Upload
ryan-sullivan
View
253
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
7/30/2019 YAPI MALZEMES
1/79
Q anoa
YrcL Doc Dr,hffp://wwWodicleoedUofr/o/Sdr
Ssbibedirhanoglu@dicle.
eduir
21.03.2011
PI IS
O
7/30/2019 YAPI MALZEMES
2/79
Yrd. Do. Dr. dris Bedirhanolu 21.03.2011 2
imento ve suyun yannda betonu oluturanen temel maddedir. Mineral kkenli daneli
mazleme olan agrega doal olarakbulunabildii gibi doal talarntlmesinden de elde dilebilir.
IPlSllllimentoya gre maliyeti olduka dk olan
agrega beton hacminin yaklak %70-75,ini oluturur.
Betonda agrega kullanlmas, betonunanmaya kar dayanmn ve durabilitesinive yklere kar dayanmn artrmaktadr.
A LAR
7/30/2019 YAPI MALZEMES
3/79
Yrd. Do. Dr. dris Bedirhanolu 21.03.2011 3
AGREGALARimento hamurunun zamanla kuruyarak bzlmesi veatlamas agrega tarafndan belirli bir lde snrlanr.
Agrega imento ile genellikle kimyasal etkileime girmez.imento hamuru ile agrega arasndaki balant fiziksel vemekanik karakterlidir (aderans).
Rteatla
7/30/2019 YAPI MALZEMES
4/79
Yrd. Do. Dr. dris Bedirhanolu 21.03.2011 4
Agrega zelliklerinin taze beton zelliklerineetkisiMalzeme karm oranlar
Agrega zellikleri taze beton karmdaki malzeme
oranlarn, taze betonun ilenebilmesini,pompalanabilmesini, beton ierisindeki hava miktarn,terlemesini (kanama veya su salma, kusma) ve betonyzeyinin mastarlanp dzeltilebilmesini (perdahlanma)
nemli lde etkileyebilmektedir.imento, su, agrega ve gerektiinde katk maddelerininkarmndan oluan betonun birim hacminde (1 m3
betonda), bu malzemelerin herbirinin arlka veya hacim
olarak yer aldklar miktarlar, malzeme karm oranlarolarak anlmaktadr.Beton yapmnda kullanlan agregann, bata gradasyon
7/30/2019 YAPI MALZEMES
5/79
Yrd. Do. Dr. dris Bedirhanolu 21.03.2011 5
(agrega tanelerinin byklklerine gre dalm oran),tane ekli, 1 1 w
yzey przll,zgl arl, birimarl, su emmekapasitesi ve
agregadaki mevcut su durumu (gzenekler ierisinde vetane yzeyinde su bulunup bulunmad)
gibi zellikleri olmak zere, birok agrega zellikleri,beton karm oranlarn nemli lde etkilemektedir.
7/30/2019 YAPI MALZEMES
6/79
lenebilmeTaze betonun kolayca ve homojenliini yitirmeden karlabilme,tanabilme, kalplardaki yerine yerletirilebilme vesktrlabilme zelliine, ilenebilme zellii denilmektedir.
Agregann gradasyonu, en byk tane boyutu, tane ekli vetanelerin yzey przll, taze betonda ilenebilmeyietkileyen nemli zelliklerdir.Beton retimi iin imento, su ve agrega kartrlmas srasnda
beton ierisinde bir miktar hava boluu olumakta veyakarmn ierisinde bir miktar su skk durumda kalarak,zamanla bu suyun buharlamas ile hava boluu olumaktadr.Beton ierisinde bu ekilde kazara oluan havaya hapsolmuhava denilmektedir.
Yrd. Do. Dr. dris Bedirhanolu 21.03.2011 6
Hava boluu
7/30/2019 YAPI MALZEMES
7/79
Yrd. Do. Dr. dris Bedirhanolu 21.03.2011 7
Beton ierisindeki miktar genellikle %0 ile %2arasnda deienve geliigzel bir dalm gsteren bu tr hava boluklarnnokluu, betonun dayanmn, dayanklln ve sugeirmezliini nemli lde azaltr.
Kullanlan agregann en byk tane boyutu ve gradasyonu betonierisindeki hava miktarn nemli lde etkiler. Betondaolumas istenen hava boluklar dzenli dalm gsteren veok kk boyutlarda (0.05-1.25 mm apnda) olan hava
boluklardr. Bu tr boluklarn oluabilmesi, beton yapmndabaz hava srkleyici katk maddelerinin yardm ilesalanmaktadr. erisinde bu tr hava boluklar bulunan
betonlara hava srklenmi beton ismi verilmektedir.
7/30/2019 YAPI MALZEMES
8/79
Yrd. Do. Dr. dris Bedirhanolu 21.03.2011 8
Hava srklenmi beton, terlemeDzenli dalm gsteren ok kk boyutlardaki hava
boluklar sertlemi betonun donmaya kar dayanklln
artrmaktadr ve bu nedenle bu tr boluklar istenerekoluturulur. Hava srklenmi betonlardaki hava miktargenellikle %4-%8 kadardr.Taze beton, kalplardaki yerine yerletirildikten sonra, betonun
ierisindeki suyun bir miktarnn beton yzeyine kmaeilimine terleme ad verilmektedir.Terleme olay beton ierisinde kimyasal reaksiyonlar iingerekli olan su miktarn azaltr, sonu olarak, daha dkdayanml bir beton elde edilmesine yol amaktadr. Ayrca,
betonun yzeyinde zayflama olmaktadr.Agrega zellikleri sertlemi betonun dayankll
7/30/2019 YAPI MALZEMES
9/79
Agrega zelliklerinin taze beton zelliklerine
etkisi!Agrega zelliklerinin Sertlemi Beton zelliklerine Etkisi
Yrd. Do. Dr. dris Bedirhanolu 21.03.2011 9
(durabilit), dayanm, bzlmesi (rtre), birim arl,termik zellikleri ve ekonomisi gibi balca zelliklerinietkiler.Durabilite zellii, sertlemi betonun hava koullarna,kimyasal etkenlere, anmaya ve betonun servis (hizmet)
srasnda karlaaca dier ypratc etkenlere kardayankllk gsterme kabiliyetidir.
7/30/2019 YAPI MALZEMES
10/79
Agrega zelliklerinin taze beton zelliklerine etkisi!Agrega zelliklerinin Sertlemi Beton zelliklerine Etkisi
Yrd. Do. Dr. dris Bedirhanolu 21.03.2011 10
Durabilit kapsamnda betonda aranan dayankllk u ekildesralanabilir :
Donma-zlmeye; Islanma-kurumaya; Isnma-soumaya;Anmaya; Yangna; Asitlere ve Hacim deiiklii yaratabilecekkimyasal reaksiyonlara (alkali-agrega reaksiyonu gibi) kardayankllk Agregann dayankll, gzeneklilii, su
geirgenlii, mineral yaps, tane ekli, gradasyonu, tanelerinyzey przll, en byk tane boyutu, elastiklik modl,termik genleme katsays, agregada kil olup olmad veagregann temizlii gibi birok bir ok etken beton durabilitesinietkiler.
7/30/2019 YAPI MALZEMES
11/79
Agrega zelliklerinin taze beton zelliklerine etkisa
Yrd. Do. Dr. dris Bedirhanolu 21.03.2011 11
DayanmBetonun zerine uygulanan eitli ykler karsnda, o
ykleri tayabilmek zere gsterdii dirence, betondayanm (beton mukavemeti) denilmektedir (basn,ekme, eilme ve kayma).Beton dayanmlar arasnda en ok kullanlan basndayanmdr. Beton basn dayanmnn en ok kullanlandayanm tr olmasnn nedenleri ksaca u ekildebelirtilebilir :
Beton dayanmlar arasnda en kolay saptanan basn dayanmdr.Birok yapda beton daha ok basn gerilmelerine maruz kalmaktadr; ekme ve kayma gerilmelerine maruz
kald hallerde, basn dayanm bilindii takdirde ekme ve kayma dayanmlar hakknda da bir l tekil eder.rnein, betonun ekme dayanm, basn dayanmnn yaklak %10u kadardr.Basn dayanm ile betonun dier zellikleri arasnda belirli bir paralellik vardr. Basn dayanm bilindii takdirdebetonun dayankll, su geirmezlii, dolu veya boluklu olmas gibi dier zellikleri hakknda da fikir elde edilebilir.
7/30/2019 YAPI MALZEMES
12/79
Agrega zelliklerinin taze beton zelliklerine etkisaDayanm etkileyen faktrlerBetonun dayanm,
beton yapmnda kullanlan imento,
su ve agreganm zellikleri ve kullanlm olduklar oranlar,
taze betonun yerine yerletirilmesi, sktrlmas ve bakm
gibi birok faktr tarafndan etkilenmektedir.
Agreganm dayanm, tanelerin yzey przll, temizlii, tane ekli, gradasyonu ve en byk tane boyutu gibi
zellikleri beton dayanmna nemli lde etkiyen zelliklerdir.
Yerine yerletirilen taze beton zamanla sertleirken, betondaki kurumadan dolay veya beton ieris indeki
kimyasal olaylar nedeniyle sertlemi betonun hacmindeki klmeye bzlme veya rtre denilmektedir.
Betondaki kuruma olay sonucunda yer alan bzlme kuruma bzlmesi olarak adlandrlmaktadr. Bzlme
etkisi ile beton boyutlarndaki hareketin bir ksm daimi deformasyon eklindedir.Betonda byk bir bzlme potansiyeli olan malzeme imento ve su karmnn oluturduu imento
hamurudur. Agrega imento hamurunun yapaca bzlmeye engel oluturur ve bzlmeyi snrl tutar.
Betondaki kuruma bzlmesine en nemli etken beton ierisindeki su miktardr. O nedenle beton ierisindeki su
miktarn etkileyen agrega zellikleri ayn zamanda bzlmeyi de etkilemektedir.
Agregann gradasyonu, tane ekli, tane yzeyinin przl olup olmamas, temizlii, ierisinde kil olup olmamas,
elastiklik modl gibi zellikleri bzlmeyi etkileyen faktrler arasnda yeralr. Yrd. Do. Dr. dris Bedirhanolu 21.03.2011 12
Betonun birim arlBetonun birim arl, karm malzemelerinin oranna, beton ierisindeki hava miktarna ve kullanlan
agreganm zelliklerine baldr. Kullanlan agreganm zgl arlnn yansra, gradasyonu, tane ekli, ve en
byk tane boyutu betonun birim arln etkileyen nemli zelliklerdir.
7/30/2019 YAPI MALZEMES
13/79
Agrega zelliklerinin taze beton zelliklerine etkisa
Yrd. Do. Dr. dris Bedirhanolu 21.03.2011 13
Betonun sahip olduu genleme katsays, zgl s ve s geirgenlik ze llikleri, betonun termik zellikleri
olarak anlmaktadr. Betonun sahip olduu genleme katsays, zgl s ve s geirgenlik zellikleri, betonun
termik zellikleri olarak anlmaktadr.
stenilen amaca uygun olarak hazrlanan betonlarda, beton dayanmnn, nceden hesaplanm (dizayn edilmi)
dayanmndan daha dk olmamas ve betonun, yllarca evre etkilerine kar gerekli durabiliteyi gstermesi
beklenmektedir. Mhendislikte balca hedef, betonun yeterli dayanm ve duralabiteyi salayabilmesi ve
ekonomik olmasdr.
Kullanlan agregann gradasyonu, en byk tane boyutu, tane ekli, tane yzeyinin przl olup olmamas, su
emme kapasitesi, temizlii gibi zellikleri beton karma girecek su miktarn, beton yapmndaki imento ve
agregann miktarlarn, beton dayanmn ve durabiliteyi etkileyen nemli faktrlerdir.
7/30/2019 YAPI MALZEMES
14/79
Aareaalarnsnflandrlmas
Kaynana gre :
Doal
Yapay
zgl arlk veya birim
arlklarna gre Normalarlkl Hafif Ar
Tane byklne gre
ri
nce
Tane ekline gre
Yuvarlak
KeliYass
Uzun
Yzey dokusuna gre
Dzgn
Granler
Przl
KristalliPetekli
retime (elde edililerine)
gre
Doal : (rn: kum, akl, krmata)
Yan rn : (rn: yksek frn crufu)
Isl ileme tabi tutulmu : (rn: genletirilmi perlit)
Jeolojik orijinlerine gre
VolkanikTortul
Metamorfik
Mineralojik yaplarna gre Silis
mineralli Karbonat mineralli
Mikal, vb.
Reaktif zelliklerine gre (agregalarn yaplarnda, imento ierisinde
bulunabilecek alkalilerle reaksiyona girerek genleme yaratabilecekreaktif silis ierip iermediklerine gre):
Reaktif
Reaktif olmayan
7/30/2019 YAPI MALZEMES
15/79
Doal Agregalar
Yrd. Do. Dr. dris Bedirhanolu 21.03.2011 15
Agregalarm snflandrlmas agregay daha iyi tanmak, tarif etmek ve doru kullanmn
salamak iin yaplr. Snflandrma ilemi belirli bir snf ierisinde yer alan agreganm beton
iin uygunluunu gstermez. Herhangi bir agreganm beton yapm iin uygunluuna karar
verebilmek iin o agreganm deneysel olarak zelliklerinin saptanmasna ve Agrega
Standardlarmda belirtilen deerlere uygun olup olmadnn aratrlmasna gerek vardr.
Doal Agregalar : Nehir yataklar, teraslar, eski buzul yataklar, deniz ve gl kenarlar, taocaklar gibi doadaki agrega yataklarndan alnarak gerektiinde konkasrde (krclarda)
krlma, elenerek deiik boylarda snflara ayrlma ve ykanma ilemlerinin dnda, doadaki
yapsnda deiiklik yaratacak hibir ilem uygulanmadan kullanlan agregalardr. Kum, akl ve
krmata en tipik ve en ok kullanlan doal agregalardr.
Hafif beton yapmnda kullanlan pomza ta ve bims gibi hafif agregalar ile ar beton
yapmnda kullanlan hematit, barit, magnetit gibi demir cevherinin krlmasyla elde edilen ar
agregalar da doal agregalar snfna girmektedir.
7/30/2019 YAPI MALZEMES
16/79
Yrd. Do. Dr. dris Bedirhanolu 21.03.2011 16
Yapay Agregalar : Beton retimi ile dorudan ilgisi bulunmayan bir endstri kolunda yan
rn olarak ortaya kan malzemeden retilen agregalar veya bir malzemeye sl ilem
uygulayarak beton yapm iin uygun duruma getirilen agregalardr.
Yapay agrega snf ierisinde, beton yapmnda kullanlabilen ve en ok tannan agregalar
unlardr:
Yksek frn crufu agregas Uucukl agregasGenletirilmi perlit
Genletirilmi kil agregas
Demir cevheri, ierisindeki demiroksitten demir elde edebilmek iin, cevher yksek frn ad
verilen frnlarda kok kmr (karbon) ve artma ileminde yardmc madde olarak kullanlan
kalker ta ile birlikte yksek scakla tabi tutulurlar; redkleme sonucunda, demiroksitteki
oksijen, kok kmrnn karbonuyla birleerek karbonmonoksit ve karbondioksit olarakcevheri terkederken, geride, eriyik durumda, demir ile birlikte, kire, kok kmrnn kl,
silis, almin ve dier yabanc maddelerden oluan ve cruf ad verilen yabanc maddeler
topluluunu brakr. Eriin st ksmnda yer alan cruf, buradan yar rn olarak dar
kartlarak geride sadece demirin kalmas salanr.
Yapay Agregalar
CrufScakl yaklak 1400-1600C scaklkta ve eriyik durumda bulunan crufun soutulmas iindeiik yntemler kullanlr ve bu yntemler soutulmu crufun i yapsn nemli derecede
etkiler.
7/30/2019 YAPI MALZEMES
17/79
Yrd. Do. Dr. dris Bedirhanolu 21.03.2011 17
Scak ve eriyik durumdaki crufun soutulmasnda en ok kullanlan yntem, scak crufu ani
olarak bol suda soutup, granle (taneli) duruma getirmektir. Amorf bir yapnn olutuu
granle yksek frn cruflar, daha ok imento ve beton retiminde kullanlmaktadr.
Crufun soutulmas havada ve yava olarak yer alyor ise havada soutulmu crufadn
alr; yava soumadan dolay ta gibi sert, kristalli bir yapya sahip olur. Bu tr cruflarkonkasrlerde krlarak istenilen boyutlara getirildiklerinde beton agregas olarak
kullanlabilmektedir. Bu tr agregalar, ok fazla kkrt ierdikleri takdirde, beton
dayankllnda baz sorunlar yaratabilmektedir.
Kontroll miktarda su ile soutulan cruf, bu ilem esnasnda ierisinde buhar hapsolmas
olduundan genletirilmi ve kprtlm duruma gelir. Bu tr crufa kprtlm crufad
verilmektedir. Gzenekli yapya sahip kprtlm cruflar krlarak hafif agrega elde edilmekteve hafif beton yapmnda kullanlmaktadr.
Yapay AgregalarUucu KlElektrik enerjisi elde etmek iin termik santrallarda yakt olarak kullanlan pulverize (tlm)
kmr deiik karakterde atk kllerin ve crufun kmasna neden olmaktadr. Modern termik
santrallarda en nemli atk malzeme, yanma nedeniyle baca tarafndan ekilen gazlarla birlikteyukarya srklenen (uan) ok ince kl paracklardr. Bu ince kl paracklar elektrofltrelerde
ve siklonlarda yakalanmakta, baca gazlar ile atmosfere klar nlenmektedir. Bu ekilde atk
olarak elde edilen ok ince kle uucu kl (fly ash) ad verilmektedir. Tipik olarak kresel ekle
7/30/2019 YAPI MALZEMES
18/79
Yrd. Do. Dr. dris Bedirhanolu 21.03.2011 18
sahip olan uucu kl paracklarnn aplar 1-150 mm arasndadr ve kimyasal kompozisyon
olarak kllerin ok byk bir blm silis, almin ve demiroksitten olumaktadr.
Uucu kller 1100-1200oC,de piirildiklerinde bir miktar ergime gsterirler ve uygulanan
sertleme yntemine bal olarak yuvarlak veya silindirik taneli agregalar olumaktadr. Doalakl veya krmata agregaya gre daha hafif bu agregalarn kullanlmas ile hafif beton bloklar
ve yapda hafif beton elde edilmektedir.
7/30/2019 YAPI MALZEMES
19/79
y Agregalar
Yrd. Do. Dr. dris Bedirhanolu 21.03.2011 19
c
PerlitPerlit, bnyesinde %2-6 orannda su bulunduran cams bir kayatr; gri, koyu gri veya siyah
renktedir. Perlitin kimyasal yapsnn yaklak %75ini silis (Si02) ve % 15ini almin (A1203)
oluturmaktadr. Perlit, 800-1150C arasnda stldnda genleerek, 10-30 misli bir hacim
bymesi gstermektedir. Hacmin artmas ile, adeta patlam msr gibi, hafif bir malzeme elde
edilmektedir. Isl ileme tabi tutularak elde edilen dk younluktaki bu malzemeye
genletirilmi perlit denilmektedir. Genletirilmi perlit beyaz renktedir.
Perlitin ok geni bir kullanm alan bulunmaktadr. Beton yapmnda, kum-akl yerine
genletirilmi perlit kullanld takdirde, hafif ve s yaltm yksek olan perlit betonu elde
edilebilmektedir. Bu tr betonlar, genellikle tayc olmayan bina birimlerinde kullanlmaktadr.
h\
7/30/2019 YAPI MALZEMES
20/79
Yrd. Do. Dr. dris Bedirhanolu 21.03.2011 20
Yapay AgregalarGenletirilmi kil agregalar
Uygun vasflara sahip kil, dner frnlarda 1000-1200oCde sl ileme tabi tutulduunda, scaklk
nedeniyle aa kan gazlarn bir miktarnn malzeme ierisine hapsolmu olmalarndan dolaygenleme olmaktadr. Bylece younluu 1.4-1.8 t/m3 olan hafif bir malzeme elde edilmektedir.
Isl ileme tabi tutularak olduka yuvarlak ekilli taneler halinde elde edilen genletirilmi kil
agregalar, hafif beton yapmnda kullanlmaktadr.
7/30/2019 YAPI MALZEMES
21/79
Agrega Trlerizgl arlklarna gre
Yrd. Do. Dr. dris Bedirhanolu 21.03.2011 21
Normal arlkl agrega - zgl arl 2.4-2.8 arasnda olan agregalardr. Betonyapmnda
kullanlan agregalarm zgl arlklar genellikle 2.5-2.8 arasnda yer almaktadr. Normal
arlkl agregalardan sz edilirken, her seferinde normal arlkl denilmemekte, sadece agrega
denilmektedir.
Hafif agrega - zgl arlklar 2.4ten daha kk olan agregalardr.
Ar agrega - zgl arlklar 2.8den daha byk olan agregalardr. Beton agrega, imento ve
suyun uygun oranlarda karm ile yapldndan, kullanlan agregann arl, doal olarak,
elde edilen betonun arln etkilemektedir. O nedenle, hafif agregalarla hafif beton
yaplmaktadr. Ar agregalarla da younluu ar betonlar elde edilmektedir. Ar betonlar
nkleer santrallarda olduu gibi radyasyonun geiini nlemek amacyla yaplan zel betonlarda
kullanlmaktadr.
Agrega Trleri
Tane byklne gre
TS 706/Aralk 1980 Beton Agregalar isimli Standarda gre 4.00 mm gz aklkl kare delikli
elek zerinde kalan agregaya iri agrega, bu elekten geebilen agregaya ince agrega ve 0.25
mm gz aklkl kare delikli elekten geen ince malzemeye taunu veya filler denilmektedir.
7/30/2019 YAPI MALZEMES
22/79
Yrd. Do. Dr. dris Bedirhanolu 21.03.2011 22
akl, krlmam tanelerden oluan iri agregadr.Kr m ata,betonda kullanlamayacak kadar byk talarn veya byk akllarn konkasrdekrlmas ileelde edilen iri agregadr.
Kum, krlmam tanelerden oluan ince agregadr. Byk talarn veya iri agregann konkasrde
krlmas ile elde edilen ince agregaya ise krma kum denilmektedir. Nehir yataklar gibi doal
kaynaklardan salanabilecek kumun bulunmad veya antiyeye uzakl nedeniyle elde
edilmesinin ekonomik olmad durumlarda, ince agrega olarak krma kum kullanlmaktadr.
Uygulamada beton yapm iin, genellikle krlmam doal kum kullanlmaktadr. Ancak, bu
kumu ifade etmek iin her seferinde krlmam szc kullanlmamaktadr.
7/30/2019 YAPI MALZEMES
23/79
Yrd. Do. Dr. dris Bedirhanolu 21.03.2011 23
Agrega TrleriBeton AgregalarBeton agregas, beton veya har yapmnda imento ve su karmndan oluan balayc
malzeme yardmyla biraraya getirilen, organik olmayan, doal veya yapay malzemenin
genellikle 100 mmyi (hatta yap betonlarnda ou zaman 63 mmyi) gemeyen byklklerdeki
krlmam veya krlm tanelerin oluturduu bir yndr.
Beton yapmnda kullanlan eitli agregalardan baz rnekler unlardr : kum, akl, krmata,
yksek frn crufu, pimi kil, bims, genletirilmi perlit ve uucu kln piirilmesiyle elde
edilen uucu kl agregas.
Tanelerin boyutlar beton agregalarnn snrlarn belirler. Bu boyutlar elekler vastas ile
tanmlanr. Elekler kare ekilli, rg telli olurlar, karelerin kenar uzunluklar elek Nosu, elek gz
boyutu, elek akl adlar ile tanmlanr. Bir agrega tanesinin geebildii en kk elein kenar
uzunluu o tanenin ap olarak adlandrlr.
7/30/2019 YAPI MALZEMES
24/79
Agrega TrleriBeton Agregalar
Yrd. Do. Dr. dris Bedirhanolu 21.03.2011 24
Kum, akl bulunmayan yrelerde byk talar krlarak keli agregalar elde edilir. Bunlaramcr (veya krma ta) ad verilir.
Betonlarda silt veya filler bulunmasna (%5den az olmak kouluyla) baz durumlarda msaade
edilir. Fakat kil bulunmas kesinlikle kabul edilemez. Kil su ile ien, ayrca agrega -imento aderansn bozan bir malzemedir.
aplara gre yaplan snflandrma ve adlandrma : -Tane Boyutu 2 mikron 60 mikron 4 mm 31.50 mm 70 mm
Doal
a.grega
Kil(mil) Silt ince agrega iri agrega Balast
Beton agregasKum akl
Mcr veya
Krma. Ta
Filler veya ta
unu
I No mcr nce
agrega (krma
kum)
ir ve rrr No
mcrlar iri
agregalardu
7/30/2019 YAPI MALZEMES
25/79
TS 130Area KanjnLarnm Elek Analizi
Dnyi jii Met D tTS 706 Eston AETEsalarTS 707
Bston Asr = salarndan Numune Alma
ve Deney Numunesi Hazrlama
Ynt=miTS 1114 Hafif Astsalar - Beton iin
TS 2517Alkali. Aresa Esslztivites** Kimyasal
Yolla TayiniTS 2717 Har-; KumlanTS 3523
Beton Ata salarn in Yzey Nemi
Oran m m TayiniTS 3525
Yksek Frn CrufAzr salarn da T. :
= .EJL=- a "' a tiz j Li T aviniTS 3526
Beton ASTE salarnda zsl Arhkve
Su Emm= Oran TayiniTS 3527
Beton ATE salarnda ince Madde
Oram TayiniTS 352E
Bston Asra salarnda Hafif Madde
Oran T ayiniTS 3529
Beton ATE salarnn Birim
Asrlklarnn TayiniTS 3530
Beton ASTEsalarnn Tane Bykl s
Dadninn Ta>rini (Granlom Etrik
Birlejim Tayini)
7/30/2019 YAPI MALZEMES
26/79
7/30/2019 YAPI MALZEMES
27/79
T S 3 6 55
TS 3673
T S3 6 ^ 4
TS 36 Bl
TS 3654
T S3 7 3 2
Baton AETE aalarmda Dona
D =- UL k T a-'ini
Eaton Ahalarnda Orsan ik Kk Enli Madd
Tayini Danay Mato du
Eaton Ahalarnda Slfat Miktar Ta-'ini
Mato du
GEUIEjtirLlin Lj Psrlit ArasasLBaton AETE aalarmda Aj mm a-
ra
Dayankllk (Acnma Oram) Ta-'ini Matodu
Eaton AETEaalarnda Klorr MiktarL Ta-'ini
Mato du
Soutulmu
Curu fim
d =JL
Arasas L-Havada
Yksak Frn
Eaton Aeteaalarmda Tans skli Snf
Tayini Danay Matodu Eaton
ArasalarL- Oranik & Iadd
EErin Har; D ayan un ma Etkisinin
Ta-'ini Mato du
T S 3 7 B7 Eston
7/30/2019 YAPI MALZEMES
28/79
Agregalar
Yrd. Do. Dr. dris Bedirhanolu 21.03.2011 26
Deneysel almalarAgregalar, gerek betonun hacminin yaklak drtte n oluturduklarndan ve
gerekse, teknik ynden, beton zelliklerini ok byk lde etkilediklerinden,
betonda kullanlacak agreganm tane dalmnn (gradasyonunun), fiziksel,
mekanik ve kimyasal zelliklerinin deneysel almalara dayanarak bilinmesibyk nem tamaktadr.
Deneysel almalarn yaplaca agrega numunesi, betonda kullanlacak tm
agrega ynn en iyi ekilde temsil edebilmelidir.
TS 707/Aralk 1980 Beton Agregalarmdan Numune Alma ve Deney Numunesi
Hazrlama Yntemi isimli Standard, deney yaplacak numunenin ne ekilde ve ne
miktarda alnacan aklamaktadr.1
Beton yaplarda kullanlan iri agreganm en byk tane boyutunun63 mm olduu kabul edildii takdirde, TS 707ye gre, tm agrega
deneylerinde kullanlacak iri agrega numunesi en az 100 kg, ince A9rega yiinm rta
agrega deneylerinde kullanlacak toplam ince agrega numunesinin blgesinintokl
miktar, en az 20 kg olarak belirtilmektedir. yerlerndenrnekler alnr
7/30/2019 YAPI MALZEMES
29/79
Yrd. Do. Dr. dris Bedirhanolu 21.03.2011 27
AgregalarDeneysel almalar
Numune olarak elde edilmi olan byk bir agrega ynn, daha kk bir numuneye
dntrebilmek iin aada belirtilen iki yntemden birisini kullanmak gerekir :
eyrekleme Yntemi: eyrekleme (drde blerek kltme) ynteminde, sert, temiz vedzgn bir yzey zerinde konik bir ekilde toplanm olan agregayn, krek yardmyla
dairesel bir alana, her taraf yaklak eit ykseklikte olacak ekilde yaylr. Daire eklindeki alan,
krein kenar ile planda yaklak drt eit ksma blnr. eyrek paralardan karlkl ikisi, yeni
numuneyi oluturmak zere bir araya getirilir. eyrekleme yntemi, istenilen numune
bykln elde edinceye kadar tekrar edilir.
Blge Aygt Kullanarak Kltme Yntemi: Bu yntemde, blge (numune ayrc)gibi bir aygt kullanarak agrega numunesi yaklak iki eit miktara blnr. Blgecin yanndaki
kaplarda biriken ikiye blnm agrega ynndan birisi kltlm numune olarak kullanlr.
ayet bu numune yeterince kk deilse, ilem tekrar edilir.
7/30/2019 YAPI MALZEMES
30/79
Yrd. Do. Dr. dris Bedirhanolu 21.03.2011 28
AgregalarGradasyon
Bir agrega yn ierisindeki tanelerin byklklerine gre gsterdikleri tane dalm
oranna gradasyon (granlometri) denilmektedir. Agrega gradasyonunun
saptanmasnda, agrega taneleri, byklklerine gre, belirli gruplara ayrlrlar; Her boy
grubundaki agrega tanelerinin toplam arlklar bulunarak, tm agrega ynnn toplamarl ierisinde ne oranda yer ald belirlenir.
Granlometri, dier bir deyile elek analizi bir agrega ynnn tane byklklerine gre
diziliini saptamak amacyla yaplr. Deney sonunda agrega ynn % kann belirli bir
elek altna geebilecei saptanr.
Deney, kumlarda en az 1 kg, iri agregalarda en az 3 kg numune zerinde yaplr.
Alman numune srasyla 31.50 mm, 16 mm, 8 mm, 4 mm, 2 mm, 1 mm,
0.5 mm ve 0.25 mm lik eleklerden elenir ve elek stnde kalan malzeme yml olarak
toplanr.
7/30/2019 YAPI MALZEMES
31/79
Agregalar
Yrd. Do. Dr. dris Bedirhanolu 21.03.2011 29
Elek AnaliziElek analizi; agrega numunesindeki tanelerin byklklerine gre dalm orann,
(gradasyon) belirlemeye yarayan deneysel bir yntemdir.
Elek analizi ynteminin uygulanmasnda, nce deiik byklkteki gzaklna sahip kare delikli Standard elekler kullanlarak, en byk gz aklkl
elek en stte, daha kk olan daha altta ve en kk olan en altta olacak ekilde
dzenlenir. En kk elekten geebilecek agregay da yerlere dklmeden biramda
tutmak amacyla, en kk gz aklkl elein altna, standard eleklerin kasnaklar
ile ayn byklkte fakat delikleri olmayan bir kap yerletirilir.
Deimez arla kadar etvde kurutulmu (110+-5
o
C) agrega numunesi en bykelek zerine yerletirilir ve saa-sola, yukar- aa hareketle eleme ilemine
balanr. Eleme ilemi sonunda her elek zerinde kalan agrega hassas olarak
tartlarak her elek zerinde arlka yzde ne kadar agrega kald (veya her
elekten ne kadar agrega getii) hesaplanr. Bylece deiik boy snflarndaki
agrega miktar, yani agregann tane dalm belirlenir.
7/30/2019 YAPI MALZEMES
32/79
Agregalar
Yrd. Do. Dr. dris Bedirhanolu 21.03.2011 30
Elek AnaliziTS 130/Nisan 1978 Agrega Karmlarnn Elek Analizi Deneyi in Metot isimli Standardda, beton agregalar
iin aadaki gz aklklarna sahip kare delikli elekler belirtilmektedir.
125 mm, 90 mm, 63 mm, 31.5 mm, 16 mm, 8 mm, 4 mm, 2 mm, 1 mm, 0.5 mm, 0.25 mm
En byk tane boyutu; elek analizi yaplarak agrega numunesindeki tanelerin tmnn geebildii en
kk gz aklkl kare delikli elek o agreganm en byk tane boyutunu gsterir.
Yap betonlar iin kullanlan agrega tane bykl genellikle 63 mmyi gememektedir. O nedenle, ou
zaman kullanlan en byk elek 63 mm gz aklkl elek olmaktadr.
TS 706/Aralk 1980 Beton Agregalar isimli Standarda gre, iri agrega iin gerekli kare delikli elekleringz aklklar u ekilde belirtilmektedir :
63 mm, 31.5 mm, 16 mm, 8 mm ve 4 mm.
nce agrega iin gerekli kare delikli standard eleklerin boyutu u ekilde belirtilmektedir :4 mm, 2 mm, 1 mm, 0.5 mm ve 0.25 mm.
7/30/2019 YAPI MALZEMES
33/79
Agregalar
Yrd. Do. Dr. dris Bedirhanolu 21.03.2011 31
Elek gz Elek stnde
aralklar kalan arlk(mm) gr
32 016 10308 8354 9502 5301 415
0,5 2500,25 120
0,125 105ELEK ALTI 75
Elek AnaliziTS 13Oa gre en byk tane boyutu 4 mm olan ince agregalar temsil edebilecek numune miktar en az 500
gram olmaldr. En byk tane bykl 63 mm olan iri agregalar temsil edebilecek ve sadece gradasyon
(granlometri) tayini iin gerekli olan numune miktar 20 kgdan az olmamaldr. Elek analizi sonucunda her
elek zerinde kalan agrega miktar tartlarak, bulunan arlklar numunenin toplam arl ile karlatrlarakher elek zerinde kalan agrega miktar yzde (%) olarak hesaplanr. Btn bu ilemler bir izelge halinde
gsterilir.
4310 gr arlnda bir agrega karm numunesine ait elek analizine
tabi tutulmu ve her bir elek gz aral stnde kalan malzeme
miktarlar hassas tart ile tartlarak yanda tablo eklinde verilmitir. Buelek analizinin adm adm deerlendirilmesi ileride verilmitir.
7/30/2019 YAPI MALZEMES
34/79
Elek stnde kalan agregamiktarlar yml toplamlaraadaki tablo verildii
ekilde hesaplanr.
AgregalarElek Analizi
Yrd. Do. Dr. dris Bedirhanolu 21.03.2011 32
Elek gz
aralklar (mm)Elek stnde
kalan arlk
(gr)
Elek stnde kalan
yml arlk (gr)
32 0 016 1030 :0+1030=10308 835 1030+835=18654 950 1865+950=2815
2 530 2815+530=33451 415 3345+415=3760
0,5 250 3760+250=40100,25 120 4010+120=41300,125 105 4130+105=4235
ELEK ALTI 75 :4235+75=4310
7/30/2019 YAPI MALZEMES
35/79
Elek stnde kalan agrega miktarlar yml toplamlaryzde olarak aadaki tabloverildii ekilde hesaplanr.
AgregalarElek Analizi
Yrd. Do. Dr. dris Bedirhanolu 21.03.2011 33
Elek gz
aralklar (mm)Elek stnde
kalan arlk
(gr)
Elek stnde kalan
yml arlk (gr)Elek stnde kalan yml
arlk (%)
32 0 0 : (0,0/4310)xl00 = 0,0
16 1030 :0+1030=1030 : (1030/4310)xl00 = 23,9
8 835 1030+835=1865 : (1865/4310)x100 = 43,3
4 950 1865+950=2815 : (2815/4310)x100 = 65,3
2 530 2815+530=3345 : (3345/4310)x100 = 77,61 415 3345+415=3760 : (3760/4310)x100 = 87,2
0,5 250 3760+250=4010 : (4010/4310)x100 = 93,0
0,25 120 4010+120=4130 : (4130/4310)x100 = 95,8
0,125 105 4130+105=4235 : (4235/4310)x100 = 98,3ELEK ALTI 75 :4235+75=4310 : (4310/4310)x100 = 100,0
7/30/2019 YAPI MALZEMES
36/79
Elekten geen agrega miktarlar yml toplamlar yzde olarak aadakitabloverildii ekilde hesaplanr.
AgregalarElek Analizi
Yrd. Do. Dr. dris Bedirhanolu 21.03.2011 34
Elek gz
aralklar (mm)Elek stnde
kalan arlk
(gr)
Elek stnde kalan
yml arlk (gr)Elek stnde kalan yml
arlk (%)Elekten geen yml arlk (%)
32 0 0 : (0,0/4310)xl00 = 0,0 : 100-0,0=100
16 1030 :0+1030=1030 : (1030/4310)x100 = 23,9 :100-23,9=76,10
8 835 1030+835=1865 : (1865/4310)x100 = 43,3 :100-43,3=56,73
4 950 1865+950=2815 : (2815/4310)x100 = 65,3 :100-65,3=34,69
2 530 2815+530=3345 : (3345/4310)x100 = 77,6 :100-77,6=22,39
1 415 3345+415=3760 : (3760/4310)x100 = 87,2 :100-87,2=12,76
0,5 250 3760+250=4010 : (4010/4310)x100 = 93,0 :100-93,0=7,00
0,25 120 4010+120=4130 : (4130/4310)x100 = 95,8 :100-98,3=4,2
0,125 105 4130+105=4235 : (4235/4310)x100 = 98,3 :100-98,3=1,7ELEK ALTI 75 :4235+75=4310 : (4310/4310)x100 = 100,0 :100-100=0
7/30/2019 YAPI MALZEMES
37/79
Elekten gz aral (mm) ve elekten geen yml arlk (mm) stunlar kullanlarak
elek analizinden elde edilen granlometri erisi izilir. Eri zerinde deerlendirmeyikolaylatrmak iin grafiin yatay ekseni logaritmik lekte gsterilir.
Yrd. Do. Dr. dris Bedirhanolu 21.03.2011 35
Elek gz aral (mm)
Agregalar
Gradasyon erisi
Elek gz
aralklar (mm)
Elekten geen yml arlk (%)
32 : 100-0,0=100
16 :100-23,9=76,10
8 :100-43,3=56,73
4 :100-65,3=34,69
2 :100-77,6=22,39
1 :100-87,2=12,760,5 :100-93,0=7,00
0,25 :100-98,3=4,2
0,125 :100-98,3=1,7ELEK ALTI :100-100=0
0,00
uEuJSEauu
W)SSW
r ' ,Agrego
0.125 0.25 0.5 1 8 16 32
7/30/2019 YAPI MALZEMES
38/79
Yrd. Do. Dr. dris Bedirhanolu 21.03.2011 36
Elek gz aral (mm)
AgregalarGradasyon erisi - referans eriler ile karlatrma
Elekten gz aral (mm) ve elekten geen yml arlk (mm) stunlar kullanlarak elek analizinden
elde edilen granlometri erisi izilir.
Elek gzaralklar (mm)
Elekten geen yml arlk (%)
32 : 100-0,0=100
16 :100-23,9=76,10
8 :100-43,3=56,73
4 :100-65,3=34,69
2 :100-77,6=22,39
1 :100-87,2=12,76
0,5 :100-93,0=7,00
0,25 :100-98,3=4,2
0,125 :100-98,3=1,7ELEK ALTI :100-100=0
7/30/2019 YAPI MALZEMES
39/79
Yrd. Do. Dr. dris Bedirhanolu 21.03.2011 37
Elek gz aral (mm)
Dmax= 32 mm iinDEALGRANLOMETR
AgregalarGradasyon erisi - referans eriler ile karlatrma
Karmn uygun gradasyona sahip olup olmadn hemen grmek iin TS 706da
Dmax=32 mm iin verilen uygun blgelere dp dmediine baklr.
100
90
80
70
60
50
4030
20
100
0.125 0.25 0.5 1
1
1
H ----II
I-I ----II
____ 1 ______ I ____ 1 ___
XUANJLMAZL_I I I
A32>
5JS5s=2
3
! B32
^ .A
..........
ok incefazialsu
KUIXN1LMZokkiyerl^mez
8 1(5 32
7/30/2019 YAPI MALZEMES
40/79
Agregalar
Yrd. Do. Dr. dris Bedirhanolu 21.03.2011 38
c u r \ du rv y v vv O ^1^1 A
Ei^k rikh On-rO ekil 4) 100
rs 80
oGrn
~40-LU 20 -
0 0 25 0.5 1 2 4 S 16 31.5 63
Elek akl (mm)
Gradasyon erisi - referans erilerTS 706da Dmax=8, 16 ve 63 mm iin verilen uygun gradasyon blgeleri
Enbyk tane boyutuna gre
belirlenen agrega dalmoranlarnn yer alabilecei alt ve
st snrlar verilmektedir. Alt ve
st snr deerler gradasyon
erileri ile gsterilmitir (TS
802deki ekil 1, ekil 2, ekil 3,
Betonda kullanlacak agregann elek analizi yaplarak agregann en byk
tane boyutu ve her elekten geen agrega yzdesi saptanarak gradasyon
erisi izilir. Trk Standardlarnda belirtilmi olan drt grafikten
hangisinin kullanlaca, en byk tane boyutuna gre tayin edilir.
7/30/2019 YAPI MALZEMES
41/79
Agregalar
Yrd. Do. Dr. dris Bedirhanolu 21.03.2011 39
%
Miktar
0,125 0,25 0,5 1 2 4 S 16 31,5
Elek aklklar (inin)
Gradasyon ErisiElek analizi sonularn daha kolayca grebilmek ve inceleyebilmek amacyla, yzde olarak ifade edilen
bu deerler (elek analizi sonular), genellikle yar-logaritmik bir grafik zerinde yeralacak bir eri
eklinde de gsterilir. Byle bir grafikte, elek boyutlar, logaritmik lekli yatay eksen zerinde yer alr;
agrega yzdeleri normal lekli dikey eksen zerinde gsterilir.Gradasyon betonun ilenebilirliini ve karm
oranlarn nemli derecede etkiler. Ayrca
sertlemi betonun dayanm, durabilite, birim
arlk, bzlme gibi nemli zellikleri ve
ekonomisi zerinde etkilidir.
Betonda kullanlacak agreganm tane dalmoranlar ekillerdeki A ve B erileri ierisinde
yer ald takdirde, agregann gradasyonu ok
iyi ve A ve C erileri arasnda yer ald
takdirde kullanlabilir olarak tanmlanr.
7/30/2019 YAPI MALZEMES
42/79
AgregalarUygun Gradasyon
Yrd. Do. Dr. dris Bedirhanolu 21.03.2011 40
Srekli Gradasyon (Granlometri) Erisi: Sfrdan belirli bykle kadar btn agregatanelerini ieren eridir. ekillerde (TS 706daki ekil 1, ekil 2, ekil 3, ekil 4) verilen A, B ve C
erileri srekli gradasyon erileridir.
Kesikli Gradasyon Erisi: Orta byklkteki taneleri iermeyen eridir. ekillerde verilen Uerileri kesikli gradasyon erileridir.
Uygun Gradasyon: Agrega numunesini oluturan deiik boy snflarndaki agrega oranlar
deitirilerek, deneme-snama yntemi ile agregann istenilen gradasyona sahip olmasna allr.
Uygun gradasyonun amac ; gerekletirilebildii oranda minimum boluklu ve toplam yzeyi
minimum olan bir agrega karm elde etmektir.Segregasyon = ayrma
7/30/2019 YAPI MALZEMES
43/79
AgregalarSegregasyon
Yrd. Do. Dr. dris Bedirhanolu 21.03.2011 41
Betonun karlma ileminde de imento hamurunun ierisinde yer alacak iri ve ince agrega tanelerinin
homojen bir ekilde yer almalar istenir. Bu homojen dalmn, taze betonu tarken veya yerletirirken
de kaybolmamas gerekir.
Betonun karlma ileminde de imento hamurunun ierisinde yer alacak iri ve ince agrega tanelerinin
homojen bir ekilde yer almalar istenir. Bu homojen dalmn, taze betonu tarken veya yerletirirken
de kaybolmamas gerekir.
7/30/2019 YAPI MALZEMES
44/79
Agrega karm oranlarAgregalar
Yrd. Do. Dr. dris Bedirhanolu 21.03.2011 42
A32 B32 C3
0 0 0
3 8 15
5 18 28
8 28 42
14 37 53
23 47 6532 62 7762 80 89100 100 100
veya daha fazla agrega malzemesinden uygun bir karm elde etmenin en kolay yolu,denem-yanlma yntemidir. Oranlar nceden seilir ve bu oranlar kullanlarak karmgranlometrisi hesaplanr. Elde edilen karmn gradasyonunun uygun olup olmadreferans eriler ile karlatrlarak belirlenir. Uygun bir gradasy on oluuncaya kadar
denemeler devam eder. Tabloda verilen A, B ve C agregalarmdan uygun bir karm eldeetmek amac ile sras ile %40, 38 ve 22 oranlar tahmin edilmitir.
Karm-1Elek X Ekseni (A) (B) Deniz No II
Mcr(C)
Tatozu
Karm%
0,125 2 0 0 0 2
0,25 3 0 35 0 6
0,5 4 0 96 0 17
1 5 1 100 0 31
2 6 1 100 0 574 7 2 100 0 928 8 37 100 0 100
16 9 100 100 59 10031,5 10 100 100 100 100
ZGL ARLK 2,67 2,63 2,7 2,69KARM ORANLAR%
40 38 0 22
7/30/2019 YAPI MALZEMES
45/79
Elek analizi - karm oranlarAgregalar
Yrd. Do. Dr. dris Bedirhanolu 21.03.2011 43
A32 B32 C32
0 0 0
3 8 15
5 18 28
8 28 4214 37 53
23 47 6532 62 7762 80 89100 100 100
A, B ve C malzemeleri iin belirlenen sras ile %40, 38 ve 22 oranlar kullanlarakkarmn granlometrisi aadaki tablodaki gibi hesaplanr. rnein 4 mm elek gzaral iin 0.4x2+0.38x100+0.22x92=59 deeri elde edilir.
Karm-1Elek X Ekseni (A) (B) Deniz
umuNo II
Mcr(C)
TatozuKarm
%0,125 2 0 0 0 2 0
0,25 3 0 35 0 6 15
0,5 4 0 96 0 17 40
1 5 1 100 0 31 45
2 6 1 100 0 57 514 7 2 100 0 92 598 8 37 100 0 100 75
16 9 100 100 59 100 10031,5 10 100 100 100 100 100
ZGL ARLK 2,67 2,63 2,7 2,69KARM ORANLAR
%
40 38 0 22
7/30/2019 YAPI MALZEMES
46/79
Elek analizi - karm oranlarAgregalar
Yrd. Do. Dr. dris Bedirhanolu 21.03.2011 Elek gz aral (mm) 44
Karm granlometrisinin A ve B referans erileri arasnda kalmasn salamak iin dene- yanlma
yolu ile aadaki 4 farkl agregalar farkl oranlarda kullanacaz. Bu oranlar ve herfarkl agrega
iin verilen elek analizi sonularn kullanarak karm granlometrisini elde edeceiz. Elde
ettiimiz karmn granlometri erisini referans eriler ile karlatracaz.Deneme-1
AGREGA KARIIM ORANLARI
OK NCE
Elek X Ekseni No 1 Deniz No II T Kar m A32 A32+B3
B32 C320 125 2 0 0 0 2 1 0 0 0 0 00 25 3 0 35 0 6 19 3 5 5 8 150 5 4 0 96 0 17 53 5 11 5 18 281 5 1 100 0 31 60 8 18 0 28 422 6 1 100 0 57 67 14 25 5 37 534 7 2 100 0 92 78 23 35 0 47 658 8 37 100 0 100 87 32 47 0 62 7716 9 100 100 59 100 100 62 71 0 80 89
31 5 10 100 100 100 100 100 100 100 0 100 100OZGUL AGRLK 2,67 2,63 2,7 2,69KARM ORANLAR 20 50 0 30 100 I I I . I I 1 I
REFERANS DE ERLER
7/30/2019 YAPI MALZEMES
47/79
Elek analizi - karm oranlarAgregalar
0.125 0.25 0. 5 1 1(5 32
Yrd. Do. Dr. dris Bedirhanolu 21.03.2011 Elek gz aral (mm) 45
Karm granlometrisinin A ve B referans erileri arasnda kalmasn salamak iin dene-yanlma yolu ile aadaki 4 farkl agregalar farkl oranlarda kullanacaz. Bu oranlar ve herfarkl agrega iin verilen elek analizi sonularn kullanarak karm granlometrisini eldeedeceiz. Elde ettiimiz karmn granlometri erisini referans eriler ile karlatracaz.
Deneme-2AGREGA KARIIM ORANLARIREFERANS DE ERLER
7/30/2019 YAPI MALZEMES
48/79
Elek analizi - karm oranlarAgregalar
0.125 0.25 0. 5 1 1(5 32
Yrd. Do. Dr. dris Bedirhanolu 21.03.2011 Elek gz aral (mm) 46
Karm granlometrisinin A ve B referans erileri arasnda kalmasn salamak iin dene- yanlma
yolu ile aadaki 4 farkl agregalar farkl oranlarda kullanacaz. Bu oranlar ve her farkl agrega
iin verilen elek analizi sonularn kullanarak karmgranlometrisini elde edeceiz. Elde
ettiimiz karmn granlometri erisini referans eriler ile karlatracaz.
Deneme-3AGREGA KARIIM ORANLARI
g,............... - ok ince; &2a|su 1
' ' j f r n 111
m. zJZKES KL GRAN LOMETR SoMsiw
L^36JXANCM AZ'
okivyerlpfmez
Elek X Ekseni No 1 Deniz No II T Karm A32 (A32+B3
B32 C320,125 2 0 0 0 2 0 0 0,0 0 00,25 3 0 35 0 6 5 3 5,5 8 150,5 4 0 96 0 17 14 5 11,5 18 281 5 1 100 0 31 16 8 18,0 28 422 6 1 100 0 57 16 14 25,5 37 534 7 2 100 0 92 16 23 35,0 47 658 8 37 100 0 100 37 32 47,0 62 77
16 9 100 100 59 100 90 62 71,0 80 8931,5 10 100 100 100 100 100 100 100,0 100 100OZGUL AGRLK 2,67 2,63 2,7 2,69KARM ORANLAR 60 15 25 0 100 ~ 90
REFERANS DE ERLER
o
(
8070605
040302010
M
7/30/2019 YAPI MALZEMES
49/79
Elek analizi - karm oranlarAgregalar
Yrd. Do. Dr. dris Bedirhanolu 21.03.2011 Elek gz aral (mm) 47
Karm granlometrisinin A ve B referans erileri arasnda kalmasn salamak iin dene-yanlma yolu ile aadaki 4 farkl agregalar farkl oranlarda kullanacaz. Bu oranlar ve herfarkl agrega iin verilen elek analizi sonularn kullanarak karm granlometrisini eldeedeceiz. Elde ettiimiz karmn granlometri erisini referans eriler ile karlatracaz.
Deneme-4AGREGA KARIIM ORANLARIREFERANS DE ERLER
7/30/2019 YAPI MALZEMES
50/79
Yrd. Do. Dr. dris Bedirhanolu 21.03.2011 48
AgregalarUygun Gradasyonun Hesaplanmas
ki veya daha fazla agrega numunesinin elek analizleri yaplm ve gradasyonlar biliniyor ise, bu
numunelerin hangi oranlarda bir araya getirilmeleri ile istenilen gradasy on zelliklerine sahip yeni
bir agrega karmnn elde edilebilecei hususu hesap yntemleri ile ortaya kabilir. Bu durum
aada bir rnek problem ile aklanmaktadr:
deiik agrega numunesinin (A, B, ve C) tane dalm oranlar elek analizleri ile bulunmu ve ekille
gsterilmitir. Bu ayr numunenin belirli oranlarda kartrlmas ile elde edilmek istenen agregann
yeni karmnda, 0.5 mm ve 8.0 mm eleklerden geen toplam agregann, srasyla %40 ve %75
olmas istenmektedir. Bu durumu salayabilmek iin A, B ve C agregalarnn yeni karm ierisindeki
oranlar (XA, XB ve XC) ne olmaldr?
Bu problemdeki XA, XB ve XCgibi bilinmeyeni bulabilmek iin denkleme ihtiya vardr. lgili
ekildeki deerlerden, 0.5 mm ve 8.0 mm eleklerdengeen agrega miktarlarn alarak iki ayr denklem
yazmak mmkndr. nc denklem ise herhangi bir elekten geen A, B ve C agregalar oranlarnn
toplam olarak %100e eit olmalarn dnerek elde edilir. Bylece aadaki denklemler yazlr :
Uygun Gradasyonun Hesaplanmas0.00XA+0.96XB + 0.17XC = 0.40
0.37Xa+ 1.00XB + 1.00XC = 0.75 XA+XB+ Xc=1.00
7/30/2019 YAPI MALZEMES
51/79
Agregalar
Yrd. Do. Dr. dris Bedirhanolu 21.03.2011 49
Yukardaki denklemin cebrik olarak zlmesi ile XA= 0.397, XB = 0.382 ve Xc = 0.22 elde edilir.
O halde A agregasmdan %40, B agregasmdan %38 ve C agregasmdan %22 orannda (arlka)
kartrmak suretiyle elde edilen yeni numunenin 0.5 mm ve 8.0 mm elekten geen miktarlar %40 ve
%75 olarak bulunur.
Yeni karm iin herhangi birelekten geen agrega miktar (gradasyon erisinin
ordinat) aadaki gibi gsterilebilir :
YDi = 0.397YAi + 0.382YBi + 0.220YCi
rnein, 4.0 mm elekten geen agregann toplam miktar ilgili ekilde A, B ve C agregalar iin
belirtilmi olan %2, %100 ve %92 oranlarn alarak yle hesaplanr.
YDi = 0.40(2) + 0.38(100) + 0.22(92) = 59.04
Yani, yeni karmn %59.04, 4.0 mm elekten gemektedir. Bu hesaplar dier elekler iin de yaplarak
ilgili ekilde nokta nokta olarak izilen yeni gradasyon erisi (D erisi) elde edilebilir.
Uygun Gradasyonun HesaplanmasAgregalar piyasadan genellikle deiik boy snflarna ayrlm ekilde temin edilmektedir. Deiik
boy snflarna ayrlmam durumda, yani, kark agrega olarak temin edilseler dahi nemli yaplarn
betonlarnda kullanlmak zere eldeki agrega deiik boy snflarna ayrp kmeler oluturulur.
Agregalarm deiik boy snflarna ayrlmas, ince agrega - iri agrega gibi olabilecei gibi, Trkiyede
7/30/2019 YAPI MALZEMES
52/79
Agregalar
Yrd. Do. Dr. dris Bedirhanolu 21.03.2011 50
halen piyasada kullanlan 0-3 mm, 3-7 mm (veya 0-7 mm), 7-15 mm ve 15-30 mm gibi boy snflar da
olabilmektedir. stenildiinde baka boy snflar da kullanlabilir.
Uygun gradasyon = ilenebilme ve dayanm
Kark bir agrega gradasyonunda hem iri hem de ince agrega tanelerinin byklklerine gre uygun birdalm gstermesi istenir. Ancak, ince agregann (kumun) kendi arasndaki tane dalm orannn beton
zelliklerine etkisi, iri agrega tane dalm orannn betonda yarataca etkiye gre, daha fazladr.
ncelik ModlKumdaki ok ince taneler ounlukta ise, betonun ilenebilmesi artar fakat su ihtiyac nispeten oalr,
taze betonda ayrma (segregasyona) ve terlemeye (kanamaya) yol aabilir. Kumdaki ok iri taneler
ounlukta ise, ilenebilme azalr, yumuak ve kolayca perdahlanabilir bir beton elde edilemez. Bu
durumda da betonun ayrm eilimi artar.
Agrega gradasyon zelliini nmerik karakter olarak tek bir saysal deerle ifade etmek mmkndr.
Byle bir saysal deer, ya agrega tane dalmndaki tanelerin ortalama bykln, yani, tane
byklklerinin ortalamasn, ya da ampirik olarak belirlenen bir baka zelliini (agrega zgl yzeyi
vb.) gsterebilmektedir.
Agrega tanelerinin byklklerine gre dalmn saysal karakter olarak belirtmek mmkndr. Buamala kullanlan eitli deerler arasnda en ok kullanlan ve bilineni agrega incelik modldr.
ncelik modl agrega gradasyonu zellii hakknda bilgi salayan ampirik bir saysal deerdir. Bu
7/30/2019 YAPI MALZEMES
53/79
Agregalardeer elek analizinde bulunan tane dalm oranlarndan hesap yoluyla elde edilir.
Elek analizinde gz akl en kk olan elek en altta olmak zere kkten bye doru dizilmi
olan kare delikli standard elekler zerinde kalan agregann yml yzdelerinin toplamnn 100e
blnmesi ile elde edilen sayya incelik modl denilmektedir. Ksaca,
ncelik Modl = S Elek zerinde kalan agregann yml yzdesi / 100Yrd. Do. Dr. dris Bedirhanolu 21.03.2011 51
ncelik ModlDaha nce rnek olarak sunulan agrega elek analizinde elekler zerinde kalan yml yzdelerin
toplam 684.45 dir. Bu agreganm incelik modl incelik modl= 684.45/100=6.45 olarak ifade
edilmektedir.
Agrega inceliinin yorumunu yapabilmek iin elek analizinde kullanlan Standard eleklere gz
aklklarna gre kkten bye kadar bir numara verilir. Elek analizi sonucunda hesaplanan incelik
modl says kadar en alttan yukarya doru elek numaras saylarak, tanelerin ortalama byklnn
hangi elek boyutuna denk geldii, ya da ne mertebede olduu grlr. rnein, incelik modl 5.0 olarak
hesaplanan bir agrega numunesinde, tanelerin ortalama bykl, (alttan yukarya doru elekler
saylarak gidildiinde) 5. elek olan 4.0 mm gz aklkl elee tekabl ettii grlr; yani, tanelerin
ortalama bykl 4.0 mm mertebesindedir.
Beton retiminde, imento miktar sabit tutulduu takdirde, en byk agrega tane boyutunun kullanlmas
ile daha az suya ihtiya olmas, betonun su-imento orannn azalmasna ve betonun dayanmnn daha
yksek olmasna yol aar. Beton retiminde, su miktar sabit tutulduu takdirde ise en byk agrega tane
boyutunun kullanlmas ile, betonun kvamnda artma grlr ve ilenebilme etkilenir. Ancak, en byk
7/30/2019 YAPI MALZEMES
54/79
Agregalar
Yrd. Do. Dr. dris Bedirhanolu 21.03.2011 53
agrega tane boyutunun ne olabilecei kalp geniliine, deme derinliine ve yanyana iki donat
ubuunun arasndaki uzakla bal olarak seilmelidir.
ncelik Modl - HESAPYukarda verdiimiz 4 farkl malzemeler iin incelik modllerinin bulalm. Daha nce de belirttiimiz
gibi incelik modl elekler zerinde kalan yml yzdelerin toplamnn 100e blnmesi ile bulunur.
Tablolarda verilen deerler elekten geen yml toplamalar olduundan bu deerlerin 100denkarp topladktan sonra 100e blerek incelik modllerini hesap edebiliriz.
A (No I Mcr) = [(100-0)*3+( 100-1)+(100-1)+(100-2)+( 100-37)]/100 = 6.59 B (DenizKumu) = [(100-0)+( 100-35)+( 100-96)]/l00= 1.69 C (Ta Tozu) = [(100-2)+( 100-6)+(100-17)+( 100-31)+(100-57)+( 100-92)]/l00 = 3.95No II Mcr = [(100-0)*7+(100-59)]/100 =7.41
Karm oranlar iin bir denklem de incelik modllerinden yazlabilir.
Fakl agregalar iin verilen karm oranlar mutlak hacim cinsindendir. rnein en elde ettiimiz
uygun karm iin 1 m3 beton, 0.6 m3 No I mcr, 0.2 m3 deniz kumu, 0.15 m3 No II mcr ve 0. 05 m3
ta tozu ierecektir.
En Byk Tane BoyutuTS 500/ubat 2000 Betonarme Yaplarn Tasarm ve Yapm Kurallar isimli Standarda gre, agregagranlometrisinin beton nitelii zerindeki nemli etkisi nedeniyle, kullanlacak agrega ile nceden
7/30/2019 YAPI MALZEMES
55/79
Agregalar
Yrd. Do. Dr. dris Bedirhanolu 21.03.2011 54
yaplacak deneylerle amaca en uygun granlometri belirlenmelidir. Betonda kullanlacak agreganm en
byk tane bykl, en dar kesitin kalp geniliinin 1/5 inden, deme kalnlnn 1/3 nden,iki donat ubuu arasndaki uzakln 3/4 nden ve beton rtsnden byk olamaz.Ayrca en byk tane boyutu, beton deneyleri iin kullanlan silindir kalplarn apnn en fazla 1/3 kadar olmaldr.
Her ne kadar kullanlma koullarna uygun olarak mmkn olan en byk agrega tane byklne sahipagregann seilerek kullanlmasnn, beton zellikleri zerindeki yararlar ifade edilmekte ise de, beton
konusunda yaplan aratrmalar betonda aranan zelliklerin en iyi ekilde en byk tane boyutu 25-38
mm olan agrega ile elde edildiini gstermektedir. En byk agrega tanebykl 38 mm den daha
byk agregalar kullanldnda, su-imento oran azalmakla birlikte, agrega tanelerinin toplam
yzeyinde de nemli lde azalma olmaktadr ve agrega-imento aderansnda azalma olmaktadr; beton
dayanmnda olumsuz etkiler grlmektedir.
O halde, yap betonlarnda, en byk tane boyutu 38 mm den daha byk agrega kullanmamakkouluyla mmkn olan en byk tane boyutlu agregann kullanlmasn nermek yerinde bir neri
olacaktr.
Agrega Tanelerinin ekli ve Kusurlu Agrega:Agrega tanelerinin ekli olabildii kadar toparlak (kresel veya kbik) olmaldr. TS 706ya gre, agrega
tanesinin en byk boyutunun en kk boyutuna oran 3 ten byk olduu takdirde, agrega tanesi ekilkusurlu kabul edilmektedir. Bu tanma uyan yassveya uzun taneler ekilde kusurlu tanelerdir. TS
706ya gre, tane bykl 8 mm ve daha byk olan iri agregalarda ekilce kusurlu (yass veya uzun)
tanelerin oran %50 den fazla olmamaldr.
7/30/2019 YAPI MALZEMES
56/79
Agregalar
Yrd. Do. Dr. dris Bedirhanolu 21.03.2011 55
ekilce kusurlu tane orannn yksek olmas, taze betonun ilenebilmesini olumsuz ynde etkilemekte,
taze betonda su ihtiyacn ve terlemeyi (kanamay) artrmakta, betonun perdahlanarak dzgn yzeye
getirilebilmesini gletirmektedir.
Kusurlu agregalar kullanmamk lazm. te yandan, bir baka agregann temini ok zor ve pahal olacak
ise ve kusurlu agrega ile daha fazla imento kullanarak istenilen betonun elde edilmesi yine de dahaucuza geliyor ise o zaman yass ve uzun taneli agregann kullanlabilmesini hesaba katmak gerekir.
Tuvanen Agregari ve ince agregalarn bir arada bulunduu doal kark agregad r.
AgregalarAgregalarn fiziksel zellikleri
Birim arlk ve boluk oran zgl arlk Porozite (gzeneklik)
Agregadaki mevcut rutubet durumu ve agregann su emme kapasitesi Donma-zlme ve dier
fiziksel etkenlere kar dayankllkBeton karm hesaplarnda kullanlan
agrega zellikleri unlardr :
7/30/2019 YAPI MALZEMES
57/79
AgregalarAgregalarn mevcut nem durumlar
Yrd. Do. Dr. dris Bedirhanolu 21.03.2011 56
Gradasyon ve en byk tane boyutu Birim arlk zgl arlk
Agregadaki mevcut nem durumu ve agregann su emme kapasitesi
Agrega taneleri ierisinde iki tip boluk bulunabilir. Bunlardan birisi, tane yzeyinde ince atlaklar olarak
olumu olan veya tane ierisinde olup da yzeydeki boluklarla balantl olan su geirgen
boluklardr. Bu tr boluklarn ierisine su girip kabilir. Dieri ise, agrega yapsndan gelen, agrega
taneleri ierisinde olumu olan su geirmez boluklardr. Bunlara su giremez.
Agrega tanelerinin boluklarnn iindeki su miktarlar deiebilir. Agrega yn, ierdii su miktarna
gre, tamamen kuru (agregalar frnda 100oCde stlarak), hava kurusu (agrega yzeyi kuru fakat
boluklarn iinde bir miktar su var), doygun kuru yzey (boluklar tamamen su ile dolu fakat yzey
kuru) ve slak durumlar (boluklar su ile dolu ve tanelerin yzeyinde bir miktar su filmi var) olmak zere
drt deiik durumdan birisine sahiptir.
7/30/2019 YAPI MALZEMES
58/79
7/30/2019 YAPI MALZEMES
59/79
Agregalar
Yrd. Do. Dr. dris Bedirhanolu 21.03.2011 57
Agrega Numunesini Doygun Kuru YzeyDuruma Getirebilmek in Gerekli Yntemler :TS 3526 Beton Agregalarmda zgl Arlk ve Su Emme Oran Tayini isimli Standardda deneylerde
kullanmak amacyla ince ve iri agrega numunesini doygun kuru yzey duruma getirebilmek iin
gerekli yntemler belirtilmektedir.
Agrega numunelerini doygun kuru yzey duruma getirebilmek amacyla numuneler nce su ieris inde
24 saat bekletilip doygun duruma getirilir. Doygun duruma getirilen numunelerin yzey-kuru duruma
getirilme ilemleri iri ve ince agrega numunelerinde farkl yntemlerle yaplmaktadr.
ri agrega taneleri doygun olarak sudan kartldklarnda tanelerin zerinde gzle
grlebilen su tabakas (film) kalmayncaya kadar kurutulur.
nce agrega taneleri, doygun olarak sudan kartldklarnda tane yzeylerinin kuru olmasn
salayabilmek iin numune bir tava iine yaylarak tablal stc zerinde kurutulur. Doygun kuru yzey
hali ince agregann koyu (slak) renkten ak (kuru) renge deimeye baladnn hemen sonrasdr.
Doygun-kuru yzey haline eriilip eriilmediine gzle karar verilemiyor ise koni veya kesme
yntemlerinden birisi uygulanr.
7/30/2019 YAPI MALZEMES
60/79
Agregalar
Yrd. Do. Dr. dris Bedirhanolu 21.03.2011 58
nce Agregann - Koni ve Kesme yntemi:
Koni ynteminde, ince agrega kesik koni biimli metal kalba (st i ap
38 mm, alt i ap 89 mm, ykseklii 73 mm olan bir kalp) gevek olarak
yerletirilir ve st yz 25 mm apnda bir sktrma ubuu ile hafife
tokmaklanr ve kalp yukar doru dey olarak hareket ettirilerek kartlr.
Kalp kartldnda numune konikliini devam ettiriyor ise serbest nem
var demektir, kurutmaya devam edilir ve tekrar koni uygulamasna geili r.
Numunenin konikliinin serbeste bozulduunun grlmesi halinde
doygun kuru yzey durumunun salandna karar verilir.
Kesme ynteminde, doygun kuru yzey duruma geldii sanlan ince agrega
numunesi ile yaklak yarm kre biiminde bir yn yaplr. Yn, mala
ile dey olarak ikiye blndnde ortaya kan yzey dzlemliini
koruyabiliyor ise kurutmaya devam edilir. Dey yzeyin kendini
tutamayp ykldnn saptand an doygun kuru yzey durumdur.
7/30/2019 YAPI MALZEMES
61/79
Yrd. Do. Dr. dris Bedirhanolu 21.03.2011 59
Agregann su emme kapasitesi:
Agrega numunesi nce frnda (100C) stlarak arlnn deimedii, tamamen kuru duruma getirilir
ve tartlarak arl bulunur. Sonra, TS 3526 Beton Agregalarmda zgl Arlk ve Su Emme Oran
Tayini isimli Standardda belirtilen yntem kullanlarak suya doygun fakat tanelerin yzeyleri kuru (dyk)durumuna getirilip tartlarak arl bulunur. Agrega numunesinin su emme kapasitesi u ekilde
hesaplanr :
Su Emme Kapasitesi, % _ ~^k X^QQ
' wk.
Wdyk= Agregann doygun kuru yzey arl Wk =
Agregann tamamen kuru arl
7/30/2019 YAPI MALZEMES
62/79
Agregalar
Yrd. Do. Dr. dris Bedirhanolu 21.03.2011 60
Agregann mevcut toplam su miktar:
Betonda kullanlacak agregadan alman numunenin, nce mevcut halindeki (yani numuneye hibir ilem
yapmadan) arl tartlarak bulunur. Ayn agrega numunesinin frnda, 100C ta tamamen kurutulmas
sonucunda kuru arl bulunur. Agregada mevcut olan su miktarnn bulunabilmesi iin aadaki hesap
yaplr :
Wav - WkMevcut toplam su, % = ----------------------- xl 00
Wk
Way= Agrega ynndaki halen mevcut olan su durumundaki agrega arl Wk =
Agregann tamamen kuru durumdaki arl
* Agregann mevcut su miktar ve su emme kapasitesine ait deneysel olarak bulunan deerler beton
karmnda yer alacak su ve agrega miktarlarnn hesaplanmasnda kullanlr.
7/30/2019 YAPI MALZEMES
63/79
Yrd. Do. Dr. dris Bedirhanolu 21.03.2011 61
AgregalarAgregann su kapasitesinin beton karmhesaplarnda kullanlm:stenilen kalitede bir beton karm elde edebilmek iin, yaplmas gereken beton karm hesaplarnda
betonda yer alacak su-imento oran ve istenilen beton kvam gz nnde tutulmaktadr. Bylece, 1 m3
beton iin gerekli imento, agrega ve su arlklar hesaplanmaktadr. Betonda istenilen su-imento orann
salanabilmesi iin karma gireceknet su miktarnn bilinmesi gereklidir.
Belirli bir su-imento orann salayabilecek su miktar hesaplarla bulunduu takdirde, buradaki suyun hem
istenilen kvam salayacak hem de kimyasal reaksiyonlara yetebilecek beton karma suyu olarak grev
almas gerekmektedir.
Agrega yzeyinde serbest su bulunduu takdirde betonda yer almas istenilen su miktarndan daha fazla su
katlm olur ve su-imento oran deiir. Agrega kuru ise, betona katlan suyun bir miktar kuru agregataneleri tarafndan emilir ve su-imento oran yine deiir. Su-imento orannn deimesi betonun
dayanmn ve dier zelliklerini etkiler.
Agregann su kapasitesinin beton karm hesaplarnda
7/30/2019 YAPI MALZEMES
64/79
Agregalar
Yrd. Do. Dr. dris Bedirhanolu 21.03.2011 62
kullanlm - rnek:Beton karmnn ierisine girecek net su miktarn tespit edebilmek iin nceden hesapla bulunmu olan
su miktar gzden geirilir. Eer agrega kuru ise, agregann emebilecei kadar fazla su katlr, eer
agregada serbest su var ise, yine hesap yaplarak, daha az su katlr. Bylece, istenilen su-imento orann
salayacaknet su miktar bulunur.
rnek : Beton karm hesaplarnda 1 m3beton iin kullanlacak malzeme miktar u ekilde
bulunmutur :
Su 180 kg
imento 310 kg
nce agrega (tamamen kuru) 620 kg
ri agrega (tamamen kuru) 1200 kg
antiyede beton yapmnda kullanlacak agregann deney yaplarakbulunan zellikleri ise yledir :
nce agregann su emme kapasitesi %0.8
nce agregadaki toplam su miktar %5.0
ri agregann su emme kapasitesi %1.5
ri agregadaki toplam su miktar %0.5
Agregann su kapasitesinin beton karm hesaplarnda
7/30/2019 YAPI MALZEMES
65/79
Agregalar
Yrd. Do. Dr. dris Bedirhanolu 21.03.2011 63
kullanlm - rnek:nce agregann su emme kapasitesi %0.8 ve toplam su miktar %5.0 olduuna gre ince agrega slak
durumdadr ve zerinde %5.0-%0.8 = %4.2 yzey suyu mevcuttur. Yani, 1 m3 beton iin hesaplanan 620
kg ince agregann zerinde 620 x 0.042 = 26 kg serbest su vardr.
ri agregann su emme kapasitesi %1.5 ve toplam su miktar %0.5 olduuna gre, agrega hava kurusudurumdadr. Betona katlacak net suyu emmemesi iin agrega arlnn %1.5-%0.5 = %1.0 kadar fazla
suya ihtiya vardr. Yani, 1 m3 beton iin hesaplanan 1200 kg iri agrega 1200 x 0.01 = 12 kg su emecektir.
Bu durumda, agregann tamamen kuru olmas gz nne alnarak yaplan hesaplarda 1 m3 beton iin
bulunan 180 kg suyun, antiyedeki agregann kullanlmas ile 12 kg lk bir miktar iri agrega tarafndan
emilecektir. Dier yandan, antiyedeki ince agrega tarafndan da 1 m3betona 26 kg ilave su katlm
olmaktadr. O halde, agregann kuru durumuna gre hesaplanan su miktarn, antiye koullarndakiduruma gre, 26 kg azaltmak (ince agrega iin) ve 12 kg artrmak (iri agrega iin) gerekmektedir. 1 m3
beton iin gerekli karma suyu 180-26+12 = 166 kg olarak bulunur.
7/30/2019 YAPI MALZEMES
66/79
Agregalar
Beton agregas olarakkullanlan farkl trdeki kayalarn suemme kapasiteleri:
Deiik trdeki kayalarn su emme kapasiteleri, yaklak olarak aadaki gibidir :
Su Emme Kapasitesi
(Asrlk olarak) %
Genel olarak betonda kullanlan kum 0-2Genel olarak akl, krlm kalker 0.5- 1.5
Bazalt; granit 0 -0.5
Kumta 2 -7
ok hafif gzenekli malzeme 25 e kadar
Yrd. Do. Dr. drisBedirhanolu
21.03.2011 65
7/30/2019 YAPI MALZEMES
67/79
Agregalar
Yrd. Do. Dr. dris Bedirhanolu 21.03.2011 65
Agrega zgl arl:Genel olarak zgl arlk=Maddenin havadaki arl/Maddenin hacmine eit hacimdeki suyun arl
eklinde hesaplanr. Maddenin hacmine eit hacimdeki suyun arl ise, o maddenin su ierisine
konulduunda tarm olduu suyun arlna eittir.
Agrega zgl arl u ekilde tanmlanmaktadr : zgl Arlk = Numuneyi oluturan agrega
tanelerinin toplam arl/Numuneyi oluturan agrega tanelerinin toplam hacmi
Ayn agrega numunesi, mevcut su durumuna bal olarak, farkl arlklara sahip olabilir.
___ ________________________________________________________________________ ______________________________
Agrega Tanelerindeki Mevcut Su ve Tanelerdeki Boluklar Gz nne Alnarak
Hesaplanabilen Deiik Trdeki zgl Arlklar :
Ws = Frnda kurutulmu malzemenin havadaki arl
Vs= Kat maddenin (boluksuz) hacmi
Vi= Su geirmeyen boluklarn hacmi
Vp= Su geirgen boluklarn hacmi
Yw= Suyun zgl arl, 1.0 olmak zere
7/30/2019 YAPI MALZEMES
68/79
Yrd. Do. Dr. dris Bedirhanolu 21.03.2011 66
Yh
(W. +VpyJ
(Vs+V i +V)yw
Ydyk
Yk =Kuru yzey zgl arlk
Agrega zgl arl:
Hakiki-mutlak zgl arlk
Doygun kuru yzey zgl arlk
Ws
(V.
+V.
+YPK
Yukardaki tanmlara gre bulunan zgl arlk deerleri karlatrldnda;
7h > 7g > Tdyk > 7k
W.Y, (V.+Vi^
Grnen zgl arlk
7/30/2019 YAPI MALZEMES
69/79
Agregalar
Yrd. Do. Dr. dris Bedirhanolu 21.03.2011 67
Agregalarn zgl arlklar:Agregalarm zgl arlk deerlerine agregalarn jeolojik kkenleri (silisli agregalarn 2.65 kg/dm3, kalkerli
2.70 kg/dm3) etki eder.
Normal arlkl doal agregalarm zgl arl 2.4-2.8 arasndadr. Beton yapmnda kullanlan normalagregalarm zgl arlklar genellikle 2.5-2.8 arasnda (ortalama 2.65) mertebesindedir.
Krma ta agregalarnda, kullanlan tan cinsine bal olarak, zgl arlk deerleri, kum ta iin 2.0-2.6,
kalker iin 2.5-2.8, granit iin 2.6-2.8 mertebesindedir.
zgl arlklar 2.4 ten dk agregalar hafif agrega olarak isimlendirilmektedir. Baz iri hafif agregalarn
zgl arl 1.4 kadar dk olabilmektedir.
7/30/2019 YAPI MALZEMES
70/79
Yrd. Do. Dr. dris Bedirhanolu 21.03.2011
zgl arlk-beton karm hesaplarna etkisi:zet olarak, 1 m3betonda yer alan malzemelerin arlklar bilindii takdirde, hacimleri hesaplanabilir;
malzemelerin hacimleri bilindiinde ise arlklar hesaplanabilmektedir.
Agrega Birim ArlAgrega birim arl belirli hacimdeki bir kab dolduran agrega tanelerinin toplam arlnn kabnhacmine blnmesi ile saptanr. V hacmindeki bir kaba doldurulan agreganm arl W ise, W/V oranna
agreganm birim hacim arl veya ksaca birim arl denir ve B ile gsterilir. B=W/V Burada kullanlan
hacim hem agrega tanelerinin hacmini hem de aralarndaki boluklar iermektedir.
Belirli bir hacimdeki bir kap ierisine yerletirilen agrega tanelerinin toplam arl o hacim ierisinde ne
kadar az veya ne kadar ok agrega tanesinin yer almasna baldr. Bu hususuetkileyen faktrler u ekilde sralanabilir :
Agrega tane dalm (gradasyon)
Tane ekli-yuvarlak, keli, yass, ince uzun gibi Tanelerin mevcut nem durumu-
tamamen kuru, hava kurusu, slak gibi Tanelerin kap ierisine gevek veya
sktrlarak yerletirilmi olmas.
7/30/2019 YAPI MALZEMES
71/79
7/30/2019 YAPI MALZEMES
72/79
Yrd. Do. Dr. dris Bedirhanolu 21.03.2011 70
Birim arlk :TS 3529 Beton Agregalarmm Birim Arlklarnn Tayini isimli Standardda agregalar iin skk birimarlk tayini ve gevek birim arlk tayini yntemleri belirtilmektedir. TS 3529 a gre her ikiyntemde de kullanlacak agrega hava kurusu olmaldr.
Skk birim arlk tayininde, agregalar silindir eklindeki bir kap ierisine her seferinde kabn
yksekliinin 1/3 n dolduracak ekilde ayr aamada doldurulmakta ve her aamada elik bir ubukla
25 er defa ilenerek sktrlmaktadr.
Gevek birim arlk tayini iin, agregalar kap ierisine bir krekle doldurulmakta ve herhangi bir
sktrma yaplmamaktadr.
Agrega birim arl ifade edilirken agregann kuru veya nemli oluunun ve kap ierisinde gevek veya
skm olarak yer al tarznn da belirtilmesi gerekmektedir. Bu amala, birim arlk deerinin hangi
koullar altnda belirlendiini ifade eden kuru- gevek, kuru-skm, nemli-gevek, nemli-skm gibi
terimleri de kullanmak gerekmektedir.
7/30/2019 YAPI MALZEMES
73/79
Yrd. Do. Dr. dris Bedirhanolu 21.03.2011 71
Doal agregalarn birim arlklar:
Birim arlk deerlerine kkenden daha ok agregann ekli etki eder. Birim arlk kumlarda daha
dk, akllarda daha yksektir, bu da taneler aras boluun bir sonucudur.
Agregann birim arl yksek ise, sabit bir hacim ierisine ok miktarda agrega girebiliyor demektir.
Birim arlk, agregalarn belirli bir hacim ierisinde bir araya gelerek ne kadar gevek veya sk bir paket
oluturduunu gsterir. Birim arln yksek olmas, agrega tanelerinin arasndaki boluun az olmasn
belirtir.
Termik zellikler:__Agregann Termik zellikleri
Malzeme N em Birim Arlk, t -'
Gevek Skm
Kum Kuru 1.52 1.68
Nemli 1.44 -
atl Kuru veya, nemli 1.53-1.59 1.65-1.74
KarkAgrega. Kuru - l.SS
Nemli 1.72 -
Krma Ta Kuru veya, nemli 1.46-1.59 1.52-1.67
7/30/2019 YAPI MALZEMES
74/79
Yrd. Do. Dr. dris Bedirhanolu 21.03.2011 72
Agreganm termik zellikleri olarak genellikle aada belirtilen zelliklerkastedilmektedir:
Lineer (dorusal) genleme katsays
zgl s
Is geirgenlik
Lineer genleme katsays,bir birim boyutun bir derece scaklk deimesi ile ne kadar uzama veya
ksalma yapacan belirtir; metriksistemde cm/cm/oC olarak gsterilir. Agregalarn lineer genlemekatsays elde edildikleri kaya trne gre 0.9 ile 16.0 x 106/oC arasnda deiebilmektedir. rnein,
kalkerin lineer genleme katsays 0.9-12.2 x 10-6/oC tr; kum tanda, bu deer4.3-13.9 x 10-6/oC tr,
betonun 5.8-14 x 10-6/oC (ortalama deer olarak 9.9 x 10-6/oC) tr.
zgl s, bir birim ktlede bir derece scaklk deiiklii yapabilecek s miktardr; Cal/goC olarakbelirtilir. Agregalarn zgl s deeri, ortalama bir deer olarak, 0.22 Cal/goC tr. Beton scakln
kontrol amacyla yaplan hesaplarda kullanlan zgl s deeri su iin 1 Cal/g oC ve buz iin 0.5Cal/goC tr. imentonun zgl ss ile agregann zgl ss hemen hemen ayndr; suyun zgl ss
bunlardan yaklak be kat daha fazladr.
Mekanik zellikler:
Agreganm mekanik zellikleri denildiinde akla ilk gelenler : Anma, basn dayanm, arpmaya kardayanm (veya tokluk) ve sertliktir. Agreganm elastiklik modl ve Poisson oran da mekanik zellikler
7/30/2019 YAPI MALZEMES
75/79
Yrd. Do. Dr. dris Bedirhanolu 21.03.2011 73
arsnda saylmaktadr.
Betonun zellikleri agrega zelliklerine, agreganm beton ierisindeki performansna, ve daha byk bir
lde de, imento hamurunun zelliklerine, agrega ile imento arasndaki baa (aderans) baldr. O
bakmdan, betonda kullanlan agreganm kolayca krlmayan, anmayan, salam ve sert olmas
gerekmektedir.
Betonda kullanlan agregalar genellikle sertlemi imento hamurunun dayanmndan daha yksek basndayanmna sahiptirler.
Yap betonlarnda kullanlan agregalarn mekanik zelliklerin saptanmas her zaman ve her tr beton iin
gerekli olmayabilir. Ancak, zel amalarla kullanlmas gereken beton yapmnda veya betonun anmaya
maruz kalaca yerlerde kullanlacak agregann mekanik zelliklerinin tayini nem kazanmaktadr.
Agregalar
Anma dayankll:Beton yzeyinin anmaya maruz kalaca durumlarda beton agregalarmm anmaya dayankl olmasistenir. Beton yzeyinin anmaya maruz kalabilecei durumlar iin rnek olarak aadaki kullanm
yerleri sralanabilir :
zerinde insan trafii (ayaklarn srtnmesi), hafif trafik veya kayarak srtnmenin olabilecei
kaldrm ve deme betonlar,
zerinde ar trafik bulunan, zellikle zincirli tekerlekleri olan kamyon ve otomobillerin hareket ettii
beton yollar,
7/30/2019 YAPI MALZEMES
76/79
Yrd. Do. Dr. dris Bedirhanolu 21.03.2011 74
Su kuvvetiyle srtnmeye maruz barajlardaki, dolu savaklardaki tnellerdeki ve su tayansistemlerdeki betonlar.
TS 706 ya gre, agregann basn dayanmnn 1000 kgf/cm2den az olmas durumunda, agregann
anmaya dayankllndan kuku duyulduunda, ve beton yapmnda yapay agrega kullanldnda,
agregalarn anma dayanmnn deneylerle aratrlmas gerekmektedir.
7/30/2019 YAPI MALZEMES
77/79
Agregalar
Yrd. Do. Dr. dris Bedirhanolu 21.03.2011 75
2
Basn dayanm:Betonda kullanlan agreganm basn dayanm agrega tanelerinin olutuu kaya paralarnn basn
dayanmlarna baldr. Genellikle, nehir yataklarndan elde edilen yuvarlak agregalar sert ve
dayanm yksek agregalardr.
Ortalama bir deer vermek gerekir ise, betonda kullanlan normal arlkl agreganm basn dayanm
1500-2000 kgf/cm2denilebilir. Baz kayalarn basn dayanmlarna ait ortalama deerler olarak :
granit 2000 kgf/cm2
kalker 1600 kgf/ cm2
akmakta 2100 kgf/ cm2
kuartz 3300 kgf/cm2
kumta 1300 kgf/ cm
Krmata agregalar iin, basn dayanm tayini kaya parasndan elde edilen kp veya silindir
numuneler zerinde yaplan basn deneyleri ile saptanr. TS 706 ya gre betonda kullanlacak agregann
basn dayanm 1000 kgf/cm2den az olmamaldr.
7/30/2019 YAPI MALZEMES
78/79
Agregalar
Yrd. Do. Dr. dris Bedirhanolu 21.03.2011 76
Elastisite modl - poisson oram:Volkanik kaya orijinli agreganm statik elastiklik modl 500 000 - 1 000 000 kgf/cm2arasnda deimektedir. Sedimenter (tortul) kaya orijinli agreganm elastiklik modl 250 000- 700 000 kgf/cm2arasndadr. Silisli akllardaki elastiklik modl 650 kgf/cm2
mertebesindedir. Bu deerler doal olarak, hafif agregalarda daha dktr. Normal arlklagregalarda, Poisson oran 0.15-0.35 arasndadr.
Agregalarm elastiklik modl ve Poisson oran deerleri, betonun deformasyon (ekildeitirme) zelliklerini etkileyebilmektedir.
Kaynaklar
Prof. Dr. Sheyl AKMAN Yap Malzemesi, T naat FakltesiMatbaas, 1987.
Yrd. Do. Dr. Halil Grgn Yap Malzemesi Ders Notlar, 2008.Yrd. Do. Dr. Hayri n Yap Malzemesi Ders Notlar, 2007.
7/30/2019 YAPI MALZEMES
79/79
Yrd. Do. Dr. dris Bedirhanolu 21.03.2011 77
Concrete, A Material for the New Stone Age Aseries ofMAST modules developed and revised during the MaterialsTechnology Workshop held at the University of Illinois atUrbana-Champaign during 1993-95.
dris Bedirhanolu. Dk dayanml betona sahipbetonarme kolon ve birleimlerin deprem ykleri altndadavranlarnn incelenmesi ve iyiletirilmesi, T, 2009.