• X8,ll8JlM8P, Hl-11'1rMl-11'1H XAMrAAJlJlblH f!AM

•

1

ХӨДӨЛМӨР, НИЙГМИЙН ХАМГААЛЛЫН

СУДАЛГААНЫ ИНСТИТУТ

ХӨДӨЛМӨРИЙН ЗАХ ЗЭЭЛИЙН ЭРЭЛТИЙН БАРОМЕТРИЙН СУДАЛГАА

3

АГУУЛГА

ӨМНӨХ ҮГ ........................................................................................................................... 4

ХҮСНЭГТИЙН ЖАГСААЛТ ................................................................................................. 5

ЗУРГИЙН ЖАГСААЛТ ........................................................................................................ 6

ТОВЧИЛСОН ҮГИЙН ЖАГСААЛТ ..................................................................................... 7

ОЙЛГОЛТ ТОДОРХОЙЛОЛТ ..................................................................................................................... 8

СУДАЛГААНЫ ХУРААНГУЙ............................................................................................. 10

БҮЛЭГ 1. СУДАЛГААНЫ АРГА ЗҮЙ, ЗОХИОН БАЙГУУЛАЛТ ...................................... 12

1.1 СУДАЛГААНЫ ТАНИЛЦУУЛГА ........................................................................................... 13

1.2 СУДАЛГААНЫ ТҮҮВЭР, ХАМРАХ ХҮРЭЭ ...................................................................... 14

1.3 СУДАЛГААНЫ МЭДЭЭЛЭЛ ЦУГЛУУЛАЛТ, БОЛОВСРУУЛАЛТ ............................ 17

БҮЛЭГ 2. ХӨДӨЛМӨРИЙН ЗАХ ЗЭЭЛИЙН ӨНӨӨГИЙН ТӨЛӨВ БАЙДАЛ ....................... 19

БҮЛЭГ 3. СУДАЛГААНЫ ҮНДСЭН ҮР ДҮН ....................................................................................... 25

3.1 СУДАЛГААНЫ ЕРӨНХИЙ МЭДЭЭЛЭЛ ........................................................................... 26

3.2 ХӨДӨЛМӨРИЙН ЗАХ ЗЭЭЛИЙН АЖИЛЛАХ ХҮЧНИЙ ЭРЭЛТ, ХЭРЭГЦЭЭ....30

Эхний 6 сарын ажиллах хүчний эрэлт ................................................................. 31

Сүүлийн 6 сарын ажиллах хүчний эрэлт ............................................................. 32

2018 оны ажиллах хүчний эрэлт, хэрэгцээ .......................................................... 33

3.3 АЖИЛЛАХ ХҮЧНИЙ ХОМСДОЛ ..................................................................................46

3.4 АЖИЛ ОЛГОГЧДОД ТУЛГАРДАГ ХҮНДРЭЛ БЭРХШЭЭЛ, МЭДЭЭЛЛИЙН

ЭХ СУРВАЛЖ ………………………………………………………………… ………51

3.5 ӨМНӨХ СУДАЛГААНЫ ҮР ДҮНГИЙН ХАРЬЦУУЛАЛТ ............................................. 53

ДҮГНЭЛТ ........................................................................................................................... 59

САНАЛ , ЗӨВЛӨМЖ ......................................................................................................... 60

ХАВСРАЛТ ........................................................................................................................ 61

2

Судалгааг гүйцэтгэсэн: Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын судалгааны институт,

Хөдөлмөр эрхлэлтийн бодлогын судалгааны сектор

Судалгааг гүйцэтгэсэн багийн гишүүд:

М.Алтансүх ХНХСИ-ийн захирал

Ц.Заяхүү ХНХСИ-ийн дэд захирал

И.Энхбаатар ХЭБСС-ын эрхлэгч

Г.Мягмардулам ХЭБСС-ын эрдэм шинжилгээний ажилтан

Д.Алтангэрэл ХЭБСС-ын эрдэм шинжилгээний ажилтан

Н.Жаргалсайхан ХЭБСС-ын эрдэм шинжилгээний ажилтан

Б.Эрдэнэтуяа ХЭБСС-ын эрдэм шинжилгээний ажилтан

С.Хүрэл-Эрдэнэ ХЭБСС-ын эрдэм шинжилгээний ажилтан

Хаяг: Монгол улс, Улаанбаатар хот, Хан-Уул дүүрэг, 2-р хороо

Чингисийн өргөн чөлөө, Хөдөлмөрийн ордон, 5 давхар

Утас: 77121286

Вэб хуудас: www.rilsp.gov.mn

3

АГУУЛГА

ӨМНӨХ ҮГ ........................................................................................................................... 4

ХҮСНЭГТИЙН ЖАГСААЛТ ................................................................................................. 5

ЗУРГИЙН ЖАГСААЛТ ........................................................................................................ 6

ТОВЧИЛСОН ҮГИЙН ЖАГСААЛТ ..................................................................................... 7

ОЙЛГОЛТ ТОДОРХОЙЛОЛТ ..................................................................................................................... 8

СУДАЛГААНЫ ХУРААНГУЙ............................................................................................. 10

БҮЛЭГ 1. СУДАЛГААНЫ АРГА ЗҮЙ, ЗОХИОН БАЙГУУЛАЛТ ...................................... 12

1.1 СУДАЛГААНЫ ТАНИЛЦУУЛГА ........................................................................................... 13

1.2 СУДАЛГААНЫ ТҮҮВЭР, ХАМРАХ ХҮРЭЭ ...................................................................... 14

1.3 СУДАЛГААНЫ МЭДЭЭЛЭЛ ЦУГЛУУЛАЛТ, БОЛОВСРУУЛАЛТ ............................ 17

БҮЛЭГ 2. ХӨДӨЛМӨРИЙН ЗАХ ЗЭЭЛИЙН ӨНӨӨГИЙН ТӨЛӨВ БАЙДАЛ ....................... 19

БҮЛЭГ 3. СУДАЛГААНЫ ҮНДСЭН ҮР ДҮН ....................................................................................... 25

3.1 СУДАЛГААНЫ ЕРӨНХИЙ МЭДЭЭЛЭЛ ........................................................................... 26

3.2 ХӨДӨЛМӨРИЙН ЗАХ ЗЭЭЛИЙН АЖИЛЛАХ ХҮЧНИЙ ЭРЭЛТ, ХЭРЭГЦЭЭ....30

Эхний 6 сарын ажиллах хүчний эрэлт ................................................................. 31

Сүүлийн 6 сарын ажиллах хүчний эрэлт ............................................................. 32

2018 оны ажиллах хүчний эрэлт, хэрэгцээ .......................................................... 33

3.3 АЖИЛЛАХ ХҮЧНИЙ ХОМСДОЛ ..................................................................................46

3.4 АЖИЛ ОЛГОГЧДОД ТУЛГАРДАГ ХҮНДРЭЛ БЭРХШЭЭЛ, МЭДЭЭЛЛИЙН

ЭХ СУРВАЛЖ ………………………………………………………………… ………51

3.5 ӨМНӨХ СУДАЛГААНЫ ҮР ДҮНГИЙН ХАРЬЦУУЛАЛТ ............................................. 53

ДҮГНЭЛТ ........................................................................................................................... 59

САНАЛ , ЗӨВЛӨМЖ ......................................................................................................... 60

ХАВСРАЛТ ........................................................................................................................ 61

4

5

ХҮСНЭГТИЙН ЖАГСААЛТ

Хүснэгт 1. Түүврийн хэмжээ, ажиллах хүчний хэрэгцээтэй ААНБ-ын эзлэх хувь,

салбараар .......................................................................................................... 15

Хүснэгт 2. Түүврийн хэмжээ, салбараар, ажиллагчдын тооны бүлгээр /мян.хүн/ .......... 16

Хүснэгт 3. Ажиллах хүчний зарим статистик үзүүлэлт, 2016 он ..................................... 20

Хүснэгт 4. Идэвхтэй үйл ажиллагаа явуулж байгаа ААНБ, эдийн засгийн үйл

ажиллагааны үндсэн салбараар /тоо, хувь/ ..................................................... 21

Хүснэгт 5. Ажиллагчдын тоо, эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбарын ангиллаар

/мян.хүн/ ............................................................................................................. 22

Хүснэгт 6. Гадаад ажиллагчид, ажил мэргэжлийн чиглэлээр /хувь/ ............................... 24

Хүснэгт 7. Судалгаанд хамрагдсан ААНБ, эдийн засгийн үйл ажиллагааны үндсэн

салбар, үйл ажиллагааны хэлбэрээр /тоо/ ....................................................... 26

Хүснэгт 8. Судалгаанд хамрагдсан ААНБ-ын ажиллагчдын тоо, эдийн засгийн үйл

ажиллагааны үндсэн салбараар /мян.хүн/ ....................................................... 28

Хүснэгт 9. 2018 оны ажиллах хүчний эрэлт, салбар, хугацаагаар .................................. 36

Хүснэгт 10. Ажиллах хүчний эрэлт, ажлын байрны хэлбэр, салбараар ......................... 39

Хүснэгт 11. Ажиллах хүчний эрэлт, салбараар, ажлын байрны төрлөөр ....................... 41

Хүснэгт 12. Ажиллах хүчний эрэлт, ажил мэргэжлийн ангиллын үндсэн бүлгээр .......... 43

Хүснэгт 13. Ажиллах хүчний эрэлт, ажил мэргэжлийн ангиллаар /ҮАМАТ-08/ .............. 44

Хүснэгт 14. Эрэлттэй ажил мэргэжлээрх бүртгэлтэй ажилгүй иргэний тоо /хувь/ .......... 45

Хүснэгт 15. Ажиллах хүчний хомсдол, бүсээр, ажилтны тоо, ААНБ-ын тоогоор ........... 47

Хүснэгт 16. Ажиллах хүчний хомсдол, эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбараар ..... 48

Хүснэгт 17. Ажиллах хүчний хомсдол, ажил мэргэжлийн ангиллын үндсэн бүлгээр ..... 49

Хүснэгт 18. Ажиллах хүчний хомсдол, ажил мэргэжлээр /хувь/ ...................................... 50

Хүснэгт 19. Эрэлттэй ажил мэргэжил, оноор ................................................................... 57

4

ӨМНӨХ ҮГ

Монгол Улсын хөдөлмөрийн зах зээлийн богино хугацааны эрэлтийг тодорхойлох зорилго бүхий барометрийн судалгааг 8 дахь жилдээ гүйцэтгэн, үр дүнгийн тайланг танилцуулж байна. Судалгааны үр дүн нь салбарын бодлогод төдийгүй эрдэмтэн, судлаачид, чиглэлийн эрдэм шинжилгээ, судалгааны ажиллагчдад ач холбогдол бүхий мэдээлэл болсоор ирснийг хэлэхэд таатай байна.

Бидний судалгаа нь төрийн удирдлага болон батлан хамгаалахын үйл ажиллагаа, олон улсын байгууллага, суурин төлөөлөгчийн үйл ажиллагааны салбаруудаас бусад 18 салбарын хүрээнд хийгдсэнээрээ онцлог юм.

Энэхүү судалгаа нь олон улсын аргачлалын дагуу хийгддэг бөгөөд хөдөлмөрийн зах зээлийн ирэх нэг жилийн хугацаан дахь ажиллах хүчний эрэлт хэрэгцээг эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбараар, бүс нутгийн байршлаар, ажил мэргэжил бүрээр тодорхойлохын зэрэгцээ өнгөрсөн жилийн ажил мэргэжлийн хомсдолыг мөн дээрх үзүүлэлтүүдээр тодорхойлон гаргадаг болно.

Энэ удаагийн судалгаагаар бид 2018 оны хөдөлмөрийн зах зээлийн ажиллах хүчний эрэлт хэрэгцээ, өнгөрсөн жилийн ажиллах хүчний хомсдолыг тодруулан, тайлагнаж байна.

Та бүхэн судалгааны үр дүнтэй танилцан, өөрсдийн үйл ажиллагаандаа ашиглахын зэрэгцээ судалгааны арга, аргачлалтай холбоотой санал хүсэлтээ бидэнд илгээж, хамтран ажиллахыг хүсье.

ЗАХИРАЛ М.АЛТАНСҮХ

5

5

ХҮСНЭГТИЙН ЖАГСААЛТ

Хүснэгт 1. Түүврийн хэмжээ, ажиллах хүчний хэрэгцээтэй ААНБ-ын эзлэх хувь,

салбараар .......................................................................................................... 15

Хүснэгт 2. Түүврийн хэмжээ, салбараар, ажиллагчдын тооны бүлгээр /мян.хүн/ .......... 16

Хүснэгт 3. Ажиллах хүчний зарим статистик үзүүлэлт, 2016 он ..................................... 20

Хүснэгт 4. Идэвхтэй үйл ажиллагаа явуулж байгаа ААНБ, эдийн засгийн үйл

ажиллагааны үндсэн салбараар /тоо, хувь/ ..................................................... 21

Хүснэгт 5. Ажиллагчдын тоо, эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбарын ангиллаар

/мян.хүн/ ............................................................................................................. 22

Хүснэгт 6. Гадаад ажиллагчид, ажил мэргэжлийн чиглэлээр /хувь/ ............................... 24

Хүснэгт 7. Судалгаанд хамрагдсан ААНБ, эдийн засгийн үйл ажиллагааны үндсэн

салбар, үйл ажиллагааны хэлбэрээр /тоо/ ....................................................... 26

Хүснэгт 8. Судалгаанд хамрагдсан ААНБ-ын ажиллагчдын тоо, эдийн засгийн үйл

ажиллагааны үндсэн салбараар /мян.хүн/ ....................................................... 28

Хүснэгт 9. 2018 оны ажиллах хүчний эрэлт, салбар, хугацаагаар .................................. 36

Хүснэгт 10. Ажиллах хүчний эрэлт, ажлын байрны хэлбэр, салбараар ......................... 39

Хүснэгт 11. Ажиллах хүчний эрэлт, салбараар, ажлын байрны төрлөөр ....................... 41

Хүснэгт 12. Ажиллах хүчний эрэлт, ажил мэргэжлийн ангиллын үндсэн бүлгээр .......... 43

Хүснэгт 13. Ажиллах хүчний эрэлт, ажил мэргэжлийн ангиллаар /ҮАМАТ-08/ .............. 44

Хүснэгт 14. Эрэлттэй ажил мэргэжлээрх бүртгэлтэй ажилгүй иргэний тоо /хувь/ .......... 45

Хүснэгт 15. Ажиллах хүчний хомсдол, бүсээр, ажилтны тоо, ААНБ-ын тоогоор ........... 47

Хүснэгт 16. Ажиллах хүчний хомсдол, эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбараар ..... 48

Хүснэгт 17. Ажиллах хүчний хомсдол, ажил мэргэжлийн ангиллын үндсэн бүлгээр ..... 49

Хүснэгт 18. Ажиллах хүчний хомсдол, ажил мэргэжлээр /хувь/ ...................................... 50

Хүснэгт 19. Эрэлттэй ажил мэргэжил, оноор ................................................................... 57

6

7

Зураг 24. Ажиллах хүчний эрэлт, оноор /мян.хүн/ ........................................................... 53

Зураг 25. Ажиллах хүчний эрэлт, салбараар /мян.хүн/ ................................................... 54

Зураг 26. Ажиллах хүчний эрэлт, бүс нутгаар /мян. хүн/ ................................................. 55

Зураг 27. Ажиллах хүчний эрэлт, хугацаагаар /мян.хүн/ ................................................. 55

Зураг 28. Ажиллах хүчний эрэлт, ажлын байрны хэлбэр, төрлөөр /хувь/ ...................... 56

Зураг 29. Ажиллах хүчний хомсдол, оноор /мян.хүн/ ...................................................... 58

ТОВЧИЛСОН ҮГИЙН ЖАГСААЛТ

ҮСХ Үндэсний статистикийн хороо

ХНХЯ

ХНХСИ

Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын яам

Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын судалгааны институт

ХХҮЕГ Хөдөлмөр, халамжийн үйлчилгээний ерөнхий газар

ААНБ Аж ахуйн нэгж, байгууллага

БРС Бизнес регистрийн сан

ХАА Хөдөө аж ахуй

ISIC Эдийн засгийн бүх төрлийн үйл ажиллагааны салбарын ангилал

YAMAT

ISCO

ХЗЗ

Үндэсний ажил мэргэжлийн ангилал ба тодорхойлолт

Мэргэжлийн ангиллын олон улсын стандарт

Хөдөлмөрийн зах зээл

ЕБС Ерөнхий боловсролын сургууль

6

ЗУРГИЙН ЖАГСААЛТ

Зураг 1. 2018 оны ажиллах хүчний эрэлт, салбарын ангиллаар /мян/ ........................... 11

Зураг 2. Хөдөлмөр эрхлэлт, ажиллах хүчний статистик үзүүлэлт /мян.хүн/ .................. 19

Зураг 3. Хөдөлмөр эрхлэлт, ажиллах хүчний статистик үзүүлэлт /хувь/ ........................ 19

Зураг 4. Шинэ ажлын байранд зуучлагдан орсон иргэд, эдийн засгийн үйл ажиллагааны

салбарын ангиллаар /он тус бүрийн 11-р сарын байдлаар /мян.хүн/ ............. 23

Зураг 5. Гадаад ажиллагчид, эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбарын ..................... 24

Зураг 6. Судалгаанд хамрагдсан аж ахуйн нэгж байгууллага, аймгаар / тоо/ ................ 26

Зураг 7. ААНБ, өмчийн хэлбэр, байршил /хувь/............................................................... 27

Зураг 8. Ажиллагчдын ажлын байрны хэлбэр, хүйсээр /хувь/ ........................................ 29

Зураг 9. Байнгын ажиллагчдын боловсролын түвшин, хүйс / мян.хүн / .......................... 29

Зураг 10.Түр ажиллагчдын боловсролын түвшин, хүйс /мян.хүн/ ................................... 30

Зураг 11. 2018 онд шинээр ажилтан авах ААНБ, бүс нутгаар /хувь/ .............................. 31

Зураг 12. 2018 оны эхний 6 сарын ажиллах хүчний эрэлт, эдийн засгийн үйл

ажиллагааны салбарын ангиллаар /мян / ........................................................ 32

Зураг 13. 2018 оны сүүлийн 6 сарын ажиллах хүчний эрэлт, эдийн засгийн үйл

ажиллагааны салбарын ангиллаар /мян/ ......................................................... 33

Зураг 14. 2018 оны ажиллах хүчний эрэлт, салбарын ангиллаар /мян.хүн/ ................... 34

Зураг 15. 2018 оны ажиллах хүчний эрэлт, салбарын ангиллаар /мян.хүн/ ................... 35

Зураг 16. 2018 оны ажиллах хүчний эрэлт, бүс нутгаар /хувь/........................................ 37

Зураг 17. Ажиллах хүчний эрэлт, ААНБ-ын өмчийн хэлбэр, ажлын байрны төрлөөр

/хувь/ .................................................................................................................. 38

Зураг 18. Ажиллах хүчний эрэлт, ажлын байрны төрөл, өмчийн хэлбэрээр /хувь/ ........ 42

Зураг 19. Сул ажлын байр бий болсон шалтгаан /хувь / ................................................. 42

Зураг 20. Зохих мэргэжилтэй ажилтан олдоогүйгээс ажилтан авч чадаагүй байдал, бүс

нутгаар /хувь/ ..................................................................................................... 46

Зураг 21. Ажиллах хүчний хомсдол, байгууллагын өмчийн хэлбэрээр /мян/ ................. 49

Зураг 22. Шинэ ажилтан авахад ашигласан мэдээллийн эх сурвалж /хувь/ ................. 51

Зураг 23. Ажил олгогчийн бэрхшээл: шинээр ажилтан авахад болон ажиллуулахад тулгардаг нийтлэг бэрхшээл /хувь/ ................................................................... 52

7

7

Зураг 24. Ажиллах хүчний эрэлт, оноор /мян.хүн/ ........................................................... 53

Зураг 25. Ажиллах хүчний эрэлт, салбараар /мян.хүн/ ................................................... 54

Зураг 26. Ажиллах хүчний эрэлт, бүс нутгаар /мян. хүн/ ................................................. 55

Зураг 27. Ажиллах хүчний эрэлт, хугацаагаар /мян.хүн/ ................................................. 55

Зураг 28. Ажиллах хүчний эрэлт, ажлын байрны хэлбэр, төрлөөр /хувь/ ...................... 56

Зураг 29. Ажиллах хүчний хомсдол, оноор /мян.хүн/ ...................................................... 58

ТОВЧИЛСОН ҮГИЙН ЖАГСААЛТ

ҮСХ Үндэсний статистикийн хороо

ХНХЯ

ХНХСИ

Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын яам

Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын судалгааны институт

ХХҮЕГ Хөдөлмөр, халамжийн үйлчилгээний ерөнхий газар

ААНБ Аж ахуйн нэгж, байгууллага

БРС Бизнес регистрийн сан

ХАА Хөдөө аж ахуй

ISIC Эдийн засгийн бүх төрлийн үйл ажиллагааны салбарын ангилал

YAMAT

ISCO

ХЗЗ

Үндэсний ажил мэргэжлийн ангилал ба тодорхойлолт

Мэргэжлийн ангиллын олон улсын стандарт

Хөдөлмөрийн зах зээл

ЕБС Ерөнхий боловсролын сургууль

8

9

Түр ажилтан Хөдөлмөрийн харилцаа нь хөдөлмөрийн болон иргэний хуулиар зохицуулагддаг тодорхой ажил, үйлчилгээг хөдөлмөрийн ба хөлсөөр ажиллах, ажил гүйцэтгэх гэрээг үйл ажиллагааны онцлогоос хамааран зургаан сар хүртэлх хугацаагаар байгуулж, цалин хөлс, орлого олдог, эдийн засгийн идэвхтэй хүн амд хамаарах, татвар, нийгмийн даатгалын шимтгэлийг өөрөө бие даан хариуцаж төлдөг иргэнийг хамруулна.

Улирлын ажлын байр Улирлын чанартай байнгын ажлын байранд ажиллах албан ёсны гэрээтэй бөгөөд

ажил олгогч нь татвар болон нийгмийн даатгалын шимтгэлийг хариуцан төлдөг, хөдөлмөрийн харилцаа нь Хөдөлмөрийн тухай болон бусад холбогдох хууль тогтоомжоор зохицуулагддаг ажил, үүрэг, албан тушаалыг хэлнэ.

Улирлын ажилтан Улирлын чанартай байнгын ажлын байранд ажиллах албан ёсны гэрээтэй бөгөөд

ажил олгогч нь татвар болон нийгмийн даатгалын шимтгэлийг хариуцан төлдөг, хөдөлмөрийн харилцаа нь Хөдөлмөрийн тухай болон бусад холбогдох хууль тогтоомжоор зохицуулагддаг иргэнийг хамааруулна.

Шинэ ажлын байр Эдийн засгийн үйл ажиллагааны хүрээнд үйлдвэрлэл, үйлчилгээг бий болгох

болон өргөтгөх замаар албан ба албан бус салбарт шинээр бий болсон ажил, үүрэг, албан тушаалыг хэлнэ.

Бүртгэлтэй ажилгүй хүн Өнгөрсөн долоо хоногт буюу түүнээс өмнө ямар нэг шалтгаанаар ажилгүй болсон эсвэл халагдсан, халагдсан тушаалаа бичгээр авч ажил зуучлагчийн газар бүртгүүлсэн ажил идэвхтэй хайж байгаа ажилд ороход бэлэн хүнийг хэлнэ.

Төрийн өмчит хуулийн этгээдийн ойлголт Төр чиг үүргээ хэрэгжүүлэх болон нийгмийн хэрэгцээг хангах зорилгоор төр

өөрийн өмчөөр дангаараа байгуулсан хуулийн этгээдийг төрийн өмчит хуулийн этгээд гэнэ.

Гадаад улсын хөрөнгө оруулалттай Монгол Улсын хууль тогтоомжийн дагуу байгуулагдсан, өөрийн хөрөнгө нь 100 мянган америк доллар буюу түүнтэй тэнцэх төгрөгөөс дээш, түүний 25-аас доошгүй хувь нь гадаадын хөрөнгө оруулагчийн хувь хөрөнгөөс бүрдсэн аж ахуйн нэгжийг гадаадын хөрөнгө оруулалттай аж ахуйн нэгж гэнэ.

Мэргэжилтэй ажилтан Тодорхой ажил эрхлэх, мэдлэг ба зохих ур чадварыг зориулалтын сургалтаар

олж авсан, эсвэл эрх бүхий байгууллагаас баталгаажуулсан мэргэжилтэй хүнийг хэлнэ.

Өөрийн хүсэлтээр халагдсан Хууль болон хөдөлмөрийн гэрээнд өөрөөр заагаагүй бол ажилтан хөдөлмөрийн

гэрээ цуцлах тухай өргөдлөө ажил олгогчид өгсөн өдрөөс хойш 30 хоног өнгөрмөгц ажлын байраа орхих эрхтэй, энэ тохиолдолд хөдөлмөрийн гэрээ цуцлагдсанд тооцно.

8

ОЙЛГОЛТ ТОДОРХОЙЛОЛТ

Аж ахуйн нэгж Улсын бүртгэлд бүртгэгдэж, аж ахуйн үйл ажиллагаа эрхэлж байгаа компани,

нөхөрлөл, хоршоо, төрийн болон орон нутгийн өмчит аж ахуйн тооцоотой үйлдвэрийн газар, тэдгээртэй адилтгах орлогын албан татвар төлөх үүрэг бүхий хуулийн этгээдийг аж ахуйн нэгж гэх бөгөөд үйлдвэрлэл, үйлчилгээ тогтвортой эрхэлж, өөрсдийн үйл ажиллагаатай холбогдон үүсэх үүргийг эд хөрөнгөөрөө хариуцна.

Ажлын байр Иргэн, ажилтны гүйцэтгэх ажил үүрэгтэйгээ холбоотойгоор хүрэлцэн очих ёстой

ажил олгогчийн шууд ба шууд бус хяналтын дор ажил гүйцэтгэх бүх газар байрыг хэлнэ.

Ажиллагч Ажиллагч гэж цалин хөлс, орлого олох зорилгоор эдийн засгийн үйл ажиллагаанд оролцож, хөдөлмөр эрхлэлтийн аль нэг статуст хамрагдаж буй иргэнийг хэлнэ. Цалин хөлс, орлого олох зорилгоор эдийн засгийн үйл ажиллагаанд сүүлийн долоо хоногт нэгээс дээш цагаар оролцсон бол ажиллагч гэж үзнэ.

Ажил олгогч Хөдөлмөрийн гэрээний үндсэн дээр ажилтан авч ажиллуулж байгаа этгээдийг;

Ажиллах хүч Хөдөлмөрийн чадвартай ажил эрхэлж буй болон ажил идэвхтэй хайж буй нийт

хүмүүс болон ажилчин хөлсөлж авахад бэлтгэгдсэн эх үүсвэр,

Ажиллах хүчний эрэлт Ажил олгогчид хэрэгцээтэй хөдөлмөрийн үйлчилгээний хэмжээг хэлнэ.

Ажил хайгч Ажилгүй эсхүл ажилтай боловч ажлын нөхцөлөө сайжруулах, нэмэлт орлого олох

зорилгоор ажил хайж хөдөлмөр эрхлэлтийн байгууллага, хөдөлмөрийн биржид бүртгүүлсэн болон хандсан иргэнийг;

Байнгын ажлын байр Ажил олгогчийн заасан ажлын байранд, тогтоосон горимын дагуу түүнээс олгосон

хөдөлмөрийн багаж хэрэгслээр, ажил олгогч, эсхүл түүний төлөөлөгчийн удирдлагын дор баталсан норм, үнэлгээ, сүлжээгээр цалин хөлс авч, ажлын өдөр, ээлжийн давтамжтайгаар гүйцэтгэх ажил үүргийг хэлнэ.

Байнгын ажилтан Байнгын ажлын байранд ажиллах албан ёсны гэрээтэй бөгөөд ажил олгогч нь

татвар болон нийгмийн даатгалын шимтгэлийг хариуцан төлдөг, хөдөлмөрийн харилцаа нь хөдөлмөрийн тухай болон төрийн албаны тухай хууль тогтоомжоор зохицуулагддаг иргэнийг хэлнэ.

Түр ажлын байр Хөдөлмөрийн харилцаа нь хөдөлмөрийн болон иргэний хуулиар зохицуулагддаг тодорхой ажил, үйлчилгээг хөдөлмөрийн ба хөлсөөр ажиллах, ажил гүйцэтгэх гэрээг үйл ажиллагааны онцлогоос хамааран зургаан сар хүртэлх хугацаагаар байгуулж, тодорхой нэг ажил үүргийг гүйцэтгэснээр дуусгавар болдог, байнгын давтамжгүй, тохиолдлын шинж чанартай ажил үүрэг, албан тушаалыг тус тус ойлгоно.

9

9

Түр ажилтан Хөдөлмөрийн харилцаа нь хөдөлмөрийн болон иргэний хуулиар зохицуулагддаг тодорхой ажил, үйлчилгээг хөдөлмөрийн ба хөлсөөр ажиллах, ажил гүйцэтгэх гэрээг үйл ажиллагааны онцлогоос хамааран зургаан сар хүртэлх хугацаагаар байгуулж, цалин хөлс, орлого олдог, эдийн засгийн идэвхтэй хүн амд хамаарах, татвар, нийгмийн даатгалын шимтгэлийг өөрөө бие даан хариуцаж төлдөг иргэнийг хамруулна.

Улирлын ажлын байр Улирлын чанартай байнгын ажлын байранд ажиллах албан ёсны гэрээтэй бөгөөд

ажил олгогч нь татвар болон нийгмийн даатгалын шимтгэлийг хариуцан төлдөг, хөдөлмөрийн харилцаа нь Хөдөлмөрийн тухай болон бусад холбогдох хууль тогтоомжоор зохицуулагддаг ажил, үүрэг, албан тушаалыг хэлнэ.

Улирлын ажилтан Улирлын чанартай байнгын ажлын байранд ажиллах албан ёсны гэрээтэй бөгөөд

ажил олгогч нь татвар болон нийгмийн даатгалын шимтгэлийг хариуцан төлдөг, хөдөлмөрийн харилцаа нь Хөдөлмөрийн тухай болон бусад холбогдох хууль тогтоомжоор зохицуулагддаг иргэнийг хамааруулна.

Шинэ ажлын байр Эдийн засгийн үйл ажиллагааны хүрээнд үйлдвэрлэл, үйлчилгээг бий болгох

болон өргөтгөх замаар албан ба албан бус салбарт шинээр бий болсон ажил, үүрэг, албан тушаалыг хэлнэ.

Бүртгэлтэй ажилгүй хүн Өнгөрсөн долоо хоногт буюу түүнээс өмнө ямар нэг шалтгаанаар ажилгүй болсон эсвэл халагдсан, халагдсан тушаалаа бичгээр авч ажил зуучлагчийн газар бүртгүүлсэн ажил идэвхтэй хайж байгаа ажилд ороход бэлэн хүнийг хэлнэ.

Төрийн өмчит хуулийн этгээдийн ойлголт Төр чиг үүргээ хэрэгжүүлэх болон нийгмийн хэрэгцээг хангах зорилгоор төр

өөрийн өмчөөр дангаараа байгуулсан хуулийн этгээдийг төрийн өмчит хуулийн этгээд гэнэ.

Гадаад улсын хөрөнгө оруулалттай Монгол Улсын хууль тогтоомжийн дагуу байгуулагдсан, өөрийн хөрөнгө нь 100 мянган америк доллар буюу түүнтэй тэнцэх төгрөгөөс дээш, түүний 25-аас доошгүй хувь нь гадаадын хөрөнгө оруулагчийн хувь хөрөнгөөс бүрдсэн аж ахуйн нэгжийг гадаадын хөрөнгө оруулалттай аж ахуйн нэгж гэнэ.

Мэргэжилтэй ажилтан Тодорхой ажил эрхлэх, мэдлэг ба зохих ур чадварыг зориулалтын сургалтаар

олж авсан, эсвэл эрх бүхий байгууллагаас баталгаажуулсан мэргэжилтэй хүнийг хэлнэ.

Өөрийн хүсэлтээр халагдсан Хууль болон хөдөлмөрийн гэрээнд өөрөөр заагаагүй бол ажилтан хөдөлмөрийн

гэрээ цуцлах тухай өргөдлөө ажил олгогчид өгсөн өдрөөс хойш 30 хоног өнгөрмөгц ажлын байраа орхих эрхтэй, энэ тохиолдолд хөдөлмөрийн гэрээ цуцлагдсанд тооцно.

10

11

Зураг 1. 2018 оны ажиллах хүчний эрэлт, салбарын ангиллаар /мян/

Боловсруулах үйлдвэрлэлийн салбар, удирдлагын болон дэмжлэг үзүүлэх үйл

ажиллагаа, мэргэжлийн, шинжлэх ухаан болон техникийн үйл ажиллагаа, хөдөө аж ахуй гэсэн салбаруудын ажиллах хүчний эрэлт 2018 оны ажиллах хүчний нийт эрэлтийн 30.4 хувийг эзэлж байна. Харин усан хангамж; бохир ус, хог, хаягдлын менежмент болон цэвэрлэх үйл ажиллагаа, цахилгаан, хий, уур, агааржуулалтын хангамжийн үйл ажиллагааны салбар, урлаг үзвэр, тоглоом наадам, санхүүгийн болон даатгалын үйл ажиллагаа, үйлчилгээний бусад үйл ажиллагаа, үл хөдлөх хөрөнгийн үйл ажиллагааны салбаруудад тус тус ажиллах хүчний эрэлт хамгийн бага буюу нийт эрэлтийн 5.3 хувийг эзэлж байна.

2017 онд хөдөлмөрийн зах зээлд зохих мэргэжилтэй ажилтан олдоогүйгээс шалтгаалан 10.9 мянган ажиллах хүчний хомсдол бий болсон бөгөөд бөөний болон жижиглэн худалдаа, машин, мотоциклийн засвар үйлчилгээний салбар, боловсруулах үйлдвэрлэл, барилгын салбар хамгийн ихээр энэ хомсдолд өртсөн байна.

Ажил олгогчид шинээр ажилтан авч ажиллуулахад хамгийн их тохиолддог бэрхшээлд дараах зүйлсийг дурджээ.

Ажил олгогчдын 31.5 хувь нь ажил хайгчийн ажлын туршлагагүй байдал хамгийн их бэрхшээл болдог гэж үзсэн бол 23.5 хувь нь боловсрол, мэргэжлийн түвшин нь ажлын байрны шаардлагад нийцдэггүй, 13.2 хувь нь ажил хайгч ажлын байрны орчин нөхцөл, цалин хөлс голдог гэж дурджээ. Үүнээс харахад ажил хайгч иргэний мэргэжлийн ур чадвар дутмаг, ажлын хангалттай туршлагагүй байдал нь ажил олгогчдод өнөөдөр ч шинээр ажилтан авахад тулгарч буй гол бэрхшээл нь болсон хэвээр байна.

0.2

1.01.31.11.61.32.02.33.0

4.54.75.4

10.516.2

0.00.10.10.30.10.2

0.60.90.41.0

0.80.8

1.40.30.7

2.74.7

2.4

Ус хангамж: Бохир ус зайлуулах систем, хог …Цахилгаан, хий, уур, агааржуулалт

Урлаг, үзвэр, тоглоом наадамСанхүүгийн болон даатгалын үйл ажиллагаа

Үйлчилгээний бусад үйл ажиллагааҮл хөдлөх хөрөнгийн үйл ажиллагаа

Мэдээлэл, холбооУул уурхай, олборлолт

Хүний эрүүл мэнд ба нийгмийн халамжийн үйл …Боловсрол

Тээвэр ба агуулахын үйл ажиллагааЗочид буудал, байр, сууц болон нийтийн хоолны …

ХАА, ойн аж ахуй, загас барилт, ан агнуурМэргэжлийн, шинжлэх ухаан болон техникийн …

Удирдлагын болон дэмжлэг үзүүлэх үйл ажиллагааБоловсруулах үйлдвэрлэл

Бөөний болон жижиглэн худалдаа: Машин …Барилга

Эхний 6 сар

Сүүлийн 6 сар

10

СУДАЛГААНЫ ХУРААНГУЙ

Судалгааны зорилго нь хөдөлмөрийн зах зээлийн богино хугацааны эрэлтийг мэргэжил, эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбараар тодорхойлж, боловсрол сургалтын, хөдөлмөр эрхлэлтийн бодлого боловсруулагч, шийдвэр гаргагчид болон судлаачдыг мэдээллээр хангахад оршино.

Энэ удаагийн хөдөлмөрийн зах зээлийн эрэлтийн барометрийн судалгаагаар Улаанбаатар хотын 9 дүүрэг, 21 аймгийн нийт 2507 аж ахуйн нэгж, байгууллагыг хамруулж, 2018 оны ажиллах хүчний эрэлтийг тодорхойллоо. Судалгаанд хамрагдсан ААНБ-ын 65.5 хувь буюу 1644 аж ахуйн нэгжийг Улаанбаатар хот, 863 ААНБ-ыг 21 аймгаас оролцууллаа.

Улсын хэмжээнд 2018 онд хөдөлмөрийн зах зээлийн эрэлтийн хэмжээ 74.6 болж, 2017 оныхоос 5.7 хувиар өсөх төлөвтэй байна. Ингэснээр ажиллагчдын тоог өмнөх оноос 6.5 хувиар өсгөх боломж олгох юм.

Судалгаагаар ажиллах хүчний нийт эрэлтийн 76.4 хувь буюу 57.0 мянга нь 2018 оны эхний хагаст, үлдсэн 23.6 хувь буюу 17.6 мянга нь сүүлийн хагас жилд бий болох төлөв ажиглагдлаа. Ажиллах хүчний нийт эрэлтийн 71.5 хувь нь байнгын ажлын байр байх хүлээлттэй байна. Тэгвэл ажлын байрны төрлөөр 65.3 хувь нь шинэ, 34.7 хувь нь сул ажлын байр байна.

Ажиллах хүчний эрэлтийг салбараар авч үзвэл барилга, бөөний болон жижиглэн худалдаа, боловсруулах үйлдвэрлэл, хөдөө аж ахуйн салбаруудад хамгийн их эрэлт бий болох хандлагатай байгаа нь 2017 оны судалгааны дүр дүнг давтсан явдал болов.

2018 онд барилгын салбар, бөөний болон жижиглэн худалдааны салбарын ажиллах хүчний эрэлт өмнөх оноос өндөр өсөлттэй байхаар харагдаж байна. Тухайлбал, барилгын салбарт 18.6 мянган ажиллах хүчний эрэлт бий болох нь нийт эрэлтийн 25.0 хувийг дангаараа бүрдүүлж байгаа нь өмнөх жилийн барилгын салбарын ажиллах хүчний эрэлтээс 89.9 хувиар их байна. Мөн бөөний болон жижиглэн худалдааны салбарт 15.2 мянган ажиллах хүчний эрэлт бий болох төсөөлөлтэй байгаа нь өмнөх онтой харьцуулахад 2.8 дахин их байх төлөвтэй байна. Иймээс дээрх салбарууд 2018 оны хөдөлмөрийн зах зээлд голлох эерэг нөлөөг үзүүлэхээр харагдаж байна.

11

11

Зураг 1. 2018 оны ажиллах хүчний эрэлт, салбарын ангиллаар /мян/

Боловсруулах үйлдвэрлэлийн салбар, удирдлагын болон дэмжлэг үзүүлэх үйл

ажиллагаа, мэргэжлийн, шинжлэх ухаан болон техникийн үйл ажиллагаа, хөдөө аж ахуй гэсэн салбаруудын ажиллах хүчний эрэлт 2018 оны ажиллах хүчний нийт эрэлтийн 30.4 хувийг эзэлж байна. Харин усан хангамж; бохир ус, хог, хаягдлын менежмент болон цэвэрлэх үйл ажиллагаа, цахилгаан, хий, уур, агааржуулалтын хангамжийн үйл ажиллагааны салбар, урлаг үзвэр, тоглоом наадам, санхүүгийн болон даатгалын үйл ажиллагаа, үйлчилгээний бусад үйл ажиллагаа, үл хөдлөх хөрөнгийн үйл ажиллагааны салбаруудад тус тус ажиллах хүчний эрэлт хамгийн бага буюу нийт эрэлтийн 5.3 хувийг эзэлж байна.

2017 онд хөдөлмөрийн зах зээлд зохих мэргэжилтэй ажилтан олдоогүйгээс шалтгаалан 10.9 мянган ажиллах хүчний хомсдол бий болсон бөгөөд бөөний болон жижиглэн худалдаа, машин, мотоциклийн засвар үйлчилгээний салбар, боловсруулах үйлдвэрлэл, барилгын салбар хамгийн ихээр энэ хомсдолд өртсөн байна.

Ажил олгогчид шинээр ажилтан авч ажиллуулахад хамгийн их тохиолддог бэрхшээлд дараах зүйлсийг дурджээ.

Ажил олгогчдын 31.5 хувь нь ажил хайгчийн ажлын туршлагагүй байдал хамгийн их бэрхшээл болдог гэж үзсэн бол 23.5 хувь нь боловсрол, мэргэжлийн түвшин нь ажлын байрны шаардлагад нийцдэггүй, 13.2 хувь нь ажил хайгч ажлын байрны орчин нөхцөл, цалин хөлс голдог гэж дурджээ. Үүнээс харахад ажил хайгч иргэний мэргэжлийн ур чадвар дутмаг, ажлын хангалттай туршлагагүй байдал нь ажил олгогчдод өнөөдөр ч шинээр ажилтан авахад тулгарч буй гол бэрхшээл нь болсон хэвээр байна.

0.2

1.01.31.11.61.32.02.33.0

4.54.75.4

10.516.2

0.00.10.10.30.10.2

0.60.90.41.0

0.80.8

1.40.30.7

2.74.7

2.4

Ус хангамж: Бохир ус зайлуулах систем, хог …Цахилгаан, хий, уур, агааржуулалт

Урлаг, үзвэр, тоглоом наадамСанхүүгийн болон даатгалын үйл ажиллагаа

Үйлчилгээний бусад үйл ажиллагааҮл хөдлөх хөрөнгийн үйл ажиллагаа

Мэдээлэл, холбооУул уурхай, олборлолт

Хүний эрүүл мэнд ба нийгмийн халамжийн үйл …Боловсрол

Тээвэр ба агуулахын үйл ажиллагааЗочид буудал, байр, сууц болон нийтийн хоолны …

ХАА, ойн аж ахуй, загас барилт, ан агнуурМэргэжлийн, шинжлэх ухаан болон техникийн …

Удирдлагын болон дэмжлэг үзүүлэх үйл ажиллагааБоловсруулах үйлдвэрлэл

Бөөний болон жижиглэн худалдаа: Машин …Барилга

Эхний 6 сар

Сүүлийн 6 сар

12

13

Үндэслэл

Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын яамнаас хөдөлмөр эрхлэлт, хөдөлмөрийн харилцааны талаар баримталж буй төрийн бодлого, хэрэгжүүлж буй төсөл хөтөлбөрүүдийг оновчтой болгох үүднээс хөдөлмөрийн зэх зээлийн эрэлт, нийлүүлэлтийн талаар суурь судалгааг тогтмол хийхээр шийдвэрлэсэн. Энэ үүднээс хөдөлмөрийн зах зээлийн богино хугацааны эрэлтийг тодорхойлох зорилгоор Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын судалгааны институт ээлжит судалгааны ажлыг хийж гүйцэтгэлээ.

Зорилго

Судалгааны зорилго нь 2018 онд хөдөлмөрийн зах зээлд хэрэгцээтэй байх ажиллах хүчний эрэлтийг мэргэжил, салбар, байршлаар тодорхойлж, дээд болон мэргэжлийн боловсролын сургалтын байгууллага болон хөдөлмөр эрхлэлтийн бодлого тодорхойлогч, шийдвэр гаргагчид, судлаачид болон хэрэглэгчдийг мэдээллээр хангахад оршино.

Зорилт

Үндсэн зорилгын хүрээнд дараах зорилтуудыг хэрэгжүүллээ. Үүнд:

• 2018 оны ажиллах хүчний хэрэгцээг эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбараар, ажил мэргэжил, байршлаар тус бүрээр тодорхойлох;

• Өнгөрсөн нэг жилийн хугацаанд дотоодын хөдөлмөрийн зах зээлд үүссэн ажиллах хүчний хомсдолыг эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбар, ажил мэргэжлээр тодорхойлох;

• Жил бүрийн судалгааны үр дүнгээр динамик мэдээлэл бэлтгэж, ХЗЗ-ийн эрэлтийн хандлагыг тодорхойлох;

Судалгааны хязгаарлагдмал байдал

Судалгаа дараах хязгаарлалтуудыг өөртөө агуулсан болно. Үүнд:

1. Бизнес регистрийн санд бүртгэлтэй аж ахуйн нэгж байгууллагын тоог ашигласан учраас албан бус секторын хөдөлмөрийн эрэлт тодорхойлогдоогүй.

2. 2017 онд шинээр үйл ажиллагаа эрхэлж эхэлсэн аж ахуйн нэгж байгууллагууд түүврийн хүрээнд багтаагүй болно.

3. Олон улсын байгууллага, суурин төлөөлөгчийн үйл ажиллагааны салбар, төрийн удирдлага, батлан хамгаалах, албан журмын нийгмийн хамгааллын салбаруудыг түүврийн хүрээнээс хасаж тооцов.

1.1 СУДАЛГААНЫ ТАНИЛЦУУЛГА

12

СУДАЛГААНЫ АРГА ЗҮЙ, ЗОХИОН БАЙГУУЛАЛТ

БҮЛЭГ 1

13

13

Үндэслэл

Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын яамнаас хөдөлмөр эрхлэлт, хөдөлмөрийн харилцааны талаар баримталж буй төрийн бодлого, хэрэгжүүлж буй төсөл хөтөлбөрүүдийг оновчтой болгох үүднээс хөдөлмөрийн зэх зээлийн эрэлт, нийлүүлэлтийн талаар суурь судалгааг тогтмол хийхээр шийдвэрлэсэн. Энэ үүднээс хөдөлмөрийн зах зээлийн богино хугацааны эрэлтийг тодорхойлох зорилгоор Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын судалгааны институт ээлжит судалгааны ажлыг хийж гүйцэтгэлээ.

Зорилго

Судалгааны зорилго нь 2018 онд хөдөлмөрийн зах зээлд хэрэгцээтэй байх ажиллах хүчний эрэлтийг мэргэжил, салбар, байршлаар тодорхойлж, дээд болон мэргэжлийн боловсролын сургалтын байгууллага болон хөдөлмөр эрхлэлтийн бодлого тодорхойлогч, шийдвэр гаргагчид, судлаачид болон хэрэглэгчдийг мэдээллээр хангахад оршино.

Зорилт

Үндсэн зорилгын хүрээнд дараах зорилтуудыг хэрэгжүүллээ. Үүнд:

• 2018 оны ажиллах хүчний хэрэгцээг эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбараар, ажил мэргэжил, байршлаар тус бүрээр тодорхойлох;

• Өнгөрсөн нэг жилийн хугацаанд дотоодын хөдөлмөрийн зах зээлд үүссэн ажиллах хүчний хомсдолыг эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбар, ажил мэргэжлээр тодорхойлох;

• Жил бүрийн судалгааны үр дүнгээр динамик мэдээлэл бэлтгэж, ХЗЗ-ийн эрэлтийн хандлагыг тодорхойлох;

Судалгааны хязгаарлагдмал байдал

Судалгаа дараах хязгаарлалтуудыг өөртөө агуулсан болно. Үүнд:

1. Бизнес регистрийн санд бүртгэлтэй аж ахуйн нэгж байгууллагын тоог ашигласан учраас албан бус секторын хөдөлмөрийн эрэлт тодорхойлогдоогүй.

2. 2017 онд шинээр үйл ажиллагаа эрхэлж эхэлсэн аж ахуйн нэгж байгууллагууд түүврийн хүрээнд багтаагүй болно.

3. Олон улсын байгууллага, суурин төлөөлөгчийн үйл ажиллагааны салбар, төрийн удирдлага, батлан хамгаалах, албан журмын нийгмийн хамгааллын салбаруудыг түүврийн хүрээнээс хасаж тооцов.

1.1 СУДАЛГААНЫ ТАНИЛЦУУЛГА

14

15

Хүснэгт 1. Түүврийн хэмжээ, ажиллах хүчний хэрэгцээтэй ААНБ-ын эзлэх хувь, салбараар

ID Салбарын нэр

Нийт шинэ ажилтан авах АНБ-ын эзлэх

хувь

Стандарт алдаа

Харьцангуй стандарт алдаа

Өмнөх хамралт

Түүврийн хэмжээ

Хүлээгдэж буй

харьцангуй стандарт

алдаа

A ХАА, ойн аж ахуй, загас барилт, ан агнуур 0.46 0.01 0.02 120 130 0.020

B Уул уурхай, олборлолт 0.22 0.01 0.05 181 179 0.049

C Боловсруулах үйлдвэрлэл 0.24 0.01 0.02 158 162 0.024

D Цахилгаан, хий, уур, агааржуулалт 0.22 0.01 0.06 128 129 0.065

E Ус хангамж: Бохир ус зайлуулах систем, хог хаягдлын менежмент болон цэвэрлэх үйл ажиллагаа

0.23 0.02 0.10 106 84 -

F Барилга 0.25 0.01 0.02 210 201 0.022

G Бөөний болон жижиглэн худалдаа: Машин мотоциклын засвар үйлчилгээ

0.16 0.00 0.02 161 178 0.019

H Тээвэр ба агуулахын үйл ажиллагаа 0.10 0.00 0.05 143 141 0.050

I Зочид буудал, байр, сууц болон нийтийн хоолны үйлчилгээ 0.45 0.01 0.02 125 140 0.019

J Мэдээлэл, холбоо 0.34 0.01 0.03 120 132 0.030

K Санхүүгийн болон даатгалын үйл ажиллагаа 0.10 0.01 0.05 124 144 0.051

L Үл хөдлөх хөрөнгийн үйл ажиллагаа 0.48 0.01 0.03 120 159 0.024

M Мэргэжлийн, шинжлэх ухаан болон техникийн үйл ажиллагаа 0.16 0.01 0.04 122 142 0.033

N Удирдлагын болон дэмжлэг үзүүлэх үйл ажиллагаа 0.23 0.01 0.03 128 141 0.028

P Боловсрол 0.42 0.01 0.02 128 133 0.016

Q Хүний эрүүл мэнд ба нийгмийн халамжийн үйл ажиллагаа 0.57 0.01 0.02 132 150 0.016

R Урлаг, үзвэр, тоглоом наадам 0.45 0.01 0.03 134 138 0.027

S Үйлчилгээний бусад үйл ажиллагаа 0.44 0.02 0.05 93 126 0.045

Эх сурвалж: ХЭҮСМҮТ, Барометрийн судалгаа-2016, тооцоо хийсэн түүврийн хэмжээ 2433

Дээр дурдсан хосолмолын дагуу түүврийн хуваарилалтыг хийсэн. Ингэхдээ өмнөх судалгааны түүврийн дизайныг хэвээр хадгалах зарчмыг баримталсан. Ажиллагчдын тоо 150 ба түүнээс дээш байгаа 531 аж ахуйн нэгжийг бүгдийг нь 100 хувь судалгаанд хамруулахыг зорилоо.

Уг судалгааны түүврийн хуваарилалт нь ААНБ-ын ажиллагчдын тоог бүлгийн хувьд харьцангуй хэвийн тархалттай гэж үзэн Ньюманы хуваарилалтын аргаар хийгдэж байсан юм.

14

Судалгааны ерөнхий зохион байгуулалт

Судалгааны мэдээллийг ААНБ-ын удирдлага, удирдах албан тушаалтантай уулзаж, ярилцлагын аргаар цуглуулсан. Ингэхдээ судалгааны баг дараах зарчмыг баримтлан ажилласан. Үүнд:

✓ Шинжлэх ухааны үндэслэлтэй, нэгдсэн арга зүйг ашиглах; ✓ Судалгаанд оролцогчдын мэдээллийн нууцлалыг хамгаалах; ✓ Бүх ойлголт, тодорхойлолт нь оролцогч талуудад /тухайлбал, асуулга

боловсруулагчид, ярилцлага авагчид, судалгаанд оролцогчид, мэдээлэлд дүн шинжилгээ хийх ажилтнууд/ ойлгомжтой байх;

✓ Цуглуулсан мэдээлэл нь судалгааны зорилгод нийцтэй, үнэн бодитой байх; ✓ Судалгааны дүн, тайлан нь тодорхой, ойлгомжтой, хэрэгцээтэй байх;

Судалгааны мэдээлэл цуглуулах үйл ажиллагааг 2017 оны 9 дүгээр сарын 10-аас 12 дугаар сарын 01-ны өдрүүдэд зохион байгуулж, БРС-д бүртгэлтэй идэвхтэй үйл ажиллагаа явуулж буй ААНБ-аас түүвэрлэн хамруулсан. Судалгаанд хамрагдах үндсэн нэгжийн тоо нь Улаанбаатар хотын 9 дүүрэг, орон нутгийн 21 аймгаас сонгогдсон 2626 ААНБ байлаа.

Судалгаанд хамрагдах боломжтой нийт ААНБ-ын түүврийн эх олонлогийг 2016 оны жилийн эцэст Үндэсний статистикийн хорооны бизнес регистрийн санд бүртгэлтэй, үйл ажиллагаа явуулж байгаа аж ахуйн нэгж, байгууллагын тоогоор тодорхойлж үзсэн. Ингэхдээ идэвхтэй үйл ажиллагаа явуулсан буюу татварын байгууллага, Сангийн яаманд санхүүгийн тайлангаа гарган өгөхдөө “үйл ажиллагаа явуулсан” гэж мэдүүлсэн эдийн засгийн үйл ажиллагааны 18 салбарын аж ахуйн нэгжүүдийг хамруулан түүврийн хэмжээг тогтоосон. Энэ жилийн хувьд эх олонлогийн мэдээллийг ААНБ-ын улсын тооллогын дүнгээр засварлаж ашигласан болно.

ҮСХ-ны БР-ийн санд 2016 оны эцэст бүртгэлтэй, үйл ажиллагаа явуулж байгаа 72.1 мянган ААНБ-аас түүврийн хүрээг бэлтгэсэн. Түүврийн хүрээнд үйл ажиллагаа явуулаагүй эсвэл явуулах эсэх тодорхойгүй, татварын байгууллагад Х тайлантай байгаа ААНБ-уудыг оруулаагүй болно.

Түүврийн хэмжээ: Түүврийн хэмжээг тогтооход өмнөх судалгааны мэдээллийн баазад

боловсруулалт хийж, үндсэн үр дүнгүүдийг домэйний хувьд тооцоолохдоо түүврийн алдааны үзүүлэлтийг хамтад нь тооцож үнэлсний үндсэнд тогтоосон. Энэ аргыг 2016 оны Барометрийн судалгаанд мөн хэрэглэсэн. Олон улсын жишигт давтамжтай хийгддэг судалгааны түүврийн дизайныг анхны удаад ижил төстэй судалгааны, давтан хийхдээ өмнөх судалгааны мэдээллийн баазаас түүврийн үнэлгээ хийх замаар тогтоодог. Өөрөөр хэлбэл, туршлагад үндэслэсэн таамагласнаас бодит баримтад тулгуурлан таамаглах нь илүү үр дүнтэй юм. ААНБ-ын үндсэн мэдээлэл, түүврийн дизайныг үнэлэхэд ажиллах хүч шинээр авах ААНБ-ыг тодорхойлоход ашигласан түүврийн олонлог, алдааны хязгаараас, харьцангуй стандарт алдаанаас харахад өнгөрсөн жилийн судалгааны үр дүн төлөөлөх чадвар хангалттай байсныг харуулж байна.

1.2 СУДАЛГААНЫ ТҮҮВЭР, ХАМРАХ ХҮРЭЭ

15

15

Хүснэгт 1. Түүврийн хэмжээ, ажиллах хүчний хэрэгцээтэй ААНБ-ын эзлэх хувь, салбараар

ID Салбарын нэр

Нийт шинэ ажилтан авах АНБ-ын эзлэх

хувь

Стандарт алдаа

Харьцангуй стандарт алдаа

Өмнөх хамралт

Түүврийн хэмжээ

Хүлээгдэж буй

харьцангуй стандарт

алдаа

A ХАА, ойн аж ахуй, загас барилт, ан агнуур 0.46 0.01 0.02 120 130 0.020

B Уул уурхай, олборлолт 0.22 0.01 0.05 181 179 0.049

C Боловсруулах үйлдвэрлэл 0.24 0.01 0.02 158 162 0.024

D Цахилгаан, хий, уур, агааржуулалт 0.22 0.01 0.06 128 129 0.065

E Ус хангамж: Бохир ус зайлуулах систем, хог хаягдлын менежмент болон цэвэрлэх үйл ажиллагаа

0.23 0.02 0.10 106 84 -

F Барилга 0.25 0.01 0.02 210 201 0.022

G Бөөний болон жижиглэн худалдаа: Машин мотоциклын засвар үйлчилгээ

0.16 0.00 0.02 161 178 0.019

H Тээвэр ба агуулахын үйл ажиллагаа 0.10 0.00 0.05 143 141 0.050

I Зочид буудал, байр, сууц болон нийтийн хоолны үйлчилгээ 0.45 0.01 0.02 125 140 0.019

J Мэдээлэл, холбоо 0.34 0.01 0.03 120 132 0.030

K Санхүүгийн болон даатгалын үйл ажиллагаа 0.10 0.01 0.05 124 144 0.051

L Үл хөдлөх хөрөнгийн үйл ажиллагаа 0.48 0.01 0.03 120 159 0.024

M Мэргэжлийн, шинжлэх ухаан болон техникийн үйл ажиллагаа 0.16 0.01 0.04 122 142 0.033

N Удирдлагын болон дэмжлэг үзүүлэх үйл ажиллагаа 0.23 0.01 0.03 128 141 0.028

P Боловсрол 0.42 0.01 0.02 128 133 0.016

Q Хүний эрүүл мэнд ба нийгмийн халамжийн үйл ажиллагаа 0.57 0.01 0.02 132 150 0.016

R Урлаг, үзвэр, тоглоом наадам 0.45 0.01 0.03 134 138 0.027

S Үйлчилгээний бусад үйл ажиллагаа 0.44 0.02 0.05 93 126 0.045

Эх сурвалж: ХЭҮСМҮТ, Барометрийн судалгаа-2016, тооцоо хийсэн түүврийн хэмжээ 2433

Дээр дурдсан хосолмолын дагуу түүврийн хуваарилалтыг хийсэн. Ингэхдээ өмнөх судалгааны түүврийн дизайныг хэвээр хадгалах зарчмыг баримталсан. Ажиллагчдын тоо 150 ба түүнээс дээш байгаа 531 аж ахуйн нэгжийг бүгдийг нь 100 хувь судалгаанд хамруулахыг зорилоо.

Уг судалгааны түүврийн хуваарилалт нь ААНБ-ын ажиллагчдын тоог бүлгийн хувьд харьцангуй хэвийн тархалттай гэж үзэн Ньюманы хуваарилалтын аргаар хийгдэж байсан юм.

16

17

Мэдээлэл цуглуулалт, боловсруулалт

2017 оны судалгааны мэдээлэл цуглуулах үйл ажиллагааг өмнөх жилийн адил асуулгын хуудсыг таниулсан тусгай програм бүхий таблет ашиглан хийж гүйцэтгэсэн, зарим нөхцөл байдлын улмаас цаасан асуулгаар судалгаа авсан. Судалгааны мэдээлэл цуглуулалтын ажлыг бэлтгэгдсэн судлаачид 21 аймаг, 9 дүүрэгт гүйцэтгэв. Судалгаанд 2507 ААНБ-ыг хамруулсан бөгөөд мэдээлэл цуглуулалтын хамралт 95.5 хувь болсон.

Судалгааны асуулгын хуудас, асуулгын бүтэц нь өмнөх жилүүдийн судалгааныхтай ижил бөгөөд дараах үндсэн 2 хэсэгт хуваагдана. Үүнд:

1. Аж ахуйн нэгж, байгууллагын ерөнхий мэдээлэл 2. 2018 оны ажиллах хүчний эрэлт, энэ оны ажиллах хүчний хомсдолын мэдээлэл

Мэдээллийн чанарыг хангах зорилгоор явцын хяналтыг тогтмол явуулж, шивэгдсэн мэдээллийг судалгааны ярилцлагын аудио бичлэгтэй тулгалт хийх, хариултын уялдаа холбоог шалган, шаардлагатай тохиолдолд судалгаанд оролцогчоос дахин тодруулж засварлан баталгаажуулсан болно.

Мэдээлэл боловсруулалтад CsPro, STATA программыг ашиглан үр дүнгийн шинжилгээ хийх, нэгдсэн хүснэгт, үр дүн гаргах боловсруулалтын ажлыг хийж гүйцэтгэлээ.

1.3 СУДАЛГААНЫ МЭДЭЭЛЭЛ ЦУГЛУУЛАЛТ, БОЛОВСРУУЛАЛТ

16

Хүснэгт 2. Түүврийн хэмжээ, салбараар, ажиллагчдын тооны бүлгээр /мян.хүн/

Код Салбарын нэр Ажиллагчдын тооны

бүлэг Дүн 1 2 3 4 5

A ХАА, ойн аж ахуй, загас барилт, ан агнуур 52 30 30 13 5 130

B Уул уурхай, олборлолт 30 25 35 30 59 179 C Боловсруулах үйлдвэрлэл 34 22 20 20 66 162 D Цахилгаан, хий, уур, агааржуулалт 20 45 17 26 21 129 E Ус хангамж: Бохир ус зайлуулах систем,

хог хаягдлын менежмент болон цэвэрлэх үйл ажиллагаа

29 9 21 18 7 84

F Барилга 30 26 30 21 94 201 G Бөөний болон жижиглэн худалдаа:

Машин мотоциклын засвар үйлчилгээ 40 25 16 20 77 178

H Тээвэр ба агуулахын үйл ажиллагаа 35 31 30 20 25 141 I Зочид буудал, байр, сууц болон нийтийн

хоолны үйлчилгээ 42 30 20 35 13 140

J Мэдээлэл, холбоо 40 30 20 28 14 132 K Санхүүгийн болон даатгалын үйл

ажиллагаа 75 30 15 13 11 144

L Үл хөдлөх хөрөнгийн үйл ажиллагаа 50 30 45 25 9 159 M Мэргэжлийн, шинжлэх ухаан болон

техникийн үйл ажиллагаа 46 30 20 30 16 142

N Удирдлагын болон дэмжлэг үзүүлэх үйл ажиллагаа 34 32 20 38 17 141

P Боловсрол 15 25 25 20 48 133 Q Хүний эрүүл мэнд ба нийгмийн

халамжийн үйл ажиллагаа 30 25 20 30 45 150

R Урлаг, үзвэр, тоглоом наадам 30 33 41 30 4 138 S Үйлчилгээний бусад үйл ажиллагаа 71 28 16 11 0 126

Нийт 703 506 441 428 531 2,609

Хуваарилалтын явцад тухайн бүлэгт байгаа ААНБ-уудын тоо нь харьцангуй цөөн буюу төлөвлөсөн түүврийн хэмжээтэй хэтэрхий ойролцоо, эсвэл бага байгаа тохиолдолд тухайн бүлгийн ААНБ-уудыг нэлэнхүй гэж үзэж бүгдийг нь судалгаанд хамруулсан. Энэ тохиолдолд тэдний төлөөлөх жин нь 1 болох юм. Түүврийн хүрээнээс судалгаанд хамруулах ААНБ-ыг сонгохдоо энгийн санамсаргүй түүврийн аргыг ашигласан болно.

17

17

Мэдээлэл цуглуулалт, боловсруулалт

2017 оны судалгааны мэдээлэл цуглуулах үйл ажиллагааг өмнөх жилийн адил асуулгын хуудсыг таниулсан тусгай програм бүхий таблет ашиглан хийж гүйцэтгэсэн, зарим нөхцөл байдлын улмаас цаасан асуулгаар судалгаа авсан. Судалгааны мэдээлэл цуглуулалтын ажлыг бэлтгэгдсэн судлаачид 21 аймаг, 9 дүүрэгт гүйцэтгэв. Судалгаанд 2507 ААНБ-ыг хамруулсан бөгөөд мэдээлэл цуглуулалтын хамралт 95.5 хувь болсон.

Судалгааны асуулгын хуудас, асуулгын бүтэц нь өмнөх жилүүдийн судалгааныхтай ижил бөгөөд дараах үндсэн 2 хэсэгт хуваагдана. Үүнд:

1. Аж ахуйн нэгж, байгууллагын ерөнхий мэдээлэл 2. 2018 оны ажиллах хүчний эрэлт, энэ оны ажиллах хүчний хомсдолын мэдээлэл

Мэдээллийн чанарыг хангах зорилгоор явцын хяналтыг тогтмол явуулж, шивэгдсэн мэдээллийг судалгааны ярилцлагын аудио бичлэгтэй тулгалт хийх, хариултын уялдаа холбоог шалган, шаардлагатай тохиолдолд судалгаанд оролцогчоос дахин тодруулж засварлан баталгаажуулсан болно.

Мэдээлэл боловсруулалтад CsPro, STATA программыг ашиглан үр дүнгийн шинжилгээ хийх, нэгдсэн хүснэгт, үр дүн гаргах боловсруулалтын ажлыг хийж гүйцэтгэлээ.

1.3 СУДАЛГААНЫ МЭДЭЭЛЭЛ ЦУГЛУУЛАЛТ, БОЛОВСРУУЛАЛТ

18

19

Монгол улсын 15 ба түүнээс дээш насны хүн ам 2017 онд 2.1 сая болж, тэдний 60.5 хувь нь эдийн засгийн идэвхтэй хүн ам байгаагаас 90.0 хувь нь ажил хөдөлмөр эрхэлж байгаа нь өнгөрсөн оны мөн үеийнхээс 1.8 пунктээр буурсан үзүүлэлттэй байна.

Улсын хэмжээнд 2016 оны жилийн эцсийн байдлаар ажилгүй иргэн 127.8 мянгад хүрсэн нь өмнөх үеийн мөн үеэс 37.9 хувиар өсөж ажилгүйдлийн түвшин 10.0 хувьд хүрсэн. Мөн бүртгэлтэй ажилгүй иргэн буюу ажил идэвхтэй хайж байгаа иргэд 4.9 хувь, эдийн засгийн идэвхгүй хүн ам 6.7 хувиар тус тус өссөн үзүүлэлттэй байна.

Зураг 2. Хөдөлмөр эрхлэлт, ажиллах хүчний статистик үзүүлэлт /мян.хүн/

Эх сурвалж: Үндэсний статистикийн хороо, 2016 он

Ажиллах хүчний оролцооны түвшин өмнөх оны мөн үеэс 1 пункт, хөдөлмөр эрхлэлтийн түвшин 2.4 пунктээр тус тус буурсан бол ажилгүйдлийн түвшин 2.5 пунктээр өссөн үзүүлэлттэй байна.

Зураг 3. Хөдөлмөр эрхлэлт, ажиллах хүчний статистик үзүүлэлт /хувь/

Эх сурвалж: Үндэсний статистикийн хороо, 2016 он

15 ба түүнээс дээш насны

хүн ам

Эдийн засгийн

идэвхтэй хүн ам

Ажиллагчид Ажилгүй иргэд

Бүртгэлтэй ажилгүй иргэд

Эдийн засгийн

идэвхгүй хүн ам

2012 он 1812.1 1151.1 1056.4 94.7 35.8 661.02013 он 1937.1 1198.3 1103.6 94.7 42.8 738.82014 он 1941.5 1206.6 1110.7 95.9 37.0 735.02015 он 2022.9 1243.9 1151.2 92.7 32.8 779.02016 он 2107.0 1275.6 1147.8 127.8 34.4 831.4

63.558.3

8.2

61.957

7.9

62.157.2

7.9

61.556.9

7.5

60.554.5

10.0

Ажиллах хүчний оролцооны түвшин Хөдөлмөр эрхлэлтийн түвшин Ажилгүйдлийн түвшин

2012 он 2013 он 2014 он

2015 он 2016 он

ХӨДӨЛМӨРИЙН ЗАХ ЗЭЭЛИЙН ӨНӨӨГИЙН ТӨЛӨВ БАЙДАЛ

18

ХӨДӨЛМӨРИЙН ЗАХ ЗЭЭЛИЙН ӨНӨӨГИЙН БАЙДАЛ

БҮЛЭГ 2

19

19

Монгол улсын 15 ба түүнээс дээш насны хүн ам 2017 онд 2.1 сая болж, тэдний 60.5 хувь нь эдийн засгийн идэвхтэй хүн ам байгаагаас 90.0 хувь нь ажил хөдөлмөр эрхэлж байгаа нь өнгөрсөн оны мөн үеийнхээс 1.8 пунктээр буурсан үзүүлэлттэй байна.

Улсын хэмжээнд 2016 оны жилийн эцсийн байдлаар ажилгүй иргэн 127.8 мянгад хүрсэн нь өмнөх үеийн мөн үеэс 37.9 хувиар өсөж ажилгүйдлийн түвшин 10.0 хувьд хүрсэн. Мөн бүртгэлтэй ажилгүй иргэн буюу ажил идэвхтэй хайж байгаа иргэд 4.9 хувь, эдийн засгийн идэвхгүй хүн ам 6.7 хувиар тус тус өссөн үзүүлэлттэй байна.

Зураг 2. Хөдөлмөр эрхлэлт, ажиллах хүчний статистик үзүүлэлт /мян.хүн/

Эх сурвалж: Үндэсний статистикийн хороо, 2016 он

Ажиллах хүчний оролцооны түвшин өмнөх оны мөн үеэс 1 пункт, хөдөлмөр эрхлэлтийн түвшин 2.4 пунктээр тус тус буурсан бол ажилгүйдлийн түвшин 2.5 пунктээр өссөн үзүүлэлттэй байна.

Зураг 3. Хөдөлмөр эрхлэлт, ажиллах хүчний статистик үзүүлэлт /хувь/

Эх сурвалж: Үндэсний статистикийн хороо, 2016 он

15 ба түүнээс дээш насны

хүн ам

Эдийн засгийн

идэвхтэй хүн ам

Ажиллагчид Ажилгүй иргэд

Бүртгэлтэй ажилгүй иргэд

Эдийн засгийн

идэвхгүй хүн ам

2012 он 1812.1 1151.1 1056.4 94.7 35.8 661.02013 он 1937.1 1198.3 1103.6 94.7 42.8 738.82014 он 1941.5 1206.6 1110.7 95.9 37.0 735.02015 он 2022.9 1243.9 1151.2 92.7 32.8 779.02016 он 2107.0 1275.6 1147.8 127.8 34.4 831.4

63.558.3

8.2

61.957

7.9

62.157.2

7.9

61.556.9

7.5

60.554.5

10.0

Ажиллах хүчний оролцооны түвшин Хөдөлмөр эрхлэлтийн түвшин Ажилгүйдлийн түвшин

2012 он 2013 он 2014 он

2015 он 2016 он

ХӨДӨЛМӨРИЙН ЗАХ ЗЭЭЛИЙН ӨНӨӨГИЙН ТӨЛӨВ БАЙДАЛ

20

21

Хүснэгт 4. Идэвхтэй үйл ажиллагаа явуулж байгаа ААНБ, эдийн засгийн үйл ажиллагааны үндсэн салбараар /тоо, хувь/

Эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбар

2015 он 2016 он тоо хувь тоо хувь

Хөдөө аж ахуй, ойн аж ахуй, загас барилт, ан агнуур 3351 5.2 3539 4.9

Уул уурхай, олборлолт 655 1.0 690 1.0 Боловсруулах үйлдвэрлэл 5190 8.1 5303 7.3 Цахилгаан, дулааны үйлдвэрлэл, усан хангамж 251 0.4 242 0.3

Барилга 5390 8.4 6074 8.4 Бөөний болон жижиглэн худалдаа, машин, мотоциклийн засвар үйлчилгээ 24194 37.6 27744 38.4

Зочид буудал, зоогийн газар 1951 3.0 2167 3.0 Тээвэр ба агуулахын үйл ажиллагаа 2282 3.5 2592 3.6 Санхүүгийн гүйлгээ хийх үйл ажиллагаа 1037 1.6 1065 1.5

Үл хөдлөх хөрөнгө, түрээс, бизнесийн бусад үйл ажиллагаа 6121 9.5 6944 9.6

Төрийн удирдлага ба батлан хамгаалах үйл ажиллагаа, албан журмын нийгмийн хамгаалал

1434 2.2 1435 2.0

Боловсрол 2973 4.6 3344 4.6 Эрүүл мэнд, нийгмийн халамжийн үйл ажиллагаа 3122 4.9 3271 4.5

Нийгэм, бие хүнд үзүүлэх бусад үйлчилгээ 6326 9.8 7748 10.7

Бусад 24 0.0 24 0.0 Бүгд 64301 100 72182 100

Эх сурвалж: Үндэсний статистикийн хороо, 2016 он

Хэдийгээр идэвхтэй үйл ажиллагаа явуулж буй ААНБ-ын тоо өссөн боловч хөдөлмөр эрхэлж буй иргэд буюу нийт ажиллагчдын тоо өмнөх оны мөн үеэс 0.3 хувиар буурсан байна. Үүнд барилгын салбарын ажиллагчид 19.0 хувь, зочид буудал болон хоол хүнсээр үйлчлэх үйл ажиллагааны салбарын ажиллагчид 15.1 хувь, уул уурхайн салбарын ажиллагчид 10.3 хувиар тус тус буурсан нь нийт ажиллагчдын тоо буурахад нөлөөлжээ. Харин ажиллагчдын тоо боловсролын салбарт өмнөх оны мөн үеэс 6.7 хувь, хөдөө аж ахуйн салбарт 6.5 хувь, боловсруулах үйлдвэрлэлийн салбарт 5.9 хувиар тус тус өссөн үзүүлэлттэй байна.

20

Хүснэгт 3. Ажиллах хүчний зарим статистик үзүүлэлт, 2016 он

Бүс нутаг Эдийн засгийн идэвхтэй хүн ам

/мян.хүн/

Ажиллагчдын тоо

/мян.хүн/

Ажилгүй иргэд

/мян.хүн/

Ажилгүйдлийн түвшин /хувь/

2015 2016 2015 2016 2015 2016 2015 2016

Бүгд 1243.9 1275.6 1151.2 1147.8 92.7 127.8 7.5 10.0

Баруун бүс 183.6 180.6 166.7 158.8 16.9 21.8 9.2 12.1

Хангайн бүс 261.3 274.6 248.6 245.6 12.7 29.0 4.9 10.6

Төвийн бүс 208.2 215.2 189.6 195.3 18.6 19.9 8.9 9.2

Зүүн бүс 96.7 93.7 86.4 83.0 10.4 10.7 10.7 11.4

Улаанбаатар 494.1 511.5 459.9 465.1 34.1 46.4 6.9 9.1

Эх сурвалж: Үндэсний статистикийн хороо, 2016 он

Хөдөлмөр эрхэлж буй нийт ажиллагчдын 40.5 хувь нь Улаанбаатарт ажиллаж байгаа нь өмнөх оны мөн үеэс 1.1 хувиар өссөн байна. Төв, Хангайн бүсэд нийт ажиллагчдын 38.4 хувь нь харьяалагдаж байна.

Улсын хэмжээнд 2016 оны жилийн эцсийн байдлаар ажилгүй иргэдийн тоо өмнөх оноос нэлээд хувиар өсөхөд Баруун болон Хангайн бүс, Улаанбаатарын ажилгүй иргэд нөлөө үзүүлжээ. Үүнтэй холбоотой ажилгүйдлийн түвшин эдгээр байршилд өссөн үзүүлэлттэй байна.

Үндэсний статистикийн хорооны бизнес регистрийн сангийн 2016 оны жилийн эцсийн байдлаар нийт 72.2 мянган ААНБ идэвхтэй үйл ажиллагаа явуулж байгаа нь 2015 оны мөн үеэс 12.3 хувиар өссөн байна. Цахилгаан, дулааны үйлдвэрлэл, усан хангамжийн салбараас бусад салбарт ажил олгогчийн тоо нэмэгдсэн бол бөөний болон жижиглэн худалдаа, машин, мотоциклийн засвар үйлчилгээний салбарт нийт өсөлтийн 45.0 хувь нь бий болжээ.

Идэвхтэй үйл ажиллагаа явуулж буй ААНБ-ыг эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбарын ангиллаар нь авч үзвэл 38.4 хувь нь бөөний болон жижиглэн худалдааны салбарт, 10.7 хувь нь нийгэм, бие хүнд үзүүлэх бусад үйл ажиллагааны салбарт, 9.6 хувь нь үл хөдлөх хөрөнгө, түрээс, бизнесийн бусад үйл ажиллагааны салбарт, 8.4 хувь нь барилгын салбарт, 7.3 хувь нь боловсруулах үйлдвэрлэлийн салбарт, 4.9 хувь нь хөдөө аж ахуй, ойн аж ахуй, загас барилт, ан агнуурын салбарт тус тус үйл ажиллагаа явуулж байна.

21

21

Хүснэгт 4. Идэвхтэй үйл ажиллагаа явуулж байгаа ААНБ, эдийн засгийн үйл ажиллагааны үндсэн салбараар /тоо, хувь/

Эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбар

2015 он 2016 он тоо хувь тоо хувь

Хөдөө аж ахуй, ойн аж ахуй, загас барилт, ан агнуур 3351 5.2 3539 4.9

Уул уурхай, олборлолт 655 1.0 690 1.0 Боловсруулах үйлдвэрлэл 5190 8.1 5303 7.3 Цахилгаан, дулааны үйлдвэрлэл, усан хангамж 251 0.4 242 0.3

Барилга 5390 8.4 6074 8.4 Бөөний болон жижиглэн худалдаа, машин, мотоциклийн засвар үйлчилгээ 24194 37.6 27744 38.4

Зочид буудал, зоогийн газар 1951 3.0 2167 3.0 Тээвэр ба агуулахын үйл ажиллагаа 2282 3.5 2592 3.6 Санхүүгийн гүйлгээ хийх үйл ажиллагаа 1037 1.6 1065 1.5

Үл хөдлөх хөрөнгө, түрээс, бизнесийн бусад үйл ажиллагаа 6121 9.5 6944 9.6

Төрийн удирдлага ба батлан хамгаалах үйл ажиллагаа, албан журмын нийгмийн хамгаалал

1434 2.2 1435 2.0

Боловсрол 2973 4.6 3344 4.6 Эрүүл мэнд, нийгмийн халамжийн үйл ажиллагаа 3122 4.9 3271 4.5

Нийгэм, бие хүнд үзүүлэх бусад үйлчилгээ 6326 9.8 7748 10.7

Бусад 24 0.0 24 0.0 Бүгд 64301 100 72182 100

Эх сурвалж: Үндэсний статистикийн хороо, 2016 он

Хэдийгээр идэвхтэй үйл ажиллагаа явуулж буй ААНБ-ын тоо өссөн боловч хөдөлмөр эрхэлж буй иргэд буюу нийт ажиллагчдын тоо өмнөх оны мөн үеэс 0.3 хувиар буурсан байна. Үүнд барилгын салбарын ажиллагчид 19.0 хувь, зочид буудал болон хоол хүнсээр үйлчлэх үйл ажиллагааны салбарын ажиллагчид 15.1 хувь, уул уурхайн салбарын ажиллагчид 10.3 хувиар тус тус буурсан нь нийт ажиллагчдын тоо буурахад нөлөөлжээ. Харин ажиллагчдын тоо боловсролын салбарт өмнөх оны мөн үеэс 6.7 хувь, хөдөө аж ахуйн салбарт 6.5 хувь, боловсруулах үйлдвэрлэлийн салбарт 5.9 хувиар тус тус өссөн үзүүлэлттэй байна.

22

23

Зураг 4. Шинэ ажлын байранд зуучлагдан орсон иргэд, эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбарын ангиллаар /он тус бүрийн 11-р сарын байдлаар /мян.хүн/

Эх сурвалж: Хөдөлмөр, халамжийн үйлчилгээний ерөнхий газар

Ажлын шинэ байранд зуучлагдсан иргэдийг өмнөх онтой харьцуулан салбараар харвал ихэнх салбаруудад ажилд орсон иргэдийн тоо буурсан үзүүлэлттэй байна. Тухайлбал 2016 оны мөн үеэс 23.1 хувь, 2015 оны мөн үеэс 47.0 хувиар тус тус буурсан байна.

Эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбарын ангиллаар авч үзвэл барилгын салбарт зуучлагдан орсон иргэдийн тоо 57.6 хувь, боловсруулах үйлдвэрлэл салбарт 38.7 хувь, хөдөө аж ахуйн салбарт 12.9 хувиар буурсан бол харин уул уурхайн салбарт өмнөх жилийн мөн үетэй харьцуулахад олон ажилтан ажилд зуучлагдсан байна.

2017 онд мэргэжлийн боловсрол сургалтын тогтолцоогоор 19.5 мянган мэргэжилтэй ажиллах хүч шинээр бэлтгэгдэж хөдөлмөрийн зах зээлд нийлүүлэгдсэн байна. Тэдний 62.2 хувь нь мэргэжлийн боловсрол, 12.3 хувь нь техникийн боловсрол эзэмшжээ.

Монгол Улсын дотоодын хөдөлмөрийн зах зээлд 2017 онд улсын хэмжээнд 70.7 мянган ажиллах хүчний эрэлт үүсэх дүн гарсан бөгөөд төрийн болон хувийн хөдөлмөрийн биржүүдийн хүрээнд ажлын байрны захиалгын мэдээгээр 60 гаруй мянган ажлын байр нээлттэй зарлагдсаны 77 хувь нь байнгын ажлын байр байжээ.

Гадаадаас ажиллах хүч, мэргэжилтэн авах тухай хуулийн хүрээнд Монгол Улсад хөдөлмөр эрхлэх гадаадын иргэд хөдөлмөрийн зах зээл дэх ажиллагчдын тодорхой хувийг бүрдүүлж байдаг. Тухайлбал 2017 онд 16.5 мянган гадаад ажиллах хүч манай

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 152013 7.2 2.4 12.3 13.0 4.3 1.4 1.6 1.1 0.7 0.6 2.1 1.9 1.0 8.3 1.02014 8.3 2.0 9.2 9.7 5.2 0.8 2.0 0.3 0.4 0.5 1.1 1.8 0.9 8.2 1.82015 5.7 1.5 9.2 6.0 5.6 0.5 2.6 0.8 0.5 1.1 2.5 2.8 0.9 1.3 1.62016 3.1 1.3 6.2 3.3 4.8 0.1 1.7 0.4 1.4 0.6 1.4 2.3 1.0 0.9 0.92017 2.7 1.5 3.8 1.4 4.5 0.3 1.2 0.2 0.8 0.9 1.4 1.8 0.5 0.6 1.0

1. ХАА, ойн аж ахуй, загас барилт, ан агнуур2. Уул уурхай, олборлолт 3. Боловсруулах үйлдвэрлэл 4. Барилга 5. Бөөний болон жижиглэн худалдаа, машин, мотоциклийн засвар үйлчилгээ 6. Тээвэр ба агуулахын үйл ажиллагаа 7. Зочид буудал, байр, сууц болон нийтийн хоолны үйлчилгээ 8. Мэдээлэл, холбоо 9. Санхүүгийн болон даатгалын үйл ажиллагаа 10. Удирдлагын болон дэмжлэг үзүүлэх үйл ажиллагаа 11. Төрийн удирдлага, батлан хамгаалах үйл ажиллагаа, албан журмын нийгмийн хамгаалал 16. 12. Боловсрол 13. Хүний эрүүл мэнд ба нийгмийн халамжийн үйл ажиллагаа 14. Үйлчилгээний бусад үйл ажиллагаа15. Бусад

22

Хүснэгт 5. Ажиллагчдын тоо, эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбарын ангиллаар /мян.хүн/

Эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбар 2015 он 2016 он тоо хувь тоо хувь

Хөдөө аж ахуй, ойн аж ахуй, загас барилт, ан агнуур 327.6 28.5 348.4 30.4 Уул уурхай, олборлолт 42.6 3.7 38.2 3.3 Боловсруулах үйлдвэрлэл 81.3 7.1 86.1 7.5 Цахилгаан, хий, уур, агааржуулалтын хангамж 15.6 1.4 16.2 1.4

Усан хангамж; бохир ус, хог, хаягдлын менежмент болон цэвэрлэх үйл ажиллагаа 5.9 0.5 6 0.5

Барилга 88.1 7.7 71.4 6.2 Бөөний болон жижиглэн худалдаа, машин, мотоциклийн засвар үйлчилгээ 178.2 15.5 172.7 15.0

Тээвэр ба агуулахын үйл ажиллагаа 72.7 6.3 65.9 5.7 Байр, сууц болон хоол хүнсээр үйлчлэх үйл ажиллагаа 37.8 3.3 32.1 2.8 Мэдээлэл, холбоо 16 1.4 18.1 1.6 Санхүүгийн болон даатгалын үйл ажиллагаа 23.8 2.1 21.9 1.9 Үл хөдлөх хөрөнгийн үйл ажиллагаа 1 0.1 0.8 0.1 Мэргэжлийн шинжлэх ухаан болон техникийн үйл ажиллагаа 14.1 1.2 12.7 1.1

Захиргааны болон дэмжлэг үзүүлэх үйл ажиллагаа 16 1.4 15 1.3

Төрийн удирдлага ба батлан хамгаалах үйл ажиллагаа, албан журмын нийгмийн хамгаалал 68.1 5.9 74.2 6.5

Боловсрол 89 7.7 95 8.3 Хүний эрүүл мэнд ба нийгмийн үйл ажиллагаа 38.2 3.3 41 3.6 Урлаг, үзвэр, тоглоом наадам 12.3 1.1 10.1 0.9 Үйлчилгээний бусад үйл ажиллагаа 20.2 1.8 19.8 1.7 Хүн хөлслөн ажиллуулдаг өрхийн үйл ажиллагаа 1 0.1 1.1 0.1 Олон улсын байгууллага, суурин төлөөлөгчийн үйл ажилллагаа 1.7 0.1 1.1 0.1

Нийт 1151.2 100 1147.8 100

Хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих хөтөлбөр, арга хэмжээ, үйлчилгээний хүрээнд тухайн жилд хөдөлмөрийн зах зээлд бий болсон шинэ ажлын байранд 2017 оны 11 дүгээр сарын байдлаар 22.6 мянган ажилгүй иргэн ажилд зуучлагдан орсон нь өмнөх оны мөн үеийнхээс 23.1 хувиар буурсан үзүүлэлттэй байна. 2017 оны жилийн эцсээр 27.8 мянган иргэн ажилд зуучлагдан орсон байна.

23

23

Зураг 4. Шинэ ажлын байранд зуучлагдан орсон иргэд, эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбарын ангиллаар /он тус бүрийн 11-р сарын байдлаар /мян.хүн/

Эх сурвалж: Хөдөлмөр, халамжийн үйлчилгээний ерөнхий газар

Ажлын шинэ байранд зуучлагдсан иргэдийг өмнөх онтой харьцуулан салбараар харвал ихэнх салбаруудад ажилд орсон иргэдийн тоо буурсан үзүүлэлттэй байна. Тухайлбал 2016 оны мөн үеэс 23.1 хувь, 2015 оны мөн үеэс 47.0 хувиар тус тус буурсан байна.

Эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбарын ангиллаар авч үзвэл барилгын салбарт зуучлагдан орсон иргэдийн тоо 57.6 хувь, боловсруулах үйлдвэрлэл салбарт 38.7 хувь, хөдөө аж ахуйн салбарт 12.9 хувиар буурсан бол харин уул уурхайн салбарт өмнөх жилийн мөн үетэй харьцуулахад олон ажилтан ажилд зуучлагдсан байна.

2017 онд мэргэжлийн боловсрол сургалтын тогтолцоогоор 19.5 мянган мэргэжилтэй ажиллах хүч шинээр бэлтгэгдэж хөдөлмөрийн зах зээлд нийлүүлэгдсэн байна. Тэдний 62.2 хувь нь мэргэжлийн боловсрол, 12.3 хувь нь техникийн боловсрол эзэмшжээ.

Монгол Улсын дотоодын хөдөлмөрийн зах зээлд 2017 онд улсын хэмжээнд 70.7 мянган ажиллах хүчний эрэлт үүсэх дүн гарсан бөгөөд төрийн болон хувийн хөдөлмөрийн биржүүдийн хүрээнд ажлын байрны захиалгын мэдээгээр 60 гаруй мянган ажлын байр нээлттэй зарлагдсаны 77 хувь нь байнгын ажлын байр байжээ.

Гадаадаас ажиллах хүч, мэргэжилтэн авах тухай хуулийн хүрээнд Монгол Улсад хөдөлмөр эрхлэх гадаадын иргэд хөдөлмөрийн зах зээл дэх ажиллагчдын тодорхой хувийг бүрдүүлж байдаг. Тухайлбал 2017 онд 16.5 мянган гадаад ажиллах хүч манай

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 152013 7.2 2.4 12.3 13.0 4.3 1.4 1.6 1.1 0.7 0.6 2.1 1.9 1.0 8.3 1.02014 8.3 2.0 9.2 9.7 5.2 0.8 2.0 0.3 0.4 0.5 1.1 1.8 0.9 8.2 1.82015 5.7 1.5 9.2 6.0 5.6 0.5 2.6 0.8 0.5 1.1 2.5 2.8 0.9 1.3 1.62016 3.1 1.3 6.2 3.3 4.8 0.1 1.7 0.4 1.4 0.6 1.4 2.3 1.0 0.9 0.92017 2.7 1.5 3.8 1.4 4.5 0.3 1.2 0.2 0.8 0.9 1.4 1.8 0.5 0.6 1.0

1. ХАА, ойн аж ахуй, загас барилт, ан агнуур2. Уул уурхай, олборлолт 3. Боловсруулах үйлдвэрлэл 4. Барилга 5. Бөөний болон жижиглэн худалдаа, машин, мотоциклийн засвар үйлчилгээ 6. Тээвэр ба агуулахын үйл ажиллагаа 7. Зочид буудал, байр, сууц болон нийтийн хоолны үйлчилгээ 8. Мэдээлэл, холбоо 9. Санхүүгийн болон даатгалын үйл ажиллагаа 10. Удирдлагын болон дэмжлэг үзүүлэх үйл ажиллагаа 11. Төрийн удирдлага, батлан хамгаалах үйл ажиллагаа, албан журмын нийгмийн хамгаалал 16. 12. Боловсрол 13. Хүний эрүүл мэнд ба нийгмийн халамжийн үйл ажиллагаа 14. Үйлчилгээний бусад үйл ажиллагаа15. Бусад

24

25

СУДАЛГААНЫ ҮНДСЭН ҮР ДҮН

БҮЛЭГ 3

24

улсад хөдөлмөр эрхлэх зөвшөөрлөөр эдийн засгийн салбар бүрт ажилласан байна. Хөдөлмөр эрхлэх зөвшөөрөлтэй иргэдийн 26.6 хувь нь уул уурхайн салбарт, 23.3 хувь нь барилгын салбарт 20.0 хувь нь бөөний болон жижиглэн худалдааны салбарт хөдөлмөр эрхэлж байна.

Зураг 5. Гадаад ажиллагчид, эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбарын ангиллаар /хувь/

Ажил мэргэжлийн чиглэлийн хувьд авч үзвэл гадаад ажиллагчдын ажиллаж буй хамгийн өндөр хувь буюу 64.0 хувь нь техник ажилтан, 17.6 хувь нь мэргэжилтэн, 9.6 хувь нь багш мэргэжлийн чиглэлээр хөдөлмөр эрхэлж байна.

Хүснэгт 6. Гадаад ажиллагчид, ажил мэргэжлийн чиглэлээр /хувь/

Д/д Ажил мэргэжлийн чиглэл Хувь

1 Техник ажилтан, бусад холбогдох мэргэжилтэн 64.0 2 Мэргэжилтэн 17.6 3 Багш 9.6 4 Туслах ажилтан, клерк 4.2 5 Энгийн ажил мэргэжил 3.1 6 Удирдах албан тушаалтан, менежер 0.8

7 Үйлчилгээний салбарын ажилчид ба дэлгүүp, зах зээл дээр худалдаа эрхлэгчид 0.3

8 Үйлдвэрийн ба бусад мэргэжлийн ажилчид 0.2 9 Эмч 0.2

10 Арми цэргийн албан хаагч 0.04 11 Суурь болон бусад машины опеpатоp, угсpагч 0.01

0.10.30.50.60.60.91.31.42.02.02.18.99.2

20.023.3

26.6

Урлаг, үзвэр, тоглоом наадамСанхүүгийн болон даатгалын үйл ажиллагаа

Цахилгаан, хий, уур, агааржуулалтТөрийн удирдлага ба батлан хамгаалах үйл …

Зочид буудал, байр, сууц болон нийтийн …Олон улсын байгууллага, суурин төлөөлөгчийн …Хүний эрүүл мэнд ба нийгмийн халамжийн үйл …

ХАА, ойн аж ахуй, загас барилт, ан агнуурУдирдлагын болон дэмжлэг үзүүлэх үйл …

Үйлчилгээний бусад үйл ажиллагааТээвэр ба агуулахын үйл ажиллагаа

Боловсруулах үйлдвэрлэлБоловсрол

Бөөний болон жижиглэн худалдаа: Машин …Барилга

Уул уурхай, олборлолт

25

25

СУДАЛГААНЫ ҮНДСЭН ҮР ДҮН

БҮЛЭГ 3

26

27

Барилга 197 86 92 19 Бөөний болон жижиглэн худалдаа: Машин мотоциклын засвар үйлчилгээ

167 145 15 7

Тээвэр ба агуулахын үйл ажиллагаа 144 113 20 11 Зочид буудал, байр, сууц болон нийтийн хоолны үйлчилгээ 139 112 17 10

Мэдээлэл, холбоо 127 115 6 6 Санхүүгийн болон даатгалын үйл ажиллагаа 148 138 3 7

Үл хөдлөх хөрөнгийн үйл ажиллагаа 146 129 9 8 Мэргэжлийн, шинжлэх ухаан болон техникийн үйл ажиллагаа 133 109 20 4

Удирдлагын болон дэмжлэг үзүүлэх үйл ажиллагаа 133 86 37 10

Боловсрол 134 125 5 4 Хүний эрүүл мэнд ба нийгмийн халамжийн үйл ажиллагаа 145 144 1 0

Урлаг, үзвэр, тоглоом наадам 129 122 3 4 Үйлчилгээний бусад үйл ажиллагаа 125 97 13 15

Нийт 2507 1854 506 147

Ажиллагчдын тоогоор харвал 50.4 хувь нь 20 хүртэлх ажилтантай ААНБ-ууд байгаа бол 17.2 хувь нь 150 болон түүнээс дээш ажиллагчидтай байна. 150 болон түүнээс дээш ажилтантай гурван аж ахуйн нэгжийн бүрийн хоёр нь Улаанбаатар хотод үйл ажиллагаа явуулж байна.

Зураг 7. ААНБ, өмчийн хэлбэр, байршил /хувь/

Судалгаанд хамрагдсан ААНБ-ыг өмчийн хэлбэрээр авч үзвэл нийт аж ахуйн

нэгжийн 87.9 хувь нь хувийн өмчийн, 9.4 хувь нь төрийн, 2.7 хувь нь хувийн /хамтарсан/ болон гадаад улсын аж ахуйн нэгжүүд байна.

Улаанбаатар хотын ААНБ-ын 93.7 хувь нь хувийн, 3.9 хувь нь төрийн өмчийн байгууллага байгаа бол орон нутагт хувийн ААНБ 79.8 хувийг хувийн хэвшлийн, 2.9 хувийг төрийн өмчийн байгууллага эзэлж байна.

Судалгаанд хамрагдсан нийт ААНБ-д 174.0 мянган ажилтан ажиллаж байгаа нь 18 салбарын нийт ажиллагчдын 16.3 хувийг эзэлж байгаа юм.

17.0 3.9 9.4

79.8 93.7 87.9

2.9 1.0 1.80.4 1.3 0.9

ОРОН НУТАГ УЛААНБААТАР НИЙТ

Төрийн өмч Хувийн өмч Хувийн /хамтарсан/ Гадаад улсын

26

Энэ удаагийн хөдөлмөрийн зах зээлийн богино хугацааны эрэлтийн барометрийн судалгаанд Улаанбаатар хотын 9 дүүрэг, 21 аймгийн, 18 салбарын 2507 аж ахуйн нэгж, байгууллагыг хамруулсан нь судалгааны түүвэр өмнөх жилээс 3.0 хувиар өссөн.

Зураг 6. Судалгаанд хамрагдсан аж ахуйн нэгж байгууллага, аймгаар / тоо/

Судалгаанд хамрагдсан аж ахуйн нэгж байгууллагын 65.6 хувь нь буюу 1644 нь Улаанбаатар хот, 863 нь 21 аймгийн буюу орон нутагт харьяалагдаж байна.

Судалгаанд хамрагдсан ААНБ-ын 74.0 хувь нь байнгын үйл ажиллагаа явуулдаг бол 20.2 хувь нь улирлын чанартай, 5.1 хувь нь тогтмол биш1 үйл ажиллагааны дэглэмтэй ААНБ-ууд байна.

Хүснэгт 7. Судалгаанд хамрагдсан ААНБ, эдийн засгийн үйл ажиллагааны үндсэн салбар, үйл ажиллагааны хэлбэрээр /тоо/

Эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбар Нийт

Үйл ажиллагааны хэлбэр Байнгын Улирлын Тогтмол биш

ХАА, ойн аж ахуй, загас барилт, ан агнуур 130 36 87 7

Уул уурхай, олборлолт 150 62 74 14 Боловсруулах үйлдвэрлэл 157 107 37 13 Цахилгаан, хий, уур, агааржуулалт 119 66 51 2 Ус хангамж: Бохир ус зайлуулах систем, хог хаягдлын менежмент болон цэвэрлэх үйл ажиллагаа

84 62 16 6

1 Ажлын захиалга орж ирсэн тухайн үед үйл ажиллагаа явуулдаг аж ахуйн нэгж

3.1 СУДАЛГААНЫ ЕРӨНХИЙ МЭДЭЭЛЭЛ

Баян-Өлгий 55

Увс 41

Ховд 39

Говь-Алтай 24

Завхан 36

Хөвсгөл 46

Архангай 29

Баянхонгор 35

Булган 29

Өвөрхангай 53

Орхон 70

Дундговь-15

Өмнөговь 56

Дархан 78

Сэлэнгэ 72

Төв 43

Дорноговь 32

Говь-сүмбэр 15 Сүхбаатар

27

Хэнтий 27

Дорнод 41 Улаанбаатар

1644

Нийт 2507 аж ахуйн нэгж байгууллага

27

27

Барилга 197 86 92 19 Бөөний болон жижиглэн худалдаа: Машин мотоциклын засвар үйлчилгээ

167 145 15 7

Тээвэр ба агуулахын үйл ажиллагаа 144 113 20 11 Зочид буудал, байр, сууц болон нийтийн хоолны үйлчилгээ 139 112 17 10

Мэдээлэл, холбоо 127 115 6 6 Санхүүгийн болон даатгалын үйл ажиллагаа 148 138 3 7

Үл хөдлөх хөрөнгийн үйл ажиллагаа 146 129 9 8 Мэргэжлийн, шинжлэх ухаан болон техникийн үйл ажиллагаа 133 109 20 4

Удирдлагын болон дэмжлэг үзүүлэх үйл ажиллагаа 133 86 37 10

Боловсрол 134 125 5 4 Хүний эрүүл мэнд ба нийгмийн халамжийн үйл ажиллагаа 145 144 1 0

Урлаг, үзвэр, тоглоом наадам 129 122 3 4 Үйлчилгээний бусад үйл ажиллагаа 125 97 13 15

Нийт 2507 1854 506 147

Ажиллагчдын тоогоор харвал 50.4 хувь нь 20 хүртэлх ажилтантай ААНБ-ууд байгаа бол 17.2 хувь нь 150 болон түүнээс дээш ажиллагчидтай байна. 150 болон түүнээс дээш ажилтантай гурван аж ахуйн нэгжийн бүрийн хоёр нь Улаанбаатар хотод үйл ажиллагаа явуулж байна.

Зураг 7. ААНБ, өмчийн хэлбэр, байршил /хувь/

Судалгаанд хамрагдсан ААНБ-ыг өмчийн хэлбэрээр авч үзвэл нийт аж ахуйн

нэгжийн 87.9 хувь нь хувийн өмчийн, 9.4 хувь нь төрийн, 2.7 хувь нь хувийн /хамтарсан/ болон гадаад улсын аж ахуйн нэгжүүд байна.

Улаанбаатар хотын ААНБ-ын 93.7 хувь нь хувийн, 3.9 хувь нь төрийн өмчийн байгууллага байгаа бол орон нутагт хувийн ААНБ 79.8 хувийг хувийн хэвшлийн, 2.9 хувийг төрийн өмчийн байгууллага эзэлж байна.

Судалгаанд хамрагдсан нийт ААНБ-д 174.0 мянган ажилтан ажиллаж байгаа нь 18 салбарын нийт ажиллагчдын 16.3 хувийг эзэлж байгаа юм.

17.0 3.9 9.4

79.8 93.7 87.9

2.9 1.0 1.80.4 1.3 0.9

ОРОН НУТАГ УЛААНБААТАР НИЙТ

Төрийн өмч Хувийн өмч Хувийн /хамтарсан/ Гадаад улсын

28

29

Зураг 8. Ажиллагчдын ажлын байрны хэлбэр, хүйсээр /хувь/

Байнгын ажиллагчдыг боловсролын түвшингээр харвал 49.8 хувь нь магистр болон бакалавр, 19.6 хувь нь бүрэн дунд боловсролтой ажиллагчид байгаа нь нийт байнгын ажилтны 69.4 хувийг эзэлж байна. Бакалаврын боловсролтой байнгын ажиллагчдын 57.7 хувь нь эмэгтэйчүүд байгаа бол бүрэн дунд боловсролтой ажиллагчдын 59.7 хувь нь эрэгтэй ажиллагчид байна.

Зураг 9. Байнгын ажиллагчдын боловсролын түвшин, хүйс / мян.хүн /

Бага боловсролтой болон боловсролгүй ажилтны тоо хамгийн бага буюу 1.4 мянга байгаа нь нийт байнгын ажилтны 0.9 хувийг эзэлж байна.

52.2 51.168.1

47.8 48.931.9

НИЙТ АЖИЛЛАГЧИД БАЙНГЫН ТҮР

Эрэгтэй Эмэгтэй

28.8 14.1 11.1 19.0 4.1 0.7 0.38.1 39.3 12.0 4.9 12.8 2.1 0.2 0.1

Эрэгтэй Эмэгтэй

28

Эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбарын ангиллаар авч үзвэл судалгаанд хамрагдсан ААНБ-ын нийт ажиллагчдын 13.6 хувь нь уул уурхай, 11.2 хувь нь хүний эрүүл мэнд ба нийгмийн үйл ажиллагааны, 10.2 хувь нь бөөний болон жижиглэн худалдаа; машин, мотоциклын засвар үйлчилгээний, 9.3 хувь нь боловсруулах үйлдвэрлэлийн салбарт тус тус харьяалагдаж байна.

Хүснэгт 8. Судалгаанд хамрагдсан ААНБ-ын ажиллагчдын тоо, эдийн засгийн үйл ажиллагааны үндсэн салбараар /мян.хүн/

Салбарын нэр Ажиллагчдын тооны бүлэг Дүн 1 2 3 4 5

ХАА, ойн аж ахуй, загас барилт, ан агнуур

315 202 783 563 722 2585

Уул уурхай, олборлолт 134 1021 655 1336 20570 23716 Боловсруулах үйлдвэрлэл 240 339 784 2090 12658 16111 Цахилгаан, хий, уур, агааржуулалт

148 867 505 2052 8653 12225

Ус хангамж: Бохир ус зайлуулах систем, хог хаягдлын менежмент болон цэвэрлэх үйл ажиллагаа

289 281 735 1267 2461 5033

Барилга 629 436 1054 754 7305 10178 Бөөний болон жижиглэн худалдаа: Машин мотоциклын засвар үйлчилгээ

196 240 287 1149 15829 17701

Тээвэр ба агуулахын үйл ажиллагаа

331 662 1318 1331 5708 9350

Зочид буудал, байр, сууц болон нийтийн хоолны үйлчилгээ

261 580 532 2497 1823 5693

Мэдээлэл, холбоо 215 455 455 1519 3918 6562 Санхүүгийн болон даатгалын үйл ажиллагаа

240 483 470 916 9806 11915

Үл хөдлөх хөрөнгийн үйл ажиллагаа

375 371 907 1139 587 3379

Мэргэжлийн, шинжлэх ухаан болон техникийн үйл ажиллагаа

317 345 480 1922 706 3770

Удирдлагын болон дэмжлэг үзүүлэх үйл ажиллагаа

215 761 568 1732 1924 5200

Боловсрол 138 456 843 1699 10210 13346 Хүний эрүүл мэнд ба нийгмийн халамжийн үйл ажиллагаа

277 367 881 3266 14657 19448

Урлаг, үзвэр, тоглоом наадам 180 314 994 1993 908 4389 Үйлчилгээний бусад үйл ажиллагаа

540 1768 298 799 3405

Нийт 5040 9948 12549 28024 118445 174006

Судалгаанд хамрагдсан ААНБ-д ажиллаж буй нийт ажиллагчдын 93.4 хувь нь байнгын ажлын байранд, үлдсэн 6.6 хувь нь түр ажлын байранд ажиллаж байна. Нийт ажиллагчдын 52.2 хувь нь, байнгын ажиллагчдын 51.1 хувь нь эрэгтэй ажилтан байгаа бол түр ажиллагчдын 68.1 хувь нь эрэгтэй ажилтан байна.

29

29

Зураг 8. Ажиллагчдын ажлын байрны хэлбэр, хүйсээр /хувь/

Байнгын ажиллагчдыг боловсролын түвшингээр харвал 49.8 хувь нь магистр болон бакалавр, 19.6 хувь нь бүрэн дунд боловсролтой ажиллагчид байгаа нь нийт байнгын ажилтны 69.4 хувийг эзэлж байна. Бакалаврын боловсролтой байнгын ажиллагчдын 57.7 хувь нь эмэгтэйчүүд байгаа бол бүрэн дунд боловсролтой ажиллагчдын 59.7 хувь нь эрэгтэй ажиллагчид байна.

Зураг 9. Байнгын ажиллагчдын боловсролын түвшин, хүйс / мян.хүн /

Бага боловсролтой болон боловсролгүй ажилтны тоо хамгийн бага буюу 1.4 мянга байгаа нь нийт байнгын ажилтны 0.9 хувийг эзэлж байна.

52.2 51.168.1

47.8 48.931.9

НИЙТ АЖИЛЛАГЧИД БАЙНГЫН ТҮР

Эрэгтэй Эмэгтэй

28.8 14.1 11.1 19.0 4.1 0.7 0.38.1 39.3 12.0 4.9 12.8 2.1 0.2 0.1

Эрэгтэй Эмэгтэй

30

31

Үндсэн үр дүн Судалгааны үндсэн үр дүнг өмнөх жилийн судалгааны арга зүйн нэгэн адил

түүврийн эх олонлогт тархаан авч үзлээ.

Энэ хэсэгт хөдөлмөрийн зах зээлийн ажиллах хүчний эрэлтийг оны эхний ба сүүлийн хагас жилээр ангилан, ажлын байрны хэлбэр, эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбар, ажил мэргэжлээр задлан харуулах болно.

Энэ жилийн хөдөлмөрийн зах зээлийн эрэлтийн барометрийн судалгаанд хамрагдсан ААНБ-ын 34.4 хувь нь шинэ болон сул ажлын байранд ажилтан авахаар төлөвлөсөн нь өмнөх жилийнхээс 3.2 пунктээр өссөн байна.

Бүс нутгаар авч үзвэл Хангайн бүсийн судалгаанд хамрагдсан ААНБ-ын хувьд 49.1 хувь, төвийн бүсийн ажил олгогчдын 40.6 хувь нь тус тус шинээр ажилтан авахаар төлөвлөж байгаа нь өмнөх онтой харьцуулахад тус бүр өссөн байна. Харин баруун бүсийн ажил олгогчдын хувьд 27.0 хувь нь шинээр ажилтан авахаар төлөвлөсөн нь өмнөх оноос 7.9 пунктээр буурчээ.

Зураг 11. 2018 онд шинээр ажилтан авах ААНБ, бүс нутгаар /хувь/

Энэ удаагийн судалгаагаар 2018 онд хөдөлмөрийн зах зээлд 74.6 мянган

ажиллах хүчний эрэлт, хэрэгцээ бий болох үр дүн гарлаа. Энэ нь ажиллах хүчний эрэлтийн хэмжээ өнгөрсөн оны судалгааны үр дүнгээс 5.5 хувиар өсөх хандлагатай байгааг харуулж байна.

Ажиллах хүчний эрэлтийн 76.4 хувь нь 2018 оны эхний хагаст, үлдсэн 23.6 хувь нь оны сүүлийн хагас жилд бий болох төлөвтэй байна.

ЭХНИЙ 6 САРЫН АЖИЛЛАХ ХҮЧНИЙ ЭРЭЛТ /2018.01-2018.07/

Энэ онд хөдөлмөрийн зах зээлд бий болох нийт эрэлтийн 57.0 мянга буюу 76.4 хувь нь оны эхний хагас /эхний 6 сард/-т бий болох төлөвтэй байгаа бөгөөд 2017 оны эхний хагас жилийн эрэлтээс 14.5 хувь өсөхөөр байна. Энэ нь идэвхтэй үйл ажиллагаа явуулж буй ААНБ-ын ажилтны тоог өсгөж, ажилгүй иргэдийн тоог бууруулах боломжийг бий болгох юм.

Оны эхний хагаст бий болох ажиллах хүчний эрэлтийг салбараар авч үзвэл барилгын салбарт 16.2 мянга буюу 28.4 хувь, бөөний болон жижиглэн худалдааны салбарт 10.5 мянга буюу 18.4 хувь, боловсруулах үйлдвэрлэлийн салбарт 5.4 мянга буюу 9.5 хувь, удирдлагын болон дэмжлэг үзүүлэх үйл ажиллагааны салбарт 4.7 мянга

27.049.1 40.6 44.3

30.7

73.050.9 59.4 55.7

69.3

Баруун Хангай Төв Зүүн Улаанбаатар

Тийм Үгүй

30

Зураг 10.Түр ажиллагчдын боловсролын түвшин, хүйс /мян.хүн/

Түр ажиллагчдын 3.3 мянга буюу 28.7 хувь нь бүрэн дунд боловсролтой ажиллагчид байгаагийн 75.8 хувь нь эрэгтэй ажиллагчид байна. Ажиллагчдын 25.2 хувь буюу 2.9 мянга нь бакалавр зэрэгтэй, 28.7 хувь буюу 3.3 мянга нь техник мэргэжлийн болон мэргэжлийн анхан шатны боловсролтой ажиллагчид байна. Түр ажилтнуудын хувьд 70.4 хувь нь бакалавраас доош түвшний боловсролтой, эсвэл боловсролгүй ажиллагчид байна.

Монгол улсын хөдөлмөрийн зах зээлийн өнөөгийн чиг хандлага, богино хугацааны эрэлтийн төлөв байдлын талаарх мэдээллийг хүргэх зорилгын хүрээнд хийгддэг энэхүү судалгаагаар 2018 оны хөдөлмөрийн зах зээлийн эрэлтийн талаарх мэдээллийг тодрууллаа.

Хөдөлмөрийн зах зээлийн эрэлтийн барометрийн судалгааны судлах гол асуудал нь ажлын байрны өсөлтийн талаарх ажил олгогчдын төсөөлөл юм. Энэхүү төсөөлөл нь эдийн засгийн салбар, байршил болон цаг хугацаанаас хамааран харилцан адилгүй байдаг хэдий ч жил бүрийн ажиллах хүчний эрэлтийг харахад тодорхой хэд хэдэн салбарын ажиллах хүчний эрэлт тогтмол эерэг өөрчлөлтийг үзүүлж, ажиллах хүчний шингээлт өндөртэй байхаар байна. Эдгээр салбарууд жил бүрийн хөдөлмөрийн зах зээлийн эрэлтийг нэмэгдүүлэхэд голлон нөлөөлсөөр байна. Харин ус хангамж, бохир ус, хог хаягдлын менежмент, цахилгаан хий, агааржуулалтын үйл ажиллагааны салбаруудад ажиллах хүчний эрэлт хамгийн бага байдаг бөгөөд энэ нь тухайн салбарын цар хэмжээний онцлогоос хамаардаг. Үүний нэгэн адил ажиллах хүчний эрэлт бүс нутгаар харилцан адилгүй байдгийг олон жилийн судалгааны туршлагаас харж болно. Орон нутагт хотуудтай харьцуулахад илүү бага ажиллах хүчний эрэлт бий болох төлөвтэй байдаг.

Иймээс тухайн орон нутгийн хөдөлмөрийн зах зээлийн чиг хандлагыг тодорхойлж, тухайн нөхцөл байдалд тохирох арга хэмжээ авахад уг судалгааны үр дүн тайлан нь хэрэгцээтэй мэдээлэл болох юм.

3.2 ХӨДӨЛМӨРИЙН ЗАХ ЗЭЭЛИЙН АЖИЛЛАХ ХҮЧНИЙ ЭРЭЛТ, ХЭРЭГЦЭЭ

0.2 1.6 1.6 0.7 2.5 1.1 0.1 0.1

0.3 1.3 0.7 0.4 0.8 0.2 0.0 0.0

Эрэгтэй Эмэгтэй

31

31

Үндсэн үр дүн Судалгааны үндсэн үр дүнг өмнөх жилийн судалгааны арга зүйн нэгэн адил

түүврийн эх олонлогт тархаан авч үзлээ.

Энэ хэсэгт хөдөлмөрийн зах зээлийн ажиллах хүчний эрэлтийг оны эхний ба сүүлийн хагас жилээр ангилан, ажлын байрны хэлбэр, эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбар, ажил мэргэжлээр задлан харуулах болно.

Энэ жилийн хөдөлмөрийн зах зээлийн эрэлтийн барометрийн судалгаанд хамрагдсан ААНБ-ын 34.4 хувь нь шинэ болон сул ажлын байранд ажилтан авахаар төлөвлөсөн нь өмнөх жилийнхээс 3.2 пунктээр өссөн байна.

Бүс нутгаар авч үзвэл Хангайн бүсийн судалгаанд хамрагдсан ААНБ-ын хувьд 49.1 хувь, төвийн бүсийн ажил олгогчдын 40.6 хувь нь тус тус шинээр ажилтан авахаар төлөвлөж байгаа нь өмнөх онтой харьцуулахад тус бүр өссөн байна. Харин баруун бүсийн ажил олгогчдын хувьд 27.0 хувь нь шинээр ажилтан авахаар төлөвлөсөн нь өмнөх оноос 7.9 пунктээр буурчээ.

Зураг 11. 2018 онд шинээр ажилтан авах ААНБ, бүс нутгаар /хувь/

Энэ удаагийн судалгаагаар 2018 онд хөдөлмөрийн зах зээлд 74.6 мянган

ажиллах хүчний эрэлт, хэрэгцээ бий болох үр дүн гарлаа. Энэ нь ажиллах хүчний эрэлтийн хэмжээ өнгөрсөн оны судалгааны үр дүнгээс 5.5 хувиар өсөх хандлагатай байгааг харуулж байна.

Ажиллах хүчний эрэлтийн 76.4 хувь нь 2018 оны эхний хагаст, үлдсэн 23.6 хувь нь оны сүүлийн хагас жилд бий болох төлөвтэй байна.

ЭХНИЙ 6 САРЫН АЖИЛЛАХ ХҮЧНИЙ ЭРЭЛТ /2018.01-2018.07/

Энэ онд хөдөлмөрийн зах зээлд бий болох нийт эрэлтийн 57.0 мянга буюу 76.4 хувь нь оны эхний хагас /эхний 6 сард/-т бий болох төлөвтэй байгаа бөгөөд 2017 оны эхний хагас жилийн эрэлтээс 14.5 хувь өсөхөөр байна. Энэ нь идэвхтэй үйл ажиллагаа явуулж буй ААНБ-ын ажилтны тоог өсгөж, ажилгүй иргэдийн тоог бууруулах боломжийг бий болгох юм.

Оны эхний хагаст бий болох ажиллах хүчний эрэлтийг салбараар авч үзвэл барилгын салбарт 16.2 мянга буюу 28.4 хувь, бөөний болон жижиглэн худалдааны салбарт 10.5 мянга буюу 18.4 хувь, боловсруулах үйлдвэрлэлийн салбарт 5.4 мянга буюу 9.5 хувь, удирдлагын болон дэмжлэг үзүүлэх үйл ажиллагааны салбарт 4.7 мянга

27.049.1 40.6 44.3

30.7

73.050.9 59.4 55.7

69.3

Баруун Хангай Төв Зүүн Улаанбаатар

Тийм Үгүй

32

33

Зураг 13. 2018 оны сүүлийн 6 сарын ажиллах хүчний эрэлт, эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбарын ангиллаар /мян/

Оны сүүлийн хагаст бий болох эрэлтийн 26.6 хувь /4.7 мянга/ нь бөөний болон жижиглэн худалдааны салбарт, 15.2 хувь /2.7 мянга/ нь боловсруулах үйлдвэрлэлийн салбарт, 14.1 хувь /2.5 мянга/ нь барилгын салбарт бий болох төлөвтэй байна. Энэ нь сүүлийн 6 сарын нийт эрэлтийн 55.9 хувийг эзэлж байна.

2018 оны сүүлийн хагаст бий болох ажиллах хүчний эрэлт өмнөх оны сүүлийн хагасын ажиллах хүчний эрэлттэй харьцуулахад 15.8 хувиар буурах төлөвтэй байна.

2018 ОНЫ АЖИЛЛАХ ХҮЧНИЙ ЭРЭЛТ, ХЭРЭГЦЭЭ

Ажиллах хүчний эрэлтийн жилийн мэдээлэл нь илүү их ач холбогдолтой бөгөөд улирлын чанартай онцлогыг харах боломжтой юм.

Улсын хэмжээнд 2018 онд 74.6 мянган ажлын байр бий болж өмнөх оноос 5.7 хувиар өсөх хандлагатай байгаа нь хөдөлмөрийн зах зээлийн эрэлт өмнөх жилүүдтэй адил эерэг өөрчлөлттэй байхыг илтгэнэ. Энэ нь ажиллагчдын тоог 6.5 хувиар өсгөх боломж олгох юм.

Нэг жилийн хугацаанд ажиллах хүчний эрэлт хамгийн их байх салбар нь барилга, бөөний болон жижиглэн худалдаа, боловсруулах үйлдвэрлэл, хөдөө аж ахуйн салбарууд байгаа нь өмнөх жилийн адил ажиллах хүчний нийт эрэлтэд өндөр хувийг эзэлж байна.

Барилгын салбар, бөөний болон жижиглэн худалдааны салбарын ажиллах хүчний эрэлт өмнөх оны үр дүнгээс өндөр өсөлттэй байхаар харагдаж байна. Тухайлбал, барилгын салбарт 18.6 мянган ажиллах хүчний эрэлт бий болох нь нийт эрэлтийн 24.9 хувийг дангаараа бүрдүүлж байгаа нь өмнөх жилийн судалгааны үр дүнгээс 89.9 хувиар

32

буюу 8.3 хувь, мэргэжлийн шинжлэх ухаан болон техникийн үйл ажиллагааны салбарт 4.5 мянга буюу 7.8 хувь нь тус тус байна.

Зураг 12. 2018 оны эхний 6 сарын ажиллах хүчний эрэлт, эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбарын ангиллаар /мян /

Харин цахилгаан, хий, уур, агааржуулалтын хангамж, усан хангамж; бохир ус, хог, хаягдлын менежмент болон цэвэрлэх үйл ажиллагаа, санхүүгийн болон даатгалын үйл ажиллагааны салбарт ажиллах хүчний эрэлт бага байхаар байна.

Оны эхний хагас жилд бий болохоор хүлээгдэж буй ажиллах хүчний эрэлтийн 42.0 мянга буюу 73.7 хувь нь байнгын ажлын байр байна. Мөн эрэлтийн 71.9 хувь нь Улаанбаатар хотод, 12.6 хувь нь төвийн бүсэд бий болох дүр зураг гарчээ.

СҮҮЛИЙН 6 САРЫН АЖИЛЛАХ ХҮЧНИЙ ЭРЭЛТ /2018.07-2018.12/

Энэ оны сүүлийн хагаст улсын хэмжээнд 17.6 мянган ажлын байр буюу нийт эрэлтийн 23.6 хувь нь бий болохоор байгаа нь оны эхний хагасын эрэлттэй харьцуулахад бага байх төлөвтэй байна. Гэвч хөдөлмөр эрхэлж буй иргэдийн тоог 1.5 хувиар нэмэгдүүлэх боломжийг бий болгоно. Сүүлийн хагас жилийн ажиллах хүчний эрэлтийн хүрээнд бий болох ажлын байрны 64.2 хувь нь байнгын, 35.8 хувь нь түр ажлын байр байна.

Байршлаар харвал оны сүүлийн хагаст бий болох ажиллах хүчний эрэлтийн 66.3 хувь нь Улаанбаатар хотод, 12.1 хувь нь хангайн бүсэд бий болохоор харагдаж байна.

Áººíèé áîëîí æèæèãëýí õóäàëäàà ...

Áîëîâñðóóëàõ ¿éëäâýðëýë

Áàðèëãà

ÕÀÀ îéí àæ àõóé, çàãàñ áàðèëò, àí...

Áîëîâñðîë

Óóë óóðõàé, îëáîðëîëò

Òýýâýð áà àãóóëàõûí ¿éë àæèëëàãààÒýýâýð áà àãóóëàõûí ¿éë àæèëëàãàà

Çî÷èä áóóäàë, áàéð, ñóóö áîëîí...

Óäèðäëàãûí áîëîí äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõ...

Ìýäýýëýë, õîëáîî

Õ¿íèé ýð¿¿ë ìýíä áà íèéãìèéí...

Ìýðãýæëèéí øèíæëýõ óõààí...

Ñàíõ¿¿ãèéí áîëîí äààòãàëûí ¿éë...

¯ë õºäëºõ õºðºíãèéí ¿éë àæèëëàãàà¯ë õºäëºõ õºðºíãèéí ¿éë àæèëëàãàà

¯éë÷èëãýýíèé áóñàä ¿éë àæèëëàãàà

Öàõèëãààí, õèé, óóð, àãààðæóóëàëò

Óðëàã, ¿çâýð, òîãëîîì íààäàì

Óñ õàíãàìæ: Áîõèð óñ çàéëóóëàõ

Áàðèëãà

Áººíèé áîëîí æèæèãëýí õóäàëäàà ...

Áîëîâñðóóëàõ ¿éëäâýðëýë

Óäèðäëàãûí áîëîí äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõ...

Ìýðãýæëèéí øèíæëýõ óõààí...

ÕÀÀ îéí àæ àõóé, çàãàñ áàðèëò, àí...

Çî÷èä áóóäàë, áàéð, ñóóö áîëîí...Çî÷èä áóóäàë, áàéð, ñóóö áîëîí...

Òýýâýð áà àãóóëàõûí ¿éë àæèëëàãàà

Õ¿íèé ýð¿¿ë ìýíä áà íèéãìèéí...

Ìýäýýëýë, õîëáîî

Áîëîâñðîë

Óóë óóðõàé, îëáîðëîëò

¯ë õºäëºõ õºðºíãèéí ¿éë àæèëëàãàà

¯éë÷èëãýýíèé áóñàä ¿éë àæèëëàãàà¯éë÷èëãýýíèé áóñàä ¿éë àæèëëàãàà

Óðëàã, ¿çâýð, òîãëîîì íààäàì

Ñàíõ¿¿ãèéí áîëîí äààòãàëûí ¿éë...

Óñ õàíãàìæ: Áîõèð óñ çàéëóóëàõ

Öàõèëãààí, õèé, óóð, àãààðæóóëàëò

33

33

Зураг 13. 2018 оны сүүлийн 6 сарын ажиллах хүчний эрэлт, эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбарын ангиллаар /мян/

Оны сүүлийн хагаст бий болох эрэлтийн 26.6 хувь /4.7 мянга/ нь бөөний болон жижиглэн худалдааны салбарт, 15.2 хувь /2.7 мянга/ нь боловсруулах үйлдвэрлэлийн салбарт, 14.1 хувь /2.5 мянга/ нь барилгын салбарт бий болох төлөвтэй байна. Энэ нь сүүлийн 6 сарын нийт эрэлтийн 55.9 хувийг эзэлж байна.

2018 оны сүүлийн хагаст бий болох ажиллах хүчний эрэлт өмнөх оны сүүлийн хагасын ажиллах хүчний эрэлттэй харьцуулахад 15.8 хувиар буурах төлөвтэй байна.

2018 ОНЫ АЖИЛЛАХ ХҮЧНИЙ ЭРЭЛТ, ХЭРЭГЦЭЭ

Ажиллах хүчний эрэлтийн жилийн мэдээлэл нь илүү их ач холбогдолтой бөгөөд улирлын чанартай онцлогыг харах боломжтой юм.

Улсын хэмжээнд 2018 онд 74.6 мянган ажлын байр бий болж өмнөх оноос 5.7 хувиар өсөх хандлагатай байгаа нь хөдөлмөрийн зах зээлийн эрэлт өмнөх жилүүдтэй адил эерэг өөрчлөлттэй байхыг илтгэнэ. Энэ нь ажиллагчдын тоог 6.5 хувиар өсгөх боломж олгох юм.

Нэг жилийн хугацаанд ажиллах хүчний эрэлт хамгийн их байх салбар нь барилга, бөөний болон жижиглэн худалдаа, боловсруулах үйлдвэрлэл, хөдөө аж ахуйн салбарууд байгаа нь өмнөх жилийн адил ажиллах хүчний нийт эрэлтэд өндөр хувийг эзэлж байна.

Барилгын салбар, бөөний болон жижиглэн худалдааны салбарын ажиллах хүчний эрэлт өмнөх оны үр дүнгээс өндөр өсөлттэй байхаар харагдаж байна. Тухайлбал, барилгын салбарт 18.6 мянган ажиллах хүчний эрэлт бий болох нь нийт эрэлтийн 24.9 хувийг дангаараа бүрдүүлж байгаа нь өмнөх жилийн судалгааны үр дүнгээс 89.9 хувиар

Áººíèé áîëîí æèæèãëýí õóäàëäàà ...

Áîëîâñðóóëàõ ¿éëäâýðëýë

Áàðèëãà

ÕÀÀ îéí àæ àõóé, çàãàñ áàðèëò, àí...

Áîëîâñðîë

Óóë óóðõàé, îëáîðëîëò

Òýýâýð áà àãóóëàõûí ¿éë àæèëëàãààÒýýâýð áà àãóóëàõûí ¿éë àæèëëàãàà

Çî÷èä áóóäàë, áàéð, ñóóö áîëîí...

Óäèðäëàãûí áîëîí äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõ...

Ìýäýýëýë, õîëáîî

Õ¿íèé ýð¿¿ë ìýíä áà íèéãìèéí...

Ìýðãýæëèéí øèíæëýõ óõààí...

Ñàíõ¿¿ãèéí áîëîí äààòãàëûí ¿éë...

¯ë õºäëºõ õºðºíãèéí ¿éë àæèëëàãàà¯ë õºäëºõ õºðºíãèéí ¿éë àæèëëàãàà

¯éë÷èëãýýíèé áóñàä ¿éë àæèëëàãàà

Öàõèëãààí, õèé, óóð, àãààðæóóëàëò

Óðëàã, ¿çâýð, òîãëîîì íààäàì

Óñ õàíãàìæ: Áîõèð óñ çàéëóóëàõ

Áàðèëãà

Áººíèé áîëîí æèæèãëýí õóäàëäàà ...

Áîëîâñðóóëàõ ¿éëäâýðëýë

Óäèðäëàãûí áîëîí äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõ...

Ìýðãýæëèéí øèíæëýõ óõààí...

ÕÀÀ îéí àæ àõóé, çàãàñ áàðèëò, àí...

Çî÷èä áóóäàë, áàéð, ñóóö áîëîí...Çî÷èä áóóäàë, áàéð, ñóóö áîëîí...

Òýýâýð áà àãóóëàõûí ¿éë àæèëëàãàà

Õ¿íèé ýð¿¿ë ìýíä áà íèéãìèéí...

Ìýäýýëýë, õîëáîî

Áîëîâñðîë

Óóë óóðõàé, îëáîðëîëò

¯ë õºäëºõ õºðºíãèéí ¿éë àæèëëàãàà

¯éë÷èëãýýíèé áóñàä ¿éë àæèëëàãàà¯éë÷èëãýýíèé áóñàä ¿éë àæèëëàãàà

Óðëàã, ¿çâýð, òîãëîîì íààäàì

Ñàíõ¿¿ãèéí áîëîí äààòãàëûí ¿éë...

Óñ õàíãàìæ: Áîõèð óñ çàéëóóëàõ

Öàõèëãààí, õèé, óóð, àãààðæóóëàëò

34

35

Зураг 15. 2018 оны ажиллах хүчний эрэлт, салбарын ангиллаар /мян.хүн/

Энэ оны ажиллах хүчний эрэлтийг 2017 оны ажиллагчдын тоотой харьцуулбал жилийн хугацаанд барилгын салбарт бий болох эрэлт 18.6 мянга нь тухайн салбарын ажиллагчдын 26.1 хувь, бөөний болон жижиглэн худалдааны салбарын 15.2 мянга нь салбарын ажиллагчдын 8.8 хувийг тус тус эзэлж байна.

Улсын хэмжээнд 2018 онд бий болох ажиллах хүчний эрэлтэд өмнөх жилүүдийн адил улирлын нөлөө ажиглагдсаар байна. Тухайлбал, 2018 оны жилийн эхний 6 сард нийт эрэлтийн 76.4 хувь нь бий болох нь сүүлийн 6 сарын ажиллах хүчний эрэлтээс 3.3 дахин их байгаа юм. Энэ нь улирлын чанартай, түр ажлын байрнаас хамаардаг болохыг жил бүрийн судалгааны дүн тайлангаас харж болно. (Харьцуулсан үр дүнг Зураг 27-оос харна уу)

Эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбар тус бүрээр авч үзвэл мэргэжлийн, шинжлэх ухаан болон техникийн үйл ажиллагааны салбарт бий болох нийт эрэлтийн 92.9 хувь, урлаг, үзвэр, тоглоом наадам салбарын эрэлтийн 89.5 хувь, удирдлагын болон дэмжлэг үзүүлэх үйл ажиллагааны салбарын эрэлтийн 87.6 хувь, барилгын салбарын эрэлтийн 86.7 хувь, үл хөдлөх хөрөнгийн үйл ажиллагааны салбарын 84.7 хувь, үйлчилгээний бусад үйл ажиллагааны салбарын эрэлтийн 82.8 хувь нь тус тус оны эхний хагас жил буюу эхний 6 сард бий болох төлөвтэй байгаа нь онцлог юм. Мөн хөдөө аж ахуй, боловсруулах үйлдвэрлэл, бөөний болон жижиглэн худалдааны салбар тус бүрийн нийт эрэлтийн 65-70 хувь нь оны эхний хагаст бий болохоор байна.

348.4

38.286.1

16.2 671.4

172.7

65.932.1 18.1 21.9 0.8 12.7 15

9541

10.1 19.8

ХАА,

ойн

аж

ахуй

, заг

ас

бари

лт, а

н аг

нуур

Уул

уурх

ай, о

лбор

лолт

Боло

всру

улах

үйл

двэр

лэл

Цах

илга

ан, х

ий, у

ур,

агаа

ржуу

лалт

Ус х

анга

мж:

Бох

ир у

с за

йлуу

лах

сист

ем, х

ог

хаяг

длы

н м

енеж

мен

т …

Бари

лга

Бөөн

ий б

олон

жиж

иглэ

н ху

далд

аа: М

ашин

м

отоц

иклы

н за

свар

…

Тээв

эр б

а аг

уула

хын

үйл

ажил

лага

а

Зочи

д бу

удал

, бай

р, с

ууц

боло

н ни

йтий

н хо

олны

үй

лчил

гээ

Мэд

ээлэ

л, х

олбо

о

Сан

хүүг

ийн

боло

н да

атга

лын

үйл

ажил

лага

а

Үл х

өдлө

х хө

рөнг

ийн

үйл

ажил

лага

а

Мэр

гэжл

ийн,

шин

жлэх

ух

аан

боло

н те

хник

ийн

үйл

ажил

лага

а

Удир

длаг

ын

боло

н дэ

мжл

эг

үзүү

лэх

үйл

ажил

лага

а

Боло

всро

л

Хүни

й эр

үүл

мэн

д ба

ни

йгм

ийн

хала

мжи

йн ү

йл

ажил

лага

а

Урла

г, үз

вэр,

тог

лоом

на

адам

Үйлч

илгэ

эний

бус

ад ү

йл

ажил

лага

а

Салбарын ажиллагчдын тоо

Ажиллах хүчний эрэлт

34

өссөн үзүүлэлт юм. Бөөний болон жижиглэн худалдааны салбарт 15.2 мянган ажиллах хүчний эрэлт бий болох төсөөлөлтэй байгаа нь өмнөх онтой харьцуулахад 2.8 дахин их байх төлөвтэй байна. Ийнхүү дээрх салбарууд хөдөлмөрийн зах зээлд голлох эерэг нөлөөг үзүүлэхээр байна.

Зураг 14. 2018 оны ажиллах хүчний эрэлт, салбарын ангиллаар /мян.хүн/

Боловсруулах үйлдвэрлэлийн салбарт нийт эрэлтийн 10.8 хувь, удирдлагын

болон дэмжлэг үзүүлэх үйл ажиллагааны салбарт 7.2 хувь, мэргэжлийн, шинжлэх ухаан болон техникийн үйл ажиллагааны салбарт 6.4 хувь, хөдөө аж ахуй салбарт 6.0 хувь нь тус тус бий болох нь 2018 оны ажиллах хүчний нийт эрэлтийн 30.4 хувийг эзэлж байна. Харин усан хангамж; бохир ус, хог, хаягдлын менежмент болон цэвэрлэх үйл ажиллагаа, цахилгаан, хий, уур, агааржуулалтын хангамжийн үйл ажиллагааны салбар, урлаг үзвэр, тоглоом наадам, санхүүгийн болон даатгалын үйл ажиллагаа, үйлчилгээний бусад үйл ажиллагаа, үл хөдлөх хөрөнгийн үйл ажиллагааны салбаруудад тус тус ажиллах хүчний эрэлт хамгийн бага 3.9 мянган буюу нийт эрэлтийн 5.3 хувийг эзэлж байна.

Барилга, бөөний болон жижиглэн худалдаа, мэргэжлийн, шинжлэх ухаан болон техникийн үйл ажиллагаа, удирдлагын болон дэмжлэг үзүүлэх үйл ажиллагаа зэргээс бусад салбарын ажиллах хүчний эрэлт өмнөх оныхоос буурахаар тооцоологдов. Тухайлбал хүний эрүүл мэнд ба нийгмийн үйл ажиллагааны салбарын ажиллах хүчний эрэлт өмнөх оноос 68.7 хувь, боловсролын салбарын эрэлт 59.2 хувь, уул уурхайн салбарын эрэлт 39.9 хувь, боловсруулах үйлдвэрлэлийн салбарын эрэлт 19.3 хувиар тус тус буурах хандлагатай байна. Хэдийгээр дээрх салбарын ажиллах хүчний эрэлт өмнөх оноос буурахаар байгаа ч 2018 онд тухайн салбаруудад 14.4 мянган ажиллах хүчний эрэлт бий болох төлөвтэй байна.

0.20.30.60.80.81.2

1.92.02.12.32.83.1

4.54.8

5.48.1

15.218.6

Ус хангамж: Бохир ус зайлуулах систем, хог …Цахилгаан, хий, уур, агааржуулалт

Урлаг, үзвэр, тоглоом наадамСанхүүгийн болон даатгалын үйл ажиллагаа

Үйлчилгээний бусад үйл ажиллагааҮл хөдлөх хөрөнгийн үйл ажиллагаа

Мэдээлэл, холбооУул уурхай, олборлолт

Хүний эрүүл мэнд ба нийгмийн халамжийн үйл …Боловсрол

Тээвэр ба агуулахын үйл ажиллагааЗочид буудал, байр, сууц болон нийтийн хоолны …

ХАА, ойн аж ахуй, загас барилт, ан агнуурМэргэжлийн, шинжлэх ухаан болон техникийн …

Удирдлагын болон дэмжлэг үзүүлэх үйл …Боловсруулах үйлдвэрлэл

Бөөний болон жижиглэн худалдаа: Машин …Барилга

35

35

Зураг 15. 2018 оны ажиллах хүчний эрэлт, салбарын ангиллаар /мян.хүн/

Энэ оны ажиллах хүчний эрэлтийг 2017 оны ажиллагчдын тоотой харьцуулбал жилийн хугацаанд барилгын салбарт бий болох эрэлт 18.6 мянга нь тухайн салбарын ажиллагчдын 26.1 хувь, бөөний болон жижиглэн худалдааны салбарын 15.2 мянга нь салбарын ажиллагчдын 8.8 хувийг тус тус эзэлж байна.

Улсын хэмжээнд 2018 онд бий болох ажиллах хүчний эрэлтэд өмнөх жилүүдийн адил улирлын нөлөө ажиглагдсаар байна. Тухайлбал, 2018 оны жилийн эхний 6 сард нийт эрэлтийн 76.4 хувь нь бий болох нь сүүлийн 6 сарын ажиллах хүчний эрэлтээс 3.3 дахин их байгаа юм. Энэ нь улирлын чанартай, түр ажлын байрнаас хамаардаг болохыг жил бүрийн судалгааны дүн тайлангаас харж болно. (Харьцуулсан үр дүнг Зураг 27-оос харна уу)

Эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбар тус бүрээр авч үзвэл мэргэжлийн, шинжлэх ухаан болон техникийн үйл ажиллагааны салбарт бий болох нийт эрэлтийн 92.9 хувь, урлаг, үзвэр, тоглоом наадам салбарын эрэлтийн 89.5 хувь, удирдлагын болон дэмжлэг үзүүлэх үйл ажиллагааны салбарын эрэлтийн 87.6 хувь, барилгын салбарын эрэлтийн 86.7 хувь, үл хөдлөх хөрөнгийн үйл ажиллагааны салбарын 84.7 хувь, үйлчилгээний бусад үйл ажиллагааны салбарын эрэлтийн 82.8 хувь нь тус тус оны эхний хагас жил буюу эхний 6 сард бий болох төлөвтэй байгаа нь онцлог юм. Мөн хөдөө аж ахуй, боловсруулах үйлдвэрлэл, бөөний болон жижиглэн худалдааны салбар тус бүрийн нийт эрэлтийн 65-70 хувь нь оны эхний хагаст бий болохоор байна.

348.4

38.286.1

16.2 671.4

172.7

65.932.1 18.1 21.9 0.8 12.7 15

9541

10.1 19.8

ХАА,

ойн

аж

ахуй

, заг

ас

бари

лт, а

н аг

нуур

Уул

уурх

ай, о

лбор

лолт

Боло

всру

улах

үйл

двэр

лэл

Цах

илга

ан, х

ий, у

ур,

агаа

ржуу

лалт

Ус х

анга

мж:

Бох

ир у

с за

йлуу

лах

сист

ем, х

ог

хаяг

длы

н м

енеж

мен

т …

Бари

лга

Бөөн

ий б

олон

жиж

иглэ

н ху

далд

аа: М

ашин

м

отоц

иклы

н за

свар

…

Тээв

эр б

а аг

уула

хын

үйл

ажил

лага

а

Зочи

д бу

удал

, бай

р, с

ууц

боло

н ни

йтий

н хо

олны

үй

лчил

гээ

Мэд

ээлэ

л, х

олбо

о

Сан

хүүг

ийн

боло

н да

атга

лын

үйл

ажил

лага

а

Үл х

өдлө

х хө

рөнг

ийн

үйл

ажил

лага

а

Мэр

гэжл

ийн,

шин

жлэх

ух

аан

боло

н те

хник

ийн

үйл

ажил

лага

а

Удир

длаг

ын

боло

н дэ

мжл

эг

үзүү

лэх

үйл

ажил

лага

а

Боло

всро

л

Хүни

й эр

үүл

мэн

д ба

ни

йгм

ийн

хала

мжи

йн ү

йл

ажил

лага

а

Урла

г, үз

вэр,

тог

лоом

на

адам

Үйлч

илгэ

эний

бус

ад ү

йл

ажил

лага

а

Салбарын ажиллагчдын тоо

Ажиллах хүчний эрэлт

36

37

Зураг 16. 2018 оны ажиллах хүчний эрэлт, бүс нутгаар /хувь/

Улаанбаатар хотод хамгийн олон тооны ажлын байр буюу 52.6 мянган ажиллах хүчний эрэлт бий болох төлөвтэй байна.

Улаанбаатар хотод бий болох ажиллах хүчний эрэлтэд барилгын салбар, бөөний болон жижиглэн худалдаа, боловсруулах үйлдвэрлэлийн салбарууд голлон нөлөөлж байна. Тодруулбал барилгын салбарын эрэлтийн 93.5 хувь, бөөний болон жижиглэн худалдааны салбарын эрэлтийн 55.6 хувь нь тус тус Улаанбаатар хотод бий болж тухайн байршлын ажиллах хүчний өсөлтөд илүү нөлөө үзүүлэхээр байна. Тухайн бүс нутгийн ажиллах хүчний эрэлтэд бага хувийг эзэлж байгаа хэдий ч салбарын ажиллах хүчний эрэлтийн хувьд өндөр байх салбарууд ч байна. Тухайлбал, үйлчилгээний бусад үйл ажиллагааны салбарын эрэлтийн 93.6 хувь, санхүүгийн болон даатгалын үйл ажиллагааны 90.9 хувь, мэргэжлийн, шинжлэх ухаан болон техникийн үйл ажиллагааны салбарын эрэлтийн 87.0 хувь, мэдээлэл, холбооны салбарын эрэлтийн 84.3 хувь, үл хөдлөх хөрөнгийн үйл ажиллагааны салбарын нийт эрэлтийн 84.1 хувь нь тус тус Улаанбаатарт бий болохоор байна.

2018 онд бий болох ажиллах хүчний нийт эрэлтийн 29.4 хувь нь орон нутагт бий болохоор байгаагаас дараах салбарууд гол нөлөөг үзүүлж байна. Энд цахилгаан, хий, уур, агааржуулалтын хангамжийн салбарт 75.9 хувь, усан хангамж, бохир ус, хог, хаягдлын менежмент болон цэвэрлэх үйл ажиллагааны салбарт 64.7 хувь, хөдөө аж ахуйн салбарт 52.0 хувь нь орон нутагт бий болох төлөвтэй байна.

Орон нутгаас хангай болон төвийн бүсийн байршилд ажиллах хүчний эрэлт бусад бүсээс илүү байх ба 14.5 мянган шинэ болон сул ажлын байр бий болохоор тооцоологджээ. Ялангуяа төвийн бүс нутагт 8.7 мянган ажлын байр бий болох төлөвтэй бөгөөд тухайн бүс нутгийн ажиллах хүчний эрэлтэд бөөний болон жижиглэн худалдаа, захиргааны болон дэмжлэг үзүүлэх үйл ажиллагааны салбар, хангайн бүс нутагт боловсруулах үйлдвэрлэлийн салбарын ажиллах хүчний эрэлт илүү өндөр хувийг эзэлж байна.

Хэдийгээр баруун болон зүүн бүс нутаг нь бусад бүстэй харьцуулахад ажиллах хүчний эрэлт харьцангуй бага байх төлөвтэй байгаа ч 7.5 мянга гаруй шинэ болон сул ажлын байр бий болох хандлагатай байгаа нь өмнөх жилийн судалгааны үр дүнгээс өссөн үзүүлэлт юм.

Баруун бүсэд бөөний болон жижиглэн худалдаа, боловсруулах үйлдвэрлэлийн салбарын ажиллах хүчний эрэлт өндөр хувийг эзэлж байна. Тухайлбал, тус салбарт тухайн бүс нутгийн ажиллах хүчний эрэлтийн 32.2 хувь, боловсруулах үйлдвэрлэлийн салбарт 30.0 хувь нь бий болох төлөвтэй байна.

36

Хүснэгт 9. 2018 оны ажиллах хүчний эрэлт, салбар, хугацаагаар

Салбар

Ажиллах хүчний

нийт эрэлт

Эхний 6 сар

Сүүлийн 6 сар

Тоо Хувь Тоо Хувь

ХАА, ойн аж ахуй, загас барилт, ан агнуур 4.5 3.0 67.7 1.4 32.3 Уул уурхай, олборлолт 2.0 1.1 54.7 0.9 45.3 Боловсруулах үйлдвэрлэл 8.1 5.4 66.9 2.7 33.1 Цахилгаан, хий, уур, агааржуулалт 0.3 0.2 60.0 0.1 40.0 Ус хангамж: Бохир ус зайлуулах систем, хог хаягдлын менежмент болон цэвэрлэх үйл ажиллагаа

0.2 0.2 81.2 0.0 18.8

Барилга 18.6 16.2 86.7 2.5 13.3 Бөөний болон жижиглэн худалдаа: Машин мотоциклын засвар үйлчилгээ 15.2 10.5 69.2 4.7 30.8

Тээвэр ба агуулахын үйл ажиллагаа 2.8 2.0 71.1 0.8 28.9 Зочид буудал, байр, сууц болон нийтийн хоолны үйлчилгээ 3.1 2.3 74.8 0.8 25.2

Мэдээлэл, холбоо 1.9 1.3 69.7 0.6 30.3 Санхүүгийн болон даатгалын үйл ажиллагаа 0.8 0.5 59.3 0.3 40.7 Үл хөдлөх хөрөнгийн үйл ажиллагаа 1.2 1.0 84.7 0.2 15.3 Мэргэжлийн, шинжлэх ухаан болон техникийн үйл ажиллагаа 4.8 4.5 92.9 0.3 7.1

Удирдлагын болон дэмжлэг үзүүлэх үйл ажиллагаа 5.4 4.7 87.6 0.7 12.4

Боловсрол 2.3 1.3 57.6 1.0 42.4 Хүний эрүүл мэнд ба нийгмийн халамжийн үйл ажиллагаа 2.1 1.6 79.7 0.4 20.3

Урлаг, үзвэр, тоглоом наадам 0.6 0.6 89.5 0.1 10.5 Үйлчилгээний бусад үйл ажиллагаа 0.8 0.7 82.8 0.1 17.2 Нийт 74.6 57.0 17.6

Харин уул уурхайн салбарын ажиллах хүчний нийт эрэлтийн 45.3 хувь, боловсролын салбарын эрэлтийн 42.4 хувь, санхүүгийн болон даатгалын салбарын эрэлтийн 40.7 хувь, цахилгаан, хий, уур, агааржуулалтын хангамжийн салбарын ажиллах хүчний нийт эрэлтийн 40.0 хувь нь тус тус оны сүүлийн хагас жилд бий болох хүлээлттэй байгаа нь харьцангуй улирлын нөлөөгүй байна.

2018 онд хөдөлмөрийн зах зээлд бий болох ажиллах хүчний эрэлтийг байршлаар тодруулбал, нийт эрэлтийн 70.6 хувь буюу 52.6 мянга нь Улаанбаатар хотод, 11.6 хувь буюу 8.7 мянга нь төвийн бүсэд, 7.8 хувь буюу 5.8 мянга нь хангайн бүсэд үлдсэн хувь нь баруун болон зүүн бүсэд бий болох төлөвтэй байна.

37

37

Зураг 16. 2018 оны ажиллах хүчний эрэлт, бүс нутгаар /хувь/

Улаанбаатар хотод хамгийн олон тооны ажлын байр буюу 52.6 мянган ажиллах хүчний эрэлт бий болох төлөвтэй байна.

Улаанбаатар хотод бий болох ажиллах хүчний эрэлтэд барилгын салбар, бөөний болон жижиглэн худалдаа, боловсруулах үйлдвэрлэлийн салбарууд голлон нөлөөлж байна. Тодруулбал барилгын салбарын эрэлтийн 93.5 хувь, бөөний болон жижиглэн худалдааны салбарын эрэлтийн 55.6 хувь нь тус тус Улаанбаатар хотод бий болж тухайн байршлын ажиллах хүчний өсөлтөд илүү нөлөө үзүүлэхээр байна. Тухайн бүс нутгийн ажиллах хүчний эрэлтэд бага хувийг эзэлж байгаа хэдий ч салбарын ажиллах хүчний эрэлтийн хувьд өндөр байх салбарууд ч байна. Тухайлбал, үйлчилгээний бусад үйл ажиллагааны салбарын эрэлтийн 93.6 хувь, санхүүгийн болон даатгалын үйл ажиллагааны 90.9 хувь, мэргэжлийн, шинжлэх ухаан болон техникийн үйл ажиллагааны салбарын эрэлтийн 87.0 хувь, мэдээлэл, холбооны салбарын эрэлтийн 84.3 хувь, үл хөдлөх хөрөнгийн үйл ажиллагааны салбарын нийт эрэлтийн 84.1 хувь нь тус тус Улаанбаатарт бий болохоор байна.

2018 онд бий болох ажиллах хүчний нийт эрэлтийн 29.4 хувь нь орон нутагт бий болохоор байгаагаас дараах салбарууд гол нөлөөг үзүүлж байна. Энд цахилгаан, хий, уур, агааржуулалтын хангамжийн салбарт 75.9 хувь, усан хангамж, бохир ус, хог, хаягдлын менежмент болон цэвэрлэх үйл ажиллагааны салбарт 64.7 хувь, хөдөө аж ахуйн салбарт 52.0 хувь нь орон нутагт бий болох төлөвтэй байна.

Орон нутгаас хангай болон төвийн бүсийн байршилд ажиллах хүчний эрэлт бусад бүсээс илүү байх ба 14.5 мянган шинэ болон сул ажлын байр бий болохоор тооцоологджээ. Ялангуяа төвийн бүс нутагт 8.7 мянган ажлын байр бий болох төлөвтэй бөгөөд тухайн бүс нутгийн ажиллах хүчний эрэлтэд бөөний болон жижиглэн худалдаа, захиргааны болон дэмжлэг үзүүлэх үйл ажиллагааны салбар, хангайн бүс нутагт боловсруулах үйлдвэрлэлийн салбарын ажиллах хүчний эрэлт илүү өндөр хувийг эзэлж байна.

Хэдийгээр баруун болон зүүн бүс нутаг нь бусад бүстэй харьцуулахад ажиллах хүчний эрэлт харьцангуй бага байх төлөвтэй байгаа ч 7.5 мянга гаруй шинэ болон сул ажлын байр бий болох хандлагатай байгаа нь өмнөх жилийн судалгааны үр дүнгээс өссөн үзүүлэлт юм.

Баруун бүсэд бөөний болон жижиглэн худалдаа, боловсруулах үйлдвэрлэлийн салбарын ажиллах хүчний эрэлт өндөр хувийг эзэлж байна. Тухайлбал, тус салбарт тухайн бүс нутгийн ажиллах хүчний эрэлтийн 32.2 хувь, боловсруулах үйлдвэрлэлийн салбарт 30.0 хувь нь бий болох төлөвтэй байна.

38

39

Байнгын ажлын байрны эрэлтэд гол нөлөө үзүүлж буй нь барилга /25.9 хувь/ болон бөөний болон жижиг худалдааны салбарууд юм. Энэ хоёр салбар нийт байнгын ажлын байрны эрэлтийн 49.7 хувийг бүрдүүлж байна. Харин түр ажиллах хүчний эрэлтийн 14.8 хувийг боловсруулах үйлдвэрлэлийн салбар, 12.4 хувийг мэргэжлийн, шинжлэх ухаан болон техникийн үйл ажиллагааны салбар, 12.0 хувийг удирдлагын болон дэмжлэг үзүүлэх үйл ажиллагааны салбарын эрэлт тус тус бүрдүүлэх төлөвтэй байна.

Хүснэгт 10. Ажиллах хүчний эрэлт, ажлын байрны хэлбэр, салбараар

Эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбар

Ажиллах хүчний эрэлт

/мян.хүн/

Салбарт эзлэх хувь

/%/

Ажлын байрын

хэлбэрт эзлэх хувь /%/

Байнгын Түр Байнгын Түр Байнгын Түр ХАА, ойн аж ахуй, загас барилт, ан агнуур 2.7 1.8 60.8 39.2 5.1 8.3

Уул уурхай, олборлолт 1.3 0.7 65.4 34.6 2.5 3.3 Боловсруулах үйлдвэрлэл 4.9 3.1 61.1 38.9 9.3 14.8 Цахилгаан, хий, уур, агааржуулалт 0.2 0.1 77.1 22.9 0.4 0.3 Ус хангамж: Бохир ус зайлуулах систем, хог хаягдлын менежмент болон цэвэрлэх үйл ажиллагаа

0.1 0.1 64.3 35.7 0.3 0.4

Барилга 13.1 5.5 70.4 29.6 24.6 25.9 Бөөний болон жижиглэн худалдаа: Машин мотоциклын засвар үйлчилгээ 13.3 1.8 87.9 12.1 25.1 8.6

Тээвэр ба агуулахын үйл ажиллагаа 2.2 0.6 77.7 22.3 4.0 2.9 Зочид буудал, байр, сууц болон нийтийн хоолны үйлчилгээ 2.2 0.9 71.0 29.0 4.1 4.2

Мэдээлэл, холбоо 1.2 0.7 62.2 37.8 2.3 3.4 Санхүүгийн болон даатгалын үйл ажиллагаа 0.8 0.0 97.7 2.3 1.4 0.1

Үл хөдлөх хөрөнгийн үйл ажиллагаа 1.0 0.2 84.5 15.5 1.9 0.9 Мэргэжлийн, шинжлэх ухаан болон техникийн үйл ажиллагаа 2.1 2.6 44.8 55.2 4.0 12.4

Удирдлагын болон дэмжлэг үзүүлэх үйл ажиллагаа 2.8 2.6 52.5 47.5 5.3 12.0

Боловсрол 2.2 0.1 95.7 4.3 4.0 0.5 Хүний эрүүл мэнд ба нийгмийн халамжийн үйл ажиллагаа 1.9 0.2 92.1 7.9 3.6 0.8

Урлаг, үзвэр, тоглоом наадам 0.5 0.2 70.9 29.1 0.9 0.9 Үйлчилгээний бусад үйл ажиллагаа 0.7 0.1 87.9 12.1 1.3 0.5

Нийт 53.3 21.3 71.5 28.5 100 100

Эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбарын ангиллаар, байнгын ажилтан авах хэрэгцээ санхүүгийн болон даатгалын үйл ажиллагаа, боловсрол, хүний эрүүл мэнд ба нийгмийн халамжийн үйл ажиллагаа, бөөний болон жижиглэн худалдаа, машин мотоциклын засвар үйлчилгээ, үл хөдлөх хөрөнгийн үйл ажиллагаа, үйлчилгээний бусад үйл ажиллагааны салбаруудад өндөр хувьтай гарч байна. Тухайлбал, санхүүгийн болон даатгалын үйл ажиллагааны салбарын нийт эрэлтийн 97.7 хувь, боловсролын салбарын эрэлтийн 95.7 хувь, хүний эрүүл мэнд ба нийгмийн халамжийн үйл ажиллагааны

38

Зүүн бүсэд ажиллах хүчний эрэлтэд бөөний болон жижиглэн худалдааны салбар, хөдөө аж ахуйн салбарын эрэлт хүчний эрэлт илүү нөлөө үзүүлэхээр байгаа бөгөөд бүс нутгийн ажиллах хүчний нийт эрэлтийн 51.8 хувийг дээрх салбаруудын ажиллах хүчний эрэлт эзэлж байна. Харин энэ бүс нутагт уул уурхайн салбар, санхүүгийн болон даатгалын үйл ажиллагааны салбарт ажиллах хүчний эрэлт үүсэхгүй байх ажиглагдлаа.

Хангайн болон төвийн бүсэд санхүүгийн болон даатгалын үйл ажиллагааны салбар, үйлчилгээний бусад үйл ажиллагааны салбарт ажиллах хүчний эрэлт төдийлөн үүсэхгүй байхаар байгаа бол баруун бүсэд уул уурхайн салбар, мэдээлэл холбооны салбарт ажиллах хүчний эрэлт төдийлөн бий болохгүй төлөв харагдаж байна.

Зураг 17. Ажиллах хүчний эрэлт, ААНБ-ын өмчийн хэлбэр, ажлын байрны төрлөөр /хувь/

Энэ нь тухайн жилийн ажиллах хүчний нийт эрэлтийн 9/10 нь хөдөлмөрийн зах зээлийн томоохон оролцогч болох хувийн хэвшлийн ААНБ-д бий болохоор байгааг харуулж байна.

Хөдөлмөрийн зэх зээлд бий болох хүлээлттэй байгаа ажиллах хүчний эрэлтийг ажлын байрны хэлбэрээр дэлгэрүүлэн авч үзье.

Ажиллах хүчний нийт эрэлтийн 71.5 хувь буюу 53.3 мянга нь байнгын ажлын байр байна. Өөрөөр хэлбэл ирэх онд бий болохоор хүлээгдэж буй 10 ажлын байр тутмын 7 нь байнгын ажлын байр байна. Харин 28.5 хувь буюу 21.3 мянга нь түр ажлын байр байх магадлалтай байна.

2018 онд бий болох хэмжээнд 53.3 мянган байнгын ажлын байрны эрэлтийн 87.8 хувь буюу 46.8 мянга нь хувийн өмчийн ААНБ-уудад, 9.0 хувь буюу 4.8 мянга нь төрийн өмчийн, 1.9 хувь нь буюу 1.0 мянга нь гадаад улсын хөрөнгө оруулалттай ААНБ-д бий болох тооцоо гарсан. Түр ажлын байрны хувьд ч 92.0 хувь нь хувийн өмчийн аж ахуйн нэгж байгууллагад бий болж үлдсэн хувь нь бусад өмчийн хэлбэрийн ажил олгогчдод бий болох хандлага байна.

Байнгын ажлын байрны 78.8 хувь нь, түр ажлын байрны 70.4 хувь нь оны эхний хагас жилийн хугацаанд бий болох төлөвтэй байна.

9.02.1

7.1

87.892.0 89.0

1.3 1.8 1.51.9 4.1 2.5

Байнгын ажлын байр Түр ажлын байр Нийт ажлын байр

Төрийн өмч Хувийн өмчХувийн /хамтарсан/ Гадаад улсын

Нийт ААНБ-ын 34.4 хувьд бий болох ажлын байрны 89.0 хувь нь хувийн хэвшлийн ААНБ-д, 7.1 хувь нь төрийн байгууллагад, 2.5 хувь нь гадаад улсын, 1.5 хувь нь хувийн /хамтарсан/ хөрөнгө оруулалттай ААНБ-уудад бий болохоор байна.

39

39

Байнгын ажлын байрны эрэлтэд гол нөлөө үзүүлж буй нь барилга /25.9 хувь/ болон бөөний болон жижиг худалдааны салбарууд юм. Энэ хоёр салбар нийт байнгын ажлын байрны эрэлтийн 49.7 хувийг бүрдүүлж байна. Харин түр ажиллах хүчний эрэлтийн 14.8 хувийг боловсруулах үйлдвэрлэлийн салбар, 12.4 хувийг мэргэжлийн, шинжлэх ухаан болон техникийн үйл ажиллагааны салбар, 12.0 хувийг удирдлагын болон дэмжлэг үзүүлэх үйл ажиллагааны салбарын эрэлт тус тус бүрдүүлэх төлөвтэй байна.

Хүснэгт 10. Ажиллах хүчний эрэлт, ажлын байрны хэлбэр, салбараар

Эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбар

Ажиллах хүчний эрэлт

/мян.хүн/

Салбарт эзлэх хувь

/%/

Ажлын байрын

хэлбэрт эзлэх хувь /%/

Байнгын Түр Байнгын Түр Байнгын Түр ХАА, ойн аж ахуй, загас барилт, ан агнуур 2.7 1.8 60.8 39.2 5.1 8.3

Уул уурхай, олборлолт 1.3 0.7 65.4 34.6 2.5 3.3 Боловсруулах үйлдвэрлэл 4.9 3.1 61.1 38.9 9.3 14.8 Цахилгаан, хий, уур, агааржуулалт 0.2 0.1 77.1 22.9 0.4 0.3 Ус хангамж: Бохир ус зайлуулах систем, хог хаягдлын менежмент болон цэвэрлэх үйл ажиллагаа

0.1 0.1 64.3 35.7 0.3 0.4

Барилга 13.1 5.5 70.4 29.6 24.6 25.9 Бөөний болон жижиглэн худалдаа: Машин мотоциклын засвар үйлчилгээ 13.3 1.8 87.9 12.1 25.1 8.6

Тээвэр ба агуулахын үйл ажиллагаа 2.2 0.6 77.7 22.3 4.0 2.9 Зочид буудал, байр, сууц болон нийтийн хоолны үйлчилгээ 2.2 0.9 71.0 29.0 4.1 4.2

Мэдээлэл, холбоо 1.2 0.7 62.2 37.8 2.3 3.4 Санхүүгийн болон даатгалын үйл ажиллагаа 0.8 0.0 97.7 2.3 1.4 0.1

Үл хөдлөх хөрөнгийн үйл ажиллагаа 1.0 0.2 84.5 15.5 1.9 0.9 Мэргэжлийн, шинжлэх ухаан болон техникийн үйл ажиллагаа 2.1 2.6 44.8 55.2 4.0 12.4

Удирдлагын болон дэмжлэг үзүүлэх үйл ажиллагаа 2.8 2.6 52.5 47.5 5.3 12.0

Боловсрол 2.2 0.1 95.7 4.3 4.0 0.5 Хүний эрүүл мэнд ба нийгмийн халамжийн үйл ажиллагаа 1.9 0.2 92.1 7.9 3.6 0.8

Урлаг, үзвэр, тоглоом наадам 0.5 0.2 70.9 29.1 0.9 0.9 Үйлчилгээний бусад үйл ажиллагаа 0.7 0.1 87.9 12.1 1.3 0.5

Нийт 53.3 21.3 71.5 28.5 100 100

Эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбарын ангиллаар, байнгын ажилтан авах хэрэгцээ санхүүгийн болон даатгалын үйл ажиллагаа, боловсрол, хүний эрүүл мэнд ба нийгмийн халамжийн үйл ажиллагаа, бөөний болон жижиглэн худалдаа, машин мотоциклын засвар үйлчилгээ, үл хөдлөх хөрөнгийн үйл ажиллагаа, үйлчилгээний бусад үйл ажиллагааны салбаруудад өндөр хувьтай гарч байна. Тухайлбал, санхүүгийн болон даатгалын үйл ажиллагааны салбарын нийт эрэлтийн 97.7 хувь, боловсролын салбарын эрэлтийн 95.7 хувь, хүний эрүүл мэнд ба нийгмийн халамжийн үйл ажиллагааны

40

41

Хүснэгт 11. Ажиллах хүчний эрэлт, салбараар, ажлын байрны төрлөөр

Эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбар

Ажиллах хүчний эрэлт

/мян.хүн/

Ажлын байрны

төрөлд эзлэх хувь /%/

Салбарт эзлэх хувь

/%/

Нийт Шинэ Сул Шинэ Сул Шинэ Сул

ХАА, ойн аж ахуй, загас барилт, ан агнуур 4.5 1.6 2.9 3.3 11.2 35.6 64.4

Уул уурхай, олборлолт 2.0 0.8 1.3 1.6 4.8 37.7 62.3

Боловсруулах үйлдвэрлэл 8.1 5.9 2.2 12.1 8.4 73.0 27.0

Цахилгаан, хий, уур, агааржуулалт 0.3 0.1 0.2 0.2 0.5 39.5 60.5

Ус хангамж: Бохир ус зайлуулах систем, хог хаягдлын менежмент болон цэвэрлэх үйл ажиллагаа

0.2 0.1 0.1 0.2 0.4 53.3 46.7

Барилга 18.6 14.6 4.0 30.0 15.5 78.4 21.6

Бөөний болон жижиглэн худалдаа: Машин мотоциклын засвар үйлчилгээ 15.2 11.5 3.7 23.7 14.2 75.8 24.2

Тээвэр ба агуулахын үйл ажиллагаа 2.8 0.8 1.9 1.7 7.5 30.0 70.0

Зочид буудал, байр, сууц болон нийтийн хоолны үйлчилгээ 3.1 1.2 1.9 2.5 7.2 39.6 60.4

Мэдээлэл, холбоо 1.9 1.0 1.0 2.0 3.7 50.5 49.5

Санхүүгийн болон даатгалын үйл ажиллагаа 0.8 0.6 0.2 1.2 0.6 78.2 21.8

Үл хөдлөх хөрөнгийн үйл ажиллагаа 1.2 0.9 0.3 1.8 1.2 74.2 25.8 Мэргэжлийн, шинжлэх ухаан болон техникийн үйл ажиллагаа 4.8 4.1 0.7 8.4 2.8 85.0 15.0

Удирдлагын болон дэмжлэг үзүүлэх үйл ажиллагаа 5.4 1.9 3.5 4.0 13.4 35.8 64.2

Боловсрол 2.3 1.7 0.6 3.4 2.3 73.7 26.3 Хүний эрүүл мэнд ба нийгмийн халамжийн үйл ажиллагаа 2.1 1.2 0.9 2.4 3.4 57.0 43.0

Урлаг, үзвэр, тоглоом наадам 0.6 0.3 0.4 0.6 1.4 44.9 55.1

Үйлчилгээний бусад үйл ажиллагаа 0.8 0.4 0.4 0.9 1.5 52.7 47.3

Нийт 74.6 48.7 25.9 100 100 65.3 34.7

Хөдөлмөрийн зах зээлд 2018 онд ажлын байр 6.5 хувиар өсөх хандлагатай байгаа бөгөөд үүний 4.2 хувь нь шинэ ажлын байр, 2.3 хувь нь сул ажлын байрыг нөхөх зорилготой байна.

Энэ онд бий болох шинэ ажлын байрны 30.0 хувь нь барилгын салбарт, 23.7 хувь нь бөөний болон жижиглэн худалдааны салбарт, 12.1 хувь нь боловсруулах үйлдвэрлэлийн салбарт тус тус бий болохоор харагдаж байна. Сул ажлын байрны ажиллах хүчний эрэлтийн хувьд ч барилга болон бөөний болон жижиглэн худалдааны салбаруудад эрэлт хамгийн өндөр байна. Тухайлбал, нийт сул ажлын байрны эрэлтийн 15.5 хувь нь барилгын салбарт, 14.2 хувь нь бөөний болон жижиглэн худалдааны салбарт бий болно.

40

салбарын 92.1 хувь, бөөний болон жижиглэн худалдаа: машин мотоциклын засвар үйлчилгээ, үл хөдлөх хөрөнгийн үйл ажиллагааны салбар, үйлчилгээний бусад үйл ажиллагааны салбарт тус тус 87.9 хувийг эзэлж байна.

Түүнчлэн жил бүрийн судалгааны үр дүнгээр түр ажлын байрны эрэлт багагүй хувийг эзэлсээр байна.

Энэ онд бий болох түр ажлын байрыг эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбараар авч үзвэл мэргэжлийн шинжлэх ухаан, техникийн үйл ажиллагааны салбарын эрэлтийн 55.2 хувь, удирдлагын болно дэмжлэг үзүүлэх үйл ажиллагааны салбарын 47.5 хувь, хөдөө аж ахуйн салбарын 39.2 хувь, боловсруулах үйлдвэрлэлийн салбарын эрэлтийн 38.9 хувь нь түр ажиллах хүчний эрэлт байна. Харин түр ажиллах хүчний эрэлтэд эзлэх хувиар харвал барилгын салбарын түр ажиллах хүчний эрэлт 25.9 хувь, боловсруулах үйлдвэрлэлийн салбарын эрэлт 14.8 хувь, удирдлагын болон дэмжлэг үзүүлэх үйл ажиллагааны салбарын эрэлт 12.0 хувийг тус тус эзэлж байна.

Хөдөлмөрийн зах зээлд бий болох ажиллах хүчний эрэлт, ажлын байрны нийлүүлэлтийг шинэ болон сул ажлын байрны төрлөөр авч үзье.

Энэ жилийн судалгаагаар тооцоологдсон нийт ажиллах хүчний эрэлтийн 48.7 мянга буюу 65.3 хувь нь шинэ ажлын байрны эрэлт байгаа нь хөдөлмөрийн зах зээл энэ хэмжээгээр тэлэх боломжтойг харуулж байна. Харин 25.9 мянга буюу 34.7 хувь нь сул ажлын байр байна.

41

41

Хүснэгт 11. Ажиллах хүчний эрэлт, салбараар, ажлын байрны төрлөөр

Эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбар

Ажиллах хүчний эрэлт

/мян.хүн/

Ажлын байрны

төрөлд эзлэх хувь /%/

Салбарт эзлэх хувь

/%/

Нийт Шинэ Сул Шинэ Сул Шинэ Сул

ХАА, ойн аж ахуй, загас барилт, ан агнуур 4.5 1.6 2.9 3.3 11.2 35.6 64.4

Уул уурхай, олборлолт 2.0 0.8 1.3 1.6 4.8 37.7 62.3

Боловсруулах үйлдвэрлэл 8.1 5.9 2.2 12.1 8.4 73.0 27.0

Цахилгаан, хий, уур, агааржуулалт 0.3 0.1 0.2 0.2 0.5 39.5 60.5

Ус хангамж: Бохир ус зайлуулах систем, хог хаягдлын менежмент болон цэвэрлэх үйл ажиллагаа

0.2 0.1 0.1 0.2 0.4 53.3 46.7

Барилга 18.6 14.6 4.0 30.0 15.5 78.4 21.6

Бөөний болон жижиглэн худалдаа: Машин мотоциклын засвар үйлчилгээ 15.2 11.5 3.7 23.7 14.2 75.8 24.2

Тээвэр ба агуулахын үйл ажиллагаа 2.8 0.8 1.9 1.7 7.5 30.0 70.0

Зочид буудал, байр, сууц болон нийтийн хоолны үйлчилгээ 3.1 1.2 1.9 2.5 7.2 39.6 60.4

Мэдээлэл, холбоо 1.9 1.0 1.0 2.0 3.7 50.5 49.5

Санхүүгийн болон даатгалын үйл ажиллагаа 0.8 0.6 0.2 1.2 0.6 78.2 21.8

Үл хөдлөх хөрөнгийн үйл ажиллагаа 1.2 0.9 0.3 1.8 1.2 74.2 25.8 Мэргэжлийн, шинжлэх ухаан болон техникийн үйл ажиллагаа 4.8 4.1 0.7 8.4 2.8 85.0 15.0

Удирдлагын болон дэмжлэг үзүүлэх үйл ажиллагаа 5.4 1.9 3.5 4.0 13.4 35.8 64.2

Боловсрол 2.3 1.7 0.6 3.4 2.3 73.7 26.3 Хүний эрүүл мэнд ба нийгмийн халамжийн үйл ажиллагаа 2.1 1.2 0.9 2.4 3.4 57.0 43.0

Урлаг, үзвэр, тоглоом наадам 0.6 0.3 0.4 0.6 1.4 44.9 55.1

Үйлчилгээний бусад үйл ажиллагаа 0.8 0.4 0.4 0.9 1.5 52.7 47.3

Нийт 74.6 48.7 25.9 100 100 65.3 34.7

Хөдөлмөрийн зах зээлд 2018 онд ажлын байр 6.5 хувиар өсөх хандлагатай байгаа бөгөөд үүний 4.2 хувь нь шинэ ажлын байр, 2.3 хувь нь сул ажлын байрыг нөхөх зорилготой байна.

Энэ онд бий болох шинэ ажлын байрны 30.0 хувь нь барилгын салбарт, 23.7 хувь нь бөөний болон жижиглэн худалдааны салбарт, 12.1 хувь нь боловсруулах үйлдвэрлэлийн салбарт тус тус бий болохоор харагдаж байна. Сул ажлын байрны ажиллах хүчний эрэлтийн хувьд ч барилга болон бөөний болон жижиглэн худалдааны салбаруудад эрэлт хамгийн өндөр байна. Тухайлбал, нийт сул ажлын байрны эрэлтийн 15.5 хувь нь барилгын салбарт, 14.2 хувь нь бөөний болон жижиглэн худалдааны салбарт бий болно.

42

43

Жил бүрийн судалгааны үр дүнгээр ажиллагчид ажлын байрандаа тогтвор суурьшилтай ажиллахгүй байх нь сул ажлын байр бий болох гол шалтгаан болсон хэвээр байна. Хувь хүний хариуцлага, төлөвшил, харилцаа, хандлагаас үүдсэн шалтгаан 13.7 хувийг эзэлж байна. Харин ажил олгогчдын зүгээс ажилтнаа халах тохиолдол нийт шалтгааны 4.5 буюу хамгийн бага хувийг эзэлж байна.

Барометрийн судалгааны үндсэн үр дүнгийн нэг нь ажил мэргэжлийн эрэлтийн тооцоолол байдаг. Энэхүү мэдээлэл хөдөлмөрийн зах зээлийн тэнцвэрийн талаарх чухал мэдээлэл юм.

2018 оны ажиллах хүчний эрэлтийг ажил мэргэжлийн ангиллын үндсэн бүлгээр авч үзвэл нийт эрэлтийн 22.9 хувийг “Үйлдвэрлэл, барилга, гар урлал, холбогдох ажил, үйлчилгээний ажилтан” буюу VII бүлгийн ажил мэргэжил, 21.9 хувийг “энгийн ажил мэргэжил” буюу IX бүлгийн, 19.8 хувийг “худалдаа, үйлчилгээний ажилтан” буюу V бүлгийн, 16.9 хувийг “мэргэжилтэн“ буюу II бүлгийн ажил мэргэжлийн эрэлт тус тус эзэлж байна.

Хүснэгт 12. Ажиллах хүчний эрэлт, ажил мэргэжлийн ангиллын үндсэн бүлгээр

ISCO код Ажил мэргэжлийн ангилал

Нийт эрэлтэд

эзлэх хувь

1 Менежер 2.3 2 Мэргэжилтэн 16.9 3 Техникч болон туслах/дэд мэргэжилтэн 4.7 4 Контор үйлчилгээний ажилтан 2.0 5 Худалдаа, үйлчилгээний ажилтан 19.8 6 Хөдөө аж ахуй, ой, загас агнуурын ажилтан 1.2

7 Үйлдвэрлэл, барилга, гар урлал, холбогдох ажил, үйлчилгээний ажилтан 22.9

8 Суурин төхөөрөмж, машин механизмын операторч, угсрагч 8.1 9 Энгийн ажил мэргэжил 21.9

Ажил мэргэжлийн ангиллаар харвал доорх 20 ажил мэргэжил хамгийн эрэлттэй байхаар байна. Энэ нь ажиллах хүчний нийт эрэлтийн 55.1 хувийг бүрдүүлнэ.

Нийт ажиллах хүчний эрэлтийн 9.6 хувь нь барилгын туслах ажилтан, 9.1 хувийг засалчин, шаварчин ажил мэргэжлийн эрэлт эзэлж байгаа нь барилгын салбарын ажиллах хүчний эрэлт өндөр байгаатай холбоотой юм. Түүнчлэн хамгаалагч, жолооч, худалдагч, цэвэрлэгч, угаагч үйлчлэгч зэрэг тусгайлсан мэргэжил шаардахгүй энгийн ажил мэргэжил, оёдолчин, тогооч, мужаан, цахилгаанчин зэрэг мэргэжлийн боловсрол, сургалтын байгууллагаар бэлтгэдэг ажил мэргэжлийн эрэлт давамгайлж байна. Харин эрэлттэй ажил мэргэжлийн цөөн хувийг дээд боловсролын тогтолцоогоор бэлтгэдэг мэргэжлийн эрэлт эзэлж байна.

42

Шинэ болон сул ажлын байрны эрэлтийн 10 ажлын байр тутмын 9 нь хувийн хэвшлийн байгууллагуудад бий болохоор байна.

Зураг 18. Ажиллах хүчний эрэлт, ажлын байрны төрөл, өмчийн хэлбэрээр /хувь/

Өмчийн хэлбэрт эзлэх хувийн жингээр харвал төрийн өмчийн ажил олгогчдод үүсэх ажиллах хүчний эрэлтийн 64.2 хувь, хувийн өмчийн ажил олгогчдын 65.8, хувь гадаадын хөрөнгө оруулалттай ажил олгогчдод бий болох ажиллах хүчний эрэлтийн 59.4 хувь нь тус тус шинэ ажлын байр байна.

Өнгөрсөн оны судалгааны үр дүнгээр сул ажлын байрыг нөхөх ажиллах хүчний эрэлт 27.7 мянга байсан бол энэ удаагийн судалгааны үр дүнгээр 25.9 мянга байх тооцоо гарсан. Жил бүрийн судалгааны үр дүнгээр сул ажлын байрыг нөхөх зорилготой ажиллах хүчний эрэлт багагүй байсаар байна. Сул ажлын байр бий болох шалтгааныг тодруулахад тухайн ажлын байранд ажиллаж буй ажиллагч өөрийн хүсэлтээр ажлаасаа гарах, жирэмсний амралт авах зэрэг шалтгаан голлон байгаа бол тогтвор суурьшилтай ажиллахгүй байх үзэгдэл өндөр хувийг эзэлж байна.

Зураг 19. Сул ажлын байр бий болсон шалтгаан /хувь /

Энэ удаагийн судалгааны үр дүнгээр өөрийн хүсэлтээр ажлаас гарах шалтгаан хамгийн өндөр буюу 20.0 хувийг эзэлж байгаа нь иргэд гадаадад урт болон богино хугацаагаар хөдөлмөр эрхлэхээр явж байгаатай мөн холбоотой юм.

6.9 7.3

89.7 87.6

1.0 2.22.3 2.9

ШИНЭ СУЛ

Төрийн өмч Хувийн өмчХувийн /хамтарсан/ Гадаад улсын

9.8

14.9

4.5

6.7

5.520.1

7.2

17.6

13.7

Тэтгэвэрт гарсан

Жирэмсний амралт авсан

Халагдсан

Сурахаар явсан

Шилжиж явсан

Өөрийн хүсэлтээр ажлаас гарсанТодорхойгүй шалтгаанаар ажлаас гарсан Тогтвортой ажиллахгүй байнаБусад

Ажлын байрны төрлөөр авч үзвэл шинэ ажлын байрны 89.7 хувь, сул ажлын байрны 87.6 хувь нь тус тус хувийн хэвшлийн байгууллагад бий болох хүлээлттэй байна.

43

43

Жил бүрийн судалгааны үр дүнгээр ажиллагчид ажлын байрандаа тогтвор суурьшилтай ажиллахгүй байх нь сул ажлын байр бий болох гол шалтгаан болсон хэвээр байна. Хувь хүний хариуцлага, төлөвшил, харилцаа, хандлагаас үүдсэн шалтгаан 13.7 хувийг эзэлж байна. Харин ажил олгогчдын зүгээс ажилтнаа халах тохиолдол нийт шалтгааны 4.5 буюу хамгийн бага хувийг эзэлж байна.

Барометрийн судалгааны үндсэн үр дүнгийн нэг нь ажил мэргэжлийн эрэлтийн тооцоолол байдаг. Энэхүү мэдээлэл хөдөлмөрийн зах зээлийн тэнцвэрийн талаарх чухал мэдээлэл юм.

2018 оны ажиллах хүчний эрэлтийг ажил мэргэжлийн ангиллын үндсэн бүлгээр авч үзвэл нийт эрэлтийн 22.9 хувийг “Үйлдвэрлэл, барилга, гар урлал, холбогдох ажил, үйлчилгээний ажилтан” буюу VII бүлгийн ажил мэргэжил, 21.9 хувийг “энгийн ажил мэргэжил” буюу IX бүлгийн, 19.8 хувийг “худалдаа, үйлчилгээний ажилтан” буюу V бүлгийн, 16.9 хувийг “мэргэжилтэн“ буюу II бүлгийн ажил мэргэжлийн эрэлт тус тус эзэлж байна.

Хүснэгт 12. Ажиллах хүчний эрэлт, ажил мэргэжлийн ангиллын үндсэн бүлгээр

ISCO код Ажил мэргэжлийн ангилал

Нийт эрэлтэд

эзлэх хувь

1 Менежер 2.3 2 Мэргэжилтэн 16.9 3 Техникч болон туслах/дэд мэргэжилтэн 4.7 4 Контор үйлчилгээний ажилтан 2.0 5 Худалдаа, үйлчилгээний ажилтан 19.8 6 Хөдөө аж ахуй, ой, загас агнуурын ажилтан 1.2

7 Үйлдвэрлэл, барилга, гар урлал, холбогдох ажил, үйлчилгээний ажилтан 22.9

8 Суурин төхөөрөмж, машин механизмын операторч, угсрагч 8.1 9 Энгийн ажил мэргэжил 21.9

Ажил мэргэжлийн ангиллаар харвал доорх 20 ажил мэргэжил хамгийн эрэлттэй байхаар байна. Энэ нь ажиллах хүчний нийт эрэлтийн 55.1 хувийг бүрдүүлнэ.

Нийт ажиллах хүчний эрэлтийн 9.6 хувь нь барилгын туслах ажилтан, 9.1 хувийг засалчин, шаварчин ажил мэргэжлийн эрэлт эзэлж байгаа нь барилгын салбарын ажиллах хүчний эрэлт өндөр байгаатай холбоотой юм. Түүнчлэн хамгаалагч, жолооч, худалдагч, цэвэрлэгч, угаагч үйлчлэгч зэрэг тусгайлсан мэргэжил шаардахгүй энгийн ажил мэргэжил, оёдолчин, тогооч, мужаан, цахилгаанчин зэрэг мэргэжлийн боловсрол, сургалтын байгууллагаар бэлтгэдэг ажил мэргэжлийн эрэлт давамгайлж байна. Харин эрэлттэй ажил мэргэжлийн цөөн хувийг дээд боловсролын тогтолцоогоор бэлтгэдэг мэргэжлийн эрэлт эзэлж байна.

4 4

45

Хүснэгт 14. Эрэлттэй ажил мэргэжлээрх бүртгэлтэй ажилгүй иргэний тоо /хувь/

ISCO код Эрэлттэй ажил мэргэжлийн нэр Нийт бүртгэлтэй ажилгүй иргэдэд

эзлэх хувь

931211 Туслах ажилтан /барилгын/ 1.1 712311 Засалчин, шаварчин 1.6 541411 Хамгаалагч /гэрээт албаны/ 0.2 932912 Туслах ажилтан /үйлдвэрлэл, аж ахуйн/ 0.1 522313 Туслах ажилтан /дэлгүүрийн/ 0.0 524212 Борлуулагч 0.2 524211 Худалдагч 1.6 753311 Оёдолчин /зөөлөн эдлэлийн/ 3.2 911214 Цэвэрлэгч /албан байгууллагын/ 0.5 512011 Тогооч 5.2 832211 Жолооч 6.8 321313 Эм найруулагч 0.1 711511 Мужаан 1.7 241113 Нягтлан бодогч /ерөнхий/ 6.0 214216 Инженер /иргэний барилгын/ 0.4 711213 Өрөгч /төрөл бүрийн гулдмайгаар/ 0.1 214134 Инженер /хийн хоолойн/ 0.0 741111 Цахилгаанчин 1.7 422212 Операторч /телефон холбооны/ 0.005 941211 Угаагч үйлчлэгч 0.1

2018 онд шинээр ажиллах хүч авах байгууллагуудаас шинэ ажилтнаа сургах эсэх талаарх мэдээллийг тодруулсан бөгөөд тэдний 37.1 хувь нь өөрийн хөрөнгөөр шинээр ажилд орж буй ажилтнаа сургана гэж хариулжээ. Энэ төрлийн сургалтад 20.4 мянган шинэ ажиллагчид хамрагдах бөгөөд тэдний 35.9 хувийг бөөний болон жижиглэн худалдааны салбар, 20.2 хувийг барилгын салбарын ажиллагчид бүрдүүлж байна.

44

Хүснэгт 13. Ажиллах хүчний эрэлт, ажил мэргэжлийн ангиллаар /ҮАМАТ-08/

ISCO код Ажил мэргэжлийн нэр

Нийт эрэлтэд

эзлэх хувь

Ажил мэргэжил тус бүрийн эрэлтэд эзлэх хувь

Эмэгтэй Эрэгтэй Хүйс харгалзахгүй

931211 Туслах ажилтан /барилгын/ 9.6 1.6 82.3 16.0 712311 Засалчин, шаварчин 9.1 6.8 51.7 41.4 541411 Хамгаалагч /гэрээт албаны/ 5.3 0.5 94.6 4.9 932912 Туслах ажилтан /үйлдвэрлэл, аж

ахуйн/ 4.1 1.7 53.6 44.8

522313 Туслах ажилтан /дэлгүүрийн/ 2.8 28.2 13.0 58.8 524212 Борлуулагч 2.7 1.3 25.3 73.3 524211 Худалдагч 2.4 100 0.0 0.0 753311 Оёдолчин /зөөлөн эдлэлийн/ 2.4 19.6 0.0 80.4 911214 Цэвэрлэгч /албан байгууллагын/ 2.1 89.3 0.3 10.4 512011 Тогооч 2.1 32.9 9.7 57.4 832211 Жолооч 2.0 0.0 95.4 4.6 321313 Эм найруулагч 1.6 93.5 0.0 6.5 711511 Мужаан 1.6 0.0 93.5 6.5 241113 Нягтлан бодогч /ерөнхий/ 1.3 16.0 0.4 83.6 214216 Инженер /иргэний барилгын/ 1.0 0.3 75.6 24.1 711213 Өрөгч / угсрагч/ 1.0 21.7 51.3 27.0 214134 Инженер /хийн хоолойн/ 1.0 0.0 100.0 0.0 741111 Цахилгаанчин 1.0 0.0 94.5 5.5 422212 Операторч /телефон холбооны/ 1.0 0.0 0.0 100 941211 Угаагч үйлчлэгч 0.9 11.6 19.4 69.0

Нийт эрэлтэд хувь 55.1

Дээрх 20 ажил мэргэжлийн хүрээнд бий болох эрэлтийн 16.7 хувь нь эмэгтэй ажилтан, 50.8 хувь нь эрэгтэй ажилтны хэрэгцээ байгаа бол 32.5 хувь нь хүйс харгалзахгүйгээр буюу хүйсийн шаардлага тавихгүйгээр ажилтан авах эрэлт байна.

Ажил мэргэжил тус бүрийн хувьд эм найруулагч ажил мэргэжлийн эрэлтийн 93.5 хувь, албан байгууллагын цэвэрлэгчийн ажлын байрны 89.3 хувьд нь эмэгтэй ажилтан авахаар байгаа бол жолооч ажлын байрны 95.4 хувь, хамгаалагчийн 94.6 хувь, цахилгаанчин ажлын байрны 94.5 хувьд нь тус тус эрэгтэй ажилтны хэрэгцээ байна. Энэ нь тухайн ажил мэргэжил бүрийн онцлогоос шалтгаалж байгааг харж болно. Хийн хоолойн инженерийн эрэлт 100 хувь эрэгтэй ажилтны хэрэгцээ байгаа бол худалдагчийн ажил мэргэжлээрх эрэлт бүгд эмэгтэй ажилтны хэрэгцээ байхаар байна.

Харин телефон холбооны операторч, нягтлан бодогч, оёдолчин ажил мэргэжлийн хувьд мэргэжлээрх эрэлтийн 80-100 хувь нь хүйс харгалзахгүйгээр ажилтан авах хэрэгцээ байна.

2018 онд эрэлттэй байх ажил мэргэжлийн чиглэлээр бүртгэлтэй ажилгүй иргэний мэдээллийг авч үзлээ. 2017 оны жилийн эцсийн байдлаарх бүртгэлтэй ажилгүй иргэдийн 6.8 хувь нь жолооч, 6.0 хувь нягтлан бодогч, 5.2 хувь нь тогооч, 3.2 хувь нь оёдолчин ажил мэргэжлийн иргэд байна.

45

45

Хүснэгт 14. Эрэлттэй ажил мэргэжлээрх бүртгэлтэй ажилгүй иргэний тоо /хувь/

ISCO код Эрэлттэй ажил мэргэжлийн нэр Нийт бүртгэлтэй ажилгүй иргэдэд

эзлэх хувь

931211 Туслах ажилтан /барилгын/ 1.1 712311 Засалчин, шаварчин 1.6 541411 Хамгаалагч /гэрээт албаны/ 0.2 932912 Туслах ажилтан /үйлдвэрлэл, аж ахуйн/ 0.1 522313 Туслах ажилтан /дэлгүүрийн/ 0.0 524212 Борлуулагч 0.2 524211 Худалдагч 1.6 753311 Оёдолчин /зөөлөн эдлэлийн/ 3.2 911214 Цэвэрлэгч /албан байгууллагын/ 0.5 512011 Тогооч 5.2 832211 Жолооч 6.8 321313 Эм найруулагч 0.1 711511 Мужаан 1.7 241113 Нягтлан бодогч /ерөнхий/ 6.0 214216 Инженер /иргэний барилгын/ 0.4 711213 Өрөгч /төрөл бүрийн гулдмайгаар/ 0.1 214134 Инженер /хийн хоолойн/ 0.0 741111 Цахилгаанчин 1.7 422212 Операторч /телефон холбооны/ 0.005 941211 Угаагч үйлчлэгч 0.1

2018 онд шинээр ажиллах хүч авах байгууллагуудаас шинэ ажилтнаа сургах эсэх талаарх мэдээллийг тодруулсан бөгөөд тэдний 37.1 хувь нь өөрийн хөрөнгөөр шинээр ажилд орж буй ажилтнаа сургана гэж хариулжээ. Энэ төрлийн сургалтад 20.4 мянган шинэ ажиллагчид хамрагдах бөгөөд тэдний 35.9 хувийг бөөний болон жижиглэн худалдааны салбар, 20.2 хувийг барилгын салбарын ажиллагчид бүрдүүлж байна.

46

47

Хүснэгт 15. Ажиллах хүчний хомсдол, бүсээр, ажилтны тоо, хүйсээр, ААНБ-ын тоогоор

Бүс Ажилтан

авч чадаагүй

ААНБ

Ажилтны тоо /мян.хүн/

Эмэгтэй Эрэгтэй Хүйс харгалзахгүй Дүн

Улаанбаатар 50.6 1.1 1.8 3.1 6.0 Баруун бүс 7.7 0.0 0.4 0.3 0.7 Хангай 17.0 0.4 0.7 0.8 1.9 Төв 11.2 0.1 0.5 0.4 1.0 Зүүн 13.5 0.8 0.1 0.3 1.3

Нийт дүн 100 2.5 3.5 4.9 10.9

Өнгөрсөн хугацаанд аж ахуйн нэгж, байгууллагуудад дутагдаж байсан 10.9 мянган ажлын байрны 22.9 хувь буюу 2.5 мянга нь эмэгтэй, 32.1 хувь буюу 3.5 мянга нь эрэгтэй, үлдсэн хувь нь хүйс харгалзахгүй ажлын байр байжээ.

Баруун бүсэд эрэгтэй, зүүн бүсэд эмэгтэй, төвийн бүсэд эрэгтэй буюу хүйс харгалзахгүй ажиллах хүчний эрэлт их байсан бол Улаанбаатар хотын хөдөлмөрийн зах зээлд хомсдолтой байсан нийт ажиллах хүчний 51.8 хувь нь хүйс харгалзахгүй буюу хүйсийн шаардлага тавиагүй ажиллах хүчний эрэлт байсан.

Хомсдолд өртсөн нийт ААНБ-уудын 30.3 хувь нь бөөний болон жижиглэн худалдааны салбарт байгаа нь хамгийн өндөр үзүүлэлт байхаас гадна сүүлийн 3 жилд давтагдсан нь анхаарал татаж байна. Харин усан хангамж, бохир ус, хог, хаягдлын менежмент болон цэвэрлэх үйл ажиллагаа, цахилгаан, хий агааржуулалт, уул уурхай, олборлолтын салбарын ажил олгогчид ажиллах хүчний хомсдолд бага өртсөн байна.

Өнгөрсөн нэг жилийн хугацаанд бөөний болон жижиглэн худалдаа, машин, мотоциклын засвар үйлчилгээний салбарт болон боловсруулах үйлдвэрлэлийн салбар тус бүрт зохих мэргэжилтэй ажиллах хүч олдоогүйн улмаас 2.1 мянган сул ажлын байр байсан нь хамгийн өндөр буюу 39.1 хувийг эзэлж байна.

Барилгын салбарт 1.6 мянга буюу нийт хомсдолын 14.6 хувь, байр, сууц болон хоол хүнсээр үйлчлэх үйл ажиллагааны салбарт 0.9 мянга буюу 8.5 хувь, захиргааны болон дэмжлэг үзүүлэх үйл ажиллагааны салбарт 0.6 мянга буюу 5.1 хувь сул ажлын байр байсан ч зохих мэргэжилтэй ажилтан олдохгүйн улмаас ажиллах хүчний хомсдолтой ажилласан байна. Өөрөөр хэлбэл дээрх салбарын ААНБ-ууд ажлын байрны нөөцөө бүрэн ашиглаж чадаагүй байна.

Харин цахилгаан, хий, уур, агааржуулалтын хангамж, усан хангамж, бохир ус, хог, хаягдлын менежмент болон цэвэрлэх үйл ажиллагааны салбаруудад ажиллах хүчний хомсдол хамгийн бага байдаг нь эдгээр салбарт ажиллах хүчний эрэлт бага гардаг, нөгөө талаас эдгээр салбарын мэргэжлүүд нь салбар хооронд шилжих боломж хязгаарлагдмал байдагтай холбон тайлбарлаж болох юм.

46

Барометрийн судалгааны зорилтын нэг нь судалгаа явагдсан нэг жилийн хугацааны хөдөлмөрийн зах зээл дэх ажиллах хүчний хомсдолыг илрүүлэх явдал бөгөөд эдийн засгийн салбар ба бүсүүдэд хэрхэн тархаж буйг тодорхойлдог.

Энэ удаагийн судалгаанд хамрагдсан аж ахуйн нэгжийн 17.4 хувь нь 2017 онд зохих мэргэжилтэй ажилтан олдоогүйн улмаас шинээр ажилтан авч чадаагүй буюу ажиллах хүчний хомсдолд орсон байна. Энэ нь өмнөх оны үр дүнгээс 5.9 пунктээр өссөн үзүүлэлттэй байна.

Ажиллах хүчний хомсдолыг эх олонлогт тархааж үзвэл жилийн хугацаанд 10.9 мянган ажиллах хүчний хомсдол үүссэн байна.

Зураг 20. Зохих мэргэжилтэй ажилтан олдоогүйгээс ажилтан авч чадаагүй байдал, бүс нутгаар /хувь/

Ажиллах хүчний хомсдолтой байсан ААНБ-ыг байршлаар харвал Улаанбаатар

хотын ажил олгогчдын 11.3 хувь нь ажиллах хүчний хомсдолд өртсөн нь өмнөх оны судалгааны дүнгээс 1.3 пуктээр өссөн үзүүлэлттэй байна. Үүний хүрээнд 6.0 мянган ажлын байр сул байсан нь нийт хомсдолтой ажиллах хүчний 54.7 хувийг эзэлж байна. Зүүн бүсийн ажил олгогчдын 20.8 хувь, хангайн бүсийн ажил олгогчдын 19.4 хувь, төвийн бүсийн ажил олгогчдын 16.2 хувь нь ажиллах хүчний хомсдолд өртсөн бол баруун бүсийн ажил олгогчдын 7.6 хувь нь энэ бэрхшээлд өртжээ.

Өнгөрсөн жилийн хугацаанд улсын хэмжээнд нийт хомсдолтой ажиллах хүчний 45.3 хувь буюу 4.9 мянган ажиллах хүчний хомсдол орон нутгийн хэмжээнд байсан байна. Төвийн бүсэд нийт хомсдолын 9.3 хувь буюу 1.0 мянга, баруун бүсэд 6.6 хувь буюу 0.7 мянган ажиллах хүчний хомсдол байсан нь өмнөх оны судалгааны дүнгээс буурсан үзүүлэлт юм. Харин хангайн бүсэд 1.9 мянга, зүүн бүсэд 1.3 мянган ажиллах хүчний хомсдол байгаа нь өмнөх жилээс өссөн үзүүлэлт болно. Уг хоёр бүсийн хомсдол нийт ажиллах хүчний хомсдолд 29.4 хувийг, орон нутгийн ажиллах хүчний 64.9 хувийг эзэлж байна.

92.480.6 83.8 79.2 88.7

7.619.4 16.2 20.8 11.3

БАРУУН ХАНГАЙ ТӨВ ЗҮҮН УЛААНБААТАР

Авч чадсан Авч чадаагүй

3.3 АЖИЛЛАХ ХҮЧНИЙ ХОМСДОЛ

47

47

Хүснэгт 15. Ажиллах хүчний хомсдол, бүсээр, ажилтны тоо, хүйсээр, ААНБ-ын тоогоор

Бүс Ажилтан

авч чадаагүй

ААНБ

Ажилтны тоо /мян.хүн/

Эмэгтэй Эрэгтэй Хүйс харгалзахгүй Дүн

Улаанбаатар 50.6 1.1 1.8 3.1 6.0 Баруун бүс 7.7 0.0 0.4 0.3 0.7 Хангай 17.0 0.4 0.7 0.8 1.9 Төв 11.2 0.1 0.5 0.4 1.0 Зүүн 13.5 0.8 0.1 0.3 1.3

Нийт дүн 100 2.5 3.5 4.9 10.9

Өнгөрсөн хугацаанд аж ахуйн нэгж, байгууллагуудад дутагдаж байсан 10.9 мянган ажлын байрны 22.9 хувь буюу 2.5 мянга нь эмэгтэй, 32.1 хувь буюу 3.5 мянга нь эрэгтэй, үлдсэн хувь нь хүйс харгалзахгүй ажлын байр байжээ.

Баруун бүсэд эрэгтэй, зүүн бүсэд эмэгтэй, төвийн бүсэд эрэгтэй буюу хүйс харгалзахгүй ажиллах хүчний эрэлт их байсан бол Улаанбаатар хотын хөдөлмөрийн зах зээлд хомсдолтой байсан нийт ажиллах хүчний 51.8 хувь нь хүйс харгалзахгүй буюу хүйсийн шаардлага тавиагүй ажиллах хүчний эрэлт байсан.

Хомсдолд өртсөн нийт ААНБ-уудын 30.3 хувь нь бөөний болон жижиглэн худалдааны салбарт байгаа нь хамгийн өндөр үзүүлэлт байхаас гадна сүүлийн 3 жилд давтагдсан нь анхаарал татаж байна. Харин усан хангамж, бохир ус, хог, хаягдлын менежмент болон цэвэрлэх үйл ажиллагаа, цахилгаан, хий агааржуулалт, уул уурхай, олборлолтын салбарын ажил олгогчид ажиллах хүчний хомсдолд бага өртсөн байна.

Өнгөрсөн нэг жилийн хугацаанд бөөний болон жижиглэн худалдаа, машин, мотоциклын засвар үйлчилгээний салбарт болон боловсруулах үйлдвэрлэлийн салбар тус бүрт зохих мэргэжилтэй ажиллах хүч олдоогүйн улмаас 2.1 мянган сул ажлын байр байсан нь хамгийн өндөр буюу 39.1 хувийг эзэлж байна.

Барилгын салбарт 1.6 мянга буюу нийт хомсдолын 14.6 хувь, байр, сууц болон хоол хүнсээр үйлчлэх үйл ажиллагааны салбарт 0.9 мянга буюу 8.5 хувь, захиргааны болон дэмжлэг үзүүлэх үйл ажиллагааны салбарт 0.6 мянга буюу 5.1 хувь сул ажлын байр байсан ч зохих мэргэжилтэй ажилтан олдохгүйн улмаас ажиллах хүчний хомсдолтой ажилласан байна. Өөрөөр хэлбэл дээрх салбарын ААНБ-ууд ажлын байрны нөөцөө бүрэн ашиглаж чадаагүй байна.

Харин цахилгаан, хий, уур, агааржуулалтын хангамж, усан хангамж, бохир ус, хог, хаягдлын менежмент болон цэвэрлэх үйл ажиллагааны салбаруудад ажиллах хүчний хомсдол хамгийн бага байдаг нь эдгээр салбарт ажиллах хүчний эрэлт бага гардаг, нөгөө талаас эдгээр салбарын мэргэжлүүд нь салбар хооронд шилжих боломж хязгаарлагдмал байдагтай холбон тайлбарлаж болох юм.

48

49

урлаг, үзвэр, тоглоом наадам салбарын 72.5 хувь хүйс харгалзахгүй ажлын байрны хэрэгцээ байжээ.

Зураг 21. Ажиллах хүчний хомсдол, байгууллагын өмчийн хэлбэрээр /мян/

Өнгөрсөн жилийн хугацаанд хувийн өмчийн ААНБ-д ажиллах хүчний хомсдолд хамгийн их өртсөн бөгөөд нийт хомсдолтой ажиллах хүчний 88.3 хувь болох 9.6 мянган ажилтан авч ажиллуулж чадаагүй байна. Үүний 44.2 хувь нь хүйс харгалзахгүй ажлын байрны хэрэгцээ байсан бол хувийн /хамтарсан/ өмчийн болон гадаадын хөрөнгө оруулалттай ААНБ-д үүссэн хомсдолын 60-70 хувь нь эрэгтэй ажилтны хэрэгцээ байжээ.

Ажиллах хүчний хомсдолыг ажил мэргэжлийн үндсэн бүлгээр авч үзвэл “мэргэжилтэн” буюу II бүлгийн ажил мэргэжлийн хомсдол хамгийн өндөр буюу 28.4 хувийг эзэлж байна. “Үйлдвэрлэл, барилга, гар урлал, холбогдох ажил, үйлчилгээний ажилтан” буюу VII бүлэг, “Худалдаа, үйлчилгээний ажилтан” буюу V бүлгийн ажил мэргэжлийн хомсдол 45.9 хувийг бүрдүүлж байна.

Хүснэгт 17. Ажиллах хүчний хомсдол, ажил мэргэжлийн ангиллын үндсэн бүлгээр

ISCO код Ажил мэргэжлийн ангилал

Нийт хомсдолд

эзлэх хувь

1 Менежер 2.9 2 Мэргэжилтэн 28.4

3 Техникч болон туслах/дэд мэргэжилтэн 2.8

4 Контор үйлчилгээний ажилтан 2.1

5 Худалдаа, үйлчилгээний ажилтан 20.8

6 Хөдөө аж ахуй, ой, загас агнуурын ажилтан 1.1

7 Үйлдвэрлэл, барилга, гар урлал, холбогдох ажил, үйлчилгээний ажилтан 25.1

8 Суурин төхөөрөмж, машин механизмын операторч, угсрагч 12.8

9 Энгийн ажил мэргэжил 4.0

Ажиллах хүчний хомсдолыг ажил мэргэжлээр авч үзвэл худалдагч, хамгаалагч, жолооч гэх мэт энгийн ажил мэргэжлийн, мөн оёдолчин, зөөгч, мужаан, тогооч, үсчин, барилгын өргөн мэргэжлүүд зэрэг мэргэжлийн боловсролын сургалтаар бэлтгэдэг

48

Хүснэгт 16. Ажиллах хүчний хомсдол, эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбараар

Эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбар

Ажиллах хүчний

дутагдал

Үүнээс

Эмэгтэй Эрэгтэй Хүйс харгалзахгүй

Тоо Хувь тоо хувь тоо хувь тоо хувь

Хөдөө аж ахуй, ойн аж ахуй, загас барилт, ан агнуур 498 4.6 17 3.4 324 65.1 157 31.5

Уул уурхай, олборлолт 189 1.7 5 2.8 166 87.7 18 9.5

Боловсруулах үйлдвэрлэл 2120 19.5 183 8.7 865 40.8 1072 50.6 Цахилгаан, хий, уур, агааржуулалтын хангамж 27 0.2 4 14.5 18 67.5 5 18.0

Усан хангамж; бохир ус, хог, хаягдлын менежмент болон цэвэрлэх үйл ажиллагаа

32 0.3 8 23.9 15 46.1 10 30.0

Барилга 1594 14.6 78 4.9 781 49.0 735 46.1

Бөөний болон жижиглэн худалдаа; машин, мотоциклийн засвар үйлчилгээ

2132 19.6 1502 70.4 133 6.2 498 23.3

Тээвэр ба агуулахын үйл ажиллагаа 313 2.9 19 6.0 241 76.9 54 17.1

Зочид буудал, байр, сууц болон нийтийн хоолны үйлчилгээ 925 8.5 229 24.8 68 7.4 627 67.8

Мэдээлэл, холбоо 472 4.3 63 13.4 66 14.0 342 72.6

Санхүүгийн болон даатгалын үйл ажиллагаа 120 1.1 18 14.7 29 23.8 74 61.6

Үл хөдлөх хөрөнгийн үйл ажиллагаа 218 2.0 73 33.5 84 38.6 61 27.9

Мэргэжлийн, шинжлэх ухаан болон техникийн үйл ажиллагаа 500 4.6 7 1.3 180 35.9 314 62.8

Удирдлагын болон дэмжлэг үзүүлэх үйл ажиллагаа 551 5.1 36 6.5 317 57.5 198 36.0

Боловсрол 336 3.1 100 29.8 48 14.4 187 55.8 Хүний эрүүл мэнд ба нийгмийн үйл ажиллагаа 351 3.2 100 28.6 41 11.8 210 59.7

Урлаг, үзвэр, тоглоом наадам 161 1.5 16 10.0 28 17.5 117 72.5 Үйлчилгээний бусад үйл ажиллагаа 347 3.2 59 17.1 96 27.7 191 55.1

Нийт 10887 100.0 2517 23.1 3500 32.2 4869 44.7

Нийт хомсдолтой байсан ажиллах хүчний 23.1 хувь нь эмэгтэй, 32.2 хувь нь эрэгтэй ажилтны хэрэгцээ байсан бол 44.7 хувь нь хүйс харгалзахгүй ажиллах хүчний хэрэгцээ байжээ. Уул уурхайн салбарын ажиллах хүчний хомсдолын 87.7 хувь, цахилгаан, хий, уур, агааржуулалтын хангамжийн салбарын ажиллах хүчний хомсдолын 67.5 хувь, тээвэр ба агуулахын үйл ажиллагааны салбарын ажиллах хүчний хомсдолын 76.9 хувь нь тус тус эрэгтэй, бөөний болон жижиглэн худалдаа; машин, мотоциклийн засвар үйлчилгээний салбарын хомсдолын 70.4 хувь нь эмэгтэй ажилтны хэрэгцээ байжээ. Харин мэдээлэл, холбооны салбарын ажиллах хүчний хомсдолын 72.6 хувь,

49

49

урлаг, үзвэр, тоглоом наадам салбарын 72.5 хувь хүйс харгалзахгүй ажлын байрны хэрэгцээ байжээ.

Зураг 21. Ажиллах хүчний хомсдол, байгууллагын өмчийн хэлбэрээр /мян/

Өнгөрсөн жилийн хугацаанд хувийн өмчийн ААНБ-д ажиллах хүчний хомсдолд хамгийн их өртсөн бөгөөд нийт хомсдолтой ажиллах хүчний 88.3 хувь болох 9.6 мянган ажилтан авч ажиллуулж чадаагүй байна. Үүний 44.2 хувь нь хүйс харгалзахгүй ажлын байрны хэрэгцээ байсан бол хувийн /хамтарсан/ өмчийн болон гадаадын хөрөнгө оруулалттай ААНБ-д үүссэн хомсдолын 60-70 хувь нь эрэгтэй ажилтны хэрэгцээ байжээ.

Ажиллах хүчний хомсдолыг ажил мэргэжлийн үндсэн бүлгээр авч үзвэл “мэргэжилтэн” буюу II бүлгийн ажил мэргэжлийн хомсдол хамгийн өндөр буюу 28.4 хувийг эзэлж байна. “Үйлдвэрлэл, барилга, гар урлал, холбогдох ажил, үйлчилгээний ажилтан” буюу VII бүлэг, “Худалдаа, үйлчилгээний ажилтан” буюу V бүлгийн ажил мэргэжлийн хомсдол 45.9 хувийг бүрдүүлж байна.

Хүснэгт 17. Ажиллах хүчний хомсдол, ажил мэргэжлийн ангиллын үндсэн бүлгээр

ISCO код Ажил мэргэжлийн ангилал

Нийт хомсдолд

эзлэх хувь

1 Менежер 2.9 2 Мэргэжилтэн 28.4

3 Техникч болон туслах/дэд мэргэжилтэн 2.8

4 Контор үйлчилгээний ажилтан 2.1

5 Худалдаа, үйлчилгээний ажилтан 20.8

6 Хөдөө аж ахуй, ой, загас агнуурын ажилтан 1.1

7 Үйлдвэрлэл, барилга, гар урлал, холбогдох ажил, үйлчилгээний ажилтан 25.1

8 Суурин төхөөрөмж, машин механизмын операторч, угсрагч 12.8

9 Энгийн ажил мэргэжил 4.0

Ажиллах хүчний хомсдолыг ажил мэргэжлээр авч үзвэл худалдагч, хамгаалагч, жолооч гэх мэт энгийн ажил мэргэжлийн, мөн оёдолчин, зөөгч, мужаан, тогооч, үсчин, барилгын өргөн мэргэжлүүд зэрэг мэргэжлийн боловсролын сургалтаар бэлтгэдэг

50

51

Судалгаагаар ажиллах хүчний эрэлт, хомсдолыг тодорхойлохын зэрэгцээ аж ахуйн нэгж, байгууллагын шинээр ажилтан авахад хэрэглэдэг мэдээллийн эх сурвалж, шинэ ажилтан ажиллуулахад тулгардаг хүндрэл бэрхшээл, ирэх онд ажлын байрны цомхтгол хийх эсэхийг тодруулан, судалдаг.

Судалгааны дүнгээр сонин, телевизийн зар, интернет, цахим мэдээллээр ажилтнаа сонгон шалгаруулж хүний нөөцөө бүрдүүлдэг аж ахуйн нэгж, байгууллагууд (38.0 хувь) зонхилж байна. Түүнчлэн ажил хайгч иргэд өөрөө ажил олгогчид хандан ажилд орох нь хөдөлмөрийн зах зээлд элбэг байдаг ба энэ удаагийн судалгаагаар 21.0 хувийг эзэлж байна. Мөн 23.0 хувь нь бусдын аман мэдээллээр ажилтнаа сонгон авдаг гэж хариулжээ. Харин хөдөлмөр зуучлалын төрийн үйлчилгээ буюу хөдөлмөр, халамжийн хэлтсүүдийн мэдээллийг ашиглах нь хамгийн бага буюу 2.0 хувь нь энэ эх сурвалжийг нэрлэжээ.

ААНБ-ын байршлаас шалтгаалан ажилтан авахад ашиглах мэдээллийн эх сурвалж ялгаатай байна. Орон нутгийн ажил олгогчид сонин, телевизийн зар, бусдын аман мэдээллийг голлон ашигладаг бол Улаанбаатар хотод сонин, телевизийн зар, интернетийг түлхүү ашигладаг байна.

Зураг 22. Шинэ ажилтан авахад ашигласан мэдээллийн эх сурвалж /хувь/

ААНБ-ын бага нэрлэсэн эх сурвалж нь зуучлалын байгууллагууд буюу хөдөлмөрийн хувийн биржүүд байна. Энэ нь байршлын хувьд түгээмэл биш зөвхөн Улаанбаатар хотод мөн цөөн тооны томоохон ААНБ-ууд хөдөлмөр зуучлалын хувийн байгууллагуудтай байнгын хамтын ажиллагаатай байж тэдгээрийн тусламжтай хүний нөөцийн асуудлаа шийдвэрлэдэг байна.

Судалгаанд оролцогч ажил олгогчдоос хөдөлмөрийн харилцаанд оролцох явцад тохиолддог бэрхшээлийн талаар тодруулсан бөгөөд энэ тухай авч үзье.

Хөдөлмөрийн зах зээлд оролцогчдын хувьд ажил олгогчдод ажилтан авч ажиллуулах, хүний нөөцийн асуудлаа шийдвэрлэхэд тулгардаг хүндрэл бэрхшээл байсаар л байна.

22.9

22.8

21.4

15.1

9.1

6.6

1.9Сонин, ТВ зараар

Бусдын аман мэдээллээр

Өөрсдөө ханддаг

Интернэт

Хувийн хөдөлмөрийн бирж

Бусад

Харьяа аймаг дүүргийн хөдөлмөр, халамжийн хэлтэс

3.4 АЖИЛ ОЛГОГЧДОД ТУЛГАРДАГ ХҮНДРЭЛ БЭРХШЭЭЛ, АШИГЛАДАГ МЭДЭЭЛЛИЙН ЭХ СУРВАЛЖ

50

ажиллах хүчний хомсдол өндөр байжээ. Мөн хүнсний технологич, барилгын инженер мэргэжлийн ажиллах хүчний хомсдол ч байсан байна.

Хүснэгт 18. Ажиллах хүчний хомсдол, ажил мэргэжлээр /хувь/

Д/д ISCO код

Ажил мэргэжлийн

нэр

Хомсдол /хувь /

Д/д ISCO код

Ажил мэргэжлийн

нэр

Хомсдол /хувь /

1 524212 Худалдагч 6.7 11 541411 Хамгаалагч 1.4 2 711511 Мужаан 4.9 12 514111 Үсчин 1.3 3 512011 Тогооч 4.8 13 214524 Хүнсний

технологич 1.2

4 832211 Жолооны багш 3.3 14 711411 Арматурчин 1.2 5 234213 Цэцэрлэгийн

багш 3.3 15 815911 Кеттель машин баригч 1.1

6 226213 Эм найруулагч 3.3 16 513111 Зөөгч 1.1 7 751136 Нядлагч 2.6 17 723323 Хөдөө аж ахуйн

механикжуулагч 1.0

8 712311 Засалчин шаварчин 2.1 18 911214 Сувилагч 0.9

9 811131

Тоног төхөөрөмжийн засварчин

1.6 19 214216 Үйлчлэгч 0.9

10 753311 Оёдолчин 1.5 20 222111 Барилгын инженер 0.8

Нийт хомсдолд эзлэх хувь 44.6

Хөдөлмөр, халамжийн үйлчилгээний хэлтсүүд, хувийн хөдөлмөрийн биржийн хөдөлмөрийн зах зээлийн мэдээллийн санд бүртгүүлсэн ажлын байрны захиалгын мэдээллийн сангаас харахад ч дээрх ерөнхий дүр зураг харагдаж байна. Тодруулбал тус санд 2017 онд 60.0 гаруй мянган ажлын байр нээлттэй зарлагдаж, бүртгүүлсэн бөгөөд нийт ажлын байрны захиалгын 4.8 хувь нь оёдолчин, 3.7 хувь нь барилгын туслах ажилтан, 2.9 хувь нь жолооч, 2.7 хувь нь тогооч, 1.3 хувь нь зөөгч гэсэн ажил мэргэжлийн ажиллах хүчний захиалга эзэлж байжээ.

51

51

Судалгаагаар ажиллах хүчний эрэлт, хомсдолыг тодорхойлохын зэрэгцээ аж ахуйн нэгж, байгууллагын шинээр ажилтан авахад хэрэглэдэг мэдээллийн эх сурвалж, шинэ ажилтан ажиллуулахад тулгардаг хүндрэл бэрхшээл, ирэх онд ажлын байрны цомхтгол хийх эсэхийг тодруулан, судалдаг.

Судалгааны дүнгээр сонин, телевизийн зар, интернет, цахим мэдээллээр ажилтнаа сонгон шалгаруулж хүний нөөцөө бүрдүүлдэг аж ахуйн нэгж, байгууллагууд (38.0 хувь) зонхилж байна. Түүнчлэн ажил хайгч иргэд өөрөө ажил олгогчид хандан ажилд орох нь хөдөлмөрийн зах зээлд элбэг байдаг ба энэ удаагийн судалгаагаар 21.0 хувийг эзэлж байна. Мөн 23.0 хувь нь бусдын аман мэдээллээр ажилтнаа сонгон авдаг гэж хариулжээ. Харин хөдөлмөр зуучлалын төрийн үйлчилгээ буюу хөдөлмөр, халамжийн хэлтсүүдийн мэдээллийг ашиглах нь хамгийн бага буюу 2.0 хувь нь энэ эх сурвалжийг нэрлэжээ.

ААНБ-ын байршлаас шалтгаалан ажилтан авахад ашиглах мэдээллийн эх сурвалж ялгаатай байна. Орон нутгийн ажил олгогчид сонин, телевизийн зар, бусдын аман мэдээллийг голлон ашигладаг бол Улаанбаатар хотод сонин, телевизийн зар, интернетийг түлхүү ашигладаг байна.

Зураг 22. Шинэ ажилтан авахад ашигласан мэдээллийн эх сурвалж /хувь/

ААНБ-ын бага нэрлэсэн эх сурвалж нь зуучлалын байгууллагууд буюу хөдөлмөрийн хувийн биржүүд байна. Энэ нь байршлын хувьд түгээмэл биш зөвхөн Улаанбаатар хотод мөн цөөн тооны томоохон ААНБ-ууд хөдөлмөр зуучлалын хувийн байгууллагуудтай байнгын хамтын ажиллагаатай байж тэдгээрийн тусламжтай хүний нөөцийн асуудлаа шийдвэрлэдэг байна.

Судалгаанд оролцогч ажил олгогчдоос хөдөлмөрийн харилцаанд оролцох явцад тохиолддог бэрхшээлийн талаар тодруулсан бөгөөд энэ тухай авч үзье.

Хөдөлмөрийн зах зээлд оролцогчдын хувьд ажил олгогчдод ажилтан авч ажиллуулах, хүний нөөцийн асуудлаа шийдвэрлэхэд тулгардаг хүндрэл бэрхшээл байсаар л байна.

22.9

22.8

21.4

15.1

9.1

6.6

1.9Сонин, ТВ зараар

Бусдын аман мэдээллээр

Өөрсдөө ханддаг

Интернэт

Хувийн хөдөлмөрийн бирж

Бусад

Харьяа аймаг дүүргийн хөдөлмөр, халамжийн хэлтэс

3.4 АЖИЛ ОЛГОГЧДОД ТУЛГАРДАГ ХҮНДРЭЛ БЭРХШЭЭЛ, АШИГЛАДАГ МЭДЭЭЛЛИЙН ЭХ СУРВАЛЖ

52

53

Хөдөлмөрийн зэх зээлийн эрэлтийн барометрийн судалгааг бид 8 жил дараалан гүйцэтгэж байгаа бөгөөд судалгааны гол үр дүнг харьцуулан авч үзье.

Манай улсын идэвхтэй үйл ажиллагаа явуулж буй ААНБ-ын 90 орчим хувь нь 20-оос доош ажилтантай ажил олгогчид байдаг. Тиймээс жил бүрийн судалгаанд энэ бүлгийн ажил олгогчдын эзлэх хувь хамгийн өндөр байдаг бөгөөд энэ жилийн судалгааны хувьд ч ажил олгогчдын 28.9 хувийг эзэлж байна. Мөн 150-ээс дээш ажиллагчидтай бүх ажил олгогчдийг бүрэн хамруулахын зорьдог.

Дотоодын хөдөлмөрийн зах зээлд улирлаас шалтгаалсан нөлөөлөл ажиглагддаг бөгөөд энэ нөлөө судалгааны үр дүнгээр тооцоологдсон ажиллах хүчний эрэлтэд ч ажиглагддаг. Тухайлбал, нэг жилийн ажиллах хүчний эрэлтийн 3 ажлын байр тутмын 2 нь оны эхний хагас жилд бий болох хандлагатай байдгийг жил бүрийн судалгааны үр дүнгээс харж болно.

Улсын хэмжээнд ажиллах хүчний эрэлт 2012-2015 онд 75.4-өөс 80.1 мянгад хэлбэлзэж байсан бол өнгөрсөн онд хамгийн ихээр буураад байсан байна. Гэхдээ 2018 онд 74.6 мянга болж өслөө.

Зураг 24. Ажиллах хүчний эрэлт, оноор /мян.хүн/

Жил бүрийн улс орны нийгэм, эдийн засгийн нөхцөл байдлаас шалтгаалан судалгааны үр дүн эерэг ба сөрөг өөрчлөлттэй байгаа хэдий ч цаашдаа хөдөлмөрийн зах зээлийн багтаамж тэлж, урт хугацаанд хөдөлмөр эрхлэлтийг нэмэгдүүлэх боломж байгаа нь олон жилийн судалгааны үр дүнгээс харагдаж байна.

65.1 57.678.8 75.4 77.5 80.1

70.7 74.6

2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

3.5 ӨМНӨХ СУДАЛГААНЫ ҮР ДҮНГИЙН ХАРЬЦУУЛАЛТ

52

Энэ удаагийн судалгааны дүнгээр хамгийн түгээмэл тохиолддог бэрхшээлд ажил горилогчийн боловсролын түвшин хангалтгүй, мөн ажлын туршлагагүй байгааг дурдсан бөгөөд энэ нь өмнөх жилийн судалгааны дүнгээр ч ажил олгогчдод түгээмэл тохиолддог бэрхшээлээр нэрлэгдэж байжээ.

Ажил олгогчдын нэрлэсэн хүндрэлийн 25.6 хувийг тухайн ажил хайгчийн боловсролын түвшин ажлын байрны шаардлагад нийцэхгүй байх, 15.6 хувийг ажлын туршлагагүй гэсэн бэрхшээлүүд эзэлж байгаа бол 14.3 хувийг ажил горилогч иргэд ажлын байрны нөхцөл, цалин хөлс голдог, 14.2 хувийг тогтвортой ажиллах хүсэлгүй байх, 10.4 хувийг ажлын ачаалал даах чадваргүй байдал гэсэн бэрхшээл бүрдүүлж байна. Үүнээс гадна хувь хүний ажлын хариуцлага, хандлагатай холбоотой бусад шалтгаан 7.2 хувийг эзэлж байна.

Шинээр ажилтан авахад тулгарч буй гол бэрхшээл нь дээр дурдсанчлан ажил горилогчийн боловсрол мэдлэг, ажлын туршлага байгаа хэдий ч хувь хүний төлөвшил, харилцаа хандлага, тогтвор суурьшил, хариуцлагатай холбоотой асуудлууд байсаар байна. Эдгээр хүндрэл бэрхшээл жил бүрийн судалгаагаар удаа дараа нэрлэгдсээр байгааг анхаарах хэрэгтэй юм.

Зураг 23. Ажил олгогчийн бэрхшээл: шинээр ажилтан авахад болон ажиллуулахад тулгардаг нийтлэг бэрхшээл /хувь/

Харин ажил горилогчийн нас болон гадаад төрх, бие бялдрын хөгжилтэй холбоотой асуудал хамгийн бага хувийг эзэлж байгаа бөгөөд үүнээс үзэхэд ажил олгогчид эдгээр үзүүлэлтийг хүндрэл бэрхшээл гэж үзэхгүй байгааг харж болно.

Судалгаанд хамрагдсан ААНБ-ын 98.3 хувь нь 2018 онд ажиллагчдаа цомхотгох төлөвлөгөө байхгүй гэсэн бол үлдсэн 1.7 хувь нь ажилтнаа цомхотгох, цөөлөх төлөвлөгөөтэй байгаагаа илэрхийлжээ. Ажиллагчдаа цомхтгох болсон шалтгаанаар харвал 24.2 хувийг хөрөнгө санхүүгийн хүндрэл, 14.9 хувийг үйл ажиллагаа зогсонги байдал орсон гэсэн шалтгаан зохилж байгаа бол 18.8 хувийг ажилтан талаас буюу хувь хүн, иргэний зүгээс гарсан шалтгаан болох ажлын байрны шаардлагад нийцэхгүй байгаа гэсэн шалтгаан эзэлж байна.

0.2%0.6%0.8%

1.6%1.7%1.8%2.7%

3.4%7.2%

10.4%14.2%14.3%

15.6%25.6%

Гадаад төрх, бие бялдрын хөгжил

Нас гологддог

Хүйсийн шаардлага

Тусгай зөвшөөрөл эрхтэй байх

Хүндрэл бэрхшээл учирдаггүй

Ар гэрийн асуудал

Гадаад хэлний мэдлэг

Орон нутагт ажиллах сонирхолгүй …

Бусад

Ажлын ачаалал даах чадваргүй байдал

Тогтвортой ажиллах хүсэлгүй байх

Ажлын байрны нөхцөл, цалин голдог

Ажлын туршлагагүй

Боловсролын түвшин ажлын байрны …

53

53

Хөдөлмөрийн зэх зээлийн эрэлтийн барометрийн судалгааг бид 8 жил дараалан гүйцэтгэж байгаа бөгөөд судалгааны гол үр дүнг харьцуулан авч үзье.

Манай улсын идэвхтэй үйл ажиллагаа явуулж буй ААНБ-ын 90 орчим хувь нь 20-оос доош ажилтантай ажил олгогчид байдаг. Тиймээс жил бүрийн судалгаанд энэ бүлгийн ажил олгогчдын эзлэх хувь хамгийн өндөр байдаг бөгөөд энэ жилийн судалгааны хувьд ч ажил олгогчдын 28.9 хувийг эзэлж байна. Мөн 150-ээс дээш ажиллагчидтай бүх ажил олгогчдийг бүрэн хамруулахын зорьдог.

Дотоодын хөдөлмөрийн зах зээлд улирлаас шалтгаалсан нөлөөлөл ажиглагддаг бөгөөд энэ нөлөө судалгааны үр дүнгээр тооцоологдсон ажиллах хүчний эрэлтэд ч ажиглагддаг. Тухайлбал, нэг жилийн ажиллах хүчний эрэлтийн 3 ажлын байр тутмын 2 нь оны эхний хагас жилд бий болох хандлагатай байдгийг жил бүрийн судалгааны үр дүнгээс харж болно.

Улсын хэмжээнд ажиллах хүчний эрэлт 2012-2015 онд 75.4-өөс 80.1 мянгад хэлбэлзэж байсан бол өнгөрсөн онд хамгийн ихээр буураад байсан байна. Гэхдээ 2018 онд 74.6 мянга болж өслөө.

Зураг 24. Ажиллах хүчний эрэлт, оноор /мян.хүн/

Жил бүрийн улс орны нийгэм, эдийн засгийн нөхцөл байдлаас шалтгаалан судалгааны үр дүн эерэг ба сөрөг өөрчлөлттэй байгаа хэдий ч цаашдаа хөдөлмөрийн зах зээлийн багтаамж тэлж, урт хугацаанд хөдөлмөр эрхлэлтийг нэмэгдүүлэх боломж байгаа нь олон жилийн судалгааны үр дүнгээс харагдаж байна.

65.1 57.678.8 75.4 77.5 80.1

70.7 74.6

2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

3.5 ӨМНӨХ СУДАЛГААНЫ ҮР ДҮНГИЙН ХАРЬЦУУЛАЛТ

54

55

Зураг 26. Ажиллах хүчний эрэлт, бүс нутгаар /мян. хүн/

Улсын хэмжээнд Улаанбаатар болон төвийн бүсэд ажиллах хүчний эрэлт их, ихэнх хувийг бүрдүүлдэг бөгөөд сүүлийн 3 жилийн судалгааны дүнгээр Улаанбаатар хотын хөдөлмөрийн зах зээлийн багтаамж агшиж байсан бол энэ удаагийн үр дүнгээр тэлэх дүр зураг харагдаж байна. Эсрэгээрээ төвийн бүсийн хөдөлмөрийн зах зээл өсөх чиг хандлагатай байсан ч энэ жилийн судалгаагаар буурах төлөвтэй байна.

Хангай болон баруун бүсийн хөдөлмөрийн зах зээлийн багтаамж 3 жил дараалан буурсан дүр зурагтай гарчээ.

Жил бүрийн ажиллах хүчний эрэлтэд улирлын нөлөө байсаар байна. Сүүлийн 6 жилийн дунджаар ажиллах хүчний эрэлтийн 65-аас дээш хувь нь тухайн оны эхний 6 сард бий болохоор харагдаж байна.

Зураг 27. Ажиллах хүчний эрэлт, хугацаагаар /мян.хүн/

2014 оны ажиллах хүчний эрэлтийн 80.1 хувь, 2016 оны нийт эрэлтийн 79.2 хувь

нь оны эхний хагаст бий болохоор байжээ.

Төвийн бүс Баруун бүс Зүүн бүс Хангайн бүс Улаанбаатар 2014 6.1 3.2 1.6 8.6 58.02015 10.5 9.2 2.8 11.8 45.82016 12.4 4.2 3.8 6.0 44.32017 8.7 3.9 3.6 5.8 52.6

2014 2015 2016 2017

38.660.4

50.963.4 49.7 57.0

19.215.0

26.616.7 20.9 17.6

2013 2014 2015 2016 2017 2018

Оны эхний хагаст Сүүлийн хагаст

54

Зураг 25. Ажиллах хүчний эрэлт, салбараар /мян.хүн/

Эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбарын ангиллаар бөөний болон жижиглэн

худалдаа, машин, мотоциклийн засвар үйлчилгээ болон барилгын салбарт эрэлтийн хэмжээ өмнөх оныхоос өсөж, олон жилийн дундажтай ойртсон байна.

Хөдөө аж ахуйн салбарын ажиллах хүчний эрэлт сүүлийн 3 жилийн турш буурахаар гарсан бол боловсруулах үйлдвэрлэлийн салбар жил бүр өсөх дүр зурагтай байсан ч энэ жилийн хувьд буурах үр дүн гарсан. Харин бөөний болон жижиглэн худалдааны салбарын нөхцөл байдал нэлээд тогтворгүй байгаа бөгөөд 2016 он хүртэл өсөх хандлагатай байсан хэдий ч 2017 оны хувьд буурч, энэ удаагийн судалгааны дүнгээр өмнөх оноос өсөх төлөв гарчээ.

Хөдөө аж ахуй, ойн аж ахуй, загас барилт,

ан агнуур

Уул уурхай, олборлолт

Боловсруулах үйлдвэрлэл Барилга

Бөөний болон жижиглэн худалдаа;

машин, мотоциклийн

засвар үйлчилгээ

Зочид буудал, байр, сууц

болон нийтийн хоолны

үйлчилгээ

2012 он 12.9 3.1 10.9 14.8 14.3 3.62013 он 5.5 2.3 12.3 22.4 12.6 2.72014 он 6.4 4.5 8.9 17.0 19.1 2.62015 он 7.5 1.7 9.1 11.4 24.5 2.62016 он 4.9 3.3 10.0 9.8 5.5 5.72017 он 4.5 2.0 8.1 18.6 15.2 3.1

2012 он 2013 он 2014 он 2015 он 2016 он 2017 он

55

55

Зураг 26. Ажиллах хүчний эрэлт, бүс нутгаар /мян. хүн/

Улсын хэмжээнд Улаанбаатар болон төвийн бүсэд ажиллах хүчний эрэлт их, ихэнх хувийг бүрдүүлдэг бөгөөд сүүлийн 3 жилийн судалгааны дүнгээр Улаанбаатар хотын хөдөлмөрийн зах зээлийн багтаамж агшиж байсан бол энэ удаагийн үр дүнгээр тэлэх дүр зураг харагдаж байна. Эсрэгээрээ төвийн бүсийн хөдөлмөрийн зах зээл өсөх чиг хандлагатай байсан ч энэ жилийн судалгаагаар буурах төлөвтэй байна.

Хангай болон баруун бүсийн хөдөлмөрийн зах зээлийн багтаамж 3 жил дараалан буурсан дүр зурагтай гарчээ.

Жил бүрийн ажиллах хүчний эрэлтэд улирлын нөлөө байсаар байна. Сүүлийн 6 жилийн дунджаар ажиллах хүчний эрэлтийн 65-аас дээш хувь нь тухайн оны эхний 6 сард бий болохоор харагдаж байна.

Зураг 27. Ажиллах хүчний эрэлт, хугацаагаар /мян.хүн/

2014 оны ажиллах хүчний эрэлтийн 80.1 хувь, 2016 оны нийт эрэлтийн 79.2 хувь

нь оны эхний хагаст бий болохоор байжээ.

Төвийн бүс Баруун бүс Зүүн бүс Хангайн бүс Улаанбаатар 2014 6.1 3.2 1.6 8.6 58.02015 10.5 9.2 2.8 11.8 45.82016 12.4 4.2 3.8 6.0 44.32017 8.7 3.9 3.6 5.8 52.6

2014 2015 2016 2017

38.660.4

50.963.4 49.7 57.0

19.215.0

26.616.7 20.9 17.6

2013 2014 2015 2016 2017 2018

Оны эхний хагаст Сүүлийн хагаст

56

57

Хүснэгт 19. Эрэлттэй ажил мэргэжил, оноор

2018 оны эрэлттэй ажил мэргэжил 2017 оны эрэлттэй ажил мэргэжил

ISCO Ажил мэргэжлийн нэр ISCO Ажил мэргэжлийн нэр

931211 Туслах ажилтан /барилгын/ 8322 Жолооч

712311 Засалчин, шаварчин 9112 Үйлчилгээний ажилтан

541411 Хамгаалагч /гэрээт албаны/ 5414 Хамгаалагч

932912 Туслах ажилтан /үйлдвэрлэл, аж ахуйн/ 9312 Туслах ажилчин

522313 Туслах ажилтан /дэлгүүрийн/ 2221 Сувилагч 524212 Борлуулагч 2145 Технологич

524211 Худалдагч 7111 Барилгын өргөн мэргэжил

753311 Оёдолчин /зөөлөн эдлэлийн/ 5120 Тогооч

911214 Цэвэрлэгч /албан байгууллагын/ 5131 Зөөгч

512011 Тогооч 2211 Их эмч 832211 Жолооч 5245 Түгээгч 321313 Эм найруулагч 9112 Үйлчлэгч 711511 Мужаан 2142 Барилгын инженер 241113 Нягтлан бодогч /ерөнхий/ 8111 Засварчин 214216 Инженер /иргэний барилгын/ 7411 Цахилгаанчин

711213 Өрөгч /төрөл бүрийн гулдмайгаар/ 5242 Борлуулагч

214134 Инженер /хийн хоолойн/ 2411 Нягтлан бодогч 741111 Цахилгаанчин 5230 Касс

422212 Операторч /телефон холбооны/ 2330 Багш

941211 Угаагч үйлчлэгч 9629 Галч

Ажиллах хүчний эрэлтийг ажил мэргэжлийн ангиллаар үзвэл хэд хэдэн нийтлэг төлөв байдал хадгалагдаж байгаа юм. Үүнд:

✓ Ажил мэргэжлийн ангиллын үндсэн бүлгийн “мэргэжилтэн” буюу II бүлэг, “энгийн ажил мэргэжил” буюу IX бүлгийн ажил мэргэжлүүд эрэлтийн ихэнх хувийг бүрдүүлж байна.

✓ Ажиллах хүчний эрэлт ихтэй эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбаруудын ажил мэргэжлүүд хөдөлмөрийн зах зээлийн эрэлттэй ажил мэргэжлүүдийг тодорхойлж байна. Ялангуяа барилга, бөөний болон жижиглэн худалдааны салбарын ажил мэргэжлүүд сүүлийн жилүүдэд дараалан хийсэн судалгаа бүрт эрэлттэй ажил мэргэжлүүдээр нэрлэгдсэн хэвээр байна.

✓ Жил бүрийн судалгааны үр дүнгээр энгийн ажил мэргэжлүүд нэлээд эрэлттэй байдаг. Тухайлбал, үйлчилгээний ажилтан, үйлчлэгч, барилга, үйлдвэрлэл аж ахуйн туслах ажилтны эрэлт жил бүр байсаар байна. Нөгөө талаас авто машины жолооч, тогооч, зөөгч зэрэг мэргэжил нь эрэлттэй ажил мэргэжлээр тодорхойлогдсон нь салбар бүрт хэрэгцээтэй байдагтай шууд холбоотой юм.

✓ Хөдөлмөрийн зах зээл дээд боловсролын нийлүүлэлтээс гадна мэргэжлийн боловсролын нийлүүлэлтийг шингээх боломж өндөр байсаар байна.

56

Зураг 28. Ажиллах хүчний эрэлт, ажлын байрны хэлбэр, төрлөөр /хувь/

Судалгааны жил бүрийн үр дүнгээс байнгын ажиллах хүчний эрэлт өндөр буюу дунджаар нийт эрэлтийн 2/3-ийг эзэлж байдаг нь хөдөлмөрийн зах зээлд таатай үзэгдэл юм. Сүүлийн 4 жилийн судалгааны дүнгээр нийт ажиллах хүчний эрэлтийн 65-аас дээш хувь нь байнгын ажлын байр байна.

Ажиллах хүчний эрэлтийг ажлын байрны төрлөөр авч үзвэл мөн таатай чиг хандлага ажиглагддаг бөгөөд нийт ажиллах хүчний эрэлтийн 60-аас дээш хувь нь шинээр бий болсон ажлын байрны хүрээнд үүсэх эрэлт байдаг. Энэ нь хөдөлмөрийн зах зээлд ажиллах хүчний мөн хэмжээний цэвэр өсөлт бий болох боломж байгааг нотолж байдаг.

Мөн жил ирэх бүр сул ажлын байрыг нөхөх зорилготой ажиллах хүчний эрэлт буурах хандлагатай байгаа нь хөдөлмөрийн зах зээлд ач холбогдолтой үр дүн юм.

Тухайлбал, 2014 онд нийт эрэлтийн 63 хувийг сул ажлын байрыг нөхөх зорилготой ажиллах хүчний эрэлт эзэлж байгаа бол 2018 онд энэ үзүүлэлт нийт эрэлтийн 34.7 хувь болж буурсан байна.

Хөдөлмөрийн зах зээлд шинээр бий болох ажлын байр нийлүүлэлтийг хангах чухал үзүүлэлт ч үүнээс гадна ажлын байрыг тогтвортой байлгах асуудал чухал бөгөөд ажлын байрыг хадгалах чиглэлд төрөөс анхаарах болсон нь сайшаалтай.

55 5968

5365

78 70 71

45 4132

4735

22 30 29

2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Байнгын Түр

3752 60 61 65

6348 40 39 35

2014 2015 2016 2017 2018

Шинэ Сул

57

57

Хүснэгт 19. Эрэлттэй ажил мэргэжил, оноор

2018 оны эрэлттэй ажил мэргэжил 2017 оны эрэлттэй ажил мэргэжил

ISCO Ажил мэргэжлийн нэр ISCO Ажил мэргэжлийн нэр

931211 Туслах ажилтан /барилгын/ 8322 Жолооч

712311 Засалчин, шаварчин 9112 Үйлчилгээний ажилтан

541411 Хамгаалагч /гэрээт албаны/ 5414 Хамгаалагч

932912 Туслах ажилтан /үйлдвэрлэл, аж ахуйн/ 9312 Туслах ажилчин

522313 Туслах ажилтан /дэлгүүрийн/ 2221 Сувилагч 524212 Борлуулагч 2145 Технологич

524211 Худалдагч 7111 Барилгын өргөн мэргэжил

753311 Оёдолчин /зөөлөн эдлэлийн/ 5120 Тогооч

911214 Цэвэрлэгч /албан байгууллагын/ 5131 Зөөгч

512011 Тогооч 2211 Их эмч 832211 Жолооч 5245 Түгээгч 321313 Эм найруулагч 9112 Үйлчлэгч 711511 Мужаан 2142 Барилгын инженер 241113 Нягтлан бодогч /ерөнхий/ 8111 Засварчин 214216 Инженер /иргэний барилгын/ 7411 Цахилгаанчин

711213 Өрөгч /төрөл бүрийн гулдмайгаар/ 5242 Борлуулагч

214134 Инженер /хийн хоолойн/ 2411 Нягтлан бодогч 741111 Цахилгаанчин 5230 Касс

422212 Операторч /телефон холбооны/ 2330 Багш

941211 Угаагч үйлчлэгч 9629 Галч

Ажиллах хүчний эрэлтийг ажил мэргэжлийн ангиллаар үзвэл хэд хэдэн нийтлэг төлөв байдал хадгалагдаж байгаа юм. Үүнд:

✓ Ажил мэргэжлийн ангиллын үндсэн бүлгийн “мэргэжилтэн” буюу II бүлэг, “энгийн ажил мэргэжил” буюу IX бүлгийн ажил мэргэжлүүд эрэлтийн ихэнх хувийг бүрдүүлж байна.

✓ Ажиллах хүчний эрэлт ихтэй эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбаруудын ажил мэргэжлүүд хөдөлмөрийн зах зээлийн эрэлттэй ажил мэргэжлүүдийг тодорхойлж байна. Ялангуяа барилга, бөөний болон жижиглэн худалдааны салбарын ажил мэргэжлүүд сүүлийн жилүүдэд дараалан хийсэн судалгаа бүрт эрэлттэй ажил мэргэжлүүдээр нэрлэгдсэн хэвээр байна.

✓ Жил бүрийн судалгааны үр дүнгээр энгийн ажил мэргэжлүүд нэлээд эрэлттэй байдаг. Тухайлбал, үйлчилгээний ажилтан, үйлчлэгч, барилга, үйлдвэрлэл аж ахуйн туслах ажилтны эрэлт жил бүр байсаар байна. Нөгөө талаас авто машины жолооч, тогооч, зөөгч зэрэг мэргэжил нь эрэлттэй ажил мэргэжлээр тодорхойлогдсон нь салбар бүрт хэрэгцээтэй байдагтай шууд холбоотой юм.

✓ Хөдөлмөрийн зах зээл дээд боловсролын нийлүүлэлтээс гадна мэргэжлийн боловсролын нийлүүлэлтийг шингээх боломж өндөр байсаар байна.

58

59

ДҮГНЭЛТ

Монгол Улсын хөдөлмөрийн зах зээлийн ажиллах хүчний 2018 оны эрэлтийг эдийн засгийн 18 салбарын хүрээнд тодорхойллоо.

Энэ онд хөдөлмөрийн зах зээлд 74.6 мянган ажиллах хүчний эрэлт үүсэх төлөвтэй байна. Үүний 76.4 хувь нь оны эхний хагаст, үлдсэн 23.6 хувь нь сүүлийн хагас жилд бий болох хандлагатай байна.

Нийт эрэлтийн 25.0 хувь нь барилгын салбарт, 20.4 хувь нь бөөний болон жижиглэнгийн худалдаа, 10.8 хувь нь боловсруулах үйлдвэрлэл, 7.2 хувь нь удирдлагын болон дэмжлэг үзүүлэх үйл ажиллагаа, 6.4 хувь нь мэргэжлийн, шинжлэх ухаан болон техникийн үйл ажиллагаа, 6.0 хувь нь хөдөө аж ахуй салбаруудад тус тус бий болохоор байгаа нь нийт эрэлтийн 75.8 хувийг эзэлж байна.

Нийт ажиллах хүчний эрэлтийн 71.5 хувь нь байнгын, 28.5 хувь нь түр ажиллах хүчний эрэлт, 65.3 хувь нь шинэ, 34.7 хувь нь сул ажлын байрны эрэлт байна. Түр ажиллах хүчний эрэлтэд барилгын салбарын ажиллах хүчний эрэлт голлон нөлөөлж байна.

Улс орны эдийн засгийн нөхцөл байдал, аж ахуйн нэгж байгууллагын бизнесийн өсөлт нь шинэ ажлын байрны нийлүүлэлтэд шууд нөлөөлж байгаа бол ажиллах хүчний гадаад шилжих хөдөлгөөн, хөдөлмөр эрхлэлтийн тогтворгүй байдал, ажил хайгчийн ажлын байрны шаардлагад нийцэхгүй байдал зэрэг нь сул ажлын байрны орон зай үүсэхэд нөлөөлсөн гол хүчин зүйлс болж байна.

Ажил олгогчид техникийн ур чадвараас гадна ажил хайгчийн ажлын туршлага, хувь хүний ажлын хариуцлага, хандлага зэрэг эерэг зан чанарыг илүүд үзэж байгаа хандлага түгээмэл ажиглагдаж байна. Эдгээр зан чанарын зөв төлөвшил бүхий ажил хайгчийг ажлын байранд сургаж авах боломжтой хэмээн үздэг байна.

Энгийн ажил мэргэжлийн эрэлт жил бүр өндөр байгаа нь хөдөлмөрийн нөөц дэх бүрэн дунд, түүнээс доош боловсролтой болон боловсролгүй ажиллах хүчнийг ажлын байраар хангах нөхцөл нэмэгдэж байгаад анхаарах хэрэгтэй юм.

Хөдөлмөр зах зээлийн нэг сөрөг үзүүлэлт нь ажиллах хүчний хомсдол юм. Өнгөрсөн онд аж ахуйн нэгж байгууллагуудад нийт 10.9 мянган ажиллах хүчний хомсдол байжээ.

Эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбарын ангиллаар үзвэл бөөний болон жижиглэн худалдаа, машин, мотоциклын засвар үйлчилгээ, боловсруулах үйлдвэрлэл, барилга, үл хөдлөх хөрөнгийн үйл ажиллагаа, зочид буудал, байр, сууц болон нийтийн хоолны үйлчилгээний салбар, удирдлагын болон дэмжлэг үзүүлэх үйл ажиллагааны салбарууд хамгийн их хомсдол үүссэн ба 69.3 хувь нь ногдож байна.

Нийт ажиллах хүчний хомсдолын 44.7 хувь нь хүйсийн шаардлага тавиагүй ажлын байр байсан бол 32.2 хувь нь эрэгтэй ажилтны хэрэгцээ байжээ.

58

Судалгаагаар тодорхойлогдож буй эрэлттэй ажил мэргэжлүүдийн дотор мэргэжлийн анхан шатны болон тусгай мэргэжлийн дунд боловсролоор эзэмшүүлдэг ур чадварууд түлхүү байна.

Ажиллах хүчний хомсдол жил ирэх тутам буурч байгаа ерөнхий дүр зураг харагдаж байна.

Зураг 29. Ажиллах хүчний хомсдол, оноор /мян.хүн/

2013 онд улсын хэмжээнд 14.8 мянган ажиллах хүчний хомсдолд өртөж байсан бол 2017 онд 10.9 мянга болж буурсан байна. 2015 онд хамгийн өндөр буюу 19.5 мянган ажиллах хүчний хомсдол бий болж байжээ.

14.8 14.219.5

15.010.9

2013 2014 2015 2016 2017

59

59

ДҮГНЭЛТ

Монгол Улсын хөдөлмөрийн зах зээлийн ажиллах хүчний 2018 оны эрэлтийг эдийн засгийн 18 салбарын хүрээнд тодорхойллоо.

Энэ онд хөдөлмөрийн зах зээлд 74.6 мянган ажиллах хүчний эрэлт үүсэх төлөвтэй байна. Үүний 76.4 хувь нь оны эхний хагаст, үлдсэн 23.6 хувь нь сүүлийн хагас жилд бий болох хандлагатай байна.

Нийт эрэлтийн 25.0 хувь нь барилгын салбарт, 20.4 хувь нь бөөний болон жижиглэнгийн худалдаа, 10.8 хувь нь боловсруулах үйлдвэрлэл, 7.2 хувь нь удирдлагын болон дэмжлэг үзүүлэх үйл ажиллагаа, 6.4 хувь нь мэргэжлийн, шинжлэх ухаан болон техникийн үйл ажиллагаа, 6.0 хувь нь хөдөө аж ахуй салбаруудад тус тус бий болохоор байгаа нь нийт эрэлтийн 75.8 хувийг эзэлж байна.

Нийт ажиллах хүчний эрэлтийн 71.5 хувь нь байнгын, 28.5 хувь нь түр ажиллах хүчний эрэлт, 65.3 хувь нь шинэ, 34.7 хувь нь сул ажлын байрны эрэлт байна. Түр ажиллах хүчний эрэлтэд барилгын салбарын ажиллах хүчний эрэлт голлон нөлөөлж байна.

Улс орны эдийн засгийн нөхцөл байдал, аж ахуйн нэгж байгууллагын бизнесийн өсөлт нь шинэ ажлын байрны нийлүүлэлтэд шууд нөлөөлж байгаа бол ажиллах хүчний гадаад шилжих хөдөлгөөн, хөдөлмөр эрхлэлтийн тогтворгүй байдал, ажил хайгчийн ажлын байрны шаардлагад нийцэхгүй байдал зэрэг нь сул ажлын байрны орон зай үүсэхэд нөлөөлсөн гол хүчин зүйлс болж байна.

Ажил олгогчид техникийн ур чадвараас гадна ажил хайгчийн ажлын туршлага, хувь хүний ажлын хариуцлага, хандлага зэрэг эерэг зан чанарыг илүүд үзэж байгаа хандлага түгээмэл ажиглагдаж байна. Эдгээр зан чанарын зөв төлөвшил бүхий ажил хайгчийг ажлын байранд сургаж авах боломжтой хэмээн үздэг байна.

Энгийн ажил мэргэжлийн эрэлт жил бүр өндөр байгаа нь хөдөлмөрийн нөөц дэх бүрэн дунд, түүнээс доош боловсролтой болон боловсролгүй ажиллах хүчнийг ажлын байраар хангах нөхцөл нэмэгдэж байгаад анхаарах хэрэгтэй юм.

Хөдөлмөр зах зээлийн нэг сөрөг үзүүлэлт нь ажиллах хүчний хомсдол юм. Өнгөрсөн онд аж ахуйн нэгж байгууллагуудад нийт 10.9 мянган ажиллах хүчний хомсдол байжээ.

Эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбарын ангиллаар үзвэл бөөний болон жижиглэн худалдаа, машин, мотоциклын засвар үйлчилгээ, боловсруулах үйлдвэрлэл, барилга, үл хөдлөх хөрөнгийн үйл ажиллагаа, зочид буудал, байр, сууц болон нийтийн хоолны үйлчилгээний салбар, удирдлагын болон дэмжлэг үзүүлэх үйл ажиллагааны салбарууд хамгийн их хомсдол үүссэн ба 69.3 хувь нь ногдож байна.

Нийт ажиллах хүчний хомсдолын 44.7 хувь нь хүйсийн шаардлага тавиагүй ажлын байр байсан бол 32.2 хувь нь эрэгтэй ажилтны хэрэгцээ байжээ.

60

60

Ажил олгогчид шинээр ажилтан авахдаа сонин, телевизийн зар, интернетийн мэдээллийг түлхүү ашигладаг хэвээр байна. Хөдөлмөр, зуучлалын төрийн үйлчилгээ хүртээмжтэй байгаа ч, ажил олгогчдын хувьд энэ үйлчилгээг ашиглах нь бага байна.

Ажиллах хүчний хомсдол бий болоход ажил олгогчдын хувьд шинээр авах ажилтны боловсрол, мэргэжлийн ур чадвар, ажлын туршлага шаардлага хангахгүй байгаа бол, ажил хайгчийн хувьд ажлын байрны нөхцөл, цалин хөлс голох байдал, тогтвор суурьшилтай ажиллахгүй байх зэрэг хүчин зүйлс голлон нөлөөлж байна.

Жил бүрийн ажиллах хүчний эрэлтийн дийлэнх хувь нь Улаанбаатар хотод бий болдог. Гэтэл ХХҮЕГ-ын бүртгэлтэй ажилгүй иргэдийн мэдээг харахад ажил хайж бүртгүүлсэн иргэдийн 27.7 хувь нь Улаанбаатарт, 72.3 хувь нь орон нутагт байгаа бөгөөд хөдөлмөрийн зах зээлийн эрэлтээс эсрэг дүр зураг харагдаж байгаа юм.

САНАЛ , ЗӨВЛӨМЖ

✓ Жил бүр хөдөлмөрийн зах зээлд шинэ ажлын байрны эрэлт өсөж байгаа нь хөдөлмөрийн зах зээлийн багтаамж нэмэгдэх боломж байгааг харуулж байна. Иймээс төрөөс хэрэгжүүлж буй бодлого, хөтөлбөртөө хөдөлмөрийн зах зээлийн эрэлт, нийлүүлэлтийн тэнцвэр, чиг хандлагыг харгалзан үзэх нь чухал байна.

✓ Манай улсын хөдөлмөрийн нөөц дэх бүрэн дунд болон түүнээс доош боловсролтой, мэргэжилгүй, ажлын туршлагагүй ажиллах хүчинд чиглэсэн хөдөлмөр эрхлэлтийн бодлого, үйл ажиллагааг зохион байгуулах нь зүйтэй байна.

✓ Төрийн болон хувийн хөдөлмөр зуучлалын байгууллагуудын үйлчилгээний чанар, хүртээмжийг сайжруулах, хяналт үнэлгээг тогтмол явуулах.

✓ Ажил олгогчдын хүсэж буй зан чанар, зөөлөн ур чадварыг ажиллагчдад ЕБС, дээд болон мэргэжлийн боловсрол, сургалтын байгууллагын сургалтаар эзэмшүүлэх, төлөвшүүлэхэд анхаарах, мөн хөдөлмөрт бэлтгэх хөтөлбөрийг үр дүнтэй хэрэгжүүлбэл зохино.

✓ Ажиллагчдад шаардагдаж буй мэргэжлийн болон зөөлөн ур чадварын талаар нарийвчлан судлах, бүх шатны сургалтын хөтөлбөрт тусгах асуудлыг анхаарах хэрэгтэй.

✓ Улсын хэмжээний нийт ажилгүй иргэдийн 36.3 хувь нь Улаанбаатар хотод байдаг, мөн хөдөлмөрийн зах зээлийн эрэлтийн дийлэнх нь энэ бүс нутагт байдаг учраас тэднийг хөдөлмөрийн хэлтэс, биржид бүртгүүлэх, ажлын байранд зуучлах ажлыг идэвхжүүлэхэд онцгойлон анхаарах хэрэгтэй юм.

61

61

ХА

ВС

РА

ЛТ

Хавс

ралт

1. А

жилл

ах х

үчни

й эр

элт,

оно

ор /м

ян.х

үн/

Эдий

н за

сгий

н үй

л аж

илла

гаан

ы с

алба

р Аж

илла

х хү

чний

эрэ

лт

2012

20

13

2014

20

15

2016

20

17

2018

Хөдө

ө аж

аху

й, о

йн а

ж ах

уй, з

агас

бар

илт,

ан

агну

ур

4.4

12.9

5.

5 6.

4 7.

5 4.

9 4.

5

Уул

уурх

ай, о

лбор

лолт

2.

8 3.

1 2.

3 4.

5 1.

7 3.

3 2.

0 Бо

ловс

руул

ах ү

йлдв

эрлэ

л 8.

4 10

.9

12.3

8.

9 9.

1 10

.0

8.1

Цах

илга

ан, х

ий, у

ур, а

гаар

жуу

лалт

ын

ханг

амж

0.

7 0.

2 1.

7 1.

2 0.

3

Усан

хан

гам

ж; б

охир

ус,

хог

, хая

гдлы

н м

енеж

мен

т бо

лон

цэвэ

рлэх

үйл

аж

илла

гаа

0.

4 0.

2 0.

4 0.

2

Бари

лга

9.1

14.8

22

.4

17.0

11

.4

9.8

18.6

Бө

өний

бол

он ж

ижиг

лэн

худа

лдаа

; маш

ин, м

отоц

икли

йн з

асва

р үй

лчил

гээ

14.1

14

.3

12.6

19

.1

24.5

5.

5 15

.2

Тээв

эр б

а аг

уула

хын

үйл

ажил

лага

а 4.

0 7.

0 2.

6 2.

0 2.

3 3.

2 2.

8

Байр

, суу

ц бо

лон

хоол

хүн

сээр

үйл

члэх

үйл

ажи

ллаг

аа

2.6

3.6

2.7

2.6

2.6

5.7

3.1

Мэд

ээлэ

л, х

олбо

о

1.9

1.2

2.2

1.9

Сан

хүүг

ийн

боло

н да

атга

лын

үйл

ажил

лага

а

0.

8 1.

4 1.

5 0.

9 0.

8

Үл х

өдлө

х хө

рөнг

ийн

үйл

ажил

лага

а

0.9

0.4

2.1

1.2

Мэр

гэж

лийн

, шин

жлэ

х ух

аан

боло

н те

хник

ийн

үйл

ажил

лага

а

3.6

2.7

2.0

4.8

Захи

ргаа

ны б

олон

дэм

жлэ

г үзү

үлэх

үйл

ажи

ллаг

аа

3.

2 2.

4 4.

9 5.

4

Боло

всро

л

0.

5 1.

0 2.

8 5.

5 2.

3

Хүни

й эр

үүл

мэн

д ба

ний

гмий

н үй

л аж

илла

гаа

1.4

1.4

1.8

6.6

2.1

Урла

г, үз

вэр,

тог

лоом

наа

дам

0.

0 0.

4 1.

9 1.

5 0.

6 Үй

лчил

гээн

ий б

усад

үйл

ажи

ллаг

аа

12.2

12

.3

10.3

2.

5 4.

3 0.

9 0.

8

Ний

т

57.6

78

.8

75.4

77

.5

80.1

70

.7

74.6

62

62

Хавс

ралт

2. Э

рэлт

тэй

ажил

мэр

гэжи

л, о

ноор

Ажил

мэр

гэжл

ийн

нэ

р Аж

ил м

эргэ

жлий

н н

эр

Ажил

мэр

гэжл

ийн

нэр

Ажил

мэр

гэжл

ийн

нэр

Аж

ил м

эргэ

жлий

н

нэр

Ажил

мэр

гэжл

ийн

нэр

Тусл

ах а

жилт

ан

/бар

илгы

н/

Жол

ооч

Жол

ооч

Үйлд

вэри

йн т

усла

х аж

илта

н Ту

слах

ажи

лтан

/бар

илгы

н/

Борл

уула

гч

Шав

арчи

н, з

асал

чин

Үйлч

илгэ

эний

ажи

лтан

Ха

мга

алаг

ч Ба

рилг

ын

тусл

ах

ажил

тан

Жол

ооч

/ача

аны

тэр

эгни

й/

Тусл

ах а

жилт

ан, б

арил

га у

гсра

лты

н

Хам

гаал

агч

Ха

мга

алаг

ч Ба

рилг

ын

тусл

ах

ажил

тан

Тоно

г төх

өөрө

мжи

йн

опер

атор

Үз

үүлэ

н та

ниул

ж ху

далд

аала

гч

Тари

алан

ч, н

огоо

чин

Тусл

ах а

жилт

ан

/үйл

двэр

лэл,

аж

ахуй

н/

Тусл

ах а

жилч

ин

Того

оч

Арм

атур

чин

Үйлд

вэрл

эл, а

ж ах

уйн

тусл

ах

ажил

тан

Үйлд

вэрл

эл, а

ж ах

уйн

тусл

ах

ажил

тан

Тусл

ах а

жилт

ан

/дэл

гүүр

ийн/

С

увил

агч

Үйлд

вэри

йн т

усла

х аж

илта

н С

увил

агч

Шав

арчи

н-за

салч

ин, з

асал

чи

мэг

лэли

йн

Хам

гаал

алты

н ал

баны

ажи

лтан

Борл

уула

гч

Техн

олог

ич

Эм

ч Ж

олоо

ч То

гооч

Ж

олоо

ч /т

акси

, бүх

ээгт

тэр

эг,

ачаа

ны т

ом т

эрэг

/

Худа

лдаг

ч Ба

рилг

ын

өргө

н м

эргэ

жил

Сув

илаг

ч Ба

рилг

ын

муж

аан

Бари

лгач

ин

Того

оч

Оёд

олчи

н

Того

оч

Няг

тлан

бод

огч

Бари

лгы

н до

тоод

зас

ал

Хару

ул х

амга

алал

тын

алба

ны а

жилт

ан

Зөөг

ч

Цэв

эрлэ

гч /а

лбан

ба

йгуу

ллаг

ын/

Зө

өгч

Бизн

есий

н уд

ирдл

ага

Уул

уурх

айн

тусл

ах

ажил

тан

Сув

илаг

ч, е

рөнх

ий

мэр

гэжл

ийн

Хүнд

даа

цийн

маш

ин, т

ом т

эрэг

ний

жоло

оч

Того

оч

Их

эмч

Сан

хүүг

ийн

шин

жээч

Хү

нсни

й те

хнол

огий

н аж

илта

н Дэ

лгүү

рийн

кас

счин

За

салч

ин, ш

авар

чин

Жол

ооч

Түгэ

эгч

Ачиг

ч С

үлжи

гч

Цаг

даа

Бари

лга

угср

алты

н м

ужаа

н

Эм

най

руул

агч

Үйлч

лэгч

Ба

гш

Ачиг

ч аг

уула

хын

Инж

енер

, цах

илга

аны

Ө

рлөг

чин,

хол

богд

ох б

усад

ажи

лтан

Муж

аан

Бари

лгы

н ин

жене

р Үй

лчлэ

гч

Оёд

олчи

н Зө

өгч

Зам

инд

үүдл

эгий

н аж

илта

н

Няг

тлан

бод

огч

За

свар

чин

Инж

енер

Ө

рлөг

чин,

шав

арчи

н Ар

мат

урчи

н Ар

мат

урчи

н

Инж

енер

/ирг

эний

ба

рилг

ын/

Ц

ахил

гаан

чин

Опе

рато

рч

Баяж

уула

хын

опер

атор

Зү

сэгч

, чул

уу

Гагн

уурч

ин

Өрө

гч у

гсра

гч

Борл

уула

гч

Бари

лгач

ин

Гагн

уурч

ин

Цах

илга

анчи

н Ху

далд

аачи

н /ж

ижиг

лэнг

ийн

газр

ын/

Инж

енер

/хий

н хо

олой

н/

Няг

тлан

бод

огч

Муж

аан

Няг

тлан

бод

огч

Ахла

х ня

гтла

н бо

догч

Ц

ахил

гаан

чин

Цах

илга

анчи

н Ка

сс

Бари

лгы

н ин

жене

р То

гооч

Те

ллер

бан

кны

Бо

рлуу

лалт

, мар

кети

нгий

н м

енеж

ер

Опе

рато

рч /т

елеф

он

холб

ооны

/ Ба

гш

Зөөг

ч ба

рмен

Ц

эвэр

лэгч

, алб

ан

таса

лгаа

ны

Бари

лга

угср

алты

н м

ужаа

н Те

хнол

огич

, хүн

с, у

ндаа

ны

Угаа

гч ү

йлчл

эгч

Галч

С

анте

хник

ч Ц

ахил

гаан

чин

Өрө

гч, т

оосг

он гү

үрни

й Н

ягтл

ан б

одог

ч

63

63

Хавс

ралт

3. А

жилл

ах х

үчни

й эр

элт,

ажи

л мэ

ргэж

лийн

анг

илла

ар /2

018

он/

ISC

O к

од

Ажил

мэр

гэж

лийн

нэр

Эр

элти

йн

хэм

жээ

Үүнэ

эс

Эм

эгтэ

й Э

рэгт

эй

Хүйс

ха

ргал

захг

үй

9312

11

Тусл

ах а

жилт

ан /б

арил

гын/

71

88

117

5919

11

53

7123

11

Заса

лчин

, шав

арчи

н 67

81

464

3509

28

08

5414

11

Хам

гаал

агч

/гэрэ

эт а

лбан

ы/

3985

19

37

71

195

9329

12

Тусл

ах а

жилт

ан /ү

йлдв

эрлэ

л, а

ж ах

уйн/

30

39

51

1628

13

60

5223

13

Тусл

ах а

жилт

ан /д

элгү

үрий

н/

2083

58

8 27

1 12

24

5242

12

Борл

уула

гч

1992

26

50

5 14

61

5242

11

Худа

лдаг

ч 18

21

1821

0

0

7533

11

Оёд

олчи

н /з

өөлө

н эд

лэли

йн/

1795

35

1 0

1443

9112

14

Цэв

эрлэ

гч /а

лбан

бай

гуул

лагы

н/

1596

14

25

5 16

6

5120

11

Того

оч

1533

50

4 14

8 88

0

8322

11

Жол

ооч

1504

0

1435

69

3213

13

Эм

най

руул

агч

1188

11

11

0 77

7115

11

Муж

аан

1170

0

1095

76

2411

13

Няг

тлан

бод

огч

/ерө

нхий

/ 95

0 15

2 4

795

2142

16

Инж

енер

/ирг

эний

бар

илгы

н/

782

2 59

1 18

8

7112

13

Өрө

гч /т

өрөл

бүр

ийн

гулд

май

гаар

/ 75

9 16

5 39

0 20

5

2141

34

Инж

енер

/хий

н хо

олой

н/

758

0 75

8 0

8142

20

Опе

рато

рч /х

уван

цар

сав

үлээ

гч м

ашин

ы/

746

0 70

0 46

7411

11

Цах

илга

анчи

н 74

0 0

699

41

4222

12

Опе

рато

рч /т

елеф

он х

олбо

оны

/ 72

1 0

0 72

1

9412

11

Угаа

гч ү

йлчл

эгч

706

82

137

488

2342

13

Багш

/цэц

эрлэ

гийн

/ 69

3 69

3 0

0

8321

11

Жол

ооч

598

88

264

246

2221

11

Сув

илаг

ч 56

7 17

6 2

389

,,,

64

64

ISC

O код

Аж

ил м

эргэ

жлий

н нэ

р Э

рэлт

ийн

хэм

жээ

Үүнэ

эс

Эм

эгтэ

й Э

рэгт

эй

Хүйс

хар

галз

ахгү

й

7522

22

Нар

ийн

муж

аан

557

2 55

4 0

9122

11

Угаа

гч /м

ашин

уга

алга

/ 54

2 23

0

519

7212

14

Гагн

уурч

ин

521

2 50

5 14

2411

17

Няг

тлан

бод

огч

/тоо

цоон

ы/

510

129

22

359

8342

13

Жол

ооч

/бул

ьдоз

ерий

н/

510

0 50

7 4

7119

12

Бэхл

эгч

/бар

илгы

н/

500

0 50

0 0

8343

13

Маш

инис

т 50

0 0

500

0

9329

12

Нэв

трэг

ч 50

0 0

500

0

3112

16

Техн

икч

/бар

илга

угс

ралт

ын/

49

2 0

492

0

8332

13

Жол

ооч

/ача

аны

тэр

эг/

461

0 36

1 99

5131

11

Зөөг

ч 45

4 19

4 10

25

0

7126

14

Сан

техн

икч

/бар

илгы

н/

443

0 37

8 65

9311

11

Ажил

тан

/дал

д уу

рхай

н/

420

0 22

5 19

4

7114

11

Арм

отур

чин

418

0 41

0 8

7532

26

Эсг

үүрч

ин

409

10

0 39

9

1213

11

Мен

ежер

/бод

лого

төл

өвлө

лтий

н/

405

193

74

138

5230

11

Касс

чин

/дэл

гүүр

ийн/

40

5 14

6 0

259

2262

15

Эм

зүй

ч /э

мий

н са

н/

393

0 0

393

5312

11

Багш

ын

тусл

ах /с

ургу

улий

н өм

нөх

боло

всро

лын/

38

7 38

7 0

0

1221

12

Мен

ежер

/мар

кети

нг/

380

105

42

233

3432

11

Дасг

алжу

улаг

ч 36

4 0

0 36

4

5242

12

Худа

лдаг

ч 36

4 0

0 36

4

2151

11

Инж

енер

/цах

илга

аны

/ 35

9 0

338

21

5132

11

Барм

ен

326

125

27

174

2211

11

Эм

ч /е

рөнх

ий м

эргэ

жлий

н/

321

7 31

28

3

2421

12

Зөвл

өх /б

изне

сийн

/ 30

9 43

0

266

65

65

Хавс

ралт

4. А

жилл

ах х

үчни

й хо

мсд

ол, а

жил

мэрг

эжли

йн а

нгил

лаар

/20

17 о

н/

ISC

O к

од

Ажил

мэр

гэжл

ийн

нэр

Эрэ

лтий

н хэ

мжэ

э

Үүнэ

эс

Эм

эгтэ

й Э

рэгт

эй

Хүйс

ха

ргал

захг

үй

5242

12

Худа

лдаг

ч 72

8 72

8 0

0

7115

11

Муж

аан

533

0 20

3 33

0

5120

11

Того

оч

519

41

12

466

8322

11

Жол

ооч

364

0 0

364

2342

13

Цэц

эрлэ

гийн

баг

ш

364

364

0 0

2262

13

Эм

най

руул

агч

364

364

0 0

7511

36

Мах

няд

лагч

28

0 0

280

0

7123

11

Заса

лчин

шав

арчи

н 23

4 0

0 23

4

8111

31

Тоно

г төх

өөрө

мжи

йн з

асва

рчин

17

0 0

170

0

7533

11

Оёд

олчи

н 16

8 12

0

156

5414

11

Хам

гаал

агч

151

0 15

1 0

5141

11

Үсчи

н 14

1 0

6 13

5

2145

24

Хүнс

ний

техн

олог

ич

134

17

0 11

7

7114

11

Арм

атур

чин

127

0 12

7 0

8159

11

Кетт

ель

маш

ин б

ариг

ч 12

1 0

0 12

1

5131

11

Зөөг

ч 12

1 42

0

79

7233

23

Хөдө

ө аж

аху

йн м

ехан

икжу

улаг

ч 10

6 0

106

0

2221

11

Сув

илаг

ч 99

18

0

22

9112

14

Үйлч

лэгч

99

78

0

21

2142

16

Бари

лгы

н ин

жене

р 91

0

90

1

2250

11

Мал

ын

бага

эм

ч 98

0

0 98

7126

14

Сан

техн

икч

90

0 90

0

7212

14

Гагн

уурч

ин

84

25

60

0

8322

11

Жол

ооны

баг

ш

83

0 79

4

,,,

66

66

ISC

O к

од

Ажил

мэр

гэж

лийн

нэр

Эр

элти

йн

хэм

жээ

Үү

нээс

Эм

эгтэ

й Э

рэгт

эй

Хүйс

хар

галз

ахгү

й

2643

27

Гада

ад х

элтэ

й Хө

төч

орчу

улаг

ч 73

0

0 73

9629

17

Галч

(тоо

сго

шат

аах)

66

0

66

0

7411

12

Цах

илга

анчи

н 66

0

28

38

7123

14

Заса

л чи

мэг

лэлч

ин

63

0 0

63

8312

12

Төм

өр з

амы

н 63

0

0 63

7212

20

Хийн

гагн

уурч

ин

63

0 63

0

8111

25

Өрм

ийн

мас

тер

63

0 63

0

2411

13

Няг

тлан

бод

огч

63

51

4 8

5142

11

Гоо

сайх

анч

63

27

0 36

5131

11

Барм

ен

63

26

1 36

8342

22

Опе

рато

р 63

0

63

0

8332

11

Жол

ооны

баг

ш

60

0 60

0

2330

28

Хөгж

мий

н ба

гш

57

2 0

55

7513

14

Зайр

маг

хий

х м

эргэ

жилт

эн

57

0 0

57

7522

21

Тави

лгий

н м

эргэ

жлий

н м

ужаа

н 57

0

57

0

9312

11

Шар

агч

57

0 57

0

6340

12

Шах

мал

түл

ш х

ийх

мэр

гэжи

лтэн

57

0

0 57

4419

14

Эх

бэлт

гэгч

диз

айне

р 57

0

0 57

2330

28

Дуу

хөгж

мий

н ба

гш

53

23

9 21

5414

11

Гэрэ

эт х

аруу

л ха

мга

алал

т 52

0

52

0

2142

19

Бари

лгы

н ин

жене

р 49

0

0 49

2250

11

Мал

ын

их э

мч

49

0 49

0

7123

11

Мал

ын

эмч

тусл

ах

49

0 49

0

2142

52

Сан

техн

ик и

нжен

ер

49

0 0

49

7522

21

Муж

аан

мод

он э

длэл

48

0

48

0

7411

11

Цах

илга

анчи

н 47

0

47

0

67

68