖRÜ#ME

86. Genel görü%me ne demekt#r?Genel görü%me, toplumu ve devlet faal#yetler#n# #lg#lend#ren bell# b#r konunun, TBMM Genel Kurulunda görü%ülmes#d#r.

87. Genel görü%me önerges#n#n ta%ıması gereken %artlar nelerd#r?Genel görü%me açılması; hükümet, s#yas# part# grupları veya en az 20 m#lletvek#l# tarafından yazılı b#r önergeyle #steneb#l#r.

-r#n#n adı, soyadı, seç#m çevres# ve #mzası bulunmalıdır.

veya ba%kanvek#l#n#n adı, soyadı, seç#m çevres# ve # mzası bu-lunmalıdır.

-n#n kullanımı #le #lg#l# olmamalıdır.

a%mayacak b#r özet met#n eklenmel#d#r. Önerge Genel Kurulda okunurken bu özet esas alınır.


............................ konusunda b!r genel görü"me açılmasını arz eder!z.

Saygılarımızla.

($lk !mza sah!b!)($mza)


(En az 20 m!lletvek!l!n!n !mzası)

GEREKÇE: ..................................................................................


88. Genel görü%me önerges#n#n #zled#$# süreç nasıldır?

Genel evrak kaydı alan genel görü%me önerges# Kanunlar ve Ka-rarlar Müdürlü"üne gönder#l#r. Önergen#n #% lemler#, Kanunlar ve Kararlar Müdürlü"ü Denet#m Bürosunca yürütülür. $ çtüzük hükümler# çerçeves#nde # ncelenen önergeye (8/…) % ekl#nde b#r esas numarası ver#l#r. Önerge, #lk #mza sah#b# m#lletvek#l#n#n adı ve soyadı, seç#m çevres# ve ta%ıdı"ı #mza sayısı # le #çer#"#n# yansıtan özet#, esas numarası ve Ba%kanlı"a gel#% tar#h# b#lg#ler#yle gelen

Genel Kurulda gündem#n “Ba%kanlı"ın Genel Kurula Sunu%ları” kısmında okutulan önerge b#lg#ye sunulmu% olur. 500 kel#mey# geçen önergen#n özet# okutulur. Önerge, TBMM gündem#n#n “Ge-nel Görü%me ve Mecl#s Ara%tırması Yapılmasına Da#r Öngörü%me-ler” kısmında Ba%kanlı"a gel#% sırasına göre yer alır.

KabulGenel Görü%me Ret

En az20 m#lletvek#l# S#yas# Part# Grubu Hükümet

MECL!S BA&KANLI"I

GÜNDEM

ÖNGÖRÜ&ME

89. Genel görü%me önerges#n#n öngörü%mes# nasıl yapılır?

Öngörü%me b#r genel görü%me önerges# hakkında genel görü%-me açılıp açılmayaca"ına da#r yapılan görü%med#r. Genel görü%-me önerges#n#n öngörü%mes# Genel Kurulda sırası geld#"#nde ya da Danı%ma Kurulu veya s#yas# part# grubunun öner#s# üzer#ne


Genel Kurulun kararıyla bel#rlenen b#r tar#hte yapılır. Öngörü%me-de hükümet, s#yas# part# grupları, önergedek# b#r#nc# #mza sah#b# m#lletvek#l# veya onun gösterece"# b#r d#"er #mza sah#b# konu%a-

bulunmamaktadır.

Öngörü%mede konu%ma süreler#, hükümet ve s#yas# part# grupları #ç#n 20’%er dak#ka, önerge sah#b# m#lletvek#l# #ç#n 10 dak#kadır. Ge-nel görü%me yapılıp yapılmamasına öngörü%me sonunda yapılan oylamayla karar ver#l#r.

90. Genel Kurulda genel görü%me nasıl yapılır?

Genel Kurulda yapılan öngörü%mede genel görü%me açılmasına karar ver#l#rse, genel görü%me günü özel gündem hal#nde Danı%-ma Kurulunca bel#rlen#r. Ancak genel görü%men#n yapılaca"ı gün, açılmasına karar ver#lmes#nden #t#baren 48 saatten önce ve 7 tam günden sonra olamaz.

Genel görü%mede #lk söz hakkı, genel görü%me önerges#ndek# b#-r#nc# #mza sah#b# veya onun gösterece"# b#r d#"er #mza sah#b# m#l-letvek#l#ne a#tt#r. Bunun dı%ında genel hükümlere göre hükümet, s#yas# part# grupları ve %ahsı adına #k# m#lletvek#l#n#n konu%ma hak-kı mevcuttur. Genel görü%mede konu%ma süreler#, üyeler #ç#n 10’ar dak#ka; hükümet ve s#yas# part# grupları #ç#n 20’%er dak#kadır.

Genel görü%me sonrasında herhang# b#r karar alınması gerekme-d#"# #ç#n herhang# b#r oylama da yapılmaz.

91. Genel görü%me önerges# nasıl ger# alınır?

Genel görü%me önerges#n#n sah#pler#nce ger# alınab#lmes#, TBMM Ba%kanlı"ına ver#lecek bu yönde b#r önerge #le mümkündür.

Genel görü%me önerges#nde yer alan # mza sah#pler# # mzalarını her zaman ger# çekeb#l#rler. $mzaların çek#lmes# sonrası #mza sayısı 20’n#n altına dü%erse Mecl#s Ba%kanlı"ı önergede yeterl# #mza kal-madı"ı gerekçes#yle önergey# #%lemden kaldırır.

Genel görü%me önerges#n#n ger# alınması örne"# a%a"ıda ver#lm#%-t#r:



........................ konusundak! ......../......../2011 tar!hl! genel görü"me önerges!n! ger! alıyoruz.

Gere#!n! arz eder!z.

Saygılarımızla.

($mza)M!lletvek!l!n!n adı ve soyadı

Seç!m çevres!(Önergedek! tüm !mza sah!b! m!lletvek!ller!)


........................ konusundak! ......../......../2011 tar!hl! ge-nel görü"me önerges!nden !mzamı ger! çek!yorum.

Gere#!n! arz eder!m.

Saygılarımla.


Seç!m Çevres!

C. MECL!S ARA#TIRMASI

92. Mecl#s ara%tırması ne demekt#r?

Mecl#s ara%tırması, yasama organının b#r konuda b#lg# ed#nmek #ç#n kend# #ç#nden olu%turdu"u özel b#r kom#syon el#yle gerçekle%-t#rd#"# b#lg# ed#nme ve denet#m çalı%masıdır.


93. Mecl#s ara%tırması önerges#n#n ta%ıması gereken %artlar nelerd#r?

en az 20 m#lletvek#l# tarafından yazılı b#r önergeyle #steneb#l#r.

veya ba%kanvek#l#n#n adı, soyadı, seç#m çevres# ve # mzası, 20 m#lletvek#l# tarafından ver#len önergede m#lletvek#ller#n#n adı, soyadı, seç#m çevres# ve #mzaları bulunmalıdır.

gen#% ve yoruma açık olmamalıdır.

-ye 500 kel#mey# a%mayacak b#r özet met#n eklenmel#d#r.

-malıdır.

#le #lg#l# olmamalıdır.


..................................... konusunda b!r Mecl!s ara"tırması açılmasını arz eder!z.

Saygılarımızla.




GEREKÇE: ..................................................................................... ............................................................................................................


94. Mecl#s ara%tırması önerges#n#n #zled#$# süreç ned#r?

Mecl#s ara%tırması önerges# genel evrak kaydı alarak Kanunlar ve Kararlar Müdürlü"üne gel#r. Önergen#n #%lemler#, Kanunlar ve Ka-rarlar Müdürlü"ü Denet#m Bürosunca yürütülmekted#r.

Anayasa ve $çtüzük hükümler# çerçeves#nde #ncelenen önergeye (10/…) esas numarası ver#l#r. Önerge, # lk # mza sah#b# m#lletvek#-l#n#n adı ve soyadı, seç#m çevres#, ta%ıdı"ı #mza sayısı # le #çer#"#n# yansıtan özet#, esas numarası, Ba%kanlı"a gel#% tar#h# b#lg#ler#yle

Önerge Genel Kurulda, gündem#n “Ba%kanlı"ın Genel Kurula Su-nu%ları” kısmında okunarak b#lg#ye sunulur ve gündem#n “Genel Görü%me ve Mecl#s Ara%tırması Yapılmasına Da#r Öngörü%meler” kısmında esas numarası sırasına göre yer alır.

95. Mecl#s ara%tırması kom#syonu nasıl kurulur ve çalı%ır?

Mecl#s ara%tırması açılıp açılmayaca"ı hususu genel görü%me usulüne tab#d#r. Genel Kurulda yapılan görü%me sonunda, Mec-l#s ara%tırması açılıp açılmamasına #%aretle oylama yapılarak karar ver#l#r.

Mecl#s ara%tırması açılmasına karar ver#l#rse b#r kom#syon kurulur. Bu kom#syonun üye sayısı, görev süres# ve gerekt#"#nde Ankara dı%ında da çalı%ab#lece"# hususları Ba%kanlı"ın öner#s#yle oylana-rak Genel Kurulca kararla%tırılır. Kom#syonda s#yas# part# grupları güçler# oranında tems#l ed#l#rler.

Mecl#s ara%tırması kom#syonu bakanlıklardan, d#"er kamu kurum-larından, mahall# #darelerden, ün#vers#telerden, kamu #kt#sad# te-%ebbüsler#nden, özel kanun #le veya özel kanunun verd#"# yetk#ye dayanılarak kurulmu% banka ve kurulu%lardan, kamu kurumu n#-tel#"#ndek# meslek kurulu%larından ve kamu yararına çalı%an der-neklerden b#lg# #stemek ve buralarda #nceleme yapmak, #lg#l#ler#n# ça"ırıp b#lg# almak yetk#s#ne sah#pt#r.

Mecl#s ara%tırması kom#syonları 3 ay görev yaparlar. Kom#syona çalı%malarını tamamlayamaması hal#nde Genel Kurulca 1 aylık ek b#r süre ver#l#r. Kom#syon, bu kes#n süre sonunda da çalı%masını tamamlayamaması hal#nde 15 gün #ç#nde ara%tırmanın tamamla-namaması nedenler# veya o ana kadar varılan sonuçları üzer#nde


Genel Kurulda görü%me açılır. Genel Kurul bu görü%meyle yet#ne-b#lece"# g#b# yen# b#r kom#syon da kurab#l#r.

Mecl#s ara%tırması kom#syonu raporunda, # ncelenen konunun mevcut durumu, boyutları, sorunun nedenler# ve alınması gere-ken önlemler tüm yönler#yle yer alır. Bastırılan rapor da"ıtıldıktan sonra üzer#nde genel görü%me açılır.

Genel Kurulun rapor üzer#nde yapaca"ı genel görü%mede #lk söz hakkı, Mecl#s ara%tırması önerges#ndek# b#r#nc# # mza sah#b# veya onun gösterece"# b#r d#"er #mza sah#b# m#lletvek#l#ne a#tt#r. Bunun dı%ında kom#syon, hükümet, s#yas# part# grupları ve %ahsı adına #k# m#lletvek#l#n#n konu%ma hakkı mevcuttur. Konu%ma süreler# genel hükümlere tab#d#r. Kom#syon raporları Tutanak Derg#s#nde yayım-lanmakta ve #nternet ortamına açılmaktadır.

D. MECL!S SORU#TURMASI

96. Mecl#s soru%turması ne demekt#r?

Mecl#s soru%turması, Ba%bakan veya bakanların görevler# sırasın-da ve görevler# # le # lg#l# olarak #%lem#% oldukları suçlardan dolayı, Anayasa Mahkemes#n#n Yüce D#van sıfatıyla yaptı"ı yargılamanın ba%lamasını sa"layan ve b#zzat yasama organı tarafından yer#ne get#r#len hukuk# sürec# #fade eder.

97. Mecl#s soru%turması önerges#n#n ta%ıması gereken %artlar nelerd#r?

Mecl#s soru%turması açılması TBMM üye tamsayısının en az 1/10’unun (55) verece"# b#r önerge #le #steneb#l#r.

Önergede muhatap ba%bakan veya #lg#l# bakanların, görevler#yle #lg#l# hang# suçu #%led#kler#, bu suçların hang# mevzuat hükmüne aykırı oldu"u, madde ve gerekçe göster#lmek suret#yle bel#rt#lme-s# gerek#r.



......................... Bakanı hakkında b!r Mecl!s soru"turması açılmasını arz eder!z.

Saygılarımızla.




GEREKÇE: ....................................................................................

98. Mecl#s soru%turması önerges#n#n #zled#$# süreç ned#r?

-nel Kurulda okunur. Mecl#s soru%turmasının açılıp açılmamasına, TBMM Ba%kanlı"ına gel#% tar#h#nden #t# baren 1 ay # çer#s#nde ya-pılacak görü%me sonucunda TBMM Genel Kurulu tarafından g#zl# oyla karar ver#l#r.

Bu görü%mede # lk # mza sah#b# veya onun gösterece"# b#r d#"er #mza sah#b# # le üç m#lletvek#l# ve hakkında Mecl#s soru%turması açılması # stenen Ba%bakan veya bakanın konu%ma hakkı vardır. Konu%ma süreler# genel hükümlere tab#d#r.

Buradak# oylamada n#tel#kl# ço"unluk aranmayıp ola"an karar ye-ter sayısı #le yet#n#lmekted#r.


KabulKom#syon kurulması Ret

Gündem

En az 55 M#lletvek#l#

Mecl#s Ba%kanlı$ı

Genel Kurulda görü%me

99. Mecl#s soru%turması kom#syonu nasıl kurulur ve çalı%ır?

Mecl#s soru%turması açılmasına karar ver#lmes# hal#nde, Mecl#stek# s#yasî part#ler#n güçler# oranında kom#syona vereb#lecekler# üye sayısının üç katı olarak gösterecekler# adaylar arasından her part# #ç#n ayrı ayrı ad çekme suret#yle kurulacak 15 k#%#l#k Mecl#s soru%-turması kom#syonu olu%turulur.

veya karara katılmasına engel olu%turacak durumlarda bulunan, önergede # mzası bulunan veya bu konuda görü%ünü açıklamı% bulunan m#lletvek#ller# kom#syona üye olamazlar.

Mecl#s soru%turması kom#syonu, Genel Kurul kararıyla olu%turul-duktan sonra yapaca"ı #lk toplantıda ba%kan, ba%kanvek#l#, sözcü

Mecl#s soru%turması kom#syonu, raporunu kurulu%undan #t#baren 2 ay #ç#nde ver#r. Soru%turmanın b#t#r#lememes# hal#nde, kom#syo-na 2 aylık yen# ve kes#n b#r süre ver#l#r.

Mecl#s soru%turması kom#syonu, üye tamsayısının salt ço"unlu"u #le toplanır ve toplantıya katılanların salt ço"unlu"u #le karar ve-r#r.

Kom#syonun çalı%maları g#zl#d#r. Da#m# kom#syonların aks#ne Mec-l#s soru%turması kom#syonunun toplantı ve çalı%malarına kend# üyeler# dı%ındak# m#lletvek#ller# katılamazlar.


Mecl#s soru%turması kom#syonu kamu kurum ve kurulu%ları #le özel kurulu%lardan konu #le #lg#l# b#lg# ve belgeler# #steyeb#l#r; ge-rekl# gördükler#ne el koyab#l#r; Bakanlar Kurulunun bütün vasıta-larından faydalanab#l#r; Bakanlar Kurulu üyeler#n#, d#"er # lg#l#ler#, tanık ve b#l#rk#%#ler# d#nleyeb#l#r. Kom#syon, na#p veya #st#nabe yolu #le adlî merc#lerden yardım # steyeb#l#r. Ayrıca Ceza Muhakemes# Kanununun tanıklarla, b#l#rk#%#lerle, zapt ve arama # le # lg#l# olarak adlî merc#lere verd#"# hürr#yetler# kısıtlayıcı yetk#ler#n genel hü-kümler çerçeves#nde kullanılmasını, gerekçes#n# b#ld#rmek sure-t#yle görevl# adlî merc#den yazıyla #steyeb#l#r.

Kom#syon, hakkında Mecl#s soru%turması açılması # sten#len Ba%-bakan veya bakanın savunmasını alır. Bununla # lg#l# olarak talep edece"# belgeler# tem#n ett#r#r.

Kom#syon, gerekt#"#nde alt kom#syonlar kurarak Ankara dı%ında çalı%ma kararı alab#l#r.

100. Mecl#s soru%turması kom#syonu raporu nasıl görü%ülür ve hukuk# sonucu ned#r?

Mecl#s soru%turması kom#syonu raporu, Ba%kanlı"a ver#ld#"# tar#h-ten #t#baren 10 gün #ç#nde bastırılarak hakkında soru%turma açıl-ması #stenen Ba%bakan veya bakana derhal gönder#l#r ve TBMM üyeler#ne da"ıtılır. Rapor, üyelere da"ıtımından #t# baren 10 gün #ç#nde görü%ülür.

Mecl#s soru%turması kom#syonu tarafından hazırlanan rapor Yüce D#vana sevk veya sevk etmeme %ekl#nde ortaya çıkab#l#r.

Kom#syonun Yüce D#vana sevk yönündek# raporları #le Genel Ku-rulun Yüce D#vana sevk kararlarında hang# ceza hükmüne daya-nıldı"ı bel#rt#l#r.

Kom#syonun Yüce D#vana sevk etmeme yönündek# raporlarının redd#, ancak, Yüce D#vana sevke da#r ver#len ve sevk kararının han-g# ceza hükmüne dayanıldı"ını gösteren b#r önergen#n kabulüyle mümkün olur.

Mecl#s soru%turması kom#syonu raporunun görü%mes#nde, ko-m#syona, %ahısları adına altı m#lletvek#l#ne ve o sırada görevde bu-lunsun veya bulunmasın hakkında soru%turma açılması # stenen Ba%bakan veya bakana söz ver#l#r. Son söz, hakkında soru%turma


açılması #stenen Ba%bakan veya bakana a#tt#r ve süres# sınırlandı-rılamaz. TBMM $çtüzü"ü raporun görü%ülmes# sırasında k#mler#n söz taleb#nde bulunaca"ını bel#rtm#% olmakla b#rl#kte s#yas# part# grupları #le hükümete söz hakkı tanımamı%tır. S#yas# part# grupları açısından bu durum Anayasadak# yasaklamanın b#r sonucudur.

Görü%meler tamamlandıktan sonra kom#syon raporu Genel Ku-rulca g#zl# oyla karara ba"lanır. Bu oylamada üye tam sayısının salt ço"unlu"unun g#zl# oyuyla karar ver#lmekted#r.

TBMM’ce Yüce D#vana sevk kararı alınırsa dosya, en geç 7 gün #ç#n-de Ba%kanlıkça d#z# pusulasına ba"lanarak Anayasa Mahkemes# Ba%kanlı"ına gönder#l#r.

TBMM’n#n Yüce D#vana sevk kararı kes#nd#r.

Görevde bulunan ba%bakanın Yüce D#vana sevk kararı #le b#rl#kte hükümet#n görev# resen sona ermekte, buna kar%ılık bakanın sa-dece kend#s#n#n görev# b#tmekted#r.

E. GENSORU

101. Gensoru ned#r?

Gensoru, Bakanlar Kurulunun genel pol#t#kası ya da b#r bakanın kend# bakanlı"ında #zled #"# pol#t#ka ve uygulamalar hakkında Mecl#sçe yapılan b#r denet#m yoludur. Görü%meler sonunda ve-r#lecek b#r güvens#zl#k önerges# veya Bakanlar Kurulunun güven #stem# üzer#ne, Ba%bakanın, b#r bakanın ya da hükümet#n dü%ürül-mes#ne kadar varab#len sonuçları #le hükümet üzer#nde do"rudan etk#l# b#r denet#m aracıdır.

102. Gensoru önerges#n#n ta%ıması gereken %artlar nelerd#r?

m#lletvek#l#n#n #mzasıyla ver#l#r. Önergede m#lletvek#ller#n#n adı, soyadı, seç#m çevres# ve #mzası bulunmalıdır.


-n# 500 kel#meden fazla #se önergeye 500 kel#mey# a%mayacak b#r özet met#n eklenmel#d#r. Önerge Genel Kurulda okunurken bu özet esas alınır.


.......................................... Bakanı hakkında b!r gensoru açılmasını arz eder!z.

Saygılarımızla.




GEREKÇE: .....................................................................................

103. Gensoru önerges#n#n #zled#$# süreç ve görü%ülme usulü nasıldır?

Gensoru önerges#, ver#l#%#nden sonrak# 3 gün #ç# nde Ba%kanlık-ça bastırılarak üyelere da"ıtılır; da"ıtılmasından #t#baren 10 gün #ç#nde gündeme alınıp alınmayaca"ı görü%ülür. Bu görü%mede ancak, önerge sah#pler#nden b#r#, s#yas# part# grupları adına b#rer m#lletvek#l#, Bakanlar Kurulu adına Ba%bakan veya b#r bakan ko-nu%ab#l#r.

Gündeme alma kararı #le b#rl#kte, gensorunun görü%ülme günü de bell# ed#l#r; ancak gensorunun görü%ülmes#, gündeme alma kara-rının ver#ld#"# tar#hten ba%layarak 2 gün geçmed#kçe yapılamaz ve 7 günden sonraya bırakılamaz.


En az20 m#lletvek#l# S#yas# Part# Grubu Hükümet

MECL!S BA&KANLI"I

GÜNDEM

Gündeme alınıp alınmamasına #l#%k#n

görü%me

Kabul Ret

Görü%me veoylama

Ret

KabulGörevden dü%me

Gensoru görü%meler# sırasında üyeler#n veya grupların verecek-ler# gerekçel# güvens#zl#k önergeler# veya Bakanlar Kurulunun gü-ven #ste"#, 1 tam gün geçt#kten sonra oylanır. Oylamada sadece güvens#zl#k oyları sayılır ve Bakanlar Kurulunun veya b#r bakanın dü%ürüleb#lmes#, üye tamsayısının salt ço"unlu"u (276) #le olur.

*. BÖLÜMTBMM’DE YAPILAN SEÇ!MLER,



*. BÖLÜMTBMM’DE YAPILAN SEÇ!MLER,



A. TBMM’DE YAPILAN SEÇ!MLER

104. TBMM’n#n yaptı$ı seç#mler nelerd#r?

TBMM tarafından yapılan seç#mler #k# kısma ayrılab#l#r. Bu seç#m-ler#n b#r kısmı TBMM Ba%kanlık D#vanı ve kom#syonlara üye seç#-m#nde oldu"u g#b# Mecl#s #ç#ndek# kurumlara yapılan seç#mlerd#r. Söz konusu seç#mler#n nasıl gerçekle%t#r#ld#"# “Yasamayla $lg#l# Te-mel Kurumlar” bölümünde açıklanmı%tır. Bunun dı%ında TBMM’de Sayı%tay, Radyo ve Telev#zyon Üst Kurulu ve Anayasa Mahkemes# üyel#kler# #ç#n seç#m yapılmaktadır.

105. Anayasa Mahkemes#ne üye nasıl seç#l#r?

17 üyeden olu%an Anayasa Mahkemes#n#n 3 üyes# TBMM tarafın-dan seç#l#r. TBMM 2 üyey# Sayı%tay Genel Kurulunun kend# ba%kan ve üyeler# arasından, her bo% yer #ç#n gösterecekler# 3’er aday #ç#n-den, 1 üyey# # se baro ba%kanlarının serbest avukatlar arasından gösterecekler# 3 aday #ç#nden g#zl# oylama # le seçer. Bu seç#mde her üyel#k #ç#n #lk oylamada üye tamsayısının 2/3’ü (367) ve #k#nc# oylamada üye tam sayısının salt ço"unlu"u (276) aranır. $k#nc# oy-lamada salt ço"unluk sa"lanamazsa bu oylamada en çok oy alan #k# aday #ç#n üçüncü oylama yapılır. Bu oylamada en çok oy alan aday üye seç#lm#% olur.

106. Radyo ve Telev#zyon Üst Kurulu (RTÜK) üyeler# nasıl seç#l#r?RTÜK, TBMM tarafından seç#len 9 üyeden olu%ur. RTÜK üyeler#n#n görev süres# 6 yıldır. Üyeler#n 1/3’ü 2 yılda b#r yen#len#r. Üyeler#n görev süreler#n#n b#t#m#nden 2 ay önce; üyel#klerde herhang# b#r

-%alma tar#h#nde TBMM tat#lde #se tat#l#n b#t#m#nden #t#baren 1 ay #ç#nde aynı usulle seç#m yapılır. Bu seç#mlerde, bo%alan üyel#kle-r#n s#yasî part# gruplarına da"ılımı, # lk seç#mde s#yasî part# grup-ları kontenjanından seç#len üye sayısı ve s#yasî part# gruplarının

bo%alma sebeb#yle yapılan seç#mlerde seç#len üyeler, yerler#ne se-ç#ld#kler# üyeler#n görev süres#n# tamamlar. Seç#m #ç#n, s#yasî part# gruplarının üye sayısı oranında bel#rlenecek üye sayısının # k#%er katı aday göster#l#r ve Üst Kurul üyeler# bu adaylar arasından her


s#yasî part# grubuna dü%en üye sayısı esas alınmak suret#yle TBMM Genel Kurulunca seç#l#r. Üst Kurul üyeler#n#n seç#m#, adayların be-

107. Sayı%tay B#r#nc# Ba%kanı ve üyeler# nasıl seç#l#r?

Sayı%tay B#r#nc# Ba%kan ve üyeler#n#n seç#m# 6085 sayılı Sayı%tay Kanununda düzenlenm#%t#r. Anılan Kanuna göre, seç#lecek B#r#nc# Ba%kan ve üye sayısının dört katı kadar aday Sayı%tay Genel Kuru-lu tarafından bel#rlen#p TBMM Ba%kanlı"ına sunulur. TBMM Genel Kurulunda yapılacak Sayı%tay Ba%kanlı"ı ve Sayı%tay üyel#"# se-ç#mler# #ç#n gerekl# de"erlend#rmeler# yapmak ve aday bel#rlemek üzere “Sayı%tay Ba%kanı ve Üyeler# Ön Seç#m Geç#c# Kom#syonu” kurulur. Ön Seç#m Geç#c# Kom#syonu, Plan ve Bütçe Kom#syonu üyeler# arasından bel#rlenen onbe% k#%#den olu%ur. Plan ve Bütçe Kom#syonu Ba%kanı, kend# s#yas# part# grubunun kontenjanından Ön Seç#m Geç#c# Kom#syonuna katılır ve ba%kanlık eder. Ön Seç#m Geç#c# Kom#syonu salt ço"unluk # le toplanır. Aday seç#mler# g#zl# oyla yapılır. Aday seç#leb#lmek #ç#n #lk turda üye tam sayısının salt ço"unlu"u, #k#nc# turda oylamaya katılanların salt ço"unlu"u ara-nır. $lk #k# oylamada sonuç alınamadı"ı takd#rde, üçüncü oylama-da geçerl# oyların en yükse"#n# alanlar seç#lm#% sayılır. Adayların bel#rlenmes# sırasında oylarda e%#tl#k olması hal#nde, e%#t oy alan-lar arasında yen#den oylama yapılır. Ön Seç#m Geç#c# Kom#syonu tarafından bo% üyel#k sayısının #k# katı olarak bel#rlenen adayların #s#mler#, TBMM Genel Kuruluna sunulur. Genel Kuruldak# oylama-larda adayların adlarının kar%ısındak# özel yer #%aretlenmek sure-t#yle g#zl# oylama yapılır. Seç#lecek üyeler#n sayısından fazla ver#-len oylar geçers#z sayılır.

B. TUTANAKLAR

108. Tutanak ned#r ve nasıl tutulur?

Genel Kurul ve kom#syon görü%meler# sırasında yapılan konu%ma-

Genel Kurul ve kom#syonlarda görevl# stenogra!arca, görü%me-lere katılan m#lletvek#ller#n#n kürsüden yaptıkları konu%malar ve yerler#nden söyled#kler# sözler not ed#l#r. Tutanak yazılırken, ste-


nogra!arın tuttukları steno notları ve elektron#k kayıt c#hazıyla tesp#t ed#len ses kayıtları esas alınır ve yazıya dökülerek tam tu-

109. Tutanakta düzeltme nasıl yapılır?

Tutanakta düzeltme $çtüzü"ün 58 ve 155. maddeler#ne göre yapı-lır. Ancak üzer#nde düzelt#lme yapılmak #sten#len #fadeler tutanak-tan çıkartılmaz; öncek# # fade tutanakta yer#nde kalmakla b#rl#kte düzelt#len #fadeler de tutana"a geç#r#l#r.

$çtüzü"ün 58. maddes#ne göre, b#r m#lletvek#l# veya bakan, kend#-s#ne a#t olup geçen b#rle%#m tutana"ında yer alan b#r açıklaması-nın düzelt#lmes# #ç#n b#r sonrak# b#rle%#mde 5 dak#kayı geçmemek üzere söz alab#l#r.

$çtüzü"ün 155. maddes#ne göre #se tutana"ın bastırılıp da"ıtılma-sından ba%layarak, 15 gün #çer#s#nde, üyeler gereken düzeltmele-r#n yapılması #ç#n Ba%kanlı"a ba%vurab#l#rler.

C. PARLAMENTER D!PLOMAS!

110. Parlamenter d#plomas# ned#r?

Parlamentonun ve parlamenterler#n uluslararası #l#%k#ler alanında katıldı"ı faal#yetler parlamenter d#plomas# olarak tanımlanab#l#r. D#plomas#n#n #%levler#n#n tems#l, b#lg#, #let#%#m ve müzakere oldu-"u dü%ünüldü"ünde; parlamenterler#n/parlamentoların uluslara-rası faal#yetler# ve/veya genel kurul ve kom#syonlarda uluslararası #l#%k#lerle # lg#l# faal#yetler# d#plomas# olarak n#telend#r#leb#l#r. Par-lamenter d#plomas#n#n tara!arından b#r#n#n parlamento/parla-menter olması yeterl#d#r. Bu kapsamda, uluslararası parlamenter örgütler#n faal#yetler#, # k# tara!ı parlamenter gruplar (özell#kle dostluk grupları), uluslararası anla%malar, dı% pol#t#ka # le # lg#l# ko-m#syonlarının faal#yetler#, dı% pol#t#ka konularını ele alan genel ku-rul görü%meler#, ba%ka ülkelerdek# seç#mler# #zleyen parlamenter faal#yetler, parlamenter d#plomas# faal#yetler# arasında göster#le-b#l#r.

TBMM’n#n dı% #l#% k#ler#, 3620 sayılı TBMM’n#n Dı% $l#%k#ler#n#n Dü-zenlenmes# Hakkında Kanun çerçeves#nde yürütülmekted#r.


111. Parlamentolar arası b#rl#k grupları nelerd#r?

TBMM’de yer alan uluslararası gruplar %unlardır:

Akden#z Parlamenter Asambles# (AKDEN!ZPA): 26 ülkeden 130 parlamenterden olu%ur. TBMM 5 üye #le tems#l ed#lmekte-d#r. Genel Kurulu her yıl b#r kez farklı ülkelerde toplanmakta-dır.

Asya Parlamenter Asambles# (ASYAPA): 41 ülkeden 206 par-lamenterden olu%ur. TBMM 5 üye #le tems#l ed#lmekted#r. Genel Kurulu her yıl b#r kez farklı ülkelerde toplanmaktadır.

Avrupa Akden#z Parlamenter Asambles# (AAPA): AB ve 11 Akden#z ülkes#nden 280 parlamenterden olu%ur. TBMM 6 üye #le tems#l ed#lmekted#r. Genel Kurulu yılda b#r kez toplanmak-tadır.

Avrupa Güvenl#k ve !&b#rl#%# Te&k#latı Parlamenter Asamb-les# (AG!TPA): 55 ülkeden 320 parlamenterden olu%ur. TBMM 8 üye # le tems#l ed#lmekted#r. Kı% Genel Kurulu V#yana’da yaz Genel Kurulu #se farklı ülkelerde toplanmaktadır.

Avrupa Konsey# Parlamenter Asambles# (AKPM): 47 ülkeden 321 parlamenterden olu%ur. TBMM 12 üye #le tems#l ed#lmekte-d#r. Genel Kurulu yılda dört kez Fransa’nın Strazburg kent#nde toplanmaktadır.

!slam Konferansı Örgütü Parlamento B#rl#%# (!KÖPAB): 50 ülkeden 250 parlamenterden olu%ur. TBMM 5 üye # le tems#l ed#lmekted#r. Genel Kurulu 2 yılda b#r kez farklı ülkelerde top-lanmaktadır.

Karaden#z Ekonom#k !&b#rl#%# Parlamenter Asambles# (KE-!PA): 12 ülkeden 76 parlamenterden olu%ur. TBMM 9 üye #le tems#l ed#lmekted#r. Genel Kurulu yılda #k# kez farklı ülkelerde toplanmaktadır.

NATO Parlamenter Asambles# (NATOPA): 28 ülkeden 257 parlamenterden olu%ur. TBMM 12 üye # le tems#l ed#lmekted#r. Genel Kurulu yılda #k# kez farklı ülkelerde toplanmaktadır.

Parlamentolararası B#rl#k (PAB): 157 ülkeden 1500’e yakın parlamenterden olu%ur. TBMM 8 üye # le tems#l ed#lmekted#r. Genel Kurulu her yıl b#r kez farklı ülkelerde toplanmaktadır.

Türk D#l# Konu&an Ülkeler Parlamenter Asambles# (TÜRKPA): 4 ülkeden 28 parlamenterden olu%ur. TBMM 7 üye # le tems#l ed#lmekted#r. Genel Kurulu her yıl b#r kez farklı ülkelerde toplanmaktadır.


Türk#ye-AB Karma Parlamento Kom#syonu (KPK): Avrupa Parlamentosu ve TBMM’den 25’er parlamenterden olu%ur. Yılda üç kez Türk#ye ve Belç#ka’da dönü%ümlü olarak toplanmakta-dır.

Uluslararası asamblelerde TBMM’y# tems#l edecek üyeler mensup oldukları s#yas# part# grubunun # çyönetmel#k hükümler#ne göre aday göster#l#rler. Bu adaylar TBMM Ba%kanlı"ınca Genel Kurulun b#lg#s#ne sunulmakla seç#lm#% sayılmaktadırlar.

Ulusal grupların görev süreler# TBMM’n#n çalı%ma dönem# olarak kabul ed#len Ba%kanlık D#vanı ve kom#syonların görev süres#d#r. B#r#nc# ve #k#nc# dönem 2’%er yıllık sürey# kapsar.

Uluslararası asambleler, yılda en az b#r kez genel kurul hal#nde, b#r kez de kom#teler olarak toplanmaktadır. Bunlara #lave toplantılar da yapılab#lmekted#r.

TBMM’den uluslararası toplantılara katılacak olan m#lletvek#lle-r#n#n Fransızca veya $ng#l#zce’y# veyahut g#tmeler# bah#s konusu olan toplantıda kullanılacak d#llerden b#r#n# #y# b#lmeler# gerek-mekted#r.

112. Dostluk grupları nelerd#r?

Ülkeler arasında yakınla%ma ve sam#m# #%b#rl#"#n#n dostluk gerek-ler#yle pek#%t#r#lmes# #ç#n parlamentolar arası dostluk grupları ku-rulmaktadır.

Dostluk grupları, TBMM Genel Kurulundan alınan karar üzer#ne kurulurlar ve TBMM’n#n bütün üyeler#ne açıktırlar. B#r dostluk grubunun kurulması #ç#n en az 10 m#lletvek#l#n#n ba%vurması ön %arttır.

23. Yasama Dönem#nde 105 adet dostluk grubu kurulmu%tur.

Dostluk grupları ve yabancı parlamentolara z#yaret amacı #le g#de-cek heyet üyeler#nde yabancı d#l %artı aranmaz.


KAYNAKÇA

Abdulhak#mo"ulları, Erdal, “Türk Anayasa Hukukunda Parlamento (Mecl#s) Kararlarının Yargısal Denet#m# Sorunu”, Yasama Derg#s#, Sayı 5, N#san-Mayıs-Haz#ran 2007.

Akta%, Kad#r, “Türk#ye Büyük M#llet Mecl#s# D#lekçe Kom#syonu Örne"#nde Elektron#k Devlet Uygulamaları”, Yasama Derg#s#, Sayı 11, Ocak-'ubat-Mart-N#san 2009.

Akta%, Kad#r, TBMM Uygulaması Anlatımıyla Yasama Dokunulmazlı%ı, Ada-let Yayınev#, 2009.

Akta%, Kad#r, “Yasama Dokunulmazlı"ı Kurumunun Türk#ye ‘dek# Gel#%#m#”, Ya-sama Derg#s#, Sayı 3, Ek#m-Kasım-Aralık 2006.

Araç, $brah#m ve 'eref $ba, “Türk#ye’de Yasa Öner#s# Hazırlama ve Norm Koyma Tekn#"# ve Yasamacı Mesle"#n#n N#tel#kler# Üzer#ne”, A.Ü. SBF Derg#s#, 58/3, 2003.

Araç, $brah#m ve Hasan Er#kl#, “Anayasanın 87’nc# Maddes#ne Göre Kabulünde N#tel#kl# Ço"unluk Aranması Gereken Af Kanunları”, Yasama Derg#s#, Sayı 1, N#san-Mayıs-Haz#ran 2006.

Aydın, Mehmet Al#, “B#r Kar#yer Meslek Grubu Olarak Uzmanlık ve Türk#ye Büyük M#llet Mecl#s# Örne"#: Yasama Uzmanlı"ı”, Yasama Derg#s#, Sayı 2, Temmuz-A"ustos-Eylül 2006.

Aydın, Mehmet Al#, “M#lletvek#l# Adaylarının Bel#rlenme Usulü ve Önseç#m”, Ya-sama Derg#s#, Sayı 5, N#san-Mayıs-Haz#ran 2007.

Bakırcı, Fahr#, “Kod Yasa-Çerçeve Yasa Ayrımı Üzer#ne”, Ankara Ün#vers#tes# Hukuk Fakültes# Derg#s#, C#lt: 54, Sayı: 3, 2005.

Bakırcı, Fahr#, TBMM’n#n Çalı&ma Yöntem#, Ankara, $mge Yayınev#, 2000.

Bakırcı, Fahr#, “Yasalarda ve Yasa Maddeler#nde Geç#c#l#k Üzer#ne”, Mecl#s Bül-ten#, Kasım 2004.

Bakırcı, Fahr#, “Mecl#s Üyeler#n#n Aylık ve D#"er Ödenekler#”, Yasama Derg#s#, Sayı 3, Ek#m-Kasım-Aralık 2006.

Bakırcı, Fahr#, “TBMM Ba%kanının Görev Süres# Üzer#ne”, Mülk#yel#ler B#rl#%# Derg#s#, C#lt 11, Sayı 202.

Bakırcı, Fahr#, “TBMM Ba%kanının Görev Süres# Üzer#ne (2)”, Yasama Derg#s#, Sayı 6, Temmuz-A"ustos-Eylül 2007.

Bakırcı, Fahr#, “Mecl#s Üyeler#n#n Emekl#l#k ve D#"er Sosyal Hakları”, Yasama Derg#s#, Sayı 5, N#san-Mayıs-Haz#ran 2007.

Bakırcı, Fahr#, Türk#ye Büyük M#llet Mecl#s#n#n Yapı ve !&ley#&# !le !lg#l# Ana-yasa Mahkemes# Kararları (2 C#lt), TBMM Basımev#, 2011.

Ba%lar, Kemal, “Anayasa Mahkemes#n#n Yasama Yetk#s#n#n Genell#"# $lkes# #le $l-g#l# B#r Kararının Dü%ündürdükler#”, Yasama Derg#s#, Sayı 7, Ek#m-Kasım-Aralık 2007.


Bayram, Erd#n, “Kanun S#stemat#"#nde Madde”, Yasama Derg#s#, Sayı 8, Ocak-'ubat-Mart-N#san 2008.

Beder, Bülent ve Altund#%, Mehmet, “Yasama ve Yürütme Fonks#yonlarının Yargı Ba"ımsızlı"ına Müdahales#”, Yasama Derg#s#, Sayı 13, Eylül-Ek#m-Kasım-Aralık 2009.

B#çer, Mustafa ve Yılmaz, H. Hakan, “Parlamentonun Kamu Pol#t#kası Olu%tur-ma ve Planlama Sürec#ndek# Konumunun Yen# Kamu Mal# Yönet#m S#stem# Çerçeves#nde De"erlend#r#lmes#”, Yasama Derg#s#, Sayı 13, Eylül-Ek#m-Kasım-Aralık 2009.

B#l#r, Faruk, Türk#ye’de M#lletvek#ll#%# ve M#lletvek#ll#%#n#n Sona Ermes#, An-kara, Nobel Yayınev#, 2001.

B#l#r, Faruk, “Adaylık ve Mecl#s’te Yen#lenme”, Yasama Derg#s#, Sayı 9, Mayıs-Haz#ran-Temmuz-A"ustos 2008.

Bozkurt, Rauf ve $ba, 'eref, 100 Soruda Parlamento: Türk Parlamento Hu-kukuna G#r#&, Ankara, Nobel, 2004.

Bülbül, Mahmut, “B#r Parlamenter Denet#m Yolu Olarak TBMM’de Yazılı Soru”, Yasama Derg#s#, Sayı 4, Ocak-'ubat-Mart 2007.

Bülbül, Mahmut, “TBMM’n#n B#lg# Ed#nme Yollarından Sözlü Soru Önergeler#-n#n Cevaplandırılması”, Yasama Derg#s#, Sayı 3, Ek#m-Kasım-Aralık 2006.

Çakın, Akın, “Yasa Yapma Sürec# ve Sosyal Kontrol ('e&a!ık ve Katılım)”, Yasa-ma Derg#s#, Sayı 9, Mayıs-Haz#ran-Temmuz-A"ustos 2008.

Çek#ç, Onur, “Türk Parlamento Hukukunda Yasama $%lem# ve Türler# ve D#"er ($s#ms#z) Yasama Türler#”, Yasama Derg#s#, Sayı 12, Mayıs-Haz#ran-Temmuz-A"ustos 2009.

Çel#ker, Ercan, “Plan ve Bütçe Kom#syonu: Gel#%#m# ve Yasama Sürec#ndek# $%le-v#”, Yasama Derg#s#, Sayı 2, Temmuz-A"ustos-Eylül 2006.

Ç#ftepınar, Remz#, Yasama Sürec#nde Plan ve Bütçe Kom#syonunun Yer# ve Etk#nl#%#, TBMM Kültür, Sanat ve Yayın Kurulu Yayınları, No: 120, Ankara, 2007.

Ç#nar, Ahmet, “Parlamento Çalı%malarında Sata%ma ve Açıklama Hakkı”, Yasa-ma Derg#s#, Sayı 3, Ek#m-Kasım-Aralık 2006.

Daver, Bülent : “Kanunla $lg#l# Meseleler Üzer#ne B#r Sem#ner”, S#yasal B#lg#ler Fakültes# Derg#s#, C:XVI, S:4, Ankara, 1961.

Durgun, 'enol, Batı Demokras#ler#nde Ve Türk#ye’de Parlamenter Yapılar Ve Parlamenterler#n Tems#l Gücü, Alter Yayınev#, 2005.

El#bol, Yasem#n, “Türk#ye Büyük M#llet Mecl#s#n#n Dı% $l#%k#ler#”, Yasama Derg#s#, Sayı 10, Eylül-Ek#m-Kasım-Aralık 2008.

Em, Al#, Kanunların ve !dar# Düzenley#c# Tasarru'arın Yapım Tekn#%#, Anka-ra, Turhan Yayınev#, 2003.

Er#kl#, Hasan ve Havvana Yapıcı Kaya, “Avrupa B#rl#"# Üyes# Ülke Uygulamaları Çerçeves#nde TBMM’de Kanun Tasarı ve Tekl#!er#n#n Kom#syonlara Havales#” Gaz# Ün#vers#tes# Hukuk Fakültes# Derg#s#, C#lt 14, Yıl 2010, Sayı 2.


Ero"lu $zzet, $nsan Haklarının Parlamenter Denet#m#, TBMM Kültür, Sanat ve Yayın Kurulu Yayınları, No:127, Ankara, 2007.

Ero"lu, $zzet, “$nsan Haklarının Korunmasında Mecl#s Ara%tırması”, Yasama Derg#s#, Sayı 5, N#san-Mayıs-Haz#ran 2007.

Ero"lu, $zzet, “TBMM $nsan Haklarını $nceleme Kom#syonu”, Yasama Derg#s#, Sayı 2, Temmuz-A"ustos-Eylül 2006.

Ero"lu, $zzet, “Türk#ye Büyük M#llet Mecl#s# Danı%ma Kurulu, Tar#h# Sürec# ve $%-ley#%#”, Yasama Derg#s#, Sayı 7, Ek#m-Kasım-Aralık 2007.

Ero"lu, $zzet, “Türk#ye Büyük M#llet Mecl#s# Danı%ma Kurulunun $%levler#”, Yasa-ma Derg#s#, Sayı 8, Ocak-'ubat-Mart-N#san 2008.

Ero"lu, $zzet, “1982 Anayasası Dönem#nde Uluslararası Anla%maların TBMM’de Görü%ülmes# ve Denet#m#”, Türk#ye Adalet Akadem#s# Derg#s#, C#lt 2, Yıl 2, Sayı 4, 20.1.2011

E%en, Ham#t, “Parlamento Hukuku Açısından Ba%kanlık D#vanı’nın Konumu, Görevler# ve Yetk#ler#”, Yasama Derg#s#, Sayı 4, Ocak-'ubat-Mart 2007.

Feyz#o"lu, Met#n, “Yasama Dokunulmazlı"ı Üzer#ne Dü%ünceler” Türk Hukuk S#tes# web sayfası, http://www.turkhukuks#tes#.com/makale_114.htm, Er#%#m tar#h# 13.9.2007.

Gökçe, Al# Fuat, “Türk#ye Büyük M#llet Mecl#s#’n#n Yürütmey# Denetlemes#n-de Mecl#s Ara%tırması Kom#syonlarının $% levsell#"#”, Yasama Derg#s#, Sayı 11, Ocak-'ubat-Mart-N#san 2009.

Gökç#men, Semra ve Has, Volkan, “$çtüzü"ün 87’nc# Maddes# Çerçeves#nde De-"#%#kl#k Önergeler#”, Yasama Derg#s#, Sayı 1, N#san-Mayıs-Haz#ran 2006.

Gökç#men, Semra, ”Ülkem#zde Kadınların S#yasal Hayata Katılım Mücadeles#”, Yasama Derg#s#, Sayı 10, Eylül-Ek#m-Kasım-Aralık 2008.

Gözler, Kemal, “Anayasa De"#%#kl#"# Kanunları Üzer#nde Cumhurba%kanının Yetk#ler#”, Ankara Barosu Derg#s#, Yıl 59, Sayı: 2001/4.

Gözler, Kemal, “Halkoylamasıyla Kabul Ed#len Anayasa De"#%#kl#"# Kanunlarının Resm# Gazetede Yayımlanması Sorunu”, Yasama Derg#s#, Sayı 7, Ek#m-Kasım-Aralık 2007.

Gözler, Kemal, “Türk Anayasa Hukukunda Teamül Olab#l#r M#?”, Türk#ye Gün-lü%ü, Sayı 56, Yaz 1999.

Has, Volkan, Anayasa’yı De%#&t#rme Sürec#, TBMM Kültür, Sanat ve Yayın Ku-rulu Yayınları, No:119, Ankara, 2007.

Has, Volkan, Türk Parlamento Hukukunun Kaynakları Ve Türk#ye Büyük M#llet Mecl#s# ve Türk#ye Büyük M#llet Mecl#s#’n#n Çalı&ma Düzen#, Adalet Yayınev#, 2009.

$ba, 'eref, Parlamenter Denet#m: Yolları, Etk#nl#%# Ve Susurluk Örne%#, B#lg# Yayınev#, 1997

$ba, 'eref, Türk#ye’de Mecl#s Ba&kanlı%ı ve Ba&kanlık D#vanı, Ankara, Nobel, 2001.


$ba, 'eref, “Altıncı ve Yed#nc# Anayasa De"#%#kl#kler# Çerçeves#nde TBMM $çtüzü"ü’nün Durumu”, Mülk#ye Derg#s#, c#lt 25-sayı 231’den ayrı basım, Kasım-Aralık 2001

$ba, 'eref, “TBMM Ba%kanvek#ller#n#n Tarafsızlı"ı Ve Sorumlulu"u Üzer#ne”, Mülk#ye Derg#s#, C#lt 26, Sayı 235’den ayrı basım, Temmuz-A"ustos 2002.

$ba, 'eref, “Türk Parlamento Hukukunda M#lletvek#ller#n#n Kural Dı%ı Tutum Ve Davranı%ları ve D#s#pl#n Cezası Uygulamaları”, Ankara Ün#vers#tes# S#yasal B#lg#ler Fakültes# Derg#s#, C#lt 57, Ocak-Mart 2002.

$ba, 'eref, “Cumhurba%kanının Yayımlanması Kısmen Veya Tamamen Uygun Bulunmayan Kanunların Mecl#se Ger# Göndermes#”, Ankara Ün#vers#tes# Hu-kuk Fakültes# Derg#s#, C#lt 52, Sayı: 3, 2003.

$ba, 'eref, “Türk#ye’de Ba%kanlık ya da Yarı-ba%kanlık Rej#m# Uygulanmalı mı-dır?”, Mülk#ye Derg#s#, C#lt XXVII, Sayı 240, Yaz/2003.

$ba, 'eref, “Parlamento Hukukunda Obstrüks#yon Ve G#yot#n Kavramları”, An-kara Ün#vers#tes# Hukuk Fakültes# Derg#s#, C#lt 52, 2003.

$ba, 'eref, “TBMM’n#n Toplantı Düzen# Yönünden Kapalı (G#zl#) Oturum Kavramı Ve Türk Parlamento Tar#h#nde Kapalı Oturumlar”, Ankara Ün#vers#tes# S#yasal B#lg#ler Fakültes# Derg#s#, C#lt 59, Temmuz-Eylül 2004.

$ba, 'eref, Anayasa Hukuku Ve S#yasal Kurumlar, Turhan K#tabev#, 2008.

$ba, 'eref, “TBMM $çtüzük De"#%#kl#kler#n#n Anlamı: 1996 Sonrasına Bakı%”, Ya-sama Derg#s#, Sayı 6, Temmuz-A"ustos-Eylül 2007.

$ba, 'eref, Parlamento !çtüzük Met#nler#: Osmanlı’dan Günümüze, $% Ban-kası Kültür Yayınları, 2009.

$ba, 'eref, Parlamento Hukuku, $% Bankası Kültür Yayınları, 2010.

$ba, 'eref, Anayasa ve Parlamento Üzer#ne !ncelemeler, $% Bankası Kültür Yayınları, 2010.

$y#maya, Ahmet, S#yaset Hukuku Sorunları, Ankara, 2007.

$y#maya, Ahmet, “Geç#c# 19’uncu Madde Eksen#nde Cumhurba%kanının Anaya-sal Konumu”, Teraz# Hukuk Derg#s#, Yıl 2, Sayı 16, Aralık 2007.

$y#maya, Ahmet, “S#yas# Part# Kongreler#n#n Yargısal Denet#m#”, Türk#ye Baro-lar B#rl#%# Derg#s#, Sayı 64, Mayıs/Haz#ran 2006.

$zg#, Ömer ve Gören, Zafer, Türk#ye Cumhur#yet# Anayasasının Yorumu, An-kara, TBMM Basımev#, 2002.

Karde%, Selahadd#n, “Kanunlarda D#l, 'ek#l ve Yapı”, Mal#ye Derg#s#, Eylül-Aralık 1999.

Kesk#nsoy, Ömer, “Mecl#s Kürsüsünden Sarf Ed#len Sözler#n S#yas# Part# Kapat-ma Davalarında Del#l Olarak De"erlend#r#l#p De"erlend#r#lemeyece"# Üzer#ne”, Yasama Derg#s#, Sayı 9, Mayıs-Haz#ran-Temmuz-A"ustos 2008.

Kesk#nsoy, Ömer, Yasama Dokunulmazlı%ı, Adalet Yayınev#, 2008.

Kıratlı, Met#n, Parlamenter Muaf#yetler -B#zde ve Yabancı Memleketlerde-, Ankara, 1961.


Kocaman, Hab#p, “Parlamenter Denet#m Faal#yetler#ne S#v#l Toplum Katılımı” Savunuculuk ve Pol#t#kaları Etk#leme, $stanbul, B#lg# Ün#vers#tes# Yayınları (2010).

Kocaman, Hab#p, “Hukuk# Tar#hçes#yle $st#sna# Memur#yet ve TBMM Örne"#”, Yasama Derg#s#, Sayı 4, Ocak-'ubat-Mart 2007.

Kocaman, Hab#p, “Yargıya $nt#kal Eden Olaylarda Yasama Kısıtı”, Yasama Der-g#s#, Sayı 1, N#san-Mayıs-Haz#ran 2006.

Korkut, Sevg#, ”Parlamenter Denet#m Kapsamında Kamu $kt#sad# Te%ebbüsler#-n#n Denetlenmes#: TBMM K$T Kom#syonunun Denet#m Prosedürü ve K$T’ler#n Denet#m#nde Gelece"e Dönük Öngörüler”, Yasama Derg#s#, Sayı 6, Temmuz-A"ustos-Eylül 2007.

Nez#ro"lu, $rfan, “Türk#ye Büyük M#llet Mecl#s# Genel Kurulunda Söz Alma ve Konu%ma”, Yasama Derg#s#, Sayı 12, Mayıs-Haz#ran-Temmuz-A"ustos 2009.

Nez#ro"lu, $rfan, Türk Parlamento Hukukunun Temel Kavramları, Seçk#n Yayınev#, Ankara, 2008.

Nez#ro"lu, $rfan, Türkçe-!ng#l#zce, !ng#l#zce-Türkçe Parlamento Ter#mler# Sözlü%ü, Ankara: Nobel Yayınev#, 2006

Nez#ro"lu, $rfan, TBMM Genel Kurulunda Usul Hakkında Görü&meler (3 C#lt), Ankara, TBMM Basımev#, 2011

Nez#ro"lu, $rfan, “S#v#l Toplumun TBMM’de Kanun Yapım Sürec#ne Katılımına $l#%k#n Fırsatlar”, Savunuculuk ve Pol#t#kaları Etk#leme, $stanbul, B#lg# Ün#ver-s#tes# Yayınları, (2010).

Nez#ro"lu, $rfan, “S#v#l Toplum Örgütler#n#n Türk#ye Büyük M#llet Mecl#s#nde Kanun Yapım Sürec#ne Katılımı”, Haluk Konuralp Anısına Arma%an, C#lt II, Ankara, Yetk#n, (2009).

Nez#ro"lu, $rfan, “Anayasa De"#%#kl#"# Tekl#!er#n#n Türk#ye Büyük M#llet Mecl#-s#nde Kanunla%ma Sürec#”, Haluk Konuralp Anısına Arma%an, C#lt II, Ankara, Yetk#n, (2009).

Nez#ro"lu, $rfan, “Türk#ye Büyük M#llet Mecl#s#nde Teamüller#n Olu%masında Usûl Görü%meler#n#n Rolü” Serap Yazıcı et al. (Ed.), Ergun Özbudun’a Arma-%an / Essays #n Honor of Ergun Özbudun, C#lt II, Ankara, Yetk#n Yayınları, 2008.

Nez#ro"lu, $rfan, “Türk#ye Büyük M#llet Mecl#s#’n#n Ola"anüstü Toplanması: So-runlar ve Öner#ler” Dokuz Eylül Ün#vers#tes# Hukuk Fakültes# Derg#s#, C#lt 7, Sayı 2, 2005.

Nez#ro"lu, $rfan, “Kanun Tasarı ve Tekl#!er#n#n Türk#ye Büyük M#llet Mecl#s#nde Yen#den Görü%ülmes#: Tekr#r-# Müzakere”, Ankara Ün#vers#tes# Hukuk Fakül-tes# Derg#s#, C#lt 56, Sayı 1, 2007.

Nez#ro"lu, $rfan, “Türk#ye Büyük M#llet Mecl#s#nde Parlamenter Denet#m Aracı Olarak Sözlü Soru Önergeler#n#n Etk#nl#"#”, Dokuz Eylül Ün#vers#tes# Hukuk Fakültes# Derg#s#, C#lt 8, Sayı 2, 2006.

Nez#ro"lu, $rfan, “$spanya Parlamentosunda Yasama Uygulamaları”, Yasama Derg#s#, Sayı 1, N#san-Mayıs-Haz#ran 2006.

Onar, Erdal, 1982 Anayasasında Anayasayı De%#&t#rme Sorunu, Ankara, 1993.


Onar, Erdal, “1982 Anayasasında M#lletvek#ll#"#n#n Dü%mes#”, Anayasa Yargısı, Ankara, Anayasa Mahkemes# Yayınları, C#lt 14, 1997.

Onar, Erdal, Kanunların Anayasaya Uygunlu%unun S#yasal ve Yargısal De-net#m# Ve Yargısal Denet#m Alanında Ülkem#zde Öncüler, Ankara Yayınev#, 2003.

Onar, Erdal, Anayasa Yargısı !ncelemeler#, Anayasa Mahkemes# Yayınları, 2006.

Onar, Erdal ve T#ryak#o"lu, B#lg#n, “1982 Anayasasında M#lletvek#ll#"# Vatanda%-lık $l#%k#s# (Merve Safa Kavakçı Olayı)”, Faruk Erem Arma%anı, Ankara,1999.

Ankara Ün#vers#tes# Hukuk Fakültes# Derg#s#, C#lt XXXVI, Sayı 1-4, 1979,

Hüsey#n, Özcan, Yasama Ba%ı&ıklıkları: Yasama Sorumsuzlu%u, Yasama Dokunulmazlı%ı, Seçk#n Yayınev#, 2006.

Pantül, Mehmet ve Yalçın, Bek#r Sıtkı, Türk Parlamento Hukukunda !k#nc# Mecl#sler, TBMM Basımev#, 1984.

Sa"lam, Sal#h, “TBMM’n#n Hükümet# Denetleme $%lev# Açısından B#r Model Olarak Avam Kamarası Bünyes#ndek# Bakanlıklar $le $lg#l# Özel Kom#syonlar”, Yasama Derg#s#, Sayı 11, Ocak-'ubat-Mart-N#san 2009.

Savcı, Bahr# : “Kanun Tekn#"# $le $lg#l# Meseleler Üzer#nde B#r Sem#ner”, S#yas# B#lg#ler Fakültes# Derg#s#, C: XVI, S: 4, 1961.

TBMM Ara%tırma Merkez#, Anayasa De%#&#kl#k Yöntemler# (Vened#k Kom#s-yonu Raporu & Ülke $ncelemeler#, Ankara, TBMM Basımev#, 2010

TBMM Ara%tırma Merkez#, B#r Do%rudan Demokras# Aracı Olarak Referan-dum Türk#ye-ABD-Avrupa Uygulama Örnekler#, Ankara, TBMM Basımev#, 2010

TBMM Ara%tırma Merkez#, Vened#k Kom#syonu (Avrupa hukuk yoluyla De-mokras# Kom#syonu) – Türk#ye’ye $l#%k#n Görü%ler#, Seç#mler, Yargı ve Referan-duma $l#%k#n Karar ve Uygulama Kodları, Ankara, TBMM Basımev#, 2010

Tava%, $brah#m Hal#l, “Mecl#s Soru%turmasında Hukuk# N#tel#k Sorunu”, Yasama Derg#s#, Sayı 3, Ek#m-Kasım-Aralık 2006.

Tava%, $brah#m Hal#l, “Türk Anayasalarında Cumhurba%kanlı"ı Seç#m#”, Yasama Derg#s#, Sayı 5, N#san-Mayıs-Haz#ran 2007.

Tez#ç, Erdo"an, 1961 Anayasasına Göre Kanun Kavramı, $ÜHF Yayınları, $s-tanbul, 1972.

Tez#ç, Erdo"an, “Parlamento Kararı ve Kanun”, Anayasa Yargısı, Ankara, Ana-yasa Mahkemes# Yayınları, 1989.

Tez#ç, Erdo"an, Türk Parlamento Hukukunun Kaynakları ve $lg#l# Anayasa Mah-kemes# Kararları, !stanbul, Fakülteler Matbaası, 1980.

Topal, Emre, “L#zbon Anla%ması # le Avrupa B#rl#"#’nde Yasama N#tel#"#ndek# $%lemler ve Yasa Yapım Süreçler#ne Get#r#lecek De"#%#kl#klere Genel B#r Bakı%”, Yasama Derg#s#, Sayı 9, Mayıs-Haz#ran-Temmuz-A"ustos 2008.


Turan, $lter, “Parlamentoların Etk#nl#"# ve Türk#ye Büyük M#llet Mecl#s#,” (ed.) Gençkaya, Ömer Faruk; Agh, Att#la; Hazan, Reuven Y.; Isberg, Magnus. TBMM’n#n Etk#nl#%#, TESEV, 2000.

Tülen, H#kmet; Türk Anayasa Hukukunda Bakanların Ceza# Sorumlulu%u ve Mecl#s Soru&turması, Konya, M#moza, 1999.

Ulu", Feyz#, Mevzuat Hazırlama Tekn#%#, Ankara, $M Yayıncılık, 1986.

Varlı, Bahar, “L#zbon Antla%ması Sonrasında Avrupa B#rl#"#’nde Ulusal Parla-mentoların Rolü ve TBMM Açısından B#r De"erlend#rme”, Yasama Derg#s#, Sayı 13, Eylül-Ek#m-Kasım-Aralık 2009.

Yapıcı, Havvana, “Kom#syonların Yasama Sürec#ndek# Roller# Ba"lamında Ko-m#syon A%amasındak# Özel Yöntem ve Uygulamalar”, Yasama Derg#s#, Sayı 5, N#san-Mayıs-Haz#ran 2007.

Yasama Derne"#, S#v#l Toplum !ç#n Yasama Sürec#ne Katılım El K#tabı, 2009.

Yasama Derne"# ve Uçan Süpürge, Demokras#de Kadın !zler#, Yasama El K#-tabı, Eylül 2010

Yıldız, M#ne, “Türk#ye’de Yasama $%lev# Açısından M#lletvek#l# Danı%manlı"ı”, Ya-sama Derg#s#, Sayı 4, Ocak-'ubat-Mart 2007.

Yılmaz, H. Hakan ve Tosun, Selma, “5018 Sayılı Kanun Çerçeves#nde Mal# Say-damlık ve Parlamentonun Bütçe Sürec#nde Etk#nl#"#”, Yasama Derg#s#, Sayı 14, Ocak-'ubat-Mart-N#san 2010

Yurdda%, Rıza,”Stenogra!ık ve Stenogra!ar”, Yasama Derg#s#, Sayı 1, N#san-Mayıs-Haz#ran 2006.

Yurdda%, Rıza, “Tutanaklarda Düzeltme”, Yasama Derg#s#, Sayı 3, Ek#m-Kasım-Aralık 2006.

Yurdda%, Rıza ve Akpınar, Al#, “Türk#ye Büyük M#llet Mecl#s# Tutanak Derg#s# F#h-r#st#”, Yasama Derg#s#, Sayı 7, Ek#m-Kasım-Aralık 2007.

Yurdda%, Rıza ve Karada", Cemal, “Tutanak Derg#s# Münderecatı”, Yasama Der-g#s#, Sayı 10, Eylül-Ek#m-Kasım-Aralık 2008.

Yüksel, Nah#t, “Türk Anayasa Yargısında Arındırma(ma) Sorunu: Bütçe Yasası ve Anayasa Yargısı”, Yasama Derg#s#, Sayı 6, Temmuz-A"ustos-Eylül 2007.



AAB Uyum Kom#syonu, 15, 43, 44, 45,

49, 56

Açık Oylama, 68, 69

Adalet Bakanlı"ı, 21

Adalet Kom#syonu,19, 21, 22, 43

Akden#z Parlamenter Asambles#, 103

Alt Bent, 38, 39

Alt Kom#syon, 56, 29, 47, 48, 56, 95

Anayasa, 14, 24, 29, 42, 43, 48, 50, 56, 60, 65, 68, 73, 80, 81, 91, 108

Anayasa De"#%#kl#kler#, 16, 68, 69, 71, 107, 108, 109, 110

Anayasa Kom#syonu, 19, 21, 22, 43

Anayasa Mahkemes#, 15, 16, 17, 42, 61, 92, 96, 100, 105, 110,

Ara Verme, 24, 25

Ara%tırma ve $nceleme Bürosu, 42

Asya Parlamenter Asambles#, 103

Avrupa Akden#z Parlamenter Asamb-les#, 103

Avrupa Güvenl#k ve $%b#rl#"# Te%k#latı Parlamenter Asambles#, 103

Avrupa Konsey# Parlamenter Asamb-les#, 103

BBa"ımsız M#lletvek#l#, 44, 60, 66

Ba%kanlık D#vanı, 14, 17, 19, 22, 30, 31, 44, 45, 46, 61, 69, 73, 74, 85, 100, 104, 107

Ba%kanvek#ller#, 30, 32, 44, 45, 59, 62, 73, 94

Bayındırlık, $mar, Ula%tırma ve Tur#zm Kom#syonu, 43

Bent, 38, 39, 41

B#rle%#k Oy Pusulası, 44

B#rle%#m, 19, 22, 25, 26, 27, 30, 32, 57, 59, 60, 61, 62, 67, 72, 73, 74, 82, 83, 84, 102

Bütçe Kanunu, 74, 75, 76

CCumhurba%kanı, 17, 18, 19, 25, 28,

34, 71, 73, 77, 107, 108

ÇÇek#mser, 57, 69

Çerçeve Kanun, 35, 38, 105

Çevre Kom#syonu, 43

DDa#m# Kom#syonlar, 29, 42, 43, 94

Danı%ma Kurulu, 14, 24, 25, 28, 30, 31, 32, 44, 48, 50, 51, 53, 59, 60, 61, 68, 70, 74, 85, 87, 88, 107

De"#%#kl#k Önerges#, 54, 55, 65, 66, 67

Denet#m Bürosu, 81, 87, 91

Denet#m Kom#syonları, 29

Devamsızlık, 19, 21, 22

Dı%#%ler# Kom#syonu, 43

D#lekçe Kom#syonu, 43, 44, 45, 105

D#s#pl#n Cezaları, 72, 73, 108

Dostluk Grupları, 102, 104

EEk Bütçe, 74

Ek Madde, 40

!NDEKS


Elektron#k C#haz, 26, 68

Esas Kom#syon, 27, 51, 52, 53, 59, 62, 64, 65, 66, 67, 70

Esas Kom#syon Raporları, 27

Eyleml# $çtüzük, 16

FFıkra, 19, 38, 39, 41

GGeç#c# Kanun, 35, 36

Geç#c# Kom#syonlar, 42, 43, 101

83, 87, 91, 93

Genel Bütçe, 75

Genel Gerekçe, 36, 41, 58

Genel Görü%me, 27, 28, 47, 60, 61, 86, 87, 88, 89, 91, 92

Genel Kurul, 14, 19, 21, 22, 24, 25, 26, 27, 28, 29, 30, 32, 51, 53, 57, 59, 60, 70, 72, 74, 76, 77, 83, 84, 85, 92, 94, 101, 102, 104

Genel Kurul Gündem#, 60

Genel Kurulda Görü%me Sürec#, 61

Genel Kurulda Yen#den Görü%me, 67, 68

Gensoru, 27, 28, 60, 80, 96, 97, 98

Gerekçe, 36, 37, 41, 55, 57, 58, 59, 65, 66, 67, 77, 80, 81, 86, 88, 90, 92, 93, 95, 97, 98

G#zl# Oylama, 68, 69, 100, 101

Gündem Dı%ı Konu%ma, 59, 60

Güvenoyu, 18,29

Güvens#zl#k Önerges#, 61, 96, 98

HHalkoyu, 71

Havale, 21, 27, 28, 29, 34, 51, 52, 53, 59, 80, 106

Hükümet, 28,29, 32, 47, 49, 53, 54, 59, 60, 62, 63, 64, 65, 67, 70, 72,

75, 76, 80, 82, 83, 84, 85, 86, 87, 88, 90, 92, 96, 98, 110

Hükümet Tems#lc#s#, 53, 54, 62, 67

Hükümsüz Sayılma, 28

!$ç#%ler# Kom#syonu, 43

$dare Am#rler#, 30, 31

$ht#sas Kom#syonu, 42, 56

$mza, 25, 28, 36, 37, 41, 52, 55, 57, 58, 65, 66, 67, 71, 80, 81, 82, 84, 85, 86, 87, 88, 89, 90, 91, 92, 93, 94, 96, 97

$nsan Haklarını $nceleme Kom#syo-nunu, 15, 42, 43, 44, 47, 49, 56, 107

$slam Konferansı Örgütü Parlamento B#rl#"#, 103

$%aretle Oylama, 26, 68, 91

$z#n, 18, 19, 21, 22, 25, 30, 74

KKaba ve Yaralayıcı $fade, 37, 73, 80,

86, 90, 97

Kadın Erkek Fırsat E%#tl#"# Kom#syo-nu, 15, 42, 43, 44, 45, 50, 56

Kadük, 28

Kalkınma Planları, 15, 17, 46, 69

Kamu Ba%denetç#s#, 17

Kamu $kt#sad# Te%ebbüsler# (K$T) Ko-m#syonu, 15, 18, 43, 44, 46

Kanun, 15, 16, 17, 24, 27, 28, 29, 33, 34, 35, 36, 37, 38, 39, 40, 41, 42, 43, 44, 45, 51: 95, 101, 102, 105 : 111

Kanun Hükmünde Kararname, 16, 17, 28, 71

Kanun Numarası, 77

Kanun Önerme, 34, 35, 36

Kanun Tasarısı, 36, 37, 55, 65, 67, 76

Kanun Tasarısı ve/veya Tekl#!er#, 27, 28, 29, 36, 37, 38, 40, 41, 42, 49,


50, 51, 52, 53, 54, 55, 56, 57, 58, 59, 61, 62, 63, 64, 66, 67, 68, 70, 76, 77, 106, 109

Kanun Tekl#!er#, 32, 36, 41, 42, 52, 55, 66, 69

Kanun Yapım Sürec#, 14, 29, 33, 34, 42, 51, 62, 109

Kanun Yapım Tekn#"#, 41, 42

Kapalı Oturum, 28, 62, 108

Karaden#z Ekonom#k $%b# rl#"# Parla-menter Asambles#, 103

Karar Yetersayısı, 26, 27, 56

Karma Kom#syon, 19, 21, 22, 60, 61

94

Kes#n Hesap, 17, 60, 69, 75, 76

Kınama Cezası, 72, 73

Kod Kanun, 35, 37, 38, 39, 40

Kom#syon Gündem#, 52, 54

Kom#syon Karar Yeter Sayısı, 56

Kom#syon Raporları, 21, 27, 48, 50, 51, 56, 57, 58, 59, 60, 61, 62, 66, 92, 96

Kom#syon Toplantısı, 52, 54

Kom#syonda Yen#den Görü%me, 58

Kom#syonlar, 14, 19, 21, 22, 25, 27, 28, 29, 30, 34, 42 : 62, 65, 72, 91, 94, 95, 100, 101, 102, 104, 106, 107, 110, 111

Kom#syonlar Bürosu, 65

Kom#syonlarda De"#%#kl#k Önerges#, 54, 55

Kom#syonların Toplantı Yetersayısı, 56

Konu%ma Sırası, 64

Kuvvetler Ayrılı"ı $lkes#, 14

MMadde, 37

Madde Gerekçeler#, 36, 41, 58

Maddeler Üzer#nde Görü%meler, 63

Madde Üzer#nde Önerge, 54, 63, 66, 70

Madd# Anlamda Kanun, 35

Mecl#s Ara%tırması, 27, 28, 29, 61, 87, 89, 90, 91, 92, 107

Mecl#s Ara%tırması Kom#syonu, 60, 91, 92

Mecl#s Soru%turması, 27, 61 92, 93, 94, 95, 110, 111

Mecl#s Soru%turması Kom#syonu, 27, 29, 43, 61, 69, 94, 95

Mecl#sten Geç#c# Çıkarma Cezası, 72, 73, 74

Merkezî Yönet#m Bütçe Kanunu, 74, 75, 76

Mevzuat Hazırlama Usul ve Esasları Hakkında Yönetmel#k, 37

M#lletvek#l# Seç#lme Yeterl#l#"#, 18

M#lletvek#ll#"# Sıfatının Kaybed#lmes#, 16, 18, 19, 20, 21, 22, 110

M#llî E"#t#m, Kültür, Gençl#k ve Spor Kom#syonu, 43

M#llî Savunma Kom#syonu, 43

Muhalefet 'erh#, 27

NNATO Parlamenter Asambles#, 103

OOla"anüstü Toplantı, 25, 60

Oturum, 26, 72

Oyların Tasn#f#, 69

Oyunun Reng#, 63, 64

ÖÖn Seç#m Geç#c# Kom#syonu, 101

Öngörü%me, 60, 61, 87, 88, 91

Özel Bütçe, 75

Özel Gündem, 60, 61, 88

Özel Sözcü, 56, 62

Özet Met#n, 86, 90, 97


PParlamenter D#plomas#, 99, 102

Parlamenter S#stem, 29

Parlamento Hukuku, 14, 15, 16, 106, 107, 108, 109, 110

Parlamentolar Arası B#rl#k Grupları, 103

Plan ve Bütçe Kom#syonu, 43, 44, 75, 76, 101, 106

RRadyo ve Telev#zyon Üst Kurulu, 17,

100

Resm# Gazete, 40, 71, 72, 76, 77, 107

SSa"lık, A#le, Çalı%ma ve Sosyal $%ler

Kom#syonu, 43

Salt Ço"unluk, 19, 22, 26, 30, 31, 44, 56, 58, 59, 66, 94, 96, 98, 100, 101

Sata%ma, 72, 106

Sayı%tay, 17, 28, 47, 61, 76, 100, 101

Sayı%tay B#r#nc# Ba%kan ve Üyeler#n#n Seç#m#, 101

Sayı%tay Kanunu, 15, 101

Sayı%tay Raporları, 47

Sıra Sayısı, 27, 56, 57, 58, 59, 64, 65, 66

S#yas# Part# Grubu, 22, 28, 30, 31, 32, 43, 44, 52, 59, 60, 63, 64, 66, 67, 70, 72, 75, 86, 88, 90, 91, 92, 96, 97, 98, 100, 101, 104

S#yas# Part# Grup Ba%kanvek#l# 86, 90

S#yas# Part# Grup $çyönetmel#"#, 32

S#yas# Part# Grubu Öner#s#, 61, 70, 87

S#yasî Part# Grubu Sözcüsü, 28

Soru, 27, 57, 62, 63, 70, 80, 83, 84, 85, 92

Soru-Cevap $%lem#, 62, 63, 64, 67, 68, 70

Söz Taleb#, 64, 65, 96

Sözlü Soru, 28, 61, 80, 81, 83, 84, 85, 106, 109

Stenograf, 67, 101, 111

Sürekl# Kanun, 35

&'ekl# Anlamda Kanun, 35

TTal# Kom#syon, 27, 51, 52, 58

Tarım, Orman ve Köy#%ler# Kom#syo-nu, 43

Tat#l, 24, 25, 27, 100

TBMM Ba%kanı, 15, 17, 21, 25, 30, 31, 32, 44, 61, 73, 81, 82, 85, 105

TBMM Ba%kanlık D#vanı, 14, 17, 19, 22, 30, 31, 44, 45, 46, 61, 69, 73, 74, 85, 100, 104, 107

TBMM Genel Sekreterl#"#, 15, 30

TBMM $çtüzü"ü, 14, 16, 17, 96, 108

TBMM Kararı, 16, 19

TBMM Telev#zyonu, 62

TBMM’n#n Yaptı"ı Seç#mler, 100

TBMM’n#n Görev ve Yetk#ler#, 16, 17

Teamüller, 16, 52, 56, 107, 109

Temel Kanun, 69, 70

Toplantı Yetersayısı, 24, 26,

Tutanak, 28, 68, 73, 74, 99, 101, 102, 111

Tutanak Derg#s#, 82, 92, 111

Tutanakta Düzeltme, 102, 111

Türk D#l# Konu%an Ülkeler Parlamen-ter Asambles#, 103

Türk#ye-AB Karma Parlamento Ko-m#syonu, 104

UUyarma Cezası, 72, 73


ÜÜye Tamsayısı, 19, 22, 24, 26, 30, 31,

44, 56, 59, 71, 92, 94, 98, 100

Üyel#k Sıfatı, 18, 20

Üyel#kle Ba"da%mayan Görev, 19, 30

YYasama Dokunulmazlı"ı, 16, 20, 21,

61, 105, 107, 108, 110

Yasama Dönem#, 19, 24, 27, 28, 30, 31, 37, 43, 44, 61, 83, 104

Yasama Sorumsuzlu"u, 20, 110

Yasama Uzmanları, 54, 56

Yasama Yetk#s#, 16, 105

Yasama Yılı, 24, 26, 49, 50

Yazılı Soru, 29, 81, 82, 83, 84, 85, 106

Yetk# Kanunu, 71

Yoklama, 25, 26

Yüce D#van, 18, 69, 92, 95, 96

Yüksek Seç#m Kurulu, 18

Yürürlük Maddes#, 40, 77

Yürütme Maddes#, 39




T B M M

YASAMA EL K!TABIIS

BN 9

78-9

75-8

805-

20-4

Documents

YASAMA EL KİTABI - tbmm.gov.tr Kitabi.pdf · Katkıda Bulunanlar İzzet EROĞLU Kanunlar ve Kararlar Müdür Yardımcısı İbrah#m Hal#l TAVAŞ Kanunlar ve Kararlar Müdür Yardımcısı