YНЭ: 600₮

zasag.co

2016.10.28, баасаН ~ №227 (505)

бүрэлдэхүүнкомпани

АМ.ДОЛЛАР ЮАНЬ РУБЛЬ

47400.11%

2363.10 348.66 37.46

ЗЭС 5-ЧИНГИС БОНД

1269.100.16%

782.761.07%

89.5500.061%

АЛТMSE ALL 10-ЧИНГИС БОНД

Төр бизнесийн үйл ажиллагаа руу хэтэрхий хутгалдах нь үндсэн чиг үүргээсээ гажих нөхцөл үүсдэг. Иймээс цаашид бизнесийн үйл ажиллагаанд их оролцохгүй. 2

Б.Ганбаяр / ЗГМ©

Хийморь тэтгэсэн миний УлаанбаатарНийслэл хотын маань 377 жилийн төрсөн өдөр маргааш тохионо. >7

“Мөчлөг сөрсөн мөнгөний бодлого болжээ”Мөнгөний бодлого одоо гийн нөхцөлд хатуу байхаас өөр сонголт алга. >12

Эрдэнийн гурван сахиус

Сүр хүчинд хувирч, хортон бүгдийг айлган сүрдүүлж, тонилгох тангарагтай. >6

“Газпром” Европтой тохиролцоход ойртов

Германы эрх баригчдын сонгуулийн өмнөх амлалт

ЗГМ

~ T H E o F F I c I a L g a z E T T E ~~ T H E o F F I c I a L g a z E T T E ~

онцлоХ

ЦаГ аГаарЫн дэлГэрэнГYЙ мэдээллиЙГ 8 дУГаар нүүрээС УнШина УУ.

Бүх эрх хуулиар хамгаалагдана ©

улс төрноён Бан Ги Мүн Монгол Улс НҮБ-д элссэний 55 жилийн ойн илгээлт ирүүлжээ.Хэрэглэгчийн эрхийг хамгаалах тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төслийг өргөн барив. 19 аймгийн 117 нэр дэвшиг­чийн санал тэнцсэн тул ирэх бям-ба гарагт дахин санал хураана. Хөрөнгө оруулалтыг дэмжих, харилцан хамгаалах тухай Мон-гол, Канадын хэлэлцээр батлав. Татварын хөнгөлөлт үзүүлэх хуулийн төсөл парламентын босго давлаа.

эдийн засагАрилжааны банкууд есдүгээр сарын байдлаар 723 тэрбум төгрөгийн зээл олгосон байна. Эхний найман сарын байдлаар Орон нутгийн хөгжлийн санд 87.1 тэрбум төгрөг шилжүүлжээ.нӨАТ­ын тухай хуулийн дагуу 53838 азтан 2.2 тэрбум төгрөгийн урамшуулал авсан байна. Хадгаламж зээлийн хоршооны нийт актив өмнөх оныхоос 23.1 хувиар өсчээ. Barclays банкны ашиг III улирлын тайлангаар 35 хувиар огцом нэмэгдэв.

нийгэмИрэх оноос орон нутаг руу зорчих тасалбарыг ТҮЦ машинаар захиалдаг болно. Эзэн Чингис хааны мэндэлсэн өдөр хилийн боомтууд ажиллахгүй. 2016 оны эхний есөн сарын байдлаар нийт 14 хүүхдийг гадаадын иргэнд үрчлүүлжээ. нийслэлийн түргэн туслам­жийн төв Kia bongo маркийн 10 автомашинаар паркаа шинэчлэв. Үндэсний цэцэрлэгт хүрээлэнд “Ботаникийн бичил цэцэрлэг” байгууллаа.

дэлхийАнУ, Япон, Өмнөд Солонгос улс Пхеньянд үзүүлэх шахалтаа нэмнэ. Пакистаны талаас их буугаар буудаж, Энэтхэгийн зургаан иргэн шархаджээ. Японы эзэн хаан Акихитогийн авга ах Микаса 100 насандаа таалал төгслөө.Сирийн Идлиб хотын сургуулийг бөмбөгдөх үеэр 22 хүүхэд амь үрэгдэв. Италид сүүлийн өдрүүдэд 70 гаруй удаа газрын гүний доргилт мэдрэгджээ.

ЦАГ АГААР

улаанБаатар2016.10.28

-6° -14°Багавтар үүлтэй

0 0 5 0 5

100 хоногийн дараах амлалт

96.4900.005%

ЗГМ: ИНфОГРАфИк

Хүн амын нягтаршил Дэлхийн дундаж /1 км кв талбайд/

50 хүн ногддог

Хамгийн бага Хамгийн их /1 км кв тутамд/ /1 км кв тутамд/

Грийнланд

Фолкландын арлууд

Монгол

0.026

0.26

2

Макао

Монако

Сингапур

18,534

16,923

7,148

Улаанбаатар хотын дундаж

297.1 /1 км кв тутамд ногдох хүн/

Хамгийн нягтаршил ихтэй хэсэг Баянгол дүүргийн 12 дугаар хороо /Хамбын овооны цэг орчим/

/1 га талбайд ногдох хүн/

Хамгийн нягтаршил багатай хэсэг Сонгинохайрхан дүүргийн 21 дүгээр хороо /Толгойт орчим/

/13 га талбайд ногдох хүн/1

593

Эх сурвалж: Wikipedia.org, Sica.mn

боловсролын мэргэ жилтэн, сурагчид Ted хурлаар илтгэл тавьж, их сургуулийн эрдэмтэд ч судалж, cNN, cBs тэргүүтэй мэ­дээллийн агентлагууд дамжуулж

Хүүхэд насны “хулгайч”БОЛОвСРОЛ

Г.Сайнзаяа@sainzayaZGM

5

байна.сүүлийн үеийн судалгаанаас

үзвэл нэгдүгээр ангийн хүүхэд өдөрт дунджаар 28 минутыг гэрийн даалгавар хийхэд зарцуулдаг аж. сонсоход бага хугацаа мэт боловч энэ нь төдий насны хүүхдэд ахадсан “ажил”. америкийн Үндэсний боловсролын нийгэмлэг үүнээс гурав дахин бага хугацааг санал болгодог. Тус улсын мэргэжилтнүүдийн хэлснээр нэгдүгээр ангийн сурагч өдөрт 10 минут, дээд анги нь 20, харин гуравдугаар ангийнхан

Нэгдүгээр ангийн хүүхдэд арван минут л хангалттай

30 мину тын хугацааг л гэрийн даалгавар хийхэд зарцуулах ёстой. Ингэсээр ахлах буюу арванхоёрдугаар ангийн сурагч заалгасан зүйлээ гэртээ бататгахад 120 минутыг зориулах ёстой юм байна. Гэхдээ санал болгодог гэдгийг дахин онцлох нь зүй.

Ийн хатуу хугацаа заасан шалтгаа ныг сонсоод итгэхгүй эсвэл, санал нийлэхгүй байж болох юм.

Гэхдээ хэт их гэрийн даалгавар хүүхдийг нойргүйдэх, цуцах, толгой өвдөх, жин алдах, дотор

эрхтэн, нуруу нугасны өвчтэй болгоход нөлөөлдөг аж. Хамгийн чухал нь мэдрэлийн ядаргаанд оруулдаг. сургууль дээрээ авч буй академик сургалт тэдний хувьд хангалттай их ачаалал аж.

стэнфордын их сургуулийн Нийгмийн харилцааны шинжлэх ухааны сургуулийн дэд захирал Клифтон б.Паркерийн хийсэн судалгаагаар сурагчдын 56 хувь нь гэрийн даалгаврыг стресстүүлэх гол хүчин зүйл гэж хариулжээ. 2015 оны аравдугаар сар.

Одоогоос яг жилийн өмнө Монгол, Хятадын төлөөлөгчид зургаан тэрбум юанийн гэрээг үзэглэж байв. Хоёр улсын анхдугаар экспо Шанхай хотноо болж, бНХаУ манайхаас малын мах авахаар тохирсон. Энэ оргилуун үеийн нэг жилийн босгон дээр махны экспортыг нэхэн сурвалжилж байна.

2016 оны байдлаар Монгол Улс хэдий хэмжээний мах экспортолчихоод байна вэ. асуултын хариултыг Гаалийн ерөнхий газрын цахим хуудас­наас хайлаа. Эхний есдүгээр сарын байдлаар 2400 орчим тонныг хилийн чанадад борлуул­сан мэдээлэл байна. Махны экспорт оргилдоо тулж байсан зургаан жилийн өмнөхөөс энэ нь 10 дахин уруудсан дүн. бас өмнөх онуудаас ахиагүй үзүүлэлт. Хачирхалтай нь, нийт экспортын 80­90 хувь нь зөвхөн хойд хөршийг чиглэжээ. Олон тэрбумаар хэмжигдэх гэрээ байгуулсан өмнөд хөршид 10 хүрэхгүй хувь буюу 346 тонн мах нийлүүлжээ.

Дахин нэг хачин гэмээр дүнг өгүүлье. Өнгөрсөн оны хоёр­дугаар сард Монгол Улс Хятад руу салаа туурайтай малын мах нийлүүлэхээр тохиролцож байв.

Махны экспортыг март

ЗГМ: СЭДЭв

Г.Байгал@baigalZGM

Мах үйлдвэрлэлд кластерийн систем нэвтрүүлэх нь зүйтэй гэв

3

Улс төр

2 ЗасГИйН ГаЗрыН МЭДЭЭ 2016.10.28, баасаН ~ №227 (505)

Найман хувийн зээлийг өөр хэлбэрээр хэрэгжүүлнэ

Б.Ганаа ЗГМ

ТодрУУлГА & ЗАлрУУлГА

Уншигч та манай сонины мэдээ, нийтлэл, сурвалжлагатай холбоотой тодруулж, залруулах шаардлагатай санал, хүсэлт

байвал

› oped@zasag.co

Утас: 99901526 хаягаар бидэнтэй холбогдоно уу.

»ХУУль Засгийн газраас Шилэн дансны тухай хуулийн хэрэгжилтэд дотоод аудит хийх, хуулийн хэрэгжилтийг бүрэн хангуулах, хууль зөрчсөн албан тушаалтанд хариуцлага тооцож ажиллахыг төсвийн ерөнхийлөн захирагч нарт даалгав.

» СонГолТ-2016Сум, дүүргийн ИТХ-ын ээлжит сонгуулийн дахин санал хураалт маргааш буюу бямба гарагт болно. 19 аймгийн 117 нэр дэвшигчийн санал тэнцсэн тул ийнхүү дахин санал хураалт явуулж байгаа юм. Дахин санал хураалт явуулахад тухайн хэсгийн бүх сонгогч очиж саналаа өгнө. Мөн дахин сонгууль явуулах хүртэл шилжилт хөдөлгөөн хийхгүй.

» ХЭлЭлцЭЭр Хөрөнгө оруулалтыг дэмжих, харилцан хамгаалах тухай Монгол, Канад хоорондын хэлэлцээрийг батлав. Хэлэлцээрт дотоод, гадаадын хөрөнгө оруулагчдад эрх тэгш нөхцөл олгох, хөрөнгийг нь нөхөн төлбөргүйгээр албадан хураахаас хамгаалах, олон улсын гэрээгээр хүлээсэн үүргээ биелүүлэх зэрэг асуудлыг тусгажээ.

» ХАМТын АжИллАГАА НҮБ-ын Ерөнхий нарийн бичгийн дарга Бан Ги Мүн илгээлт ирүүлжээ. Тэрбээр Монгол Улс НҮБ-д элссэний 55 жилийн ойг тохиолдуулан талархлын үгтэй илгээлт ирүүлсэн байна.

ЗГМ ТОвЧХОН

УЛСыН ИХ ХУРАЛ

Зарим салбарыг татварын хөнгөлөлтөд хамруулах хуулийн төслийн анхны хэлэлцүүлгийг чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар хийв. Засгийн газраас өргөн мэдүүлсэн уг төсөлд хүнсний үйлдвэрлэл, хувцас болон нэхмэлийн үйлдвэрлэл, барил­гын материалын үйлдвэрлэл болон газар тариалан, мал аж ахуйн үйлдвэрлэлийн чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаг компаниудад хөнгөлөлт үзүүлэхээр тусгажээ. Ингэхдээ жилийн борлуулалтын орлого нь 1.5 тэрбум төгрөгөөс ихгүй аж ахуйн нэгжүүдийн үндсэн үйл ажиллагааны орлогод 2017 оны нэгдүгээр сарын 1­нээс 2021 оны нэгдүгээр сарын 1­нийг хүртэлх хугацаанд нэг хувиар орлогын албан татвар ногдуулах юм.

Хэлэлцүүлгийн ша танд УИХ­ын гишүүн Л.болд татварын хөнгөлөлтийг бүх аж ахуйн нэгжид олгох санал гаргасан ч дэмжлэг хүлээ сэнгүй. Энэ талаар УИХ­ын гишүүн Ч.Хүрэлбаатар “Төсвийн алдагдал 9.9 их наяд төгрөгөөр хэмжигдэж байгаа үед бүх аж ахуйн нэгжид татварын хөнгөлөлт үзүүлэх боломжгүй гэдэг тайлбарыг Засгийн газраас өгсөн. Тиймээс эхний удаад төсөлд тусгасан дөрвөн салбарын аж ахуйн нэгжүүдэд

Алслагдсан аймгийн үйлдвэрлэгчид татварын хөнгөлөлт эдэлнэ

татварын хөнгөлөлт үзүүлье. Эдийн засгийн нөх цөл байдал сэргэхээр бусад салбарт дээрх хөнгө лөлтийг олгохоор шийдсэн” гэв.

Харин УИХ­ын гишүүн З.Нарантуяа дээрх хуулийн төслийг татаж авахыг “сануу­лав”. Тэрбээр “ажлын байрыг хадгалах хүрээнд энэ хуулийн төслийг боловсруулсан гэж УИХ­ын дарга тайлбарласан

байсан. Хэрэв эрх баригчид ийм зарчим баримталж байгаа бол бүх салбарын аж ахуйн нэгжид татварын хөнгөлөлт үзүүлэх ёстой. Татварын хөнгөлөлт эдлэхээр зэхэж буй дээрх дөрвөн салбарын лобби явагдаж байна” хэмээн байр сууриа илэрхийллээ. Мөн УИХ­ын гишүүн Т.аюурсайхан ижил саналтай байгаагаа дуулгав. Тэрбээр салбараар нь ангилж татварын хөнгөлөлтийг ялгавартай тогтоох нь буруу. Үүний оронд бүх салбарыг хамруулаад орлогоос нь хамааруулж татварыг шатлалтай болгох нь зүйтэй гэсэн байр суурийг илэрхийлсэн юм.

Хэлэлцүүлгийн шатанд УИХ­ын гишүүн Ц.Даваасүрэн эсгий, эсгий эдлэл, мод, модон эдлэлийн үйлдвэрлэл эрх­лэгч аж ахуйн нэгжүүдийг татварын хөнгөлөлтөд нэмж хамруулах зарчмын зөрүүтэй санал гаргасан нь дэмжигдэв. Энэхүү саналыг хуулийн төсөлд тусгасан барилга болон газар тариалан, мал аж ахуйн салбарт тусгахаар болов.

Мөн хуулиар хориглосноос бусад чиглэлээр алслагдсан аймгуудад үйл ажиллагаа эрхэлж байгаа зарим аж ахуйн нэгжүүдийг татварын хөнгө­лөлтөд хамруулахаар УИХ­аас өмнө гаргасан шийдвэрийг энэ төсөлд хүчингүй болгохоор тусгасан. Гэвч хэлэлцүүлгийн шатанд уг заалтыг хасах санал гаргаж, алслагдсан аймгуудад үйл ажиллагаа явуулж байгаа зарим аж ахуйн нэгж татварын хөнгөлөлтөд хамрагдах боломж бүрдлээ.

Ингээд хуулийн төслийг эц сийн хэлэлцүүлэгт бэлтгүү лэ­хээр Төсвийн байнгын хороонд шилжүүлэв.

Найман хувийн зээлийг өөр хэлбэрээр хэрэгжүүлнэ

Б.ТогтохЗГМ

ТУЗ-ийн даргаЭрдэнэбаатарын ДОЛГИОН

Тэргүүн орлогч эрхлэгчЦэвээндолгорын ЦЭвЭЭНХЭРЛЭН

Утас: 99901526

Орлогч эрхлэгчЛхагважавын СУГАРМАА

Утас: 99903584

Улс төр, нийгмийн мэдээллийн албаЭдитор Б.Гандолгор

Утас: 99901483

Эдийн засаг, бизнес мэдээллийн албаЭдитор Р.Оюунцэцэг

Утас: 99901621

Гадаад контент, соёл энтертайнментын албаЭдитор Б.Энхжаргал

Утас: 99901682

Г.ЛхагвасүрэнУтас: 99903581

Улаанбаатар хот, Сүхбаатар дүүрэг, I хороо, Энхтайваны өргөн чөлөө,

“Блю Скай тауэр” 407 тоотУлсын бүртгэлийн дугаар: 1024

Утас: 70103131, Факс: 70106065

Zasag.Co“Чөлөөт хэвлэл”

сангийн хэвлэх үйлдвэрт хэвлэв

Дугаарын удирдагчЛ.Сугармаа

“Засгийн газрын мэдээ” сонин нь ардчилсан, шударга ёс, хүний эрхийг

дээдэлж, чөлөөт сэтгүүл зүйн хэм хэмжээг бүрнээ сахин, олон ургальч үзлийг

илэрхийлэх мэдээллийн индэр байж, нийт Монгол үндэстний ойлголцол, эв нэгдлийг

бэхжүүлэхийг эрхэм зорилгоо болгоно.

0 0 5 0 5

рЕдАКцИ

ЗАр СУрТАлЧИлГАА

ХАЯГ

цАХИМ ХУвИлБАр

СУДЛААЧИйН үГ

Олхонуд Баярхүү профессор

Өсөлт ба хөгжлийн хэтийн загвар дэлхийн эдийн засагт

Дэлхийн эдийн засаг яг одоо, өнөө маргааш ямар асуудалтай тулгарсан бэ. Хөгжил дэвшил гэж байдаг бол ямар хандлагаар аль зүг рүү явна. Эдгээрт хариулахгүйгээр үндсэн асуудалдаа орох боломжгүй юм. Оросын эдийн засгийн ухааны доктор Владимир Кондратьев дэлхийн эдийн засгийн дөрвөн хандлагыг зориглон нэрлэжээ. Профессорын үзэж байгаагаар, дэлхийн эдийн засаг гүн гүнзгий өөрчлөлтөд орж, тэр нь XVIII­XIX зууны эх хүртэл үргэлжилсэн аж үйлдвэрийн хувьсгалын шинж төрх, далайцаас ч хол давжээ.

Эхний хандлага: Эдийн засгийн эрчтэй үйл

ажиллагаа, идэвхжилийн төв хөгжиж буй орон, хөгжиж буй зах зээлүүд, Хятад руу эргэжээ. аж үйлдвэрийн хувьсгалын нэг үеийг давсан энэ бүс нутгуудад хотжилтын хувьсгалт үйл явц давхацжээ. "airbus", IBM, "Nestle", "shell" болон "co­ca­cola" зэрэг глобал томоохон компанийн 95 хувь нь хөгжиж буй орнуудад хэдийнэ байршжээ. 2025 он гэхэд тус бүр нэг тэрбум ам.долларын эргэлттэй

корпорациудын талаас илүү нь хөгжиж буй ертөнцөд байрших болно. Ингэснээр хөгжиж буй орнуудын зах зээлийн дотоодод үлэмж хөдөлгөөн орно. Глобал түвшинд авч үзвэл хотуудын хүн ам сүүлийн 30 жилд 65 саяар өслөө. Жил бүр Чикаго хотын дайтай долоон хот мэндлээд байна гэсэн үг. Дэлхийн ДНб­ий 50 хувийг 2010­2025 онд хөгжиж буй ертөнцийн 440 хотод бүтээнэ. Энэ 440 хотын 95 хувийг өрнийн орнуудад олон хүн мэдэхгүй, нэрлэж ч чадахгүй. Мумбай, Дубай, Шанхай гэвэл нийтэд ил. Харин Тайванийн Hsinchu, бразилын санта­Катарину гэвэл хэн ч мэдэхгүй. 2010 онд Хятадын Тяньжин хотын ДНб 130 тэрбум ам.доллар буюу тэр жилийн стокгольмын түвшинд байсан бол 2025 он гэхэд Хятадын энэ боомт хотын ДНб 625 тэрбум ам.доллар буюу Шведийн бүх ДНб­тэй тэнцүү болох юм.

Технологийн тархалт ба нөлөө дэлхийн эдийн засгийг төрөл арилжууллаа. Технологийн дэвшлийг гүйцэхээ болилоо. Технологийн хувьсгал явагдаж байна. Ийм хувьсгалын хурд дийлдэшгүй. Харьцуулалт хийж үзье. суурин утас үүсээд 50 жил өнгөрөөд байхад аНУ­д хүн амын 50 хувь нь түүнийг хүртэж ашигладаг байв. радио тогтмол сонсдог 50 сая сонсогчтой болох гэж 38 жил зарцуулсан. Гэтэл Фэйсбүүк үүсээд эхний жилдээ зургаан сая хэрэглэгчтэй болж, дараагийн таван жилд нь энэ тоо 100 дахин өсчээ. Хятадын харилцаа холбооны "Tencent" гэх утасны компани одоо 300 сая хэрэглэгчтэй, аНУ­ын хүн амын тооноос давж байна. Инновац ба мэдээллийн технологийн хослол хурдтай урагшиллаа. ►4

Ерөнхий сайд Ж.Эрдэнэбат танхимынхаа сайд нарын хамт пүрэв гарагт сэтгүүлчидтэй уулзаж, 100 хоногийн хүрээнд хийсэн ажлаа тайлагналаа. Уулзал тын эхэнд тэрбээр “Засгийн газрын 100 хоног Эзэн Чингисийн мэндэлсэн өдөртэй давхцаж байгаад ихэд бэлгэшээж байна. Өнөөдөр манай улсын нийт иргэний тоо 3.104.200 болжээ. Зуу хоногийн хугацаанд 28349 хүүхэд мэндэлсэн байна. Манай Засгийн газар “Цалинтай ээж” хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхээр болсон. Монголчууд олуулаа байх тусмаа хүчтэй байна. Түүхэнд хамгийн хүнд нөхцөлтэй эдийн засгийг хүлээж авлаа. Тэгэхээр эдийн засгийн хүнд нөхцөлөөс хурдан гаргахыг зорьж байна. 2017 оны төсвийг боловсруулж, хэлэлцүүлж эхэлсэн. Эдийн засгийн хүндрэлээс гаргах хөтөл­бөрийг боловсруулж Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөлд хүргүүлсэн. Төсөвт үүссэн салаа зүйлүүдийг нэгтгэлээ. Эдийн засагт дарамт болж байсан зарим төсөл, хөтөлбөрийг зогсоосон.

Эдийн засгаа сэргээхийн тулд үндэсний үйлдвэрлэлээ дэмжих хэрэгтэй байна. Цааш даа импортлогч орноос экспорт­логч, үйлдвэрлэгч орон болох ёстой. Татвараа төлөөгүй гэдэг үндэслэлээр дансаа хаалгасан олон аж ахуйн нэгж байсан. бид өнөөдөр үйл ажиллагааг нь зогсоож, дансыг нь хаачихаад татвараа төл гэсэн шахалт үзүүлнэ гэдэг зохимжгүй. Тиймээс тодорхой гэрээ хэлэлцээр байгуулаад, 3000 гаруй аж ахуйн нэгжийн дансыг нээсэн

ЗАСГИйН ГАЗАР

100 хоногийн дараах амлалт

байна. Мөн Нийгмийн даатгалын шимтгэлийн өртэй зарим аж ахуйн нэгжийн асуудлыг шийдлээ. Хөрөнгө оруулалт саарсан, эдийн засаг хүндэрсэн нь үйлдвэрлэгчдэд нөлөөлж байгаа. Тиймээс гадаадын хөрөнгө оруулагч нарыг оруулж ирэхийн тулд дүгнэлт гаргахаар ажиллаж байна. Мөн тэднээс ирүүлсэн гомдол, саналыг хүлээж авч шийдвэрлэх зөвлөл байгуулсан” гэлээ.

Түүнчлэн эдийн засаг хүнд­рэлтэй байна гээд нийгмийн хамгааллын бодлогыг орхиг­дуу лахгүй гэдгийг хэлэв. ахмадуудын тэтгэврийн зээлийн хүүг үе шаттай бууруулах шийдвэр гаргаснаа дуулгалаа. Төр цэцэрлэг бариад байх биш, орон сууцны компанийн барьсан барилгад заавал цэцэрлэг багтааж байхаар шийдвэрлэх гарц бийг ч чухалчлав.

Нөгөөтэйгүүр барилгын салбарт бодлогын алдаанаас үүдсэн хямрал нүүрлэсэн тул оновчтой ажил хийхээ амлав. 2012 онд барилгын тусгай зөвшөөрөлтэй 1800 аж ахуйн нэгж байсан бол одоо 4000 болчихоод байна. Энэ нь эрэлт нийлүүлэлтээ мэдрэлгүй, зах

зээлд илүүдэл бараа үйлдвэр­лэсэн хямрал болсон хэмээлээ. Тиймээс ипотекийн зээлд 100­гаас дээш ам.метр барилгыг хамруулахаар болжээ.

Мөн бНХаУ­ын өгөхөөр амласан 50 сая орчим ам.дол­ларын буцалтгүй тусламжаар газар чөлөөлж, 1000 айлын орон сууц барина гэсэн юм.

Ингээд Ж.Эрдэнэбатын Засгийн газрынхан сэтгүүлчдийн тавьсан асуултад хариуллаа.

-“Тавантолгой” төслийн өм -нөх хэлэлцээрийг үргэлж лүүл нэ гээд байгаа. Энэ талаар илүү тодорхой мэдээлэл өгнө үү?

­“Тавантолгой” төслийн хувьд өмнөх Засгийн газар тендер шалгаруулаад, консерциумаа зарлачихсан. Тиймээс өмнөх хэлэлцээрийг үргэлжлүүлэх талаар судалж үзнэ. Хэлэлцээрт гарсан алдааг залруулах хэрэгтэй гэсэн байр суурьтай байна. Уг хэлэлцээр Монгол Улсын эрх ашигт нийцсэн байх ёстой. Төмөр зам болон “Тавантолгой”­н асуудлыг цогцоор нь шийдэх хэрэгтэй.

-Ирэх жилүүдэд төрийн өмчийн компани байгуулах уу?

­байгуулахгүй гэж хэлэх

боломжгүй. Хэрэгцээ, шаардлага байвал байгуулна. Гэхдээ төр бизнесийн үйл ажиллагаа руу хэтэрхий хутгалдах нь үндсэн чиг үүргээсээ гажих нөхцөл байдал үүсдэг. Иймээс цаашид бизнесийн үйл ажиллагаанд нэг их оролцохгүй.

-Манай улс урд хөрш рүү эрчим хүч экспортлох боломж-той юу?

­Эрчим хүчний салбарт 68 орчим төсөл хөтөлбөр хэрэгжиж байгаа. Эдгээрт хайран цаг, мөнгө зарцуулаад өнгөрсөн байдаг. Хэрэв экспортлох бодлого баривал экспортын чиглэлийн компани байгуулах хэрэгтэй байх. Японд айлчлахдаа эрчим хүч, нүүрсээ ашиглаад химийн үйлдвэр хамтарч байгуулах санал тавьсан.

-Ипотекийн найман хувийн зээлийг үргэлжлүүлэх үү. Хэрэв үргэлжлүүлэх бол санхүү-жилтээ хэрхэн шийдвэрлэх вэ?

­Өмнөх жилүүдийнх шиг хэрэгжлүүлбэл эдийн засгийн нөхцөл байдал хүчрэхгүй. Гэхдээ одоохондоо найман хувийн зээл хараахан зогсчихоогүй байна. Тэгэхээр тодорхой хэмжээний сан олж ирэх хэрэгтэй. Хэд хэдэн улс орон санхүүгийн байгууллагад

санал тавиад үргэлжлүүлэх боломж хайж байна. Найман хувийн зээлийг цаашид арай өөр хэлбэрээр хэрэгжүүлнэ.

-Ам.долларын ханш 2350 хүрчихлээ. Валютын ханшийг тогтворжуулах талаар ямар бодлого барьж байна вэ?

­сонгуулийн өмнө “сайн” нэртэй олон хөтөлбөр хэрэг­жүүлсэн. Маш их хэмжээний мөнгийг зах зээлд нийлүүлсэн. Ингэж их хэмжээгээр нь зах зээлд нийлүүлсэн төгрөг валютын ханшийг өсгөх шалтгаан болсон. Хэрвээ мөнгө хэвлэж байсан явдлыг яаралтай зогсоогоогүй бол валютын ханш 2300­гаар тогтохгүй байх байлаа. Хоёр­дугаарт, Монголбанк бодлогын хүүгээ өсгөж байж өнөөдрийн хэмжээнд тогтоосон. Харин одоо валютын нөөц бүрдүүлэх хэрэгтэй байна. Гадаадын хөрөн гө оруулагчийг татах, бүтээгдэхүүнээ экспортолж байж валютын урсгалаа нэмэгдүүлэх гарц бий. Өөр нэг арга нь зээл авах л байна даа гэв.

Тэрбээр эцэст нь ард түмэнд таалагдах гэсэн байдлаар биш, бодлого шийдвэр гаргахдаа нэлээд нухацтай хандана гэдгээ амлалаа.

» Төсвийн алдагдал 9.9 их наяд төгрөгөөр хэмжигдэж байгаа үед бүх аж ахуйн нэгжид татварын хөнгөлөлт үзүүлэх боломжгүй.

»Алслагдсан аймгуудад үйл ажиллагаа явуулж байгаа зарим аж ахуйн нэгж татварын хөнгөлөлтөд хамрагдах боломж бүрдлээ.

» Эрх баригчид ийм зарчим баримталж байгаа бол бүх салбарын аж ахуйн нэгжүүдэд татварын хөнгөлөлт үзүүлэх ёстой гэв.

Б.Ганбаяр/ЗГМ©

Гадаадын хөрөнгө оруулагчийг татах, бүтээгдэхүүнээ экспортолж байж валютын урсгалаа нэмэгдүүлэх гарц бий. Өөр нэг арга нь зээл авах л байна даа.

3

ЗГМ: Сэдэв

2016.10.28, баасаН ~ №227 (505) ЗасГИйН ГаЗрыН МЭДЭЭ

20114100

1500

706

740

2300

2340

2012

2013

2014

2015

2016

МАХны ЭКСПорТ ЭХНИй ЕСӨН САрД (ТОНН)

МАХНы ТӨрӨл (ТОНН)

НИйлҮҮлСЭН УлСААр (ТОНН)

1578

37.5

727НИйТ

2340ТОНН МАХ

1950

34642 2

ОХУ БНХАУ Казахстан Катар

Махны экспортыг мартУрд хөрш үүдээ нээсэн ч, бэлтгэл сулаас махны экспорт урагшилсангүй

1Ингэснээр Монгол Улс анх

удаа урд хөршид хонь, ямааны мах нийлүүлэх эрхтэй болсон юм. Гэтэл экспортын махны дий лэнхийг битүү туурайтай гэдэг адууны мах бүрдүүлсэн байх юм. Харин хонь, ямааны махны экспорт нийлээд 40 тоннд ч хүрэхгүй байна.

Олон жил хүлээсэн протокол, олон тэрбумаар хэмжигдэх гэрээний үр дүн энэ. Халагламаар байгаа биз. Угтаа цаасан дээр буусан тохироо ёсоор бол манай махны экспортын орлого бараг түүхий эдийнхтэй дүйхээр. Гэвч бодит орлого дөнгөж таван сая ам.доллар шүргэж байна. Яагаад.

ЭрТЭдсЭн ХүсЭл бА оройТсон бЭлТгЭл

Малын махаа гадаад зах зээлд гаргаж, ашиг олох хүслийг монголчууд олон жил тээсэн. Ингээд ирсэн гийчин бүртээ мах нийлүүлэх хүслээ дуулгаж, зорьсон айлчлал бүртээ энэ үгийг ёс мэт давтсан юм. УИХ, Засгийн газрын албан ёсны цахим хуудсыг сөхөөд хараарай. Махны экспортын талаар ярилцав. Ийм өгүүлбэр олонтаа таарна гэдэгт итгэлтэй байна. Уг нь үүний хүчинд мөрөөдлөө албан бичгээр биелүүлсэн. Гэхдээ нэг зүйлийг мартжээ. Хүсэлдээ хүрэх замын зураглалаа огт бодсонгүй. Монгол Улс махны экспортод бэлэн бус байсныг илтгэх ганцхан жишээг сөхье.

бНХаУ­ын талаас импортлох махаа эрүүл бүс дэх боомтоор дамжуулан авах хүсэлт тавьсан юм билээ. Тиймээс Говь­алтай аймгийн бургастайн боомтоор экспортлохоор тохирчээ. Гэтэл Хятад, Монголыг холбосон энэ боомтын тохижилт, дэд бүтэц, агуулах сав, лабораторийн хүчин чадал сул. бас үйлдвэрүүдэд мах бэлтгэх мөнгө байсангүй. Урд хөрш үүдээ нээсэн ч энэ мэт асуудлаас үүдэн махны экспорт урагшилсангүй. Ингээд малын өвчинтэй золгоодохов.

барууны аймгуудын зарим суманд бог малын мялзан өвчин гарч, есдүгээр сард хөл хорио тогтоосныг уншигч та дуулсан байх. баруун дөрвөн аймагт гарсан энэ өвчний улмаас олон тооны мал хорогдсон. Ховд аймагт гэхэд 11 мянган мал өвчний улмаас “нүд аньсан” гэх мэдээлэл бий. Одоо вакцинжуулалтын ажил үргэлжилж байна. Малын мялзангийн эсрэг вакциныг хангалттай татсанаа ч салбарын яамнаас мэдээлэв.

Өвчний шинж тэмдэг анх Ховд аймгийн булган суманд өнгөрсөн гуравдугаар сард илэрчээ. Үүнээс таван сарын дараа богийн мялзан болохыг нь тогтоож, сэргийлэх арга хэмжээ авч эхэлсэн аж. Өвчний тархалтыг зогсоох боломж байсан. Гэвч малын гаралтай өвчинтэй тэмцэх, сэргийлэх ажил орон нутагт сул байснаас нөхцөл байдал хүндэрснийг салбарын сайд нь хүлээн зөвшөөрсөн юм.

бог малын мялзан их хэмжээний хохирол учруулаад зогсохгүй маш том боломжийг биднээс “булаав”. Эрүүл бүс хэмээн итгэж, баруун бүсээс махны импорт хийхээ мэдэгдээд байсан Хятад улс монгол маханд “хар тамга” дарлаа. Ийнхүү олон жил хүлээсэн боломжоо бид төд

удалгүй боомиллоо. баруун бүстэй зэрэгцээд манай зүүн талд ч малын шүлхий өвчин гарсан. Шүлхийтэй тэмцэх ажил өнөөг хүртэл өрнөж байна. Эх орны хязгаар нутгуудад зэрэг дэгдсэн өвчин малын эрүүл мэндийг сахин хамгаалах ажил, хорио цээр ямар байгааг харуулсан үнэн энэ.

бас нэг гашуун үнэн энэ салбарт бий. Одоогоор махны үйлдвэрүүд нам зогсчихоод байна. Тоног, төхөөрөмжүүд сул зогсож, хоосон агуулах сав, хаалга үүд нь түгжээтэй. Цөөн тооны үйлдвэрийг эс тооцвол нөхцөл байдал ерөнхийдөө хөлдчихөөд байна. Одоогийн байдлаар махны бэлтгэлээ хийж буй компани тун ховор байгааг Монголын махны холбооноос мэдээлэв. Үүнийг ч манай сонин өнгөрсөн саруудад хөндөж байсан. Шалтгаан нь санхүүгийн гачигдал. Мөнгөгүйгээс нөөцөө бэлтгээгүй гэх тайлбарыг мах боловсруулах үйлдвэрийн эзэд өчиж байна. Үүнийг шийдэхийн тулд Засгийн газраас 100 тэрбум төгрөгийн санхүүжилт олгохоо мэдэгдсэн, уг нь. Гэвч дийлэнх нь өнөөг хүртэл эзэндээ очоогүй. Ер нь махны үйлдвэрүүдийн санхүүгийн асуудалд олон зүйлийг дурдаж болно. Иймд түр орхиё.

Харин орхиж боломгүй нэгэн зүйл нь мах бэлтгэл, экспортын

өндөр зардал. Тухайлбал, 1000 тонн мах бэлтгэхэд дөрвөн тэрбум орчим төгрөгийн зардал гардаг байна. Иймд махны экспортыг нэмэгдүүлэхэд зайлшгүй төрийн дэмжлэг шаардлагатайг үйлдвэрлэгчид уламжлав.

Малын өвчин гарснаар одоогоор манай баруун, зүүн бүс ”аюултай”­д тооцогдоод байгаа. Иймд төвийн бүсээс мах экспортлохоор зорьж байгаа ажээ. Өнгөрсөн сард Хятадын мал эмнэлгийн мэргэжилтнүүд манайд ирж, төвийн бүсийн ма х н ы ү й л д в э рү үд т эй танилцжээ. Одоогоор хариу ирээгүй байгаа гэж Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн яамны мэргэжилтэн тайлбар өглөө.

Энэ бүхнийг уншмагц ямар нэгэн бодол төрж байж магадгүй. Энэ салбарт далайцтай, зоригтой, системийн шинжтэй шинэчлэл хийх цаг хэдийнэ болсныг илтгэнэ. Улс төрийн хүрээнд гар бариад, төсөөллийн тоо ярьснаар махны экспорт нэмэгддэггүйг сүүлийн 1­2 жилийн туршлага харуулж байна. Тэгвэл өсгөхийн тулд юу хийх ёстой вэ?

ИТгЭлЦлИйн ЭрЭлд

"Мах, махан бүтээгдэхүүний экспортыг нэмэгдүүлэх нь”

сэдэвт хэлэлцүүлэг өнгөрсөн баасан гарагт болов. Энэ үеэр салбарынхан чуулж, сорилт хийгээд шийдлээ хэлэлцлээ. Экспортын мах малчин, махны үйлдвэр гэсэн хоёр хэлхээг дамждаг. Малчид үйлдвэрүүдэд нийлүүлнэ. Үйлдвэр төхөөрч, боловсруулаад хилийн чана­дад нийлүүлнэ. Ийм л мөчлөг эргэлддэг. Тиймээс малчдын эрх ашгийг хамгаалах хэрэг тэйг Монголын малчдын хариуц­лагын холбооноос мэдэгдлээ.

Жишээ авъя. Малчин Доржоос а компани килограмммыг 3500 төгрөгөөр тооцон, мал худалдаж авчээ. Компани малаа төхөөрч, жижиглээд, хилийн чанадад гаргав. Тус компани махаа хэдэн төгрөгөөр боловсруулж, борлуулсан нь Доржид тодорхойгүй. Тиймээс махны үйлдвэрүүд ахиу ашиг хүртэж байгаа ч юм шиг. Ийм хардлага Доржид битүүхэн төрдгийг малчид нуусангүй. Ийнхүү ойлголцлын зөрүү үүснэ. Цаашлаад итгэлцэл эвдэрч, түншлэл хөндийрөхөд хүргэдэг байна.

Үйлдвэрийн эзэд ярив. Үхрийн махыг килограммыг 3500 төгрөгрөөр худалдаж аваад, ОХУ руу гаргаад алдагдал хүлээснээ учирлалаа. Мах боловсруулах ажил өндөр зардалтай. Дээрээс нь 40 хувийн импортын татварыг давах ёстой. Махаа борлуулахын тулд эхлээд танилцуулна. Маркетингид мөнгө зарцуулна. Нэгэн компани Японы зах зээлд бүтээгдэхүүнээ танилцуулахад ойролцоогоор 50­60 сая төгрөг гаргажээ. Ийм хэмжээний хөрөнгө, хүч шаардсан ажил гэдгийг салбарынхан өгүүлсэн.

Энэ хоёр тайлбараас малчин, махны үйлдвэрийн ойлголт алд дэлэм зөрүүтэй байгааг харж болно. Иймд нэгтгэх шаардлага байна. Тиймээс мэдээллийн нэгдсэн сантай болох нь зүйтэйг оролцогчид хэлэв. батын хотноос гарсан мал Жоржид хэдэн төгрөрөөр хүрч буйг мэдэх сонирхол малчдад байна. Ингээд малчин, үйлдвэрийн эзэн хоёр бие биедээ итгэдэг боллоо. Одоо жинхэнэ төрийн бодлого, зохицуулалт, менежмент хэрэгтэй аж.

сИсТЕМИйн гАЖИг

Манай мал эмнэлгийн салбарын бодит төрхийг энэ зуны үйл явдлаас тодорхой харсан. Иймд мал эмнэлгийн салбарыг шинэчлэх, бие даасан эрх олгохыг Дэлхийн мал, амьтны эрүүл мэндийн байгууллагаас зөвлөсөн юм. Үүнтэй зэрэгцэн мах үйлдвэрлэлд кластерийн системд нэвтрүүлэх саналыг “Завхан хүнс” группийн ерөнхийлөгч б.Энхболд дэвшүүлэв. Өөрөөр хэлбэл, малчид, үйлдвэрлэгчид нэгдэнэ гэсэн үг. Яаж нэгтгэх үү. Кластерт нэгдсэн компаниудад экспорт хийх эрх олгож болно. Энэ мэт хөшүүргийг ашиглах боломжтой ажээ.

Ингэж бэлтгэсэн махаа бид дэлхийн зах зээлд хэдэн төгрөгөөр борлуулах вэ. Үнэндээ монгол махыг сурталчлах ажил одоо зөвхөн хувийн хэвшлийн нуруун дээр тохоостой байгаа. байгалийн гаралтай, цэвэр органик бүтээгдэхүүн хэмээн бид малынхаа махыг үнэлдэг. Харин дэлхий өнөө хэр мэдээгүй

л байна. Иймд монгол малын махаар дэлхийг дайлахын тулд таниулж, үнэ цэнийг өсгөх ажил хүлээгдсээр. Одоо үүнд л төр хэр сайн менежер болохоо харуулах шаардлагатай аж. Энэ ажлыг салбарын яам цаашид хэрэгжүүлэхээ мэдэгдсэн. Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн яамны Мал аж ахуйн бодлогын хэрэгжилтийг зохицуулах газрын дарга Л.Чой­Иш чинээлэг хэрэглэгчид рүү чиглэсэн, үнэ цэнэтэй бүтээгдэхүүн болгоход анхаарч ажиллахаа амлав.

Монгол Улс малын өвчинтэй тэмцэж байна. бас баруун, зүүн бүс хаалттай. Ирэх онд нийлүүлэх махны бэлтгэлээ бараг базаагүй. Өнөөгийн нөхцөл байдлыг шинжвэл ирэх онд махны экспорт бүүдгэр байх төлөвтэй. Хатуухан хэлэхэд, махны экспортыг мартах хэрэгтэй болох нь. Харин энэ хугацаанд малынхаа эрүүл мэндийг, системийнхээ гажигтай хамт засах нь чухал болсныг хувийн хэвшлийнхэн илэрхийлж байна. Эс бөгөөс ямар үр дагаварт хүрдгийг хоёр жилийн туршлага хангалттай харуулсан.

Махны экспортын 10 хүрэхгүй хувь

нь урд хөршийг чиглэсэн

» Оны эхний есдүгээр сарын байдлаар 2400 орчим тонныг хилийн чанадад борлуулжээ.

»Хонь, ямааны махны экспорт нийлээд 40 тоннд ч хүрэхгүй.

» Өнөөгийн нөхцөл байдлыг шинжвэл ирэх онд махны экспорт бүүдгэр байх төлөвтэй.

» Малынхаа эрүүл мэнд, системийнхээ гажигийг засах нь чухал байна.

С.Батсайхан/ЗГМ©

Ховд аймагт гэхэд малын

мялзан өвчний улмаас 11

мянган мал хорогджээ.

Судлаачийн үг

4 ЗасГИйН ГаЗрыН МЭДЭЭ 2016.10.28, баасаН ~ №227 (505)

Дэлхийн эдийн засагчид, шинжээчид 2050 хүртлэхийг тооцож чаджээ

◄2анхлан IPhone худалдаанд

гараад хоёр жил өнгөрөхөд 2009 онд хэрэглэх зааврыг 150 мянгахан хувь хэвлэж тараасан бол 2014 он гэхэд 1.2 сая, гэтэл одоо тийм зааврыг дэлхийн хүн амаас 10 дахин олныг хэвлэжээ.

Технологийг дагаад бизнесийн загварт өөрчлөлт орлоо. Онлайн худалдаа хэвшлээ. Тэгвэл 20 жилийн өмнө манай гаригийн хүн амын гуравхан хувь нь утас хэрэглэж байлаа, гэгтэл өнөөдөр хүн төрөлхтөний гуравны хоёр нь гар утасны хэрэглэгч, гуравнй нэг нь интернэтийн хэрэглэгч байна. бага капиталаар их мөнгө босгодог "Whatsapp"­ын жишээ өгүүлнэ. бизнесийн хууччуул ба шинээр эхлүүлэгч гэдэгт ялгаа байхгүй болсныг харуулаа. Учир нь технологийн өөрчлөлт, инновацыг мэдэрч ашиглаж чадаж л байвал компанийн үйл ажиллагааны загвар, циклийг өөрчилж, бизнест гялалзаж болдогийг харуулж байна.

Гурав дахь хандлага: Манай гаригт хүн ам эрчтэй

хөг ширч өтөлж байна. Хүний нас уртсахын хэрээр төрөлт уналаа. Хөгжингүй орнуудад энэ үзэгдэл илт харагдана. Тэр ч бүү хэл демографын дефицит Хятадад тархаж улмаар Латин америкийг бүрхэн авах нь байна. 2013 оны байдлаар дэлхийн хүн

Өсөлт ба хөгжлийн хэтийн загвар дэлхийн эдийн засагт

амын 60 хувь нь төрөлтийн хомсдол дутагдалтай байв. Европын Комиссын мэдээгээр, 2060 он гэхэд Германы хүн ам 25 хувиар багассан, 2010 онд хөдөлмөрийн насныхан 54 сая байсан бол 2060 онд 36 сая дээр бууна. Хятадад ажиллах хүчний оргил жил нь 2012 он болсон, одоо буурч байна. Тайландад төрөлт багасаж, нэг гэр бүлд 1970­аад онд дунджаар таван хүүхэд ногдож байсан бол одоо 1.4 болж хорогджээ. ажиллах хүчний тоо хорогдож эдийн засгийн өсөлтөд нөлөөллөө. Хөдөлмөрийн бүтээмж өөрч­лөгдлөө. Тэр нь цаагуураа глобал эдийн засагт нөлөөлнө. Хүн ам урт насалж, өтөл настан олширно гэдэг төрийн санхүүд дарамт болно.

Төгсгөлд нь худалдаа, хөрөнгө, хүн, мэдээллийн урсгал дэлхий дахины харилцан хамаарлыг нөхцөлдүүлж буй бас нэг хандлага байна. Энэ бол маш чухал үзэгдэл. Худалдаа, санхүү нь даяаршлын үйл явцын нэг хэсэг хэзээний болсон. Гэвч сүүлийн 10 жилд түүний хөдөлгөөн, өөрчлөлт эрс өмнөө болж ирлээ. Дэлхийн худалдааны сүлжээ төвүүд Европ, Умард америкт төвлөрч байдаг үе өнгөрч, глобал худалдааны системд ази голлох боллоо. ази тэр чигтээ худалдааны бүс нутаг болжээ. Зах зээл "Өмнөд­Өмнөд" тэнхлэгээр хөгжиж буй эрчтэй зах зээл болж төлөвшлөө. Дэлхийн худалдаанд хөгжиж буй зах зээлийн эзлэх жин сүүлийн 10 жилд хоёр дахин

нэмэгдлээ. Хятад ба африкийн хоорондын худалдааны эргэлт 2000 онд есөн тэрбум ам.доллар байсан бол 2012 онд 21 тэрбум ам.доллар болжээ. Глобал капитал урсгал 1987­2007 онд 25 дахин өслөө. Ойролцоогоор нэг тэрбум хүн 2009 онд хил давж байсан нь 1980 оны үзүүлэлтээс тав дахин их байна. 2008 оны дэлхийн эдийн засгийн хямралаар энэ их урсгал огтхон ч торсонгүй, харин ч технологи, хурдын хүчээр улам ихэслээ. Даяаршлын шинэ үе шат нүүрлэлээ. Маш их боломж, мөнгөний сураг гарлаа.

Дэлхийн эдийн засгийн хандлага ийм байгаа бол хэтийн төлөв нь ямаршуухан байх бол. Мэдээж ойрын, дунд хугацааны, алс хэтийн гэсэн гурван түвшинд аргачлал хийн урьдчилан дүгнэж болно. Үүнийг “Long­term macro­economic forecasts. Key trends to 2050” нэгэн судалгаанаас тольдоё. Өсөлтийн ба хөгжлийн загвар ямар байж түүндээ улс орнууд хэрхэн дасан зохицох бол гэдэг нь ойрын, дунд хугацааны төсөөлөл бодож гаргахад тустай. алс хэтдээ хөгжлийн гэхээсээ

хөгжлийн санал санаачилгын загварыг түүнд олж тогтоох хэрэгтэй мэт. ажиллах хүчин, хөрөнгө оруулалт, түүн дээрээ үйлдвэрлэлийн өсөлтөө тооцож гаргана гэсэн үг.

Дэлхийн эдийн засагчид, шинжээчид 2050 хүртлэхийг тооцож чаджээ. Гэхдээ бүх улсад бус, тэргүүлэх 10 эдийн засагт. Энд долоо нь Евразийн улсууд байна. Хятад нь ДНб­ий хэмжээгээрээ 2026 он гэхэд аНУ­ыг гүйцэж түрүүлэн, 2050 он хүртэл дэлхийн эдийн засгийн лидерийн байр сууриа хадгална гэж үзэж байна. Энэтхэг нь энэ үзүүлэлтээр 2014 онд дэлхийд ес дүгээрт байсан бол эдийн засгийн өсөлтөө таван хувьд барьсаар байх ахул дэлхийд гурав дугаарт орж ирнэ гэжээ. 2050 он гэхэд дэлхийн тэргүүлэх 10 эдийн засгийн дөрөв дүгээрт Индонез, найм дугаарт Мексик орж, харин Орос, Итали хоёр жагсаалтаас хасагдсан байх нь ээ. Орос хасагдана гэхээр Монголд нэн таагүй ч юм шиг.

азийн өсөлт гэдэг нь гайхшрал төрүүлэх бахдам зүйл мөн гэдгийг бас хэлээд өгчихжээ. Япон, Өмнөд солонгос нь ХХ зууны хоёр дахь хагаст тасралтгүй өсөлттэй явсан бол тэдний жишгээр шинэ мянган, шинэ зуун гараад азийнхан язганатлаа хөгжиж, глобал ДНб­д эзлэн жингээ 26 хувиас (2000 оныхоор) 2014 онд 32 хувь болгож чаджээ. Эрчтэй энэхүү өсөлт лав 2030 он хүртэл үргэлжилнэ, бүр 42 хувьд хүрнэ, тэгснээ 2050 он гэхэд 53 хувь хүрч дэлхийг хошуучилна,

Европыг ази нөхнө. 2050 онд дэлхийн эдийн засгийн 10 лидер улсын гурвынх нь (Хятад, аНУ, Энэтхэг) эдийн засгийн хүчин чадал Индонез, Герман, Япон, бразил, Мексик улсынхаас давна.

Эдийн засгийн энэ их өсөлтүүд сүүлийн 10 жилийн хүн амын өсөлттэй шууд холбоотой. Хэтдээ ийм өсөлт аажмаар саарна. 1980­2014 онд дэлхийн хүн амын өсөлт 1.3 хувь байсан бол 2015­2050 онд 0.5 хувь дээр бууна. Тэгэхээр хөдөлмөрийн насны хүн амын үзүүлэлтэд очиж нөлөөлнө гэсэн үг. Энэ нь 1.7 хувиас 0.3 хувьруу бууна гэсэн үг.

Харин африк, Ойрхи болон Дундад Дорнодын ихэнхи улсад ажиллах насны хүн амын өсөлт өндөр байна. ангол есөөс 28 сая, Нигер 56­аас 161 сая, Кенид 18­аас 48 сая болж 2014­2050 онд ажиллах хүчний тоо гурав дахин өссөн байх ба алжир, Египет, Иранд хоёр дахин өснө гэх тооцоо гарчээ.

африк, араб, лалын голдуу дээрхи орнуудад ийнхүү хүн ам, түүнийг дагалдах ажиллах хүчин өсөхөөр байгаа бол Европ, Зүүн азийн ихэнхи улсад ажиллах хүчин тооны хувьд өсөхгүй, энэ нь эдийн засгийн өсөлтөд чөдөр тушаа болж шалихгүй, гэхдээ нөлөөлнө. Японд энэ үзэгдэл үлэмж мэдрэгдэнэ. Учир нь хүн ам дахь хөдөлмөрийн насны хүн 66 саяас багасаж 47 сая болно. Хятад, Өмнөд солонгост ажиллах хүчин 17­18 хувиар буурна. Европт үлэмж бууна,

тавны нэгээр хорогдох нь Грек гэж байна. Тэнд 4.8 саяас 3.8, Португалд 5.2 саяас 4.2, Германд 45 саяас 35 сая болж буурах тооцоо байна. Шинээр зах зээл болж төлөвшсөн хэсэг улсад ажиллах хүчин 20­30 хувиар хорогдоно. Харин Казахстан, Туркэд хорогдохгүй. Тэгэхдээ 2014­2050 онд ажиллах хүчнээс гадна ДНб­ий өсөлтийг хангах өөр хүчин зүйлүүд ч бий. ажиллах хүчин нь хөрөнгө оруулалт, үйлдвэрлэлээсээ бага байна.

Демографын таагүй нөхцлийг зөөлрүүлэх, хүн амын өсөлт, үйлдвэрлэл хоёрыг зөв хослуулах боломжийг улс орнууд тооцож, бүтээхийн төлөө чармайх нь гарцаагүй. Иммиграц буюу цагаачлалын бодлогоо улам шавдуулж таарах байх. ажиллах хүчний ур чадварын өрсөлдөөн гэгчийг улс орнууд бодож боловсруулна. Глобал түвшинд ажиллах хүчний нөөцийн хязгаарлалт хийнэ. Эдийн засгийн өсөлтийн өөр эх сурвалжууд эрэлхийлнэ. Нэгэнтээ хөрөнгийн бааз суурь сайтай бол түүнийгээ гадагш хөрөнгө оруулалт маягаар тараана. Мэдлэгийн эдийн засагруу хошуурна. Гэхдээ бага хямд технологиор ихийг бүтээхийг чармайна. боловсруулах аж үйлдвэрт багавтар, гэхдээ нягт хөрөнгө оруул на. Технологийн дэвшлийг дээд зэргээр ашиглана. Түүнд зохиц сон, түүнийг жолоодох хүмүүний капиталыг хөгжүүлнэ гэхчлэн гэгээтэй талаас нь төсөөлж болох ажээ.

ÕÓÄÀËÄÀÀ ÕªÃÆËÈÉÍ ÁÀÍÊ

САНХҮҮГИЙН БАЙДЛЫН ТАЙЛАНМянган төгрөгөөр

Балансын зүйл 9/30/20161 ХӨРӨНГӨ1.1 Мөнгө ба түүнтэй адилтгах хөрөнгө 1,272,451,358 1.2 Банк, санхүүгийн байгууллагад байршуулсан хөрөнгө 117,464,586 1.3 Хөрөнгө оруулалт 1,447,484,255

1.3.1Хараат, хамтын хяналттай, охин компанид оруулсан хөрөнгө оруулалт

34,784,248

1.4 Зээл (цэвэр дүнгээр) 3,258,027,437 1.4.1 Хэвийн зээл 3,059,721,772 1.4.2 Чанаргүй зээл 244,297,661 1.4.3 Зээлийн хойшлогдсон төлбөр - 1.4.4 Зээлд хуримтлуулж тооцсон хүүгийн авлага 97,016,892 1.4.5 Зээлийн эрсдэлийн сан (143,008,887)1.5 Дериватив санхүүгийн хөрөнгө 285,943,160 1.6 Бусад санхүүгийн хөрөнгө 7,966,341 1.7 Бусад санхүүгийн бус хөрөнгө 30,742,134 1.8 Үндсэн хөрөнгө 330,100,342 1.9 Хөрөнгө оруулалтын зориулалттай үл хөдлөх хөрөнгө 99,789,000 1.10 Борлуулах зориулалттай хөрөнгө - 1.11 Биет бус хөрөнгө 3,369,720 1.12 Нийт хөрөнгийн дүн 6,853,338,333 2 ӨР ТӨЛБӨР - 2.1 Харилцах 879,001,057 2.2 Хадгаламж 1,358,106,927 2.3 Банк, санхүүгийн байгууллагаас татсан эх үүсвэр 1,539,653,998 2.4 Бусад эх үүсвэр 2,194,923,592 2.5 Бусад өр төлбөр 86,577,837

Нийт өр төлбөрийн дүн 6,058,263,412 3 ӨӨРИЙН ХӨРӨНГӨ - 3.1 Хувь нийлүүлсэн хөрөнгө 50,000,011 3.2 Нэмж төлөгдсөн капитал 19,272,456 3.3 Халаасны хувьцаа - 3.4 Дахин үнэлгээний нэмэгдэл 246,891,761 3.5 Хуримтлагдсан ашиг, алдагдал 478,416,178 3.6 Бусад өөрийн хөрөнгө 494,516 3.7 Хувьцаа эзэмшигчдэд ноогдох өөрийн хөрөнгийн дүн 795,074,921

Нийт өөрийн хөрөнгийн дүн 795,074,921 4 Өр төлбөр ба өөрийн хөрөнгийн дүн 6,853,338,333

Тэнцлийн гадуурх дансЗээл, зээлтэй адилтгах хөрөнгөд хамаарах үүрэг (цэвэр дүнгээр) 947,215,364

ОРЛОГЫН ДЭЛГЭРЭНГҮЙ ТАЙЛАНМянган төгрөгөөр

Орлого, зардлын зүйл 9/30/20161 Хүүгийн орлого 434,605,302 1.1 Монголбанкинд байршуулсан хөрөнгийн 6,353,966 1.2 Банк, санхүүгийн байгууллагад байршуулсан хөрөнгийн 8,450,888 1.3 Үнэт цаасны 149,058,428 1.4 Зээлийн 270,742,020 1.5 Бусад хүүгийн орлого - 2 Хүүгийн зардал 292,157,406 2.1 Харилцахад төлсөн хүү 14,659,340 2.2 Хадгаламжинд төлсөн хүү 105,622,104 2.3 Зээлийн хүүгийн зардал 45,887,742 2.4 Үнэт цаасны хүүгийн зардал 113,951,699 2.5 Бусад хүүгийн зардал 12,036,520 3 Хүүгийн цэвэр орлого [(1)-(2)] 142,447,896 4 Эрсдэлийн сангийн зардал 50,142,614 5 Эрсдэлийн сангийн дараах цэвэр орлого [(3)-(4)] 92,305,282 6 Бусад орлого 18,766,511 6.1 Хүүгийн бус орлого 17,465,284 6.1.1 Арилжааны орлого (18,317,010)6.1.2 Ханш, үнэлгээний тэгшитгэлийн орлого 4,806,059

6.1.3Банкны бүтээгдэхүүнтэй холбоотой үйлчилгээний хураамж, шимтгэлийн орлого

27,231,815

6.1.4 Бусад хүүгийн бус орлого 3,744,421 6.2 Бусад орлого, олз 1,301,227 7 Бусад зардал 59,998,214 7.1 Хүүгийн бус зардал 58,873,761 7.1.1 Бусад эрсдэлийн сангийн зардал 419,965 7.1.2 Арилжааны зардал - 7.1.3 Ханш, үнэлгээний тэгшитгэлийн зардал - 7.1.4 Хураамж, шимтгэлийн зардал - 7.1.5 Үйл ажиллагааны бусад зардал 58,453,796 7.2 Бусад зардал, гарз 1,124,453 8 Татварын өмнөх ашиг, алдагдал (5+6-7) 51,073,579 9 Орлогын татварын зардал 128,967 10 Татварын дараах ашиг, алдагдал (8-9) 50,944,612 11 Бусад орлого - 14 Тайлант хугацааны нийт дэлгэрэнгүй орлогын дүн (10+11) 50,944,612

Зохистой харьцааны шалгуур үзүүлэлт Байвал зохих 9/30/2016

Нэгдүгээр зэрэглэлийн өөрийн хөрөнгө болон эрсдэлээр жигнэсэн активын зохистой харьцаа

>9% 10.15%

Өөрийн хөрөнгө эрсдэлээр жигнэсэн активын харьцаа >14% 15.22%Төлбөр түргэн гүйцэтгэх чадварын үзүүлэлт >25% 39.44%Гадаад валютын нээлттэй позици болон өөрийн хөрөнгийн харьцаа (нэгж валютаар)

<+/-15% 12.69%

Гадаад валютын нээлттэй позици болон өөрийн хөрөнгийн харьцаа (нийт)

<+/-40% 16.11%Энхтайваны өргөн чөлөө 19, Улаанбаатар хот 14210, Монгол улсУтас: 1900-1977 | Факс: 70161988 | info@tdbm.mn | www.tdbm.mn

“Монголбанкны ерөнхийлөгчийн 2015 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдрийн А-200 дугаар тушаалын хавсралт”ÕÓÄÀËÄÀÀ ÕªÃÆËÈÉÍ ÁÀÍÊ

САНХҮҮГИЙН БАЙДЛЫН ТАЙЛАНМянган төгрөгөөр

Балансын зүйл 9/30/20161 ХӨРӨНГӨ1.1 Мөнгө ба түүнтэй адилтгах хөрөнгө 1,272,451,358 1.2 Банк, санхүүгийн байгууллагад байршуулсан хөрөнгө 117,464,586 1.3 Хөрөнгө оруулалт 1,447,484,255

1.3.1Хараат, хамтын хяналттай, охин компанид оруулсан хөрөнгө оруулалт

34,784,248

1.4 Зээл (цэвэр дүнгээр) 3,258,027,437 1.4.1 Хэвийн зээл 3,059,721,772 1.4.2 Чанаргүй зээл 244,297,661 1.4.3 Зээлийн хойшлогдсон төлбөр - 1.4.4 Зээлд хуримтлуулж тооцсон хүүгийн авлага 97,016,892 1.4.5 Зээлийн эрсдэлийн сан (143,008,887)1.5 Дериватив санхүүгийн хөрөнгө 285,943,160 1.6 Бусад санхүүгийн хөрөнгө 7,966,341 1.7 Бусад санхүүгийн бус хөрөнгө 30,742,134 1.8 Үндсэн хөрөнгө 330,100,342 1.9 Хөрөнгө оруулалтын зориулалттай үл хөдлөх хөрөнгө 99,789,000 1.10 Борлуулах зориулалттай хөрөнгө - 1.11 Биет бус хөрөнгө 3,369,720 1.12 Нийт хөрөнгийн дүн 6,853,338,333 2 ӨР ТӨЛБӨР - 2.1 Харилцах 879,001,057 2.2 Хадгаламж 1,358,106,927 2.3 Банк, санхүүгийн байгууллагаас татсан эх үүсвэр 1,539,653,998 2.4 Бусад эх үүсвэр 2,194,923,592 2.5 Бусад өр төлбөр 86,577,837

Нийт өр төлбөрийн дүн 6,058,263,412 3 ӨӨРИЙН ХӨРӨНГӨ - 3.1 Хувь нийлүүлсэн хөрөнгө 50,000,011 3.2 Нэмж төлөгдсөн капитал 19,272,456 3.3 Халаасны хувьцаа - 3.4 Дахин үнэлгээний нэмэгдэл 246,891,761 3.5 Хуримтлагдсан ашиг, алдагдал 478,416,178 3.6 Бусад өөрийн хөрөнгө 494,516 3.7 Хувьцаа эзэмшигчдэд ноогдох өөрийн хөрөнгийн дүн 795,074,921

Нийт өөрийн хөрөнгийн дүн 795,074,921 4 Өр төлбөр ба өөрийн хөрөнгийн дүн 6,853,338,333

Тэнцлийн гадуурх дансЗээл, зээлтэй адилтгах хөрөнгөд хамаарах үүрэг (цэвэр дүнгээр) 947,215,364

ОРЛОГЫН ДЭЛГЭРЭНГҮЙ ТАЙЛАНМянган төгрөгөөр

Орлого, зардлын зүйл 9/30/20161 Хүүгийн орлого 434,605,302 1.1 Монголбанкинд байршуулсан хөрөнгийн 6,353,966 1.2 Банк, санхүүгийн байгууллагад байршуулсан хөрөнгийн 8,450,888 1.3 Үнэт цаасны 149,058,428 1.4 Зээлийн 270,742,020 1.5 Бусад хүүгийн орлого - 2 Хүүгийн зардал 292,157,406 2.1 Харилцахад төлсөн хүү 14,659,340 2.2 Хадгаламжинд төлсөн хүү 105,622,104 2.3 Зээлийн хүүгийн зардал 45,887,742 2.4 Үнэт цаасны хүүгийн зардал 113,951,699 2.5 Бусад хүүгийн зардал 12,036,520 3 Хүүгийн цэвэр орлого [(1)-(2)] 142,447,896 4 Эрсдэлийн сангийн зардал 50,142,614 5 Эрсдэлийн сангийн дараах цэвэр орлого [(3)-(4)] 92,305,282 6 Бусад орлого 18,766,511 6.1 Хүүгийн бус орлого 17,465,284 6.1.1 Арилжааны орлого (18,317,010)6.1.2 Ханш, үнэлгээний тэгшитгэлийн орлого 4,806,059

6.1.3Банкны бүтээгдэхүүнтэй холбоотой үйлчилгээний хураамж, шимтгэлийн орлого

27,231,815

6.1.4 Бусад хүүгийн бус орлого 3,744,421 6.2 Бусад орлого, олз 1,301,227 7 Бусад зардал 59,998,214 7.1 Хүүгийн бус зардал 58,873,761 7.1.1 Бусад эрсдэлийн сангийн зардал 419,965 7.1.2 Арилжааны зардал - 7.1.3 Ханш, үнэлгээний тэгшитгэлийн зардал - 7.1.4 Хураамж, шимтгэлийн зардал - 7.1.5 Үйл ажиллагааны бусад зардал 58,453,796 7.2 Бусад зардал, гарз 1,124,453 8 Татварын өмнөх ашиг, алдагдал (5+6-7) 51,073,579 9 Орлогын татварын зардал 128,967 10 Татварын дараах ашиг, алдагдал (8-9) 50,944,612 11 Бусад орлого - 14 Тайлант хугацааны нийт дэлгэрэнгүй орлогын дүн (10+11) 50,944,612

Зохистой харьцааны шалгуур үзүүлэлт Байвал зохих 9/30/2016

Нэгдүгээр зэрэглэлийн өөрийн хөрөнгө болон эрсдэлээр жигнэсэн активын зохистой харьцаа

>9% 10.15%

Өөрийн хөрөнгө эрсдэлээр жигнэсэн активын харьцаа >14% 15.22%Төлбөр түргэн гүйцэтгэх чадварын үзүүлэлт >25% 39.44%Гадаад валютын нээлттэй позици болон өөрийн хөрөнгийн харьцаа (нэгж валютаар)

<+/-15% 12.69%

Гадаад валютын нээлттэй позици болон өөрийн хөрөнгийн харьцаа (нийт)

<+/-40% 16.11%Энхтайваны өргөн чөлөө 19, Улаанбаатар хот 14210, Монгол улсУтас: 1900-1977 | Факс: 70161988 | info@tdbm.mn | www.tdbm.mn

“Монголбанкны ерөнхийлөгчийн 2015 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдрийн А-200 дугаар тушаалын хавсралт” ÕÓÄÀËÄÀÀ ÕªÃÆËÈÉÍ ÁÀÍÊ

САНХҮҮГИЙН БАЙДЛЫН ТАЙЛАНМянган төгрөгөөр

Балансын зүйл 9/30/20161 ХӨРӨНГӨ1.1 Мөнгө ба түүнтэй адилтгах хөрөнгө 1,272,451,358 1.2 Банк, санхүүгийн байгууллагад байршуулсан хөрөнгө 117,464,586 1.3 Хөрөнгө оруулалт 1,447,484,255

1.3.1Хараат, хамтын хяналттай, охин компанид оруулсан хөрөнгө оруулалт

34,784,248

1.4 Зээл (цэвэр дүнгээр) 3,258,027,437 1.4.1 Хэвийн зээл 3,059,721,772 1.4.2 Чанаргүй зээл 244,297,661 1.4.3 Зээлийн хойшлогдсон төлбөр - 1.4.4 Зээлд хуримтлуулж тооцсон хүүгийн авлага 97,016,892 1.4.5 Зээлийн эрсдэлийн сан (143,008,887)1.5 Дериватив санхүүгийн хөрөнгө 285,943,160 1.6 Бусад санхүүгийн хөрөнгө 7,966,341 1.7 Бусад санхүүгийн бус хөрөнгө 30,742,134 1.8 Үндсэн хөрөнгө 330,100,342 1.9 Хөрөнгө оруулалтын зориулалттай үл хөдлөх хөрөнгө 99,789,000 1.10 Борлуулах зориулалттай хөрөнгө - 1.11 Биет бус хөрөнгө 3,369,720 1.12 Нийт хөрөнгийн дүн 6,853,338,333 2 ӨР ТӨЛБӨР - 2.1 Харилцах 879,001,057 2.2 Хадгаламж 1,358,106,927 2.3 Банк, санхүүгийн байгууллагаас татсан эх үүсвэр 1,539,653,998 2.4 Бусад эх үүсвэр 2,194,923,592 2.5 Бусад өр төлбөр 86,577,837

Нийт өр төлбөрийн дүн 6,058,263,412 3 ӨӨРИЙН ХӨРӨНГӨ - 3.1 Хувь нийлүүлсэн хөрөнгө 50,000,011 3.2 Нэмж төлөгдсөн капитал 19,272,456 3.3 Халаасны хувьцаа - 3.4 Дахин үнэлгээний нэмэгдэл 246,891,761 3.5 Хуримтлагдсан ашиг, алдагдал 478,416,178 3.6 Бусад өөрийн хөрөнгө 494,516 3.7 Хувьцаа эзэмшигчдэд ноогдох өөрийн хөрөнгийн дүн 795,074,921

Нийт өөрийн хөрөнгийн дүн 795,074,921 4 Өр төлбөр ба өөрийн хөрөнгийн дүн 6,853,338,333

Тэнцлийн гадуурх дансЗээл, зээлтэй адилтгах хөрөнгөд хамаарах үүрэг (цэвэр дүнгээр) 947,215,364

ОРЛОГЫН ДЭЛГЭРЭНГҮЙ ТАЙЛАНМянган төгрөгөөр

Орлого, зардлын зүйл 9/30/20161 Хүүгийн орлого 434,605,302 1.1 Монголбанкинд байршуулсан хөрөнгийн 6,353,966 1.2 Банк, санхүүгийн байгууллагад байршуулсан хөрөнгийн 8,450,888 1.3 Үнэт цаасны 149,058,428 1.4 Зээлийн 270,742,020 1.5 Бусад хүүгийн орлого - 2 Хүүгийн зардал 292,157,406 2.1 Харилцахад төлсөн хүү 14,659,340 2.2 Хадгаламжинд төлсөн хүү 105,622,104 2.3 Зээлийн хүүгийн зардал 45,887,742 2.4 Үнэт цаасны хүүгийн зардал 113,951,699 2.5 Бусад хүүгийн зардал 12,036,520 3 Хүүгийн цэвэр орлого [(1)-(2)] 142,447,896 4 Эрсдэлийн сангийн зардал 50,142,614 5 Эрсдэлийн сангийн дараах цэвэр орлого [(3)-(4)] 92,305,282 6 Бусад орлого 18,766,511 6.1 Хүүгийн бус орлого 17,465,284 6.1.1 Арилжааны орлого (18,317,010)6.1.2 Ханш, үнэлгээний тэгшитгэлийн орлого 4,806,059

6.1.3Банкны бүтээгдэхүүнтэй холбоотой үйлчилгээний хураамж, шимтгэлийн орлого

27,231,815

6.1.4 Бусад хүүгийн бус орлого 3,744,421 6.2 Бусад орлого, олз 1,301,227 7 Бусад зардал 59,998,214 7.1 Хүүгийн бус зардал 58,873,761 7.1.1 Бусад эрсдэлийн сангийн зардал 419,965 7.1.2 Арилжааны зардал - 7.1.3 Ханш, үнэлгээний тэгшитгэлийн зардал - 7.1.4 Хураамж, шимтгэлийн зардал - 7.1.5 Үйл ажиллагааны бусад зардал 58,453,796 7.2 Бусад зардал, гарз 1,124,453 8 Татварын өмнөх ашиг, алдагдал (5+6-7) 51,073,579 9 Орлогын татварын зардал 128,967 10 Татварын дараах ашиг, алдагдал (8-9) 50,944,612 11 Бусад орлого - 14 Тайлант хугацааны нийт дэлгэрэнгүй орлогын дүн (10+11) 50,944,612

Зохистой харьцааны шалгуур үзүүлэлт Байвал зохих 9/30/2016

Нэгдүгээр зэрэглэлийн өөрийн хөрөнгө болон эрсдэлээр жигнэсэн активын зохистой харьцаа

>9% 10.15%

Өөрийн хөрөнгө эрсдэлээр жигнэсэн активын харьцаа >14% 15.22%Төлбөр түргэн гүйцэтгэх чадварын үзүүлэлт >25% 39.44%Гадаад валютын нээлттэй позици болон өөрийн хөрөнгийн харьцаа (нэгж валютаар)

<+/-15% 12.69%

Гадаад валютын нээлттэй позици болон өөрийн хөрөнгийн харьцаа (нийт)

<+/-40% 16.11%Энхтайваны өргөн чөлөө 19, Улаанбаатар хот 14210, Монгол улсУтас: 1900-1977 | Факс: 70161988 | info@tdbm.mn | www.tdbm.mn

“Монголбанкны ерөнхийлөгчийн 2015 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдрийн А-200 дугаар тушаалын хавсралт”

ÕÓÄÀËÄÀÀ ÕªÃÆËÈÉÍ ÁÀÍÊ

САНХҮҮГИЙН БАЙДЛЫН ТАЙЛАНМянган төгрөгөөр

Балансын зүйл 9/30/20161 ХӨРӨНГӨ1.1 Мөнгө ба түүнтэй адилтгах хөрөнгө 1,272,451,358 1.2 Банк, санхүүгийн байгууллагад байршуулсан хөрөнгө 117,464,586 1.3 Хөрөнгө оруулалт 1,447,484,255

1.3.1Хараат, хамтын хяналттай, охин компанид оруулсан хөрөнгө оруулалт

34,784,248

1.4 Зээл (цэвэр дүнгээр) 3,258,027,437 1.4.1 Хэвийн зээл 3,059,721,772 1.4.2 Чанаргүй зээл 244,297,661 1.4.3 Зээлийн хойшлогдсон төлбөр - 1.4.4 Зээлд хуримтлуулж тооцсон хүүгийн авлага 97,016,892 1.4.5 Зээлийн эрсдэлийн сан (143,008,887)1.5 Дериватив санхүүгийн хөрөнгө 285,943,160 1.6 Бусад санхүүгийн хөрөнгө 7,966,341 1.7 Бусад санхүүгийн бус хөрөнгө 30,742,134 1.8 Үндсэн хөрөнгө 330,100,342 1.9 Хөрөнгө оруулалтын зориулалттай үл хөдлөх хөрөнгө 99,789,000 1.10 Борлуулах зориулалттай хөрөнгө - 1.11 Биет бус хөрөнгө 3,369,720 1.12 Нийт хөрөнгийн дүн 6,853,338,333 2 ӨР ТӨЛБӨР - 2.1 Харилцах 879,001,057 2.2 Хадгаламж 1,358,106,927 2.3 Банк, санхүүгийн байгууллагаас татсан эх үүсвэр 1,539,653,998 2.4 Бусад эх үүсвэр 2,194,923,592 2.5 Бусад өр төлбөр 86,577,837

Нийт өр төлбөрийн дүн 6,058,263,412 3 ӨӨРИЙН ХӨРӨНГӨ - 3.1 Хувь нийлүүлсэн хөрөнгө 50,000,011 3.2 Нэмж төлөгдсөн капитал 19,272,456 3.3 Халаасны хувьцаа - 3.4 Дахин үнэлгээний нэмэгдэл 246,891,761 3.5 Хуримтлагдсан ашиг, алдагдал 478,416,178 3.6 Бусад өөрийн хөрөнгө 494,516 3.7 Хувьцаа эзэмшигчдэд ноогдох өөрийн хөрөнгийн дүн 795,074,921

Нийт өөрийн хөрөнгийн дүн 795,074,921 4 Өр төлбөр ба өөрийн хөрөнгийн дүн 6,853,338,333

Тэнцлийн гадуурх дансЗээл, зээлтэй адилтгах хөрөнгөд хамаарах үүрэг (цэвэр дүнгээр) 947,215,364

ОРЛОГЫН ДЭЛГЭРЭНГҮЙ ТАЙЛАНМянган төгрөгөөр

Орлого, зардлын зүйл 9/30/20161 Хүүгийн орлого 434,605,302 1.1 Монголбанкинд байршуулсан хөрөнгийн 6,353,966 1.2 Банк, санхүүгийн байгууллагад байршуулсан хөрөнгийн 8,450,888 1.3 Үнэт цаасны 149,058,428 1.4 Зээлийн 270,742,020 1.5 Бусад хүүгийн орлого - 2 Хүүгийн зардал 292,157,406 2.1 Харилцахад төлсөн хүү 14,659,340 2.2 Хадгаламжинд төлсөн хүү 105,622,104 2.3 Зээлийн хүүгийн зардал 45,887,742 2.4 Үнэт цаасны хүүгийн зардал 113,951,699 2.5 Бусад хүүгийн зардал 12,036,520 3 Хүүгийн цэвэр орлого [(1)-(2)] 142,447,896 4 Эрсдэлийн сангийн зардал 50,142,614 5 Эрсдэлийн сангийн дараах цэвэр орлого [(3)-(4)] 92,305,282 6 Бусад орлого 18,766,511 6.1 Хүүгийн бус орлого 17,465,284 6.1.1 Арилжааны орлого (18,317,010)6.1.2 Ханш, үнэлгээний тэгшитгэлийн орлого 4,806,059

6.1.3Банкны бүтээгдэхүүнтэй холбоотой үйлчилгээний хураамж, шимтгэлийн орлого

27,231,815

6.1.4 Бусад хүүгийн бус орлого 3,744,421 6.2 Бусад орлого, олз 1,301,227 7 Бусад зардал 59,998,214 7.1 Хүүгийн бус зардал 58,873,761 7.1.1 Бусад эрсдэлийн сангийн зардал 419,965 7.1.2 Арилжааны зардал - 7.1.3 Ханш, үнэлгээний тэгшитгэлийн зардал - 7.1.4 Хураамж, шимтгэлийн зардал - 7.1.5 Үйл ажиллагааны бусад зардал 58,453,796 7.2 Бусад зардал, гарз 1,124,453 8 Татварын өмнөх ашиг, алдагдал (5+6-7) 51,073,579 9 Орлогын татварын зардал 128,967 10 Татварын дараах ашиг, алдагдал (8-9) 50,944,612 11 Бусад орлого - 14 Тайлант хугацааны нийт дэлгэрэнгүй орлогын дүн (10+11) 50,944,612

Зохистой харьцааны шалгуур үзүүлэлт Байвал зохих 9/30/2016

Нэгдүгээр зэрэглэлийн өөрийн хөрөнгө болон эрсдэлээр жигнэсэн активын зохистой харьцаа

>9% 10.15%

Өөрийн хөрөнгө эрсдэлээр жигнэсэн активын харьцаа >14% 15.22%Төлбөр түргэн гүйцэтгэх чадварын үзүүлэлт >25% 39.44%Гадаад валютын нээлттэй позици болон өөрийн хөрөнгийн харьцаа (нэгж валютаар)

<+/-15% 12.69%

Гадаад валютын нээлттэй позици болон өөрийн хөрөнгийн харьцаа (нийт)

<+/-40% 16.11%Энхтайваны өргөн чөлөө 19, Улаанбаатар хот 14210, Монгол улсУтас: 1900-1977 | Факс: 70161988 | info@tdbm.mn | www.tdbm.mn

“Монголбанкны ерөнхийлөгчийн 2015 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдрийн А-200 дугаар тушаалын хавсралт”

2050 он хүртэл дэлхийн

лидерийн байр сууриа

хадгална

Бага ангийнхныг гэрийн даалгавраар дарахгүй байхыг олон улсын түвшинд анхаарч эхэллээ

5

Боловсрол

2016.10.28, баасаН ~ №227 (505) ЗасГИйН ГаЗрыН МЭДЭЭ

Хүүхэд насны “хулгайч”С.Батсайхан / ЗГМ©

Огноо: 2016.10.28Тендер шалгаруулалтын нэр:

биокомбинат ТӨААТүг-ын 2017 оны хэрэгцээний шатахуун, тос тослогооны материал нийлүүлэх

Тендер шалгаруулалтын дугаар: нТШ.бКШ-2016/02биокомбинат ТӨааТҮГ нь эрх бүхий тендерт оролцогчдоос 2017 оны хэрэгцээний шатахуун, шатах тослох материал нийлүүлэх тухай битүүмжилсэн тендер ирүүлэхийг урьж байна.1-р багц: Шатахуун нийлүүлэх2-р багц: Тос, тосолгооны материал нийлүүлэхТендерийн баримт бичгийг (хүсвэл нэмэлт хувийг) бичгээр хүсэлтээ гаргаж, эргэж төлөгдөхгүй нөхцөлтэйгээр иж бүрдлийг нь 50000 (тавин мянга) төгрөгөөр худалдан авч болно. Тендерийн баримт бичгийн үнийг Улаанбаатар хотын банкны Улаанбаатар хотын банкны 2614057656 тоот дансанд тушаасан байна.Тендер нь түүнийг нээсэн өдрөөс эхлэн 45 (дөчин тав) хоногийн дотор хүчинтэй байна.Тендерт оролцогч нь санхүүгийн болон туршлагын дараах шаардлагыг хангасан байна.

үүнд: борлуулалтын хэмжээ: сүүлийн хоёр жилийн аль нэг жилийн борлуулалтын дундаж орлого нь гэрээний

үнийн дүнгийн 50 хувиас багагүй байна.Түргэн хөрвөх чадвартай хөрөнгө болон авах боломжтой зээлийн хэмжээ: Гэрээний үнийн дүнгийн 50

хувиас багагүй байна.Аудитаар баталгаажуулсан санхүүгийн тайлан ирүүлэх жилийн тоо: сүүлийн 2 жил буюу 2014, 2015 оны

санхүүгийн тайлан баталгаажуулсан, аудитийн дүгнэлтийн хамтсүүлийн гурван жилд хэрэгжүүлсэн ижил төстэй ажлын өртөг: Гэрээний үнийн дүнгийн 50 хувиас багагүй

байна.Тусгай зөвшөөрөл шаардлагатай бол тусгай зөвшөөрөл ирүүлэх эсэх: Тухайн барааг импортлох тусгай

зөвшөөрлийг нотариатоор батлуулсан хуулбар ирүүлнэ.Тендерийн хамт үнийн саналын хоёр хувьтай тэнцэхүйц төгрөгийн дүнтэй тендерийн баталгаа ирүүлнэ.Тендерийг 2016 оны арваннэгдүгээр сарын 29­ны өдрийн 11.00 цагаас өмнө доорх хаягаар ирүүлэх ба нээлтэд оролцох хүсэлтэй тендерт оролцогчдыг байлцуулан тендерийг 2016 оны арваннэгдүгээр сарын 29­ны өдрийн 11.20 цагт биокомбинат ТӨааТҮГ­ын Мэдээллийн төвд нээнэ.сонирхсон этгээд тендерийн баримт бичиг болон бусад мэдээллийг доорх хаягаар авч болно.Гадаадын этгээд тендер ирүүлэх эрхтэй.Дотоодын давуу эрхийн зөрүү тооцохгүй.

Хаяг: Улаанбаатар хот. Хан-Уул дүүргийн 12-р хороо. сонгино дахь биокомбинат ТӨААТүг-ын захирлын туслах, 302 тоот өрөө. Утас: 70492132, 99607997, Факс: 70492132,

E.mail: info@biocombinat.mn, Web site: //www.biocombinat.mn/

ТЕндЕрИйн УрИлгА

Огноо: 2016 оны 10-р сарын 28

Харьцуулалт гэрээний нэр: биокомбинат ТӨААТүг-ын Төв лабораторийн хэрэгцээний халуун усны ялтсан бойлер, тоног төхөөрөмж худалдан авах

Харьцуулалт гэрээний дугаар: ХА.бКЯ-2016/21

биокомбинат ТӨааТҮГ нь эрх бүхий тендерт оролцогчдоос Төв лабораторийн технологийн болон ахуйн хэрэгцээний халуун усны тоног төхөөрөмж (ялтсан бойлер) нийлүүлэх тухай үнийн санал ирүүлэхийг урьж байна. Үнийн саналын баримт бичгийг (хүсвэл нэмэлт хувийг) бичгээр хүсэлтээ гаргаж, эргэж төлөгдөхгүй нөхцөлтэйгээр иж бүрдлийг нь 50000 (тавин мянга) төгрөгөөр худалдан авч болно. Тендерийн баримт бичгийн үнийг Улаанбаатар хотын банкны 2614057656 тоот дансанд тушаасан байна.Үнийн санал, холбогдох материалыг 2016 оны арваннэгдүгээр сарын 10­ний өдрийн 11.00 цагаас өмнө “ХУД­ийн 12 дугаар хороо. сонгино дахь биокомбинат ТӨааТҮГ­ын бичиг хэрэгт” гэсэн хаягаар битүүмжлэн ирүүлнэ.Үнийн саналыг нээлтэд оролцох хүсэлтэй тендерт оролцогчдыг байлцуулан 2016 оны арваннэгдүгээр сарын 10­ний өдрийн 11.10 цагт биокомбинат ТӨааТҮГ­ын “Мэдээллийн төв”­д нээнэ.сонирхсон этгээд тендерийн баримт бичиг болон мэдээллийг дараахь хаягаар авч болно.

Хаяг: Улаанбаатар хот. Хан-Уул дүүргийн 12-р хороо. сонгино дахь биокомбинат ТӨААТүг-ын захирлын туслах, 302 тоот өрөө. Утас: 70492132, 99607997, Факс: 70492132,

E.mail: info@biocombinat.mn, Web site: //www.biocombinat.mn/

үнИйн сАнАл АВАХ УрИлгА

1 Тэгвэл Монгол хүүхдүүдийн

хувьд энэ байдал ямар хэмжээнд байна вэ? бага ангийнхан дунджаар 1­2 цаг, дунд, ахлах ангийнхан өдөрт 2­3 цагийг гэрийн даалгавар хийхэд зориулдаг. Дунд нь бага зэрэг амрах, бие засах, унд цай уух гэх мэт завсарлагааг хасаад шүү дээ.

Гэтэл бага ангийнханд гэрийн даалгавар бараг өгдөггүй улс орон ч бас бий. Тухайлбал Фин лянд. Тэд боловсролын сал бартаа томоохон шинэчлэл хийж, бага ангийн сурагчдад гэрийн даалгавар өгөхөө бүр больжээ. багачуудаас гадна дунд, ахлах ангийн сурагчид ч улсынхаа бодлогын хүрээнд гэрийн даалгаварт зарцуулах цагаасаа хасуулсан. Хамгийн гол нь үүний үр дүн сайнаар гарсан нь бүрэн, дунд боловсрол эзэмшсэн улсынх нь хувиас харж болно. Тодруулбал, боловсролын чанараар дээгүүрт бичигддэг америк, Канадад ерөнхий боловсролын сургуулийн төг сөлт 75 хувьтай. Харин Финляндад энэ үзүүлэлт 93. Хэдийгээр хүүхдэд өгөх ачаалал нь хөнгөрсөн ч, төгсөлтийн шалгалт, их, дээд сургуульд элсүүлэх босго оноо өндөр хэвээр байгааг тодотгох хэрэгтэй. Ердөө л сурагчдын мэдлэгийн чанар сайжирсан хэрэг. Финлянд хүүхдүүд ядрах, стресст өртөх явдал бага, бие даан суралцах чадвар, хүсэл тэмүүлэл ихтэй болжээ.

Үр дүнг бодит тоогоор

хичээлээ ойлгохгүй, хийх ч хүсэлгүй болов. Компьютероор зүйрлэвэл тархи нь “унтрах” горимондоо орсон байна. Гэрийн даалгавар хийх хүсэл нь ч арилж, ердөө “ёстой” гэсэн автомат хандлагаар гүйцэлдүүлэх болжээ. Харин дүүгийнх нь нуруу өвддөг болж, эмнэлэгт хандахад хүрсэн аж. Шалтгаан нь хэт удаан сууснаас нурууны тулгуур яс нь далийсан гэх онош тавиулсан.

Энэ бүхэнд гэрийнхэн нь санаа зовниж эхэлсэн тул тэднийг өөр сургууль руу шилжүүлжээ. Улмаар их сургуульд элсэхээс өмнө нэг жил амралт өгөхөөр шийдсэн байна. Г.Лундаадорж одоо 14.00 цагт хичээлээ тардаг болсон. Хариад ганц цаг л гэрийн даалгавар хийдэг. Чөлөөт цаг ихтэй тул найзуудтайгаа уулзах, хоббигоо хөгжүүлэх, гэрийнхэнтэйгээ цаг өнгөрөөх нь нэмэгдсэн гэв. Тэрбээр “Миний сул тал бол ичимхий зан байсан. Одоо илүү нээлттэй болж байгаа. Төгсөх ангидаа стресс багатай болохоор оюутан болоод онц сурах байх” хэмээсэн юм. Түүнээс “Чи юу хүсдэг вэ. Ямар хүн болмоор байна” гэхэд юу ч хэлэхээ мэдэхгүй хэсэг сууснаа “Төрсөн цагаасаа л хотод байсан. сургуулиа төгсөөд утаанаас холдож, хөдөө амарч, уулын орой дээрээс байгалийг ширтмээр байна. бас зураг авах дуртай, Монгол орноороо аялж зураг авах хүсэл бий” гэлээ.

Орой 18.00 цагт ажлаа тараад автобусанд сууж явахад долоо, наймхан настай хэрнээ алимны хайрцаг шиг цүнхтэй үүрэглэж яваа хүүхэд олон таарна. Тэдэнд суудал олдов уу, үгүй юу “бүдүүн” гэгч нь хурхираад л унтаж өгнө. Томчууд бидний л адил.

адилаар хүндэтгэж, өндөр цалин олгож байна.

бсШУсЯ­ны сургуулийн өм­нөх бага боловсролын хэлтсийн мэргэжилтэн Ч.Ганцэцэг “Гэрийн даалгавар мэдлэгийг бататгах, бие даан сурах чадвар суулгах зэрэг олон ач тустай. Гэхдээ сурагчдын хэрээс хэтэрсэн, насных нь онцлогт таараагүй даалгавар хүүхдийг залхааж, сурах хүсэлгүй болгодог. Зарим гүнзгийрүүлсэн сургалттай сургууль, багш нарын зүгээс хүүхдэд хэт их гэрийн даалгавар

бататгая. Гурван финлянд сурагч тутмын хоёр нь коллежид тэнцдэг. Энэ нь Европын бүх орноос хамгийн өндөр үзүүлэлт. Гэхдээ энэ бүх амжилт гэрийн даалгавраас “ангижирсан”­ы үр дүн гэвэл өрөөсгөл ойлголт. Тухайлбал, тэндхийн нэг багшид дээд тал нь 12 сурагч ногддог бөгөөд тестийн шалгалтыг олон удаа авдаггүй. Монголын ерөнхий боловсролын сургуулийн багш, сурагчдын 2015 оны тооллогоос үзвэл нэг багшид 18 сурагч ногдож байгаа

юм. Гэхдээ энэ бол харьцангуй ойлголт. Манай хувийн сургуу­лиудын анги дүүргэлт 8­12 хүүхэдтэй байдаг бол улсынх нь 40­50. Угтаа энэ нь хүүхэд эн тэнцүү боловсрол олж авах орчин нөхцөл хангагдаагүй байна гэ сэн үг. Түүнээс гадна Финляндад багш нарыг магистрын зэрэгтэй байхыг шаарддаг юм байна. Тэрчлэн ерөнхий боловсролын сургуулийн нийт төгсөгчдийн хамгийн шилдэг гэсэн 10 хувь нь л багшийн ангид тэнцдэг. Мөн багш нарыг эмч, хуульчийн

МонголФинлянд

БАГШ БАГШ

СУрАГч СУрАГч

1 1

12 18

Монголд V ангийн сурагч дунджаар Финлянд

сурагчид өсвөр насанд хүртлээ гэрийн даалгавар бараг хийдэггүйНАС НАС

10-11 13-142 цагийг гэрийн даалгаварт зарцуулдаг

Эцэг, эхчүүд сүүлийн үед хүүхэд нь олон цаг гэрийн даал­гавар хийж байгааг гайхаж, зарим нь үүнд шүүмжлэлтэй хандах болов. Ж.Мөнгөнхэт болон түүний гэргий тэдний нэг. Тэрбээр дөрвөн хүүхэдтэй бөгөөд зургаан настай хүүгээ сургуульд оруулахдаа гэрийн даалгавар өгөхгүй байхыг багшаас нь хүсчээ. Олон эцэг, эхийг гайхашруулам энэхүү шийдвэрийнх нь талаар түүний байр суурийг сонирхлоо.

-Хүүхдүүд өдөрт дунджаар 2-3 цагийг гэрийн даалгаварт зо риулдаг. Харин танай гэр бүл эсрэг бодолтой байдаг бо-лолтой?

­Гэрийн даалгавар хүүхдэд мэдлэг мэдээллийг өөрийн бол гох, цааш бие даан мэдлэг ху­римт луулах, үүнийгээ амьдралд хэрэгжүүлж, ач тусыг нь үзэхэд чиглэсэн байх ёстой. бага насны хүүхдүүд ширээний ард таг суугаад олон цаг юм бичнэ гэдэг бие физиологийн онцлог, сурах арга барилынх нь яг эсрэг зүйл л дээ. Тэдний бие асар хурдтай өсөж торниж байгаа учир сур­гуульдаа ч, гэртээ ч тэр олон цаг хөдөлгөөнгүй сууна гэдэг үнэндээ шийтгэл гэж болно.

Түүнээс гадна зургаа, долоон настай хүүхдийн булчингийн ажиллагаа, хөдөлгөөний нарийн мэдрэмж ч бүрэн төлөвшөөгүй байгаа. Тиймээс удаан хуга­цаагаар ширээний ард сууж, үзэг барин тэр жижиг дүрсүүдийг

давтан давтан зурах нь нэмэр болохоосоо илүү дарамт, ачаалал болж байдаг.

Хүүхэд бүрийн онцлог өөр. Зарим хүүхэд нэлээд орой хүртэл суух чадвартай. Гэхдээ үүнийг тэд бүгд л эрт, орой хэзээ нэгэн цагт сурч л таарна. Тиймээс манай гэр бүл олон цаг гэрийн даалгавар хийх нь үр дүнтэй гэдэгт итгэдэггүй. Эсрэгээрээ хүүхдийн сурах дур хүсэл буурах шалтгаан болно гэж боддог.

-Та хүүхдээ сур гуульд өгөх дөө гэрийн даал гавар өгөх гүй бай хыг хүс сэн байсан. Хоцрогдохгүй юү?

­Манай хүүхдийн хичээл өглөө 08.00 цагт эхэлж үдээс хойш 16.00 цагийн үед тардаг байсан. Дөнгөж зургаа, долоон настай хүүхдэд энэ бол ахадсан ачаалал. Том хүн гэхэд л өдөрт найман цаг ажиллаж гэртээ ирээд шууд амрахыг боддог биз дээ. Үүнээс гадна бид хүүхдүүдээсээ хүүхэд насыг нь хулгайлахыг хүсээгүй. Ялангуяа энгийн арифметик үйлдлүүдийг бодох, уншиж, бичих гэх мэт өнөө цагийн нийгэмд хүн эрт, орой хэзээ нэгэн цагт эзэмших чадварын төлөө бүр ч үгүй гэж эхнэртэйгээ ярилцаж шийдсэн. Эрэгтэй хүүхдийн хувьд уншиж сурах хамгийн тохиромжтой нас нь есөн нас гэсэн судалгаа ч байдаг шүү дээ.

-Таны хүүхдүүд гэрийн даалгавар хийхгүй байснаараа гарсан сөрөг үр дагавар бий

юу?­Гэрийн даалгавар хийгээгүй

гээд багш нь бусад хүүхдийн өмнө загнасан, муу дүн тавьсан, залхуу муухайгаар нь дуудсан гэх мэтийг л сөрөг үр дүн гэх байх. Одоо хүүхдүүд маань бүгд л уншиж, бичиж сурсан. сонирхдог сэдэв, чиглэлээрээ хаанаас ч мэдээлэл олж аваад түүнийгээ өөрийнхөөрөө боловсруулаад мэдлэг болгож авахыг сурч байгаа. Миний хүүхдүүд аливааг сурах дур хүслээ алдаагүй. Юунд сонирхолтой, юунд сонирхолгүй гэдгээ мэддэг болцгоосон.

-Хүүхдүүдийнхээ сурлагад сэтгэл хангалуун байдаг уу?

­бид тавдугаар ангийн мате­матикийн шалгалтад алдсан бодлогуудаа эргээд харвал асуудалгүй бодчихож чадна. Гэхдээ тавдугаар ангидаа авсан шалгалтын дүн өнөөдрийн биднийг тодорхойлж чадахгүй. Өнөө цагт зогсолтгүй урсах мэдээллийн дундаас үнэн зөв, цогц мэдээллийг өөрийн хамгийн сайн эзэмшсэн, өөрт тохиромжтой, амар аргаар олж, түүнийгээ шимтэн судлах чадвар эзэмшүүлэхийг би чухалчилдаг.

Түүнээс биш хүүхдүүдийн минь дүн, шалгалтын оноо тийм ч чухал биш. Гэхдээ би хүүх дүү дийнхээ сурлагад сэтгэл хангалуун байдаг. Оносноос нь илүү алдсан хариултууд тэдэнд минь боловсрол болон үлддэг гэж боддог.

“Тавдугаар ангийн дүн биднийг тодорхойлохгүй”БАйР СУУРЬ

ЗГМ: ИНфОГРАфИк

өгдөгтэй бид санал нийлдэг. бага ангийн хүүхдийн булчин

гүйцэд хөгжөөгүй байдгаас яг ижил олон хуудас хичээлийг давтан бичих нь хүндрэлтэй. Түүний оронд ярилцах, үзсэн киногоо хуваалцах, зураг зурах зэрэг онцлогт нь таарсан даалгавар өгөх нь зүйтэй” гэв. Тэрбээр улсын сургуулийн нэг багш 40, 50, 60 хүүхэдтэй ангид 45 минутанд багтаан нэг зүйл зааж байна. Тиймээс арга зүйн хувьд зохимжтой даалгавар өгөх хэрэгтэйг онцолсон юм.

ХЭТ ИХ дААлгАВАр сУрАХ ХүсЭлгүй

болгодог Монголын ерөнхий боловс­

ролын топ 10 хувийн сургуулийн нэгд таван жил сурсан 16 настай Г.Лундаадоржтой бид цөөн хором ярилцлаа. Тэрбээр дүүтэйгээ нэг ангид сурдаг бөгөөд тус сургуульд зургадугаар ангидаа элсэн оржээ. ах, дүү хоёр тухайн үед хичээлээ тарж ирээд гурван цаг гаруй

гэрийн даалгавар хийдэг байв. Гэвч анги ахих тусам хичээл нь ихсэж, ажлын өдрүүдэд өглөө 08.00­20.00 хүртэл бүтэн 12 цагийг сургууль дээрээ өнгөрөөх болжээ. амралтын өдрүүдэд ч өглөөнөөс өдөр хүртэл, давт­лага авна. Г.Лундаадорж бол онц сурлагатай, олон улсын математикийн олимпиадад амжилттай оролцдог нэгэн. Орой 20.00 цагт хичээлээ тарж ирээд, хоол идээд, гэрийн даалгавраа хийчихээд л унтдаг байж.

Гэтэл сүүлийн үед тэрбээр

Өв соёл

ЗасГИйН ГаЗрыН МЭДЭЭ6 2016.10.28, баасаН ~ №227 (505)

УРЛАН

Д.Амгалан дүрслэх урлагийн

бүтэн үеийг төлөөлдөг

Эрдэнийн гурван сахиусШүтээн зурагт муу муухай шингээхээс сэргийлж эрдэнийн зүйлсээр дүүргэдэг

З.Цэлмэг@tselmegZGM

бурхны шашны “арван хангал”­ын хилэнт дүртэй бурхад болох Жамсран, Намсрай болон эдийн тэнгэр Гонгор бурхны шүтээн зургууд, шавар

Монгол бахархлын өдөрт зориулсан “Мөнх тэнгэрийн бичиг 2016” үзэсгэлэнгийн хүрээнд зохион байгуулж буй Ебс­ийн багш нарын монгол бичгийн бийрэн урлагийн бүтээ лүүдийн үзэсгэлэн нээгдлээ.

Хүүхдийн урлан бүтээх төвд нээсэн энэхүү үзэсгэлэнд нийт 60 багшийн тус бүр нэг шилмэл бүтээлийг дэлгэжээ. Эдгээр бүтээлээс “Улаанбаатарын үдэш” дууг уран зураг, монгол бичгийн бийрэн урлагаар амилуулж, дэлхийн тивүүдийг 800 гаруй жилийн түүхтэй босоо

Монголын дүрслэх урлагийн үе үеийн уран бүтээлчдийг төрүүлэн гаргасан Дүрслэх, дизайн урлагийн сургуулийн урын сан дахь бүтээлүүдийг энэ ням гарагт төв талбайд дэлгэх гэж байна.

“Жаахан шаргын нутаг”,

Жамсран бурхан нь улаан сахиус юм. Тиймээс ч саар бүхнийг ялж, сайн эрдэм чадал бүхнийг эрхшээсэн номыг тэтгэгч чойжин бөгөөд ертөнцийн муу муухай элдэв хорлол, дайсан, өвчин зовлон, гай барцад, албин чөтгөрөөс аливаа амьтан бүгдийг авран хамгаалах тангарагтай.

автай сайн хааны баруун өргөөнөө Жамсран бурхныг залж, Түвдээс тодорсон богдууд тэрхүү өргөөнд тангараг өргөдөг түүхтэй байсныг музейн бүртгэл мэдээллийн санч Т.Энхжаргал сонирхуулав. Монголд жамсран бурхныг цэргийн үйл хэрэг, дайн тулаанд тахиж, тахилын үйлийг хийдэг байжээ.

Музейн сан хөмрөгт 1968­1935 онд амьдарч байсан Д.Гэндэндарамын хосгүй үнэт бүтээл бий. Уг бүтээлд Жамсран сахиусын тэргүүнд Нисванисын таван хорыг дарахын бэлгэдэл болгож гавлын ясан титэм дүрсэлжээ. Жамсран бурханы баруун гарт мунхаг харанхуйг

Намсрай бурхны зүрхэн тарнийг хадган дээр бийрээр зурж, шороон будгаар буджээ. Энэхүү зураг музейн сан хөмрөгт байгаа зүрхэн тарнийн цорын ганц бүтээл аж. Зүрхэн тарнийг зохиомжийн төвд байрлуулж, эргэн тойронд нь аливаа бурхны хангагч эдүүд болох тахилын зүйлүүд, уналга зэргийг дүрсэлсэн байна.

Эдийн тэнгэр Гонгор бурхныг урлагт ихэвчлэн цагаан дүртэй, зургаан гартайгаар дүрсэлдэг. Үзмэрүүдийн дотор нэр нь үл мэдэгдэх нэгэн бүтээгчийн алтан хүрээтэй шүтээн зураг бий. Үүнийг музейн урын сан дахь Гонгор сахиусын эртний уран зурагт тооцдог аж. Уг бүтээлд Гонгор сахиусын дээр Манзушир бурхан, тойроод рэнцэнханд, Доржханд зэрэг таван дагинаар нь хүрээлүүлжээ.

Харин доороо заан толгойтой, хүн биетэй ганеш буюу чуулганы эзнийг дүрсэлсэн байна. Ганеш бол сахиусын зарлиг биелүүлэгч бөгөөд мөн л эрдэнийн бурхан юм. Гонгорын зургаан мутарт гурван хорыг дарах сэрээ, муу зүйлээс хам­гаалагч гох, эрдэнийг бэлгэдсэн гавал аяга буюу бумба, гурван

ДүРСЛЭХ УРЛАГ

“Амгалан орчлон-Амгалан Улаанбаатар”-ыг хоёр дахь жилдээ

“Ээж ээ, сайн байна уу” зэрэг сонгодог бүтээлийг туурвигч Төрийн шагналт, ардын зураач, профессор Д.амгалангийн нэрэмжит тус сургууль “амга лан орчлон­амгалан Улаан баатар” дүрслэх урлагийн баяраа хоёр дахь жилдээ

зохиох гэж буй нь энэ юм. Дүрслэх урлагийн баяр хүүхэд залуусын урлагийн мэдрэмжийг хөгжүүлэх, зурах авьяасыг нээн чиглүүлэх, урлагт хайртай зөв зан төлөвтэй, соёлтой хотын иргэ дийг төлөвшүүлэх зорилготой юм байна.

Жаран багш, жаран бүтээлбичгээрээ бүтээсэн бүтээлүүд олны анхаарлыг эрхгүй татаж буйг Нийслэлийн боловсролын газрын Монгол хэл, бичгийн

үЗЭСГЭЛЭН

нАМсрАй бУрХны зүрХЭн ТАрнИ

гонгор сАХИУс

догШИн ЖАМсрАн

С.Батсайхан/ЗГМ©

Түвдээс тодорсон богдууд Монголд ирж, Жамсран бурханд тангараг өргөдөг байсан түүх бий.

Гонгор сахиусыг Гомбо

бурхантай адилтгаж

үздэг бөгөөд Жанрайсиг

бурхны хойд дүр, эдийн тэнгэрийг

сахигч.

Монгол Улсын Засгийн газ рын 92 дугаар тогтоолоор сУИс­ийн Дүрслэх, дизайн урлагийн сургуулийг Төрийн шагналт Д.амгалангийн нэрэмжит болгож байсан.

Д.амгалан багш 1971­1986 онд Дүрслэх урлагийн дунд сургуулийн захирлаар ажиллаж байхдаа Хөгжим бүжгийн дунд сургуулийн нэгэн анги байсан дүрслэх урлагийн салбарыг бие даасан сургууль болгон хөгжүүлсэн нэгэн. Тэгэхдээ уран зураг, уран бари мал, монгол зураг, арьсан эдлэл, металл урлаг, нэхмэл­хатгамал, сийлбэр, монументаль ба реклам, керамик зэрэг дүрслэх урлагийн бүхий л мэргэжлийг шинээр нээж,

сургалтын хөтөлбөрийг гардан боловсруулжээ. Энэ нь одоогийн их сургуулийн жишгээр хөгжих үндсийг тавьсан түүхтэй аж.

Төрийн шагналт, ардын зураач Д.амгалан ажил амьдралынхаа туршид дахин давтагдашгүй, үндэсний шинж чанартай, өөрийн онцлог бүхий уран бүтээлүүд туурвисан гэж судлаачид үздэг. Энэ нь манай дүрслэх урлагийн хөгжлийн түүхэнд тодорхой бүхэл бүтэн үеийг төлөөлдөг юм. Түүний уран бүтээлүүд шүүмжлэлт­бодит, утга­уянга гүн ухааны, хүн­байгаль аж байдал болон хөрөг, түүх­хувьс галын сэдвээр уран зураг, зураасан зураг, хана туурганы чимэг зургийн төрлүүдээр бичигдэж Монголын дүрслэх урлагийн алтан сан хөмрөгийг баяжуулсан. Тиймээс ч түүний бүтээлүүд монгол түмний соёл, зан заншил, уламжлал, амьд ралыг олон улсын хэмжээнд суртал чилан таниулахад үнэлж баршгүй хувь нэмэр оруулсан хэмээн үнэлдэг юм.

сургуулийн үе үеийн шилдэг багш, төгсөгчдийн алдрыг

мөнхжүүлэх, сургалтын арга зүйг нь уламжлан авч явах зорилгоор Төрийн шагналт, ардын зураач, профессор Д.амгалан, Төрийн хошой шагналт, ардын зураач О.Цэвэг жав, Төрийн шагналт, зураач б.Пүрэвсүх, Урла гийн гавьяат зүтгэлтэн с.Дондог нарын нэрэмжит урлангуудыг байгуулсан.

Мөн уран дархны “Хөх урлан”, торгон хэвлэлийн “Эко урлан”, керамикийн болон уран сийл бэрийн урлан гуудыг сүүлийн үеийн тоног төхөөрөм­жөөр бүрэн тоноглоод байна.

2015 онд дэлхийн дүрслэх урлагийн хамгийн том наадам болох Венецийн орчин үеийн урлагийн биенналд анх удаа Монголын зураачид оролцсон юм. Дүрслэх, дизайн урлагийн сургуулийн төгсөгчид болох зураач Ж.Мөнхцэцэг, Т.Энхболд, Х.Үнэн­Энх нарын тус наадамд толилуулсан бүтээлүүд нь эх орноо, Монголын уран бүтээлч дийг дэлхийн урлагийн ертөн цөд таниулсан том ололт болжээ.

ялан дийлэх зэс илд атгуулж, дайсныг дарах ухаан нь хурц байхыг илэрхийлж нум сум үүрүүлсэн байна.

Түүнчлэн догшин сахиус матар толгойт улаан гутлаар хортон дайснаа дарж авдаг

бол энгэртээ барьсан толинд гурван орон, гурван мянган сав шимийг хардаг ажээ. Мөн аливаа саад барцдыг арилгахаар тавин хүний нойтон толгойт эрх эргүүлдэг гэнэ.

цутгуур, модон, гуулин болон хув сийлбэр, баримлуудыг Занабазарын дүрслэх урлагийн музейн барлах урлагийн танхимд дэлгэжээ. Эдгээр сахиус нь сүр хүчинд хувирч, хүний нүдэнд үл үзэгдэх хийгээд үзэгдэх хортон бүгдийг айлган сүрдүүлж, устган тонилгох тангарагтай байдаг. Иймд шүтээн зурагт хүнд, хурц өнгөөр дүрсэлдэг байна.

XVIII­XIX зуунд хамаарах үзмэрүүдэд Гонгор бурхныг дөрвөн янзаар дүрсэлсэн бол Намсрай бурхны төрхөөс гадна зүрхэн тарни, мандлыг хэд хэдэн янзаар урласан байна. Мандал

гэдэг нь нөхөр сэлт, дагуул, уналага гээд тухайн бурхны хэрэгтэй бүхий л зүйлсийг багтаасан, дөрвөлжин буюу сүм хийд хэлбэртэй зургуудыг хэлдэг байна. Өөрөөр хэлбэл, бурхны орон гэр аж. Мандлыг шүтээн зураг, сийлбэр, зээгт наамал, өнгө өнгийн элсээр гээд хэд хэдэн янзаар хийдэг.

Шүтээн зургийн нэг онцлог нь сахиусын багш, лам нарыг дээд хэсэгт нь залдаг бол зарлиг биелүүлэгчдийг доор нь дүрсэлдэг байна. Мөн зургийн сул орон зайд муу муухай зүйл шингэж орохоос сэргийлж, эр­дэнэ дүүргэж зохиомжилдог аж.

орныг эрхэндээ хураах дамар, муу бодлуудыг тасдан хаях

махих хутга, зэнд мэнэ эрдэнэ бариулсан байна.

аргазүйч Ө.Цэндсүрэн онцолсон юм.

Үзэсгэлэн ирэх сарын 1­нийг хүр тэл үргэлжилнэ.

7

Улаанбаатар хот

2016.10.28, баасаН ~ №227 (505) ЗасГИйН ГаЗрыН МЭДЭЭ

С.Батсайхан / ЗГМ©

Нийслэл хотын маань 377 жилийн төрсөн өдөр маргааш тохионо

Б.Бямбасүрэн@byambaZGM

The Swiss Agency for Development and Cooperation (SDC) is Switzerland’s international development and cooperation agency withing the Federal Department of Foreign Affairs. To find our more information, please refer to our website:

www.eda.admin.ch/mongolia

VACANCY NOTICE

We offer:• A position as Head of Project

Coordination Unit to lead the project coordination unit, based in Ulaanbaatar

• An opportunity to work in a highly relevant project (sustainable rangeland management, improved marketing of livestock products and better animal health services)

• Good working conditions, attractive compensation package and opportunities for further professional development

Applications:Candidates are invited to submit a Curriculum Vita, including at least 3 recent references and copies of certificates plus a Motivation Letter explaining an interest for the position electronically to the following address: ulaanbaatar@eda.admin.ch by mentioning the project and the position no later than 11th of November 2016. Only short-listed candidates will be contacted. No additional information will be provided via telephone or emails.

Green Gold/Animal Health Consolidation Project (2017-2020)The Swiss Agency for Development and Cooperation (SDC) in Mongolia seeks to hire a highly motivated professional as Head of Project Coordination Unit for its Green Gold/Animal Health Consolidation Project to be implemented during the period January 1, 2017 - December 31, 2020. SDC invites highly motivated and competent professionals to apply for the vacant post.

What you bring:• Master and/or PhD degree in agriculture,

economy, animal health, environment or related field

• At least 5 years working experience in development projects at a managerial level

• Capacities in result based project management and experiences in policy dialogue

• Strong coordination and communication abilities with proven analytical skills

• Capacities to deliver results on time and experiences in administration and finance

• Capacities to motivate staff and partners, and abilities to lead a team and to steer and coordinate a high number of partners

• Availability for frequent travels in rural areas• Excellent written and spoken communication

skills in both English and Mongolian

Head of Project Coordination Unit

“Монголын нууц товчоон”­д тэмдэглэснээр Хэрэйдийн Ван хан Туулын хар Түнэд нэгэн их ордтой байсан тухай өгүүлсэн нь бий. Хожим Чингис хаан Хэрэйд аймгийг эзлэн уг ордыг өөрийн дөрвөн ордны нэг болгосон түүхтэй. богдхан уулын ар, сонгинохайрхан уулын зүүн урд бөхөг Түргэний гол Туулын бэлчирт орших эл

ЗГМ: МУЗей

Өвөл хаяанд ирсэн энэ цагт автобусны хүрэлцээ муу байгаагаас иргэд нэлээд удаан автобус хүлээж зогсох боллоо. Түүнчлэн замын түгжрэл ч үүнд нөлөөлж, нэрмээс болж байна. Тиймээс нийслэлийн Тээврийн газрын дотоод ажил хариуцсан мэргэжилтэн Б.Болортуяагаас нийтийн тээврийн хүрэлцээ болон парк шинэчлэлийн талаар тодрууллаа.

-Өнөөдрийн байдлаар шуга-манд хэчнээн автобус иргэ дэд үйлчилж байна вэ. Та найх ойрын хугацаанд парк ши-

нэчлэл хийхээр төлөвлөсөн үү?­2015 онд 10 автобу саар парк

шинэчилснээс хойш дахин сэлбэлт хийгээгүй. автобусууд боломжийн хэм жээнд явж байгаа. албан ёсоор бүртгэлтэй 1200 орчим автобус байдгаас өдөрт 920 нь нийтийн тээврийн үйлчилгээнд гарч байна.

-Хүрэлцээ тааруу байгаагаас иргэд олон цагаар автобус хүлээж байна. Ийм гомдол танайд ирсэн үү. Ямар арга хэмжээ авч байна вэ?

­бүх нийтээр биш, тухайлсан чиглэл дээр ийм асуудал үүсэж байгаа. Өглөө бүрийн шуурхай хуралдаан дээр энэ талаар ярьдаг. аль чиглэлд хүлээлгэж, ямар чиглэлийн автобус үйлчилгээнд гарахгүй байгаа

зэргийг бид gPs­ээр хянадаг. Халтиргаа гулгаа, замын түгж­рэлийн улмаас автобус саатаж байгааг үгүйсгэхгүй. Тиймээс зөрчил дутагдал гар гасан аж ахуйн нэгжид арга хэмжээ авна.

-насжилт дууссан шалт гаа-наар цөөнгүй микро автобусыг үйлчилгээнээс халсан. Эдгээ-рийн оронд ямар автобус үйлчлэх вэ?

­Хотын захын хэсгээр цөөн тооны микро автобус иргэдэд үйлчилж байгаа. Өнгөрсөн жил эдгээр микроны оронд дунд оврын "county" маркийн 30 автобус оруулж ирсэн. Харин үйлчилгээнээс саяхан хассан микронуудын оронд дунд оврын автобус оруулж ирэх тухай одоогоор яригдаагүй байна.

Төмөр зам, орон нутгийн автобус, орон нутгийн онгоц зэрэг тээврийн үйлчилгээнд тасалбар түгээх нэгдсэн систем бүхий ТҮЦ машин нэвтрүүллээ. Ингэснээр иргэдэд ачаалал үүсгэхгүй, түргэн шуурхай үйлчилгээ нэвтрүүлэхээс гадна тасалбарын кассын ачааллыг бууруулах, хүний нөөцийн зардал хэмнэх ач холбогдолтой. Хамгийн гол нь хэрэглэгчид суудлын хуваарь, зорчих өдөр, цаг гэх мэт бүхий л мэдээллийг оруулан тасалбараа худалдан авах боломжтой болж буй юм. Мөн тус машин нь иргэний үнэмлэх, банкны карт, бар код, хурууны хээ, U­Money карт зэрэг бүх төрлийн уншигчтай, олон улсын стандартын гурван төрлийн билетийн хэвлэгчтэй.

Энэ талаар “Мета тек”ком­панийн захирал Ц.Эр дэнэ бат “Нийт дөрвөн тэр бум төгрөгөөр

хэрэгжиж байгаа. Өмнөх ТҮЦ машиныг бод вол олон төрлийн үйлчилгээ үзүүлэх хүчин чадал бүхий машин юм. Эхний ээлжинд вокзалын хоёр талд байр­шуулна. Удахгүй "Нарантуул" худалдааны төв, Улсын их дэлгүүр зэрэг хөл хөдөлгөөн ихтэй газар байршуулахаар төлөвлөсөн” гэв.

Мөн төхөөрөмжид пластик хэвлэгчийг оруулж өгсөн нь цаашид жолооны үнэмлэх хэвлэх боломжийг бүрдүүлж байгаа аж. Тасалбар түгээх машиныг үйл чилгээнд нэвт­рүүлэхэд төрөөс ямар нэгэн хөрөнгө шаардаа гүй бөгөөд хувийн хэвшлийн хэн өөрсдийн хөрөнгөөр хэрэг жүүлжээ. Уг машинаар дам жуу лан цаашид зам тээврийн сал ба раас гаргаж буй төрөл бүрийн лавлагааны хуудас авах боломж бүрдүүлэхээр ажиллаж байгаа юм байна.

үйЛЧИЛГЭЭ

Орон нутгийн тасалбараа ТүЦ машинаас авна

ЗГМ: ТОДРУУЛГА

Өдөрт 920 автобус үйлчилж байна

» ЗАСАГ дАрГАНийслэлийн Засаг дарга С.Батболд нийслэлийн Түргэн тусламжийн төвд амьсгалын аппарат, өвчтөний хяналтын монитор, сорох аппаратаар иж бүрэн тоноглосон “Kia Bongo” маркийн 10 автомашин хүлээлгэн өглөө.

» ЭКолоГИБОАЖЯ, БНХАУ-ын Төрийн ойн агентлаг, Ази, номхон далайн ойн тогтвортой менежмент, нөхөн сэргээх байгууллагууд хамтран Үндэсний цэцэрлэгт хүрээлэнгийн төв хэсгийн 8.4 га талбайд ботаникийн бичил цэцэрлэг байгуулав.

» АЯлАлНийслэлийн 377 жилийн ойн хүрээнд нийслэлийн Аялал жуулчлалын газраас их, дээд сургуулийн аялал жуулчлалын нэгдүгээр дамжааны 130 гаруй оюутныг хамруулсан хотын аял-лыг өнөөдөр зохион байгуулна.

ЗГМ ТОвЧХОН

Их хотод амьдрал өрнөсөөр. Магад намайг нийтлэлээ бичих зуур Улаанбаатар хотод нэгэн шинэ иргэн дуу хадаан мэндэлж, аль нэгэн залуу гэр бүл шинэ орон сууцныхаа түлхүүрийг гардаж байгаа болов уу. Эсвэл амьдралдаа түүртэх нэгэн ч байх. Түм түжигнэж, бум бужиг насан хотод маань ийнхүү өдөр бүр үйл явдал буцалж, эрээн, бараан, гэгээлэг бүхэн сүлэлдэн өрнөнө.

Монгол Улсын хүн амын гуравны нэг нь Улаанбаатарт амьдардаг. Тиймдээ ч метрополис хот гэсэн тодотголтой болсоор цөөнгүй жилийг ардаа орхижээ. Нийслэл маань ийнхүү өдрөөс өдөрт өнгө нэмж, хөгжин цэцэглэж, түүхийн хуудсыг нэмж буйг бичилцсээр яваа нь бахархал төрүүлнэ. Маргааш Улаанбаатар хотын төрсөн өдөр.

Монгол Улсын зүрхэнд ор­ших Улаанбаатар хот үүсэн бай гуулагдсаны 377 жилийн ой маргааш тохиож буй. Нийслэлийнхээ “мэндэлсэн” энэ өдөрт зориулсан хотын иргэд олон үйл ажиллагаа зохион байгуулахаар зэхэж байна. Тухайлбал, жил бүр ерөнхий

боловсролын сургуулийн хүүхдүүдийн дунд уламжлал болгон зохион байгуулдаг “Миний мөрөөдлийн аз жаргалтай Улаанбаатар” сэдэвт гар зургийн уралдаан болно. Түүнчлэн нийслэлийн Тэргүүний өрх, гэр болон нийслэлийн Хүндэт иргэнийг шалгаруулдаг уламжлалтай. Нийслэлийн Хүндэт иргэнээр өнөөг хүртэл 14 хүн тодорсон бөгөөд тэдний дийлэнх нь хорвоогийн мөнх бусыг үзүүлжээ. Мэдээж олон жилийн өмнөөс уламжилж ирсэн чухал арга хэмжээний нэг нь хотын удирдлагууд нийслэлийн анхны шав тавьсан “Мэлхийт” хөшөөнд хүндэтгэл үзүүлэх.

Нийслэл хот байгуулагдсан түүхэн өдрийг нэхэн дурсахад Хүрээ хотын тухай дурдахгүй өнгөрч болохгүй. Монгол Улсын нийслэлийн нэр түүхэндээ таван удаа солигдож байж. Улаан баа­тарын үндэс суурь Хүрээ буюу Өр гөөгийн тухай түүхэн судар бичигт 1649 оноос тэмдэглэж эхэлсэн байдаг. Нүүдэлч удмын их төвлөрөл алтан тэвшийн хөндийд суурьшиж, 20­иод удаа нүүдэллэж, 1778 онд Туулын хөндийд төвхнөсөн билээ. 1926 онд ардын цэнгэлдэх хүрээлэн буюу бөмбөгөр ногоон сүндэрлэсэн нь Улаанбаатар хотыг чимсэн хамгийн том барилга байгууламжид тооцогдож байв. Түүнээс өмнө одоогийн "Улаанбаатар" зочид буудлын хавьд хоёр давхар цувраа гурван байшин байсан нь Засгийн газар, Намын хороо, Эвлэлийн хороо гэдэг.

Энэ үед их хотын жолоо

атгасан анхны дарга 32 настай Моононгийн баяр байлаа. сэцэнхан аймгийн ачит бэйсийн хошуу, одоогийн Дорнод аймгийн булган сумын бичээч байсан залуу эр Цэргийн яаманд алба хааж, Хатанбаатар Магсаржавтай хамт нэг өдөр МаХН­д элссэнийг үзэхэд их зохиолч Нацагдоржтой бийр тусдаа ч, янтай нэг явсан байж мэдэх. Юутай ч хотын төр захиргааны дүрэм батлуулж, хотын түр захиргаа нийт 20 хүний орон тоотой ажлаа эхэлж байсан түүхтэй.

Харин ийнхүү төвхнөж байсан нийслэл маань өдгөө хүн амынхаа тал хувийг шингээсэн, өндөр барилгуудаар үзэмж нэмж дэлхийн томоохон хотуу­дын тоонд багтах эрэмбэтэй бол жээ. Гэхдээ хүн амын төв лөрлийг дагаад тэр үед төсөөлөгдөж байгаагүй олон асуудал тулгарсан. агаар, хөрс­ний бохирдол, утаа тортог, авто машины бөглөрөл, хог шарилжнаас эхлээд нохой муур ч дийлдэхгүй хотын дарга нарыг тархийг гашилгаж буй нь зугтах аргагүй үнэн.

Жилээс жил хүрээгээ тэлж буй гэр хорооллын асуудлаа шийдэх гэж эдийн засгийн хүндрэлийг эс ажран яам, тамгын газар нь хөдөлж буй.

Гэсэн ч хотын иргэн бид нийс лэлээ өнгө засаж, өөдлөн дэв жүүлэхийн төлөө амьдарч байна. Хийморь тэтгэсэн миний Улаанбаатар дөрвөн уулын дун даа сүндэрлэн байна. Төрсөн өд рийн мэнд хүргэе, Улаанбаатар.

Хийморь тэтгэсэн миний Улаанбаатар

эртний дурсгалыг Туулын Хар Түнийн орд мөн хэмээн үздэг. Ордон 15 метр өргөн, 27 метр урт, урагшаа харсан хаалгатай байгууламж байжээ. боржин чулуун суурь бүхий дөрвөн том баганатай, цэцгэн хээтэй тоосгон шалтай, заан, луу, сармагчин, арслан, барс зэрэг амьтдын дүрсээр амилуулсан чамин тансаг чимэглэл бүхий уран барилгын дурсгал байсан байна.

Х.АнандЗГМ

лавлах

8 ЗасГИйН ГаЗрыН МЭДЭЭ 2016.10.28, баасаН ~ №227 (505)

MNB Bloomberg Боловсрол Монгол Тв08.00

12.00

14.00

18.00

20.00

22.00

09.10 “Тосгоны багш” уран сайхны кино

11.35 “Соёл эрдэнэ” хөтөлбөр

13.30 “Монхорынхон” теле зохиомж (2 дугаар хэсэг)

18.50 “Үндэсний шилдэг 20” дууны жагсаалт

20.00 “Цагийн хүрд” мэдээллийн хөтөлбөр

21.05 “Баасан гараг” шууд нэвтрүүлэг

07:00 “Эзэнт гүрнийг босгосон нь” нэвтрүүлэг

12:00 "Бизнесийн хэмнэл" нэвтрүүлэг

15:00 "Бизнесийн төв цэг" нэвтрүүлэг

17:00 "Bloomberg Surveillance" шууд орчуулгын хөтөлбөр

20:30 "Компанийн нууц” нэвтрүүлэг

22:00 “Блумбергийн ярилцах цаг” нэвтрүүлэг

09.45 “Монголчууд ХХ зууны эхэнд” нэвтрүүлэг

12:15 "Кино миний амьдрал” нэвтрүүлэг

14:05 “Ялалт” шоу нэвтрүүлэг

18:30 "Score news” мэдээллийн хөтөлбөр

20:40 "Х-Түц” продакшны хошин шоу тоглолт

22:00 "Гэрлэн дохио" ОАК 17 дугаар анги

09:30 “Тог тог тог” (3 дугаар бүлэг) 14 дүгээр хэсэг

11:40 "Хар хаймран гутал" хүүхэлдэйн кино 44 дүгээр анги

15:00 “Өөрчлөлт” 4 дүгээр бүлэг, 19 дүгээр хэсэг

18:00 “Наашаа цаашаа”

21:00 "Бидний таван хүүхэд" ОАК 47 дугаар анги

23.30 Үдшийн мэдээ

Тв ХӨТӨЛБӨР ОНЦЛОХ үЗвЭР

“Алтан намар 2016”

Монголын хөгжмийн зохиолчдын 35 дахь удаагийн "Алтан намар 2016" наадмын шилдгүүдийн тоглолт маргааш болно. Бүтээлүүдийг удирдаач Д.Нямдаш, Б.Батбаатар нарын удирдлагаар Улсын Филармонийн уран бүтээлчид үзэгчдэд хүргэх юм.Тус наадамд БНХАУ, ӨМӨЗО, Халимаг, Буриадын хөгжмийн зохиолчид оролцжээ. Уран бүтээлчид өмнөх шатанд нийт 40 гаруй бүтээлээр өрсөлдсөн. Бүтээлүүдийг симфони найрал, үндэсний найрал хөгжим, гоцлол цөөхүүл хөгжим гэсэн номинациар шалгаруулж, шилдгүүдийг шагнах юм. Улсын Филармонийн концертын танхимд болох тоглолтын тасалбар 15 мянган төгрөгийн үнэтэй.

НИСЛЭГИйН ЦАГИйН ХУвААРЬУБ-Хонконг 06.25 10.55Хонконг-УБ 12.05 16.45УБ-Токио 07.55 13.40Токио-УБ 14.40 19.10УБ-Сөүл 08.45 12.50Сөүл-УБ 14.20 16.50УБ-Бээжин 17.55 20.10Бээжин-УБ 21.10 23.40

УБ-Москва 15.22 13.58Эрээн-УБ 17.10 10.05УБ-Хөх хот 20.45 19.49Эрхүү-УБ 16.32 06.53УБ-Эрхүү 20.45 02.15Сайншанд-УБ 21.15 07.15УБ-Сайншанд 10.10 19.48УБ-Сүхбаатар 21.15 05.12Сүхбаатар-УБ 20.55 05.03

ГАЛТ ТЭРЭГНИй ЦАГИйН ХУвААРЬ

Б.БaярмааЗГМ

ЗГМ: кОМИкС

Японы “Мицубиши” корпо­рациас МУИс­ийн оюутнуудын дунд тэтгэлэгт хөтөлбөр зарлалаа. Нийт зургаан оюутны амьжиргаанд дэмжлэг үзүүлэх зорилгоор нэг сая төгрөгийн тэтгэлэг олгох юм байна.

Тэтгэлэгт бакалаврын ан­гийн гурваас дээш, магистр болон докторын ангийн 3.5­аас дээш голч оноотой оюутнууд хамрагдах боломжтой. Тэдэнд өөр тэтгэлэгт хамрагдаагүй байх, эрдэм шинжилгээний хурал, олон нийтийн ажилд идэвхтэй оролцдог зэрэг шалгуур тавьжээ. Тэтгэлэгт хамрагдах өргөдлийг ирэх сарын 10­ныг хүртэл enkhjar­gal@num.edu.mn хаягаар авах аж. Дэлгэрэнгүй мэдээллийг МУИс­ийн num.edu.mn цахим хуудсаас аваарай.

БОЛОвСРОЛ

Сая төгрөгийн тэтгэлэгзарлалаа

ЦАГ АГААР

УЛААНБААТАР X.28-6o

-14o

X.29-7o

-15o

X.30 -9o

-17o

X.31 -3o

-16o

XI.1 -2o

-13o8 м/с

6м/с

9 м/с

6 м/с

7 м/с

6 м/с

7 м/с

6 м/с

7 м/с

6 м/с

ҮүлшинэБагавтар үүлтэй Үүлшинэ Үүлшинэ Үүлшинэ

УВС-2o

-10o

ХОВД -1o

-12o

ЗАВХАН -7o

-21o

БАЯНХОНГОР -5o

-16o

ГОВЬ-АЛТАЙ -6o

-16o

ӨВӨРХАНГАЙ -4o

-14o

АРХАНГАЙ-6o -16o

ХӨВСГӨЛ -8o

-18o

БУЛГАН -6o

-17o

ТӨВ -7o

-17o

ДУНДГОВЬ -3o -14o

ӨМНӨГОВЬ 1o

-10o

ГОВЬ-СҮМБЭР -6o

-15o

ДОРНОГОВЬ 1o

-10o

СҮХБААТАР -4o

-14o

ХЭНТИЙ -7o

-17o

СЭЛЭНГЭ -7o

-16o

ОРХОН -8o

-16o

ДАРХАН-УУЛ -6o

-17o

ДОРНОД-6o

-15o

БАЯН-ӨЛГИЙ-6o

-14o

Билгийн тооллын 28Намрын адаг шар нохой сарын гурван хөх мэнгэтэй харагчин хонь өдөрүс засуулбал: Хэрүүл тэмцэл ирнэНаран ургах, шингэх: 07.35-17.45Барилдлага: Үл тохирохШүтэн барилдлага: Төрөхүй

Аргын тооллын аравдугаар са рын 28, Сугар гараг. Бил гийн тоол лын 28. Тугчин одтой, харагчин хонь өдөр.

Өдрийн наран 07.35 цагт мандан, 17.45 цагт жаргана. Тухайн өдөр гахай жилтнээ аливаа үйлийг хийхэд эерэг сайн ба бар, туулай жилтнээ сөрөг муу нөлөөтэй тул элдэв үйлд хянамгай хандаж биеэ энхрийлүүштэй. Эл өдөр хууль цааз гаргах, батлах, хэрэглэх, хулгай дээрмийг номхотгох, гэмтнийг шийтгэх, мал адгуус номхруулах, лус тахих, мал худалдан авах, мал түгээх, огторгуйн үүдийг боох, их хүмүүнтэй уулзахад сайн. Цөөрөм байгуулах, сахил санваар авах, хануур, төөнүүр хийлгэх, балгадын суурь тавих, нохой худалдан авахад муу. Өдрийн сайн цаг нь бар, туулай, могой, бич, нохой, гахай болой. Хол газар яваар одогсод зүүн хойш мөрөө гаргавал зохистой. Үс шинээр үргээлгэх буюу засуулахад тохиромжгүй.

ЗУРХАй

12. Монгол Улсын арслан13. Бүгдийг нэгтгэх, хамтатгах гэсэн утгатай үг15. Тавган дахь идэх юм18. Тэсэрч дэлбэрэх зэвсэг

ХӨНДЛӨНГӨӨР:1. Монголчуудын эртнээс хэрэглэж ирсэн гол тээврийн хэрэгсэл, ердийн хөсөг6. Гал түлж байсан үлдэгдэл7. Монголчуудын хамт Чингис хааны цэргийн тэргүүн эгнээнд дайтдаг байсан овог аймаг8. Өнгө10. 1945 онд Зөвлөлт, Монголын цэрэг чөлөөлсөн хот14. Математикийн загвар16. Гурилан бүтээгдэхүүн

ЗГМ: СүДОкү

(Өмнөх дугаарын хариу)

7 8

1 6 8

1 4

3 7 4

2 8 4 5 6

4

4 3

5 7

9 2 1

8 1 2 4 5 7 9 3 6

5 4 3 1 6 9 2 7 8

9 7 6 8 2 3 4 5 1

2 3 7 5 4 1 6 8 9

6 5 9 7 8 2 1 4 3

4 8 1 9 3 6 7 2 5

3 2 8 6 1 4 5 9 7

1 9 4 3 7 5 8 6 2

7 6 5 2 9 8 3 1 4

үГИйН СүЛЖЭЭ

Өмнөх дугаарын хариу / 10.26

БОСООГООР:1. Салаа туурайн өөр нэр2. Адууны сэрвээний ар тал3. Утас ээрэх зүйл4. Чингис хааны анд, Гүр ханд өргөмжлөгдсөн ноён5. Эмэгчин тарвага

7. Гурван мэргэдийн нэг, Тогтаа бэхийн толгойлсон аймаг9. Аядуу төрх10. Тэмүүжинг асарч байсан бүсгүй, Сорхан шарын охин11. Юм хадгалах байр сав, пин

ЭРүүЛ МЭНД

Цус харвалтаас сэргийлээрэй

Жил бүрийн аравдугаар сарын 29­нийг Харвалттай тэмцэх дэлхийн өдөр болгон тэмдэглэдэг. Дэлхий даяар зургаан секунд тутамд нэг хүн тархины цус харвалтад өртдөг аж. Харин манай улсын хувьд жилд дунджаар 5000 орчим хүн цус харвадаг гэсэн албан бус судалгаа байдаг. Тиймээс ДЭМб­аас манай улсыг харвалтын тархалт өндөр орны тоонд оруулжээ. сүүлийн жилүүдэд 19­40 насныханд цус харвалт нэмэгдсэн байна.

Харвалт нь хацар гэнэт муруйх, хараа огцом муудах, хөл гар сулрах, хэл яриа тультрах зэрэг шинж тэмдгээр илэрдэг аж. Цусны даралт ихсэх нь харвалтын үндсэн шалтгаан аж. Мөн чихрийн шижинтэй, зүрхний хэм алдагддаг, холестрин ихтэй хүнс хэрэглэдэг бол энэ өвчинд өртөх магадлал өндөр байдаг. Хэрэв та өөрийгөө тархины цус харвалтад өртөх магадлалтай гэж үзэж байгаа бол архи, тамхинаас татгалзаж, зөв хооллолт, идэвхтэй дасгал хөдөлгөөнийг эрхэмлээрэй.

УРЛАГ

“Саарал хотын үдэш”

Зохиолч Г.сүхзоригийн “саарал хотын үдэш” яруу найр гийн үдэшлэг ирэх сарын 3­нд “Туул” ресторанд болох гэж байна. Энэ үдэш “Нисванис” хамт лагийн дуучин Л.Энх­амгалан, “Шөнийн галт тэрэг” хамт лагийн дуучин М.Цэцэн­билэг нар урилгаар оролцож, ая дуугаа өргөх аж.

МЗЭ­ийн шагналт яруу най­рагч Г.сүхзориг олон ул сын тайзнаа хөшгөө нээсэн “Жангар” хүү хэл дэйн киноны зохиолыг бич сэн. Тэрбээр 2003 онд “Эрх чөлөө­Миний сүүдэр”, 2007 онд “бүгд над шиг хийсвэр”, 2012 онд "Шувууны нүд шиг нар" яруу найргийн түүвээ хэв­лүүл жээ.

Мөн саяхан "Кино, жүжгийн зохиол" нэртэй ном гаргасан. Энэ хүү номд "Индиан Жонс ба Чингис хааны нууц тамга", "Дөрөө" зэрэг кино зохиол, "алга болоочийн өдрийн тэмдэг лэ лийн хү үрнэл", "Төрөхийн өмнөх өрөө", "саарал хүмүүсийн бүдэг хэн түүх", "Гал өгөөч" зэрэг жүжгийн зохиол багтжээ.

үЗвЭР

1 2 3 4 5

6

7 8 9

10 11 12 13

14 15 16 17

22 23

18

19 20

21

МОНГОЛ БӨХИйН ӨРГӨӨУртын дуучин Д.Жавхаасайхан, Д.Үүрийнтуяа нарын хоёр дахь бие даасан тоглолт ирэх сарын 4-нд болно. “Хүсэл авай” тоглолтын тасалбар 15-20 мянган төгрөгийн үнэтэй.

ХүННү МОЛЛСолонгос хувцас, барааны үзэсгэлэн худалдаа энэ сарын 29-30-нд болно. Үзэсгэлэнгийн үеэр өдөрт гурван азтай үйлчлүүлэгч тодруулж, урамшуулна.

ЦОНЖИНБОЛДОГЭнэ сарын 31-нд “Чингис фестиваль” болно. Энэ үеэр зураач Р.Батцэнгэлийн "Монголын нууц товчоо түгээмэл эх ном"-ын үзэсгэлэн нээлтээ хийнэ. Мөн шилдэг үндэсний хувцастай хосыг тодруулж, урамшуулна.

үНДЭСНИй СОЁЛ АМРАЛТыН ХүРЭЭЛЭН

Халловины баярт зориулсан жагсаал энэ сарын 31-нд болно. Мөн аравдугаар сарын 27-30-нд аймшгийн баярын уур амьсгалтай орчинд зургаа авахуулах боломжтой. Тасалбарын үнэ 5000 төгрөг бөгөөд бүх тоглоомын үнэгүй эрх дагалдана.

МИШЭЭЛ ЭкСПО“Хямдралын шуурга-2016” өвлийн хувцасны хямдралтай үзэсгэлэн худалдаа энэ сарын 28-30-нд болно. Эхний 500 худалдан авагчид “Aqua fitness” төвөөр үйлчлүүлэх 30 хувийн хөнгөлөлттэй эрхийн бичиг өгнө.

NINTH ГАЛеРейЗураач Ц.Нармандахын шавь нар уран бүтээлийн “Монгол зураг” хамтарсан үзэсгэлэнгээ өнөөдөр нээнэ. Уг vзэсгэлэнгээс орчин үеийн монгол зургийн чиг хандлагыг сонирхох боломжтой.

БУЯНТ УХАА ЦОГЦОЛБОР "Дэрэн Кап-2016" олон улсын футзалын тэмцээн ирэх сарын 2-нд эхэлж, дөрвөн өдөр үргэжилнэ.

Т

Г

С

З

Д

Г шО А

ЭО Р

Х

О

О З

Х

СИ

АХ

Р

Й

Э

Л

Л ЭЭ А

ИХ У

Я

У

А АЗ

М

АБ

О

А

Ү

Э

е

Ө ЛА

Л

УН

Й

О

БА

О

З

Х

Р

И

Ө Л

Т

ГЯ

А

А

ГУ

МО

М

ӨМ

Л

А

У

Н

С

АВ

В

Ж

ОМ

Н

СО

17. Италийн нийслэлийн хөлбөмбөгийн алдарт баг19. ТВ9-ийн асуулт хариултын цэнгээнт нэвтрүүлэг20. Тооны нэр21. ... мана 22. Гэргий 23. Өндөрт орших хөвч уул

Mr. Баагийгийн ПАЯН.....

Н.Эрдэнэбаяр, Э.Тамир©

Ахын дүү уучлаарай. Танай авилагчдыг яах ч аргагүй юм байна.

Ээ л дээ мань чинь одоо яах юм бэ?

Мэхлэх боломжгүй сорилТуслахуудаа айлгадаг Клинтоны зуршилХятадын дрон үйлдвэрлэгч "томорлоо"

Бодит нөхцөлд явуулах тестийн техникийн нөхцлийг урьдчилан тооцоолох боломжгүй учраас “Аргалаад өнгөрч дийлэхгүй”. > 10

Хувийн и-мэйл сервер ашигладаг Хиллари Клинтоны дадалд зөв-лөхүүд нь дургүйцэж байсныг дээрх WikiLeaks баталж өглөө. > 10

Бээжин цэргийн салбарт хувийн хөрөнгө оруу лалтыг дэмжихээр шийдсэн бололтой. > 10

Оросын "Газпром"-той хийсэн Брюсселийн тохиролцоо техникийн чанар тай мэт харагдавч цаанаа асар том улс төрийн агуулгатай юм.

элссэн хуучин коммунист улсууд трастын эсрэг байгууллага Оросын хий нийлүүлэлтийн монополиос тэдний эрх ашгийг хамгаалах байх хэмээн хүлээж байсан юм. Тухайлбал, Польш, Литва улсууд Москва байгалийн хийг улс төрийн хөшүүрэг болгон ашигладаг хэмээн буруутгаж, брюссель тэдний үздэгээр шударга бус үнийг зохицуулах арга хэмжээ авна хэмээн найдаж байв.

“Газпром” хүрсэн тохи­ролцооны эцсийн хувилбарыг

брюссельд албан ёсоор хүр­гүүлс нээр тус компаниас сүү лийн жилүүдэд мөрдөж байсан үнийн журамд аажмаар өөрчлөлт оруулж эхэлнэ. Уг алхам хэрэгж сэнээр зах зээлээр шалгах гэж нэрлэдэг үйл явцын хоёр шат руу шилжих юм. Энэ хугацаанд тохиролцоог шүүмжлэгчид Европын комисс эцсийн шийдвэрээ гаргахаас өмнө эсэргүүцлээ албан ёсоор амжиж илэрхийлэх боломжтой.

Польшийн өндөр албан тушаалтан хэлэхдээ санал

болгосон тохиролцоонд эерэг зүйл байгаа боловч “Газпром”­ын “ав, эсвэл төл” гэдэг томъёоллыг халж чадсангүй гэжээ. Хэлэлцээний хоёр тал зөвшилцлийн үр дүн нь тэдний хувьд нааштай болсныг хүлээн зөвшөөрч байна. Оросын хийн компанийн дэд захирал александр Медведев “Манай тал гэрээний төсөлд сүүлчийн засвар хийж байгаа. Тун удахгүй Европын комисст илгээнэ” гэжээ. Европын комиссын өрсөлдөөний хэлтсийн тэргүүн Маргрете

Вестигер тохиролцоог үйл явцыг төгсгөх дөнгөж эхлэл болж магадгүй хэмээв. Тэрбээр цааш нь хэлэхдээ “Мэдээж энэ шатанд бүх хувилбар ширээн дээр байгаа. бид ахиц гаргаж чадлаа. Гэхдээ цааш хийх ажил их бий. бидний зорилго бол Европын айл өрхүүд болон бизнест хамгийн ашигтай үр дүнд хүрэх явдал” хэмээн онцолсон юм.

Украйны сөргөлдөөн, сирид байдал хурцадсаныг үл харгалзан энэхүү зөвшилцөл өрнөд ба Оросын хооронд эдийн засгийн

харилцаагаа засан сайжруулж байгаа ховорхон тохиолдлын нэг. Түүнчлэн брюссель Оросын хийг Германы нутгаар дамжуулан opal хийн хоолойгоор шахах удтал хүлээгдсэн зөвшөөрлийг олгож болзошгүй байна. Ийм шийдвэр гарвал оросууд Ук­рай наар дамжуулан Европт бай галийн хийгээ нийлүүлэх нь багасах болно. брюсселийн энэ хоёр шийдвэр техникийн чанар­тай мэт харагдавч цаанаа асар том улс төрийн агуулгатай юм.

“Газпром”­ыг шударга бус

“Газпром” европтой тохиролцоход ойртов

Жеофф ДайерХойд солонгосын цөмийн

хөтөлбөрийг зогсоохын тулд америкийн дарамт шахалт үзүүлэх зорилго нь найдваргүй шахам боллоо гэж америкийн тагнуулын албадын тэргүүн Жеймс Клаппер мэдэгдэв.

Тэрбээр Пхеньянд хандсан сүүлийн гурван засаг захиргааны бодлого амжилтад хүрээгүйг шуудхан хүлээн зөвшөөрчээ. Хэдийгээр аНУ­ын албаныхан Хойд солонгост чиглэсэн ерөнхий бодлого өөрчлөгдөөгүй гэж нотолж байгаа ч Вашинг­тоны зүгээс хэрэгжүүлж чадах зорилгын дээд хэмжээ нь Пхеньяны цөмийн чадамжийг хязгаарлах явдал гэж ноён Клаппер үзэж байна.

Клапперын иймэрхүү тайлбар нь дараагийн Ерөнхийлөгчийн хувьд Хойд солонгос шийд вэр­лэхэд хамгийн хүнд асуудлын нэг болно гэдгийг харуулав. сүүлийн жилүүдэд тус улс америкийн эрэгт хүрэх чадвартай пуужин боловсруулах оролдлого хийсэн. Үүний улмаас Вашингтон тэндээс ирэх цөмийн аюулыг зайлуулахын тулд шинэ бодлого явуулах шаардлага тулгарчээ.

Ноён Клаппер мягмар га­

рагт Нью­йоркт хэлсэн үгэн дээ “Миний бодлоор Хойд солонгосын цөмийн хө­төл бөрийг зогсоох нь бараг найд варгүй боллоо. Тэд үүнийг зөвшөөрөхгүй. Энэ бол тэдний амьд үлдэх тасалбар юм” гэсэн байна. Тэрбээр цааш нь “Тэд бүслэн хаагдсан. бас маш их түгшүүртэй байгаа. Иймээс цөмийн чадамжаа цуцлана гэж байхгүй. Ямар байлаа ч гэсэн энэ бол тэдэнтэй ярьж тохиролцох эхний асуудал биш” хэмээн онцлов.

солонгосын асуудлаар мэд­лэг, туршлага арвинтай ноён Клаппер 2014 онд америкийн төлөөлөгчидтэй хамт Пхеньянд ирж, америкийн хоёр хоригдлыг суллахад тусалсан юм. Гэвч тэрбээр гадаад харилцааны зөвлөлийн хуралдаанд оролцох үедээ “бидний найдаж болох зүйл гэвэл цөмийн чадамжийг нь одоогийн түвшинд хадгалж, цаашид нэмэгдүүлэхгүй байх явдал. Гэхдээ бидний хүссэн зоргоор үүнийг хийчихгүй. Томоохон түлхэц байх хэрэгтэй” хэмээн анхааруулав.

сүүлийн саруудад Хойд солонгос тав дахь цөмийн туршилтаа хийж, пуужингийн

технологио сайжруулах сорилт явуулсан. Гэвч аНУ­ын засаг захиргаа Пхеньяныг цөмийн зэвсэгтэй улс хэмээн хүлээн зөвшөөрөхөөс татгалзсаар байна. Харин ч Хойд солонгосын эсрэг хоригоо чангатгаж, бодлогод нь нөлөөлөхийг оролдсоор өдий хүрсэн юм. 1993­2001 онуудад билл Клинтоны засаг захиргааны үед аНУ эдийн засгийн дарамтыг улс төрийн шахалттай хослуулж, хэрэв Пхеньян цөмийн зэвсгээр хөөцөлдөхөөсөө татгалзвал хэлэлцээ хийхийг амлаж байв.

аНУ­ын Төрийн депар та мен­тын хэвлэлийн төлөөлөгч Жон Кирби “Хойд солонгосын хувьд манай бодлого өөрчлөгдөөгүй. Тэдний бодлогыг өөрчлөх шахалт үзүүлэх асуудалд аНУ ба олон улсын хамтын нийгэмлэг шийдвэр төгс хэвээр байна” хэмээн мэдэгдсэн. Гэвч ноён Клаппер Хойд солонгосын дэглэмийг унагахын тулд мэдээллийг ашиглах боломжийг онцолжээ. Мөн тэрбээр “Энэ бол бидний ашиглахгүй байгаа Пхеньяны нэг эмзэг тал юм. Одоо бид өөрийн бодлогоо хатуу барьчихсан, тэд ч бодлоо өөрчлөх санаагүй байна” хэмээн өгүүлжээ.

Тагнуулын төв газарт дээгүүр алба хашиж байсан Жами Мисик “би хангалттай анхаарахгүй байгаа нэг асуудал нь Хойд солонгос. Шинэ Ерөнхийлөгч Пхеньяны тал дээр урьдах Ерөнхийлөгчдөд учирч байгаагүй бэрхшээлтэй тулгарна. Хойд солонгос цөмийн хөнөөх хүчин чадалтай төдийгүй түүнийг хүргэх пуужинтай улс болох зам руугаа явж байна” хэмээн анхааруулсан байна.

Стефан вагстилГерманы канцлер ангела

Мер келийн эрх баригч эвсэл сон­гуулийн өмнөх арга хэмжээний хүрээнд тэтгэв рийнх нийг “өн­дөр насандаа ядуурна” гэсэн болгоомжлолоос сэргийлэх төлөвлөгөө боловсруулжээ.

Энэ нь ирэх онд болох парла­мен тын сонгуульд ахмадуудын саналыг татах оролдлого юм гэж ажиглагчид үзэж байна. Нийгмийн халамжийн сайд андреа Нахлес шинэ саналаа ирэх сард танилцуулж, Германы нийт иргэдэд урт хугацаанд олгох төрөөс дэмжлэгтэй тэтгэврийн доод хэмжээг зарлах юм байна.

Түүнчлэн хувийн салбарын тэтгэврийн зах зээлийг хөг­жүүлэх, Германы баруун хэсэг болон хуучин коммунист байсан зүүн хэсгийн тэтгэврийн ялгааг арилгах асуудал уг төлөвлөгөөнд багтав. сонгуулийн өмнө тэтгэврийн түвшин халуун сэдэв болж, хэмжээ нь нэмэгдэх хандлагатай байдаг. Нөгөө талаар канцлерийн цагаачлалын бодлогын эсрэг санаа бодлыг намжаах зорилгоор ийм санал төлөвлөсөн бололтой. социал демократ нам болон тэтгэврийг нэмэх байр суурьтай байгаа эвслийн жижиг хүчнүүдийн дунд зөрчил үүсэхээс зайлсхийх нь энэ саналын бас нэг зорилго юм.

Хатагтай Меркелийн Хрис­тийн ардчилсан холбоо нам дотор хүртэл хагарал гарч, өртгийг хянах хүсэлтэй бизнесийг дэмжигч гишүүд болон гэртээ буй эхчүүдэд тэтгэмж олгохыг дэмждэг нийгмийн чиглэлтэй пар ламентын гишүүдийн хооронд санал зөрөлдөөн үүсэв. Эвслийн хууль тогтоогчид тэтгэврийг нэмэх амлалт

өгч сонгуульд өрсөлдөхөөс болгоомжилж буй. Учир нь үл хэрэгжих амлалтууд цуврахаас сэргийлж байгаа хэрэг. социал демократ намын парламент дэх бүлгийн ахлагч Томас Опперманн лхагва гарагт хэлсэн үгэндээ “бид хожим нь биелүүлж чадахаасаа илүү зүйлийг амлах ёсгүй” хэмээн онцолжээ.

Гэвч эвслийн гаднаас ч шаардлага улам бүр нэмэгдэж байна. Тухайлбал, Германы үйлдвэрчний эвлэлүүдийн холбоо тэтгэврийн хэмжээг нийтэд нь нэмэхийг уриаллаа. Түүнчлэн Германы альтернатив нам хэмээх хэт барууны сөрөг хүчин тус улсын хоёр сая төрийн албан хаагч болон хоёр сая хувиараа ажил эрхлэгчдэд олгодог тэтгэврийн даатгалын хөнгөлөлтийг цуцлахыг шаардав.

Гэхдээ хамгийн гол нь уг мар­гаан урт хугацааны тогт вор той байдлын асуудалтай холбогдож байгаа юм. Германд өнөөгийн тэтгэврийн хэмжээний дундаж нь 45 жил хөдөлмөрлөсний дараах эцсийн орлогын 47.8 хувьтай тэнцдэг. Гэтэл тэтгэврийн өсөлт цалингийн өсөлтөөс доогуур

хурдацтай байгаа учир 2030 он гэхэд дээрх үзүүлэлт 43 хувь болж буурна гэсэн тооцоо гарчээ.

социал демократ намаас то­ми логдсон сайд Нахлес хэлэхдээ 2030 оноос цааш 43 хувийн хэм­жээгээ хадгалж чадвал нийгмийн халамжийн түвшин дээшилнэ гэсэн үг хэмээв.

Харин сангийн сайд Вольганг Шойбле өртөг зардал хэтэрч бол зошгүйг анхааруулаад, 2030 он гэхэд тэтгэврийн насыг одоо гийн 65­аас 67 хүргэж дээш лүүлэх төлөвлөгөөгөө ба­рихын чухлыг онцолсон байна. Меркелийн Засгийн газар тэтгэврийн саналын нарийв­чилсан төлөвлөгөөг сонгуулиас өмнө батлах бодолгүй байгаа. Гэвч эвслийн хууль тогтоогчид сонгогчдод улс төрийн таатай амлалт өгөхийг дэмжлээ. социал демократ намын тэтгэврийн асуудлаарх хэвлэлийн төлөөлөгч Мартин роузманн Financial Times­т ярихдаа “Эвслийн на мууд тэтгэв рийнхнийг мар­таагүйгээ харуулах нь чу хал. Гэхдээ үүний гээ санхүү­жүүлэх боломжтой байх ёстой” гэсэн юм.

Хойд Солонгосын цөмийн зэвсгийг хураах найдвар алга

Германы эрх баригчдын сонгуулийн өмнөх амлалт

өрсөлдөөний хуулийн дагуу шалгах ажил Европын комиссоос энэ чиглэлээр эхлүүлсэн хамгийн том арга хэмжээ. анхны шалгалт 2011 онд эхэлж, тус комисс гурван гол чиглэлээр мөрдөн байцаалт хийсэн. Үүнд, хил дамнасан хийн худалдааны гэрээний нөхцөл, хийн нийлүүлэлтийг дамжуулах хоолойн хөрөнгө оруулалттай уялдуулах болон болгар, Эстон, Литва, Латви, Польш улсуудад шударга бус үнэ тулгаж байгаа зэрэг асуудал багтжээ.

Рошель Топленски, Жаз фарчиОросын аварга компани

асар их торгуулиас зайлсхийх төлөвтэй байгаад балтын орнууд дургүйцэв.

“Газпром” болон Европын холбоо хоёрын хооронд таван жил үргэлжилсэн трастын эсрэг сөргөлдөөнийг ая зүйгээр зохицуулж, их хэмжээний торгууль ногдуулалгүй зах зээлд ажиллах журмыг өөрчлөн шийдвэрлэж болзошгүй байна. Төрийн хөрөнгө оруулалттай Оросын компани Европын холбооны орнуудад байгалийн хий нийлүүлэх нөхцөлийн тухайд брюсселийн шаардлагыг зөвшөөрчээ. Ингэснээр шударга бус өрсөлдөөний төлөө торгууль төлөхөөс зайлсхийж байгаа юм.

Гэвч ийм тохиролцоог Зүүн Европ болон балтын орнууд эсэргүүцэж, хатуу хариуцлага хүлээлгэхийг шаардаж байсан билээ. Уг зөвшилцөл Европын комиссын монополийн эсрэг тэмцэлд эргэлтийн цэг болж магадгүйг шинжээчид онцлов.

Европын холбоонд шинээр BBM©

BBM©

BBM©

ВВМ©

Чарльз кловер, Шерри фэй-ЖюбНХаУ­ын байлдааны дроны

үйлдвэрлэлийг бараг гартаа оруу лаад байгаа компани хөрөнгийн биржид гарахыг эрмэлзэж эхэллээ. Энэ нь тус улсын батлан хамгаалах салбарт хувийн хөрөнгө оруулалт цутгахын дохио болов.

Шэньжэний хөрөнгийн бирж олонд танил бус, үйл ажил­лагаа нь нууцлаг Nanyang Technology компанийг хэдийнэ бүртгэж авчээ. Тус компани энэ зун Хятадын агаар, сансрын нислэг, технологийн компанийн (casc) “Цайхун” хэмээх цуврал загварын дрон үйлдвэрлэдэг салбарыг чимээгүйхэн өөрийн болгож эхэлсэн талаар хоёр ч эх сурвалж мэдээлж байна.

Худалдан авах ажиллагаа дуусмагц Nanyang компани нэрээ өөрчилж, бирж дээр хувьцаагаа арилжиж эхэлнэ. Дрон үйлдвэрлэгчийн шинэ нэр хараахан тодроогүй. Тус компани цэргийн зориулалттай дроноос гадна Ойрх дорнод, африкийн орнуудад нэн шаардлагатай агаар, гадарга ангиллын пуужин ч үйлдвэрлэнэ. Хэний эсрэг ашиглах гэж байгаа нь тодорхой бус учраас эдгээр улсад цэргийн дрон нийлүүлэхээс аНУ татгалзжээ. Эдүгээ Хятадад үйлдвэрлэсэн байлдааны дроныг Ирак, йемен, Нигери улсад болж буй зэвсэгт мөргөлдөөнд ашиглаж байгаа юм.

Тус компани хувьцаагаа биржид гаргах гэж байгаа нь санаанд оромгүй зүйл боллоо. casc мягмар гарагт түүхэндээ анх удаа хэвлэлийн хурал зохион байгуулж, Хятад сэтгүүлчид болон өрнөдийн мэдээл лийн хэрэгслийг ерөнхий инженертэйгээ уулзуулав. Мөн сэтгүүлчдэд дадлагажуулах төвөө сонирхуулжээ. Дадлага­жуулах төвийн компьютерийн дэлгэцэн дэх симуляц дүрсээс харахад шинэ компанийн бүтээгдэхүүнийг борлуулах зах зээл тодорхой. Ойрх дорнодын дал мод эмжсэн цөлийн дундах алан хядагчдын хуаранд байр­ласан хэт даврагчид бөмбөг тэслэх аргад суралцаж буй нь дэлгэцнээ харагдана.

бНХаУ­ын хамгийн гүйл­гээтэй дрон нь cH­4 загвар. Уг загвар гадна хийцийн хувьд аНУ­ын зэвсэгт хүчинд өргөн ашигладаг, general atomics компанийн MQ­9 Reaper­тэй тун төстэй. “Шууд хуулбар биш ч, маш ойролцоо загвар. санаанд­

Барни Жопсонардчилсан намаас нэр

дэвшигчтэй холбоотой цахим шуудангийн хэрэг хатагтай Клинтонд гай тарьж болзошгүйг гол зөвлөх нь байсан эрхэм сэрэмжлүүлж байна.

сонгуульийн өдөр болоход ердөө хоёр долоо хоног хүрэхгүй хугацаа үлдээд байхад хатагтай Клинтон бүгд найрамдах намаас өрсөлдөгч Дональд Трампаас давуугаа харуулсаар. Гэвч саяхан WikiLeaks­т тавигдсан цахим захидлууд нь хатагтай Клинтоны шийдвэр гаргах чадвар, үнэнч шударга занд эргэлзээ төрүүлж, нэр хүндэд нь цохилт болж мэдэхээр байна.

“Энэ хүний зарим дадал гай тарьж мэдэхээр байгааг надаас илүү гадарлах хүн байхгүй” хэмээн Клинтоны итгэмжит туслах байсан Нира Танден захидалдаа бичжээ. Хувийн имэйл сервер ашиглах бүртээ уучлал гуйх ч дургүй хатагтай Клинтоны буруу зуршлыг засахаар Нира Танден, сонгуулийн кампанит ажил эрхэлсэн удирдагч хоёр чармайлт тавьсаар өдий хүрчээ.

“бид алдаа дутагдлыг нь засч залруулах ажил их хийсэн. Дутагдлын ихэнх нь

Туслахуудаа айлгадаг клинтоны зуршил

сонгуулийн аянаас өмнөх үед хамаатай. Гэтэл энэ хүний хувийн зуршлыг засахад бүр ч илүү хийх шаардлагатай юм байна” хэмээн сонгуулийн кампанит ажлынх нь удирдагч Жон Подеста бичжээ.

Дээр өгүүлсэн хоёр эрхмийн 2015 оноос хойш харилцсан захидлууд нь өрсөлдөгчөө шийдвэр гаргах чадваргүй хэмээн үзсэн ноён Трампын тайлбартай уялдаатай. Энэ сард болсон хоёр дахь мэтгэлцээний үеэр ноён Трамп ардчилсан намаас нэр дэвшигчийг “Дэндүү муу шийдвэр гарга­даг” хэмээн үнэлсэн юм. Хатагтай Клинтон Төрийн нарийн бичгийн дарга байхдаа Ойрх дорнодтой холбогдуулан гаргасан шийдвэрүүд болон аНУ­д цагаачлалыг дэмжих бодлого баримталдаг явдлыг нь тэрбумтан эш татжээ.

Хатагтай Клинтоны хуучин өрсөлдөгч берни сандерс хүртэл ижил бодолтой байсныг бүгд найрамдах намаас нэр дэвшигч дурдахаа мартсангүй. Вермонт муж улсаас сенатын гишүүн болсон сандерс бүр дөрөвдүгээр сард хатагтайг “Үнэлэлт өгөх чадварын хувьд яах аргагүй учир дутагдалтай”

хэмээн мэдэгдэж байлаа.ардчилсан намын дэмжигч­

дийн дунд аян өрнүүлэхээр хатагтай Клинтон лхагва гарагт Флорид муж улсад хүрэлцэн очсон. RealclearPolitics­ийн судалгаагаар тус муж улсад өрсөлдөгчөөсөө дунджаар 3.1 хувийн илүү дэмжлэгтэй яваа хатагтай Клинтон давуу байдлаа нийт аНУ­ын хэмжээнд ч хадгалж үлдэхээр чармайж байна.

Төрийн нарийн бичгийн даргын хуучин хувийн имэйлээ сервер нууцаар ашигладаг Клинтоны дадалд зөвлөхүүд нь дургүйцэж байсныг дээрх цахим захидлууд баталж өглөө. Эдгээр захидал ил болсон нь аНУ­ын иргэдийн дунд хатагтай Клинтоныг шударга бус хүн хэмээн үнэлэх явдлыг гааруулж мэдэхээр байгааг саяхны судалгаа харуулсан юм.

Хувийн имэйл серверт халдсан хэрэг нийтэд ил болсон 2015 оны гуравдугаар сард бичсэн захидалдаа ноён Подеста хатагтай Клинтоны хувийн өмгөөлөгч болон Төрийн департаментын хоёр туслах нь “бодит баримттай хэргийг анзаарахгүй төлөвтэй байгаа”­г бичиж байжээ.

Хатагтай Клинтон хувийн имэйл сервер ашигласан хэрэгтээ өгсөн тайлбарт нь аНУ­ын сонгогчдын 60 хувь дургүйцэж байгаа нь мягмар гарагт аBc News­ээс явуулсан санал асуулгаар тодорхой болсон. Энэ жил хатагтай Клинтон хийсэн хэрэгтээ албан ёсоор бүрэн уучлалт гуйх ёстой. Уучлалт гуйх хугацаа хэт оройтлоо хэмээн ардчилсан намын зарим зүтгэлтэн ч шүүмжилж байна.

“К линтонд хүмү үстэй харилцах, ярилцлага өгөх чадвар байхгүй байгаа нь харамсалтай. Энэ бүхэн нь үнэнч шударга байдал гэхээсээ илүү түүний хувийн онцлогтой хамаатай болов уу” хэмээн хатагтай Танден 2015 оны наймдугаар сард ноён Подестад бичиж байжээ.

Клинтоны кампанит ажлыг зохион байгуулагчид нийтэд ил болсон захидлын талаар тайлбар өгөхөөс татгалзсан юм.

Гэхдээ ОХУ­аас зохион бай­гуулсан хууль бус халдлагаар хулгайлагдсан материалуудыг зориудаар гуйвуулж янзал сан хэрэг хэмээн зохион бай гуу­лагчид мэдэгдэж байна.

Хятадын дрон үйлдвэрлэгч "томорлоо"

гүй тохиолдол гэж хэлмээргүй л байна” хэмээн Вашингтон дахь New america Foundation­ийн байлдааны дроны мэргэжилтэн Питер сингер өгүүлэв.

Уг загварыг аль улсад экс пор толдог талаар casc тайлбарласангүй. Юутай ч 10­20 орчим хэрэглэгчтэй тухайгаа хэвлэлийн хурал дээр төлөөлөгч нь дурдлаа. “сН­ийг ихэвчлэн IsIs болон зэвсэгт босогчидтой тэмцэхэд ашиглаж байгаа” хэмээн “Цайхун” дроны ерөнхий инженер Ши Вэнь тайлбарласан юм. Тэрбээр хятад дроныг ядуу, дунд орлоготой хөгжиж буй орнуудад голчлон нийлүүлдэг талаар нэмж өгүүлсэн юм.

америкийн байлдааны зориулалттай дроны экспортод Вашингтон чанд хяналт тавь­даг. Харин бНХаУ дроноо Египет, Нигери, саудын араб, Пакис тан, Ирак зэрэг улсад нийлүүлж байна. Эдгээр улсын зарим нь дрон худалдан ава­хаар аНУ­д хүсэлт тавьсан ч татгалзсан хариу сонссон юм. Пакистан чуудын хөгжүүлж буй байлдааны дроны хөтөлбөрт ч хятадууд технологийн тусламж үзүүлдэг гэсэн хардлага их.

бНХаУ­ын батлан хамгаалах салбарт хамаатай компаниудын хувьд хөрөнгийн бирж дээр нийтэд нээлттэй бүртгүүлэх нь тийм ч ховор үзэгдэл биш. Хятадын хөлөг онгоц үйлдвэр лэх төрийн корпораци (cssc), агаарын нислэгийн үйлдвэрлэлийн корпораци (aIcc) зэрэг тус улсын батлан хамгаалах салбарын тэргүүлэх 10 группийн харьяа 70 гаруй салбар компани хөрөнгийн биржид бүртгэлтэй. Эдгээр компанийн ихэнх нь батлан хамгаа лах салбарт үл хамаарах бизнес эрхэлдэг. Цэргийн зориулалт тай нарийн технологи хөгжүүлэх ажил эрхэлдэг компани бүр ч цөөн.

Энэ удаа онцгой нууц техно­логи хөгжүүлэгч компанийн хувьцааг нээлттэй арилжих гэж байгаа нь батлан хамгаалах салбарт бээжин хувийн хөрөнгө оруу лалтыг дэмжихээр шийдсэний илрэл. алсдаа Хята­дын батлах хамгаалах салбарын зарим гол гэрээлэгчийг аажимхан хувьчлахад хүргэх энэхүү арга хэмжээ нь бээжин аНУ­ын цэрэг аж үйлдвэрийн цог цолборыг хуулбарлаж бай­гааг харууллаа хэмээн шинжээ чид тайлбарлав.

Питер кэмпбелВест Мидлэндс гүнлэгийн

Ко вентри хотын гудамжаар давхиж яваа цэнхэр өнгөтэй Ford Focus бусад машинаас ялгараад байхаар онцгой зүйлгүй. Утааны яндангаас цухуйх зузаан төмөр хийц л уг машины онцлог гэрчилнэ. Төмөр хийц дотор утаа хэмжих зориулалттай нарийн төхөөрөмж байрлуулжээ.

Ирэх оноос Европын хол­бооны улсуудад борлуулах бүх шинэ загварын машинаас бодит нөхцөлд ялгарч буй хорт хийн найрлагыг ийм аргаар хэмждэг болно. Лабораторын тур шилтаар тодорхойлдог хорт утааны хэмжээ зам дээр хийсэн хэмжилтээс зөрдөг явдлыг багасгаснаар дахин Volkswa­gen­ий хэрэг дэгдэхээс сэргийлэх боломжтой.

Лабораторын хэмжилт хий дэг техникийн нөхцөлийг Volks­wagen компани мэдэж байлаа. Иймд машиныг лабо раторид турших гэж байгааг “ойлгон”, хөдөлгүүрийн ажил лагааг заагдсан шаардлагад нийцүүлэн өөрчилдөг программ хангамжийг тус компанийн инженерүүд

Мэхлэх боломжгүй сорилбодож олсон юм. Ингэж байгаль, цаг агаарын зэрэг урьдчилан таамаглах аргагүй нөхцөлд, шууд зам дээр хэмжилт хийдэг болчихвол тестийг “мэхлэх” боломжгүй болно.

“Зөв зүйтэй арга хэмжээ” хэмээн Мидлэндс дахь Mi­ra тестийн төвийн бизнес эрхэлсэн менежер ричард адамс үнэлсэн юм. Жилийн өмнө тус төвийг Японы нарийн тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэгч Horiba компани худалдаж авчээ. Ковентри хотын гаднах, уудам талбай бүхий байгууламж нь Их британид шинээр ажиллах нарийн хэмжилтийн төвүүдийн нэг болох учиртай. Mira компани 2015 оны санхүүгийн тайлангаа гаргаж амжаагүй ч 2014 оны тайлан 46 сая фунт стерлингийн ашигтай гарсан юм.

автомашин үйлдвэрлэгчид Mira болон ижил төрлийн үйлчилгээ эрхэлдэг төвүүдэд төлбөр төлөн шинэ загвараа хот, хөдөөгийн ердийн болон хурдны замаар 90 минут давхиулж хэмжилт хийлгэх үүрэгтэй. Хэмжилтийн дүнг лабораторын тестийн дүнтэй харьцуулж

шалгадаг болно.Эхний ээлжинд бодит

нөх цөл дэх тестийн дүн лабораторынхоос 110 хувиар зөрж болохыг Европын холбоо зөвшөөрч байгаа. Харин 2020 он гэхэд энэ зөрүү 50 орчим хувь болох ёстой. Энгийн хүнд энэ зөрүү хэт их санагдаж магадгүй. Volkswagen­ий автомашинууд аНУ­д тогтоосон албан ёсны хязгаараас 40 дахин их хорт утаа хаяж байсныг харгалзан үзвэл дээрх нь бага тоо юм.

бодит нөхцөлд хэмжилт хийх санал өнгөрсөн онд Volkswa­gen­ий хэрэг дэгдэхээс өмнө ч гарч байлаа. Харин Герман үйлдвэрлэгч уг саналыг ажил хэрэг болгох явцыг хурдасгав. Ийм тестийн техникийн нөхцөлийг урьдчилан тооцоолох боломжгүй учраас “аргалаад өнгөрч дийлэхгүй” хэмээн тус төвийн менежерүүд тайлбарлав.

“Яг ижил жолоодлого гэж байдаггүй. Тухайн жолооч тодорхой нэг машиныг нэг замаар 100 удаа жолоодож давхилаа гэхэд ялгаатай 100 дүн гардаг учиртай” хэмээн тус төвийн захирал алан Вилбартон өгүүллээ. Тестийн

хэмжилтийн дүнг баталгаатай болгох зорилгоор машинуудыг хэд хэдэн удаа туршиж шалгана. Хэвийн дүн гаргах үүднээс агаарын температур, турших хугацаа зэрэгт ягшсан нарийн шаардлага тавьдаг байсан явдлыг зогсоожээ.

Машин д су у ри л у улах хэмжилтийн төхөөрөмж 200 мянга орчим фунт стерлингийн үнэтэй. Тестийн төвийн нийт үнэ хоёр сая орчим фунт стерлинг. Энэ нь ийм төрлийн хэмжилт хийдэг төвүүдийн хувьд тийм ч их тоо биш. Гэхдээ Mira­гийн

тестийн төв нь хэмжилт хийхэд шаардлагатай бүх төрлийн зам харгуйд байрлаж байгаа тул өрсөлдөгчөөсөө давуу. “Хэмжилт хийлгэх үйлчлүүлэгчээ суулгаад хол давхих хэрэггүй” хэмээн ноён адамс тайлбарласан юм.

Хүлэмжийн хийн ялгарлыг бууруулах ажил эрчимжиж байгаатай уялдан дэлхийн бусад бүс нутагт ч ижил төрлийн хэмжилт хийх шаардлага тавих боллоо. Үүний ачаар Mira шиг компаниудад Их британийн хэмжилтийн технологийг экспортлох таатай боломж бүрдэж

байна. “Европ тивд шинэ журам хэрэгжүүлэх явц ид дундаа орлоо. Энэтхэг, Өмнөд солонгос, Хятад зэрэг дэлхийн бусад улс ч өөрийн гэсэн зохицуулалтыг яаралтай хэрэгжүүлэх хэрэгтэй” хэмээн адамс өгүүлэв. Тэрбээр “Тавигдах олон төрлийн шаардлагыг нэг мөр болгон стандартчлах нь тун хүнд ажил. Чиглэл үүсгэж, сорилийн багц боловсруулан, үр дүнг нь баталгаажуулах ёстой. Энэ бүхэнд бидний хэрэг гарна” хэмээн тайлбарласан юм.

Вест Мидлэндс гүнлэгийн Ко-вентри хотын

гудамжаар давхиж яваа

цэнхэр өнгөтэй Ford Focus

бусад машинаас ялгараад

байхаар онцгой зүйлгүй.

ВВМ©

11

Эдийн засаг

ЗасГИйН ГаЗрыН МЭДЭЭ

» дЭд БҮТЭц

32 Төсөл. Эдийн засгийн коридорын хүрээнд нийт 32 төсөл хэрэгжинэ. Үүний 13 нь дэд бүтцийн, 8 нь төмөр замтай холбоотой гэж салбарын яамнаас онцоллоо.

» дУУдлАГА ХУдАлдАА

83.5 Сая юань. Монголбанкинд гадаад валютын дуудлага худалдаагаар арилжааны банкуудаас 2356-2372.30 төгрөгийн ханшаар 52.1 сая ам.доллар, 344.53-348.61 төгрөгийн ханшаар 83.5 сая юань худалдан авах санал ирүүлэв. Төв банк 344.53 төгрөгийн хаалтын ханштайгаар 83.5 сая юанийг нийлүүллээ.

» ЭрЧИМ ХҮЧ Нийслэлийн Сонгинохайрхан дүүрэгт “Моннаран 10 МВт нарны цахилгаан станц”-ын төсөл хэрэгжиж байна. Төслийн эхний ээлж буюу 2.3 МВт-ын нарны цахилгаан станц ирэх сард ашиглалтад орох бол 7.7 МВт-ыг ирэх оны наймдугаар сард хүлээлгэж өгөхөөр байгааг Эрчим хүчний яамнаас мэдээллээ.

» ХӨдӨӨ Аж АХУй

2.1 Мянган тонн. Ургац хураалтад шаардагдах зургаан мянган тонн шатахууныг 50 хувийн урьдчилгаатай зээлээр олгох шийдвэрийн хүрээнд 475 аж ахуйн нэгж, иргэнд 2.1 мянган тонн шатахууныг хөнгөлөлттэй үнээр гэрээ байгуулан олгожээ.

» ХӨрӨнГИйн ЗАХ ЗЭЭлҮнэт цаасны зах зээл дээрх гадаадын хөрөнгө оруулагчдын арилжаанд оролцох хувь хэмжээ 2012 оноос тасралтгүй буурч байна.

» дААТГАл

7.4 Хувь.Даатгалын салбарын нийт хураамжийн орлогын эхний хагас жилийн үзүүлэлтүүд 2011 оноос тасралтгүй өсөлттэй байсан бол 2016 оны хоёрдугаар улиралд 61.1 тэрбум төгрөг болж, 7.4 хувиар буурав.

» дЭлХИй

50Хувь. Автомашин үйлдвэрлэгч “Ford” компанийн ашиг 50 хувиар буурсан тул үйлдвэрлэлээ танахаар төлөвлөж байна.

» САнХҮҮГИйн Толь Зах зээлийн захиалга-Market order-Хөрөнгийн бирж дээр сонгосон хувьцаагаа тухайн үеийн зах зээлийн үнээр худалдан авах захиалга. Энэ захиалгын үед хувьцааг худалдах, худалдан авах үнэд ямар нэгэн хязгаарлалт байхгүй учраас брокер хөрөнгө оруулагчийн захиалгыг биелүүлэх боломж маш өндөр юм.

ЗГМ ТОвЧХОН

2016.10.28, баасаН ~ №227 (505)

АНУ, доллар 2363.10

Евро 2578.14

Япон, иен 22.59

ОХУ, рубль 37.46

БНХАУ юань 348.66

БНСУ вон 2.07

вАЛЮТыН ХАНШ

Хадгаламж, зээлийн хоршоод зах зээлд алдсан нэр хүндээ эргүүлэн олохоор зорьж байна

Б.Баяртогтох@bayartogtokhZGM

Монголд хадгаламж,

зээлийн хоршоод үүсч хөгжөөд 20 жил болж байна

Хадгаламж, зээлийн хор­шоодын уналт төгсгөл болж, сэргэлт нь хөгжлийн дараагийн үе шатаа тодорхойлж байна. Түүхэн хугацаандаа амаргүй хямралт байдалтай нүүр тулж ирсэн ч сорилтыг давж гарч чадсан нь энэ. Дотоодын нийт бүтээгдэхүүний 0.96 хувийг эзлэх хадгаламж, зээлийн хоршоодын нийт актив энэ оны хоёрдугаар улирлын байдлаар 0.16 хувиар өссөн байна. Нийт активын хэмжээ нь 105.4 тэрбум төгрөгт хүрчээ. Энэ нь өнгөрсөн онтой харьцуулахад 23.1 хувиар нэмэгдсэн үзүүлэлт болж байна.

Хадгаламж, зээлийн хоршоо­дын талаарх олон нийтийн ойлголт харилцан адилгүй. Тиймээс зах зээлд гарч байсан сөрөг жишээгээр санхүүгийн энэхүү бүтцийг бүхэлд нь дүгнэх хандлага түгээмэл. Хадгаламж, зээлийн хоршоод зах зээлд алдсан нэр хүндээ эргүүлэн олохоор зорьж байна. Тоймлон хэлбэл, зах зээлд байр сууриа өргөжүүлэхээр мэрийж байгаа салбар доторх салбар. Энэ бичил салбарыг бүрдүүлэх хадгаламж, зээлийн хоршоодын нийт зээлийн хэмжээ 81.1 тэрбум төгрөгт хүрсэн. Энэ нь өнгөрсөн онтой харьцуулахад 14.6 хувиар өсчээ.

Хадгаламж, зээлийн хоршоо­дын зээлийн хэмжээ өсөхөд гишүүдийн тоо жилийн дотор 14.5 хувиар өссөн нь голлох нөлөө үзүүлсэн байна. Хор шоодын актив хөрөнгө сүүлийн 10 жилийн хугацаанд тасралтгүй нэмэгдэх болсон. Улсын хэмжээнд санхүүгийн зохицуулах хороонд бүртгэлтэй 277 хоршоо тусгай зөвшөөрлийн хүрээнд үйл ажиллагаа явуулж байгаа аж. Үүний 65 хувь нь нийслэлд, үлдсэн хувь нь орон нутагт төвлөрчээ.

Эдийн засгийн өсөлт саарч байгаатай холбоотойгоор хоршоодын гишүүдийн орлогын

Уналтаас өсөлт рүү

эх үүсвэр тасалдах, буурах хүндрэл тулгарч буй. Энэ нь чанаргүй зээлийн хэмжээ өсөхөд нөлөөлж, олгогдсон зээл хугацаандаа төлөгдөхгүй байх нөхцөл үүсэж байгаа тул хоршоод зээлийн шалгуураа өндөрсгөх болов. Үүнээс гадна Монголбанк мөнгөний бодлогын хүүгээ 4.5 хувиар нэмэгдүүлж, 15 хувьд хүргэх шийдвэрийг гаргасан нь зах зээлийн дундаж хүү өсөхөд нөлөөлж байгаа.

УИХ­аас 2011 онд хадгаламж, зээлийн хоршооны үйл ажил­лагааг зохицуулсан, хөгжлийг дэмжсэн бие даасан хууль баталсан. Энэ хуулиар хад­галамж, зээлийн хоршоо нь хадгаламж болон зээлийн үйл ажиллагаанаас гадна санхүүгийн бусад үйлчилгээг эрхлэх боломж бүрдсэн. Хууль эрх зүйн орчин бүрдсэнээр хадгаламж, зээлийн үйл ажиллагаа эрхлэхээс гад­на санхүүгийн түрээсийн үйлчилгээ, төслийн санхүүжилт, цахим төлбөр тооцооны төлөө­

лөгч, даатгалын төлөөлөгч, мөнгөн гуйвуулгын үйлчилгээ, хуримт лалын сан үүсгэх, удирдах зэрэг санхүүгийн үйлчил гээ эрхлэх боломжтой болсон юм. Хоршоодын үйл ажиллагааг зохицуулах эрх зүйн орчин сайжирсан нь энэ.

Монголд хадгаламж, зээлийн хоршоод үүсэж хөгжөөд 20 жил болж байна. Энэ хүрээнд “Хөгжлийн төлөө хамтдаа” уриан дор хоршоодын үндэсний хоёрдугаар форум өнөөдөр болох юм. Чуулганы үндсэн хуралдаанаар хадгаламж, зээлийн хоршоодын хөгжлийн бодлогын асуудлыг хэлэлцэх аж. Хоршоодын үйл ажиллагааны эрсдэлийг бууруулах зорилгоор хоршоодоос олгож байгаа зээлийн талаарх мэдээлийг зээлийн мэдээллийн санд бүрэн хамруулах бодлогыг санхү ү гийн зохицуулах хорооноос баримталж байна. Мөн хоршоодын орлогыг албан татвараас чөлөөлүүлэх асуудлыг шийдвэрлэх, олсон орлогыг гишүүдийн амьжиргаа, нийгмийн үйл ажиллагаанд зарцуулах боломжийг бүрдүү­лэхээр зорьж буй.

санхүүгийн тогтвортой байд лын зөвлөлөөр хоршооны гишүүдийн хадгаламжийг даат галд хамруулах асуудлыг танил цуулж, шийдвэрлэх ажил хүлээгдэж байна. Энэ ажлаас гадна тогтворжилтын сангийн үйл ажиллагааг эх­

лүү лэх шаардлагатай байгаа аж. Дэлхийд 170 гаруй жилийн түүхтэй хоршооллын хөдөлгөөн болох хадгаламж, зээлийн хоршоо 1990­ээд оны дунд үеэс Монголд үүсэж, боги но хугацаанд олноор байгуулагдсан. арваад жилийн хугацаанд буюу 2005 он гэхэд 900­д дөхсөн статистик тоо бий. Энэ үеэс хоршоодын хям рал эхэлж, 2011 он хүртэл үргэл­жилсэн. Одоо ч хадгаламж, зээлийн хоршооны хохирогч болсон иргэд нэлээдгүй байгаа. Тэднээс хохирлоо барагдуулсан нь цөөн.

Хямралын шалтгааныг сан­хүүгийн зохицуулах хорооны Хадгаламж, зээлийн хорооны газрын дарга б.Лхагвасүрэн “санхүүгийн зах зээл дэх хоршооллын хөдөлгөөнийг зохицуулах хууль, эрх зүй, хяналт, зохицуулалтын орчин сул. Иргэдийн дунд хадгаламж, зээлийн хоршооны талаар зөв мэдээлэл, мэдлэг дутмаг. Хоршооны үйл ажиллагаа нь ашгийн төлөө бус, нийгмийн чиг баримжаатай байх сонго дог утгыг дутуу ойлгох, гажуу­дуулах явдал үүссэн. ардчилсан, хамтын удирдлага, хяналттай байх, үйл ажиллагаа нь тэгш шударга, ил тод байх зарчим алдагдсан” хэмээн өгүүлсэн юм.

Харин 2011 онд хадгаламж, зээлийн хоршооны үйл ажил­лагааг зохицуулсан, хөгжлийг дэмжсэн бие даасан хууль

гарснаар өнөөдрийн түвшинд ирээд буйг онцлоод “Зарим хадгаламж, зээлийн хоршоо нь жижиг банк, хөрөнгө оруу лалтын сангийн үйл ажилла гааны хэлбэрт шилжиж, хоршооны удирдлага, үйл ажил лагаа нь зөвхөн анх үүсгэн байгуулсан гишүүдийн гарт төвлөрсөн. Ингэснээр тэдний хязгаарлагдмал үйл ажиллагаанд зориулагдсан санхүүгийн эх үүсвэр татан төвлөрүүлэх, ашиг олох арга хэрэгсэл болсон” хэмээн тэрбээр тодотгосон юм.

С.Батсайхан/ЗГМ©

Дэлхийд 170 гаруй жилийн

түүхтэй хоршооллын

хөдөлгөөн болох

хадгаламж, зээлийн хоршоо

1990-ээд оны дунд үеэс Монголд

үүсэж богино хугацаанд

олноор байгуулагдсан.

» Хадгаламж, зээлийн хоршоодын зээлийн хэмжээ өсөхөд гишүүдийн тоо жилийн дотор 14.5 хувиар өссөн нь голлох нөлөө үзүүлсэн байна.

» Улсын хэмжээнд Санхүүгийн зохицуулах хороонд бүртгэлтэй 277 хоршоо тусгай зөвшөөрлийн хүрээнд үйл ажиллагаа явуулж байгаа аж. Үүний 65 хувь нь нийслэлд, үлдсэн хувь нь орон нутагт төвлөрчээ.

» Монголбанк мөнгөний бодлогын хүүгээ 4.5 хувиар нэмэгдүүлж, 15 хувьд хүргэх шийдвэрийг гаргасан нь зах зээлийн дундаж хүү өсөхөд нөлөөлж байна.

БАНк САНХүү

“Deutsche Bank”-ийн ашиг 256 сая еврод хүрэв

Европын томоохон банкуудын ашиг, орлогын тайлан гарлаа. Тухайлбал, “Deutsche Bank”­ийн ашиг энэ оны гуравдугаар улиралд 256 сая евро болж, шинжээчдийн таамаглаагүй өсөлтөд хүрсэн байна. Энэ нь жилийн өмнө зургаан тэрбум еврогийн алдагдалтай ажиллаж байсантай нь харьцуулахад тун сайн үзүүлэлт болжээ. Тус банкны Гүйцэтгэх захирал Жон Крейн ашигт ажиллагааг сэргээхийн тулд ажлын байранд цомхотгол хийж, ногдол ашиг олголтыг түр зогсоосон нь ашгаа өгсөн гэж шинжээчид үзэж байна.

Гэвч “Deutsche Bank” мор­гейжийн зээлээр баталгаажсан үнэт цаасыг хууль бусаар арилжсан хэрэгтэй холбоо­тойгоор 14 тэрбум ам.долларын торгууль төлөх болсон байна. Иймээс хөрөнгө оруулагчид зардлаа танах үйл ажиллагааны хүрээг улам тэлэхийг шаардаж байгаа юм. Харин “Barclays” банкны ашиг гуравдугаар улиралд 35 хувиар огцом нэмэгд жээ. Тус банкны тогт­мол орлоготой үнэт цаасны арилжааны орлого сүүлийн жилийн дээд хэмжээнд хүрч өссөн байна.

ДЭЛХИйН ЭДИйН ЗАСАГ

Японд гадаадын ажиллах хүчний тоо өсчээН.Номин-Эрдэнэшинжээч

Япон дахь гадаадын ажиллах хүчний тоо сүүлийн найман жилийн хугацаанд бараг хоёр дахин нэмэгдсэн байна. 2008 оны байдлаар 486 мянга байсан гадаад ажилчид өнгөрсөн оны эцсийн байдлаар 908 мянгад хүрсэн гэж Японы Хөдөлмөрийн яамнаас мэдээллээ. Японд хүн амын насжилттай холбоотой ажиллах хүчний тоо буурч байгаа.

Тиймээс хилийн чанадын ажилчдын тоог нэмэгдүүлэх бодлого баримталж байгаа юм.

Гэхдээ тус улс түр ажиллах мэргэжилгүй ажилчдын тоог нэмэгдүүлэхэд түлхүү анхаарч байгаа ажээ. Тиймээс ажиллах хүчний дутагдалд орсон үйлдвэрүүдэд ажиллуулахаар таван жилийн хугацаатай виз олгох болсон байна. Мөн "Токио­2020" зуны олимпийн бүтээн байгуулалтад оролцох ажилчид шаардлагатай байгааг Японы Хөдөлмөрийн яамнаас мэдэгджээ.

үйЛДвЭРЛЭЛ

Арилжааны банкууд 723 тэрбум төгрөгийн зээлийг ЖДү-т олгожээ

М.Дэлгэрмаашинжээч

арилжааны банкууд энэ оны гуравдугаар улирлын байдлаар улсын хэмжээнд 42.6 мянган жижиг, дунд үйлдвэрт зээл олгоод байгааг Монголбанкны ээлжит тайланд тодотгожээ. Зээлийн нийт хэмжээ 723 тэрбум төгрөгийг даваад байгаа аж.

Энэ удаад зээлийн үлдэгдэл улирлын эхний дүнгээс 25 тэрбум төгрөгөөр буурсан дүнтэй байна. Эргэн төлөгдөх

хугацааны хувьд салбарын онцлогоос хамаараад дийлэнх зээлийн хэмжээг богино хугацаатай олгодог. Нийт хэвийн зээлийн дүнгээс 83 хувь болох 491.9 тэрбум төгрөгийг 1­5 жилийн хугацаатайгаар олгосон бол есөн хувийг нэг жил хүртэлх хугацаанд, харин үлдсэн хувийг таваас дээш жилийн хугацаанд олгосон байна.

Харин хэвийн эргэн төлөлттэй буюу хугацаандаа байгаа зээл жижиг, дунд үйлдвэрлэлийг чиглэсэн нийт зээлийн дүнгийн 81 хувь болох 590.5 тэрбум

төгрөгтэй тэнцжээ. Хугацаа хэтэрсэн зээл 45.1 тэрбум төгрөгийн дүнтэй буюу нийт олгосон зээлийн зургаан хувьтай дүйцэж байна. Харин 90­ээс дээш хоног зээлийн төлөлтөө хийгээгүй муу зээлийн хэмжээ таван хувийг эзэлж байгаа аж. Нийт дүнгээр 41.2 тэрбум төгрөгийн дүнтэй байна.

Жижиг, дунд үйлдвэрийн зээлийн эргэн төлөлт саатахгүй цаг хугацаандаа төлөгдөх нь дараа гийн төслийг санхүү жүү­лэх эх үүсвэр болж байна.

С.Батсайхан/ЗГМ©

Эдийн засаг

12 ЗасГИйН ГаЗрыН МЭДЭЭ 2016.10.28, баасаН ~ №227 (505)

“Мөчлөг сөрсөн мөнгөний бодлого болжээ”

Хөрөнгийн зах зээлийн шинжээч Ч.Эрдэнэдалайтай ярилцлаа. Тэрбээр “Эдийн засгийн хямралыг хохирол багатайгаар даван туулахад мөнгөний бодлого чиглэж байна” хэмээн ирэх жилийн мөнгөний бодлогыг тодотгов.

-Төрөөс ирэх онд баримтлах мөнгөний бодлогын үндсэн чиглэлийн төслийг УИХ хэлэлцэж байна. Та 2017 оны мөнгөний бодлогын төсөлд ямар дүгнэлт өгч байгаа вэ?

-эрсдэлийг урьдчилж тоо-цоол сон нь өмнөх жилүүдийн мөнгөний бодлогоос ихээхэн ялгарч байна. дунд болон урт хугацаанд эдийн засгийн тогтвортой өсөлтийг хангахад гол чиглэ лийг баримталж байгаа нь зөв алхам болжээ. Ялангуяа, мөчлөг сөрсөн мөнгөний бодлого болсон. энэ утгаараа эдийн засгийн нөхцөл байдлыг сайжруулахад голлох үүрэг гүйцэтгэхээр байна. Тодруулбал, эдийн засгийн хямралыг хохирол багатайгаар даван туулахад мөнгөний бодлого чиглэж байгаа нь анхаарал татлаа.

-Эдийн засгийн өсөлт саар-сан хэвээр байна. Ирэх оны мөнгөний бодлого эдийн засгийн өсөлтийг дэмжих боломжтой юу?

-эдийн засгийн тогтвортой өсөлтийг бий болгох зорилтыг 2017 оны мөнгөний бодлого дэвшүүлж байна. манай улс

өнгөрсөн хугацаанд эдийн засгийн хэт өндөр өсөлтийн хойноос хөөцөлдсөн. мөчлөг сөрөх бус, дагасан нь алдаа болсон. үүний сөрөг нөлөө эдийн засагт мэдрэгдэж байна. эдийн засгийн өсөлт огцом газардсан. Тиймээс тогтвортой өсөлтийг чухалчлах нь зөв. монголбанк одоогийн нөхцөл байдлыг тогтворжуулахад төвлөрч ажиллахаар харагдаж байгаа.

сагсанд багтсан. Энэ нь манай улсын эдийн засагт хэрхэн нөлөөлөх вэ?

-хоёр улсын гадаад худалдаа, эдийн засагт эерэг нөлөө үзүүлнэ гэж харж байна.

-“Оюутолгой” төслийн гүний уурхайн бүтээн байгуулалт гадаадын шууд хөрөнгө сэргэхэд болон эдийн засаг хямралаас гарахад хэр бодитой нөлөө үзүүлж чадах вэ?

-ирэх онд эдийн засаг энэ оныхоос илүү өсөлттэй гарахад “оюутолгой” төслийн гүний уурхайн бүтээн байгуулалт нөлөөлж байгаа. үүнийг азийн хөгж лийн банк болон дэлхийн банк өөрсдийн гаргасан тайлан, судалгаандаа дурдсан. эдийн засаг сэргэхэд, хөрөнгө оруулагчид монголд эргэн ирэхэд төслийн хоёр дахь шат голлох үүрэг гүйцэтгэх болов уу.

-Хэрэглээний үнийн индекс хоёр сар дараалан хасах утгатай гарсан. Энэ байдлыг та хувьдаа юу гэж харж байгаа вэ?

-иргэдийн худалдан авалт муудах хэрээр худалдаа, үйлчил-гээний салбар агшиж байна. энэ нь инфляци хасах утгатай гарахад хүргэж буй. эдийн засаг аажмаар сэргэхэд энэ байдал нааштай эргэх нь дамжиггүй. Төсвийн алдаг дал буурч, мөнгөний бодлого зөөл рөх явцад нөхцөл байдал алгуур хэвийн түвшинд ирэх боломжтой.

БАйР СУУРЬ

төсвийн алдагдал нэмэгдэж, зардал тэлсэн. эдийн засаг агшиж байгаа энэ үед орлогын төсөөллөө бодитой гаргах нь чухал. Төсвийн алдагдлыг зохистой түвшинд, байгаа боломжийн хэрээр цаашид бууруулах хэрэгтэй. энэхүү зорилт хангагдсанаар мөнгөний бодлогын хүүг бууруулах нөхцөл бүрдэнэ. Төсвийн шинэчлэлийг үргэлжлүүлэх ёстой. мөнгөний бодлого одоогийн нөхцөлд хатуу байхаас өөр сонголт алга.

-Ирэх оны төсвийн төсөлд ам.долларын ханшийг 2250 төгрө гөөр тооцсон байна. Монгол банкны зарласан хан-шаар ам.доллар 2348 төгрөгтэй тэнцлээ. Та зах зээлийн шинжээ чийн хувиар ханшийн цаашдын төлөв байдлыг хэрхэн таамаглаж байна вэ. Ханшийн эрсдэлийг бууруулахад ямар арга хэмжээ авах нь зохистой вэ?

-ханшийн төлөв байдлыг урьдчилж хэлэхэд туйлын бүрхэг байна. эдийн засгийн нөхцөл байдлаас шалтгаалж ирэх он хүртэл ам.долларын ханш өсөлттэй хэвээр байх дүр зураг ажиглагдаж байгаа. хөрөнгө оруулагчид болгоомжилсон хэвээр байна. эдийн засагт ам.долларжилт ихээр явагдаж, ам.долларын хадгаламж, харил-цах байнга өсөх болсон. энэ нь валют, тэр тусмаа ам.долларын эрэлтийг зах зээлд нэмэгдүүлж байна. ингэснээр ханш чангара-хад нэг талаар нөлөөлж байгааг үгүйсгэхгүй. Засгийн газар ямар сонголт хийхээс хан шийн цаашдын төлөв тодорхой логдох магадлал өндөр байна. Тодруул-бал, оУВС-гийн хөтөлбөрт хамрагдах, эсвэл гадаад зах зээлд бонд босгохоос энэ байдал шалтгаална.

-Юань Олон улсын валютын сангийн нөөцийн валютын

Эрсдэлийг урьдчилж тоо цоол сон нь өмнөх жилүүдийн мөнгөний бодлогоос ихээхэн ялгарч байна. Дунд болон урт хугацаанд эдийн засгийн тогтвортой өсөлтийг хангахад гол чиглэлийг баримталж байгаа нь зөв алхам болжээ.

Б.Ганбаяр / ЗГМ©

Мөчлөг сөрөх бус, дагасан нь алдаа болсон

бод лого хоорондоо хэрхэн уялдаж байна вэ. Төв банкны зүгээс мөнгөний бодлогын орон зайг тэлэхийн тулд төс вийн алдагдлыг бууруулах шаард-лагатай байгааг хэлж байсан. Та үүнтэй санал нийлэх үү?

-Төсвийн алдагдлыг бууруулах шаардлага тулгарч байгаа. Тиймээс ирэх оноос төсвийн алдагдал эрс багасах байх гэж харж байна. Өнгөрсөн хугацаанд

Хөрөнгийн биржийн индекс 1.07 хувиар буурав

99903584, 99903581

MSE ALL

Монголын хөрөнгийн бирж пүрэв гарагийн үнэт цаасны арилжаагаар нэг, хоёр болон гуравдугаар ангилалд бүртгэл­тэй 15 хувьцаат компа нийн нийт 19,273 ширхэг хувьцаа арилжжээ. Энэ өдөр хөрөн­гийн биржийн индекс 782.76 нэгж болж1.07 хувиар буу рав. Ингэснээр зах зээлийн үнэлгээ 1.33 их наяд төгрөгт хүрчээ.

Үнэт цаасны үнэлгээ нь тухайн улсын үнэт цаасны зах зээлийн хөгжлийг харуулдаг

үзүүлэлт юм. Монголын үнэт цаасны зах зээлийн үнэлгээ нь хөрөнгийн биржид бүртгэлтэй компани тус бүрийн зах зээлийн үнэлгээний нийлбэртэй тэнцүү.

Эдийн засгийн өнөөгийн нөхцөл байдал хүндхэн байгаа нь дотоодын үнэт цаасны зах зээлд сөргөөр нөлөөлж байна. Монголын хөрөнгийн биржээс уламжлал ёсоор “Хөрөнгийн зах зээлийн нээлттэй өдөрлөг”­ийг өнөөдөр зохион байгуулж буй.

мОнгОлд үйл аЖиллагаа Явуулдаг гадаад КОмПаниуд

ТҮҮХИй Эд

НЭР СИМБОЛ НЭГЖ ХАНш ($) ӨӨРЧЛӨЛТ % ОГНОО

АЛТНЫ СПОТ XAU унци 1268.78 +0.4% 10/25/2016

ЦАГААН АЛТ PLA унци 948.8 +1.03% 10/25/2016

МӨНГӨ SIA унци 17.71 +0.6% 10/25/2016

ЗЭС (COMEX) HGA фунт 212.85 +1.7% 10/25/2016

ТӨМРИЙН ХҮДЭР TIOA тонн 56.74 +0.25% 10/25/2016

WTI ТОС CLA баррель 50.71 +0.38% 10/25/2016

БРеНТ COA баррель 51.55 +0.17% 10/25/2016

БеНЗИН XBA 150.09 -0.19% 10/25/2016

БАЙГАЛИЙН ХИЙ NGA Mmbtu 2.875 +1.55% 10/25/2016

НҮҮРС (NYMEX) QZA тонн 40 -1.23% 10/25/2016

НҮҮРС (NEW CASTLE) XWA тонн 93.45 -0.32% 10/25/2016

ЭЛСЭН ЧИХЭР SBA фунт 0.231 -0.3% 10/25/2016

БУДАА RRA центнер 10.17 +0.64% 10/25/2016

БУУДАЙ WA бушель 402.5 +0.06% 10/25/2016

КАКАО CCA тонн 2627 -0.57% 10/25/2016

КОФе KCA фунт 1.579 +1.15% 10/25/2016Энэхүү ханшийн мэдээлэл нь хүснэгтэд заасан өдрийн 15 цагийн байдлаарх дүн тул үүнээс хойш өөрчлөгдсөн байх боломжтой.

▲

▲

▲

▲

▲

▲

▲

▼

▲

▼

▼

▼

▲

▲

▼

▲

НЭР СИМБОЛ ХАНш (нэгж) ӨӨРЧЛӨЛТ ӨӨРЧЛӨЛТ % ОГНОО

NASDAQ COMPOSITE CCMP 5309.828 +52.43 +1% 10/25/2016DAX INDEX DAX 10814.37 +53.2 +0.49% 10/25/2016TORONTO STOCK EXCHANGE SPTSX 14923.01 -16.03 -0.11% 10/25/2016S&P/ASX 200 AS51 5442.828 +34.34 +0.63% 10/25/2016S&P 500 INX 2151.33 +10.17 +0.47% 10/25/2016SHANGHAI COMPOSITE SHCOMP 3131.938 +3.69 +0.12% 10/25/2016DOW JONES INDUSTRIAL AVERAGE INDU 18223.03 +77.32 +0.43% 10/25/2016TOP 20 MSETOP 11060.58 +110.72 +1.01% 10/25/2016FTSE 100 UKX 7023.55 +37.15 +0.53% 10/25/2016HANG SENG HSI 23595.93 -8.15 -0.03% 10/25/2016NIKKEI 225 NKY 17365.25 +130.83 +0.76% 10/25/2016

▲▲▼ ▲▲▲▲▲ ▲▼ ▲

RIO TINTO RIO ASX AUD

WOLF PETROLEUM WOF ASX AUD

PETRO MATAD MATD LON GBX

ASPIRE MINING AKM ASX AUD

GUILDFORD COAL GUF ASX AUD

PROPHECY DEVELOPMENT PCY TSX CAD

TURQUOISE HILL RESOURCES TRQ TSX CAD

SOUTHGOBI RESOURCES SGQ TSX CAD

XANADU MINES XAM ASX AUD

ENTREE GOLD ETG TSX CAD

дЭлХИйн ГоллоХ ИндЕКСҮҮд

Тухайн өдөр арилжаалагдсан хувьцаа

НЭР СИМБОЛ БИРЖ ВАЛЮТ ХАНш ӨӨРЧЛӨЛТ % ОГНОО

52.48 +2.44% 10/25/2016

0.025 -10.71% 10/25/2016

2.925 -2.5% 10/25/2016

0.039 +8.33% 10/25/2016

0.013 -7.69% 10/25/2016

3.15 -4.26% 10/25/2016

4.14 +0.49% 10/25/2016

0.335 -4.29% 10/25/2016

0.185 -2.63% 10/25/2016

0.33 +10% 10/25/2016

▲

▼

▼

▲

▼

▼

▲

▼

▼

▲

мОнгОлЫн хөрөнгийн БирЖ

НЭР СИМБОЛ ХАНш (нэгж) ӨӨРЧЛӨЛТ % ОГНОО

I АНГИЛАЛД 5 кОМПАНИйН НИйТ 3,058 ШИРХЭГ ХУвЬЦАА 1,066,780 ТӨГРӨГӨӨР АРИЛЖИГДСАН БАйНА.АПУ ХК APU 400 -4.08 % 10/27/2016ГОВЬ ХК GOV 8895 1.66 % 10/27/2016МАХИМПеКС ХК MMX 2460 -7.17 % 10/27/2016ДАРХАН НЭХИЙ ХК NEH 20000 0.00 % 10/27/2016СҮҮ ХК SUU 134 0.48 % 10/27/2016II АНГИЛАЛД 9 кОМПАНИйН НИйТ 16,031 ШИРХЭГ ХУвЬЦАА 11,603,386 ТӨГРӨГӨӨР АРИЛЖИГДСАН БАйНА.АДУУН ЧУЛУУ ХК ADL 1655 0.12 % 10/27/2016БАГАНУУР ХК BAN 1942 -2.90 % 10/27/2016ХАЙ БИ ОЙЛ ХК HBO 210 -0.47 % 10/27/2016ХӨХ ГАН ХК HGN 55.01 -12.78 % 10/27/2016ЖеНКО ТУР БЮРО ХК JTB 60.23 -4.40 % 10/27/2016МАТеРИАЛИМПеКС ХК MIE 8790 -14.91 % 10/27/2016шАРЫН ГОЛ ХК SHG 2025 -1.27 % 10/27/2016ГАЗАР СҮЛЖМЭЛ ХК SUL 39000 -7.58 % 10/27/2016ТАВАН ТОЛГОЙ ХК TTL 1879 -5.81 % 10/27/2016

▼▲▼

◄►

▲

▲▼▼▼▼▼▼

▼

▼

1,200

1,000

800

6002015 2016

Төсвийн алдагдал энэ оны эцэст дотоодын нийт бүтээгдэхүүний 18 хувьтай тэнцэх төлөв гарсан. ийм нөхцөлд мөнгөний бодлогыг чангатгах нь хямрал улам гүнзгийрэхээс сэргийлсэн арга хэмжээ. Чанаргүй зээлийн хэмжээг бууруулах, төгрөгийн ханшийн уналтыг сааруулахад мөнгөний хатуу бодлого эерэг нөлөө үзүүлнэ.

-Ирэх оны төсөв, мөнгөний

Мөнгөний бодлого одоо-гийн нөхцөлд

хатуу байхаас өөр сонголт алга

Б.ТулгатЗГМ