YНЭ: 600₮

zasag.co

2016.10.17, даваа ~ №220 (498)

бүрэлдэхүүнкомпани

АМ.ДОЛЛАР ЮАНЬ РУБЛЬ

46750.79%

96.7000.02% 2290.92 340.67 36.36

ЗЭС 5-ЧИНГИС БОНД

1250.500.58%817.76

0.56%89.8300.1%

АЛТMSE ALL 10-ЧИНГИС БОНД

Юань олон улсын санхүүгийн голлох хэрэгсэлд багтсан. Гэвч одоогоор юанийн ханшид төдийлэн нөлөө үзүүлээгүй байна. 11, 12 С.Батсайхан / ЗГМ©

Түншлэл бэхжүүлж, бизнес өргөжүүлсэн айлчлалДипломат паспорт эзэмшигчид 30 хоногийн дотор визгүй зорчихоор болсон. >2

Олимпийн дараах Бразилын төрхЯдуу иргэд болон дундаж давхаргынханд олимп өгөөжөө өгсөнгүй. >7

Солонгорч буй тарагны зах зээл Тарган ундааны хэрэглээ сүүлийн таван жилд 34 хувиар тэлжээ. >5

Британийн сайд Кремлийг хилэгнүүлэв

Байхгүй мөнгийг баруун солгойгүй цацаж байна

ЗГМ

~ T H E o F F I c I a L g a z E T T E ~~ T H E o F F I c I a L g a z E T T E ~

ОнцлОх

ЦаГ аГаарЫн дэлГэрэнГYЙ мэдээллиЙГ 8 дУГаар нүүрээС УнШина УУ.

Бүх эрх хуулиар хамгаалагдана ©

улс төрЕрөнхий сайд энэ сарын 21-ний чуулганы хуралдаанд мэдээлэл хийнэ. УИх-ын дарга М.Энхболд БНХАУ-ын дарга Си Зиньпинтэй уулзжээ. Монгол, Америкийн хооронд дипломат харилцаа тогтоосны 30 жилийн ой тохиож байна. Шадар сайд У.хүрэлсүхийг Өмнөговьд ажиллах үеэр иргэд усны хомсдолд орсноо дуулгав.Орон нутгийн сонгуулийн сурталчилгаа хийх хугацаа бямба гарагт дууслаа.

эдийн засагМонголын хөрөнгийн биржийн нэгдсэн индекс 0.56 хувиар өсөв. Улсын нэгдсэн төсвийн орлогын 87.6 хувийг татварын орлого бүрдүүлж байна. Экспорт өнгөрсөн оны мөн үетэй харьцуулахад 208.1 сая ам.доллараар буурав. Бүх төрлийн тээврээр 32.8 сая тн ачаа тээвэрлэсэн нь өмнөх оныхоос 10.5 хувиар өсчээ.Аж үйлдвэрийн салбарын үйлдвэрлэлийн индекс 7.5 хувиар буурсан байна.

нийгэмОдоогийн байдлаар гадаа дын 190 эмчид лицензийн зөвшөөрөл олгожээ. Дундговь аймагт элэгний В, С вирусээс сэргийлэх аян өрнүүлж, 470 хүнийг оношлов.Сэлэнгэ аймагт ургац хураалт 91.6 хувьтай болж, дөрвөн сум буудайгаа хурааж дуусчээ.Олон удаа хулгайгаар тээвэр хийсэн микроавтобусуудыг 576 мянган төгрөгөөр торгоно.Богдхан уулын 3.6 км явган аяллын замд иж бүрэн тохижилт хийсэн байна.

дэлхий“Вашингтон пост” сонины санал асуулгад Х.Клинтон 47 хувиар Д.Трампаас тэргүүлж явна.ОхУ-ын Гадаад хэргийн дэд сайд АНУ кибер халдлагад бэлтгэж байгааг буруутгав.хонконгийн эрэгт зохиогдсон холын зайн сэлэлтийн нэг тамирчин нас баржээ.Энэтхэгийн Гао хотод БРИКС-ийн дээд хэмжээний уулзалт албан ёсоор эхэллээ. Иракийн цэргийнхэн Мосул хотыг довтлохын өмнө анхаа-руулсан ухуулах хуудас тараав.

ЦАГ АГААР

улаанБаатар2016.10.17

5° -6°үүлшинэ

0 0 4 9 8

“Өнөөдөр юу хийж бүтээв”. Оршин суудаг байрны маань үүдэнд ийм бичиг өлгөөстэй байдаг. Өглөө бүр энэ дөрвөн үг ёс юм шиг үдэж, үдэш бүр юу хийснийг шалгаан, угтдаг. Үл тоохыг хичээвч бод­лоос салахгүй. Чамгүй ажил амжуул сан бол уг асуултад түвэг гүй хариулчихна. Түүндээ ч урам шина. Харин амсхийх чөлөөгүй ажилласан атлаа бүтээ сэн зүйлгүй өнгөрөөсөн бол урам хугарч, бухимдах үе цөөнгүй. Энэ үед өөрөөсөө бүтээмж нэхэж, ахиу лахыг шаарддаг.

“Илүүг хийх байсан юм”. Ийм бодол танд төр дөг үү. Хөдөлмөрийн бү тээмж дээ сэтгэл үл ханах нь орчин үеийн хүмүүсийн нэг хэв шинж хийгээд “Зуршил” болс ныг хөдөлмөрийн зах зээл судлаа чид онцолж байна. Хувь хүн гэлтгүй улс орнууд энэ “Зуршил”­ыг зорилт бол гожээ. Өмнө нь хөдөлмөрийн нас ныхныг ажлын байраар ханга чихад л болно гэж үздэг байсан бодлогоосоо ухарч байна. Учир нь ажилгүйдэл тэг рүү тэмүүлж, ажиллах хүчээ бүг дийг нь ажлын байраар хангасан ч эдийн засагт өндөр өсөлт ажиглагдахгүй байснаас тэр.

“Одоо би бүх амьдралаа охиныхоо төлөө л зориулна. Охин маань сайн хүн болж өсвөл миний амьдралын зорилго биелж

Бүтээмжээ өсгөх боломж

Эхийн хайрыг орлох эвэршсэн гарны цаанаЭДИйН ЗАСАГ НИйТЛЭЛЧИйН БУЛАН

Г.Байгал@baigalZGM

Г.Баярсайхан@bayarsaikhanZGM

11

3

Дорой, буурай хөгжлийн нэг шалтгаан нь сул бүтээмж

байгаа нь тэр” хэмээн 31 настай Ц өгүүлэв. Тэрбээр Монголд цөөнгүй байдаг өрх толгойлсон аавуудын нэг. Хоёр жилийн өмнө эхнэрээсээ салснаас хойш тэр есөн настай охиноо харж хандах том үүрэгтэй хоцорчээ. “Өөр хүнтэй суух талаар хааяа боддог

л юм. Гэхдээ охин яаж хүлээж авахыг мэдэхгүй болохоор шийдвэр гаргаж чадахгүй байна” хэмээн тэрээр нэмж өгүүлсэн.

Мэдээж ганц бие эр хүн шилжилтийн насандаа дөхөж яваа охиноо өсгөж хүмүүжүүлэх нь амаргүй. Гэхдээ тэтгэвэрт

суусан ээж нь хамт амьдарч, хоол хийж, гэр цэвэрлэх, охины хичээлийг давтуулах гээд хамаг ажлыг нь нугалдаг. Тиймдээ ч амьдралын нугачаанд сөхөрч уналгүй явсаар өдийг хүрчээ.

Зиндаа ахисан юанийн нөлөө

Улс төр

2 ЗасГИйН ГаЗрыН МЭдЭЭ 2016.10.17, даваа ~ №220 (498)

Улсын мал эмнэлгийн ерөнхий газар байгуулж, босоо удирдлагын тогтолцоотой болгоно

Б.Гандолгор @gandolgorZGM

ТОДРУУлГА & ЗАлРУУлГА

Уншигч та манай сонины мэдээ, нийтлэл, сурвалжлагатай холбоотой тодруулж, залруулах шаардлагатай

санал, хүсэлт байвал

› oped@zasag.co

Утас: 99901526 хаягаар бидэнтэй холбогдоно уу.

» ЗАРлИГ Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн Уран дархны урлагийг дэмжих тухай 115 дугаар зарлигийг гардуулах ёслол баасан гарагт Ерөнхийлөгчийн дэргэдэх Иргэний танхимд боллоо. Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн Тамгын газрын дарга Ц.Баярсайхан уг зарлигийг БСШУС-ын сайд Ж.Батсуурь, МҮОНТ-ийн захирал Ц.Оюундарь, Монгол дархны “Түмэн эрдэнэс” холбооны тэргүүн С.Батзоригт нарт гардуулан өгөв.

» МЭДЭГДЭл УИХ-ын дарга М.Энхболдод ЗГХЭГ-ын дарга З.Мөнхбат албан бичиг хүргүүлжээ. Тэрбээр Ерөнхий сайд энэ сарын 21-нд чуулганы нэгдсэн хуралдаан дээр төрийн болон хувийн сургууль, цэцэрлэгийн хүүхдүүдийн хамрагдах боломжийг сайжруулах чиглэлээр авч хэрэгжүүлж буй арга хэмжээний талаар мэдээлэл хийхээр болсон тухайгаа мэдэгдсэн байна.

» ТОМИлОлТ УИХ, Засгийн газрын гишүүд орон нутагт ажиллаж байна. Тодруулбал, Шадар сайд У.Хүрэлсүх Дундговьд, Засгийн газрын хэрэг эрхлэх газрын дарга Ж.Мөнхбат Архангай аймагт ажиллаж буй юм.

ЗГМ ТОвЧхОН

САйД яРЬж БАйНА

Б.Ганбаяр / ЗГМ©

Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн сайд П.Сэргэлэнтэй цаг үеийн асуудлаар ярилцлаа.

-Та саяхан ОХУ-д айлчлаад

ирлээ. Хойд хөрштэй хөдөө аж ахуйн салбарт хэрхэн хамтарч ажиллахаар болов?

­ОХУ­ын Хүнс, хөдөө аж ахуйн сайд а.Н.Ткачевын урил гаар яваад ирлээ. Хойд хөршид ажиллах үеэрээ Буриадын Хүнс, хөдөө аж ахуйн сайд Ж.Ш.Чириповтой уулзаж, хам тын ажиллагааны талаар ярилцлаа. ОХУ­тай гур ван чиглэлээр хамтарч ажил­лахаар болсон. Мах экспорт лох асуудалд нааштай хандаж байна. Мөн мал эрүүлжүүлэх чиг лэлээр хамтарч ажиллана. ОХУ­ын шинжээчид манай улсын махны үйлдвэрүүдэд аттестатчилал хийж байгаа. аттестатчиллын үндсэн дээр махаа экспортод гаргана. Малаа эрүүлжүүлсний дараа мах экспортлох зорилготой байна.

-Засгийн газрын 100 хоног болж байна. Дорвитой ажил хий сэнгүй гэх шүүмжлэл бай гаа. Танай яам өнгөрсөн хуга цаанд ямар ажил амжуулав?

­Засгийн газар байгуулснаас хойш манай яамны хувьд цаг үеийн ажлуудаа амжууллаа. Ургац хураалт, малын тэжээл, хадлан бэлтгэх гээд өвлийн бэлтгэл хангахад голлон

П.Сэргэлэн: Бүх салбарт аудитын шалгалт оруулсан

анхаарч ажилласан. Энэ долоо хоногт ургац хураалт үндсэндээ дуусаж байна. Улсын хэмжээнд 482 мянган тонн улаан буудай хурааж авна. дотоодын хэрэг­цээгээ хангаж, илүүг нь гадагшаа экспортлох төлөвлөгөө бий. Тариалан эрхлэлтийг дэмжих сан нэг тонн улаан буудайг 560 мянган төгрөгөөр худалдаж авахаар болсон. Тэгэхээр тариаланчдад боломжийн үнэ тогтоосон гэж хэлж болно.

Энэ салбарт бодлогын дор­витой өөрчлөлт хийхэд хугацаа шаардлагатай. Ер нь хийх ажил их байна. Зарим нэг бүтцийг өөрчлөх шаардлага ч тулгарч байгаа.

-Аль салбарыг өөрчлөх нэн шаардлагатай байна. Мал эмнэлгийн бодлого алдагд-санаас малын өвчлөл газар авсан гэж мал зүйчид ярьдаг юм билээ?

­УИХ­ын Байгаль орчин, хүнс, хөдөө аж ахуйн байнгын хороогоор Мал, амьтны эрүүл мэндийн тухай хуулийн төслийг

хэлэлцүүлээд дэмжлэг авсан. Энэ хууль хэрэгжээд эхэлбэл малын удмын санг хамгаалах, малын индексийн тухай нэлээд зүйл тодорхой болох байх. Мал эмнэлгийн салбарын бодлого алдагдсан нь үнэн. Тиймээс Улсын мал эмнэлгийн ерөнхий газар байгуулж, босоо удирдлагатай болгох талаар судалж байна.

Улсын мал эмнэлгийн ерөн­хий газрын бүтцийг батлаад өгчихвөл өндөр үнэтэй вак ци ныг цаг хугацаанд нь, технологийн дагуу хийнэ. Мал эрүүлжүүлэхэд төр оролцохгүй бол болохгүй

байна. Хянадаг, шаардлага тавьдаг газартай бол чихвол малчид малаа эрүүл байлгахад хариуцлагатай ханддаг болно. аль аль талдаа хариуцлагын тухай асуудал ярьсан, хууль эрхзүйн үндэстэй бодлогын баримт бичиг боловсруулж байна. Ийм өөрчлөлт хийвэл бодлого, чиглэл нь тодорхой болно.

-Танай салбарын төсөв энэ жил хэр хүрэлцээтэй байхаар байна. Төсвийн талаараа тодруулахгүй юу?

­Энэ жил манай салбарын төсвөөс нэлээд танасан. Ер нь хаа хаанаа санхүүгийн сахилга батыг сайжруулах үүрэг хүлээн ажиллаж байна. Зарим хэрэгцээгүй төсөв хөтөлбөрт гаднаас зээл авч үр дүнгүй зарцуулах байдал ажиглагдсан. Тиймээс олон улсын зээлээр хэрэгжүүлэх төсөл хөтөлбөрт нэлээд нарийн шалгуур тавина. Огт хэрэгцээгүй төсөлд мөнгө зарцуулах шаардлагагүй шүү дээ. Цаашид хийж хэрэг жүүлэх ажлууд байгаа ч төсөв мөнгөний зохицуулалтаас шалтгаална. Энэ жилийн төсөв хүрэлцэхгүй талдаа байна.

-Санхүүгийн сахилга батыг сайжруулахдаа аль ч сал барын мөнгөний зохицуу-лалтад нарийн хяналт тавих шаардлагатай байх?

­салан задгай үрэн таран байдал харагдсан учраас бүх салбарт аудитын шалгалт оруулсан. Шалгалтын дүн хараахан гараагүй байна. Төсөв мөнгөний асуудалд бодлоготой хандах нь зөв.

-Малын гоц халдварт өвч-ний тархалтыг манай улс зогсоож чадахгүй байна. Уг нь “Биокомбинат” ТӨҮГ вакцины нөөцтэй байх ёстой юм билээ. Манайхан вакцинаа үйлдвэрлэж чадах гүй байгаа юм болов уу?

­“Биокомбинат” ТӨҮГ­ыг Унгар улстай хамтраад бүрэн шинэчлэхээр боллоо. Унгар

улс, Монгол Улсын Засгийн газар хоорондын “санхүүгийн хамтын ажиллагааны ерөн­хий хөтөлбөрийн тухай” хэлэл цээрийн дагуу 25 сая ам.долларын хөнгөлөлттэй зээлээр иж бүрэн шинэчлэл хийх ажлыг яаравчлуулахаар ярилцсан. 2017 оноос тус үйлдвэрийг шинэчлэх ажил эхэлнэ. Зөвхөн “Биокомбинат”­ыг шинэчлэхээс гадна хүнсний үйлдвэрлэлд евро стандартыг нэвтрүүлэхэд Унгар улстай хамтарч ажиллахаар болсон. Мөн мах, махан бүтээгдэхүүн, сүү, цагаан идээ, чацаргана зэрэг бүтээгдэхүүн боловсруулах хамтарсан үйлдвэр байгуулах талаар санал солилцлоо.

Малын халдварт өвчний тархалт их байна. Гэхдээ манайд вакцин хүрэлцээтэй бий. Баруун аймагт малын мялзан өвчин гарч, манай дэд сайдаар ахлуул­сан ажлыг хэсэг явсан. Малын вакцинжуулалт хийж байгаа тул халдварын голомт устана.

-Малын халдварт өвчнийг устгаж чадвал мах экспортлох боломж нэлээд нээгдэх байх?

­Урд хойд хоёр хөрш мах авах хүсэлт тавьдаг ч малын халдварт өвчний асуудал тээг болсоор байна. Хятадын талтай мөн ярилцаж байна. Хорио цээрийн газрын орлогч дарга, яамны холбогдох албан тушаалтнууд нь ирээд явлаа. Бүх төрлийн хэлэлцээ хийж байна. Ер нь яамны гол зорилгын нэг нь мах экспортлох асуудал. Боломж бий. Яриа, хэлэлцээ ажил хэрэг болбол малын гаралтай бүтээгдэхүүний үнэ өсөх бололцоо байна.

-Та Тайванийн төлөө лөг-чидтэй уулзсан гэж байсан. Энэ уул залтаар ямар асуудал хөндөв?

­Тайваньчуудтай хөнгөн үйлдвэрийн салбарт хамтарч ажиллах талаар ярилцсан. Тэд­ний талаас хөнгөн үйлдвэрийн салбарт хөрөнгө оруулах сонир­хол байгаа юм билээ.

Ерөнхий сайдын Япон улсад хийсэн албан ёсны ажлын айлчлал өндөрлөлөө. Манай хоёр улсын эдийн засаг, бизнесийн харилцаа өргөжиж буйг хоёр тал онцлон тэмдэглэсэн байна. айлчлалын төгсгөлд Ерөнхий сайд Ж.Эрдэнэбат Япон улсын Ерөнхий сайд Шинзо абэтэй хэлэлцээ хийсэн. Хэлэлцээний дараа Ерөнхий сайд нар хамтарсан мэдэгдэл хийв. Монгол Улсын Ерөнхий сайд Ж.Эрдэнэбат “Хэлэлцээ харилцан ойлголц­сон, итгэлцсэн, найрсаг уур амьсгалд боллоо. Нэгдмэл үнэт зүйлтэй, нэг бүс нутаг бүхий бидний дотны түнш Япон улстай стратегийн түншлэлийн харилцаагаа хөгжүүлэхэд Монгол Улс тэргүүлэх ач холбогдол өгч байгаа. Хоёр орны харилцааг шинэ шатанд гаргаж итгэлцлийг бэхжүүлэн, улс төр, эдийн засаг, соёл, боловсрол, хүмүүнлэгийн өргөн хүрээнд хамтын ажил лагаагаа эхлүүлэхээр тогтлоо. Манай хоёр улсын хооронд өндөр, дээд түвшний айлчлалын давтамж ойртож, харилцан итгэлцэл бэхэжсээр байна. Үүнд суурилж, харилцааг дараагийн үе рүү оруулж, хоёр орны ард түмний

Энэ жил манай салбарын төсвөөс нэлээд танасан. Тиймээс хаа хаанаа санхүүгийн сахилга батыг сайжруулах үүрэг хүлээн ажиллаж байна.

Энэ салбарт бодлогын

дорвитой өөрчлөлт хийхэд хугацаа шаардлагатай

АйЛЧЛАЛ

Түншлэл бэхжүүлж, бизнес өргөжүүлсэн айлчлалМонгол, Японы стратегийн түншлэлийг хөгжүүлэх дунд хугацааны хөтөлбөр хэрэгжүүлнэ

хэлхээ холбоог зузаатган, хувийн хэвшлийн хамтын ажиллагааг тэлэх нь миний айлчлалын зорилго” гэжээ. Хоёр улсын Ерөнхий сайд нарын уулзалтын үр дүнд Монгол, Японы стратегийн түншлэлийг 2017­2021 онд хөгжүүлэх зорил готой дунд хугацааны шинэ хөтөлбөр байгуулахаар тохирчээ. Ирэх дөрвөн жилд хэрэгжүүлэх энэхүү хөтөлбөрт хийгдэх ажлуу даа тусгахаар ярилцсан байна.

Япон улсын Ерөнхий сайд Шинзо абэ “Монгол Улсын Ерөнхий сайд Ж.Эрдэнэбат анхны айлчлалаа манай улсаас эхлүүлж буй нь хоёр улс халуун дотно, нягт сайн харилцаатай байдгийн илэрхийлэл. Бид өнгөрсөн долдугаар сард Улаанбаатарт болсон асЕМ­ийн уулзалтаас хойш гурван сарын

дараа дахин уулзаж байгаадаа баяртай байна.

Монгол Улс ардчилал, эрх чөлөө, хүний эрх чөлөөг үнэт зүйлээ болгон дээдэлдэг учраас Япон улс стратегийн түншээ гэж чухалчлан үздэг. Миний бие Монгол Улсад гурван удаа айлчилсны үндсэн санаа ч энэ юм. Ерөнхий сайд Ж.Эрдэнэбаттай маш үр дүнтэй, ач холбогдол өндөртэй яриа хэлэлцээ өрнүүлж чадлаа. Өнгөрсөн оны долдугаар сард уулзахдаа хоёр орны харилцааны шинэ хөтөлбөрийг боловсруулах талаар санал нэгдсэн юм. Энэ нь хоёр орны хамтын ажиллагааны чиглэлийг заасан “Road map” буюу “Замын зураглал”­ын үүрэг гүйцэтгэнэ. Уулзалтаар хөтөл бөрийг боловсруулах ажлаа түргэтгэх талаар санал нэгдлээ. Энэ хөтөлбөрийн

хүрээнд хоёр улсын харилцаа улам өргөн хүрээнд хөгжинө гэдэгт итгэлтэй байна” хэмээн онцолжээ. Ноён Шинзо абэ хэлэл цээний үеэр Хойд солонгосын асуудлын талаар үр дүнтэй яриа өрнүүлснээ хамтар­сан мэдэгдлийн үеэр дурдав.

Ерөнхий сайд Ж.Эрдэнэбатын Япон улсад хийсэн албан ёсны айлчлалын хүрээнд ГХЯ­ны Төрийн нарийн бичгийн дарга д.даваасүрэн, Япон улсаас Монгол Улсад суугаа Элчин сайдын яамны Элчин зөвлөх Кикүчи Минорү нар дипломат паспорт эзэм шигчдийг харилцан визээс чөлөөлөх тухай хоёр улсын Засгийн газар хоорондын ноот бичиг солилцлоо.

Уг ноот бичгийн дагуу хоёр улсын дипломат паспорт эзэмшигчид 30 хоногийн дотор визгүй зорчихоор болсон байна.

Монгол Улсын иргэдэд Японы виз олгох нөхцөлийг шат дараалан хөнгөвчилж байгаа юм. Монгол Улсын иргэд тус улс руу зорчих энгийн паспорттай бол гурван жилийн хугацаатай, нэг удаа 15 хүртэлх хоног зор чих богино хугацааны олон удаагийн виз олгож буйг ч уулзалтын үеэр дуулгажээ.

Түүнчлэн айлчлалын үеэр ЖайКа, Европын сэргээн босголт хөгжлийн банктай хамтран манай улсын сэргээгдэх эрчим хүчний салбарт хөрөнгө оруулахаар болов.

Ерөнхий сайд Ж.Эрдэнэбатын Япон улсад хийсэн айлчлал нь бизнесийн харилцааг өргө­жүүлсэн, хоёр улсын стратегийн түншлэлийг бэхжүүлсэн, олон шинэ хамтын ажиллагааг нээс­нээрээ онцлог байлаа хэмээн албаны хүмүүс дүгнэж байна.

ЭшЛЭЛ

­Монголын эдийн засаг ирэх онд гурав орчим хувь өсөх гэнэ. Манай мэргэжлийн бай­гуул лагуудад судалгаа хомс, эдийн засгийн өсөлтөө нарийн тооцож чаддаггүй, ихэнх дээ илүү өөдрөг төсөөл дөг. Үүнээс болж төсвийн зарлагаа хэт нэмдэг нь өр төлбөр нэмэгдэх гол шалтгаан болж байна.

Эдийн засгийн болон гадаад бодлого, улс төрийн асуудлаар хараат бус, үнэ цэнэтэй судалгаа хийдэг байгууллага байхгүйтэй адил байна.

УИХ-ын гишүүн асан М.Батчимэг

­Гадагшаа гаргаж байгаа баял гийнхаа гэрээг хэр үр дүн тэй болгохоос бүх зүйл шалт гаална. 2009 онтой харь­цуулахад манай уул уурхайн бүтээгдэхүүний экспорт 2.6 дахин нэмэгдсэн. Тухайн үед мөн л бид хямарч байсан. Гэхдээ тэр үед 1.9 тэрбум ам.долларын бүтээгдэхүүн экспортлодог бай сан бол өнөөдөр 4.6 тэрбум ам.доллараар хэмжигдэж бай­на. 2009 онд эдийн засгийн хям ралыг даван туулахад нэг тэрбум ам.доллар хэрэгтэй бай­сан. Гэтэл өнөөдөр хоёр тэр бум ам.доллар олдог хэрнээ хямраад сууж байна. Яагаад гэвэл гадаг­шаа гаргаж байгаа барааны хаа тавхан хувийг татварт авдагтай холбоотой.

УИХ-ын гишүүн Ц.Даваасүрэн

zasag.mn©

ЖАЙКА, Европын сэргээн босголт хөгжлийн банктай хамтран манай улсын сэргээгдэх эрчим хүчний салбарт хөрөнгө оруулахаар болов.

3

нийтлэлчийн булан

2016.10.17, даваа ~ №220 (498) ЗасГИйН ГаЗрыН МЭдЭЭ

1Харин эцэг, эх нь туслах

боломжгүй, бор зүрхээрээ зүтгэж буй өрх толгойлсон аавууд хэрхэн амьдардаг бол. Мэдээж янз бүрийн л дүр төрх харагдах байх. Гэхдээ дийлэнх нь зутруухан яваа гэдгийг таамаглахад хэцүү биш. Хорвоог хамт туулж, амьдралын хатуу хөтүүг хамтдаа үүрэлцэх ёстой атал бүх асуудалд ганцаар үүрэг хүлээж, үүрнэ гэдэг амар даваа биш.

сүүлийн жилүүдэд гэр бүл салалт нийгмийн хамгийн тулгамдсан асуудал болоод буй. Нийслэл хотын хэмжээнд сүүлийн 10 жилд гэрлэлтийн тоо хоёр дахин буурсан атал салалт төдий тоогоор нэмэгдсэн сонин дүн бий. Тухайлбал, 2006 онд 16 мянган хос гэрлэлтээ батлуулсан бол 2015 онд энэ тоо найман мянга болж буурчээ. Харин одоогоос арван жилийн өмнө 1064 хос албан ёсоор салж байж. Гэтэл 2015 онд гэр сүл салалт 2215 болсон үзүүлэлттэй. Ийм нэг утгагүй урвуу хамаарал нэмэгдсээр байгааг хүн бүр ярьдаг ч нөхцөл байдал хэвээрээ төдийгүй улам бүр дордох боллоо.

Гэр бүл салалтаас хамгийн их хохирч үлддэг нь хүүхэд. Тэдний хувьд элэг бүтэн гэр бүлийн аз жаргалыг дахин амсаж чадахгүй. Хүүхдээ өөр дээрээ авч үлдсэн нь Ц­гийн нэгэн адил амьдралаа болгох гэж эрвийх дэрвийхээрээ зүтгэнэ.

Тоо баримт, статистикаас харвал гэр бүл салахад хүүхэд ихэвчлэн ээж дээрээ үлддэг. Өдгөө Монголд 80 мянга гаруй өрх толгойлсон эхчүүд бий. Нийт өрхийн 10 орчим хувь гэж бодохоор бас л их байгаа биз. Гэхдээ тэдэнд зориулсан тусламж, хандив, сургалт, тэднийг дэмжих элдэв хөтөлбөр цөөнгүй. Бүгдэд нь хүрч чадаагүй ч тодорхой хэсэгт нь нэмэр болсон байж таарна. Хамгийн гол нь олны анхаарлыг энэ зүгт хандуулж, тэдний зовлон, бэрхшээлийг хүмүүс ойлгож, дэмждэг болсон.

Харин өрх толгойлсон эр­чүү дийн хувьд байдал өөр. Тэд ний талаар нарийн судалгаа ч алга. Тэдэнд зориулсан төсөл хөтөлбөр, хандив тусламж гэж Та сонсоогүй байх. Учир нь ийм арга хэмжээ огт болдоггүй юм. анхаарлын гадна орхигдсон аавуудын арми жилээс жилд өргөжин тэлсээр байна. Монголд өрх толгойлсон эрэгтэй найман мянга орчим байдаг гэсэн ерөнхий тоо бий. сүүлийн жилүүдэд нэлээд нэмэгдээд ийм болсон гэнэ. Гэхдээ тэд хандив тусламж шаардаж, эрхийнхээ

Эхийн хайрыг орлох эвэршсэн гарны цаанаӨрх толгойлсон эрчүүдэд зориулсан төсөл хөтөлбөр гэж Та сонссон уу

Б.Ганбаяр / ЗГМ©

“МОНГОЛЫН ИПОТЕКИЙН КОРПОРАЦИ ОССК ” ХХК МАРКЕТИНГ, СУДАЛГАА ХАРИУЦСАН МЭРГЭЖИЛТЭН

АЖИЛД ШАЛГАРУУЛЖ АВНА

Гүйцэтгэх үндсэн үүрэг: “МИК ОссК” ХХК­ийн үндсэн үйл ажиллагаатай холбоотой үнэн зөв, цэгцтэй мэдээллийг орчин үеийн мэдээллийн сувгуудаар нийтэд хүргэх, компанийн цахим хуудасны бүтэц, зохион байгуулалт, агуулгыг шинэчилж, мэдээ, мэдээллийг цаг тухай бүр тогтмол хөтөлж, хөгжүүлэх, цахим хуудас болон компанийн бусад мэдээллийн сувгаар байгууллагын үйл ажиллагааны талаар үнэн зөв мэдээллийг шуурхай өгөх, байгууллагын үйл ажиллагааг сурталчлах, олон нийтэд хүргэх сувгийн болон зах зээлийн судалгаа хийх, байгууллагын дотоод болон гадаад орчин дахь Брэндбүүкийн стандартын хэрэглээ түүний хэрэгжилтийг хянах, маркетингийн бусад үйл ажиллагааны зохион байгуулалтыг хариуцах.

Ажлын байранд тавигдах шаардлага:

1. Маркетингийн мэргэжлээр бакалавр болон түүнээс дээш зэрэгтэй;2. санхүүгийн байгууллагад маркетингийн чиглэлээр 2 болон түүнээс дээш жил ажиллаж байсан туршлагатай;3. Компанийн үндсэн үйл ажиллагаатай холбоотой мэдээ, мэдээллийг цуглуулах, мэргэжлийн болон хэл зүйн найруулгын өндөр түвшинд боловсруулж, бэлтгэх, олон нийтэд танилцуулж илтгэх ур чадварыг эзэмшсэн байх;4. График, дизайн болон хэрэглээний программуудыг эзэмшсэн байх;5. албан ажил явуулах англи хэлний ярианы болон бичгийн ахисан түвшний мэдлэгтэй бол давуу тал болно;

Нэмэлт шаардлага:1. Хариуцсан ажилдаа бүтээлч сэтгэлгээтэй, идэвхи санаачлагатай, ажлын цаг ашиглалтын зохион байгуулалт сайтай байх;2. ажлын ачаалал даах, бусадтай харилцах чадвартай, хувийн зохион байгуулалт сайтай байх;3. Байгууллагад тогтвор суурьшилтай ажиллах;4. Багаар болон бие даан үр дүнтэй ажиллах;5. Шударга, хөдөлмөрч, компанийн сайн засаглалын мэдлэгтэй, ёс зүйтэй байх;

Бүрдүүлэх материал:1. анкет (www.mik.mn вэб сайтаас татаж авна уу);2. ажилд орохыг хүссэн өргөдөл ( гараар бичсэн );3. дипломны хуулбар ( нотариатаар баталгаажуулсан); 4. Иргэний үнэмлэхний хуулбар;5. 3 үеийн түүх ( гараар бичсэн );

Шалгаруулалтад оролцох хүсэлтэй иргэд материалаа delgermurun@mik.mn и­мэйл хаягаар болон сБд­ийн 1­р хороо, Энхтайваны өргөн чөлөө 19, Худалдаа хөгжлийн банкны оффисийн 10­р давхарт 2016 оны 10­р сарын 25­ны өдрийн дотор ирүүлнэ үү.

Жич: анкетийн сонгон шалгаруулалтанд тэнцсэн ажил горилогч нартай холбоо барина.

Утас: 11­328267 (827) Вэбсайт: www.mik.mn И-мэйл: info@.mik.mn

төлөө тэмцэж, өөрсдийг нь харж үзсэнгүй гэж гомдоллосонгүй. Эрчүүдийн нэрэлхүү, хэнэггүй зан үүнд нөлөөлдөг биз ээ.

амбий, Бооёо хоёрын тоглосон нэг хошин шог байдаг даа. “Энд тэндгүй эмэгтэйчүүдийн байгууллага, эмнэлэг байна. Харин эрчүүдэд зориулсан газар нэг ч байдаггүй. Ганц байгаа нь эрүүлжүүлэх” гээд л. Бага зэрэг хэтрүүлэгтэй л болохоос үнэн үг. Эрчүүдийн талаар дуугарч, ам нээдэг газар хуруу дарам цөөн байхад өрх толгойлсон аавуудад анхаарлаа хандуулах хүн олдохгүй нь тодорхой. Уг нь бид жендерийн тэгш эрх гэж их ярьдаг улс. Харин өрх толгойлсон эрчүүдийн асуудалд жендер гэдэг үг орхигдоод байх шиг.

Ер нь өрх толгойлсон аавуудад ямар бэрхшээл тулгардаг бол? Тэдний талаар олон нийт хэр мэдээлэлтэй байдаг вэ? Энэ талаар сэтгэл судлалын үндэсний төвийн сэтгэл судлаач д.Лхамсүрэн ийн ярив.

“Өрх толгойлсон аавуудын талаар дэлгэрэнгүй судалгаа байдаггүй. Эрэгтэйчүүд өөрсдөө иймэрхүү судалгаанд оролцоод байх дуртай биш. Бидний асуудал ийм байна гэж ярьдаг хүн ч цөөхөн. судалгааны гол объект болсон эрчүүд өөрсдөө дургүй, тэднийг заавал судлах

шаардлага байна гэж ярьдаг хүн бараг үгүй болохоор анхаарлын гадна орхигдоод байна гэсэн үг. Эрэгтэй хүн нийгмийн талаасаа, байгалийн шинж чанараасаа ч тэр бүхнийг авч явж, бүхнийг хийх ёстой гэсэн ойлголттой байдаг. Өөрт тулгарч буй бэрхшээл, зовлонгоо бусдад ил харуулах дургүй. Тэр ч утгаараа бусдаас илүү их үүрэг, хариуцлага хүлээдэг.

Өрх толгойлсон аавуудын хувьд хүүхэдтэйгээ харилцахад хамгийн том асуудал гарч ирдэг. Ганц бие аавууд ихэвчлэн хүүхдээ бага насанд нь аав ээж, эмээ өвөөгөөрөө харуулчихна. Бидний хэлдгээр “хүүхэдтэйгээ зууралддаг” аав цөөхөн. Тэгээд өсвөр насанд хүрэхээр нь гэнэт аавтайгаа ойлголцохгүй байх асуудал үүснэ. Бас ганц бие аав гэдэг утгаараа эрсдэлт үйлдэл их хийнэ. Ямар нэг зүйлд донтох, хэт их хэрэглэх хандлагатай болдог. Нэг ёсондоо өөрийгөө эрүүл байдлаар явч явж чадахгүйд хүрэх нь бий. Энэ нь эргээд хүүхдэд нөлөөлөх сөрөг талтай”.

Түүний хэлсэнчлэн аавууд элдэв бэрхшээл тоочиж, гом­доллоод байдаггүй. Үүний оронд өөрт тулгарсан асуудлаа өөрийн толгойгоор шийдэх гэж зүтгэнэ. Тэдэн дунд Ц шиг боломжийн амьдарч, хүүхдээ бусдаас дутахааргүй өсгөж байгаа аавууд олон. Харин амьдралын хүндэд сөхөрч, бор дарстай нөхөрлөж, хүүхдээ эцэг, эхийн хайраар дутааж байгаа нь хэд бол. Монголд судалгааны асуудал хөсөр хаягдсан болохоор энэ талын нарийн мэдээлэл бас л алга.

Эрчүүд эмэгтэйчүүдийг бодвол аливаа асуудалд бүдүүн баараг ханддаг. Хүүхдийнхээ

хандив өгөөч хэмээн шаардахыг хүссэнгүй. Харин нийгэмд ийм хүмүүсийн бүхэл бүтэн арми байдаг юм шүү, тэдэнд бага ч болов анхаарлаа хандуулаасай, өмнө нь тулгамдаж буй асуудлыг судалж, шийдвэрлэх ямар гарц байгаа талаар дорвитойхон ажил хийгээсэй гэж хүсэж байна. Тэгэхгүй бол эрчүүд өөрсдөө дуугарч, асууд лаа гаргаж тавихгүй. Учир нь, ийн гомдоллох нь тэдний хувьд тун ичгүүртэй зүйл юм.

хэнтэй найзалж нөхөрлөдөг, хичээл сурлага нь хэр байгаа, ангийнхаа хүүхдүүдтэй ямархуу харилцаатай байдаг, өмнө нь ямар бэрхшээл тулгардаг гэх мэт нарийн асуудлыг барагтай л бол мэдэхгүй. Энэ нь яван явсаар хүүхдийн хүмүүжилд сөргөөр нөлөөлөх эрсдэлтэй. Ядаж л бүтэхгүй хүүхдүүдтэй нөхөрлөнө, өмнөө тулгарсан асуудлыг шийдэж чадахгүй бухимдана. Их бухимдахаараа зан авирт нь ноцтой өөрчлөлт

гарч, хэрцгий авирлаж эхэлнэ. Энэ бүхнийг эх хүний зөөлөн сэтгэл дэвтээж, зөв тийш нь залуурдах учиртай. Гэвч амьдралын нэг тулгуур багана болсон эх нь хол болохоор яалтай ч билээ. Мэдээж аав­тайгаа амьдарсан хүүхэд болгон буруу замд ороод байдаггүй. Гэхдээ ийм эрсдэл бий гэдгийг сэтгэл судлалын мэргэжилтнүүд анхаа рж байна.

Энэ нийтлэлийг бичихдээ өрх толгойлсон аавуудад тусламж,

Өрх толгойлсон

аавуудын бүхэл бүтэн арми бий

болжээ

Өрх толгойлсон аавуудад бага ч болов анхаарлаа хандуулж, тулгамдаж буй асуудлыг нь судалж, шийдвэрлэх ямар гарц байгаа талаар дорвитойхон ажил хийгээсэй гэж хүсэж байна.

Амьд ертөнц

4 ЗасГИйН ГаЗрыН МЭдЭЭ 2016.10.17, даваа ~ №220 (498)

ТУЗ-ийн даргаЭрдэнэбаатарын ДОЛГИОН

Ерөнхий эрхлэгчЦэвлээгийн МӨНхжИН

Тэргүүн орлогч эрхлэгчЦэвээндолгорын ЦЭвЭЭНхЭРЛЭН

Утас: 99901526Орлогч эрхлэгч

Лхагважавын СУГАРМААУтас: 99903584

Улс төр, нийгмийн мэдээллийн албаЭдитор Б.Гандолгор

Утас: 99901483

Эдийн засаг, бизнес мэдээллийн албаЭдитор Р.Оюунцэцэг

Утас: 99901621

Гадаад контент, соёл энтертайнментын албаЭдитор Б.Энхжаргал

Утас: 99901682

Г.ЛхагвасүрэнУтас: 99903581

Улаанбаатар хот, Сүхбаатар дүүрэг, I хороо, Энхтайваны өргөн чөлөө,

“Блю Скай тауэр” 407 тоотУлсын бүртгэлийн дугаар: 1024

Утас: 70103131, Факс: 70106065

Zasag.Co“Чөлөөт хэвлэл”

сангийн хэвлэх үйлдвэрт хэвлэв

Дугаарын удирдагчЛ.Сугармаа

“Засгийн газрын мэдээ” сонин нь ардчилсан, шударга ёс, хүний эрхийг

дээдэлж, чөлөөт сэтгүүл зүйн хэм хэмжээг бүрнээ сахин, олон ургальч үзлийг

илэрхийлэх мэдээллийн индэр байж, нийт Монгол үндэстний ойлголцол, эв нэгдлийг

бэхжүүлэхийг эрхэм зорилгоо болгоно.

0 0 4 9 8

РЕДАКцИ

ЗАР СУРТАлчИлГАА

хАЯГ

цАхИМ хУВИлБАР

Говийн экосистемд чухал үүрэг гүйцэтгэдэг зэрлэг амьтад болох хавтгай, мазаа лай, тахь, хулан, хар сүүлт, монгол бөхөнг Дэлхийн байгаль сан (WWF)-гийн Монгол дахь хөтөлбөрийн газар болон холбогдох байгууллагууд “Говийн гайхамшигт 6” хэмээн нэрийдэж, хамгаалах цогц арга хэмжээ авахаар “Тахийн талын тунхаглал”-ыг баталсан билээ.

Манай сонин “Говийн гай-хамшигт 6”-г цувралаар тус бүрт нь танилцуулахаар бэлт-гэлээ. Энэ удаагийн “Амьд ертөнц” буландаа Монгол бөхөнг онцолж байна.

Буган биетэй, тэмээн толгойтой, том хамартай бөгтгөрхөн бөхөн бол Монгол нутгийн уугуул амьтны нэг. дэлхий дээр бөхөнгийн төрлийн таван дэд зүйл байдгаас өнөөдөр ердөө хоёр үлдсэний нэг нь монгол, нөгөө нь соргог бөхөн юм. Тиймээс бөхөнг дэлхийд ховордсон 100 амьтны нэг, олон улсын хэмжээнд устаж байгаа амьтнаар нэрлэжээ.

арслан заан, аварга буга, үсэрхэг хирс, богино эвэрт бизон үхэр гээд эрт галавын гол төлөөлөгчидтэй зэрэгцэн амьдарч байсан бөхөнг мөстлөгийн үеийн үлдвэр амьтан хэмээн үздэг байна. Казахстанаас олдсон бөхөнгийн хамгийн эртний үлдэгдлээс уг амьтан Евразийн өргөн уудам нутагт нэг зуун мянган жилийн

Бөгтгөрхөн бөхөнБөхөн бөгтийн 90 км/цаг хурдалдаг, хөнгөн хөлтэй амьтан

З.Цэлмэг@tselmegZGM

турш оршиж ирснийг судлаачид тогтоожээ. Бөхөн одоогоор Монгол, Казахстан, Тажинкстан, ОХУ зэрэг таван улсын нутагт л тархан амьдарч байна. Харин Монгол орны соргог бөхөн Монгол алтайн нуруунаас урагш Зүүн гарын говийн хэсэгт байснаа ховордсоор 1950­иад оноос үзэгдэхээ больж, манай орны устаж үгүй болсон амьтдын нэг болсон.

Бөхөнгийн хамрын бүтэц их өвөрмөц. Бөхөн бөгтийн 90 км/цаг хурдалдаг, хөнгөн хөлтэй амьтан. Харин хамар нь 40 градусын хүйтэнд хурдлахад хүйтэн агаарыг бүлээцүүлэх, говийн халшрам гороон шуурганаас хамгаалах шүүлтүүрийн үүрэг гүйцэтгэдэг хэмээн судлаачид үздэг. Хамрын хоёр нүх нь нийлэх шахам ойрхон оршдог бөгөөд хөгшин бөхөнгүүдийн хамар доод эрүүнээсээ ердөө л хэдхэн см­ийн зайд унжиж тогтдог байна.

Бөхөн өвөрмөц хамрынхаа тусламжтай үнэрлэх мэдрэмжээ үр төлөө таних, хоол хүнсээ олох, цаашлаад аюул заналаас сэргийлэх зорилгоор гайхалтай чадварлаг ашигладаг. Мөн өргөн голыг ч ажралгүй сэлээд гатлачихдаг. Хагас км гаруй зайд сэлэх чадвартай байдгийг нь говийн болон ус ховор нутгийнхан гайхдаг аж.

150 гаруй төрлийн ургамлаар хооллодог монгол бөхөн соргог бөхөнгөөс биеийн хэмжээгээр арай бага. Биеийн урт 110­116 см, жин нь 26­40 кг. Гэхдээ нас бие гүйцсэн эр бөхөн буюу хэржингийн жин 60 кг давах ч тохиолдол бий. Хэржин хос эвэртэй бөгөөд хоёр жилийн турш ургаж, уртаараа 22 см

хүрдэг. Харин эмийг хэрэгчин гэх ба мухар толгойтой. Төлийг нь янзага гэнэ. Бөхөнгийн сүргийг ихэнхдээ туршлагатай хөгшин хэрэгчин толгойлдог аж.

Ороо арванхоёрдугаар сард ордог. Энэ үеэр хэржингүүдийн нүдний доогуур урт хууз сахал ургаж, хүзүү хэсэг нь харлаж, нэг ёсондоо үржлийн “гоёл”­оо өмсдөг аж. Ороо хөөцөлдөөний үедээ мөргөлдөн тулалдаж буй хэржингүүдийг хэрэгчингүүд нь харан зогсдог. Хамгийн хүчтэй, туршлагатай хэржин сүргийн

эзэн болдог. Нэг сүрэг нь дотроо 10­30 хэрэгчин, нэг хэржинтэй олон арван үржлийн сүргүүдэд хуваагддаг байна.

Хэрэгчин янзгаа 140­145 хоног тээх бөгөөд тавдугаар сард төллөдөг. Төллөх дөхсөн хэрэгчин хамгийн тайван, зэлүүд, өвс багатай нутгийг сонгодог. Учир нь ийм газрууд нарны элчинд бүлээсэхдээ хурдан байдаг аж. Хэрэгчин нас явах тусам ихэрлэх нь нэмэгддэг. Нэг сүргийн 20 хувь нь ихэр төл гаргадаг байна. Янзага ойролцоогоор 3.5­4.5 кг жинтэй төрж, сарын дараа 12 кг жинтэй болтлоо хурдан торнидог. дөнгөж төрсөн янзага аюул ойртох үед нүдээ аниад атирах, эсвэл хүзүүгээ урагш сунган бүлээн газартай наалдаж, “нуугдан” хэвтэнэ. Ингэж хэвтсэн янзгыг 2­3 алхмын зайд ч ялгаж харахад бэрх аж.

Бөхөнгийн амьдрал аюул заналаар дүүрэн. Ган, зуд хавсарсан байгалийн хүнд нөхцөл нь тоо толгойн хорогдолд голлох нөлөө үзүүлдэг байна. Монгол бөхөнгийн тархац нутагт сүүлийн 35 жилд 1977, 1984, 1996, 2002 онд хамгийн хүйтэн өвөл тохиожээ. Эдгээр жил, ялангуяа 1984, 2002 оны зуднаар монгол

бөхөнгийн тоо толгойн 70­80 хувь нь өлдөж, осгосон гэсэн тооцоо байдаг аж.

Түүнээс гадна чоно, үнэг, ирвэс, бүргэд гээд зэрлэг амьтад бөхөнгийн дайснууд. Үүнээс бүргэд монгол бөхөнг шууд барьж иддэгээрээ хамгийн аюултайд тооцогддог. Идүүлсэн бөхөнгийн сэг үлдэцээр шар үнэг ба хярс, хүрэн үен, элээ, хэрээ, шаазгай, махчин шавж идээшилдэг тул бөхөн говийн амьтдын идэш тэжээлийн гинжин хэлхээний гол зангилаа болдог юм. Түүнчлэн тархац нутгийн хэмжээ нь багасаж, амьтад олноороо бөөгнөрсөн газар өвчний улмаас тоо толгой нь үлэмж хорогддог.

Бүс нутгийн хэмжээнд устаж болзошгүй бөхөн гөрөөсийн заналт дайсны нэг нь хулгайн ан. Бөхөнгийн эврийг Хятадын уламжлалт эмчилгээнд өргөн хэрэглэдэг нь хулгайгаар хил давуулах гол шалтгаан болдог. Нэг бөхөнгийн эвэр 150 ам.доллар хүрдэг гэсэн мэдээ бий. Гэхдээ заримдаа үүнээс ч илүү үнэд хүрдэг. 2014 онд Казахстаны хил дээрх Хятадын гаалиас 11 сая ам.доллартай дүйцэхүйц 2351 эвэр хураан авсан байна. Үүнийг

нэгжээр нь бодвол бараг 4600 гаруй ам.доллар болж буй юм. Тиймээс байгалиа хамгаалагчид бөхөнгийн эврийг 2003 онд худалдахыг хориглосон хирсний эвэрнээс ялгаагүй үнэ цэнэтэй гэж үздэг байна.

дээрх бүх шалтгааны улмаас монгол бөхөнгийн тоо толгой 1980­2000 онд нэг саяас 90 мянга болтлоо цөөрч, газар нутгийн тархалт нь 80 хувь хумигджээ. 2000­аад оны дунд үед тоо толгой нь бараг 3000 гаруй болтлоо хорогдсон байна. Гэхдээ бөхөн хамгаалах сүлжээ багийн тусламжтай тоо нь 43, тархац нутаг нь 13 хувиар тэлээд байгаа аж.

Бөхөн бол говийн экосистемд маш их ач холбогдолтой амьтан. Бөөнөөрөө сүрэглэн явдаг тул бэлчээрийн ургамлыг эргэлтэд оруулан, хөрсийг сийрэгжүүлж, хорголоороо говь цөлийн хөрсийг борддог ач тустай. Тиймээс дэлхийн байгаль хамгаалах сан (WWF)­гийн Монгол дахь хөтөлбөрийн газар болон холбогдох байгууллагууд хамтран бөхөнг говийн эко­системийн тэнцвэрийг хадгалагч гайхамшигт зургаан амьтны нэгээр нэрлээд байна.

» 1984, 2002 оны зуднаар монгол бөхөнгийн тоо толгойн 70-80 хувь нь өлдөж, осгосон гэсэн тооцоо бий.

» Нэг бөхөнгийн эвэр 4600 ам.доллар давсан тохиодол БНХАУ-д гарчээ.

» Бүргэд бөхөнг шууд барьж иддэг тул хамгийн аюултай дайсан нь болдог.

Орооныхоо үед хэржингүүд үржлийн “гоёл”-оо өмсдөг.

Хэдий гаршуулах боломжгүй ч дэлхийн хамгийн сэгсгэр үстэй муурын төрлийн амьтан болох мануулыг цаг алдалгүй судалж, устаж үгүй болохоос сэргийлэх хэрэгтэй гэдэгт судлаачид санал нэгдлээ.

Новосибирск хотноо ОХУ, аНУ, Их Британи, Тажикстан, Швед, Монгол зэрэг олон орны байгалиа хамгаалагчид мануулыг ажиглах, ажиглалтын дэд бүтцийн станцуудыг алтайн нуруунд байрлах сайлюгемскийн байгалийн цогцолбор газрын 32 ам км талбайд байгуулахаар санал нэгджээ. Мануулыг Хятад зэрэг олон газар агнахыг хориглосон байдаг. Гэтэл Монголд үсийг нь авах зорилгоор нохойгоор бариулдаг нь уг төрөл зүйлийг устахад хүргэж болзошгүй хэмээн байгалиа хамгаалагчид үзсэн байна. Мөн ОХУ­ын Тува,

СОНИН хАЧИН

Аварга шавж

Манай гараг дээр оршиж байсан хамгийн аварга шавж бол тэмээлзгэнэ гэдгийг нотлох нэгэн олдвор олджээ. Калифорнийн их сургуулийн па лентологич Мет тью Клепхем одоогоос 280­300 сая жилд хамаарах тэмээлзгэнийн чулуужсан олдворыг Францаас ухаж гаргасан байна. Уг чулуужсэн тэмээлзгэнийн нэг далавч нь л гэхэд 27 инчийн дэлгэцийг халхлах хэмжээний том байжээ. Харин өнөө цагт хамгийн томдоо найман инчийн далавчтай л тэмээлзгэнэ байдаг аж.

Эрдэмтэн, судлаачдын дунд шавжны хэмжээ яагаад ингэж жижгэрсэн талаарх тайлбар болон судалгаа олон байдаг. Пердьюгийн их сургуулийн шавж судлаач Том Турпин эртний шавжнуудын бие үлэмж байсан нь дэлхий дээр хүчилтөрөгчийн хэмжээ хангалттай их байсантай холбоотой гэж үзжээ. Тэр­бээр “агаар мандал дахь хүчил төрөгчийн хэмжээ багасах тусам үлэмж биетэй шавьжнуудын хүчил төрөг­чийн хэрэгцээг хангаж хүчрэхээ больсон. Тиймээс аварга шавжнууд тэсэж үлдэх боломжгүй болсон” хэмээв.

Түүнчлэн шавж цөөрсөн бас нэг шалтгаан нь шувуудын тоо толгой олширсон явдал. Юрийн галавын сүүлч үед шувуудын нисэх чадвар овсгоотой, шаламгай болж эхэлсэн. Хэдийгээр энэ үед хүчилтөрөгчийн хэмжээ их хэвээр байсан ч шавжны тоо толгой багассаныг 2012 онд хийсэн нэгэн судалгаагаараа палентологич Меттью Клеп­хем баталжээ.

Тухайн үед аварга шавж­нуудын хөдөлгөөн болхи байсан нь хурдан шаламгай жигүүртний хоол болоход гол нөлөө үзүүлсэн байна.

Мануулд устах аюул нүүрлэжээ

алтайн бүгд найрамдах улс, Байгаль нуур орчимд ч мануул хулгайн анчдын золиос болдог байна. сибирийн өмнөд хэсгийн алслагдсан бүс нутаг, Төв ази, Хятадад нутагладаг мануулыг ОХУ “Улаан ном”­доо бүртгэсэн байдаг аж.

сайлюгемскийн цогцолбор газрын дэд захирал денис Маликов “Мануулыг олон улсын хэмжээнд хамгаалахгүй байгаа нь шударга бус явдал. Мануулд устах аюул нүүрлээд байна. Мануулын судалгаа зөвхөн оросуудаар л хязгаарлагдаж байна” хэмээжээ. дээрх санаачилгын хүрээнд мануулын тоо толгой, тархан суугаа газар нутгийн хэмжээг нарийн тогтоох хэрэгтэйг судлаачид онцлов. Учир нь сүүлийн 30­40 жил мануулын талаарх судалгааг огт шинэчлээгүй юм байна.

Утаагүй тээвэр гэгдэх дугуйн технологи улам цэвэр болж байна.

дугуй үйлдвэрлэгч румыны нэгэн компани хулсаар үйлдвэрлэсэн дугуйгаа зах зээлд нийлүүлж эхэллээ. Бүтээгдэхүүнийхээ уриа болгож тус компани “Шавхагдашгүй нөөцөөр, өндөр технологийн

ЦЭвЭР ТехНОЛОГИ

хулсан дугуйдагуу хийсэн дугуйг авч хэвшээрэй” хэмээсэн байв.

Хулс нь нүүрстөрөгийн мяндасаар бэхжүүлсэн хуванцар мэт маш хөнгөн боловч ган шиг бат бэх, эдэлгээ сайтай. Мөн хулсыг байгалийн амортизатор хэмээн нэрийдсэн байна. Өөрөөр хэлбэл, хулсаар хийсэн дугуйн хөдөлгөөн намбалаг, зөөлөн аж.

Түүнээс гадна хулс маш хурдан ургадаг. Хулсыг тайрсан ч дахиж тарих шаардлагагүй. Нэг хоногийн дотор л метр гаруй өндөр болдог байна. Тиймээс хулсан дугуйн материалыг шавхагдашгүй түүхий эд хэмээн үйлдвэрлэгчид нь үзжээ. “craft Bicycle” компанийн нэг дугуй ойролцоогоор 1000 гаруй ам.долларын үнэтэй.

шИйДвЭР

ТАРАГ

5

ЗГМ: Сэдэв

2016.10.17, даваа ~ №220 (498) ЗасГИйН ГаЗрыН МЭдЭЭ

The Swiss Agency for Development and Cooperation (SDC) is Switzerland’s international development and cooperation agency withing the Federal Department of Foreign Affairs. To find our more information, please refer to our website:

www.eda.admin.ch/mongolia

VACANCY NOTICE

We offer:• A position as Head of Project

Coordination Unit to lead the project coordination unit, based in Ulaanbaatar

• An opportunity to work in a highly relevant project (sustainable rangeland management, improved marketing of livestock products and better animal health services)

• Good working conditions, attractive compensation package and opportunities for further professional development

Applications:Candidates are invited to submit a Curriculum Vita, including at least 3 recent references and copies of certificates plus a Motivation Letter explaining an interest for the position electronically to the following address: ulaanbaatar@eda.admin.ch by mentioning the project and the position no later than 11th of November 2016. Only short-listed candidates will be contacted. No additional information will be provided via telephone or emails.

Green Gold/Animal Health Consolidation Project (2017-2020)The Swiss Agency for Development and Cooperation (SDC) in Mongolia seeks to hire a highly motivated professional as Head of Project Coordination Unit for its Green Gold/Animal Health Consolidation Project to be implemented during the period January 1, 2017 - December 31, 2020. SDC invites highly motivated and competent professionals to apply for the vacant post.

What you bring:• Master and/or PhD degree in agriculture,

economy, animal health, environment or related field

• At least 5 years working experience in development projects at a managerial level

• Capacities in result based project management and experiences in policy dialogue

• Strong coordination and communication abilities with proven analytical skills

• Capacities to deliver results on time and experiences in administration and finance

• Capacities to motivate staff and partners, and abilities to lead a team and to steer and coordinate a high number of partners

• Availability for frequent travels in rural areas• Excellent written and spoken communication

skills in both English and Mongolian

Head of Project Coordination Unit

Тараг нь уламжлалт цагаан идээний хэрэглээнээс салж төрөл бүрийн жимсний охиор баяжин амттаны ангилал руу шилжиж байна. Монголын зах зээлийг сонирхон харвал технологийн салбарын давалгаанд тарагны нэр төрөл өдөр ирэх тусам нэмэгдсээр. Энэ өсөлтийг дагаад улс орнуудын хоолны соёлд тараг гэгч сүүн бүтээгдэхүүний хэрэглээ алгуурхан тэлж байгааг та анзаарсан уу. Монгол, Орост уламжлалт аргаар исгэсэн тарагны хэрэглээ өндөр байгаа бол аНУ­д грек маягийн иогурт, хөлдөөсөн тараг толгой цохиж байна. Харин Хятад, Японд тарган ундааг илүүд үзэх болжээ. Өдгөө тарагны зах зээлийн 39 хувийг тарган ундаа эзэлж байгаа бол 2020 он гэхэд 45 хувь болтлоо өснө гэж “Technovio food” компанийн мэргэжилтгүүд таамаглажээ.

Тарагны экспорт 2015 оны байдлаар дэлхий даяар 2.3 тэрбум ам.доллараар хэм жиг­дэж, ирээдүйд өсөх хандла га тай байгааг шинжээчид хэлж бай­на. Тухайлбал, хоолны өндөр соёлтой францчууд таргийг хөнгөн зуушны тоонд оруулах болсноор хамгийн их тараг хэрэглэдэг орны тоонд багтжээ. сав, баглаа боодол, амт чанар сайжирч, хадгалах хугацаа уртассанаар зөвхөн хүүхэд гэлтгүй насанд хүрэгчид ч таашаах боллоо.

Мал аж ахуйн тодотголтой манай улс ч энэ хандлагаас хоцорсонгүй. Манай улсын сүүн, сүүн бүтээгдэхүүний хэрэгцээний 98 орчим хувийг 1554 фермерийн аж ахуй, 170 гаруй мянган малчин өрх хангадаг. Мөн нэг үнээний жилийн саамны гарц 2010 онд 2043 кг байсан бол 2014 онд 2820 кг болж өсчээ. Улсын хэмжээнд хоногт 230 гаруй мянган литр сүү боловсруулах хүчин чадалтай 100 гаруй сүү, сүүн бүтээгдэхүүн боловсруулдаг үйлдвэр, цех байгаагаас 45 нь нийслэлд төвлөрч байна. Эдгээрийн 8­10 нь хүчин чадлынхаа 40 хүртэлх хувийг ашигладаг аж. Эдгээр үзүүлэлт манайд тарагны бизнес түүхийн эдийн хувьд гачигдахааргүй гэдгийг батална.

ХХааХҮЯ­ны тайланг сөхвөл жилд дунджаар 27.1 сая литр шингэн сүү, 126.7 тонн цөцгийн тос, 7.1 сая литр

МХЕГ­т задгай тарагны асууд лаар гомдол, санал бараг ирдэггүй тул тэр бүр шалгалт хийдэггүй аж. Иргэд өөрсдөө задгай тараг авахдаа исэлтийн хугацаа, ариун цэврийг нь сайтар анхаарах хэрэгтэй гэж албаныхан зөвлөлөө.

ЭКСПОРТЫН ДӨНГӨЭрүүл мэндийн сайдын

2008 оны тушаалаар нэг хүний сүү, сүүн бүтээгдэхүүн буюу тарагны хэрэглээ нь 248 гр байвал өдрийн хэрэгцээгээ хангана гэж тогтоожээ. Үүгээр тооцвол монголчуудын тарагны өдрийн хэрэгцээ 744 мянган литр, жилийнх нь 267 сая литр болж байна. Гэтэл нийлүүлэлт нь жилд дунджаар 7.1 сая литр. Ийнхүү тарагны хэрэгцээ ба нийлүүлэлт хол зөрүүтэй байгаа нь иргэдийн эдийн засгийн чадамж, өдөр тутмын хүнсний хэрэглээтэй холбоотой. Тараг хэдийгээр манай уламжлалт бүтээгдэхүүн ч өрхийн хүнсний багахан хувийг эзэлдэг. Өдөр болгон тараг хэрэглэдэг айл тун цөөхөн болжээ. Монголын сүү, сүүн бүтээгдэхүүний зах зээлийн 80 хувийг эзэлдэг “сүү” ХХК­ий менежер Б.Энх­төгс “сүүлийн жилүүдэд сүү,

Солонгорч буй тарагны зах зээл

гэрээг харгалзан хил нэвтрүүл­дэг хууль хэрэгжээд гурван жил болсон. Тиймээс импортлогчид зохих шаардлагуудыг биелүүж хэвшсэн” гэж тэрбээр тодотгосон юм.

Худалдан авагчдад эргэлзээ төрүүлдэг бас нэг асуулт. Зарим таргийг задлаад тав, зургаа хоносон ч исдэггүй. Тиймээс жинхэнэ тараг биш хэмээн хэрэглэгчид эргэлздэг. Үүнд МХЕГ­ын байцаагч с.Хонгорзул тайлбар өгөхдөө “Тарагны технологи, орц, найрлагаас шалтгаалан исэх хугацаа нь өөр. Монгол тараг гурав хоногийн дотор исдэг. Харин иогуртынх үүнээс илүү хугацаа шаардана. Уламжлалт аргаар хийсэн таргийг бодвол тослог багатай, бичил биетийн тоо нь цөөн байдаг” гэж тайлбарлав.

Мэдээж, малчин өрхийн гар дээрээс хэрэглээнд очдог задгай тарагны зах зээлийг мартаж болохгүй. Малчид жилд дунджаар 1.4 сая литр цагаан идээ үйлдвэрлэж бай на. Хэдийгээр өнгө өн гийн сав­лагаатай тарагууд худал даанд нэмэгдсээр байгаа ч, малчдын гэртээ бүрдэг элгэн тараг Монголын хувьд хэзээд органик бүтээгдэ хүүнд тооцогдоно.

тараг, иогурт, 146.6 тонн аарц болон бяслаг, 25.4 мянган тонн зайрмаг үйлдвэрлэж байна. 2015 оны байдлаар тараг сүү, сүүн бүтээгдэхүүний зах зээлийн 11 хувийг эзэлж байгааг “Хүн ба хүнс” сэтгүүлд дурджээ.

ЭРГЭЛЗЭЭГ ТАЙЛАХ БАРИМТУУД

Өдөр тутам тараг хэрэглэдэг Европын иргэдээс судалгаа авахад 67 хувь нь эрүүл мэндэд тустай болохыг онцолжээ. Үүний дараа хэрэглэхэд тааламжтай байдал, амтыг нэрлэсэн байна. Гэвч тараг амархан муудаж, гэмтдэг бүтээгдэхүүн. Түүнийг юугаар, ямар технологиор үйлдвэрлэж, яаж тээвэрлэсэн гэдэг нь хэрэглэгчдэд айдас дагуулсаар ирсэн асуулт. Зөвхөн импортын ч гэлтгүй дотоодын иогурт, шингэн тарагнуудыг “аюултай” гэж хардах нь бий. “Оргил хүнс” ХХК­ийн “Гоё тараг”­ийг Хятадаас оруулж ирдэг гэх мэдээлэл нэг хэсэг чих дэлссэн. Үүнд МХЕГ­аас хэдэн жил дараалан шалгалт хийж ор үндэсгүй болохыг тогтоосныг улсын ахлах байцаагч Б.Батчимэг хэллээ. “Гоё” таргийг данийн “Хансен” компанийн тарагны хөрөнгө, аНУ­ын “Каргелл” компанийн тог творжу улагч нэмэлт бүтээгдэхүүнээр хийдэг байна. Харин сүүгээ Хэнтий аймгийн Хэрлэн суманд байрладаг 400 гаруй үхэртэй саалийн фермээсээ хангадаг аж. Ер нь Улаанбаатарт байрлаж буй тараг үйлдвэрлэгчдийн дийлэнх нь сэлэнгэ аймгийн Зүүнхараа, Төв аймгийн Батсүмбэрээс түүхий эдээ бэлтгэдэг хэмээн ХХааХҮЯ­д мэдүүлжээ.

Түүнчлэн,“Хятадаас тараг оруулж ирдэг” гэх хардлагыг МХЕГ­ын улсын ахлах байцаагч с.Хонгорзул няцаалаа. Тэрбээр “Хилээр нэвтэрч буй иогуртын ихэнхийг ОХУ­аас оруулж ирдэг. БНХаУ­аас албан ёсоор нэг ч тараг импортолдоггүй. Харин 2016 онд БНсУ­аас импортолсон 384 кг иогуртыг хянасан” гэв. Хилийн чана­даас зөөдөг эдгээр тараг, иогур туудаас зөрчил илрэх нь харь цангуй багасчээ. “Хүнсний бүтээгдэхүүнийг зөвхөн аж ахуй нэгж импортолдог. Үйлдвэрлэгч эсвэл албан ёсны борлуулагчийн

Гэтэл үүнээс эсрэгээрээ дэлхийн зах зээлд тарагны хэрэгцээ өсөж байгааг дээр өгүүлсэн. Тэгэхээр манай үйлдвэрлэгчдийг хилийн чанадад бизнесийн том орон зай хүлээж байна гэсэн үг. Хятадын тарагны зах зээл 2015 онд 10 сая ам.доллараар хэмжигдэж байгаа бол 2019 онд 17 сая ам.долларт хүрэх судалгаа гарчээ. Харин ОХУ тараг үйлдвэрлэгч орон ч манайх шиг исэлт ихтэй тарганд дурладаг ард түмэн. Тиймээс хоёр хөр шийн аль аль нь манай тарагны экспортын гарц болж чадна.

Гэвч энд шийдэх боломж­той ч шийдэгддэгүй нэг дөн гө үйлдвэрлэгчдийн хөлийг ту шаад байна. Тэр нь малын халд варт өвчин. “сүү” ХХК өөрс дийн үйлдвэрлэдэг таван нэр төрлийн таргийг гадаад зах зээлд гаргах хүсэлтэй. Бүтээгдэхүүнээ экспортлохоор хөөцөлдөж байгаа ч малын халдварт өвчин ихтэй орон гэсэн муу нэр тэдэнд тээг болж байгаа аж. Үүнийг шийдчихвэл монгол тарагны амт, чанар, нэр төрөл гологдохооргүй солонгорч байна.

“Монгол брэнд болсон “Бабулай” хөлдөөсөн таргийг экспортлоход ирээдүйтэй мэт санагддаг. Хөлдөөсөн тарагны борлуулалт өгөж буй Европын орнуудад “Бабулай” шиг органик бүтээгдэхүүний эрэлт бий. Мөн монгол тарган ундаа хийвэл азийн зах зээлд гологдохгүй” гэж нэгэн үйлдвэрлэгч бодлоо хуваалцлаа.

Манайд тарагны үйлдвэрлэл, зах зээлийн нэгдсэн судалгаа, бодлого тун маруухан юм. Зах зээлийн судалгаагаа хувийн компаниуд хийдэг ч тэр бүр мэдээллээ ил болгохыг хүсдэггүй юм байна. Тараг үйлдвэрлэлийн салбар өдгөө сүү, сүүн бүтээгдэхүүн гэсэн том “Малгай” доороос дөнгөж л цухуйж байна. Малын халд­варт өвчинтэй гэх муу нэрийг баллуурдаж, дэлхийн зах зээлд өрсөлдөх боломж олгохыг үндэсний үйлдвэрлэгчид хүлээж байна.

» Манай улс сүү, сүүн бүтээг-дэхүүнийхээ 98 хувийг дотоодоосоо хангадаг.

» Нэг хүн өдөрт 175 гр сүү, 248 гр сүүн бүтээгдэхүүн хэрэглэвэл өдрийн хэрэгцээгээ хангана.

» Индонезид хулс модны шүүсээр иогурт хийж, жимсний охиор амталдаг.

» Монгол Улсад сүү, сүүн бүтээгдэхүүний 70 гаруй стандарт бий.

Сүү, сүүн бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлийн 11 хувийг тараг эзэлдэг

Б.Баярмаа@bayarmaaZGM

Б.Ганбаяр / ЗГМ©

• Таргийг Турк улсаас гаралтай гэж үздэг. • Тарагтай холбоотой хамгийн эртний олдворыг МЭӨ 5000 жилтэй

холбож үздэг.• Польшийн иргэн радлика Млекарн 1933 онд хамгийн анх жимстэй

тарагны зохиогчийн эрхийг авчээ. • Тарганд а, c, D, E, K амин дэм агуулагддаг. Мөн пептид, амин хүчил,

глюкоз, лактулоз зэрэг бодис бий.• Тараг уух нь ходоод гэдэс хямрахаас сэргийлж, хоол шингээдэг.• дархлааг сайжруулна. Түүний найрлагад өвчин үүсгэгчийг устгах

чадвартай нян байдаг.• Тараг цусан дахь холестриний хэмжээг багасгана.• Тарган дахь кальци, уураг нь яс бэхжүүлдэг бөгөөд хүүхдийн өсөлтөд

сайн нөлөөтэй.• Хүнсэндээ байнга хэрэглэвэл харшил хөдлөх нь багасдаг.• Тараг уух нь ой санамжийг сайжруулна.• Тарагны найрлагад байгаа бодисууд бүдүүн гэдэс, ходоодны хорт

хавдар үүсэхээс сэргийлж, ходоодны гүрвэлзэх хөдөлгөөнийг сайжруулдаг.

• арьсыг хуурайшуулалгүйгээр цайруулж, нүхжилтийг багасгахаас гадна гэмтсэн үсэнд тэжээл өгдөг.

Тарагны тухай онцлох баримтууд

ЗӨвЛӨГӨӨ

Тарган ундааны хэрэглээ сүүлийн

таван жилд 34 хувиар тэлжээ

тарагны борлуулалт тогт мол өссөн. Харин 2016 онд эдийн засгийн хямралтай хол боо­тойгоор иргэд хэрэглээгээ танаж, тарагны борлуулалт бага зэрэг буурсан. Тараг гэдэг мах, сүү шиг өдөр тутмын хэрэглээ биш. Тиймээс хэмнэлт хийх гэж буй эзэгтэй тараг авахаа хойш тавих хандлагатай болсон” гэлээ.

ТАРАГны ЭКСпОРТООР ТЭРГүүлДЭГ ОРнУУД

Герман 556.2Франц 312.1

Саудын Араб 235.9Австрали 155.9

Грек 155.5Испани 107.3

Польш 64.2Нэгдсэн Вант Улс 62.2

Чех 56.7Тайланд 48.6

ЖИЛД (САЯ АМ.ДОЛЛАрААр)

ТАРАГ

2015

2.3

онд дэлхийн улс орнууд нийт

тэрбум ам.долларын тараг, иогурт экспортолжээ.

Саудын Арабын тарагны экспорт

2010-2015 ОН

Д

384.5%ӨССӨН

statista.com©

нийгэм

ЗасГИйН ГаЗрыН МЭдЭЭ6 2016.10.17, даваа ~ №220 (498)

ОРОН НУТАГ» БАЯнхОнГОРБаянхонгор аймагт орон сууцны хуучин барилгуудын орцны засварын ажлыг эхлүүлжээ. Эхний ээлжинд аймгийн төвийн таван байрны нэг орцыг сонгож, бүрэн засвар хийхээр болжээ. Тус ажлын хүрээнд орцны шатыг чулуун хавтангаар шинэчлэх, шатны бариулыг бүхэлд нь өөрчлөх, вакум цонхтой болгох, орцны хаалгыг орчин үеийн соронзон кодтойгоор солих зэрэг ажлыг хийх аж. Ингэснээр иргэдийн амьдрах таатай орчин бүрдэх бөгөөд цаашдаа Сууц өмчлөгчдийн холбооны үйл ажиллагааг эрчимжүүлнэ. Энэ онд эхний ээлжийн таван жишиг орцыг засварлах шинэ барилга болон шинээр барих орон сууцны хаалгуудыг цоожтой болгохоор төлөвлөжээ.

» БУлГАнАймгийн хэмжээнд энэ өвөл 18 тонн мах нөөцлөх төлөвлөгөөтэй байна. Тиймээс Хутаг-Өндөр суманд оторлож байгаа малын заримыг нь нөөцийн маханд бэлтгэхээр болжээ. "Баян даш хайрхан" ХХК үхэр, хонины нөөцийн мах бэлтгэх компаниудын тендерт шалгарсан аж. Тус компани нь өнгөрсөн жил мөн 17 тонн мах нөөцөд бэлтгэн нийлүүлжээ. Чанарын хувьд санал гомдол ирээгүй бөгөөд 12340 кг үхрийн мах, 5710 кг хонины мах нөөцлөхөөр төлөвлөжээ. Өнгөрсөн жил үхрийн махыг 5500, хониныхыг 5700 төгрөгөөр борлуулж байжээ. Махны чанарт аймгийн Мал эмнэлгийн лаборатори хяналт тавьж ажиллана.

» ДОРнОГОВьМузей сургалт, судалгааны төвөөс 2013-2016 оны хооронд хээрийн эрдэм шинжилгээний багийнхны олборлосон “Үзмэр баяжуулах үзэсгэлэн”-г долоо хоногийн хугацаатай олон нийтэд толилуулж байна. Онцлог үзмэрээс дурдвал 2005 онд Даланжаргалан сумын Ихнартын хаднаас Их Монгол Улсын үеийн язгууртан хатны булшнаас олдсон нэхий, торго, даавуун хээ угалзтай уран тансаг хийцтэй дээл, төмөр хайлуулж байсан дархны эд хэрэглэл, авдар хөөрөг зэрэг байна. Мөн Замын-Үүд сумын нутгаас олдсон тэмээн хяруулын өндөгний хальс, үлэг гүрвэлийн сээр нурууны яс, тэмээн тэрэг, “Сувдан сондор” зохиолч, археологчдын хамтарсан аяллын үед олдсон эд өлгийн зүйлүүд, Монгол цэргийн музейгээс дурсгасан эд өлгийн дээж гээд 100 орчим үзвэрийг дэлгэжээ.

» ДУнДГОВьЭрүүл мэндийн газраас зохион байгуулж буй “Элэгний хавдраас сэргийлье” аяны хүрээнд элэгний В, С вирусийг илрүүлэх шинжилгээнд 5500 гаруй иргэнийг хамруулаад байна. Вирустэй тохиолдолд эмчийн хяналтад оруулж вирус илрээгүй тохиолдолд тухайн иргэний хүсэлтээр урьдчилан сэргийлэх вакцин хийж байгаа аж. Аяныг эхлүүлснээс хойш шинжилгээнд хамрагдсан иргэдийн 270 нь элэгний В, 200 гаруй нь С вирустэй байжээ. Түүнчлэн 660 гаруй иргэн В вирусийн сайн дурын дархлаажуулалтад хамрагджээ. Мөн вирусийн эсрэг эмчилгээнд 30 гаруй иргэн хамрагдсаны 10 гаруй нь бүрэн эдгэрчээ.

» СЭлЭнГЭАймгийн хэмжээнд өнөөдрийн байдлаар Сант, Баянгол, Шаамар, Хүдэр сум улаанбуудайн ургацаа 100 хувь хурааж аваад байна. Ургац хураалтыг өнгөрсөн жилийн мөн үетэй харьцуулахад нийт үр тариа 4.5 хувь, улаанбуудай 4.3 хувь, тэжээлийн ургамал 33.9, тосны ургамал 29.3, төмс 4.8, хүнсний ногоо 1.8 хувиар илүү байна. Өнөөдрийн байдлаар Сэлэнгэ аймгийн хэмжээнд ургац хураалт 91.6 хувьтай байна. Харин хадлан тэжээл бэлтгэлийн ажил 98 хувьтай байгаа бөгөөд аймгийн хэмжээнд 129607 тонн өвс, 7960 тонн хужир шүү бэлтгэжээ.

Эрүүл мэндийн хөгжлийн төвийн Эмнэлгийн мэргэ-жилтний хөгжлийн албаны дарга Д.Уранчимэгээс дотоо-дын болон гадаадын эмч нарын лицензийн шалгалтын талаар тодрууллаа.

-Эмч нарын лицензийн шалгалтыг ямар шалгуураар авдаг вэ?

­дотоодын болон гадаадын эмч, эмнэлгийн мэргэжилтний мэргэжлийн үйл ажиллагаа эрхлэх зөвшөөрөл олгох, нөхөн олгох, хүчингүй болгох үйл ажиллагааг манай байгууллага хариуцдаг. дотоодын мэргэ­жилтнүүдийн хувьд тухайн жилд анагаах ухааны чиглэлээр дээд боловсрол эзэмшсэн эмч, эмнэлгийн мэргэжилтнүүд болон тусгай мэргэжилтэн сувилагч эмч зүйч, эм найруулагч гэх мэт лиценз авдаг хүмүүс хамрагдана. Тэднийг төгссөнийх нь дараа 20 хоногийн дотор шалгалт авах журамтай. Хүний их эмч мэргэжлээр төгсвөл хоёр, бусад мэргэжлээр таван жилийн лиценз олгодог. Харин тэнцээгүй тохиолдолд дахин хэдэн ч удаа өгөх боломж олгодог.

-Шинэ хуулиар хүний их эмчийн хоёр жилийн лицензийг хүчингүй болгосон гэж байсан?

­Эмнэл гийн т услам ж үйлчилгээний тухай хууль батлагдсаны дагуу хүний их эмч мэргэжлээр төгссөн хүмүүс заавал резидентэд суралцах ёстой болсон. Энэ хугацаандаа резидент эмчийн лицензтэй байна. Үндсэн мэргэжил буюу

ЗГМ: ТОДРУУЛГА

Гадаадын 190 эмчид лиценз олгосонЭнэ жил нийт 1032 эмч, эмнэлгийн мэргэжилтэн төгссөн

Б.Бямбасүрэн@byambaZGM

резидент төгссөнийхөө дараа мэргэшсэн эмчийн лиценз авна. Ийм хоёр төрлийн лицензтэй байхаар шинэ хуульд заасан. Эмчлэх эрхийн лицензийг сунгах боломж нь нээлттэй. Тухайлбал, таван жилийн лицензтэй хүн үргэлжлүүлэн тав таван жилээр сунгуулж болдог.

-Энэ жил хэчнээн мэргэшсэн эмч төгссөн бэ?

­Жил бүр төгсөгчдийн тоо нэмэгдэж байна. Энэ жил нийт 1032 эмч, эмнэлгийн мэргэжилтэн төгссөн. Тухайн жилийн лицензийн шалгалтад тэнцсэн үзүүлэлт өмнөх

жилийнхтэй харьцуулахад харьцангуй өндөр буюу 76 болж өсөж байна. Өнгөрсөн жил 62 орчим хувьтай байсан. Шалгалтад тэнцэгчдийн хувь нэмэгдэж буй шалтгаан нь сорилын номын ач холбогдол болов уу гэж дүгнэж байгаа.

-Жилд гадаадын хэдэн эмчид танайх лиценз олгодог вэ?

­Энэ жил гадаадын 190 орчим эмчид зөвшөөрөл олгоод байна. Гадаадын мэргэжилтнүүдэд богино болон урт хугацааны лиценз олгодог. Монголд нэвтрээгүй буюу төрөлжсөн нарийн мэргэжлийн тусламж үйлчилгээ үзүүлж байгаа, энэ чиглэлээр сургалт сурталчилгаа хийх гэж буй мэргэжилтнүүдэд нэг жил хүртэлх буюу урт хугацааны лиценз олгодог. Харин богино хугацаатай лицензийн хугацаа 14 хоногоос нэг сар хүртэл байдаг. Мөн бид нарийн хяналт тавьж, жилд нэг удаа гадаадын эмч ажиллуулж байгаа эмнэлгийн үйл ажиллагаатай танилцаж,

зохих байгууллагуудын хамт шалгалт хийдэг.

-Сүүлийн үед гаднын эмч нар Монголд ирж хагалгаа хийх боллоо. Үүнд тавих хяналт байдаг уу?

­Эрүүл мэндийн яаманд Эмнэлгийн мэргэжилтний зөвшөөрлийн зөвлөл ажилладаг. Гадаадын эмч нарын материал, шаардлагыг зөвлөлөөр хэлэл­цүүлж, зөвшөөрөл олгодог. Жишээлбэл, солонгосын эмч нар заасан хугацаандаа хагалгаа хийгээд буцдаг. Харин манай эмч нар хяналт тавьдаг. дараа дахин ирж, хагалгаа хийдэг. Манайд гаднын 10 гаруй орны эмч нар ирдэгийн дийлэнх нь БНасаУ, БНсУ, БНХаУ­ынх байдаг.

Тэд Эрүүл мэндийн сайдын баталсан журмын дагуу тэргүүлэх чиглэлээр тусламж, үйлчилгээ үзүүлэх зорилгоор ирдэг. Тодруулбал, зүрх судас, дурангийн мэс засал гэх мэт манайд шинээр хөгжиж буй тусламж үйлчилгээний чиглэлээр ирдэг.

ЗГМ: ИНфОГРАфИкНОГООН БүС

Богдхан уулын 3.6 км аяллын замыг засчээБогдхан уулын “Зайсан­

Баруун ширээт” чиглэлийн 3.6 км явган аяллын замд иж бүрэн тохижилт хийжээ. Уг тохижилт нь олон улсын стандартад нийцсэн явган аяллын анхны зам бөгөөд иргэдийг чөлөөт цагаа зөв боловсон өнгөрүүлэх боломжийг бүрдүүлж байгаа юм.

Тохижилтын хүрээнд явган аялагчдад зориулсан сандал,

ширээ, сүүдрэвч, хашлага, гүүр, мэдээллийн самбар болон Богдхан ууланд амьдардаг ан амьтдын танилцуулга, тайлбар байршуулсан байна. Тохижилтын ашиглалтыг Богдхан уулын дархан цаазат газрын хамгаалалтын захиргаа хариуцан ажиллах аж.

Цаашид Богдхан ууланд аялал жуулчлалын том маршрут бий болгохоор төлөвлөсөн байна.

Үүнээс гадна сонгинохайрхан, Баянзүрх, Чингэлтэй хайрхан болон Туул, сэлбэ, дунд голын эрэг дагуу аялал жуулчлалын бүс, явган аяллын замуудыг бий болгох аж.

Үүнийг төс вийн хөрөнгөөр бус хувийн хэвш лийнхэнтэй хамтран хийхээр төлөвлөж байгааг нийслэлийн Засаг дарга с.Батболд онцлов.

хЭРЭГ ЗӨРЧИЛ

10 сартай хүүхэд зодсон тогоочийг яллавдундговь аймгийн сайн­

цагаан сумын "Оюуны хөгжил” хувийн цэцэрлэгт хүмүүжиж байсан 10 сартай с­г тус цэцэрлэгийн тогооч О нь "Хоолоо идсэнгүй" гэх шалтгаанаар зодож танхайрсан.

Уг хэргийг аймгийн Проку­

рорын газраас Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 181 дүгээр зүйлийн 181.1 дэх хэсэгт зааснаар яллах дүгнэлт үйлдэж, шүүхэд шилжүүлсэн юм. анхан шатны шүүхээс хэргийг хянан хэлэлцээд, О­д Эрүүгийн хуулийн тусгай

ангийн 100 дугаар зүйлийн 100.1 дэх хэсэгт зааснаар 1.6 сарын хугацаагаар хорих ял ногдуулж, ялыг жирийн дэглэмтэй эмэг­тэйчүүдийн хорих ангид биечлэн эдлүүлэхээр шийдвэрлэсэн байна.

Монголын улаан загалмай нийгэмлэгийн Үндэсний чуулган энэ сарын 14­15­нд боллоо. УИХ­аас шинэчлэн баталсан Монголын улаан загалмай нийгэмлэгийн Эрх зүйн байдлын тухай хуульд

МУЗН-ийн ерөнхийлөгчөөр Н.Энхболдыг дахин сонголоонийцүүлэн нийгэмлэгийн дүрэмд зарим нэмэлт, өөрчлөлт оруулах, стратегийн хөгжлийн шинэ зорилтыг тодорхойлоход үндэсний чуулганы зорилго чиглэв. Монголын улаан загалмай нийгэмлэгийн эрх зүйн байдал шинэчлэгдсэнээр Үндэсний хүмүүнлэгийн байгуул лага хэмээх статус хуу лиар баталгаажиж, хүмүүн­

лэгийн үйл ажиллагаагаар төр засагт нэмэлт хүч болон ажил лах чиг үүрэгтэй болсон юм.

Тиймээс үйл ажиллагааг тогтвортой, нээлттэй, цар хүрээг тэлэх зорилгоор дүрэмдээ тодорхой өөрч лөлт байгуулж, батал лаа. Тухайлбал, хоёр жил тутам зохион байгуулагддаг байсан Үндэсний чуулганыг дөрвөн жилээр уртасгаж,

ерөнхийлөгчийн бүрэн эрхийг мөн хугацаагаар сунгав. МУЗН­ийн Удирдах зөвлөл, дүрмийн болон санхүүгийн хороодын гишүүдийг энэ үеэр сонголоо. Тодруулбал, МУЗН­ийн ерөнхийлөгчөөр УИХ­ын Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны дарга Н.Энхболдыг дахин сонголоо.

Б.ТулгаЗГМ

Ажилгүйдлийн тэтгэмж

ТЭТГЭМжИйН хЭМжЭЭ: Сүүлийн 3 сарын хөдөлмөрийн хөлс, түүнтэй адилтгах орлогын дунджаас

5 ХҮрТЭЛ ЖИЛ

5-10 ЖИЛ

10-15 ЖИЛ

15 БА ТҮҮНЭЭС ДЭЭШ ЖИЛ

хУГАЦАА: Бүртгүүлсэн өдрийн маргаашаас эхлэн ажлын76 хоногт олгоно.

ТЭТГЭМж АвАх ЭРх: 24 сараас доошгүй хугацаанд, үүнээс 9 сар тасралтгүй төлсөн тохиолдолд.

СУРГАЛТАД хАМРАГДАх ЭРх: Ажилгүй

12 сар шимтгэл дахин төлсөн нөхцөлд тэтгэмж авах эрх үүснэ.

болсноос хойш 6 сарын дотор мэргэжил олгох болон давтан сургалтад хамруулна.

Б.Ганбаяр / ЗГМ©

Лицензийн шалгалтад

тэнцэгсдийн тоо 76 хувь болж өссөн

үзүүлэлттэй

ЗГМ ТОвЧхОН» БОУлИнГДэлхийн шилдэг боулингчид өрсөлддөг Дэлхийн цомын тэмцээн энэ сарын 14-23-нд БНХАУ-ын Шанхай хотноо болж байна. Тус тэмцээнд дэд мастер Ц.Лхасүрэн, I зэрэгтэй тамирчин С.Дэлгэрцэцэг нар өрсөлдөхөөр эх орноосоо мордлоо.

» чөлөөТ БөхДэлхийн бөхийн нэгдсэн холбоо өсвөрийн томоохон тэмцээнд нэг улсаас нэг л тамирчин оролцдог хуучин журмаа эргэн сэргээхээр болжээ. Өмнө нь нэг улсаас хоёр бөх барилдаж болох журмыг хэсэг хугацаанд туршсан ч бөхийн хөгжилд дорвитой нөлөөлж чадаагүй байна.

» хөлБөМБөГАфрик тивийн оны шилдэг хөлбөмбөгчийн төлөө өрсөлдөх тамирчдын нэр тодорлоо. Эцсийн шатанд С.Это’О, р.Махрез, К.Ихеаначо, С.Мане, П.Э.Обамейянг, А.Муса нар тунан үлдсэн байна. Эдгээр хөлбөмбөгчдөөс өмнө нь Это'О, Обамейянг нар хар тивийн шилдгээр тодорч байв.

» САГСАн БөМБөГNBA-ийн өнгөрсөн улирлын дэд аварга “Голден Стэйт” улирлын өмнөх хяналтын тоглолтод “Лейкерс”-т 112:107-гоор хожигдлоо. “Лейкерс”-ээс Н.Янг, 17, Ж.Кларксон 15, Б.Инграм 12 оноо авч, багаа тэргүүлэв.

» МОТО СпОРТ“Honda” багийн испани тамирчин М.Маркес мото спортын ДАШТ-д түрүүлэх болзлоо хангалаа. Тэрбээр өмнө нь дөрвөн удаа дэлхийн аварга цол хүртэж байв.

» хОККЕйNHL-ийн “Флорида” багийн чех довтлогч Я.Ягр карьерийн 1120 дахь оновчтой дамжуулалтаа өглөө. Уг тоглолтод баг нь “Детройт”-ыг 4:1-ээр хожжээ. Лигийн түүхэнд түүнээс олон дамжуулалт өгсөн таван хоккейч байдаг нь У.Гретцки (1963), р.Фрэнсис (1249), М.Мессье (1193), р.Бурк (1169), П.Коффи (1135) нар юм.

7

Спорт

ЗасГИйН ГаЗрыН МЭдЭЭ2016.10.17, даваа ~ №220 (498)

40 настай Гилмара силвейра рио де Жанейро хотын ядуусын дүүрэгт амьдардаг нэгэн. Гэрийнх нь ойролцоо бохирын ус урсах тул үнэр гэж авахын аргагүй. Тэвчихэд хэцүү ч нүүх бэл бэнчингүйгээс эндээ үлдэхээс өөр сонголтгүй байлаа. Харин одоо түүний амьдрал өөрчлөгдсөн. Бохир заваанаараа алдаршсан дүүрэг нь өнгө зассан мэт болжээ. Тэрбээр олимпийн дараа хүүхдүүдээ дагуулан цэцэрлэгт хүрээлэнд ирэв. Цэцэрлэгийн зүлгэн дээр тухлан сууж, том дэлгэцээр зурагт үзэж, хүүхдүүдтэйгээ тоглох нь түүнд үлгэрийн мэт санагдана. Олимпийн наадмын бүтээн байгуулалтын хүрээнд рио хот багагүй өөрчлөгдсөний нэг жишээ нь энэ. Мадурейра цэцэрлэгт хүрээлэн өмнө нь хогондоо дарагдсан энгийн л нэг газар байв. Харин олим­пийн наадамд бэлдэх төслийн хүрээнд энд гурван км.кв талбайг тохижуулан, орчин

Олимпийн дараах Бразилын төрх

Ядуу иргэд болон дундаж давхаргынханд олимп өгөөжөө өгсөнгүй

Г.Баярсайхан@bayarsaikhanZGM

үеийн цэцэрлэгт хүрээлэн болгожээ. Өдгөө тус цэцэрлэгт хүрээлэнд хүмүүс, чөлөөт цагаа өнгөрөөдөг олны хөлийн газар болоод байна.

“Үнэхээр сайхан газар юм. Хүмүүс энд цагийг өнгөрөөхдөө их баяртай байна. Гэвч зам хөндлөн гарахаар ганц минут саатан зогсох үед юмаа дээрэмдүүлчихлээ. Гэмт хэрэг бол цэцэрлэгт хүрээлэнг муухай болгож буй ганц зүйл юм даа” хэмээн силвейра өгүүлжээ.

силвейрагийн хэлсэнчлэн рио хот олимпийн наадмын дараа нүүрээ угаасан мэт огт өөр төрхтэй болсон нь үнэн. Том том цогцолборууд энд тэндгүй сүндэрлэж, цэцэрлэгт хүрээлэнгүүд шинээр баригдаж, нийтийн тээвэр, метроны сүлжээнд ахиц дэвшил гарсан гээд олимпийн хаялга их байв. Харин олимпийн наадам энгийн иргэдийн амьдрал болон Бразилын эдийн засагт хэрхэн нөлөөлсөн бол. Харамсалтай нь энэ асуултад эерэг хариулт өгөх хүн тун ховор.

Бразилд өдгөө ч сая сая хүн өлөн зэлмүүн амьдарч, хоногийн бор хоолоо аргацааж ядан байна. Багш, эмч нарын цалин урьдын адил бага хэвээр. Тэд заримдаа цалингаа цагт нь авч чадахгүй тул Засгийн газраа эсэргүүцэж жагсана. Ядуусын дийлэнх нь олимп зохион байгуулах

гэж их зардал гаргахын оронд түүнийгээ улс орныхоо хөгжилд хэрэгтэй өөр зүйлд зарцуулах ёстой байсан гэж боддог.

Харин бразилчууд олимп зохион байгуулаад ашиг олсон уу, алдагдал хүлээсэн үү гэдгийг одоо тооцоход эрт. Гэхдээ эдийн засгийн мэргэжилтэн, шинжээчид өөдтэй хариу сонсоно гэж найдахгүй байна. Уг нь бразилчууд анх олимпийн наадмыг 12 тэрбум ам.долларт багтаан явуулахаар төлөвлөсөн. Гэтэл явцын дунд зардал нэмэгдсээр 20 тэрбумд хүрсэн юм. Бараг хоёр дахин нэмэгдсэн гэсэн үг. Энэ нь олимпийг эцсийн дүндээ хасах баланстай гарна гэсэн таамаг дэвшүүлэхэд хүргэжээ.

Олимп зохиогоод алдагдал хүлээсэн хамгийн сонгодог жишээ нь Грек улс. Тэд анхны олимпийг хүлээн авснаас хойш 100 гаруй жилийн дараа буюу 2004 онд афин хотдоо

олимпийн наадам дахин явуулсан. Гэвч сүүлийн зочид афиныг орхин одсоноос хойш зарим цогцолбор, барилга байгууламж огт ашиглагдаагүй юм. асар их өртгөөр боссон дээрх үхмэл барилгууд таван жилийн дараа Грекийн эдийн засагт сөргөөр нөлөөлж, эдийн засгийн хямралд хөтөлсөн түүх бий. саяхны ийм жишээ байдаг болохоор бразилчууд босгосон барилга байгууламжаа дахин ашиглах асуудалд ихэд анхаарчээ.

Тухайлбал, гандболын тэмцээн явагдсан “Future arena”­г их сургуулийн зориулалтаар ашиглах бөгөөд энд 500 оюутан номын дуу сонсох юм. Харин усан спортын цолцолбор болон хэвлэл мэдээллийн төвийг ахлах сургуулийн дотуур байр болгохоор төлөвлөсөн. Түүнчлэн 120 га талбай эзлэн орших “Barra olympic park” өдгөө олон нийтэд зориулсан цэцэрлэгт хүрээлэн болжээ. албаны хүний хэлснээр олимпийн цогцолборуудынхаа 80 хувийг нь тогтмол ашиглах юм байна. Хэрэв энэ үнэн бол бразилчууд ямар ч байсан Грекийн алдааг давтахгүй нь.

Хэдийгээр Зохион байгуулах хороо ийм төлөвлөлттэй ажил­лаж буй ч олны зүгээс ирэх шүүмжлэл тасрахгүй байна. Хамгийн хүчтэй шүүмжлэл

Олимпийн цогцолборуудын

80 хувийг хойшид тогтмол

ашиглана

өрнүүлдэг байгууллага нь “The Exclusion games” групп. Тус группийн ажилтан Ж.Танака “Олимпийн дуулианаар улсын хөрөнгийг үр ашиггүй зүйлд зарцуулсаар дууслаа. Эзгүй хээр газар барилга байгууламж босгох нь эдийн засгийн хувьд ач холбогдолгүй. Үнэнийг хэлэхэд олимпийн буянаар барилгын цөөн хэдэн компани л баяжсан. Харин ядуу иргэд болон дундаж давхаргынханд олимп өгөөжөө өгсөнгүй” хэмээн ярьжээ.

Энэ мэт шүүмжлэл эрчээ авч байхад барилгын ажил гүйцэтгэж байсан нэгэн залуу амиа алдсан нь гал дээр тос нэмж орхив. Олимпийн тэмцээн уралдаан явагдсан цолцолборыг буулгах ажлын үеэр нэгэн ажилчин цахилгаанд цохиулж нас барсан юм. Энэ явдалтай зэрэгцэн хэвлэлүүд олимпийн алдаа дутагдлыг эргэн сөхөж, бараан мэдээлэл цацаж эхэлээ. 2013­2016 онд наадмын бүтээн байгуулалтад гар бие оролцож байсан ажилч­даас 11 хүн амиа алдсаныг тэд сөхөн бичиж, барилгын аюулгүй ажиллагааны зааврыг сайн биелүүлдэггүй хэмээн бразил­чуудыг шүүмжилж эхэлсэн юм.

Олимпийн наадам Бразил ул сад энэ мэт сайн, муу аль алинаар нь нөлөөлжээ. Гэхдээ муу нь сайнаасаа их байгаа нь харамсалтай.

Бразилчууд олимп зохион байгуулаад ашиг олсон уу, алдагдал хүлээсэн үү гэдгийг одоо тооцоход эрт.

30 хүртэлх насны баян тамирчдын жагсаалтад "Барселона" багийн хоёр хөлбөмбөгч бичигджээ.

Forbes сэтгүүл 30 хүртэлх насны тамирчдаас хамгийн баяныг нь тодруулжээ. Жаг-саалтыг гаргахдаа тамирч-дын авсан цалин, тэмцээнээс олсон шагналаас гадна ивээн тэтгэгчдийн мөнгийг оруулан тооцсон байна. Мөн зарим нь тамирчны замналынхаа хажуу-гаар хувийн бизнес эрхэлж, орлогоо нэмэгдүүлдэг аж. Энд 30 хүртэлх насныхныг хамруулсан болохоор Л.Жеймс, К.Брайант, К.Роналду зэрэг өндөр орлоготой одод багтаагүй юм.

1.ЛИОНЕЛь МЕССИ (ХӨЛБӨМБӨГ, 29 НАС) 81.4

САя АМ.ДОЛЛАРдэлхийн шилдэг хөлбөм­

бөгчөөр таван удаа тодорсон Лео нэг жилийн дотор 81.4 сая евро­гийн орлого олж, жагсаалтыг тэргүүлэв. “Барселона”­тай байгуул сан гэрээ нь түүнд 53 саяыг авчирсан бол Pepsi, adi­das, Dolce & gabbana, gillette, Turkish airlines­ийн нүүр царай болсныхоо ачаар үлдсэнийг нь цуглуулжээ. Гэхдээ аргентин эр сүүлийн үед санхүүгийн тал дээр сайнгүй байсан. Татвараас зайлсхийсэн хэргийнх нь шүүх хурал болж, дөрвөн сая еврогийн торгууль хүлээсэн нь түүний орлого багасахад тодорхой

СПОРТ БА МӨНГӨ

Баян “бацаанууд”Б.ЭнхжинЗГМ

хэмжээгээр нөлөөлжээ. Гэсэн хэдий ч аргентин эр залуу тамирч дыг орлогоороо тэргүүлж чадлаа.

КЕВИН ДюРАНТ (САГСАН БӨМБӨГ, 28 НАС) 56.2 САя

Өнгөрсөн зун “Оклахома”­г орхиж, “Голдейн стэйт”­тэй гэрээ байгуулан дэлхий дахиныг шуугиулсан сагсчин эр шинэ багаасаа жилд 20 сая евро авах гэрээ байгуулжээ. Гэхдээ албан ёсны цалин нь түүний

орлогын хажууд өчүүхэн зүйл. Кевин зөвхөн Nike компанитай байгуулсан гэрээнээс 30 саяыг өөрийн болгосон юм. Одоогийн гэрээ нь дуусахаар түүний цалин улам нэмэгдэнэ. Тэр үед дюрант залуу тамирчдыг орлогоороо тэргүүлэх боломжтой.

НОВАК ЖОКОВИч (ТЕННИС, 29 НАС) 55.8 САя

дэлхийн шилдэг теннисчдийг чансаагаараа тэргүүлж буй серб эр сайн тамирчнаас гадна муугүй

сурталчилгаанаас орж ирсэн юм. Зөвхөн Nike компани л гэхэд түүнд 20 саяыг төлсөн.

РАССЕЛ УИЛСОН (АМЕРИК ХӨЛБӨМБӨГ, 27

НАС) 41.8 САя“сиэтл сихоукс”­ын гол

тоглогч тэрбээр багтайгаа дөрвөн жилийн 87.6 сая ам.долларын гэрээ байгуулсан нь жагсаалтын дээгүүр бичигдэхэд хүргэжээ.

СЕБАСТьяН ФЕТТЕЛь (АВТО УРАЛДААНч, 29

НАС) 41 САяБусадтай харьцуулахад Фет­

тель зөвхөн цалингаараа амьдар­даг нэгэн. Тэрбээр “Феррари” багаасаа 40 саяыг авдаг. Харин бусад эх үүсвэрээс олсон мөнгө нь ердөө нэг сая аж.

НЕЙМАР (ХӨЛБӨМБӨГ, 24 НАС) 37.5 САя

Бразил залуу Неймар “Барса”­тай байгуулсан гэрээний дагуу 14.5 саяын цалин авдаг. Мөн Nike, Red Bull, Panasonic, gillette­ийг рекламдсаныхаа хөл сөнд 20 гаруй саяыг өөрийн болгожээ.

ГАРЕТ БЕЙЛь (ХӨЛБӨМБӨГ, 27 НАС) 35.9

САяТүүний “реал” багаас ав даг

үндсэн цалин нь 25 сая ам.дол­лар. Харин adidas брэнд түүнд рек лам ны гол түнш болдог байна.

Пантерс” багийн лидер тэрбээр багтайгаа таван жилийн 104 сая ам.долларын гэрээ үзэглэсэн. Мөн Dannon корпорацийн томоо­хон хөрөнгө оруулагчийн нэг. Энд оруулсан хөрөнгө оруулал ­тынхаа ачаар жилд 12 саяыг олдог байна. Үүн дээр мэдээж зар сурталчилгааны орлого нэмэгдэнэ.

ЖОРДАН СПАЙЕТ (ГОЛьФ, 23 НАС) 52.8 САя

Техаст төрж, өссөн тэрбээр багадаа ковбой болохыг мөрөөд дөг байв. Харин өсөж томроод гольфтой нөхөрлөсөн нь зөв шийдвэр болжээ. 2015 он түүний хувьд амжилтаар дүүрэн жил байсан. Жордан мэргэжлийн тамирчдын хоёр ч том тэмцээнд түрүүлснээс гадна амери кийн нээлттэй тэмцээнд аваргалсан хамгийн залуу гольфчин болжээ. Намар нь Fe­dex cup тэмцээнд түрүүлж, 10 сая “ногоон”­ы шагнал гардсан юм. Гэнэт тодорсон залуу одыг coca cola, Rolex зэрэг алдартай брэндүүд сурталчилгаандаа ашиглах болов. Үр дүнд нь залуу гольфчин нэг жилийн дотор 52 саяын орлого олж чадлаа.

РОРИ МАКИЛРОЙ (ГОЛьФ, 27 НАС) 42.6 САя

Умард Ирландын гольфчин тэмцээн уралдаанаас 7.6 сая ам.долларын шагнал авчээ. Харин үлдсэн мөнгө нь реклам

бизнесмэн. Тэрбээр эх нутагтаа гэр бүлийнхний хамт Family sport компанийг байгуулсан. Тус компани нь рестораны бизнест амжилт олохын хажуугаар спор­тын төрөл бүрийн арга хэмжээ зохион байгуулж, эзэндээ ашиг авчирдаг байна.

КЭМ НьюТОН (АМЕРИК ХӨЛБӨМБӨГ, 27 НАС) 53.1

САяӨнөө цагийн америк хөлбөм­

бөгийн нүүр царай, “Каролина

BBM©

BBM©

лавлах

8 ЗасГИйН ГаЗрыН МЭдЭЭ 2016.10.17, даваа ~ №220 (498)

MNB Bloomberg Боловсрол Монгол Тв08.00

12.00

14.00

18.00

20.00

22.00

08.30 Залуу зохион бүтээгч -2016

12.05 “Амрыг эрье” Цагдаагийн студиэс бэлтгэв

15.20 “Хойд нутгийнхан” Японы олон ангит уран сайхны кино 1, 2-р анги

18.00 Мэдээ

21.10 Сум дүүргийн ИТХ-ын сонгууль-2016

22.50 “Шнайдер Баксын эсрэг” Голландын уран сайхны кино

07.30 #Made in Mongolia: Жи Эн Бевережис ХХК

11.30 "Эдийн засгийн түншлэл" тусгай хөтөлбөр

14.30 Амжилтад хязгаар үгүй

18.30 Бизнесийн Төв Цэг-Давталт

20.30 Шилдэг санаа

22.00 Эзэнт гүрнийг босгосон нь

08.05 "Туршилтын туулайнууд" ОАК 3-р бүлэг 12-р анги

11.15 "Найзууд" ОАК 173,174-р анги

16.30 "Хятад хэлний" алсын зайн сургалт /HSK унших чадварын дасгал №14/

18.45 ИТХ-ын сонгууль /МАН Г.Батмөнх/

20.40 "Хүрээлэн амьд ертөнц" нэвтрүүлэг /61-р цуврал/

22.00 "Гэрлэн дохио" инээдмийн ОАК 11-р анги

09.30 Тог тог тог /season-3/ 5-р хэсэг

13.00 Бригад 7-р хэсэг

15.30 "Хэрсүү хүүхнүүд" ОАК 11-р анги

18.30 Нүүдэл шийдэл

20.00 Оргил цаг мэдээллийн хөтөлбөр

22.30 "Хавай 5-0" /season-6/ ОАК 5-р анги

Тв хӨТӨЛБӨР ОНЦЛОх үЗвЭР

Дэлхийн шилдэг жааз аялгууг эх орондоо

Дэлхийн шилдэг таван жааз хөгжимчин, дуучны тоглолт энэ сарын 20-21-нд УДБЭТ-т болох гэж байна. “ЖаззЛаб” агентлагаас зохион байгуулж буй “Ulaanbaatar International Jazz series 2016-2017” арга хэмжээнд АНУ-ын алдарт жааз дуучин Кэнни Вашингтон, дуучин, төгөлдөр хуурч Чампион Фалтон, Испанийн шилдэг хөгжимчин Игнаси Терраза, Францын алдарт аман хуурч Лаурент Маур, саксафонч, Жэсси Дэвис нар оролцох юм.“ЖаззЛаб” агентлаг Монголын жааз хөгжимдчийг дэмжих, олон улсын нэрт уран бүтээлчдийг эх орондоо урьж тоглуулах, хөгжмийн боловсролыг дэмжих зорилготой. Тэд байгуулагдаад удаагүй ч 60 гаруй тоглолтыг дотооддоо амжилттай зохион байгуулжээ.

НИСЛЭГИйН ЦАГИйН хУвААРЬ

Москва-УБ 23.45 07.50УБ-Эрээн 21.00 11.25УБ-Бээжин 08.30 11.40УБ – Эрхүү 20.45 02.15Эрхүү – УБ 16.32 06.53УБ –Замын-Үүд 17.30 07.40Замын-Үүд - УБ 18.15 08.55УБ -Сайншанд 10.15 19.57Сайншанд - УБ 21.27 07.35

УБ-Токио 07.55 13.40Токио-УБ 14.40 19.10УБ-Сөүл 08.45 12.50Сөүл-УБ 14.20 16.50УБ-Бээжин 06.10 08.25Бээжин-УБ 21.10 23.40УБ-Ханбумбат 07.40 08.50Ханбумбат-УБ 09.40 10.55

ГАЛТ ТЭРЭГНИй ЦАГИйН хУвААРЬ

ЗГМ: кОМИкС

ЗӨвЛӨГӨӨ

Цэх суух нь буруу

ЦАГ АГААР

УЛААНБААТАР X.17 5o

-6o

X.18 6o

-5o

X.19 8o

-7o

X.20 4o

-2o

X.21 1o

-7o6м/с

5 м/с

9 м/с

7м/с

11м/с

8м/с

8 м/с

9м/с

7м/с

6м/с

ҮүлшинэҮүлшинэ Бага зэргийн цас орно Үүлшинэ Үүлшинэ

УВС6o

1o

ХОВД 15o

4o

ЗАВХАН14o

-3o

БАЯНХОНГОР15o

1o

ГОВЬ-АЛТАЙ13o

1o

ӨВӨРХАНГАЙ16o

4o

АРХАНГАЙ16o 2o

ХӨВСГӨЛ 15o

-2o

БУЛГАН 17o

-1o

ТӨВ15o

1o

ДУНДГОВЬ20o 4o

ӨМНӨГОВЬ 20o

7o

ГОВЬ-СҮМБЭР 15o

3o

ДОРНОГОВЬ17o

3o

СҮХБААТАР17o

2o

ХЭНТИЙ17o

1o

СЭЛЭНГЭ 20o

1o

ОРХОН17o

4o

ДАРХАН-УУЛ20o

4o

ДОРНОД19o

3o

БАЯН-ӨЛГИЙ8o

2o

Билгийн тооллын 16Намрын адаг шар нохой сарын таван шар мэнгэтэй хар бич өдөрүс засуулбал: Өвчин ирнэНаран ургах, шингэх: 07.17-18.11Барилдлага: Үхэхшүтэн барилдлага: Сансар

Аргын тооллын аравдугаар са рын 17, Сумъяа гараг. Бил-гийн тоол лын 16, Гоё хүүхэн одтой, хар бич өдөр.

Өдрийн наран 07.17 цагт мандан, 18.11 цагт жаргана. Тухайн өдөр хулгана, луу жилтнээ аливаа үйлийг хийхэд эерэг сайн. Эл өдөр элдэв үйлд хянуур хандах хэрэгтэй ба ан гөрөө хийх, мал, адгуус муулах, сүм дуганыг сэргээх, бүжиг наадам хийх, цэцэрлэг байгуулах, урлан бүтээхэд сайн. Хувцас эсгэх, шинэ хувцас өмсөх, зөвлөгөө хийх, гөлөг тэжээхэд муу. Өдрийн сайн цаг нь хулгана, үхэр, луу, могой, хонь, нохой болой. Хол газар яваар одогсод зүүн урагш мөрөө гаргавал зохистой. Тэрсүүд өдөр. Үс шинээр үргээлгэх буюу засуулахад тохиромжгүй.

ЗУРхАй

үЗвЭР

ЗГМ: СүДОкү

(Өмнөх дугаарын хариу)

5

2

613С Л

А

А

Х

А

ХЭ А

РИ

НААДГАЙ

Д

А

ЭЛЧИН

УЯХАН

И

Р

Р

А

А

МН И

ДИ

Э

Г

А

С

Р

Л

УШИ АН Н

Х

Й

И

Р

А

Н

Р

9

471

9

43

9

6

89

5

3

2

7

1

5

1

246759183

158342679

379186245

913427568

527863914

684915327

435671892

762598431

891234756

үГИйН СүЛжЭЭ

Өмнөх дугаарын хариу / 10.14

УДЭТД.Төрбат, Г. Бирваа “Харц хатан” түүхэн жүжиг маргааш 17.00 цагт,Д.Равжаа, А, Шартолгой “Саран хөхөө” жүжиг энэ сарын 21-нд 19.00, 22-нд 17.00 цагт,Б.Лхагвасүрэн “Тамгагүй төр” энэ сарын 27, 28-нд 19.00 цагт тус тус тоглоно.

УДБЭТЖ.Бизе “Кармен” дуурь маргааш, нөгөөдөр 17.00 цагтЦ.Нацагдорж “Гүнгэрийн гүнж” дуурь энэ сарын 22-нд 17.00 цагтП.И. Чайковский “Хунт нуур” балет энэ сарын 23-нд 17.00 цагтЖ.Верди “Аида” дуурь энэ сарын 29, 30-нд 17.00 цагт тус тус тоглоно.

МИшЭЭЛ ЭкСПОӨвлийн хувцасны үзэсгэлэн худалдаа энэ сарын 28-30-нд болно. Үзэсгэлэнд үндэсний үйлдвэрүүдээс гадна “Zara”, “United colors of Benet-ton” дэлгүүр оролцож хямдралтай худалдаа зарлах юм.

шАНГРИ-ЛА УЛААНБААТАР“Явуу” брэнд загварын коллекцоо Монголд анx удаа толилуулаxад бэлэн боллоо.Загварын шоу энэ сарын 21-ний 19.00 цагт тус буудлын “Grand Ballroom” танхимд болох юм байна. Тасалбарын үнэ 100 мянган төгрөг.

IT PArkОлон улсад эрчимтэй түгэж буй “Дижитал бизнес” хэмээх ойлголтыг дэлгэрүүлж, компаниуд бизнесээ энэ чиглэлээр явуулах арга замыг танилцуулах “Digital Business Conference-2016” ирэх сарын 15-нд Шинжлэх ухаан, мэдээлэл технологийн паркд болно.

шАНГРИ-ЛА МОЛЛХүүхэд тоглож, наадах явцдаа хөгжилтэй аргаар сурах нь илүү амар болохыг ойлгуулах "Багачуудын музей" аравдугаар сарын 22-нд Шангри-Ла Моллын гуравдугаар давхарт болох гэж байна. Үйл ажиллагааг 2-7 насныханд зориулжээ.

дижитал хамтлаг нийгмийн сайн сайхан үйлсэд зориулж “Галзуу ганц” тоглолтоо энэ сарын 21­нд “crocus event hall”­д хийх гэж байна. Тус хамтлаг өнгөрсөн долдугаар сард “Гал зуу ганц” тоглолтынхоо эхний хийг хийж, олон ая дуугаа өргөн барьж байсан юм. Тэгвэл энэ удаа эдийн засгийн хямралын эсрэг тоглолт дахин зохион байгуулж оюутан залууст оюуны хөрөнгө оруулалт хийхээр шийджээ. Тэд тоглолтынхоо орлогыг бүгдийг нь “Цэцээ гүн” ротаракт клубын хэрэгжүүлж буй “Хүн бүр сурах эрхтэй” хөтөлбөрт хандивлах юм байна. Энэхүү сайн үйл­сийн аянд Ice top, Мон Та реп, gee, Энх тайван, No name зэрэг хамтлаг, дуучин нэгдэж нийг­мийн сайн сайхны төлөө ая дуугаа өргөхөөр болжээ.

Г.СайнзаяаЗГМ

Г.СайнЗГМ

Нийслэлийн Тээврийн газраас Хан­Уул дүүргийн Тэлмүүн хотхоноос Тэнгэр, ривэр стоун, Хос өргөө, Баянгол дүүргийн алтай хотхон, Нарны хороолол, Баянзүрх дүүргийн Хүннүгийн гудамж Баянмонгол, сүмбэр орд хорооллын иргэдийн зорчих эрэлтийг үндэслэн шинэ чиглэл нэмлээ. Үүнд, Ч:61 буюу “Мишээл экспо”, “Цэцэг” төв, Баянмонгол хороолол, мөн Ч:61Б буюу “Мишээл экспо”, “Говь” үйлдвэр, Нарны хороолол, Баянмонгол хороолол, ард кинотеатр гэсэн чиглэл багтжээ.

“Нийслэлийн Үйлчилгээний нэгдсэн төв”­ийн үйл ажил­лагааг эрчимжүүлэх үүднээс одоогийн “Мишээл экспо”­ийн эцсийн зогсоолыг 200 метр ойртуулж шилжүүлжээ. дээрх шинэ чиглэлийн үйлчилгээг өнөөдрөөс эхлэн мөрдөнө гэж Нийслэлийн Тээврийн газраас мэдээллээ.

Нийтийн тээврийн шинэ чиглэл

УЛААНБААТАР

ТОГЛОЛТ

Орлогоо сургалтын тэтгэлэгт хандивлана

Mr. Баагийгийн БОДРОЛ.....

Жинхэнэ монгол эх оронч хүний хүүхдүүд нь Англид, данс нь Швейцарьт, хаус нь Америкт, ажил нь Монголд байдаг.

ЭХ ОрОНЧ

хүүхдүүд нь

данс нь

хаус нь

БОСООГООР:2. Манжийн эсрэг эрэлхэгээр тэмцсэн Хотгойдын ван3. Хотгойдын вантай хамтран харийн түрэмгийлэгчдийн эсрэг тэмцсэн Ойрадын баатар

4. Вагон чирэх толгой5. Шатрын олимпиадад амжилттай оролцсон ОУ-ын шатрын их мастер эмэгтэй8. Зэрэг, дугаар 10. Хоол амтлагч

хӨНДЛӨНГӨӨР:1. Ачлал, буянтан6. Цогт тайж киноны дүр, эрэлхэг баатар7. Толстойн алдарт романы гол баатрын нэр .... Каренина9. Алтан ургийн зарим

ноёд Жамухыг хаанд өргөмжилсөн цол .... хан11. Үхэр, хонинд элбэг тохиолдох өвчин12. Мандухай сэцэн хатан кинонд гардаг зөвлөх сайд13. Мэргэжлийн сагсан

бөмбөгийн хамгийн том холбооны товчилсон нэр14. Амтат жимс15. Тамхины хөөрөгний толгойн доод хэсэг16. Манай оронд байдаг сар шувууны ховор төрөл зүйл

1 2 3

4

6 7

8

12

13

14 15

16

9 10

5

11

Их Британийн "Бариа заслын холбоо"­ны мэдээллээс үзэхэд, тус улсын хүн амын 32 хувь нь өдөрт 10 гаруй цагийг сууж өнгөрүүлдэг аж. Тэдний тал хувь нь үдийн цайныхаа цаг болтол суудлаасаа босдоггүй байна.

Цэх суух нь суугаа ажил эрхэл дэг хүмүүст тохиромжгүй байрлал болохыг Шотланд, Канадын эрдэмтэд тогтоожээ. Ингэж суух нь нуруунд хэт их ачаалал очдог талаар соронзон хэлбэлзлийн дүрс зургийн шинэ хэлбэрийг ашиглан мэдсэн байна. Эрдэмтдийн зөвлөснөөр олон цагаар сууж, ажилладаг хүмүүст хамгийн тохиромжтой байрлал нь 135 хэмийн налуу байрлал ажээ. Ийм суулт нуруунд очих ачаал лыг багасгаж, эрсдэлийг бууруулдаг байна.

жорж Паркер, жеймс БлицБританийн Гадаад хэргийн

сайд Брис Жонсон сири ба Оросын онгоцууд алеппог бөмбөгдөж буйг зогсоохын тулд өрнөдийн холбоотнууд “цэргийн оролцоо”­ны талаар хэлэлцэнэ хэмээсэн. Энэ нь Москватай харилцах харилцааг нь хурцатгалаа.

Тэрбээр уг санаа бэрхшээлтэйг хүлээн зөвшөөрсөн агаад туслахууд нь Британийн тал цэргийн оролцоог бус алеппо дээр агаарын хориотой бүс байгуулах тухай ярьсан гэв. Ням гарагт болсон уг уулзалтыг аНУ­ын Төрийн нарийн бичгийн дарга Жон Керри даргалжээ. Уулзалтад Европ, Ойрх дорнодын холбоотнууд оролцож Оросын эсрэг хориг арга хэмжээ авах асуудлыг хэлэлцэж байна.

Британийн Ерөнхий сайдын хэвлэлийн төлөөлөгч хэлэхдээ “сирид цэргийн ажиллагаа явуулах төлөвлөгөө байхгүй” гэсэн юм. Гэтэл Жонсоны мэдэгдэл Британийн Гадаад хэргийн яамныхны дунд гадаадад ажиллаж буй дипло­матуудын талаар түгшүүр үүсгэжээ. Тэрбээр “Орост ганцаардсан улс болох аюул нүүрлээд буй” гээд Лондон дахь ОХУ­ын Элчин сайдын яамны үүдэнд эсэргүүцлийн жагсаал хийхийг уриалсан юм.

2011 онд Лондон Ираны эсрэг хориг арга хэмжээ авахад Тегеран дахь Британийн Элчин сайдын яам руу жагсагчид дайрч, тоносон түүх бий. Уг явдал Британийн хувьд хатуу сургамж болж, хоёр улс тус тусын ЭсЯ­ыг дөрвөн жилийн

Байхгүй мөнгийг баруун солгойгүй цацаж байна

шашин, арьс өнгөний халдлага нэмэгджээ

жеймс ПолитиИталийн Ерөнхий сайд

Маттео ренци ирэх онд өсөл тийг дэмжихийн тулд улсын хөрөнгө оруулалтыг нэмэгдүүлэх арга хэмжээ авахаар төлөвлөжээ. Мөн түүний төлөвлөгөөнд компанийн татварыг багасгах талаар тусгасан байна. Түүний санал болгосон төсөв арван­хоёрдугаар сард болох Үндсэн хуулийн асуудлаар чухал санал асуулгын өмнө олон нийтийг татахад чиглэж байгааг ажиглагчид тэмдэглэв. Бямба гарагт танилцуулсан төсвийн төслөөс үзэхэд 2017 онд дотоо­дын нийт бүтээгдэхүүнийг 2.3 хувь өсгөхөөр тусгасан. Энэ нь Брюссельтэй өмнө нь зөвшилцсөн 1.8 хувиас нэлээд дээгүүр үзүүлэлт. Ийнхүү тохиролцсоноос буцсан нь Европын холбоотой санал зөрөлдөхөд хүргэж болзошгүй юм.

Ноён ренци сэтгүүлчдэд хэл сэн үгэндээ “Италид одоохон доо байдал тааруухан байгаа ч урьдахаас дээрдсэн. Төсөв өрсөлдөөн ба тэгш байдлыг хослуулахыг эрмэлз­сэн. Хичээн зүтгэж буй хэсэгт нь боломж өгөхийн зэрэгцээ чадваргүй хүмүүст гараа сунгах болно” хэмээсэн байна. Төсвийн нэг тулгуур нь Италийн тэтгэврийнхэнд долоон тэрбум евро зориулна. Үүнд, эрт тэтгэ­вэрт гаргах хөтөлбөрт зарцуулах шинэ сан байгуулах, доогуур орлоготой хүмүүст олгох тэтгэм жийг нэмэгдүүлэх арга хэмжээ багтав.

Өөр нэг чухал заалт бол Италид компанийн татвар 27.5 хувь байгааг бууруулж, 24 болгохоор санал оруулжээ.

хелен УорреллЗургадугаар сард Британид

Европын холбооноос гарах санал асуулга явуулснаас хойш шашны болон арьс өнгөний ялгаанаас үүдсэн үзэн ядалтын гэмт хэрэг 40 хувь өсчээ. дотоод яамны мэдээллээс үзэхэд Brex­it­ийн дараах буюу долдугаар сард өнгөрсөн оны мөн үеэс бүртгэгдсэн халдлага 2.5 дахин нэмэгдсэн байна.

санал асуулгын өмнөх суртал­чилгаа орон даяар цагаачдын эсрэг санаа бодлыг дэвэргэсний дээр Европын холбооноос цагаачдыг хуваарилах бодлого олон нийтийн анхаарлыг татсан юм. Тухайн үед Их Британид ирэх цагаачдын тоо Засгийн газрын төлөвлөснөөс арав дахин олон буюу 333 мянгад хүрсний талаас илүү хувь нь Европоос ирэх төлөвтэй байв.

Өнгөрсөн сард Эссэкс гүнлэгийн Харлоу хотод зургаан залууг Польшийн цагаачийг хөнөөсөн хэрэгт сэжиглэн баривчилсан. Цагдаагийн газар уг хэргийг үзэн ядалтаас үүдэлтэй гэж үзэж байгаа энэ нутагт амьдардаг польшуудын тайван байдлыг хангахын тулд Польш цагдаа байрлуулжээ. дотоод яамны мэдээгээр санал асуулгын өмнөх хоёр долоо хоногт арьс өнгө, шашны сэдэлтэй 1546 гэмт хэрэг цагдаад бүртгэгдсэн байна. санал асуулгын дараах хоёр долоо хоногт уг тоо 2241 болж өссөн юм. Үзэн ядалтаас үүдсэн хамгийн олон хэрэг бүртгэгдсэн өдөр долдугаар сарын 1­нд болж, 207 дуудлага иржээ.

Зургадугаар сард арьс өнгө, шашны ялгаанаас үүдэлтэй гэмт хэрэг ихээхэн өссөн бол

долдугаар сард байдал бүр ч хурцдаж, нийт тоо нь 5467 болов. Харин наймдугаар сараас ийм халдлагын тоо багассан боловч санал асуулгын өмнөх үзүүлэлтээс дээгүүр хэвээр байна гэж уг мэдээнд дурдав. 2005­2016 онуудад үзэн ядалтаас үүдсэн гэмт халдлагын тоо 62512 хүрсэн нь 2014­2015 онуудын хэмжээнээс 19 хувь нэмэгдсэн явдал юм.

дотоод хэргийн сайд амбер рудд уг үзүүлэлтийн талаар ярихдаа Британид үзэн ядалтад орон зай байх ёсгүй, би үүнийг даран зогсоохын тулд шийдвэртэй тэмцэнэ гэв. Тэрбээр “Засгийн газрын арга хэмжээ үр дүнд хүрч байгааг харахад таатай байна. Хохирогчид өөртөө итгэлтэй болж, халдлагыг тухай бүр мэдээлэх нь олширсон. Үзэн ядалтын гэмт хэргийн тухай манай хууль дэлхийд хамгийн тэргүүнд тооцогддог. Гэхдээ бид санаа амрах болоогүй. долдугаар сард гаргасан үзэн ядалтын эсрэг авах арга хэмжээний төлөвлөгөө уг гэмт хэргийг багасгах, хохирогчдыг дэмжих, мэдээллийг нэмэгдүүлэхэд чиглэсэн” гэжээ.

Үндэсний цагдаагийн газ­рын Үзэн ядалтын эсрэг гэмт хэргийн хэлтсийн дарга Марк Хамилтон “Британид хэн ч гарал үүслийнхээ улмаас хүчир­хийллийг тэвчин, айж эмээж амьдрах ёсгүй” хэмээв. Тэрбээр илүү сайн дэмжлэг, мэдээллийн системийн ачаар хохирогч ярихаас айхаа больсон. Иймд зарим талаар ийм төрлийн гэмт хэрэг олширсон мэт дүгнэлт гарсан байж магадгүй гэсэн байна.

Британийн сайд кремлийг хилэгнүүлэв

хугацаагаар хаасан билээ. Жонсоны мэдэгдлийг Оросын хэвлэлээр өргөн мэдээлж байгаа нь Орост ажиллаж байгаа Британийн төлөөлөгчдийн эсрэг жагсаал хийхэд хүргэж болзошгүй гэж дипломат албаныхан зовниж байгаа юм. Түүнчлэн WikiLeaks­ийн 2010 онд ил болгосон америкийн дипломат шуудангийн бичлэгт Оросын тусгай албад Британийн ЭсЯ­нд ажилладаг оросуудад шахалт үзүүлдэг учир ажиллах хүч дутагдалтай байдаг талаар

дурджээ.Өрнөдийнхөн алеппог хам­

гаалахын тулд цэрэглэн оролцох тухай ноён Жонсоны санаанд ОХУ­ын Ерөнхийлөгчийн хэвлэлийн төлөөлөгч дмитрий Песков хүйтэн үгээр хариу барив. Тэрбээр “Терроризмын эсрэг тэмцэж буй ямар ч улсын хүчин чармайлтыг өндөр үнэлэх ёстой. Гэтэл ийм хүчин чармайлт нь тухайн улсын хууль ёсны засаг захигааны эсрэг чиглэсэн бол үнэлээд байх хэрэггүй” гэсэн юм.

Ноён Жонсон вестминстерт парламентын гишүүдийн өмнө хэлсэн үгэндээ нислэггүй бүс буюу алеппог тойрсон “бөмбөггүй бүс” байгуулахад эрсдэлтэйг хүлээн зөвшөөрчээ. Улмаар дипломатаар шийдэх боломж олдох байх гэж найдаж буйгаа илэрхийлсэн. Тэрбээр Нийтийн танхимын гадаад хэргийн хороонд хандаж, “Одоо илүү эрчимтэй буюу цэргийн арга хэмжээ авах тухай бодох цаг нь болсон. Гэхдээ бид бодитой хандаж,

юуг хэрэгжүүлж болохыг нягтлах ёстой” гэжээ. Жонсон зөвхөн эвсэлд хамтарч, ийм арга хэмжээ авах ёстой гэсэн боловч “хамтрах боломжоос нэлээд холдчихоод байгаа”­г хүлээн зөвшөөрсөн аж.

Британийн Гадаад хэргийн сайд цааш нь парламентын гишүүдэд ярихдаа тус улс алеппо дахь хүчирхийллийг зогсооход оролцох боломжийн талаар их найдвар тавиад хэрэггүйг тэмдэглэжээ. Мөн 2013 онд Засгийн газар сирид

цэргийн ажиллагаа явуулах саналаа парламентад оруулаад ялагдсаныг сануулав. аНУ­ын Төрийн нарийн бичгийн дарга Керри Британийн сайдтай уулзахаасаа өмнө ОХУ­ын Гадаад хэргийн сайд сергей Лавровтой хэлэлцээ хийх аж. Мөн энэ даваа гарагт Люксембургт Европын холбооны Гадаад хэргийн сайд нартай уулзаж, Оросын эсрэг хориг арга хэмжээ авах асуудлыг хэлэлцэх юм байна.

BBM©

BBM©

Британийн Гадаад хэргийн сайд Б.Жонсон парламентын гишүүдийн өмнө хэлсэн үгэндээ нислэггүй бүс буюу Алеппог тойрсон “бөмбөггүй бүс” байгуулахад эрсдэлтэйг хүлээн зөвшөөрчээ.

нүдээ анисан ч харах чадвар олгоноFIFa шинэчлэл өрнүүлэхээр бэлтгэж байна

Гидрофторт нүүрстөрөгчийн хэрэглээг халах хэлэлцээр

Сохрох өвчнийг дижитал технологиор анагаах ажил зөвхөн сан-хүүжилт сайтай хөгжингүй орнуудад өрнөж буй хэрэг бус. >10

Дэлхийн цомын тэмцээн явуулах эрх олгох одоогийн журмыг FI-FA-гийн удирдлага шаардлагад нийцэхгүй хэмээн үзэж байна. >10

Кигалийн хэлэлцээр нь Парисын уур амьсгалын хэлэлцээрээс ч илүү ажил хэрэгч, үр дүнтэй болж чадлаа. >10

эрх хэмжээг багасган өөрийн бодлогоо хэрэг жүүлэх бүрэн эрхийг авахын тулд санал асуулгыг санаа чилсан билээ. Хэвлэлийн санал асуулгаас үзэхэд итали чуудын ялимгүй олонх нь Үндсэн хуулийг ш и нэч лэхээс тат га лзах хандлагатай байна. Лондон дахь Teneo Intelligence фирмийн шинжээч вольфанго Пикколи “Энэ бол референдумд зориулсан төсөв. дэмжлэг татахын тулд боловсруулсан. Гэвч үр дүнгийн хувьд ямар ялгаа гарах нь тодорхойгүй байна” гэжээ.

Евро бүсийн гурав дахь том эдийн засгийн энэ оны төлөв таагүй байгаа тул ноён ренци эдийн засгийг дэмжих хөтөлбөрөө танахад хүрсэн. Италийн Засгийн газар энэ

жил 0.8, ирэх жил нэг хувийн өсөлт төлөвлөж байгааг ренци хэт хуучинсаг гэж үзэж байна. Харин сөрөг хүчин хэт өөдрөг хэмээн шүүмжилж байгаа аж. Итали улс татварын хойноос мөрдөх агентлагаа татан буулгаж, иргэд сайн дураар гадаад дахь орлогоо мэдүүлснээс олох орлого, Зас­гийн газрын худалдан авалтыг төвлөрүүлснээр хэмнэлт хийх зэргээр төсвөө бүрдүүлэх юм.

сөрөг намын парламен­тын гишүүд ренцийн төсвийг х ари у ц ла г а г ү й х эм ээн мэдэгд сэн. Forza Italia намаас пар ламен тын доод танхимд суугаа гишүүн ренато Брюнет та “ренци байх гүй мөнгийг баруун солгой г үй цацаж байна” гэжээ.

Ингэснээр Европын холбооны дундаж түвшинд ойртуулж буй явдал. Ерөнхий сайд Палаццо Чиги ордонд слайд зураг ашиг­лан төсвөө тайлбарлахдаа найм дугаар сард хүчтэй газар хөдлөлтөд сүйдсэн Италийн төв нут гийн хотуудыг сэргээн босго­ход 4.5 тэрбум евро төлөвлөс нөө мэдэгдэв. Түүнчлэн дүрвэгсдийн хямралыг шийдэхэд гурван тэрбум евро зарцуулахаас орог­нол хүссэн цагаачдыг хүлээн авч буй хотуудад нэг хүнд 500 еврогоор бодож, мөнгө олгох санал тусгагджээ.

Флоренц хотын захирагч асан 41 настай Ерөнхий сайд арванхоёрдугаар сард болох бүх нийтийн санал асуулгад ялагдвал огцрохоо мэдэгдээд буй. Тэрбээр Үндсэн хуульд өөрчлөлт оруулж, сенатын

Мурад Ахмед, Ральф Аткинсавлигын хэрэгт хутгалдсан

дэлхийн хөлбөмбөгийн спортын зохицуулах байгууллага гүн хямралтай хэвээр. Одоогийн нөхцөлөөс шалтгаалан дэлхийн цомын аварга шалгаруулах тэмцээнийг зохион байгуулах, санхүүжүүлэх, гишүүдийнх нь тоог өргөтгөх ажлыг өргөн цар хүрээтэй өрнүүлэхээр төлөвлөж байгаагаа тус байгууллага мэдэгдэж эхэллээ.

Шившигтэйгээр огцорсон Зепп Блаттерын оронд FIFa­гийн Ерөнхийлөгчийн албыг хаших болсон Жианни Инфантино тус байгууллагыг цаашид авлигаас хол байлгах шинэчлэл өрнүүлэхээр төлөвлөж байна. Өнгөрсөн хоёрдугаар сараас албаа авсан тэрбээр FIFa­гийн гүйцэтгэх хороо гэгддэг байгаад эдүгээ зөвлөл болж хувирсан удирдах байгууллагын эрх мэдлийг хязгаарлах цуврал арга хэмжээ авахаар шийдсэн аж. Энэ талаараа өнгөрсөн пүрэв гарагт мэдэгджээ. FIFa­гийн зөвлөл нь олон улсын хөлбөмбөгийн холбооны шийдвэр гаргах дээд байгууллага. Үүний зэрэгцээ тэрбээр дэлхийн цомын аварга шалгаруулах тэмцээнийг 32 орны дунд өрнүүлдэг байсан хуучин тогтолцоог халж 40­48 улсын хооронд болгон өргөтгөх төлөвлөгөөтэй байна.

Өргөжүүлэх төлөвлөгөөг гишүүд нааштай хүлээн авсан ч цаашид судлах үүднээс эцсийн шийдвэрийг ирэх жил хүртэл сунгасан талаар ноён Инфантино FIFa­гийн төв байр байрладаг Цюрих хотноо чуулсан хурал­дааны үеэр тайлбарлав. “Ба гийн тоо 40, эсвэл 48 бо­лох, эсэхийг нэгдүгээр сард

ший дэцгээе” хэмээн тэрбээр мэдэгдсэн. дэлхийн цомын аварга шалгаруулах тэмцээнд оролцогчдын цар хүрээг өргөжүүлэх нь “Хөлбөмбөгийн спортод ихээхэн өгөөжтэй”. Үүний зэрэгцээ дэлхий даяар аялан тоглох шигшээ баг шийдвэрлэх тэмцээнээс хасагд­лаа ч улс орных нь нэр хүндэд хэрэгтэй хэмээн ноён Инфантино тайлбарлаж байна.

Тус байгууллагатай ойр ал­баны зарим хүн дэлхийн цомын тэмцээний тасалбарыг хууль бусаар наймаалж байсан. Энэ нь илэрсэнтэй уялдан тасалбар борлуулалтыг шинэ тогтолцоонд шилжүүлэх шаардлагатай боллоо. дараагийн хоёр ч дэлхийн цомын тасалбарыг бор­луулах эрх авсан Швейца рийн Match Hospitality компани ­тай нягт хамтран ажиллаж бай гаа талаар FIFa саяхан тайл бар хийлээ. Тус байгууллага

“Тасалбар борлуулах ажлыг илүү ил тод, дотоодын хяналт сайтай болгох” талаар яриа хэлэлцээ өрнүүлж байгаагаа ч мэдэгдсэн. Энэ нь FIFa цаашид тасалбар борлуулалтыг хөндлөнгийн агентлагуудаар дамжуулахгүй гэсэн үг болж байна.

FIFa­гийн хуучин ерөнхий­лөгчийн зээ Филипп Блаттерийн мэдлийн Infront компани тэмцээний эрхийн хувьцаагаа зургадугаар сард Match Hospi­tality­д зарсан. Infront компанийг эзэмшдэг Хятадын Wanda конг­ломерат бүр гуравдугаар сард дараагийн дөрвөн ч дэлхийн цомын тэмцээнийг ивээн тэтгэхээр гэрээ байгуулсан юм.

Цаашдаа дэлхийн цомын тэмцээнийг зохион байгуулахад үнийн санал өгөх журмыг ч эргэн харахаар төлөвлөж байна. Ойрын хоёр буюу 2018, 2022 оны тоглолтыг зохион явуулах эрхийг FIFa­гийн гүйцэтгэх хорооны 22 гишүүний саналаар шийдвэрлэсэн. Гүйцэтгэх хорооны цөөн гишүүдэд гаднаас нөлөөлж болзошгүй учраас дэлхийн цомыг зохион явуулах эрхийг нийт гишүүн 211 улсын их хурлаар шийдвэрлэх саналыг FIFa урьд нь дэвшүүлж байжээ. аНУ, Швейцарийн эрх баригчдын өрнүүлж буй мөрдөн шалгах ажиллагаатай холбогдон тус байгууллагын ирээдүй түвэгтэй боллоо. Эдүгээ гүйцэтгэх хорооны хуучин гишүүдийн заримыг авлигын хэргээр баривчилж, заримд нь хэрэг тулгаад байгаа юм.

дэлхийн цомын тэмцээнийг зохион явуулах эрхийн төлөөх өрсөлдөөнийг илүү нээлттэй, ил тод болгох ажил эхэлсэн талаар ноён Инфантино мэдэгдсэн.

Зо хион явуулах эрх олгох одоо гийн журмыг FIFa­гийн удирд лага шаардлагад нийцэх­гүй хэмээн үзэж байна. Учир нь 2022 оны дэлхийн цомын тэмцээнийг явуулах эрхийн төлөө санал хураахаас өмнө тус байгууллагын мэргэжилтнүүд Катарыг шаардлага хангахгүй, эрсдэлтэй улс гэсэн дүгнэлт гаргасан. Гэсэн ч уг дүгнэлт тус улсыг ялагч болоход саад хийж чадаагүй. Иймээс шийдвэр гаргах давуу эрхийг орон нутгийн зохион байгуулах хороодод бус, төвлөрсөн удирдлагатай шинэ бүтцэд шилжүүлэх нь зүйтэй хэмээн FIFa үзжээ.

ашигтай бизнес болох дэлхийн цомын тэмцээнийг өргөн нэвтрүүлгээр дамжуулах эрхийн тендерийн журмыг ч шинэчлэх гэж байгаа талаар ноён Инфантино мэдэгдсэн юм.

Пилита кларкдэлхийн дулаарлын нэг

шалтгаан нь сая сая сэрүүцүүлэх төхөөрөмж. Тиймээс хөргөгчний нэг түүхий эд болох химийн бодисын хэрэглээг халахаар африкийн руанда улсын нийслэл Кигали хотноо олон улс хэлэлцэн, тохирлоо. Энэхүү тохиролцоо нь дэлхийн дулаарлыг бууруулах ажилд сүүлийн хоёр долоо хоногт гарч буй дөрөв дэх томоохон арга хэмжээ болж байна. HFC(Hydrofluorocarbon)буюу

гидрофторт нүүрстөрөгчийн хэрэглээг зогсоохоор тохиролцож чадсан нь дэлхийн дулаарлыг цельсийн 0.5 градусаас үл хэтрүүлэх хүчин чармайлтад оруулж буй “дорвитой хувь нэмэр” хэмээн аНУ­ын Төрийн нарийн бичгийн дарга Жон Керри үнэллээ.

дэлхийн олон оронд хлорфторт устөрөгч (cFc) зэрэг озоны давхаргыг сүйтгэгч химийн бодисыг орлуулах үүднээс HFc­ийг өргөн ашигладаг. cFc­ийн хэрэглээг 1987 оны Монреалын хэлэлцээрээр хориглосон нь хүрээлэн буй орчныг хамгаалах салбарт хамгийн амжилттай хэрэгжсэн баримт бичгийн

нэг болж үлджээ. Үүний ачаар антарктидын дээрх озоны ним­гэрсэн давхарга эргэн сэргэж бай гааг эрдэмтэд хэдийнэ баталсан.

Гэвч HFc хэрэглэх болсноор шинэ бэрхшээл тулгарлаа. Уг бодис нь нүүрстөрөгчийн давхар исэлтэй харьцуулахад хүлэмжийн хийн ялгарал хэдэн мянга дахин илүү. Хөгжиж буй орнуудын хэрэглэгчдэд зориулсан хямд төсөр хөргөх төхөөрөмж, кондиционерын үйлдвэрлэлд өргөн хэрэглэдэг HFc нь дэлхийн дулааралд үлэмжхэн сөрөг нөлөөлөхөөр байгаа юм.

сүүлийн долоон жилд Мон­реалын протоколд засвар оруулах замаар HFc­г ч хамт хориглох саналыг гишүүн улсууд идэвхтэй тавьж эхэлжээ. Хамтын хүчин чармайлтын үрээр энэ долоо хоногт Кигали хотноо 150 гаруй улсын төлөөлөгчид чуулсан. Улмаар HFc­ийн хэрэглээг 2019 оноос хөгжингүй орнуудад шат дараатай бууруулахаар санал нэгдсэн юм. Харин хөгжиж буй орнууд 2024 оноос HFc­ийн хэрэглээг өсгөлгүй “царцаах”­ын зэрэгцээ зарим улсад 2028

он хүртэл хэрэглэх зөвшөөрөл олгохоор төлөвлөж байгааг НҮБ мэдэгдлээ.

Хүрээлэн буй орчныг хам­гаалах тэмцэл өрнүүлэгчид уг тохиролцооны нөхцөлийг сул хэмээн шүүмжилсэн ч дэлхийн дулаарлыг бууруулахад чухал алхам болж чадсанд эргэлзэхгүй байна. Эдүгээ HFc орлох хэд хэдэн төрлийн химийн бодис гараад байна. Компаниуд уг бодисыг хэрэглээнд өргөн нэвтрүүлж чадвал Кигалийн хэлэлцээр хугацаанаасаа өмнө ч хэрэгжих боломжтой хэмээн байгаль орчныг хамгаалагчид үзэж байгаа юм. Кигалийн хэлэлцээр нь арванхоёрдугаар сард гарсан Парисын уур амьсгалын хэлэлцээрээс ч илүү ажил хэрэгч, үр дүнтэй арга хэмжээ болж чадлаа хэмээн ихэнх ажиглагч үнэлсэн билээ.

Парисын хэлэлцээр хэрэгжиж эхлэх арваннэгдүгээр сарын 4­н хараахан болоогүй. Гэхдээ уг хэлэлцээрийг баталсан улсын тоо хэдийнэ шаардлагатай доод хязгаарыг давчихаад байгаа. Энэ нь ийм төрлийн баримт бичгийн хувьд маш шуурхайд тооцогдож байна.

дэлхийн улс орны засгийн газрууд агаарын тээврийн сал барт уур амьсгалын өөрчлөл­тийг тогтоон барих хэлэлцээр байгуулсан. Тухайлбал, Канадын Засгийн газар 2018 он гэхэд бүх муждаа нүүрстөрөгчийн давхар ислийн татвар оноохоор болсны дараахан энэхүү арга хэмжээг авчээ.

HFc­ийн хэлэлцээрийг гол дэмжигч нь аНУ. Ерөнхийлөгч Барак Обама, уур амьсгалын өөрчлөлтөд эртнээс санаа зовж ирсэн ноён Керри нар Цагаан ордны дараагийн засаг захиргаанд хүрээлэн буй орчныг хамгаалах бодлогыг уламжлуулан үлдээхээр зэхэж байна. Уг тохиролцоонд чухал үүрэг гүйцэтгэсэн Европын холбоо бүр 2014 оноос HFc­ийн хэрэглээг бууруулах арга хэмжээ авч ирсэн юм. “HFc­ийн хэрэглээг шуурхай, үр дүнтэй бууруулах ажилд бидний авч ирсэн арга хэмжээ үлгэр жишээ болно” хэмээн Европын холбооны уур амьсгалын асуу­дал эрхэлсэн комиссар Мигуэль ариас Канете тайлбарлав.

Мадхумита МургиаИх Британийн өндөр настан,

нас сүүдэр 81 хүрсэн рэй Флинн нүдээ анисан ч харах чадвартай. Манчестерт үйлдвэрийн чанар шалгагч байсан тэрбээр өнгөрсөн онд бараг юм. Энэ зун тэрбээр хараа сэргээх бионик нүд суулгуулсан анхны хүн болсноор сохорсон төрөлхийн нүднийх нь үүрэг мартагдлаа. Ноён Флиннд найман жилийн өмнө настангуудад түгээмэл тохиолддог нүдний эвэрлэг бүрхэвч толботох өвчин (aMD) тусчээ. Харах мэдрэлийг гэмтээдэг энэхүү өвчнөөр өвчилсөн хүн Их Британид хагас сая бий. Нүднийх нь өмнө тулгасан зүйлсийг л ялгах болсон тэрбээр цэцэрлэгээ хийх, хөлбөмбөг үзэх зэрэг ажил хийж чадахгүй болсон юм.

Тусгай нүдний шилэнд бэхэлсэн жижиг камераас дүрс хүлээн авдаг хиймэл торлог бүрхэвч­имплантыг ноён Флинн саяхан 150 мянган фунт стерлингээр хийлгэжээ. Цахилгаан лугшаа болон хувирсан дүрс утасгүй технологийн тусламжтайгаар торлог бүрхэвчний ард байр­луулсан компьютер чип рүү дамждаг байна. Чипний мэдээлэл ажиллагаатай эсүүдэд, харин ажиллагаатай эсүүдийн хүлээн авсан мэдээлэл уураг тархинд

дамжих замаар дүрс харж чадна. дүрс бичих камер, имплант хоёрын ачаар ноён Флинн нүдээ анисан ч харах чадвартай болжээ. Имплантыг хэрэглэх хугацаа уртсах хэрээр уураг тархи хүлээн авсан мэдээллийг дүрс болгон ойлгуулах чадвар сайжирна.

аНУ­ын second sight ком­панийн үйлдвэрлэдэг argus II хэмээх имплант нь хүний хараа сэргээх ажилд гарч буй технологийн олон дэвшлийн ердөө нэг нь. аНУ, Европ тивд нүдний торлог бүрхэвчийн ховор эмгэгийн нэг Retinitis Pigmentosa (RP) өвчтэй 150 өвчтөнд argus II имплант суулгаад байна.

австралийн Монэш их сургуу­лийн эрдэмтдийн боловсруулсан имплант ч нүд орлох чадвартай. Камерын бичлэгийг компьютер чип ашиглан тархинд дамжуулдаг уг технологи нь огт харахаа байсан хүмүүсийн 80 хувийг дүрс ялгах чадвартай болгоно. Энэхүү имплантыг энэ онд багтан хүн дээр туршихаар төлөвлөж байна.

сохрох өвчнийг дижитал технологиор анагаах ажил зөвхөн санхүүжилт сайтай хөгжингүй орнуудад өрнөж буй хэрэг бус. Энэтхэг зэрэг хөгжиж буй зарим улс ч ижил төрлийн технологи амжилттай боловсруулж байна. Энэтхэгийн Хайдарабад дахь

Л.в.Прасадын нүдний хүрээлэн (LVPEI) харааны ноцтой өвчтэй 15 сая хүнийг эмчилгээнд хамруулсны тал нь үнэ төлбөргүй эмчлүүлжээ. Тус хүрээлэн нүдийг 3D технологиор хэвлэх, эвэрлэг бүрхэвч ургуулах, бионик имплант суулгах зэрэг аргаар хүний хараа сайжруулах олон технологид анхдагч болсон юм. азидаа хамгийн их нөөцтэй нүдний банк ажиллуулдаг тус хүрээлэн эрхтний доноруудаас жилд 40 мянга орчим эвэрлэг бүрхэвч шилжүүлэн суулгадаг байна.

“Төлбөрийн чадвартай, эсэхийг нь эс харгалзан өвчтэй бүх хү­нийг эмчлэх зорилго тавьдгаараа манай хүрээлэн өвөрмөц” хэмээн Л.в.Прасадын үүдэл эсийн тө­вийн захирал вирендер сангван тайлбарлав. “Бид үйлчилгээгээ Энэтхэгийн хөдөө орон нутагт ч нэвтрүүлж болохуйцаар төгөл­дөржүүлэн сайжруулж байгаа” хэмээн тэрбээр өгүүлсэн юм.

сангван доктор тэргүүтэй тус хүрээлэн торлог бүрхэвч муудсанаас үүдэлтэй сохрох өвчнийг (corneal blindness) анагаах судалгаанд төвлөрч ажилладаг. дэлхийд 12 сая хүн энэхүү өвчнөөр шаналж буйн 25 хувь нь Энэтхэгт байгаа юм. донор нүдний эвэрлэг бүрхэвч

шилжүүлэн суулгах нь уг өвчнийг анагаах шалгарсан арга. Гэвч дөнгөж нас барсан хүнээс хандивлах ёстой эрүүл эвэрлэг бүрхэвчээр байнга хангах боломж тэр бүр олддоггүй.

“Хангамжийн бэрхшээлийг ирээдүйд био­синтетик эвэрлэг бүрхэвчээр л шийдвэрлэж чадна. Хиймэл эвэрлэг бүрхэвч хийж чаддагсан бол сая сая хүний амьдрал ямар сайхан болно гээч” хэмээн сангван доктор тайлбарласан юм. Тэрбээр лабораторийн нөхцөлд хялбар, хямд аргаар гаргаж авах хүний коллагентай төстэй материалын судалгаанд Шведийн Линкопинийн их сургуультай хамтран ажилладаг. Хиймэл эвэрлэг бүрхэвч хийхэд хэрэглэх уг материалыг хэдийнэ адгуусанд туршчихаад байгаа юм. Харин хүнд хийх туршилт 2017 оноос эхэлнэ.

Нүдний эвэрлэг бүрхэвчийг 3D принтерээр хэвлэх боломж бий. Тус хүрээлэн элэг зэрэг цул эрхтнийг 3D аргаар хэвлэх технологиор мэргэшсэн Бан­га лорын Pandorium старт­ап компанитай хамтран ажиллахаар яриа хэлэлцээ өрнүүлж байгааг сангван эмч ярьсан байна.

Гидрофторт нүүрстөрөгчийн хэрэглээг халах хэлэлцээр

FIFA шинэчлэл өрнүүлэхээр бэлтгэж байна

Нүдээ анисан ч харах чадвар олгоно

BBM©

BBM©

Төгрөгийн юаньтай харьцах нэрлэсэн дундаж ханш есдүгээр сард сарын хугацаанд 2.2 хувиар суларсан бол өнгөрсөн оны мөн үетэй харьцуулахад 7.4 хувиар хямдарчээ. Юанийн ханш сүүлийн хоёр сар дараалан тасралтгүй огцом өсөж, одоо­гийн түвшинд ирсэн нь энэ.

Олон улсын валютын сангийн шалгуурыг юань хангаж, нөөц валютын сагсанд багтаад хагас сарын хугацаа өнгөрч байна. Өмнөд хөршийн мөнгөн тэмдэгт зиндаа ахиж, ам.долларын гол өрсөлдөгч болох замаа нээсэн нь ази, Номхон далайн эдийн

засагт төдийгүй дэлхийн гадаад худалдаа, санхүүгийн системд хэрхэн нөлөөлөх, эсэх нь анхаарал татсан хэвээр.

Юань олон улсын нөөц валютаар тодорсон ч богино хугацаанд дэлхийн зах зээлд

ямар нэгэн хүчтэй нөлөө үзүүлэхгүй гэж олон улсын зарим шинжээч дүгнэж байна.

Б Н Х а У­ ы н г а д а а д худалдааны эргэлт өнгөрсөн оны байдлаар дөрвөн их наяд ам.долларт хүрсэн. Худалдааны эргэлт нь жил ирэх тусам тэлсэн ч дэлхийн төлбөр тооцоонд гүйцэтгэх юанийн эзлэх хэмжээ ердөө 1.8 хувиас хэтэрсэнгүй. Энэ нь юанийн богино хугацаанд үзүүлэх нөлөө бага болохыг илтгэсээр.

Мөн бусад улсын төв банк өнөөдрийн байдлаар гадаад валютын нөөцдөө юанийн эзлэх

хэмжээг нэмэгдүүлэх шийдвэр хараахан гаргаагүй байгаа нь удаах шалтгаан болж байна.

Гэхдээ юань нөөц валютын сагсанд багтсанаар дунд болон урт хугацаанд үзүүлэх нөлөө нь өндөр байх төлөв хадгалагдсан хэвээр байгаа юм. Тухайлбал, юанийн хөрвөх чадвар дунд хугацаанд нэмэгдэж, урт хугацаанд урд хөршийн эдийн засаг илүү нээлттэй болох эхлэл бий болж буйг дуулгая. Энэ нь юанийн эрэлт, хэрэгцээ нэмэгдэнэ гэсэн үг.

12

11

Эдийн засаг

2016.10.17, даваа ~ №220 (498) ЗасГИйН ГаЗрыН МЭдЭЭ

ТӨЛӨв

АНУ, доллар 2290.92

Евро 2522.76

Япон, иен 21.98

ОХУ, рубль 36.36

БНХАУ юань 340.67

БНСУ вон 2.02

вАЛЮТыН хАНш

» АРИлжАА

0.56 Хувь. Монголын хөрөнгийн бирж баасан гарагийн үнэт цаасны арилжаагаар нэг, хоёр болон гуравдугаар ангилалд бүртгэлтэй 20 хувьцаат компанийн нийт 18,695 ширхэг хувьцаа арилжжээ. Энэ өдөр Хөрөнгийн биржийн нэгдсэн индекс 817.76 нэгж болж 0.56 хувиар өссөн байна. Ингэснээр зах зээлийн үнэлгээ 1.41 их наяд төгрөгт хүрчээ.

» ТАТВАР

87.6 Хувь. Улсын нэгдсэн төсвийн орлогын 87.6 хувийг татварын орлого бүрдүүлж байна.

» ГАДААД хУДАлДАА

208.1 Сая ам.доллар. Экспорт энэ оны есдүгээр сард өнгөрсөн оны мөн үетэй харьцуулахад 208.1 сая ам.доллар буюу 5.9 хувиар буурчээ.

» Аж үйлДВЭР

7.6 Хувь. Аж үйлдвэрийн салбарын үйлдвэрлэлийн индекс өмнөх сарынхаас 7.5 хувиар буурахад уул уурхай, олборлох аж үйлдвэрийн салбар 7.6 хувиар буурсан нь голлон нөлөөлөв.

» БАРИлГА

1.1 Тэрбум төгрөг. Барилгын байгууллагууд энэ оны эхний есөн сард нийт 1.1 тэрбум төгрөгийн барилга угсралт, их засварын ажил гүйцэтгэсэн байна.

» ТЭЭВЭР

10.5 Хувь. Бүх төрлийн тээврээр энэ оны эхний есөн сард 32.8 сая тонн ачаа, давхардсан тоогоор 195.2 саян хүн тээвэрлэжээ. Энэ нь өмнөх оны мөн үеийнхээс тээсэн ачаа 3.1 сая тонн буюу 10.5 хувиар өссөн бол зорчигчид 13.3 сая хүн буюу 6.4 хувиар буурсан байна.

» нИйГМИйн хАлАМж

112.5 Тэрбум төгрөг. Хөдөлмөр, халамж үйлчилгээний ерөнхий газрын мэдээллээр нийгмийн халамжийн сангаас энэ оны эхний есөн сард 250.6 мянган хүнд 112.5 тэрбум төгрөгийн тэтгэвэр, тэтгэмж олгожээ.

» САнхүүГИйн ТОльЗах зээлийн өнөөгийн үнэлгээ-Current market value-Хөрөнгө оруулагчийн эзэмшиж буй үнэт цаасны үнэлгээг зах зээлийн тодорхой үеүд дэх үнээр, эсвэл хаалтын үнээр шинэчилж тооцохыг хэлнэ.

ЗГМ ТОвЧхОНЗиндаа ахисан юанийн нөлөө

Монголбанкны зарласан ханшаар юань өчигдрийн байдлаар 340.67 төгрөгтэй тэнцэв. Ингэснээр төгрөгийн эсрэг юанийн ханш түүхэн дээд цэгтээ хүрч, чан гарлаа.

Юань ам.долларын эсрэг суларсаар байна

Б.Баяртогтох @bayartogtokhZGM

» Монгол Улсын ажил эрхлэгчдийн нэг цагийн хөдөлмөрийн бүтээмж хөгжингүй орнуудынхаас бараг 10 дахин бага.

» Хөгжиж буй орнуудын үйлдвэрлэлийн бүтээмжийн өсөлт сүүлийн зургаан жилд бараг гурав дахин саарсан байна.

» Хөдөлмөрийн бүтээмж нь хөдөлмөр эрхлэлттэй дүйх хэмжээний эдийн засгийн хөшүүрэг болохыг ойлгоно.

Б.Ганбаяр / ЗГМ©

хӨДӨЛМӨР ЭРхЛЭЛТ

Бүтээмжийн өсөлт нь ажилгүйдлийг бууруулж, ядуурлыг хумьдаг

Юанийн хөрвөх чадвар дунд

хугацаанд нэмэгдэнэ

1Тиймээс хөдөлмөр эрхлэлттэй

зэрэгцээд бүтээмжийг чухалчлах болов. Илүү бүтээмжтэй иргэдээр ажиллах хүчээ зузаатгах нь хөгжлийн хөшүүрэг болжээ. Улс орнууд бүтээмжийг хөдөлмөр эрхлэлтийн бодлогынхоо нэг хэсэг болгож байна. судлаачид ч энэ сэдвийг хөндөж, нарийвчлан хэмжиж буй.

Монгол Улсад бүтээмжийг Үндэсний статистикийн хороо хэмждэг. Тус хороо улирал тутам ажиллах хүчний судалгаа гаргаж, бүтээмж танилцуулдаг. Энэ оны хоёрдугаар улирлын тайланд Монгол Улсын ажил эрхэлж буй иргэдийн нэг цагийн хөдөлмөрийн бүтээмж хөгжингүй орнуудынхаас бараг 10 дахин бага байгааг дурджээ. Тодруулбал, Норвеги улсынхаас 14.9, аНУ­аас 11.8 дахин доогуур, түвшин ойролцоо хөгжиж буй орнуудынхаас бараг тав дахин бага байгаа аж. Чилитэй харьцуулахад 4.6, Мексикээс 3.6 дахин доогуур байгааг ҮсХ тайландаа өгүүлжээ.

Нобелийн шагналт эдийн

Бүтээмжээ өсгөх боломж

засагч П.самуэльсон нэгэнтээ “дорой, буурай хөгжлийн нэг шалтгаан нь сул бүтээмж” хэмээн хэлсэн байдаг. Орчин цагийн эдийн засгийн шинжлэх ухааны эцэг хэмээгддэг энэ эрхэм сул бүтээмжийн муу талуудыг нэрлэсэн. Бүтээмж доогуур байх нь ашиг орлого, хуримтлалын хэмжээг бууруулж, техник технологи, үйлдвэрлэлийг

хязгаарладаг. Энэ нь эргээд бүтээмж буурахад хүргэдэг хэмээн дүгнэжээ. Үүнийгээ алдарт “Чөтгөрийн тойрог” номондоо өгүүлсэн байдаг.

Үүнээс үзэхэд хөдөлмөрийн бүтээмж нь хөдөлмөр эрхлэлттэй дүйх хэмжээний эдийн засгийн хөшүүрэг болохыг ойлгоно.

Хөдөлмөрийн бүтээмж богино хугацаанд нэг хувиар буурахад

ажилгүйдэл 2­3 хувиар тэлдэг. Ийм урвуу хамаарлыг бизнесийн мөчлөг судлаачид тогтоожээ. Энэ талаар аНУ­ын “Journal of Labor Research” сэтгүүлийн зөвлөлийн гишүүн, эдийн засагч д.Лхагвасүрэн “ажил” номондоо өгүүлсэн байна.

ази, Номхон далайн бүс нутгийн бүтээмжийн өсөлт сүүлийн жилүүдэд удааширсан. НҮБ­ын судалгаагаар ази, Номхон далайн орнуудын бүтээмжийн өсөлт саарсан. Ялангуяа, хөгжиж буй орнуудын үйлдвэрлэлийн бүтээмж огцом суларчээ. Эдгээр орны үйлдвэрлэлийн бүтээмжийн өсөлт сүүлийн зургаан жилд бараг гурав дахин саарсан байна. 2008 оноос өмнө энэ үзүүлэлт жилд дунджаар 2.8 хувиар дээшилдэг байв. Харин 2008­2014 онд нэгээс доош хувьд хүрчээ. Үүнтэй зэрэгцэн дэлхийг хошуучилж байсан манай бүс нутгийн эдийн засаг өсөлтийн хурдаа хассан. Өндөр өсөлтөөс илүү өсөн, нэмэгдэж буй эрсдэлээ тогтоон барихаар тэмцэж байна. Учир нь Монгол гэлтгүй бүс нутаг даяар эрсдэл хүрээгээ тэлж, санхүүгийн систем илүү эмзэгшиж буйг олон улсын байгууллагууд сануулсаар байгаа юм.

Тиймээс эргээд хүчирхэг, өндөр өсөлт бүхий эдийн засгийг цогцлоох арга замыг сүвэгчилж байна. Үүнд юун түрүүнд бүтээмж чухал үүрэгтэйг НҮБ­ын дэд ерөнхий нарийн бичгийн дарга Шамшад ахтар онцоллоо. дэлхийн тэргүүлэх эдийн засагчдын нэг болох тэрбээр ази, Номхон далайн бүсэд хандан нөөц боломждоо түшиглэн бүтээмжээ дээшлүүлэхийг зөвлөв. Энэ нь бүс нутгийн хөгжлийг дэмжих нэг хөшүүрэг аж. Тэгвэл хатагтай Шамшад ахтар чухам юуг нөөц боломж гэж хэлээд байна вэ. Үүнийг тэрбээр хөдөө аж ахуй хэмээн тодорхойлсон.

Учир нь энэ бүс нутгийн 10 хүн тутмын дөрөв нь хөдөө аж ахуйн салбарт ажилладаг. Тиймээс хөдөлмөр эрхлэлт, хүн амын амьжиргаа салшгүй холбоотой. Гэтэл энэ салбарын хөгжил сайнгүй.

Техник, технологийн дэвшил бүрэн нэвтрээгүй. салбарт ажиллагсдын ур чадвар, мэдлэг сул. Энэ нь бүтээмжийг хазаар­лаж байна гэсэн дүгнэлтийг НҮБ­аас хийжээ. Ийм шинж тэмдэг илэрсэн орнуудын нэгээр Монголыг нэрлэсэн. Иймд хөдөө аж ахуйн салбарын ажиллах хүчний ур чадварыг дээшлүүлэх, технологийн дэвшил нэвтрүүлэх нь чухал болоод байна. Энэ нь хүнд байдалд ороод буй эдийн засгийг дэмжих нэг арга төдийгүй орон нутгийн хөгжилд ч дэм үзүүлэхийг судлаачид зөвлөж байна.

Үүнээс гадна байгалийн баялаг арвинтай хойд болон төв азийн орнууд уул уурхайн салбартаа технологийн дэвшил нэвтрүүлэх нь бүтээмжээ дээшлүүлэх нэг арга. Бүтээмжийг дээшлүүлснээр иргэдийн орлогыг нэмэгдүүлнэ. Үй л двэрлэлийн гарцыг нэмэгдүүлж, макро эдийн засгийн өсөлтийг эрчимжүүлнэ. Гол нь бүтээмжийн өсөлт нь ажилгүйдлийг бууруулж, ядуурлыг хумьдаг дам эерэг нөлөө дагуулдаг байна.

аНУ бодлогын хүүгээ энэ онд багтаан нэмэх, эсэх хүлээлт зах зээлд бий болоод байна. Бодлогын хүү нэмэгдвэл валютын зах зээлд савалгаа үүсэж, эрсдэл нэмэгдэж болзошгүй. Тэгвэл ази тив энэ

ЭРЧИМ хүЧ

“Хасу мегаватт” болон “Redpath Mongolia” компанийн хамтарсан “даян контракт майнинг”­тай “Оюутолгой” компани гүний уурхайн бүтээн байгуулалтын болон туслах үйлчилгээний гэрээ байгууллаа. Гэрээний дагуу уурхайн хоёр, тавдугаар

Нарны цахилгаан станц барьж эхэллээО.ОдгэрэлШинжээч

Монголын “Moshea eco energy” компани 50 мегаваттын нарны цахилгаан станцын барилгын ажлын эхний шатыг эхлүүллээ. Нийт 94 сая ам.долларын хөрөнгө

оруулалттай энэ төсөл гурван үе шаттай хэрэгжинэ. Эхний ээлжинд 15 мегаваттын нарны цахилгаан станц байгуулна. Төслийн хоёр дахь шатанд мөн 15 мегаватт, харин гурав дахь шатанд 20 мегаваттын станц барих төлөвлөгөөтэй. Тус ком­пани солонгосын "Idea Bridge"

ком панитай өнгөрсөн долдугаар сард БНсУ­ын Ерөн хийлөгч Монголд айлчлах үеэр хөрөн гө оруулалтын гэрээг байгуул сан. Ийнхүү сэргээгдэх эрчим хүч­ний шинэ эх үүсвэрийн томоохон төсөл эхэллээ. Нарны цахил гаан станцыг шинэ нисэх бууд лын ойролцоо барьж байна.

ДЭЛхИйН ЭДИйН ЗАСАГ

АНУ бодлогын хүүгээ нэмэх нь Азид хүнд тусахгүйБ.НоминШинжээч

байдлыг даван туулах бүрэн чадамжтай хэмээн азийн хөгжлийн банкнаас дүгнэжээ. Ялангуяа, энэ бүсийн хурдтай хөгжиж буй орнуудын эдийн засаг хүчирхэг байх суурь нөхцөлүүд хэвээр байгаа аж. Иймээс эрсдэл бага байгаа тухай тус банкны эдийн засагчид үзжээ.

аНУ­ын Холбооны нөөцийн

банк есдүгээр сард болсон хурлын тэмдэглэлээ танилцуулсан. Энэ­хүү мэдээллээс харахад Төв банкны удирдлагууд бодлогын хүүг ойрын хугацаанд нэмэх сонир холтой байгаа ажээ. Тиймээс ирэх арванхоёрдугаар сард бод логын хүүг өсгөх магад­лал өндөр байна. Энэ онд баг таж хүүг өсгөх магадлал 67 хувь хүртэл өсөөд байгаа юм.

УУЛ УУРхАй

Далд уурхайн бүтээн байгуулалтад оролцонобосоо амны нэвтрэлтийг “даян контракт майнинг” компани гүйцэтгэнэ. Эдгээр босоо амны нийт гүн нь 1.284­1.178 метр. Хоёрдугаар босоо ам нь 10 мерт диаметртэй, дэлхийд хамгийн том босоо амуудын нэгж аж.

Мөн хөндлөн малталт хийх,

томоохон хэмжээний ухалт болон гүний уурхайн үйлчилгээний ажлуудыг гүйцэтгэхээр болжээ. Түүнчлэн гүний уурхайн төс лийг үндэсний чадварлаг болов сон хүчнээр хангах болон мэргэ­шүүлэх үйлчилгээг үзүүлэх юм байна.

Эдийн засаг

12 ЗасГИйН ГаЗрыН МЭдЭЭ 2016.10.17, даваа ~ №220 (498)

Зиндаа ахисан юанийн нөлөө◄11

Улмаар дэлхийн төв банкууд гадаад валютын нөөцөө юаниар бүрдүүлэх боломж гарахыг үгүйсгэхгүй.

Хятад улс дэлхийд хоёрду­гаарт эрэмбэлэгдэх түүхий эд импортлогч. Энэ утгаараа голлох түүхий эдийн үнэ ам.доллараар илэрхийлэгддэг өнөөгийн тогтолцоо аажмаар суларч, юаниар хэмжигдэх боломжтой хэмээн зарим судлаач таамаг дэвшүүлж байна. Үүнээс гадна Хятадын ардын банкны бодлогын нөлөө болон өмнөд хөршийг чиглэх хөрөнгийн урсгал цаашдаа зогсолтгүй нэмэгдэх хүлээлт өндөр байгаа аж. Тэр дундаа Хятадын Засгийн газрын бондын өгөөж, зээлийн өртөг дунд хугацаанд буурах хандлагатай байна. Энэ нь манайх шиг хөгжиж буй оронд тусаа өгөх нь гарцаагүй.

сүүлийн таван жилийн хугацаанд урд хөршийн экспор­тын хэмжээ дэлхийн зах зээлд шууд нөлөөлөхүйц түвшинд хүрчихсэн. Тодруул бал, 2007 оноос эхлэн өмнөд хөрш дэлхийн хамгийн том экспортлогч улс болсон. Өнгөрсөн оны байдлаар дэлхийн нийт экспортын 14 хувийг дангаараа бүрдүүлж байгаа нь том тоглогч болсныг харуулна. Хятадын мөнгөн тэмдэгт олон улсын нөөц валют болсноор дэлхийн зах зээлд чөлөөтэй ашиглахаас гадна гадаад төлбөр тооцоог гүйцэтгэх боломж бүрдсэн. Энэ нь юанийн үнэ цэнийг улам бүр нэмэгдүүлсээр.

Хятадын ардын банк сүүлийн 10 жилийн хугацаанд хил хоорондын хөрөнгө оруулалтыг дэмжих, төлбөрийн тэнцлийн хөрөнгө, санхүүгийн дансаар

орж гарах валютын урсгалыг илүү чөлөөтэй болгоход анхаарсан байдаг. Энэ нь юанийг олон улсын нөөц валют болгоход тодорхой хөшүүрэг болсон нь лав. валютын гүйлгээнд урьдын тавьдаг хяналт зохицуулалтаа ч өмнөд хөрш өөрчилж, ил тод болгох эрх зүйн зохицуулалт хийх зэрэг арга хэмжээг авч хэрэгжүүлсэн нь үр дүнгээ өгч эхэлсэн байна.

Юань ОУвс­гийн зээлжих тусгай эрхийн сагсанд орсноор сагсны 10.92 хувийг эзлэх болсон. Ингэснээр юань, ам.доллар, еврогийн дараа бичигдэх болов. Юань ОУвс­гийн зээлжих тусгай эрхийн буюу нөөц валютын сагсанд орсон нь түнш орнуудын

Харин дунд хугацаандаа ам.доллараар төвлөрөөд буй зээл болон хадгаламжийн хэмжээ ч хумигдах, юанийн орох урсгал эрчимжих, зах зээл төрөлжих зэрэг эерэг хүлээлт бүрджээ.

Юань олон улсын нөөцийн валют болсон ч өмнөд хөрш хөрөнгийн урсгалаа нарийн хянасан хэвээр. Түүнчлэн Холбооны нөөцийн банкнаас бодлогын хүүгээ өсгөх магад­лал улам бүр нэмэгдэж, ам.дол ларын ханш дэлхий даяар чангараад байгаа. Ийм үед юанийн ханш богино хугацаанд чангарах хүлээлт зах зээлд үүсэх боломжгүйг олон улсын судалгааны зарим агентлаг мэдээлжээ. Олон улсын валютын сан жилийн өмнөөс юанийг зээлийн тусгай эрхийн сагсанд багтаах тухай дүгнэлтээ танилцуулсан. Гэвч өнөөдрийг хүртэл юань ам.долларын эсрэг суларсаар.

Харин санхүүгийн салбар алсдаа юаньд итгэл үзүүлж, төлбөр тооцоогоо юаниар хийх хандлага нэмэгдсэн тохиол­долд эрэлтээр дамжин ханшид нь нөлөөлөх боломжтой гэж зарим судлаач дүгнэв. Гэвч дэлхий даяар үйл ажил лагаа явуулдаг томоохон компа­ниудын бизнес төлөв лөгөө, зах зээлийн томоохон оролцогчдын шийд вэрээс их зүйл хамаарах нь тодорхой. Ойрын ирээдүйд манай улсын хувьд ч ялгаагүй гадаад худал даа эрхлэгч томоохон компа ниудын худал дааны гэрээ, хэлэлцээрт өөрчлөлт орох, уг шийд­вэрийг бизнес тээ хэр шуурхай тусгахаас их зүйл шалтгаална. Юань олон улсын санхүү гийн голлох хэрэгсэлд багтсан ч одоохондоо ханшид нь төдийлэн нөлөө үзүүлээгүй байна.

ТӨЛӨв

захад хадгаламж байршуулах валют болоогүйг гэрчлэх аж. Манай улсын дийлэнх зээл, санхүүжилт ам.доллараар илэрхийлэгдэж, нөгөө талдаа ор лого мөн ам.доллараар ордог. Иймд компаниуд валю тын тэнцвэргүй байдал үүс гэх гүйн үүднээс зах зээл ам.долларт төвлөрөөд байна. Үүн тэй холбоотой зах зээлд эзлэх юанийн орон зай ойрын хуга­цаанд тэлэхээргүй байгаа аж.

Харин хэтдээ юанийн хэрэглээ олон улсад өргөжиж, зах зээл дэх эргэлт нэмэгдсэнээр дотоодын валютын захын ам.доллараас хамааралтай байдал буурах, гаднаас авч буй худалдаа, үйлчилгээний төлбөр тооцоог юаниар хийх нь нэмэгдэнэ.

Хятадын мөнгөн тэмдэгт олон улсын нөөц валют болсноор дэлхийн зах зээлд чөлөөтэй ашиглах болон гадаад төлбөр тооцоог гүйцэтгэх боломж бүрдсэн.

С.Батсайхан / ЗГМ©

» Юань ОУВС-гийн зээлжих тусгай эрхийн сагсанд орсноор сагсны 10.92 хувийг эзлэх болсон.

» Хятадын Засгийн газрын бондын өгөөж, зээлийн өртөг дунд хугацаанд буурах хандлагатай байна.

» Монгол Улсын нийт экспортын 81, гадаад худалдааны эргэлтийн 61 хувийг БНХАУ-тай хийсэн худалдаа эзэлж буй.

худалдаа, үйлчилгээний салбарт томоохон дэмжлэг болно гэж зарим шинжээч үзсээр.

Энэ оны эхний есөн сарын байдлаар Монгол Улсын нийт экспортын 81, гадаад худалдааны эргэлтийн 61 хувийг БНХаУ­тай хийсэн худалдаа эзэлж буй. Банкны системээр дамжиж буй гадаад валютын орох урсгалын 15, нийт валютын эргэлтийн 14 хувийг юань бүрдүүлж байгаа аж. Үүнээс үзэхэд юань богино хугацаанд манай улсын валютын дотоодын захад төдийлэн нөлөө үзүүлэхээргүй байгааг зарим эдийн засагч хэллээ.

Учир нь иргэд, хадгаламж эзэмшигчдийн валютын эргэлт ам.доллараар илэрхийлэгдэж байгаа нь юань дотоодын