YANGIN KOMPARTIMANLARINDAKİ HAVALANDIRMA KANALLARININ YANGINA KARI … · 2019. 12. 23. · belirtildiği üzere, 4 kata kadar olan yapılarda şaftların yangın koruması 1 saat,

2017/18 Eğitim Seminerleri

YANGIN KOMPARTIMANLARINDAKİ

HAVALANDIRMA KANALLARININ YANGINA KARŞI KORUNMASI

Funda Kartal Arkadakalmaz

Pazarlama Müdürü

Profire Yangın Yalıtım Mühendisliği

05 Mayıs 2018, İstanbul


Sunum İçeriği

Yangın ve Pasif Koruma Önlemleri

Kanal Sistemlerinin Yangına Karşı Korunması ile ilgili Uluslararası

Standartlar ve Yönetmelikler

Kanal Sistemlerinin Yangın Dayanım Testleri

Havalandırma Kanalı Türleri ve Uygulamaları

Yangına Dayanımlı Kanallar ve Tanımlamalar

Kanalların Yangına Karşı Korunmasını Sağlayan Kaplamalar


Yangın

Ölümler

Yaralanmalar

Finansal Kayıplar


Yangın VakalarıLondra – Grenfell Tower Yangını (Haziran 2017)


Dubai – The Adress Downtown Hotel Yangını (31 Aralık 2015)


İstanbul – Gaziosmanpaşa Taksim İlk Yardım Hastanesi Yangını (Nisan 2018)


Neden Havalandırma Kanalları Yangına Dayanımlı olarak İmal Edilmelidir?

Duman zehirlenmesi, dünyada yangına bağlı ölümlerin %75’ini oluşturur.

Yangınlar sonucunda yılda 200.000’den fazla kişi ölmektedir.

Duman zararı, herhangi bir yangın zararının % 60-75’ini oluşturmaktadır.

Duman, görüş mesafesini ve kaçışı engeller, İtfaiyeciler için çok zordur.

Yangın sırasında oluşan aşındırıcı Hidroklorik asidin korozif yapısı, yapı genelindeki kanal ve kanal

destek elemanlarını zayıflatır.

Binalarda duman yayılımı, gerekli bölgelerde, test edilmiş yangına dayanıklı bir kanal sistemi

kullanılması sağlanarak kontrol altında tutulabilir.


Yangının Kanallar Üzerindeki Sonuçları

Gerçek bir yangın sonrasında, metal kanalların eğilmesi ve çökmesi (yangına karşı koruyucu sistemler uygulanmadan )

4 saat süren gerçek bir yangın sonrasında, bir kanalın, test edilmiş bir sistem ile kaplanarak korunması.


Yangın Kompartımanları

Yangın kompartmanı, bina genelinde yangının yayılmasını sınırlandıran ve insanlar için güvenli bir kaçış yolu sağlayan pasif bir yangın koruma stratejisidir.


Pasif Yangın Koruma UygulamalarıYangına karşı intümesanÇelik Koruma Boyaları

Yangına karşı koruyucu sıvalar

Yangına dayanımlı levhalar

Yangına dayanımlı kanal kaplamaları

Yangına durdurucu ürünler ile tesisat geçişlerinin yalıtılması

Yangın Damperleri

Yangına dayanımlı endüstriyel kapılar

Yangın dayanımlı bölme duvarlar

Yangın dayanımlı cam tavanlar

Yangın dayanımlı cam bölmeler

Yangına dayanımlı donanımlar

Yangın ve Duman kontrol kapıları

Cam Bölmeli Yangın Dayanımlı Kapılar

Yangın Dayanımlı Cam Fotoselli Kapılar

Yapı Genelindeki Pasif Yangın Koruma Uygulamaları


• Yangının kanal sistemine girmesini ve binanın diğer alanlarına yayılmasını engeller.

• Mutfak vb. mahallerden kanal içerisine girmiş olan yangının dışarıya çıkarak diğer alanlara yayılmasını engeller.

Yangına dayanımlı kanal kaplamaları

Yangına Dayanımlı Kanal Kaplamaları


Kanal Sistemlerinin Yangına Karşı Korunması ile ilgili Uluslararası

Standartlar ve Yönetmelikler


Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik (2015)

Madde 85 (1) : Binalarda duman kontrol sistemi olarak yapılan basınçlandırma, havalandırma ve duman tahliye tesisatının; binada bulunanlara zarar vermeyecek, panik çıkmasını önleyecek ve binanın emniyetli bir şekilde boşaltılmasını sağlayacak güvenli bir ortamı oluşturacak şekilde tasarlanması, tesis edilmesi ve çalışır durumda tutulması gerekir.

Madde 85 (2) : Kurulması gereken basınçlandırma, havalandırma ve duman tahliye tesisatının yerleştirilmesi ve kullanılacak teçhizatın cinsi ve miktarı, binanın kullanım sınıfına, tehlike sınıfına, binada bulunanların hareket kabiliyetine ve binada bulunan yangın önleme sistemlerinin özelliklerine göre belirlenir.

Madde 85 (3) : Her türlü basınçlandırma, havalandırma ve duman tahliye tesisatının, ilgili yönetmeliklere ve standartlara uygun olarak tasarlanması, tesis edilmesi ve işletilmesi gerekir.

Duman Kontrol Sistemleri


Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik (2015)

Madde 87 (1) : Yangın hâlinde, mevcut iklimlendirme ve havalandırma tesisatı duman kontrol sistemi olarak da kullanılabilir. Bu durumda, bu yönetmelikte mekanik duman kontrol sistemi için öngörülen bütün şartlar, iklimlendirme ve havalandırma sistemi için de aranır.

Madde 87 (4) : Kanal kaplama malzemesinin, en azından zor alevlenici malzemeden olması gerekir.

Madde 87 (5) : Havalandırma ve duman tahliye kanallarının, kaçış merdivenlerinden ve yangın güvenlik hollerinden geçmemesi asıldır. Ancak, çeşitli sebeplerden dolayı, kanalın bu bölümlerden geçmesi hâlinde, geçtiği bölümün yapısal olarak yangına dayanım süresi kadar yangına dayanacak bir malzeme ile kaplanması şarttır.

Madde 87 (11) : Yangının yayılmasında rol oynayan tesisat bacasının ve kanallarının, yangın kompartımanları hizasında olması ve kompartımanın yangın dayanımını azaltmayacak şekilde yalıtılması gerekir. Havalandırma kanal ve bacalarının yangın kompartımanlarını aşmalarına, özel detaylar dışında izin verilmez. Hava kanallarının, yanmaz malzemeden yapılması veya yanmaz malzeme ile kaplanması şarttır.

İklimlendirme ve Havalandırma Tesisatının Duman Kontrolünde Kullanımı


Uluslararası Standartlar ve Yönetmelikler (1)

NFPA 90’a göre duman taşımayı amaçlayan kanallar, duman yönetim sisteminin

pozitif ve negatif basıncını taşıyacak şekilde tasarlanmalıdır.

NFPA 96’ya göre, 1 saatlik yangın koruması için bina 4 katın altında, 2 saatlik

yangın koruması için ise 4 ve daha fazla kat sayısı olmalıdır.

Uluslararası yapı yönetmelikleri (International Building Codes) , bölüm 7’de

belirtildiği üzere, 4 kata kadar olan yapılarda şaftların yangın koruması 1 saat, 4 kat

ve üzeri yapılarda ise 2 saattir.

ASFP (Association for Specialist Fire Protection) Blue Book : AS BS 5588: Part

9‘a göre yangın damperlerinin otoparklara veya mutfaklara hizmet veren duman

tahliye kanallarına uygulanmamasını tavsiye edilmektedir. Tüm kanallar ve

kanalların geçiş yaptığı duvarlar yangına dayanımlı olmalıdır.


BS 476 : Part 24 Standartları Kapsamında Tanımlanmış Yangına Dayanımlı Bir Kanal Sisteminin Önemi (1)

Yangına dayanıklı bir kanal sisteminin tanımlandığı yerlerde, kanal BS 476: Part 24

(veya BS EN 1366-1) gerekliliklerine göre tamamen test edilmiş veya bağımsız

akredite kuruluşlarca değerlendirilerek onaylanmış olmalıdır. Bu

değerlendirme, mutlaka kanalın döşeme veya duvardan geçiş yaptığı bölgedeki

ürün bilgisini ve uygulama yöntemini içermelidir. Ayrıca, son uygulama detaylarının

sınırlandırılmadığı durumlar için, kanal hem dikey ve hem yatay yönde olmak

üzere, hem dışarıdaki yangın (A Tipi Kanal) ve hem de içerideki yangın (B Tipi

Kanal) olarak test edilmiş olmalıdır.

Genel amaçlı olarak kullanılan havalandırma kanalları, BS 476 Part 24’ün

gerekliliklerine uygun olarak, tüm sistemin konstrüksiyon / malzemeleri test veya

değerlendirme ile kanıtlanmadığı sürece, yangına dayanıklı bir kanal sistemi

olarak kullanılamaz.


BS 5588: Part 9 ve paragraf 7.5.1.’e göre, çelik kanallar ‘Eğer uygun bir şekilde

inşaa edilir ve desteklenir ise yüksek sıcaklıklardaki duman ve zehirli gazların

geçişini engelleyecektir. Bununla birlikte çeliğin kalınlığı ne olursa olsun hızlı bir

şekilde ısı transferi sağlaması nedeniyle, ilave yalıtım yapılmaması durumunda,

kanalın yangına karşı dayanımını engellenir. Uygun bir şekilde inşaa edilmiş ve

desteklenmiş bir çelik kanalın yangına karşı dayanımı, BS 476: Part 24’e göre test

ve değerlendirmeler ile kanıtlanmıştır.

Yangına dayanımlı kanal sistemi ile duvar veya döşeme geçişi yaptığı noktada

uygun bir yangın durdurucu malzeme uygulanmalıdır. Penetrasyon geçişinde

uygulanan yangın durdurucu malzemeler uygun standartlar kapsamında

tanımlanmış olan kanal sistemi ile birlikte bir sistem çözümü olarak test

edilmiş olmalıdır.



Çelik kanalların duman tahliye kanalı olarak kullanılması durumunda, BS 476: Part 24’e

göre mevcut kanal sistemine, zorunlu olmayan %75’lik ilave kesit alanı eklenmesini

tavsiye eder. Ana tahliyeyi sağlayabilmek için, A ve B Tipi kanallar, dışarıdan ve içeriden

alev alması durumuna göre, gerekli süreleri karşılayacak şekilde imal edilmelidir.

Mutfak Tahliye Kanalları : Çelik kanal sisteminin bir mutfak tahliye kanalı olarak

kullanılması durumunda, BS 476: Part 24 1987’ye göre, kanallar yanıcı tortular

biriktirme ihtimali olan yanıcı malzemeler ile kaplanmamalıdır ve A Tipi Kanalın iç

yüzey sıcaklığının 140°C (ortalama) ile 180°C (maksimum) aralığını aşmaması

istenmektedir. Bu kanal iç yüzey sıcaklık aralığı değerleri A Tipi Kanal için yapılan testte

kanıtlanmalıdır.



Kanal Sistemlerinin Yangına Dayanım Testleri


Yangına Dayanımlı Kanallar

A Tipi Kanal – Yangın kanal dışında

B Tipi Kanal – Yangın kanal içinde

Bitişik kompartıman

Havalandırna veya Duman tahliye açıklığı –

Kanal içinden yangın geçişi olmaz

Bitişik kompartıman Yangının başlangıç kompartımanı

Havalandırna veya

Duman tahliye

açıklığı yoluyla

yangın kanal

içerisine girer

Kanal yangının içeriden çıkışına karşı

dayanımlıdır.


Yangına Dayanımlı Kanallar (A Tipi Kanal)

Kanalın duvar/döşeme geçişlerinin yalıtımı,

sistemin bir parçasıdır.

A Tipi Kanal yangın testi, bir kanalın dışarıdan gelen yangına karşı dayanımını gösterir.


Yangına Dayanımlı Kanallar (B Tipi Kanal)

Kanalın duvar/döşeme geçişlerinin yalıtımı,

sistemin bir parçasıdır.

B Tipi Kanal yangın testi, bir kanalın içindeki yangına karşı dayanımını gösterir.


Kanallarda Yangına Dayanım Testleri

(BS 476: Part 24’e göre)

Boşluk yok,

kanal

duvara

sıkıca

sabitlenmiş

Geçiş yalıtımları

sistemin bir

parçasıdır.

Genişlik :

Yükseklik oranı

(Min) 4 : 1(1000mm x 250mm)

Fan

-300Pa

Fan

3m/sec/m2

B Tipi Kanal

A Tipi Kanal(External Fire)

(Internal Fire)

A Tipi Kanal için, fırının

içinde denge performansı

ölçülür. Test süresi

boyunca kanal

çökmemelidir.

Sabitlenmiş

Kanal

Sabitlenmiş

Kanal

B Tipi

Kanal

üzerindeki

açıklıkB Tipi

Kanal


Stabilite Kriterleri (R)

A Tipi Kanal

Fırının içinde veya dışında çökme olmasına izin verilmez.

B Tipi Kanal

Fırının içindeki çökmeye izin verilir.

A ve B Tipi Kanallar

Geçişlerdeki yangın yalıtımlarında herhangi bir bozulma yoktur.

BS 476: Part 24 (ISO 6944) şartlarına göre test

edildiğinde, bir kanal sisteminin ve destek sisteminin

sağlam kalmasını ve belirtilen bir süre boyunca

amaçlanan işlevlerini yerine getirmesini sağlar. Buna,

bir duman tahliye kanalının kesit alanının en az

%75'ini muhafaza etme yeteneği de dahildir.

Stabilite

A Tipi Kanal

B Tipi Kanal


Yangın Dayanım Kriterleri (E)

A Tipi Kanal

Fırının içindeki ve dışındaki A Tipi Kanal sisteminde sızıntı veya alev geçişine izin verilmez.

B Tipi Kanal

Fırının dışındaki B Tipi Kanal sisteminde sızıntı veya alev geçişine izin verilmez

A ve B Tipi Kanallar

Geçişlerdeki yangın yalıtımlarında herhangi bir bozulma yoktur.

BS 476: Part 24 (ISO 6944) şartlarına göre test

edildiğinde, bir kanalın belirli bir süre boyunca

yangının mevcut olduğu bölmenin dışına ulaşamama

durumudur.

Dayanım


Yangın Yalıtım Kriterleri (I)

Kanal sisteminin dış yüzeyinde,

yangının mevcut olduğu alanın

dışındaki sıcaklıkları 140°C

(ortalama) veya 180°C

(maksimum) sıcaklık aralığının

üzerine çıkarmadan, yangına karşı

sağladığı dayanımdır.

Yalıtım> 180°C (maks)

Kanal içi, fırın

içi

> 140°C

Fırının dışı

180°C

maximum

KANAL A

KANAL B


Kanallarda Yangına Dayanım Testleri - BS 476: Part 24: 1987

Fan On

3m/sec/m2

B Tipi Kanal


Kanallarda Yangına Dayanım Testleri - BS 476: Part 24: 1987

Yalıtım malzemelerinin

başarısız olması

Kanal geçiş yalıtımları



Çoğu yangına dayanımlı kanal sistemleri normal koşullarda havalandırma kanalı görevi görecek şekilde tasarlanmıştır. Yangın kanalı test koşullarında aşağıdaki kriterleri sağlamalıdır.

Stabilite

Dayanım

Yalıtım


Kanal Türleri ve Uygulamaları


Kanal Türleri

1. Duman Tahliye Kanalları

Bu kanal sistemleri genellikle, yangın olmayan koşullarda düzenli çalışma sırasında standart havalandırma kanalı sistemleri olarak çalışırlar.

Duman tahliye sistemlerinde kullanılacak herhangi bir kanal sistemi için ilgili test yöntemi BS476: Bölüm 24: 1987'dir (ISO 6944: 1985).

Tam gelişmiş yangına maruz kaldığında bile, gerekli yangın direnci süresi boyunca kanalın orijinal kesit alanının% 75'inden fazlasının korunmasını sağlar.


Kanal Türleri

Duman Tahliye Kanalları ve Performansları

1. Duman Kontrolü

Yangının ilk aşamalarında, sıcaklığın

ortalama 250°C ile 350°C sıcaklık

aralığında dumanı tahliye etmek için

tasarlanmış sistemlerdir.

2. Duman Tahliyesi

Tamamen gelişmiş bir yangının yok edilmesi sırasında veya sonrasında binayı dumandan temizlemek için tasarlanmış sistemler

Bu durumda sistem duman tahliye kanalları için BS 476: Bölüm 24: 1987'de verilen performans kriterlerini karşılamalıdır.

Bu, tam gelişmiş yangına maruz kaldığında bile, gerekli yangın direnci süresi boyunca kanalın orijinal kesit alanının %75'inden fazlasının korunmasını sağlar.


Kanal Türleri

2. Basınçlandırma Kanalları

Basınçlandırma kanalları genellikle kaçış merdivenleri, lobiler, güvenli alanlar, koridorlar ve yangın şaftlarında kullanılır.

Bu tip kanal sistemi, komşu bölmelerden dumanın girmesini önlemek için kritik alanlarda pozitif basınç sağlayan özel bir mekanik havalandırma şeklidir.

Basınçlandırma kanalları, yangın süresince bu kritik alanlara hava beslemesi yapabilmelidir. Bu nedenle bu kanallarda yangın damperi kullanılmaz.


Basınçlandırma Kanalları

ASFP (Association for Specialist Fire Protection)kriterlerine göre:

Tip A (İçeride yangın riski yok)

Basınçlandırma Rotası (Rota üzerinde duman yok)


Kanal Türleri

3. Mutfak Tahliye Kanalları

Mutfak kanallarında çeşitli yağlar ve yemek artıkları mevcuttur.

Mutfağın dışında çıkan bir yangın, kanal içindeki yanıcı yağları ateşleyebilir ve mutfak üzerinden restaurantalanına alevler hızlıca yayılabilir.

Yangın durumunda, A Tipi Kanalın iç yüzeyindeki sıcaklık artışı 140°C (ortalama) ile 180°C (maksimum)'yi geçmemelidir.

Mutfak tahliye sistemlerinde kullanılacak herhangi bir kanal sistemi için ilgili test yöntemi BS476: Bölüm 24: 1987 (ISO 6944: 1985) 'dir.


Mutfak Tahliye Kanalları

ASFP (Association for Specialist Fire Protection)kriterlerine göre:

Tip A ve Tip B

Yalıtım(I) test kriteri zorunludur.

Yangın damperi kullanılmaz.

Düzenli bakım yapılmalıdır.


Kanal Türleri

4. Bodrum Katlar ve Kapalı Otopark Kanal Sistemleri

Modern otomobil tasarımlarının yangının gelişmesi ve ilerlemesi üzerinde etkisi olduğu konusunda endişeler artmaktadır.

Bodrum katlarındaki alanlar, ağır yangın yükü, ısınma, sınırlı çıkış ve iletişim zorlukları nedeniyle servis personelinin yangında karşılaştığı en zorlu durumlardan bazılarıdır.

Dumanın ve gazların emisyonu, bir yangının başlangıç aşamalarında meydana gelir. Duman ve zehirli dumanların solunması, yüksek oranda yangına bağlı ölüm ve yaralanmaları meydana getirir.

Duman tahliye sistemlerinde kullanılacak herhangi bir kanal sistemi için ilgili test yöntemi BS476: Bölüm 24: 1987'dir (ISO 6944: 1985).


Otopark Duman Tahliye Kanalları

BSStabilite + Dayanım

(+ kanalın 75% ilave kesit alanı )

ENDuct C

Otoparkların, araçlardan çıkarılan kirli hava nedeniyle ayrı ve bağımsız bir

tahliye sistemine sahip olması gerekmektedir.

AS BS 5588: Part 9 tavsiyeyangın damperlerinin otopark veya mutfaklara

hizmet veren emme kanallarına monte edilmemesini eder. Bu alanlarda

kanalların geçtiği tüm duvar/döşeme yangına dayanımlı olmalıdır.


Yangına Dayanımlı Kanallar ve Tanımlamalar



Yalıtım – Genel Prensipler

Yangına dayanıklı kanal imalatında, yalıtım gerekliliği konusunda aşağıdaki

durumlara dikkat edilmelidir,

Bir kanalın en fazla 300°C - 400°C sıcaklıklara maruz kaldığı durumlarda ilave izolasyon gerekli olmayabilir. Özel levha veya sargı türü test edilmiş kanal kaplama malzemeleri 350°C'ye kadar olan sıcaklıkları karşılarken, test standardının yalıtım performansı kriterlerini karşılar.

BS 9999 yalıtım klavuzuna göre kanal, yanıcı materyallerden veya insanlardan en az 500 mm uzakta ise, tamamen gelişmiş bir yangında bile sıcaklık kontrol altında tutulabilir.

Bu durumda kanal çökmez, alevi ve dumanı odanın dışına tahliye eder. Kanalın dış yüzeyi oldukça sıcak olabilir. Fakat bu durum, kanalın personel veya yanıcı maddelerden en az 500 mm mesafede olması durumunda normal olarak güvenli kabul edilir.

Kanalın yanıcı madde veya kişilerden 500 mm’den daha az mesafeden geçtiği ve tamamen gelişmiş bir yangınla ilişkili sıcaklıklarla başa çıkması bekleniyorsa, test standardının yalıtım kriterlerini sağlamak için kanal izolasyon malzemesi ile kaplanabilir.


Yangına Dayanıklı Kanallar için Standart Tanımlamalar

Yangına dayanımlı kanalların işin başlamasından önce doğru bir şekilde

tanımlandığından emin olmak için, çeşitli faktörler, spesifikasyonlarda dikkate alınmalı

ve tanımlanmalıdır:

1. Kanalın türü ve temel fonksiyonu belirlenmelidir (Duman, havalandırma, mutfak, basınçlandırma, otopark vb.).

2. BS 476: Part 24’e göre gerekli yangın sınıfı belirlenmelidir :

i) Stabilite ii) Dayanım iii) Yalıtım

3. Sistemin A tipi kanal (yangın dışarıda) veya B tipi kanal (yangın içeride) veya her iki durum için de gereksinimi olup olmadığını tanımlayın. En iyi yangın performansı için A tipi kanal ve B tipi kanal için test edilmiş olan çözümün belirtilmesi önerilir.

4. Statik basınç limitleri tanımlanmalıdır.


Kanalların Yangına Karşı Korunmasını Sağlayan Onaylı Çözümler


Özel Sargı Tipi Kaplamalar

Test edilmiş ve akredite kuruluşlar tarafından onaylanmış çözümlerdir.

Çok ince yapıda olup, kanal imalatı sırasında kanalın üzerine kolayca kaplanabilir.

Cam elyaf takviyeli kumaşlardan imal edildiğinden, oldukça güçlü yapıda ve uzun ömürlüdürler.

Gerekli yangın dayanımını sağlamak için kanal sac kalınlığının arttırılmasına gerek yoktur.

İnce yapısı sayesinde kanal üzerinde ilave yükseklik oluşturmaz ve kat tavan mesafesinin yükseltilmesinde önemli avantaj sağlar.



Kanal üzerine yapıştırıcı sürülerek kumaş kanal yüzeyine tamamen kaplanır.

Uygulama 1 kişi ile kolayca yapılabilir.

Kürlenme süresi yoktur.

Sistem uygulaması çok hızlı bir şekilde tamamlanır.


Yangına Dayanımlı Levha Türü Kaplamalar

Test edilmiş ve akredite kuruluşlar tarafından onaylanmış olan çözümlerdir.

İstenilen yangın dayanım süresine göre uygun kalınlıktaki yangına dayanımlı levha ile kanal dış yüzeyi tamamen kaplanır.

Uygulama, tamamen ilgili onay dokümanlarına göre uygulanması gereken bağlantı ve destek elemanları kullanılarak tamamlanır.

Ayrıca aynı levhalar kullanılarak, ilgili test ve onaylar kapsamında, metal sac levha kullanılmadan kanal üretimi de yapılabilir.

Bu levhalar 9 mm ile 30 mm kalınlık ölçülerinde olup, ilgili yangın sürelerine göre değişkenlik göstermektedir.


Yangına Dayanımlı Levha Türü Kaplamalar

Documents

YANGIN KOMPARTIMANLARINDAKİ HAVALANDIRMA KANALLARININ YANGINA KARI … · 2019. 12. 23. · belirtildiği üzere, 4 kata kadar olan yapılarda şaftların yangın koruması 1 saat,