WWF Yeni İklim Anlaşması

8/6/2019 WWF Yeni klim Anlamas

1/52


2/52


3/52

klim veklim veekonomik kriz...ekonomik kriz...Bu nesil, gezegenimizi yava yava ldren kirliliin

yaylmasn durdurmak zorunda olan nesildir.Gezegenin snma srecini geriye evirmek, kendimize,

ocuklarmza ve bizler gtkten ok sonragezegeni miras alacak herkese kar yerine getirmemiz gereken

bir sorumluluktur.Barack Obama, Strasbourg, Nisan 2009

2009 yl ekonomik kriz yl olarakhatrlanacak, yle deil mi?

Umarz yle olmaz.

2009 yl, dnyann iklim deiikliine zm bulduu,gidiata dur demek iin gereken

politik iradeyi ortaya koyduuve gerekliumutve frsatrettii yl olarak hatrlanmal.

nk krizden frsat doar.kiz tehditler olan finansal kriz ve iklim krizinden de, kresel ekonomiyi

kresel ekoloji ile ayn raya oturtma;dnya ekonomisinin gelecekteki kalknma izgisini

dnyann BTN yurttalar iinsrdrlebilir bir temele yerletirme frsat douyor.

TE 2009ylnn zorluklar ve barndrd

frsat budur.1


4/52

2

Finansal kriz, finansal olanaklarmz aan biimdeyaamamz n sonucudur. klim krizi de, gezegenimizinolanaklarn aan biimde yaamamz n bir sonucudur.

Yvo de Boer,Birlemi Milletler klim Szlemesi dari Sekreteri

Finansal kriz ile iklim krizinin ortak bir nedeni var: Olanaklarmz aan yaambiimimiz. Dnya dev bir finansal bor yknn alt na girerken, ayn zamanda dev birekolojik bor yknnaltna da girdi. kisi de srdrlebilir deil. Liderlerimiz,srdrlebilirliin nndeki en byk engel olan iklim deiikliisorununuzmedikleri srece kapitalizmi eski haline getiremezler.

Dnya ekonomisinde kullanlan muhasebe yntemleri nedeniyle, finans ve iklimarasndaki iliki her zaman net bir ekilde ortaya konamyor. En nemli sermayemizolan doa, ne irketlerin bilanolarnda ne de ulusal ekonomik verilerde yeralyor. Bu nedenle doann ypranma pay fark edilmiyor. Yarn yokmuasna doalsermayemizi harcamamzn hesab kimseden sorulmuyor.

Finansal sistem ktnde, baz lkeler para basarak bu durumun stesindengeldiler. Ancak gezegenimizin yaam destek sistemleri ktnde byle birzm yolu sz konusu olamaz. Baka bir gezegen yaratmamzMMKN DEL!

Atmosferi iklim deiikliine yol aan gazlarla doldurarak gezegenin temel yaamdestek sisteminin altn oyuyoruz. Dnya Bankas eski ba ekonomisti Lord Sternin iklimdeiikliinin ekonomisi konusundaki 2006 tarihli etkileyici raporunda dedii gibi, seragaz emisyonlarnn maliyetini hesaplamay baaramamamz dnyannimdiye kadar grd en byk piyasa baarszldr.

Bu baarszl ortadan kaldrmak ok aba harcamamz gerektiriyor. Ekonomiksistemimiz medeniyetimiz - ancak atmosfer, okyanuslar, ormanlar ve toprak gibi temelkaynaklarmzn ve iklim sistemi, karbon ve hidrolojik dngler gibi temel srelerinsrmesiyle var olabilir. Ekonomi ve ekolojiyi birbirine dman hale getirmek ikisininde kyametini hazrlamak demektir. Bunlar birbiriyle bartrmak ise daha zengin,daha srdrlebilir, daha krl ve daha adil bir dnyann kapsnamaktr.

Ancak, politikaclar, son aylarda finansal krizin zm iin trilyonlarca dolarharcamalarna ramen, iklim sisteminin kmesi gibi daha ciddi bir krize henz elatm deiller. Bu hatay dzeltme frsat Aralk aynda Kopenhagda ortaya kacak:Tm dnya liderleri toplanarak, ekolojik krizi yaratan sera gazlarnn kontrol iin kurallaroluturacak ve iklim deiikliinin kanlmaz etkileriyle baa kma konusundakarar verecekler.

Birlemi Milletler Kopenhag klim Konferansnda bu hatadzeltilmedii takdirde 2009 yl dnyann grd

en byk

siyasal baarszlklardan birinin yaand ylolarak anlacaktr.


5/52

3

KrizKrizvefrsatfrsat

Bu yl iklim mzakerecilerinin stlendii grevi vekonunun aciliyetinihi kimsekmsememelidir.klim deiiklii halihazrdaiddetli kuraklk, sel basknlarve kasrgalara yol ayor ve stma, humma gibi hastalklarnyaylmasna neden oluyor. Byk Mercan Resifi, Amazon

yamur ormanlar

ve Kuzey Kutbu gibi kritik nemdekiekosistemlere zarar veriyor. Bilim insanlar kresel snmaolmasayd, Avrupada 2003te 30.000 kiinin lmne nedenolan scak hava dalgasnn olumayabileceini ifade ediyor.

Deniz seviyesinin ykselmesiyle birlikte Dnya, kimi adalkelerinintoptanyokoluunu izlemeye balayacak.Halihazrda gda gvenlii olmayan bir milyar kiiye ek olarak,gelimekte olan lkelerdeki ok daha fazla insan lleme, Asyamuson yamurlar sisteminin deimesi ya da Himalayalardaki

gibi eriyen da buzullar

nedeniyle tatl

su miktar

n

n azalmas

sonucu gda gvenliini kaybedecektir. BMnin yetkili bilimseliklim kuruluu Hkmetlerarasklim DeiikliiPaneli(IPCC Intergovernmental Panel on ClimateChange),kontrol altna alnmayan iklim deiikliininkreselgda retimini 2100 yl itibariyle%40azaltacanngryor.

Daha da kts gezegenimiz, bir kez tesine geildiindenasl geri dndreceimizi bilmediimiz, tm ekosistemleri yeni

bir konuma itecek devrilme noktalar

na yaklam

olabilir. Bu devrilme noktalar, kresel iklimi yeni ve daha krlganbir konuma frlatacak, Grnland ve Antartikadaki kutup buzultabakalarnn dengesini bozarak birka metrelik deniz seviyesiartna neden olacaktr. Daha scak bir iklim, kutuplardakidonmu toprak tabakasnn (permafrost) milyarlarca tonmetan gaz salmasna, daha fazla kuraklk, bcek tahribat veyangna maruz kalan ormanlarn da daha fazla karbondioksitbrakmasna neden olacak; bu gazlar da gezegeni daha

da

s

tacakt

r. Bu srecin sonunda okyanus dngsistemi de devreden kabilir.


6/52

4

nsanlarn, kltrlerin ve ekosistemlerinnsanlarn, kltrlerin ve ekosistemlerinyaama hakk var. Bu yzdenyaama hakk var. Bu yzdenTM DNYA HAREKETE GEMEK ZORUNDA.TM DNYA HAREKETE GEMEK ZORUNDA.

Bilim insanlar, bu felaketlerin nlenebilmesi iin kresel snmay2Cninolduka altnda tutmamz gerektiini belirtiyor. Bunun iin iklim deiikliineneden olan sera gaz emisyonlarn, 2050 yl itibariyle 1990daki seviyenin en az%80i kadar azaltmamz gerekiyor.

Bu sre, bugn tasarlanan ve ina edilen enerji

santrallerinin mrne aa yukar ETTR.

Ne yazk ki, tm lkeleryeni termik santraller kuruyor. Ancak bir yanda in,Hindistan ve dier gelimekte olan lkelerle dier yanda zengin lkeler arasndatemel bir fark var: lk grupta kii bana den sera gaz emisyonu ve genel refah hlok daha dkken, zengin lkeler onlarca yldr atmosferi kirletiyor. Gereksorun ABD ve Almanya gibi baka birok seenei olduu halde kmre dayalprojelerdesrar eden zengin lkelerle ilgilidir.

DK KARBON EKONOMSNE GEDK KARBON EKONOMSNE GEzorunludur,zorunludur, GECKME KABUL EDLEMEZ .GECKME KABUL EDLEMEZ .


7/52

5

yi haber...yi haber...BUNU YAPMAMIZBUNU YAPMAMIZMMKNMMKNDnya ekonomisini baltalamayacak dk karbonteknolojisine sahibiz. Yeil enerji teknolojileri sadeceiklimi dengelemekte anahtar rol oynamakla kalmayacak,

azalan doal kaynaklar daha verimli ve gerek anlamdasrdrlebilir ekilde kullanarak gelecekte de ok nemlibir rol oynayacaktr.

Dnya ekonomik sistemini kreselletirdik.Artk, gezegenin yaam destek sistemini korumak amacyla evre

ynetimini kreselletirmeliyiz.

klimi onarmaksrdrlebilir gelecein anahtardr.KAYBEDECEKKAYBEDECEKZ AMAN YOK.Z AMAN YOK.niversiteler, aratrma kurulular ve

WWF gibi STKlar tarafndan yrtlen almalar, yeni endstrilerikurma ansn karmamak iin

HEMEN ie balamamz gerektiini gstermektedir.Yeil bir dnya, uzak bir gelecee dairYeil bir dnya, uzak bir gelecee dairNRVANA DELDR.NRVANA DELDR. MD VE BURADAMD VE BURADABALAMALIDIR.BALAMALIDIR.


8/52

6

WWFye gre Kopenhag srecinde zerinde mutabakata varlmasgereken alt kresel hedef bulunuyor: Gelimi lkeler, sera gaz emisyonlarn2020 ylna kadar 1990 yl

seviyesinin %40 altna indirmeyi taahht eden gl ve balayc emisyonazaltm hedefleri belirlemelidir. Bu azaltmn byk blm lke ierisinde

gerekletirilmelidir. Gelimekte olan lkelere, dk karbon ekonomileri oluturmalarn desteklemek

zere finansal kaynaklar salanmal, teknoloji transferinin salanmas iinuluslararas ibirlii glendirilmelidir.

Gelimekte olan lkeler, gelimi lkelerden alacaklar, ihtiyalarna gre belirlenendestek ile birlikte sera gaz emisyonlarn 2020 yl itibariyle, halihazrdakitahminlerine gre emisyonlarn ulaaca seviyenin %30 altna indirmeyitaahht etmelidir.

Gelimekte olan lkelerin taahhtleri arasnda, ormanszlatrmanndurdurulmasve buna bal emisyonlarn azaltm yer almaldr.

Zengin lkeler; iklim deiikliinden en fazla etkilenen lkelerin, toplumlarn veekosistemlerin iyiletirilmesine destek olmal, uyum almalarna finansmansalamaldr.

Tm lkeler 2050 yl itibariyle kresel sera gaz emisyonlarnn, 1990 seviyesininen azndan %80 altnda olmas gerektii konusunda anlamaldr.

Bu hedefler zerinde anlamaya varlrsa, gelecek on yl ierisinde kresel emisyon enyksek dzeye kacak, sonrasnda ise emisyonlar hzla decek, birbaka deyile tehlikeli iklim deiiklii nlenecektir.

Bazlar bu grevi pahal olarak niteleyebilir. Akas bu grev nemli miktardasera gaz emisyonu indirimi iin sz verilmesi ve zengin lkelerden gelimekte olanlkelere byk miktarda para ve teknoloji ak iermesi sebebiyle uluslararasnda gven gerektirecektir.

Bu grev kirleten der prensibini, gelimilkelerin yksek emisyonlarn ve zengin lkeleringelimekte olan lkelere yardm etme kapasitesinitemel alacaktr. Kuzey ve Gney arasndaki buykmllk paylam herkes iin yararldr.

Bilimin aklk kazanmasndan itibaren, konununsrncemede brakld 20 yldan sonraKopenhag,siyasi iradeninolumas

yolunda SON FIRSATTIR.

ANCAK BU OLMAZSA OLMAZDIR.


9/52

7

Z AMAN Z ELGES:Z AMAN Z ELGES:Dnya ikliminin kritik yllarDnya ikliminin kritik yllar1865:John Tyndallatmosferik zarfta bulunan su buhar ve CO

2gibi

gazlarn sy tuttuu varsaymn ortaya att.

1896:Svante Arrhenius fosil yaktlarn yanmas sonucu atmosferde CO2

miktarnnartmasnnkresel snmaya yol aacan; atmosferdeki CO2 miktarnn ikikatna kmasnn ortalama kresel scakl 5C artracan ngrd. 1903Nobel dll Arrheniusun ngrleri yarm asrdan uzun sre dikkate alnmad.

1958:lk dzenli gzlemler, atmosferdeki CO2

dzeyinin hzla arttnortaya koydu.

1970ler: Atmosferde kresel snma diye adlandrlan dnemin balamas.

1988: BM, iklim deiikliini aratrmak zere HkmetlerarasklimDeiiklii Panelini (IPCC) kurdu.

1990: IPCCnin Birinci Deerlendirme Raporu basld. Daha sonra bu yl,gelecekteki emisyon azaltm hedefleri iin baz yl olarak belirlendi.

0

100

200

300

400

500

1000 1100 1200 1300 1400 1500 1600 1700 1800 1900 2000

Kaynak: CDIAC/Worldwatch


10/52

8

1992: Dnya Zirvesi Rio de Janeiroda topland. Hkmetler, kendilerini

tehlikeli iklim deiikliini nleme taahht altna sokan

BM klim Deiiklii ereve Szlemesi(UNFCCC) zerinde mutabakata vardlar.

1995: zellikle OPEC lkeleriyle hararetli bir tartmadan sonra, IPCC kinciDeerlendirme Raporu, insan kaynakl sera gazlar ile iklim deiiklii arasnda

gl bir balant kurarak eldeki verilerin ortaya koyduu zere... kresel snmayainsanolu neden olmaktadr ifadesini kulland.

1997: UNFCC ats altnda yer alan Kyoto Protokol iin mutabakata varld. Protokol,sanayilemi lkelerin 2008-2012 dnemine ynelik ilk emisyon azaltm

hedeflerini kapsamaktadr.

1998: Son bin yln en scak yzylnn, en scak on ylnn, en scak yl yaand.

2001: Dnya lkeleri Marakete Kyoto Protokolnn metodolojisi ve dier detaylarzerinde anlamaya vard.ABD veAvustralya protokol onaylamayreddetti.

2003: Avrupada 30.000den fazla kiinin lmne neden olan scak hava dalgasyaand. Bilim insanlar daha sonra bu olayn kesin ekilde insan kaynakl kresel iklim

deiikliine balanabilecek ilk beklenmedik hava olay olduunu belirlediler. Bilim

insanlar1970lerdekinin iki kat byklndeki alann, yani dnyann te birininkuraklktan etkilendiini bildirdiler.

2005:Kuraklk, Amazon yamur ormann geici olarak karbon yutandan karbonkaynana dntrd.

2007: Kuzey Kutbunda yazn meydana gelen byk buzul erimesi, buzsuz bir KuzeyKutbu mu olacak korkusunu yaatt. IPCC Drdnc Deerlendirme Raporu daha

hzl ve geri dn olmayanbir iklim deiikliine kar uyardabulundu. Bali klim Konferansnda Kyoto Protokoln izleyecek sre iin bir zaman

izelgesi karld.

2008: Polonyadaki Poznan klim Konferansnda, ABDdeki Obama ynetimininsrece verecei destei aklamasnn beklenmesi nedeniyleyava bir ilerleme

saland.

2009: Aralk aynda tamamlanmas beklenen Kopenhag Protokol ile ilgili

mzakereler sebebiyle iklim iin en nemli yl.


11/52

9

Kopenhagn yzleriKopenhagn yzleriFinansal kriz, finansal olanaklarmz aan biimdeyaamamzn sonucudur. klim krizi de, gezegenimizinolanaklarn aan biimde yaamamzn sonucudur.

Yvo de Boer, mizah anlay, grevine adanml vediplomatik yetenekleri ile tannan, BMninnde gelen iklim yetkilisi.

Gelimekte olan lkelerdeki birokortamzla birlikte, Gney Afrika olarak,

iklim deiikliiyle mcadele konusunda daha fazlasn

yapmaya kararlyz. Gelecee ynelik ortak sorumluluumuziin zerimize deni stlenmeye hazrz. Marthinus

Van Schalkwyk, evre ve Turizm Bakan, GneyAfrika Cumhuriyeti, Cape Town, 2008.

Bilimsel bulgulara, konunun aciliyetine ve sorununbyklne dair hibir phe tamyoruz. Mevcutdurumda karlatmz gerekler dahi en ktsenaryolarn tesine geiyor. Hibir ey yapmamann

veya eksik yapmann maliyeti kabul edilemez.ABDniniklim deiiklii elisi Todd Stern, iklimkonusunda Bush dneminin inatlnn sona erdiini

aklarken, Bonn, Nisan 2009.

in, henz toplam emisyonlarn azaltmadzeyine gelmi deil ancak karbon younluunu azaltmakmmkn. in iklim mzakerecisiSu Wei, ABDniniklim konusunda sunduu nerilerin ardndan in kendisini

yeniden konumlandrrken, Nisan 2009.

Finansal kriz, kresel bir aciliyetduygusunun ei grlmemi

bir siyasi irade ve ibirlii oluturabileceini bizegsterdi. klim krizi de benzer byklkte bir kreseltaahhd gerektiriyor. Tarih, bizi ortak baarlarmzlasnayacaktr. Connie Hedegaard, Kopenhaggrmelerine bakanlk yapacak olan Danimarkaklim ve Enerji Bakan.


12/52

1 0

Ksaca bilimsel veriler...Ksaca bilimsel veriler...CO

2gibi sera gazlarnn, dnya yzeyinden uzaya yaylan snn tutulmasna yol

aarak havaysttn biliyoruz. Bilim insanlar bunu yz yldr biliyor. AtmosferdekiCO

2miktarnn iki katna kmas halinde scaklklarn 2 ila 6C artacana ilikin ilk

hesaplamalar bir asr nce sveli kimyac Svante Arrhenius tarafndan yaplmt.Gnmz iklim modelleri de byk lde ayn grte.

Geen yzyl boyunca, zellikle 1970ten itibaren, dnyann ortalama 0,74Csndn biliyoruz.

Isnmann nemli bir blm insanlar tarafndan retilen CO2 nedeniyleolumaktadr. Gnmzde, atmosferdeki CO2 younluu 200 yl ncekinin yaklakyzde 40 zerindedir ve 2000 ylndan beri, atmosfere salnan miktar ylda yzde2den fazla artyor. Bu art esas olarak, ormanszlamadan ve insanlarn fosil yaktkullanmndan kaynaklanr. Bu CO

2in gezegenimizde snmaya yol amamas yz yllk

fizik bilgimize ters derdi.

Ayrca, gezegende gzlemlenen snmann baka biraklamasyoktur. Gnednglerinin on yllar boyunca kresel scaklk artna etkisi ortalama yzde 10danaz olmu; dier yandan atmosferdeki CO

2ve dier sera gazlar dzeylerinde en byk

artlarn yaand ve en fazla kresel snmann grld 1970 ylndan beri volkanikpskrmelerin ve dier bilinen doal etkenlerin kresel iklim zerindeki etkileri, snmadeil souma eklinde meydana gelmitir.

0

5

10

15

20

25

30

ABD

Avrupa

EskiSSCB

in

,Hindistanve

KalknanAsya

OrtaDou

Japonya

OrtaveGney

Amerika

Afrika

Kanada

Avustralya

Kaynak: CDIAC


13/52

1 1

TanTanIPCC, 20 yldan beri iklim deiiklii bilimi zerine dzenli raporlar hazrlyor.

Yaynlanan son raporlar, iklim deiikliini tartmasz biimde ifade ediyorve acil olarak harekete gemediimiz takdirde durumun geri dndrlemezekilde ktleeceini ortaya koyuyor.

Doa, okyanuslar ve ormanlar araclyla havaya saldmz CO2in yaklak yarsn

emmekte, kalan yars ise asrlarca atmosferde kalmaktadr. Ancak, doal ekosistemlertarafndan emilen karbon miktar dzenli bir ekilde azalmaktadr. Bu nedenle,emisyonlar belli bir dzeyde sabit tutmak yeterli deildir. Atmosfere saldmzher bir ton CO

2durumu daha da ktletirmektedir. Scaklk artnn az olmas iin CO

2

emisyonlarnhzla azaltmamz gerekmektedir.

YAPMAZSAK NE OLUR?

Hibir tedbir alnmamas, doa, insanlar ve i dnyas iin olduka ktsonular douracaktr. Kresel scaklklar bu yzyln sonuna doru enazndan 2 ila 4,5C artacaktr. Isnmadan en fazla karasal alanlar, zellikle ktalarn ikesimleri ve kutup blgeleri etkilenecektir.

Isnma sonucunda atmosferde bulunacak daha fazla s enerjisi ve daha fazla subuhar nedeniyle ariklim ve hava olaylar meydana gelecektir. Frtnalarn ve hattakasrgalarn iddeti ve skl artacaktr. Genel olarak nemli alanlar daha nemli, kurakalanlar ise daha kurak olacaktr. Zaten ok grlen kuraklklar, daha uzun sreli ve dahaiddetli hale gelecek, daha fazla alan -Trkiyeyi de iine alan Akdeniz Havzas, OrtaDou, Orta Asya ve Gney Afrika gibi- etkisi altna alacaktr.

Buzullarn ve karalardaki buz tabakalarnn erimesi sonucunda denizseviyeleri ykselecektir. IPCCnin Drdnc Deerlendirme Raporunun ardndanyaplan deerlendirmelere gre 2100 yl itibariyle deniz seviyesinin 1 metreden fazlaykselmesi bekleniyor. Byle bir art, Asyada byk blm in, Banglade veVietnamda olmak zere en az 100 milyon, Avrupada 14 milyon, Afrika ve GneyAmerikada ise 8er milyon kiinin yerlerinden olmalar anlamna geliyor. Ayrca, denizseviyesindeki ykseli 2100 ylnda sonlanmayacak, artmaya devam edecektir.

Tm bunlar sadece bir balang olabilir...

klim sistemimizde, ne yazk ki ok yaklatmz devrilmenoktalar bulunuyor. Bu noktalara gelindiinde sistemin

dinamikleri harekete geecek ve bizi kontrolmz dnda

kalan ok byk deiikliklere tayacaktr.James Hansen, NASA, Haziran 2008


14/52


15/52

1 3

KARBON BTESKARBON BTESIsnmayIsnmay2Cnin altnda tutmaknin altnda tutmakBelirsizliklere ramen, tehlikeli ve geriye dndrlemez iklim deiikliininlemek iin kresel snmann sanayi devrimi ncesi deerlere gre2Cnin olduka altnda tutulmas gerektii konusunda fikir birliibulunmaktadr. 2Clik art kk bir oran gibi grlebilir ancak bu artn gereklemesigeriye hibir zaman olmad kadar scak bir dnya brakacaktr.

Konuya baka bir adan yaklarsak, Avrupa ve Kuzey Amerikann byk birblmnn kaln bir buz tabakasyla kapl olduu ve deniz seviyesinin onlarca metre

aada olduu son buzul andan bizi ayran ey yalnzca 6Cdir.

Scaklklar sabitlemek iin insan kaynaklCO2nin ve dier sera gazlarnn

atmosferdeki younluunu sabitlememiz gerekir. Kolaylk yaratmak amacyla,bilim insanlar tm bu gazlar CO

2edeeri olarak bilinen tek bir istatistik altnda

toplamaktadr. Mevcut durumda CO2 younluu milyonda 386 partikl (ppm)deerindedir. Dier sera gazlaryla birlikte bu 462 ppm CO2 edeerine eit olup,art srmektedir.

Uzun vadede iklim dengesini salamak ve scaklk artn sanayi devrimi ncesindeki

ortalaman

n 2C alt

na indirmek, atmosferdeki CO2 edeeri younluunu 400 ppmedrmeyi ve sanayi devrimi ncesi deerlere dnmeyi gerektirir.

PEK, BU MMKN M?


16/52

1 4

EVET,EVET,mmkn!mmkn!UZUN VADEDE, okyanuslar ve ormanlar atmosfere saldmz CO2in daha fazlasnemecektir. Sera gaz emisyonuyla scaklklarn artmas arasnda belirli bir zamanfark bulunmaktadr. imdilik, duman kaynakl kirleticiler ile dier sera gaz olmayan

emisyonlarn oluturduu ince bir tabakanngnein younluunu azaltmasyla kreselsnmadan belli bir oranda korunuyoruz. Buyzden, harekete gemek iin birka on

yllk sremiz bulunuyor.2000 ile2050 yllar arasnda atmosfere yalnzca1.000 milyar ila 1.400 milyar ton CO

2

edeeri daha brakmamz mmkn.

Bu miktar; fosil yakt kullanm,ormanszlama ve deien arazi kullanmnedeniyle oluan mevcut emisyondzeyinde devam edersek, yaklak 20 yllkemisyona karlk gelmektedir. stelik bu

karbon btesininte birindenfazlas2000 yl ile gnmzarasndakidnemde salnm durumdadr. Sera gaz emisyonunu azaltmaya ek olarakatmosferdeki CO

2in geri toplanmas konusunu da ciddi ekilde ele almak zorundayz.

Bu yalnzca byk lekli aalandrmay deil, ayn zamanda fosil yaktlarn yerinialacak srdrlebilir biyoenerjinin kullanmn, karbon tutma ve depolama teknolojilerininve atmosferdeki sera gaz younluunu azaltacak teknolojilerin gelitirilmesini gerekliklmaktadr. IPCCnin de belirttii gibi dk karbona giden yol dnyannyzylnortalarna doru karbon yuta haline gelmesiyle mmkndr.Artk sadeceemisyonlar azaltmak yeterli deildir daha da ileriye gitmeye hazr olunmaldr.

Kyya ok yakn seyrediyoruz.Kyya ok yakn seyrediyoruz.Hata paymz ok az.Hata paymz ok az.


17/52

1 5

DOANINDOANINYUTAKLARIYUTAKLARIVE KAYNAKLARIVE KAYNAKLARInsan faaliyetleri sonucu ortaya kan CO

2emisyonunun

yaklak yars, gezegen yzeyinin iki byk doal karbondeposu olan ormanlar ve okyanuslar tarafndanhzla emilir. Bu bir anstr. Doann bu bedelsiz hizmetiolmasayd dnya ok daha scak bir yer olurdu. Dolaysyla,karbon yutaklarnn korunmas, kresel iklim deiikliininhzn azaltmak asndan yaamsal neme sahiptir.

Ancak, bu doal depolar korumakta baarsz kalyoruz.Bunun yerine, bu alanlar yok ediyoruz. Ormanlaryok etmemiz sonucu tutulan karbonun atmosfere salnmas,bylece karbon yuta olan bu alanlarn karbon kaynanadnmesine neden oluyor. Gnmzde ormanszlama,kresel sera gaz emisyonunun yaklak bete birini oluturur.

Hayatta kalan ormanlar atmosferdeki CO2i toplamaya

devam ederken, ormanszlama orman alanlarn bykyutaklardan byk CO

2kaynaklarna dntrmektedir. te bu

nedenle ormanszlamayDURDURMAK, iklimi korumakasndan son derece nemlidir.

Bir dier byk bir tehlike ise, ormanszlamay durdursak bile ormanlarn, kreselsnmaya yenik dmesi tuttuklar karbonu atmosfere brakmas ve kresel snmayhzlandrmasdr. 2005 ylnda yaanan kuraklk srasnda birok aa birer karbon kaynanadnmtr. Ayn yl,Amazon yamur ormanlar atmosfere Avrupa ve Japonyannyllk toplam CO

2emisyonuna edeer olan 5 milyar ton CO2 salmtr.

Benzer ekilde, okyanuslar da sndka CO2

yutma yeteneini kaybedebilmektedir.nceleri gezegenin en byk doal karbon yutaklarndan biri olan Antartikadaki Gney

Buz Denizinin son 25 yldr daha az karbon tuttuu gzlenmitir. Nedeni tam olarakbilinmemekle birlikte bu durum; sera gaz emisyonlarnn byk bir hzla artmas karsndaokyanuslarn karbon tutma kapasitesinin snrlanmas, snan okyanus sularndan daha fazlaCO

2in atmosfere salnmas ve sularn snmas nedeniyle atmosferdeki fazla CO

2in nemli bir

ksmn yutan deniz yosunlarnn geliiminin engellenmesine balanmaktadr.

Scaklklar artmaya devam ederse turistlere gsterebileceimiz hibirScaklklar artmaya devam ederse turistlere gsterebileceimiz hibircanl mercan kalmayacandan endie duyuyorum.canl mercan kalmayacandan endie duyuyorum.Carlton Young Junior, dal hocas ve tur operatr, Belize


18/52

1 6

ANLAMAANLAMAKYOTO PROTOKOLKYOTO PROTOKOLiin kk bir rehberiin kk bir rehber

Kyoto Protokol, ayn ismi tayan antik Japon kentinde 184 hkmet tarafndanAralk1997de kabul edildi. Protokol, 37 sanayilemi lkenin sera gaz emisyonlarn2008 ile 2012 yllar arasnda 1990 seviyesinin ortalama yzde 5 altnaindirme ykmll getirerek 2005 ylnda yasal balayclk kazand.

Protokol, iklim deiikliiyle mcadele konusunda atlacak admlar iin temel bir ereve

oluturmas itibaryla sera gaz emisyonlarnn kontrol asndan tarihi bir ilk admd. KyotoProtokol ile birlikte sanayilemi lkelerin ou, sera gaz emisyonlarn snrlandrmakiin gerekli kurumsal yaplar ve politikalargelitirmiler, baz lkelerde ve blgelerdeise sera gaz emisyonlar gerek anlamda dmeye balamtr. Ancak, protokoln kreselboyuttaki sera gaz emisyonu art eilimi zerindeki etkisi snrldr. Bunun yan sra KyotoProtokolnn oluturduu mekanizmalardan bazlar sorgulanabilir niteliktedir.

lkeler, dier lkelerdeki emisyon azaltc projelere yatrm yapmak suretiyle sera gazemisyonu azaltm hedeflerine ksmen ulaabilmektedir. Bu esneklik mekanizmalarnnen nemlisi; yatrmclarn gelimekte olan lkelerdeki emisyon-nleyici projelere yatrm

yaparak kendi lkelerindeki emisyonlar denkletirmelerine veya piyasadaki dier iklimkirleticilerine karbon kredileri satmasna olanak tanyan Temiz KalknmaMekanizmasdr (CDM Clean Development Mechanism).

Bugn CDMye kaytl binden fazla proje bulunmakta olup, 4.000 kadar da sradabeklemektedir. Bu projeler zaman ierisinde Avustralya, Almanya ve ngilterenin mevcuttoplam emisyonlarndan daha bykmiktarda emisyon azaltmn salayabilir.Projeler, Hindistandaki rzgar trbinlerinden, Brezilyada arazi dnm yaplan alanlardametan gaz depolanmasna ve Orta Amerikadaki jeotermal tesislerine kadar pek ok alankapsamaktadr.

Ancak, birka lke (zellikle in, Hindistan, Brezilya ve Meksika) bu mekanizmakapsamndaki projelerden en byk pay alrken, zellikle Afrikada yer alan, enaz gelimi lkelerin srecin dnda braklmas endie dourmaktadr. Dier yandan,birok projenin olduka snrl sera gaz azaltm salanmas da kayg vericidir. CDMninkullanm alanlar ve ileyi biiminde reforma gidilmesi gerek anlamda emisyon azaltmnnsalanabilmesi iin gerekli grlmektedir.

Bunun yannda Kyoto Protokol kapsamnda, salnm azaltm taahhdndebulunan lkeler, Avrupa Birlii lkelerinin yapt gibi emisyon ykmllklerini kendiaralarnda yeniden paylatrabilmekte ve ticaretini yapabilmektedir. Bu alm satmlar, sera

gaz azaltm projelerinin maliyetinin en az olduu yerlerde yaplmasn salayarak ikliminkorunmasn daha etkin maliyete getirmeyi amalamaktadr.


19/52

1 7

20 yldan beri kutup aylarnn Kanadann Hudson Krfezi nde20 yldan beri kutup aylarnn Kanadann Hudson Krfezi ndebir araya gelilerinin fotorafn ekerim. Her geen yl k mevsimibir araya gelilerinin fotorafn ekerim. Her geen yl k mevsimibiraz daha ge geliyor. Avlanmak zere buzun zerine kamadanbiraz daha ge geliyor. Avlanmak zere buzun zerine kamadangeirdikleri her hafta, kutup aylarnn bedenlerinde daha azgeirdikleri her hafta, kutup aylarnn bedenlerinde daha azya olmas ve daha salksz olmalar anlamna geliyor. Giderekya olmas ve daha salksz olmalar anlamna geliyor. Giderekdaha kk ve daha hafif hale geliyorlar. Eer bu eilim srerse,daha kk ve daha hafif hale geliyorlar. Eer bu eilim srerse,nmzdeki 20-30 yl ierisinde Hudson Krfezi nin kutup aylarnmzdeki 20-30 yl ierisinde Hudson Krfezi nin kutup aylarmaziye karacak.maziye karacak.

Daniel J. Cox, yaban hayat fotorafs, Kanada

Kyoto Protokolnce, gelimekteolan lkelerin kendiykmllkleri bulunmakta ancakbalaycemisyon azaltmhedefleri bulunmamaktadr.rnein, CDMde yer alarakemisyon younluklarn azaltmakzere fon alabilmektedirler.Sanayilemi lkelerin,gelimekte olanlara teknolojitransferi ve finansal yardmlarladestekleme ykmll vardr.

Emisyon azaltmna ek olarak,iklim deiikliinden en oketkileneceklere yardmc olmakzere son iklim mzakerelerindebir uyum fonu oluturulmutur. Bu fon, CDM projeleri zerinden alnan yzde 2oranndaki vergiden olumaktadr. Ancak, henz bu mekanizma altnda fonlanan projebulunmamaktadr.

Protokoln ykmllklerini yerine getirmeyenlere kar dzenlenen cezalarn etkisiok azdr. Kanada, hedefi yzde 6lk bir azaltma olduu halde, 1990 dzeylerinin yzde25inden daha fazla miktarda emisyon salmaktadr. ABD ise 2001 ylnda Protokoldentamamen ekilmitir.

Kyoto Protokol mkemmel olmaktan ok uzaktr, ancak nemlidir. Emisyon azaltmhedeflerinin 2012 yl itibaryla SONLANACAI da dikkate alndnda bir sonrakiadmn, iklim deiikliinin bilimsel boyutunu dikkate alan, daha iddial vegeni kapsaml bir sistemi hedeflemesi gerekmektedir.


20/52

1 8

EMSYONLARIEMSYONLARIyzdeyzde 8080 AZ ALTMAKAZ ALTMAKKopenhag, Kyotodan daha iyisiniyapmaldr. Dnya artk daha scak, iklim

deiiklii daha hzl, sera gaz emisyonu1990daki deerinden yzde 25 daha yksekdurumdadr. On yllk bilim ve iki yeni IPCCraporu sayesinde artk harekete gemediimizdurumda karlaacamz tehlikeleri dahakesinekilde biliyoruz.

lkelerin ou, kresel snmann 2Cninaltnda tutulmas konusunda hemfikirdir. Ayrca,en azndan teorik olarak, nmzdeki yllardasera gaz younluunu sabitlemekiinbir emisyon rotas oluturulmas gerei zerindeanlamaya varld. Artk geici anlamalarayer yok: Kopenhag, iklim felaketini nlemekiin yaplmas gerekenlerin titiz bir bilimseldeerlendirmesini temel almaldr.

Kresel snmann 2Cnin altnda kalmas iin, 2000-2050 yllar arasndaemisyonlarn yaklak 1.400 milyar ton CO

2edeerinden fazla olmamas gerekiyor. Bu,

2050 yl itibariyle kresel sera gaz emisyonunun 1990 dzeyinin en az yzde 80 altnaindirilmesi anlamna geliyor. Bunun iin kresel sera gaz emisyonunun, 2015 yl itibariyleen st seviyeye ulatktan sonra hzlaDMEYE balamas gerekmektedir. Bugereklese bile, 2050 sonrasnda da atmosferdeki CO

2younluunun kabul edilebilir

dzeylere inebilmesi iin emisyon azaltmna devam edilmesi gerekecektir. Bir bakadeyile, ormanlar koruyarak ve teknolojik aralardan yararlanarak atmosferdekiCO

2i tutmamz gerekecektir.


21/52

1 9

Biz bir adada yayoruz ve kasrgalar, frtnalar ve gelgitler ile skBiz bir adada yayoruz ve kasrgalar, frtnalar ve gelgitler ile sksk doann fkesine ahit oluyoruz. Deniz geri ekilirken evlerimizi,sk doann fkesine ahit oluyoruz. Deniz geri ekilirken evlerimizi,arazimizi ve geim kaynaklarmz alp gtryor. Topramz tuzluarazimizi ve geim kaynaklarmz alp gtryor. Topramz tuzluve rn ekimine elverisiz brakyor. Her ey hz la deiiyor. imdidenve rn ekimine elverisiz brakyor. Her ey hzla deiiyor. imdideniki evimi kaybetmi durumdaym ve ncsn de kaybetmekteniki evimi kaybetmi durumdaym ve ncsn de kaybetmektenkorkuyorum. Erken uyar olana olmad iin tamamen aresizkorkuyorum. Erken uyar olana olmad iin tamamen aresizdurumdayz. E yalarmz toplayp daha emin yerlere gitmedurumdayz. E yalarmz toplayp daha emin yerlere gitmeolanamz dahi yok.olanamz dahi yok. Intaz Sah, Hindistan kylar2050 yl iin belirlenecek hedefler, tm sanayilemi lkeleri ayn zamanda dabyk miktarda emisyon salan tm lkeleri kapsamaldr. Kresel emisyonunun yzde80ini oluturan en yksek emisyona sahip lkeler en ksa srede srece dahil olmaldr.Bu salandktan sonraki aamada ise tm dnyann yk paylamak iin deil de

gnll bir tercih olarak temiz enerji teknolojilerine geerek sfr karbongeleceine doru admlar atmasn beklemeliyiz. 20. yzyln sanayilemi lkelerikmrn kirli havasndan kurtulma kararn nasl verdilerse karbon alkanlndankurtulmak iin de ayn kararll gsterecekler.

Sanayilemi lkelerin harekete gemesi, ABDnin yeniden kresel iklim erevesinegeri dnmesi ve Malezya, Kore Cumhuriyeti, Suudi Arabistan ve Singapur gibi yenisanayileen lkeler ile in, Brezilya, Endonezya, Hindistan, Gney Afrika ve Meksika gibihzla gelien ekonomilerin de srece dahil olmas gerekmektedir.

Peki kresel emisyonlarn nmzdekiPeki kresel emisyonlarn nmzdekion yl ierisinde zirveye kp ardndanon yl ierisinde zirveye kp ardndanhzla dmeye balamasn naslhzla dmeye balamasn naslsalayabiliriz?salayabiliriz?


22/52

20

SORUMLULUKSORUMLULUKalmakalmak......Sanayilemi lkeler iin hedeflerSanayilemi lkeler iin hedeflerIPCCnin bilimsel almalarn temel alan Bali klim Konferans (2007),ara hedef olarak, sanayilemi lkelerin 2020 ylna kadar seragaz emisyonlarn 1990 dzeyininyzde 25-40 drmelerigerektiini ifade etmitir. Kresel snmay snrlamak iin sanayilemilkelerden 2020 sonras dnemde daha da keskin azaltm hedefleribeklenmektedir. 2009 yl itibariyle, lkelerin ounun verdiiszler bu araln altnda yer almtr.

Hedeflere en yakn azaltm yzde 20lik emisyon azaltm hedefi

ileAvrupa Birlii taahht etmitir ve dier lkelerin de ayn yoluizlemeleri halinde bu limiti yzde 30a tayabileceini belirtmitir.Ancak ABnin teklifi daha ok denkletirme mekanizmalarn kapsamakta (dier lkelerdekiemisyon azaltm projeleri ile kendi emisyonlarn denkletirme), kendi snrlar dahilinde 2020ylna kadar gerekletirmeyi taahht ettii emisyon azaltm yzde 5i gememektedir.

ABD ynetimi, 2020 itibaryla emisyonlarn 1990 dzeyine indirme niyetiniaklam, daha da fazla drme konusunu deerlendirdiklerini belirtmitir. Kanada,Kyoto taahhtlerine uygun olarak emisyonlarn azaltmak iin neredeyse hi gayret sarfetmemitir. Japonya ve Rusya ise 2012 sonras iin kayda deer bir emisyon azaltm hedefi

belirtmemitir.Buyetersizdir. Ne kadar az azaltm yaparsak 2C eiini geme riskini o kadarartrrz. WWF, Kyoto Protokolne taraf olmayanlar da dahil TM sanayilemilkelerin, emisyonlarn 2020 yl itibariyle 1990 dzeyinin yzde 40 altna indirmek zerebalayc taahht almalarn talep eder. Bu azaltmn byk ksm lke snrlar ierisindegereklemelidir.

Sanayilemi lkelerin bu hedefe ulamadaki baarszlklar gelecek yllardadnyann elindeki seenekleri de byk oranda azaltacaktr. Bu lkelerin yeterli azaltmyapmamas zellikle kalknmaya gereksinim duyan yoksul lkelere ayrlmas gereken

atmosfer alan

n

n igal edilmesi anlam

na gelecektir. Bu durum zellikle en az gelimilkeler iin geerlidir. Bu sfr toplaml oyunda, sanayilemi lkeler tarafndansalnacak her ton, kalknmakta olan lkelerin salamayaca bir ton anlamnagelmektedir.

i 2020 ylna da brakamayz. Kyotonun kapsad 2008-2012 ile sonraki dnemarasnda boluk olmamaldr. Kopenhagda 2013-2017 dnemini kapsayacak ykmllkdnemi iin hedefler belirlenmelidir. Ayrca Kopenhagda 2018-2022 dnemi hedeflerininbelirlenmesi iin 2013 yln gemeyecek bir mzakere tarihi belirlenmelidir.

WWFWWF,bilim insanlarndan durumun daha da ktletiine ilikin uyarlargeldii takdirde dnyann hzla harekete gemesini salayacak bir acil durumdeerlendirmesi maddesinin yeni anlamada yer almas gerektiine inanmaktadr.


23/52

2 1

Kaplanlar da masadaKaplanlar da masadayer almalyer almalKyoto Protokol dnyay, emisyon hedefleri olan (Ek 1 lkeleri olarakadlandrlan) zengin, sanayilemi lkeler ile geri kalan lkeler olarak ikiye ayrmt.

Ancak, mesele bu kadar basit deil. Ek 1de yer almayan baz lkeler yeni sanayileenlkelere dntler. Bu lkelerin bazlar, Romanya ve Ukrayna gibi Ek 1 lkelerindenzengin duruma geldiler. Dahas, canlanan ekonomileri nedeniyle bu lkelerin kii banaden emisyon miktar ve geliri daha yksektir.WWF, artk bu lkelerin gelimekte olan lke zrhnn arkasna saklanmamalar

gerektiine inanmaktad

r. Bu lkeler yeni sanayileen lkeler olarak sorumluluklar

n

kabul etmeli ve balayc emisyon azaltm hedefleri almaldrlar.

rnein Malezya, baz Dou Avrupa lkeleri kadar zengindir, ancak Dou Avrupalkelerinin ou Kyoto Protokol gereince emisyonlarn 1990 ylndan itibaren drmeye

balamken, Malezya emisyon miktarn drde katlamtr. Byk apl ormanszlamannda etkisiyle kii bana den emisyon miktar Avrupa ortalamasnn yaklak kat durumagelmitir. Tayvan, Kore Cumhuriyeti ve srailin de 1990dan bu yana kii banaemisyon miktar iki katna karak Avrupa seviyesine gelmitir. Singapurun emisyon miktaryaklak yzde 50 orannda artm, pek ok Avrupa lkesinden yksek seviyelere ulamtr.

Kyoto Protokolnn muaf tuttuu pek okKrfez lkesinin emisyon miktar burneklerden de yksek durumdadr. Suudi Arabistan 1990dan bu yana emisyonlarnnerdeyse iki katna karm olup, Lksemburg hari tm Avrupa lkelerinden yksekkii ba emisyon seviyesine kmtr. Birleik Arap Emirlikleri, Bahreyn, Kuveyt

ve Katar, kii ba emisyon miktar liginde ilk drttedir. Birinci srada yer alan Katarn1990dan bu yana emisyon miktar drt kattan fazla artm, kii ba emisyon miktar iseABDnin katna varmtr.

2

1990-2005 ()

0

100

200

300

400

500

Malezya

Katar

Endonezya

BAE

Kuveyt

Hindistan

Tayvan

S.

Arabistan

srail

KoreCum.

Bahreyn

Singapur

in

ABD

Romanya

Endeks 100 = 1990 dzeyi

Kaynak: CDIAC


24/52

22

Gezegeni kurtarmak iinGezegeni kurtarmak iinTARHTARHbir anlamabir anlamaKyotoda in, Hindistan ve Brezilya gibi gelimekte olan lkeler emisyonhedefleri almam ancak birok sorumlulukstlenmitir. Bu lkenin kii banaden emisyon miktar, yeni sanayileen lkeler dnda kalan sanayilemi lkelerlekarlatrldnda dk kalmaktadr. rnein in, toplamda atmosfereABD KADAR

CO2 salmaktadr ancak ABDnin drt kat nfusa sahip olmas nedeniyle kii baemisyon miktar daha dktr. Bu lkelerin atmosferdeki sera gaz miktarndaki tarihipaylar da daha dktr. Bir karlatrma yapmak gerekirse, en az emisyona sahip 100lkenin toplam emisyon miktar kresel emisyonun sadece yzde 3n oluturmaktadr.

Buna ramen, gelimekte olan lkelerin ekonomileri bydke emisyonlarartmaktadrve u an kresel emisyonun neredeyse yarsn oluturmaktadr. sterzengin ister yoksul olsun, gezegendeki hibir lkenin kalknma rotasn atalar gibi bylegelmi byle gider anlayyla srdrme lks yoktur.

WWF,gelimekte olan lkelerin sera gaz emisyonlarnn, 2020 ylnda hibir

deiiklik yaplmad durumdaki tahminlere gre ulaaca seviyeninyzde 30altna indirmesi gerektiini savunuyor.

Bu, gelimekte olan lkelere ynelikNEMLveTARTIMAYAAIKbir ardr. Ancak, bu gezegene kar bir ykmllktr veadilbirbiimde gerekletirilmesi mmkndr.

Gelimekte olan lkelerin yeil kalknma yolunu setiklerinde karlaacaklar ekmaliyetleri zengin lkelerin karlamas halinde, gezegene kar bu zorunluluk adil bir

biimde yerine getirilebilir. Sonuta, gezegeni stm olanlar gelimi lkelerdir veatmosferin byk blm gelimi lkelerin emisyonlaryla dolmutur.

Muson yamurlar artk daha ge geliyor ve daha ksa sryor. BuMuson yamurlar artk daha ge geliyor ve daha ksa sryor. Budeiikliklerden tr Gney in Denizi nden buraya eskisinden azdeiikliklerden tr Gney in Denizi nden buraya eskisinden azmavi yenge geliyor. Av miktar, tuzak bana 300 gramdan 30mavi yenge geliyor. Av miktar, tuzak bana 300 gramdan 30grama dt. Aralk 2008de, ABD pazarna rn salayan birgrama dt. Aralk 2008de, ABD pazarna rn salayan birfabrikayla yaptm yenge temini szlememi yenileyemedim.fabrikayla yaptm yenge temini szlememi yenileyemedim.Christopher Kong, yenge avcs, Sabah, Malezya


25/52

23

GELMEKTE OLAN LKELER iin iyi haber:iyi haber:Bu lkelerin, geleneksel teknolojileri pas geip, dorudan yeni, dk emisyonlu yntem

ve sreleri kullanarak eski teknolojilerin kirlilik, sal

k koullar

nda bozulma ve doan

ntahribi gibi istenmeyen ynlerinden kanmas mmkndr. stelikyeil, dkkarbonlu teknolojiler daha verimlidir ve

uzun vadede tasarruf salar.

GELM LKELER iin iyi haber:iyi haber:Gezegenin yaam destek sistemleri imdilik,youn kirlilik yaratan sanayilemenin

sonularndan kurtulabilecek durumdadr.

Gelimekte olan lkelerin bazlar kollar svad bile. Gney Afrika,emisyonlarnn 2020de zirveye ktktan sonra dmeye balayacan taahht etti.Meksika, 2050ye kadar emisyonlarn yzde 50 azaltmaya sz verdi ve Nisan 2009daemisyon azaltm konusunda ibirlii iin Obama ynetimi ile anlamaya vard. in,Brezilya ve Hindistan, ekonomilerinin karbon younluunu azaltyor, yenilenebilirenerji endstrileri ina ediyor. ok yakn bir gemite Filipinler 2020 yl iin yzde50lik yenilenebilir enerji hedefi benimsedi; Endonezya ve Brezilya gibi ormanlarnhzla kaybeden lkeler ise 2020 itibariyle ormanszlamay yaklak yzde 70 azaltma

hedefi belirledi.

WWF,gelimekte olan lkelerin,ulusaldk-karbon eylem planlarhazrlamalar gerektiini savunuyor. Bu planlar, lkelerin kendi srdrlebilir kalknmanceliklerini temel almaldr. Bununla birlikte, hibir deiiklik yaplmad duruma greyzde 30 indirim hedefine ulamay amalamaldr. Bu farkllklarn bir blm kendikendisini amorti edecektir. Bir ksm ise sanayilemi lkelerin tarihsel kirletmesorumluluklarn yanstacak ekilde, bu lkelere yatrm ve teknolojik desteksalamalarn gerektirecektir.

En az gelimi lkeler, kalknma stratejilerinin bir paras olarak dk karbonlukalknma planlar yapmak isteyebilirler. WWF bu konuda onlar tevik etmektedir.Bununla birlikte, bu tr giriimleri imdilik balatmak ZORUNDAolmamaldrlar.


26/52

24

Kazan yaktlar...Kazan yaktlar...EmisyonEmisyonKARA DELKARA DELKyoto Protokol uluslararashava tatlar ve gemicilikilemlerindenkaynaklanan emisyonlar kontrol etmemektedir; nk mzakereciler bundan kiminsorumlu olaca zerinde karara varamamlardr. Sorumlu taraf gemi ya da uanhareket ettii veya vard lke mi olmaldr yoksa aracn, yolcularn ya da mallarn ana

vatan m esas alnmaldr? Protokol, bu konudaki kararlar Uluslararas Denizcilik rgtve Uluslararas Sivil Havaclk rgtne brakmtr.

Bu konuda henz FAZLA BR LERLEME SALANAMADI. Ama uak vegemilerden kaynaklanan emisyon hzla artmaya devam ediyor.

Havaclktan kaynaklanan sera gaz emisyonu yer kaynaklCO2

emisyonuna kyasla kreselsnmaya daha fazla etki etmektedir ve baz deerlendirmelere gre kresel snmannyzde 5inden fazlasndan sorumludur. Bu oran Kyoto Protokolnn gelimi lkelerdentalep ettii emisyon azaltm oranna eittir. Kopenhag zirvesine yaklarken herkes bu yasalboluun kapatlmas konusunda hemfikir durumdadr.

AMA NASIL? Bugn pek ok seenekmevcut...En basit seenek emisyonlar iin hangi lkenin sorumlu tutulaca

(rnein, k liman) konusunda anlamaya varmak ve daha sonra emisyon miktarn ulusalemisyon toplamna dahil ederek sanayilemi lkelerin azaltm hedeflerine katmaktr. Ancaksanayilemi lkeler buna kar kmakta, bu sektrlerin kresel sektrler olduunu ve bunedenle kresel bir zme ihtiya olduunu ifade etmektedirler. Bylesi bir kararn hava vedeniz tamaclnn zarar grmesine yol aacan savunmaktadrlar.

Bu lkeler bunun yerine, her iki endstrinin de ayr birer lke gibideerlendirilmesi gerektiini, bylece uluslararas hava tatlarnn kendi endstrisitarafndan belirlenecek ve kontrol edilecek ayr emisyon azaltm hedefleri olabileceini ilerisrmektedirler. Bu gemicilik iin de geerli grlmektedir.

Ancak bu neri gelimekte olan lkelere bir hakszlktr; nk bu gelimekte olanlkelerin imdilik yasal balaycl olan emisyon azaltm hedefleri stlenmeme hakkninemek anlamna gelmektedir. Kk ada devletleri bylesi bir durumun yaamsaldeere sahip turizm endstrisini ve gda ithalatn olumsuz etkileyecei konusundaendielidir.Ak bir uzlama salanamadndan, bu konu Kopenhagdaki en tartmalkonulardan biri olabilir.

WWF,bu sektrlerin emisyonlarnn gelimi lkelerin emisyonlarnadahil edilmesinin kresel emisyonlarn byk bir blmnn stesindengelinmesini salayaca inancndadr. Aynekilde, gelimekte olan lkeler de

harekete gemelidir. Ayrca, kazan yaktlarna uygulanacak bir vergiile bir yandan iklim deiikliine uyum iin fon yaratlrken bir yandan da dkkarbonlu kalknma tevik edilebilir.


27/52

25

Anlama...Anlama... UYUMUYUM

klim deiiklii bir gerek.imdiden insan hayatna, geim kaynaklarnave doann yaam destek sistemlerine zarar veriyor. Yol at doal afetler lmlereneden oluyor. Dnyann bir yandan durumun daha da ktlemesini engellemek iinabalamas, bir yandan da kanlmaz iklim deiikliine uyum salamas gerekiyor.Eer hava koullar daha tehlikeli hale gelecekse bamza geleceklere kar hazrlkl vedirenli olmalyz.

klim deiikliinin ilk ate hattnda yer alan lkelerin ou iklim deiikliinden en azsorumlu olanlardr. 100 lke toplam emisyonlarn yaklak yzde 3nden sorumludur.Bu yoksul lkeler halen iklimin gittike tehlikeli hale geldii blgelerde bulunmaktadrlar.

150 milyon Bangladelinin kii ba ortalama emisyonu, ortalama bir Amerikalnnaltmta biri kadardr. Ama bu gerek, onlar deniz seviyesinin ykselmesinden, anifrtnalardan, topran tuzlanmasndan ve iddetli tayfunlardan korumayacaktr.

Afrika lkelerinin ounda olduu gibi, ortalama bir Brundi vatandann kiisel karbonayak izi, Batdaki bir evin televizyonunun bekleme modunda yaptemisyonla ayn dzeydedir. Ancak, iklim deiikliinin, bu blgelerde tarmsal retiminkuraklk ve scaklklardan tr yzde 30 orannda

drmesi beklenmektedir.

Pasifik ya da Hint Okyanusunda yer alan Tuvalu veMaldivler gibi tehlike altndaki ada devletleri,nmzdeki yarm yzylda, bu adalarn yaanamazhale gelmesine neden olabilecek ani frtnalar, kyerozyonu ve deniz seviyesinde ykselmeyle karkaryadr. Peki bu adalarn sakinlerinin nereyegitmesini bekliyoruz? klim deiikliinin en byk

sorumlusu olan sanayilemi lkeler bu insanlaramlteci stats verecek mi?

Ve onlar g etmekVe onlar g etmekzorunda brakmakzorunda brakmakADL mi?ADL mi?


28/52

26

Bu noktada da gelimi lkeler, iklim deiikliinin kurban olan yoksul lkelerindeiiklie uyum salamas iin fon salamakla ykmldr. Kirletender ilkesini temel alan uluslararas hukuk, nde gelen CO

2salclarnn bu lkeleri

korumasnn yasal bir ykmllk olduunu ne srmektedir.klim deiikliiyle ilgili olarak kurulmu tek demokratik fon olan ve gelimekte olan

lkelerin uygun ekilde temsil edildii Uyum Fonu bu yolda iyi bir balangtr.Fonun ana gelir kayna CDM projeleri zerinden alnan yzde 2lik vergidir ve 2008ylnda almalara balanmtr.

WWFye gre buyeterli deildir.Aradan sekiz yl gemi olmasnaramen Uyum Fonu hl faaliyete geememitir. Bugne kadarki iklim deiikliininana sorumlusu olan sanayilemi lkeler, tehlike altndaki madur lkelerinkorunmas iin deme yapma ykmlln kabul etmek zorundadr. Bununbir yolu, havayolu biletlerine uygulanacak kirleten der vergisi ya da deniztamaclnda uygulanacak bir vergi olabilir. Buna ek olarak, lkelerin iklim

deiiklii kaynakl doal afet madurlarna yardmc olmak zere uluslararas birsigorta mekanizmas oluturmas gereklidir.

GEMTE TUTULMAYAN SZ LERGEMTE TUTULMAYAN SZ LERKyoto Protokol kapsamnda en az gelimi 48 lkeye, Ulusal Uyum EylemProgramlar(NAPA National Adaptation Programme for Action) hazrlamalar iin

fon salanmt. Buradaki hedef, dalk blgelerdeki buzul gllerinin korunmas ya dakysal savunma hatlar oluturulmas gibi en acil tedbirleri belirlemekti. Bu balamda,Kresel evre Fonu (GEF - Global Environment Facility) ats altnda bir fon oluturuldu.

Bugne kadar 39 adet NAPAtamamlanmtr; dokuzu da yaknda tamamlanacaktr.Ancak, bunlar gerekletirecek para yoktur. Sonu olarak, programlardabulunan yalnzca birka proje detaylandrlarak fon iin sunulabilmitir. Program durmanoktasndadr. klim sorunundan en az sorumlu olan lkelerin iklim deiikliine uyumuiin fon salama sz veren sanayilemi lkelerinvaatleribo kmtr.

WWF, projelerin gerekletirilebilmesi iin sanayilemi lkelerin 2009 ylbitmeden Uyum Fonu iin 2 milyar dolar ayrmas gerektiini belirtmektedir.Bu, Kopenhag grmelerindeki havay dzeltebilecek, acilen ihtiya duyulan biriyi niyet gstergesi olacaktr.


29/52

27

UYUMUYUM naslnaslgerekletirilebilir?gerekletirilebilir?Bazen mhendislik acil bir ihtiya haline gelebilir. Himalaya buzullarnerimesiyle ortaya kan su, dar vadilerde, genelde molozlardan oluan doal barajlarnardnda birikmitir. Ancak gller dolunca kontrolden kabilir ve barajlar yklaraksularn aaya brakabilir.Bhutanda 2.000den fazla bu tr buzulgl bulunmaktadr ve bunlarn 24 ani sellere yol ama riski tayan gllerdir. Bugllerin mhendislerce incelenmesi ve afetler yaanmadan su miktarnn azaltlmasgerekmektedir.

Dig Tsho glnden gelen sularn evimi ykp gemesinden nceDig Tsho glnden gelen sularn evimi ykp gemesinden nceduyduum iddetli grleyi hl kulaklarmda. Gl, eriyen bir buzulunduyduum iddetli grleyi hl kulaklarmda. Gl, eriyen bir buzulunsularyla dolmutu ve bir gn aniden patlad. O zamanlar gentim.sularyla dolmutu ve bir gn aniden patlad. O zamanlar gentim.Sularn, 14 asma kpry paralayna, ev ve i yerlerimize zararSularn, 14 asma kpry paralayna, ev ve i yerlerimize zararveriine ahit olduk. Kymzden be kii bu olayda ld. Bugn tekveriine ahit olduk. Kymzden be kii bu olayda ld. Bugn tekgelirim pansiyonuma gelen turistlerden kazandm para. Ailemin, birgelirim pansiyonuma gelen turistlerden kazandm para. Ailemin, birbaka selin daha stesinden geleceini sanmyorum.baka selin daha stesinden geleceini sanmyorum.

Ang Maya Sherpa, Nepal

Bazen insanlarn erken uyaryaveafetehazrlkl olmaya ihtiyac vardr. Kyblgeleri, deniz seviyesindeki art nedeniyle, yerel topluluklar yok edebilecek glgelgitlere ve frtnalara kar eskisinden daha savunmasz durumdadr. Bangladede1991 ylndaki bir kasrgada 138.000 insan hayatn kaybetmitir. O gndenberi Bangladete, setlerin zerlerine sel snaklar yaparak blgeyi vatandalar iin

daha emniyetli hale dntrmeyealmaktadr. Artk, insanlarn nezaman snaklara gideceklerinibilebilmesi iin daha iyi bir kasrga uyarsistemine ihtiya vardr.


30/52

28

nsanlarn doru ve uygulanabilir bilimselnsanlarn doru ve uygulanabilir bilimselverilere ihtiyac var...verilere ihtiyac var...klim deitike kendine yetebilenmilyonlarca iftinin, yksek scaklklar veuzun sreli kuraklklarla baedebilmek iinyeni tohumlara gereksinimi olacaktr. Gney

Afrikann baz blgelerinde imdiden yzde30un zerinde rn kayb yaanmaktadr. rnleriklim deiiklii sebebiyle artan kuraklauyumlu hale getirilmedike bu durum srecektir.

klim deiiklii ile birlikte hastalklar yayldkahem insanlar hem de iftlik hayvanlar iin yenialamakampanyalarna da gereksinimduyulacaktr.

Ekosistem bazl uyumEkosistem bazl uyumAslnda, iklim deiiklii ve etkilerine kartampon grevi gren ekosistemlerinkorunmasen nemli ihtiyatr. Doa, bizlere saysz ekosistem hizmeti salar.

Doadan yararlanmak; kylar frtnalardan ve artan gelgitlerden korumann en ucuzyoludur. 15 yldan beri Vietnamllar, Kzlhan yresel temsilcilerinin koordinasyonundatayfunlara en ak sahillerde mangrov (Hindistan sakz aac) ormanlaroluturmaktadr. Bu aalar dalgalar krar ve frtnann etkisini hafifletir.

2000 ylnda Wukong tayfunu blgeyi vurduunda mangrov dikilmi alanlarkorunurken, komu blgeler tayfundan kt bir ekilde etkilenmi, evler yklm, insancesetleri kyya vurmutur. imdiye kadar yaklak 1 milyon dolar maliyetle 12.000 hektaralana dikim yaplm; setlere harcanacak paraya kyasla yaklak7 milyon dolar tasarruf salanmtr.

Karann i ksmlarnda ise yamur ormanlar, topra salamlatrarak frtna sonrasoluabilecek lmcl toprak kaymalarna kar koruma salar. Ayn zamandanehir aklarn dzenler, yamur oluturur ve kurakla kar koruma salarlar. GeneldeBrezilyada tarm ve yamur ormanlar arasnda bir arazi mcadelesi olduu dnlr.Ancak, tarlalar yamur ormanlarna ihtiya duyar; nk tarlalarn bamlolduu yamurun kaynaormanlardr. Ormanszlama, tarm arazilerini deorak arazilere dntrecektir.

WWF, lkelerin ekosistem bazl uyumu en st dzeye karmak zere zel aba

harcamas gerektiini vurgulamaktadr. Buna yaplacak yatrm byk olaslkla en iyisonuca ulatracaktr. Bu doal altyaplarn korunmas en az yollar ve sahileritleri gibi altyaplarn bakmn yapmak kadar nemlidir.


31/52

29

Anlama... TEKNOLOJAnlama... TEKNOLOJTeknik zm ibaresi gnmzde neredeyse olumsuz bir anlam kazand.

Ancak gerek u ki teknoloji, iklim deiikliinin zmnnkalbinde yer alacaktr. Bu bir zorunluluktur.

Dnya nfusu, muhtemelen 2050den itibaren sabitlenecek olsa da, nmzdeki 50yl iinde srekli artma eiliminde olacaktr. Bu srede 810 milyar insan beslemek,giydirmek ve bakmakzorunda olacaz. Dolaysyla zengin lkeler kendi nfuslarn

sabitlemeyi baarsa bile birok kaynan tketimi de artma eiliminde olacaktr.Tketim listesinin banda enerji yer alacaktr. Dnya genelinde halen 2 milyar insanelektrikten yoksundur.

Bir yandan emisyonlarmz yzde 80 azaltrken

dier yandan 8-10 milyar insana enerji salamakzorunda olacaksak, enerjiyi retme ve kullanmaeklimizi yaammzn her alannda (ev, iyeri,kamusal alan, ulatrma vb.) deitirmemizgerekmektedir.

Bunun iin hem etkin teknolojilere gemeli hemdeyaam eklimizi ve yaadmz evreyi

yeniden dzenlemeliyiz. rneinkentsel alanlar, insanlarn araba yerine toplutama sistemleriyle veya yaya olarak hizmetlereulaabilecei ekilde kurulmaldr.

Gnmzde enerji altyapsn abucak gelitirenlkelere buyeni fikir ve teknolojilerin hzla ulatrlmas gerekmektedir.Uluslararas Enerji Ajansnn tahminlerine gre 2006-2030 yllar arasnda dnya

genelinde -yarsndan fazlas gelimekte olan lkelerde olmak zere- toplam 26 milyardolar deerinde enerji yatrm yaplacaktr.

Gelimekte olan lkelerin, sanayilemi lkelerin oununGelimekte olan lkelerin, sanayilemi lkelerin oununbugne kadar izledii kirli ve kirletici yoldan gemeden,bugne kadar izledii kirli ve kirletici yoldan gemeden,yeni teknolojilereyeni teknolojilere sramassramasgerekmektedir.gerekmektedir.


32/52

30

Gerekli teknolojilerin ouna imdiden sahibiz.Gerekli teknolojilerin ouna imdiden sahibiz.Rzgr enerjisi, iyi gelimitir ve pahal deildir. ABD, Almanya, Danimarka vespanya gibi sanayilemi lkeler bu teknolojiye ykl yatrmlar yapmaktadr. Ancakgelimekte olan lkeler arasnda sadece in ve Hindistan bu teknolojiyi benimsemitir.Zengin lkeler, gelimekte olan dier lkelere yatrm destei vermi olsalar, bu lkelerde rzgr enerjisine ynelebilirdi. Bu lkelerin rzgr atlaslarn oluturabilmesi veelektrik retim sistemlerine rzgr enerjisini dahil edebilmesi iin eitim, teknikkapasite ve yardma ihtiyac vardr.

Gne enerjisinde hzla gelimektedir. Son dneme kadar gne enerjisindegenellikle gnenn dorudan elektrie dntrld lelektriksel (fotovoltaik/PV) ilemi kullanyordu. Binalar kendileri iin enerji ve havalandrma elde etmek iin PVkaplanarak ina edilebilmektedir. Ancak, gnmzde aynalar ve mercekler kullanlaraksuyun stlmas ve sonrasnda geleneksel trbinlerin altrlmasna olanak salayan

younlatrlm gne enerjisi nem kazanmtr. Endstriyel lekte alan butr enerji santrallerinin ilk rnekleri ABD ve spanyada bulunmaktadr. Teorik olarak,Nevadadan Cezayir ve Hindistana kadar uzanan geni l alanlar gne enerjisini

kullanmak zere aynalarla kaplanabilir. En bykpotansiyel temiz enerji kaynaklarndan biri olmasbakmndan, younlatrlm gne enerjisininkullanlabilir hale getirilmesi kresel bir gerekliliktir.

Gelecein tatlar, elektrik, ya da hidrojenle(ki altyaps byk miktarda elektrik gerektirir)alacak aralar olacaktr. Elektrikli arabalar, fizikyasalar uyarnca, benzin gibi sv yaktlarla alanaralardan daha verimlidir. Elektrikli arabalar, gelimilkelerde, 2009da siyasi olarak olduka poplerdurumdadr. Ancak, bu aralarn ne lde iklimdostu olduklar kullandklar elektriin nasl retildiine

baldr. Eer elektrik iin daha fazla kmr kullanrsak, salanacak kazan az olacaktr.Gelecek, yenilenebilir enerji kaynaklar kullanlarak retilmi elektrikle ileyen sperverimli tama sistemlerinindir.

Toplu tamada elektrik kullanm da, ulatrma sektrn daha evre dostuyapacaktr. Tramvay, elektrikli otobs ve trenler dizele dayal sistemlerin yerini almaldr.Halihazrda Avrupann baz blgelerinde olduu gibi ehir merkezleri arasnda ileyenelektrikli hzl trenler hava tamaclna duyulan gereksinimi nemli ldeazaltmaktadr. Buna ek olarak, yk tamaclnda rayl sistem yaygnlatrlmaldr.


33/52

3 1

Yararlanabileceimiz dier doal enerji kaynaklararasnda dalga enerjisi,jeotermalenerji(scak kayalar) ve gelgit enerjisi yeralmaktadr.

Biyoyaktlar, gda retimi iin gerekli olan suyuve araziyi kullandklar iin ar biimde eletiriliyor.Ayrca, bazlarnn retimi srasnda, byk bir karbonayak izi olumaktadr. Ancak, gelecekte zellikletarm, tarmsal ormanclk ve keresteciliin atkrnleri kullanlarak retilen biyoyaktlar oldukayararl olabilir. Bunun yannda biyoyaktlar uzunvadede havaclkta da gelecek vaat etmektedir. zellikle yeni ve srdrlebilir ekildeynetilen ormanlardan elde edilen kat biyoktle ise, enerji retiminde kmrn yerinialabilecek kritik bir yenilenebilir kaynak niteliindedir ve gelimekte olan lkelerdekiyoksul kesimler iin gvenilir bir snma kayna haline gelebilir.

Karbon tutma ve depolama, akaryakt kaynaklCO2

emisyonununyakalanarak eski petrol kuyular veya tuz kayalarnda srekli olarak depolanmas yada akiferlerde znmeleri iin nerilen sistemdir. Teknolojinin istenen leklerde ticariuygunlua erimesi iin daha fazla mesafe almas gerekmektedir ve halenteknolojinin kendisi de bir miktar emisyon retmektedir. Ancak teknoloji, ileride kmrnyaklmasyla oluan emisyonlar yzde 90n zerinde drlebilecek, dier bir deyiledoal gaz kullanmndan oluan emisyonlara eit hale gelebilecektir. Karbon tutma vedepolamann, biyoktle yaktlarna da uygulanabilmesi karbon negatif elektrik retiminiolanakl klabilecektir. Buna ek olarak, imento gibi enerji d karbon ayak izi bykkaynaklara olduu kadar elik retimi gibi enerji youn srelerde de geni lekteuygulanabilecektir.

Byk lekli elektrik retimini kaynankleer enerji potansiyeline ounluklagereinden fazla nem verilmektedir. WWF, nkleer geliimin tadriskler,atklarn artm, kazalar ve gelecekte uranyum kaynakl yakt yetersizlii riski nedeniylenkleer enerjinin gvenilmez, aklc ve srdrlebilir olmayan bir seenek olduunainanmaktadr.

Tarm, arazi doldurma ve doal gaz borusu hatlarndan kaynaklanan metanemisyonunun tutulmas ve kullanmhzl ve ucuz bir yntemdir. Bununlabirlikte emisyonlarn tutulmas daha sratli gereklemektedir. Metan atmosferdeyalnzca on yl kadar kalr ancak bu sre zarfnda CO

2den 20 kat fazla etkiye sahip olan

bir sera gazdr.


34/52

32

Enerji verimliliiEnerji verimliliiHer eyden nce, yaamn nerdeyse her alannda enerji kullanmnda ok daha fazlaverimlilik salamak iin byk bir potansiyel bulunmaktadr.

Ar sanayiden ulama, binalara ve elektronik cihazlara, etkin maliyetli dnmlerve yeni tasarmlar, enerji tketiminiyzde 30 ila 80 arasnda azaltabilir. Enerjikoruma ve enerji verimlilii nlemleri uzun vadede, emisyonlarn ve pahal, uucu vesnrlbenzin ve doal gaz ithalatna bamlln azaltlmas iin en etkin maliyetliseenek olarak gzkmektedir. in tek srr, en verimli ekipmann yksek yatrmmaliyetinin karlanmas iin fon bulunmasdr.

Enerji teknolojilerine ek olarak, daha az karbon- ve enerji-youn ve daha uzun

mrl hafif karbon teller gibiyeni malzemelerin gelitirilmesine veyaygnlatrlmasna ihtiya vardr. Sonuta; dnyann ekonomik zenginliini,yenilenebilir kaynaklar zerine kurmas ve fosil yakt rnlerini (plastik, ambalaj vs.),imento, demir ve alminyumu, ahap ve dier biyoktle bazl kaynaklarla ikameetmesi gerekmektedir. Nano-teknoloji, biyo-teknoloji ve bilgi teknolojileri gibi alanlardanpiyasaya giri yapan yeni ve yeniliki malzemeler, yksek verimli ve yeni malzemeleringelitirilmesi iin ok bykfrsatlar sunmaktadr.

in pf noktas, bu teknolojileri ve yenilerini gelitirebilmek, bunlar ucuz halegetirmek ve btn dnyaya yayabilmektir. Zaman artk yaamsal bir nem tamaktadr.

WWF aratrmalar gstermektedir ki, teknolojiler ok hzl ve erken byyebilselerbile, bir kez belirli bir lee ulaldnda, hibir sanayi (yenilenebilir enerji de dahil)uzun aralklar iin bir ylda %30 bymeye ulaamamaktadr. Uygulanabilir enerjiteknolojilerini inceleyen aratrmaclar, kresel snmay 2Cnin altnda tutmay baarmakiin ok saydaki enerji teknolojisinde %30 bymeye mmkn olan en yak n zamanda,fakat en ge 2014e kadar, ulalmas gerektiini belirtmektedir. Eer bu baarlamazsa2C hedefi karlabilir.

Peki neden erteliyoruz? Dkkarbon enerjisine gei; hemyerel, hemulusal, hem de kresel boyutta,YEN

ALANLARI, YEN ENDSTRLER, YENPAZARLAR ve daha verimli, daha retkenve daha yeil bir ekonomi iin bir balangnoktas olabilir.


35/52

33

Teknoloji eylem programlarTeknoloji eylem programlarUNFCCC bnyesinde lkeler,emisyon azaltm teknolojilerinigelitirmek ve transfer etmekkonusunda anlamlard. Temiz

Kalknma Mekanizmas ve Kreselevre Fonu ile bu konuda belirlibir mesafe kat edildi.

ANCAKbu okyetersiz ve ge bir admd.

Zengin ve gelimekte olan lkeler arasnda, zengin dnyann teknolojisini gelien

dnyaya aktarmann maliyetini kimin karlayaca konusundaki ksr tartma nedeniylesre durma noktasna gelmitir. Yoksul dnya, patent ve dier fikri mlkiyet hakkkstlamalar olmakszn bu teknolojileri kullanabilmeyi talep etmektedir. Zengin dnyaise bulular tevik etmek iin patentin nemli olduuna ve serbest piyasann teknolojitransferi iin en iyi mekanizma olduuna inanmaktadr.

Bu tartmann tesine gememiz arttr. Gelimekte olan lkelerin de iyi teknolojileresahip olduunun farkna varmalyz. Ayrca teknoloji transferini engelleyen unsurlarnou zaman patentler deil, kapasite gelitirme imkan ve teknik bilgieksiklii olduunu dikkate almalyz.

WWF, yeniliki teknolojileri gelitirmek ve yaymak iinTeknoloji Eylem Programlarnn gelitirilmesi yoluyla teknolojik

ibirliinin desteklenmesi gerektiine inanmaktadr.

Bunlar daha nce sraladmz enerji teknolojilerini ve daha fazlasn ieriyor.Tartlmakta olan fikirler arasnda, ormanszlamay durdurmakiin kurulacak uydusistemleri, doal afetler iin erken uyar sistemleri, imento retiminde karbon tasarrufu,Brezilyann yamur ormanlar palmiyelerini kullanmas gibi yerli biyoyaktlarn kullanm

ile damla sulama ve yamur suyu toplama gibi su tasarrufu uygulamalar yer alyor.


36/52

34

Yeil ebekeYeil ebekeAcabaYENLENEBLR ENERJNN HAKM OLDUU BR GELECEKnasldr?

ouyenilenebilir enerji kaynakolayca elektrie evrilebilir. Moderntoplumlar da, daha verimli ve daha az kirletici olduu iin geleneksel yaktlar yerine

elektrii kullanma eilimindedir.

Elektrik-yenilenebilir elektrik- hem geleneksel, riskli ve kirletici kmr ve uranyum gibiyaktlarn hem de ulamda, binalarda ve imalatta kullanlan fosil yaktlarn yerini almakasndan da ok byk potansiyele sahiptir. Yenilenebilir elektrik etkinbiimde snrsz hale gelebilir ve arz gvenlii kayglarn ortadan kaldrabilir niteliktedir.

Bugn, Avrupada ve Kuzey Amerikada kurulacak ok sayda yeil elektrik kaynan

birbirine balayacak, kta apnda yksek gerilimli dorudan akm kablolarndanoluacak bir sper-ebeke sistemi kurulmas dnlmektedir. Belki de bu,yenilenebilir enerjileri kk apl bir enerji kayna olmaktan karp Avrupann enerjisantraline dntrecek adm olacaktr.

Bu sper-ebeke,Almanya, Fransa ve Birleik Krallkgibi byk Avrupalkelerini, byk yeil enerji kaynaklaryla birbirine balayacaktr. Dnlen sistem,rlandannjeotermal enerjisinden, Kuzey Afrikann usuz bucaksz gne enerjisikaynaklarna, Kuzey Denizindeki rzgr trbinlerinden, skandinavyadakihidroelektrikbarajlarna, Alplerdeki scak kayalardan, Orta Avrupadaki biyoenerji

kaynaklarna uzanan bir sper-ebeke oluturulmasdr.Bu sistem, bir Avrupa ebekesi oluturulmasnn tesinde yarar salayabilir.

Sistemin gelitirilmesi, Kuzey Afrika ve Orta Dounun politik olarak daha az istikrarl vegelimekte olan lkeleri iin, gne enerjisi yatrmlarnn Avrupa petrol ve doal gaznaolan bamlln yerini almasna bal olarak bir bar olana olarak da grlebilir.Bylesi bir sistemin salkl ileyebilmesi, doru miktarda yenilenebilir enerjinin, doruzamanda, ihtiyac olan blgelere balanabilmesi ve datlabilmesi iin gl ve uyumlubir snr tesi ynetimin uygulamaya konmasn gerektirmektedir.

Yenilenebilir elektriin uzun mesafelere ulatrlmasn salamak iin sper-ebeke

oluturulmas fikri, yerel yenilenebilir enerjilerin yerel kullanmna dayal gelenekselyeil dnce akmnn tam kart olarak grlebilir. Oysa, sper-ebeke sistemiyle,byk gzel hale gelir. Gne enerjisi, termal sular ve atlardaki PVpanelleri gibi yerel enerji kaynaklarnn kullanm kukusuz gereklidir. Ancak, bykehirlerdeki ve gelimi endstrilerdeki retimin yksek enerji ihtiyacn karlamayayetmeyecektir. Sper-ebeke plan, ADBde gneybat llerinden salanan gneenerjisi ve Orta Batdaki dzlklerden salanan rzgr gcnn, dounun endstriyelve youn nfuslu blgelere tanmas iin akll Amerika elektrikebekesi inaetmek isteyen Obama ynetiminin de ilgisini ekmitir.


37/52

35

SPER-EBEKE, yenilenebilir enerjilerin en byk dezavantajlarndan biri olan:g arznn deikenliini de zer. Yksek rzgr hz, alak rzgr hzna gredaha ok g retir ve rzgr esmediinde trbinler dnmeyi brakr. Gnbatmndagne enerjisi kesilir. Fakat aklc enerji depolama kapasitesiyle donatlm bir sper-ebeke bunlarn stesinden gelebilir.

Kuzey Denizinderzgr ok sert estiinde ve retilen btn elektrie mterilertarafndan ihtiya duyulmad bir durumda, bu enerji, rnein Norveteki barajlara supompalamak iin kullanlarak depolanabilir. Bylece, rzgr durduunda hidroelektrik

trbinlerinin almas iin hazr bir durumda bekleyebilir.

Byk Sahrada gne battnda Almanya Afrikann gne enerjisine,Alplerdeki veya zlandadaki jeotermal enerjiye ya da Dou Avrupadaki biyoktleenerjisine gei yapabilir. Bunun yannda, artan yenilenebilir enerji gelecekte belkide arabalara yakt olarak kullanlabilecek ekilde hidrojen formunda depolanabilir.

u anda dnyada bazsper-ebeke rnekleri bulunmaktadr. ManDenizindeki denizalt kablolar sayesinde, ngiltere Fransann nkleer enerjisine

eriebilmektedir. Danimarka kendi rzgr potansiyelini, Norvein hidroelektrik enerjisiile dei toku etmektedir. talya ve Yunanistann ulusal ebekeleri Akdenizin altndanbalanmaktadr.

Bunlar Hindistan, Kuzeydou Asya, KuzeyAmerika ktas veya Gney Afrika iin RNEKPROJELER olabilir. Tm bu blgelerde,farkl kaynaklardan retilen yenilenebilir enerjileri

birbirine balayarak onlar daha gvenilir halegetirebiliriz, nk her biri dierinin yedei olarakkullanlabilir.


38/52

36

AnlamaAnlama FNANSFNANSklim deiikliiyle mcadelenin faturas kabark olabilir. Fakat kresel

snmannn 2Cnin zerine kmasna gz yummann faturasok dahaar olacaktr.

Atmosferdeki sera gazlar nn ounluundan sorumlu olan sanayilemi lkeler,kendi ekonomilerini yeil hale getirmek iin gerekli paray bulmaldr. Ayrca, dnyakamuoyu ve adalet anlay nezdinde, sorumluluu olmad halde iklim deiikliindenen ar darbeyi alacak madur lkelerin emisyon azaltm planlarna ve uyum eylemplanlarna gereken fonu salama ykmllkleri de bulunmaktadr.

McKinsey firmasnn yapt bir alma, kresel emisyonlar 2030a kadar 1990dakiseviyelerin %35 altna drme (ya da hibir deiiklik yaplmad durumdakitahminlere gre %70 azaltma) potansiyeli bulunduunu belirtir. Gerekli yaam tarzdeiikliklerinin ve baz pahal teknolojilerin maliyetine ramen, incelenen teknolojilerinve faaliyetlerin ounun dnya apndaki toplam maliyeti, nmzdeki 20 ylda yllk250300 milyar Euro aralnda olacaktr.

2030a kadar, rzgr, gne ve dier yenilenebilir enerjiler kresel enerjiihtiyacnn neredeyse te birini karlayabilecek, enerji verimlilii sera gaz emisyonlarn%25 veya daha fazla azaltabilecek, gelimekte olan lkelerdeki ormanszlama(kresel snmay tetikleyen en byk nedenlerden biri ve srdrlebilir kalknma iinbyk bir tehlike) neredeyse tamamen durdurulabilecektir. Bunlar, kresel GSYHnin%0,5inden az bir maliyetle gerekletirilebilecektir. Bu rakam, kreselekonominin kk bir yzdesi olsa da, u ana kadar gelimi lkeler tarafndan iklimdeiikliiyle mcadele ve gelimekte olan lkelere destek amacyla taahht edilenbirka milyar dolar glgede brakacak bir miktardr.

WWFye gre, Kopenhagda ortak ama farkllatrlm sorumluluklar erevesinde,eitliki ve adil bir anlama oluturulmas iin gelimi lkelerin, dk karbonekonomisini gerekletirmeleri yannda, gelimekte olan lkelerdeki emisyonlarnnemli derecede azaltlmas iin ykmllk almalar da bir n koul olmaldr.

Maliyet, harekete gemek ya da gememek iin temel kriter olarak alnmamal,mzakereler bu i iin ne kadar para gerekiyor? noktasnda kmazagirmemelidir. nemli olan, fonlanacak nlemlerin evresel etkinlii ve gelimekteolan lkelerin taleplerini karlamak iin yakn ibirlii ierisinde bu nlemlerinalnmasn salamaktr. u anda maliyetli gzkenyeni teknolojilerbirka

yl iinde geni lekte kullanlmayabaladnda son derece ucuz halegelebilir. Buna u anda yalnzca rzgr enerjisi gibi enerji teknolojileri alannda deilIT gibi enerji d teknolojilerde (r. bilgisayarlar, cep telefonlar) ve tketicilerin byklekte satn almaya balamasyla maliyetlerin byk oranlarda dt her alanda

ahit oluyoruz.


39/52

37

Peki kresel GSYHnin %0.5i tutarndaki bu fon naslyaratlmal?

Zengin lkelere GSYHlerinin belli bir yzdesi orannda (%0.5-%1 gibi) kesintiuygulanabilir. Ya da, btn lkelerde kii bana den emisyonlarn belli bir seviyeninstnde olmas halinde karbon emisyonlar zerinden bir vergi konabilir. rneinsvire, kii bana den yllk karbon emisyon miktar 1,5 tonun zerinde olmasdurumunda, ton bana 2 Amerikan Dolar zorunlu vergi uygulanmasn nermitir. Bakabir neri, emisyonlardaki tarihsel sorumlulua gre deme yaplmasdr.

WWFnin nerdii seenek, parann toplanabilmesi iin ulusal veya kresellekte, kirlilik izinleri iin ak artrma yaplmasdr. Bu gelirin %10u bile gereklifonu salayabilecektir.

Peki bu para naslynetilmelidir? Genelde, sanayilemi lkeler, gelimekteolan lkelerdeki iklim eylemleri iin temin ettikleri btenin Kresel evre Fonu (GEF-UNFCCCnin mevcut finansal mekanizmalarndan biri) ya da Dnya Bankas gibi mevcutorganlar ya da ikili finansman anlamalar zerinden ilerlemesini tercih etmektedir.

Ancak, onlarca yldr bu organlarn alc tarafnda bulunan gelimekte olan lkelerinou, bu organlarn demokratik olmadn ve byk lde zengin lkelerin kontrolaltnda olduunu belirtmektedir.

Bu lkeler, BM ats altnda alacak, tek bir iklim deiiklii fonu zerindenynetilecek, yeni ve daha demokratikkurumlarn olumasn istemektedir. WWFde ayn gr paylamaktadr. Btelerin ynetilmesinde ve uygulanmasnda ak vekesin mekanizmalarn ilemesi ok nemlidir. Kopenhag srecinde bir dier nemli konuda, gerekli fonun hazr hale getirilmesi, bir baka deyile parann masaya konmasdr.

Bu gereklemezse, gelimekte olan lkeler, ekonomilerini hibir deiiklik yaplmaddurumdan farkl bir biimde gelitirmeyi kabul etmeyecektir.

Bu lkeler yksek sesle -ve hakl olarak-zengin dnyaya yle diyecektir:

Bu problemi siz yarattnz,SZ zeceksiniz.


40/52

38

Kimin paras?Kimin paras?Tm bunlar iin kim fon salayacak?zel sektr, kukusuz bu srete en nemliaktrlerden biri olacaktr. Kresel yatrmlarn vemali aklarn %86sn zel sektr oluturmaktadr.nmzdeki yllarda zel sektr kaynakl trilyonlarcadolar yeni enerji ve ulam altyaplarna yatrlacaktr.

Bu nedenle dk karbon ekonomisine gei iinkresel ekonominin yeniden yaplandrlmas, ancakemisyon yaratan deil, azaltan altyaplar kurmakkrl bir hale geldii zaman mmkn olacaktr.

Ancak, bunu baarmak iin planl hkmet giriimleri gerekmektedir. Bu giriimaadakileri kapsamaldr:

Emisyonu fiyatlandracak, dk karbona ynelik zmleri dllendirecek karbonpiyasalarnn oluturulmas,

AR-GEnin gelitirilmesi ve yeni teknolojilere nemli yatrmlarn yaplmas, Yeil enerjileri tayan ve datan elektrikebekelerinin kurulmas, Arabalara bamlln azaltacak ehirlerin ve toplu tama sistemlerinin

tasarlanmas, Binalarn enerji tketimini azaltan standartlarn uygulamaya konmas, Bireysel tketim rnleri iin gl dk karbon dzenlemeleri ve enerji

verimlilii standartlar oluturulmas, Ekosistem hizmetleri demesi uygulamasnn hayata geirilmesi ve tketim

alkanlklarnn deitirilmesi (r. biftek tketiminin azaltlmas) yoluylaormanszlamaya neden olan etkenlerin ortadan kaldrlmas.

Karbon piyasasnn ani ini ve klar yaayarak uzun vadeli yatrmlarn baarsnetkilemesinin nlenmesi iin, kamu sektr yatrmlar da yaamsal neme sahiptir.Eer kendi haline braklrsa, karbon piyasas yalnzca bir ya da iki yenilenebilir teknolojininykselmesine olanak salayacaktr. Son on ylda birok lkede rzgr enerjisinin nekmasnn nedeni de budur. Ancak, gelecek yllarn zorlu hedeflerini yakalayabilmemiziin pek ok teknolojinin ayn anda gelitirilmesi ve kapsamnn geniletilmesigerekmektedir.

inde bulunduumuz kresel mali krizin verdii derslerden biri de hkmetlerinekonominin dzenleyicisi olarak nerede durmalar gerektiini tekrar gzden geirmelerigerektiidir. Buna kresel dk karbon ekonomisini oluturma grevi de dahildir.


41/52

39

Karbon piyasalarKarbon piyasalarKarbon piyasasnn mantbasittir.

Dnyann karbon emisyonlarnsnrlamas gerekmektedir. Bu nedenle, CO2

veya dier sera gazlarn atmosfere brakmak iin izin alnmasn gerektiren bir sistemoluturmu durumdayz. Ulusal emisyon azaltm hedefi bulunan lkeler, byk salclarnakirletme izni verebilir veya bunlar ak artrma yoluyla satabilir. Ayrca, hkmetlerkirletme izinleri iin bir piyasa oluturabilir ve bu izinler ihtiyac olan kirleticiler arasndaalnp satlabilir. Bu emisyon st snr ve ticareti sistemidir.

Bylece, hedefin seviyesi (st s

n

r) ve kirletme izinleri, karbon emisyonu iin bir fiyatoluturmaktadr. Salclar, daha az izin satn almak ve st snr gemeyecek salnmsatabilmek iin emisyonlarnazaltmaya tevik edilecektir. Baz endstrilerin,irketlerin ve lkelerin karbon ayak izini azaltmas dierlerine gre daha kolay ve ucuzdur.Bylece emisyonlarn azaltarak, karbon piyasas ierisinde, bunu yapmakta zorlananlaraizinlerini satabilirler. Btn bunlar ise dnyann, birim yatrm bana daha fazla emisyonazaltm yapmas gerektii anlamna gelmektedir. Avustralyada kurulmakta, ABD veMeksikada grlmekte ve Avrupada halihazrda ilemekte olan karbon emisyonticareti sisteminin arkasnda da bu prensip yatmaktadr.

Kusursuz piyasa koullar

nda tm bunlar

n, emisyon azalt

m

n

n maliyetini drmesigerekirdi. Ancak pratikte, kresel mali krizde de grld gibi, piyasalar kusursuzilememektedir. Bu nedenle karbonun fiyat her metada olabilecei gibi hzla artabilirve azalabilir. Bu dalgalanmalar, iklim deiikliine zm bulmak iin tasarlanacak uzunvadeli yatrmlarn baarsn ciddi ekilde etkileyebilir.

Piyasalaryatrmclardaki sr davranndan da olumsuz etkilenebilir. rnein,piyasadaki tm para rzgr enerjisine kayabilir ve gne enerjisi veya dier yenilenebilirenerjiler fonlanamayabilir. Bu tr sonular piyasann ksa vadeli koullarna uygun olsada, dk karbon ekonomisinin yaratlmasna engel tekil eder. nemli olan, piyasanngezegenin ihtiyalarn karlayacak ekilde ekillendirilmesi ve ynetilmesidir.

WWFye gre karbon piyasalarsihirli zmler deildir, ama doruekilde iletildikleri takdirde yararl olabilir. Ancak, Avrupa Emisyon Ticareti Sisteminindeneyimleri gstermitir ki sistem, ar sayda kirletme izni tahsisine ve emisyonun hzlaartmasna yol am, bunun sonucu olarak karbon fiyat ar dm ve sistem sonundadk-karbon yatrmlarnn gelimesini salayamamtr.

WWF, emisyon ticaretinin, Kaliforniyada karbon tutma ve depolama teknolojisibulunmayan hibir termik santralin kurulmasna izin vermeyen standartlara benzerEmisyon Performans Standartlar ile birletirilerek uygulanmasn nermektedir.Bunun yannda, dier sektrlerden farkl olarak, ulam, inaat ve ormanclk sektrleri,Emisyon st Snr ve Ticareti rejiminde uygulanacak standartlar yerine yasal balayclasahip standartlar getiren spesifik yasalardan daha ok yararlanacaktr.


42/52

40

Anlama...Anlama...ORMANLARI KORUMAKORMANLARI KORUMAKNeredeyse ngiltere byklnde olan yamur ormanlarmznNeredeyse ngiltere byklnde olan yamur ormanlarmzntamamn iklim deiikliiyle mcadeledetamamn iklim deiikliiyle mcadeledekullanmaya hazrz.kullanmaya hazrz.

Robert Persaud, Guyana Tarm Bakan, Bali klim Konferans, 2007

Ormanszlama, insan kaynakl emisyonlarn bete birinden sorumludur. Kreselormanszlamann %87sinin sorumlusu ise on lkedir. Ormanszlama kaynakl emisyonlarhesaba dahil edildiinde Brezilya ve Endonezya dnyann drdnc ve beinci CO

2salcs

konumuna gelmektedir.Emisyonlarazaltmann bir yolu da ormanszlama hzn azaltmaktr. Bu ayn

zamanda; biyolojik eitliliin, topran ve suyun korunmas gibi dier evresel hedeflereulamaya da olanak salayacaktr.

Ormanszlamann %90nn gerekletii gelimekte olan lkelerdeki mevcut iklimyasalarnda ormanlarn korumas iin herhangi bir tevik bulunmamaktadr.Azaltm hedefi bulunmayan tropik lkelerde ok sayda orman hl kaybedilmektedir. Zenginuluslarn dana, biftek, odun, soya ve palmiye ya taleplerini de kapsayan uluslararas ticaret,orman tahribatna neden olan byk, ksa vadeli finansal tevikler oluturmaktadr.

Ormanlarla kapl lkelerinin ouyoksuldur. Bu lkelerde refah artrma ve yoksulluuazaltma ihtiyac doa koruma kanunlarnn uygulanma orann drr.

Yine deyaplabilir.Kosta Rikay ele alalm. Bu kk Orta Amerika lkesi bir zamanlarormanszlamann merkezinde yer alyordu. 1950lerde %80 dzeyinde olan orman rts1987de %21e dmt. Ancak bu tarihten sonra Kosta Rika ormanlar korumalar iiniftilere deme yaparak ve buradaki yaban hayatn grmeye gelen milyonlarca turistten ekgelir kazanarak orman kaybna dur dedi. Bugn lkenin orman rts artarak %50ye ulat.

Dier lkeler de harekete gemeye baladlar. Brezilya yakn bir zamanda 2020 ylnakadarAmazon blgesindeki ormanszlamay%70 azaltacan aklad.Endonezya,

Sumatradaki doal yal ormanlarn ekim alanna dntrlmesini durdurmay taahht etti.Paraguay izlemi olduu orman politikas sayesinde gemite, ylda 300.000 hektar dzeyindeseyreden ormanszlamay 2004te 50.000 hektara indirdiini aklad ve 2020 ylnda sfrormanszlama taahhdnde bulundu.

(REDD Reducing Emissions from Deforestation and Forest Degradation) Ormanszlamave Orman Kayb Kaynakl Emisyonlarn Azaltlmas Kosta Rikada ve Paraguayda gerekleeniyi uygulama rneklerini koruma tevikleri getirerek kresel boyuta karmay amalamaktadr.Bu fikir ilk olarak 2005 ylnda Kosta Rika ve Papua Yeni Ginenin ban ektii Yamur OrmanKoalisyonu tarafndan ortaya atld ve 2007 ylnda Balide kabul edildi. Bu programla lkelerin

ormanszlamay azaltmas ve sonlandrmas iin uluslararas fonlar harekete geirmekamalanyor.


43/52


44/52

42

Adil paylamAdil paylamlkelerin iklim deiikliine ne lde katk saladn deerlendirmenin en adilyolu, kii bana den emisyon miktarna ve harekete geebilmekapasitelerine bakmaktr. Farkl lkelerin vatandalar arasndaki emisyon fark oldukabyktr.

Kaynak: CDIAC

Kii bana den deerler mevcut emisyonlar temsil etmektedir. Peki ya gemiemisyonlar? Sera gazlarnn byk blm yzyllar boyunca atmosferde kalabildiindengemi emisyonlar konusu iklim deiikliinden hangi lkenin ne kadar sorumlu olduukonusunun nemli bir parasdr. Tarihsel adan bakldnda sanayilemi lkelerinsorumluluu daha byktr. Bu, erken sanayilemenin mirasdr.

ABD, 20. yzyln CO2

emisyonlarnn %30undan, veAvrupa ise %28indensorumludur. Asyann hzla gelien ekonomilerinin kresel emisyonlara katks her ylartyor olsa da, bu lkeler tarihsel emisyonlarn %12sinden sorumludur.

Bu rakamlar, sanayilemi lkelerin, hem gelimekte olan lkelerin iklimdeiikliinin sonularndan korunmasna yardm etmek, hem de dk karbonteknolojilerine yatrm yaparak izledikleri yolu deitirmek konusundatadklar sorumluluklarn altn izmektedir.

0

5

10

15

20

Katar

ABD

Rusya

Almanya

G.

Afrika

in

Meksika

Maldivler

Hindistan

Banglade

Ruanda

2


45/52

43

Karbon younluuKarbon younluuve enerji tasarrufuve enerji tasarrufuKarbon younluu, bir ekonominin rettii GSYHnin her birimi iin ne kadar

karbon saldn gsterir. Bu gezegenin byk salclarn tanmlamann bir bakayoludur.

Emisyonu byk olan baz lkeler, ekonomileri karbon youn olduu iin,grece dk bir refah yaratmaktadr. Bu lkeler genelde kmr yakar ve rettiienerjiyi israf eder. Dierleri ise yenilenebilir yaktlar kullanr, enerjiyi aklc kullanr; bunedenle ok daha dk karbon younluuna sahiptir. Genelde, zengin uluslar enerjiyi

daha verimli kullan

r, ama enerjiyi ok verimli kullanan baz

gelimekte olan lkeler debulunmaktadr. 1990 ylndan beri karbon younluu azaltmnda %40 ile Hindistanve %60 ile in ba ekmektedir.

svire ve Kamboya salnan her ton CO2

iin 9.000 Amerikan dolar deerindeGSYH retmektedir. Ancak; ABD, Avustralya ve Laos ton bana yalnzca 2.000Amerikan dolar deerinde GSYH retmektedir. Yksek younluk listesinin banda tonbana 400 Amerikan dolar refah reten Rusya ve in bulunmaktadr.

Karbon younluunu azaltmann yollarndan biriyakt kullanmn deitirmektir.Ancak, zengin veya yoksul, ileri veya dk teknolojiye sahip lke ve sanayilerin pek

ou iin enerjiyi verimli kullanmak emisyonlar

azaltman

n ve karbon younluunuiyiletirmenin en kolay yoludur. Bu, enerji faturalarn da hafifleterek maddi tasarrufsalar.

inin mevcut be yllk plannda, enerji younluunu 2005 ile 2010 yllar arasnda%20 azaltma hedefi yer almaktadr. Bu, dnyadaki en iddial hedeftir ve imento,demir ve elik gibi karbon youn endstriler bu hedefe uymakla ykmldr.

inde bireyler de hedefe ulama yolunda katk salayabilirler. WWF, ine destekolmak amacyla yzde 20 iin 20 neri konulu bir kampanya balatmtr. Enerjitasarruflu ampullerin kullanlmas, cihazlarn fiten ekilmesi, toplu tamann tercih

edilmesi ve klima gibi aletlerin enerji tasarruflu modellerinin al

nmas

kampanyada nekan fikirlerden bazlardr.

Eer indeki 1,3 milyar insann tm bu 20 neriye uyarsa,her yl 300 milyon ton kmr tasarruf

edilebilir.

Ang Li, WWF-in


46/52

44

NtrtrOLMAKOLMAKYedi lke, Birlemi Milletler evre Programnn klim Ntr Ana katlarak karbon-ntr

olma niyetini aklad. Onlar, bu yzyln sonuna kadar ayak uydurmamz gereken yenidnyann ncleri.

Kosta Rika: Hedef yl, lkenin 100. kurulu yldnm olan 2021.lkenin elektriinin byk ksmdk karbonlu hidro enerjiden geliyor.

Ormanszlamay tersine evirerek ormanlarnkarbon tutan yutaklara evirmi durumda.

zlanda:zlandann neredeyse btn elektrik enerjisi yenilenebilirkaynaklardan elde edilmektedir - Jeotermal ve hidroelektrik enerji. Balklk filosunuda kapsayacak ekilde, hidrojen kullanan tatlarn gelitirilmesine nclk yapmakistiyor. Uzun sredir erozyon ve llemeden zarar gren toprak yzeyini yenidenyeillendirerek geni arazilerini karbon yutaklarna dntrmek istiyor.

Maldivler: Hint Okyanusunda, deniz seviyesinin altnda kalan adalardan oluanMaldivlerin varl, deniz seviyesindeki ykselme nedeniyle tehdit altndadr.

Maldivler, 2019 itibariyla karbon ntr olma konusundaki isteini aklam, nasl bir yolizleyeceiyle ilgili olarak uzman grlerine bavurmutur.

Monako: Binalarda gne enerjili stma ve enerji verimlilii ile toplu tamastratejileri, Prenslikin d lkelerde gerekletirdii azaltm projelerine ek olarak artanemisyonunu azaltmak iin izledii en nemli yollardr.

Yeni Zelanda: Yeni Zelanda, 2025 iti ari ele k t rik enerji


47/52


48/52

46

Yeni bir yeil anlamaYeni bir yeil anlamaDnyannYeniBir Yeil Anlamaya ihtiyac var. Baz hkmetler imdidenYeni Bir Yeil Anlamann ok nemli amaca hizmet edeceini grebiliyor: olanaklar yaratlmas yoluyla sosyal eitliin salanmas, yeil teknolojilereyaplacak yatrmlar yoluyla evresel srdrlebilirliin salanmas ve ekonominindurgunluktan kmasn salayarak finansal kazan elde edilmesi. Almanya imdidenyeil sektrlere 1,8 milyonluk istihdam yaratm durumda. Amerikann da Obamannekonomik iyiletirme nerileri kapsamnda benzer planlar var. Kore Cumhuriyeti, 34milyar dolarlk iyiletirme paketi yaynlam ve bunun %80ini bir milyonluk istihdamyaratmas beklenen yeil projelere ayrmtr.

Bunlar OLUMLU gelimelerdir. Ancak, Yeni Bir Yeil Anlamay ayn zamanda

uluslararasbir strateji olarak da grebilmeliyiz. Ulusal ekonomik iyilemenin kreselekonomik iyileme olmadan gerekleemedii gibi, ulusal iklim eylem planlar da kreselsistemden bamsz olduu srece bir anlam ifade etmez. Kresel ekonomimiz unugerektirmektedir: Giriimciler emisyonlarn artrd iin deil azaltt iin parakazanabilmelidir. Bu nedenle en byk siyasi ncelik ve zorluk, ekonomileri bunubaaracak ekilde yeniden organize edebilmektir.

Hem ulusal hem de uluslararas gvenlii amalayan uluslararas anlamann tarihtebir rnei bulunuyor. 60 yl nce ABD, Avrupaya yatrm yapan Marshall Plann balatt.Bu, Avrupay 2. Dnya Savann etkilerinden kurtarmay, ksmen de ortaya kan Souk

Savaa kar Amerikan ulusal gvenliini salamlatrmay amalyordu. Bugnktehdit ok daha byk: Gezegenin yaam destek sistemlerinin k. Bununlabirlikte, kresel dzeyde ulusal hkmetlerin paylat karlar Kopenhagda biranlamaya varlmasn salayabilir.

yi haber u ki, yaayan bir dnya yaratmak mmkn. Bu ciddi yatrmlargerektiren bir i. Ancak, bu yatrmlar ekonomik iyilemenin, uzun vadelisrdrlebilirliin, doay ve medeniyetimizi korumann da anahtar. Uzun sre doaykorunmas gereken yaam destek sistemleri olarak grmek yerine evcilletirilmesi vesmrlmesi gereken bir rakip gibi grdk. Bu dnce artk kmaza girmi durumda.

Doaya yardm ederek kendimize de yardm edebiliriz.klim ve finans krizleridnyaya bu basit gerei grme frsat tand. klim deiiklii ynmz deitirmek iinhem bir uyanma ars, hem de daha temiz, yeil ve gerek anlamda srdrlebilir birdnya iin bir frsattr.

Aralkta hazrlanacak aklc bir anlama, hepimizin kazanmasanlamna gelecektir. Bu gerekleirse, hayatlar korunmaya, irketler emisyonlarnazaltarak kr etmeye, hkmetler vatandalarnn refah seviyesini arttrmaya, ulusalgvenlik salanmaya ve dnyamz kurtulmaya balam olacaktr.

Bu artk sadece kutup aylar ile ilgili bir konu deilBu artk sadece kutup aylar ile ilgili bir konu deilBu bizimle, insanla, kurtuluumuzla ilgili bir konuBu bizimle, insanla, kurtuluumuzla ilgili bir konu....


49/52

47

Birlemi Milletler klim Deiikliiereve Szlemesi (UNFCCC): 1992 Rio

Dnya Zirvesinde 192 lke tarafndan imza-land ve kabul edildi. mzalayan lkeleri iklimdeiikliine neden olan emisyonlar den-gelemek ve iklim deiikliine neden olaninsan faaliyetlerine engel olmak konusundaykmllk altna almaktadr. Szlemeyetaraf olan lkeler her yl bir araya gelmek-tedir. Bir sonraki zirve bu yl Aralk ayndaKopenhagda gerekletirilecektir.

Biyoenerji, biyoktle: Likit yakta dn-

trlm biyoyaktlar ierir. rnein msr,benzine bir alternatif olan etanole dntr-lr. Palmiye ve soya gibi bitkisel yalar ise di-zeli ikame edecek ekilde dntrlr. Bi-yoktle genel olarak kat ve odun bazldr.Isnma (odun paralar), yemek piirme (ge-limi uluslarda odun yaktlar) gibi alanlardakmrn yerine kullanlmaktadr.

CO2

edeeri: Sera gazlarnn oluturduukresel snma potansiyelini CO

2miktar

trnden tanmlayan istatistiki terim. rne-in, atmosferdeki CO

2younluu 360 ppm

(para/milyon) seviyesine yaklamaktadr.Eer insan aktivitelerinden kaynaklanandier sera gazlar da eklenirse bu rakam 460ppm CO

2edeerine ulamaktadr.

Devrilme noktas: Geri dnn olmad,deiimin ani ve tersine evrilemez bir hal al-d nokta. klim deiikliinde bu nokta k-resel snmann kontrolden kmas, bykkutup buzullarnn kopmas ya da okya-nus akntsnn durmas gibi, eski iklim ko-ullar yeniden oluturulsa dahi geri dnimknsz noktalar olabilir.

Ek-1 lkeleri: Kyoto Protokol kapsamndaemisyon hedefleri bulunan OECD lkeleri veRusyann da dahil olduu dier sanayilemilkeler.

Fire: REDD ya da CDM gibi sistemlerin

kurallarn ve denetiminin ok sk olmama-sndan dolay amacna ulamakta baarszkalmas. rnein, bir lke orman tahribatnengellemek iin destek almsa, ancak o

blgedeki orman tahrip edenler baka birormanlk araziye geerek tahribata devam

ediyorsa fire olumaktadr.Fosil yakt: Fosilize karbondan (eski bitkive hayvan fosilleri) oluan yakt. (r: Kmr,petrol, doal gaz, katran.)

Fotovoltaik: Gne panelleri kullanarakgne enerjisinin direkt olarak elektrie d-ntrlmesi yntemi.

Hkmetlerarasklim Deiiklii Pa-neli (IPCC): 1988 ylnda BM tarafndan

iklim deiiklii almalar, etkileri ve iklimdeiikliinin hafifletilmesi konularnda ra-porlar retmek amacyla kuruldu ve sonun-cusu 2007de olmak zere imdiye kadardrt nemli deerlendirme raporu hazrlad.Raporlarn hepsi yaynlanmadan nce uz-manlar ve hkmetler tarafndan detayl in-celemelerden geirilmektedir.

RD (MRV): zlenebilir, raporlanabilir vedorulanabilir kavramnn ksaltmas, 2007

Bali BM Konferansnda benimsenen, emis-yon azaltm nlemlerinin gvenilirliine yne-lik bir denetim listesi.

Karbon btesi: Bir lkenin, baz aktivite-lerin ya da btn dnyann belirli bir zamanierisinde yayabilecei karbon miktar. At-mosferdeki sera gaz miktarnn st snrnnbelirlenmesiyle, kresel snmay snrlamayaalan stratejinin paras.

Karbon kaynaklar: Atmosfere CO2 emis-yonu reten her tr doal karbon deposu.Toprak, ormanlar ve okyanuslar farkl zaman-larda karbon yuta ya da karbon kaynaolabilirler.

Karbon ticareti (Emisyon st Snr veTicareti): lkelerin, irketlerin ya da dierbirimlerin CO

2emisyonu hakk zerine tica-

ret yapmalarn salayan, Avrupada uygula-nan ve yakn zamanda ABDde uygulanmaya

balanacak olan sistem. Bu sistemde anasalclara belirli bir miktarda emisyon izni ve-rilmektedir ve sonrasnda salclara bu izinlerialp satma hakk verilmektedir.

Ksaltmalar ve Mini szlkKsaltmalar ve Mini szlk


50/52

48

Karbon younluu: lkelerinGSYHlerindeki her bir TL ya da retilen herbir birim iin ne kadar karbon ayak izi yap-tni gsteren bir lm. rnein, bir birimelik retimi iin salnan CO

2miktar.

Karbon yuta: Ormanlar, yeil alanlar ve

okyanuslar gibi atmosferdeki CO2yi doalolarak emebilen karbon depolar.

Kii bana den emisyon: Emisyonlarn(genellikle bir lkenin) nfusa blnmekli.Genellikle adil bir lt olarak grlmekte-dir. rnein, in ve ABDnin CO

2emisyonu

hemen hemen ayndr ancak inin nfusu-nun ABDnin drt kat olm

Documents

WWF Yeni İklim Anlaşması