4ACztery Atria Ambasady

Projekt koncepcyjny Ambasady Rzeczypospolitej Polskiej w BerliniePraca dyplomowa magisterska

POLITECHNIKA ŚLĄSKA, WYDZIAŁ ARCHITEKTURY

RAR-2 KATEDRA PROJEKTOWANIA ARCHITEKTONICZNEGO

Cztery Atria AmbasadyAMBASADA RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ W BERLINIE

PRACA DYPLOMOWA MAGISTERSKA

Autor: Józef Madej

Promotor: dr inż. arch. Paweł Maryńczuk

Gliwice 2011

R a r - 2 K a t e d r a P r o j e k t o w a n i a A r c h i t e k t o n i c z n e g o

[ TYTUŁ PRACY] [Podtytuł pracy]

PRACA DYPLOMOWA MAGISTERSKA

Autor : Promotor Pracy Dyplomowej :

Gliwice [data]

P O L I T E C H N I K A Ś L Ą S K A

W Y D Z I A Ł A R C H I T E K T U R Y

3

SPIS TREŚCI:

1. WPROWADZENIE

Wstęp 8

Przedmiot opracowania 8

Cel projektu 9

Organizacja pracy

9

2. CZĘŚĆ ANALITYCZNA 13

2.1. Pierwszy konkurs na budynek polskiej ambasady w Berlinie 14

2.2. Przykłady obiektów w zabudowie śródmiejskiej: 16

Fünf höfe 16

Dz Bank 18

Kaufhaus Tyrol 19

Le Lorrain 20

House for Anish Kapoor and family 22

Wydział Radia i Telewizji UŚ 23

Wydział Prawa UWr 24

2.3. Kontekst 25

Berlin - historia architektury miasta 25

Unter den Linden - główna aleja i oś miasta 29

Czarny szeryf 33

2.4. Funkcja 35

Misja dyplomatyczna 35

Protokół dyplomatyczny 38

4

Ambasada Wielkiej Brytanii w Warszawie 40

Ambasada Rzeczypospolitej Polskiej w Tokio 44

Ambasada Królestwa Niderlandów w Berlinie 46

2.5. Bezpieczeństwo 51

Architektura strachu 51

Zamachy terrorystyczne w placówkach dyplomatycznych 52

Standard Embassy Design 56

The Onion Philosophy 61

Architektura rozwagi w stolicy Niemiec 62

PODSUMOWANIE 66

TEZA

67

3. CZĘŚĆ PRZEDPROJEKTOWA 69

3.1. Lokalizacja 70

3.2. Stan istniejący działki 72

3.3. Obszar działki 74

3.4. Wysokości zabudowy 75

3.5. Funkcje sąsiadujące 76

3.6. Komunikacja publiczna 77

3.7. Zabudowa sąsiednia 78

3.8. Zagrożenia 79

3.9. Zacienienie działki 80

3.10. Zieleń 81

3.11. Pierzeja alei Unter den Linden 82

PODSUMOWANIE 84

5

4. CZĘŚĆ PROJEKTOWA 87

4.1. Założenia konkursu 88

4.2. Wymagania konserwatora zabytków i wytyczne z planu miejscowego 90

4.3. Założenia projektowe 92

4.4. Studium urbanistyczne 94

4.5. Strategie działań 98

4.6. Układ funkcjonalny 102

4.7. Atria 104

4.8. Rozwiązania funkcjonalne 108

4.9. Zestawienie powierzchni 115

4.10. Zagospodarowanie działki 116

4.11. Elewacja 118

4.12. Konstrukcja i materiały 119

5. ZAKOŃCZENIE 122

5.1. Podsumowanie 124

5.2. Bibliografia 125

5.3. Spis ilustracji 128

5.4. Plansze projektowe 131

6

1

7

“Architektura jest nieuchronnie sztuką polityczną,

która wiernie relacjonuje nadchodzącym epokom

wartości polityczne minionych czasów.

Naszymi, bez wątpienia, muszą być owartość i nieugiętość 

w obliczu tych, którzy skrywają się w mroku.

Ostrożność, tak. Izolacja, nie.”

Senator Daniel Patrick MoynihanWaszyngton, 25 Marzec 1999.

Wprowadzenie

8

WSTĘPArchitektura i polityka są związane ze sobą od najdawniejszych czasów. Najbardziej charak-

terystycznym przykładem tej relacji jest placówka dyplomatyczna, która funkcjonuje we-

dług określonych zasad i jest organizmem niezależnym. Taka jednostka musi zostać wszcze-

piona w nową tkankę miejską, w innym państwie, często o bardzo odmiennej kulturze, lub

do społeczeństw naznaczonych trudnymi relacjami historycznymi. Misja takiego obiek-

tu wydaje się być więc bardziej złożona niż typowo urzędowe funkcje podobnych obiektów

o znaczeniu państwowym.

W ciągu ostatnich lat sposób kształtowania placówek dyplomatycznych znacząco się zmie-

nił. Możemy zaobserwować, iż narastające zagrożenia, takie jak np. terroryzm, doprowadziły

do przewartościowania założeń w projektach nowych ambasad. Związek architektury

i dyplomacji stał się jeszcze trudniejszy niż dotychczas.

„Czy architektura ma wpływ na styl uprawiania dyplomacji? Można by tak sądzić, anali-

zując formy budowanych ambasad. W ciągu ostatniego półwiecza przeszły one ewolucję

od zimnowojennej retoryki betonowego bunkra, przez karnawał unijnych akcesji, do paranoi

terroryzmu odzwierciedlonej szklanymi pułapkami.”1

PRZEDMIOT OPRACOWANIAPrzedmiotem opracowania projektu dyplomowego jest koncepcja Ambasady Rzeczypospolitej

Polskiej w Berlinie. Założenia projektowe oparte zostały na międzynarodowym konkursie ar-

chitektonicznym, rozpisanym przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych w 2011 roku.

CEL PROJEKTUJak czytamy w opisie konkursu, (…) koncepcja obiektu pod względem funkcji powinna zaspo-

kajać podstawowe potrzeby w zakresie podejmowanych działań urzędu Ambasady RP, wraz

z zapleczem recepcyjno – konferencyjnym oraz obsługi interesantów konsularnych realizowa-

nej przez Wydział Konsularny Ambasady RP. Prace konkursowe powinny przedstawiać moż-

1. Agnieszka Rasmus - Zgorzelska, Co nam mówią ambasady, Wprost 6/2010 (1410)

9

liwie najlepsze koncepcje docelowego ukształtowania urbanistyczno – architektonicznego

budynku lub zespołu budynków tworzących kompleks (…). Zamawiający oczekuje rozwiązań

niestandardowych.”2

ORGANIZACJA PRACYPraca dyplomowa została podzielona na 3 części:

1. Część analityczna.

2. Część przedprojektowa.

3. Część projektowa.

Część analityczna oparta jest na badaniach i analizach wielu aspektów, które będą wpływać na

rozwiązania projektowe. Pod analizę poddano przykłady obiektów w zabudowie śródmiejskiej,

oraz zakres kontekstu projektu zaczynając od jego skali globalnej - miasta Berlin, do skali lo-

kalnej - alei Unter den Linden, w tzw. Dzielnicy Rządowej.

Wśród innych okoliczności, które uznane zostały za niezwykle istotne w procesie projekto-

wym są kwestie bezpieczeństwa, na które w przypadku placówek dyplomatycznych kła-

dzie się ogromny nacisk. Analizy zawierają takie zagadnienia, jak nurt architektury bez-

piecznej, wyraźnie obecny na początku XXI wieku w Stanach Zjednoczonych oraz jego

następstwa. Analizy obejmują także niezbędne zagadnienia prawa dyplomatycznego 

i protokołu dyplomatycznego, które szczegółowo określają zasady działania takich jednostek.

Pod ocenę został także poddany sposób kształtowania funkcjonalnego budynków ambasad,

ich relacji z otoczeniem oraz dostępności na podstawie prawa i protokołu dyplomatycznego,

oraz obiektów ambasad, które już powstały. Część analityczna zakończona jest postawieniem

tezy projektu.

Część przedprojektowa to analiza istniejących warunków urbanistycznych dla danej działki.

W badaniach ujęto zagadnienia związane ze stanem istniejącym, układem komunikacyjnym,

pierzeją ulicy Unter den Linden oraz innymi cechami otoczenia. Wynikiem będą wytyczne

do projektu.

Część projektowa pracy dyplomowej, to opis szczegółowych rozwiązań przyjętych w koncepcji

Ambasady Rzeczypospolitej Polskiej.

2. Ministerstwo Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej, zamówienie publiczne nr: BPiZP – 84 – 296 - 10

2

11

Część analityczna

12

2.1. PIERWSZY KONKURS NA BUDYNEK POLSKIEJ AMBASADY W BERLINIETegoroczny konkurs na projekt budynku Ambasady Rzeczypospolitej Polskiej w Niemczech

nie jest organizowany po raz pierwszy. Mimo tego, iż w konkursie wybrano pracę realizacyj-

ną, przez kolejne 13 lat obiekt nie powstał. „To bardzo wstydliwa historia, która w dodatku

ma miejsce w ważnym dla nas kraju”3 - wspomina Janusz Reiter, były polski ambasador 

w Niemczech.

Pierwszy konkurs, przy udziale SARP-u, Ministerstwo Spraw Zagranicznych ogłosiło 

w 1997 roku. Do zamkniętych, jednoetapowych zmagań, spośród blisko 70 zgłoszeń wybrano

osiem zespołów. Rywalizacji towarzyszyło spore zainteresowanie mediów i środowiska archi-

tektonicznego, ze względu na ogromną rangę samego konkursu, jak i to, że od dawna nie wy-

korzystywano takiej formuły w przygotowaniach do zrealizowania obiektu o wadze państwo-

wej. W pracy konkursowej należało przedstawić projekt przebudowy istniejącego biurowca,

w którym mieściła się ambasada, w bardzo prestiżowej lokalizacji – głównej alei Berlina - Unter

den Linden. W miejscu wyburzanej oficyny należało zaproponować kompleks budynków, który

mógłby pomieścić takie funkcje jak: biura ambasady i konsulatu, mieszkania pracowników,

pokoje hotelowe oraz pomieszczenia Instytutu Polskiego – z salami wystawowymi, wykłado-

wymi i biblioteką. Jak uzasadniało jury, żadna z prac spełniając warunki formalne konkursu, nie

uzyskała pełnej zgodności z przepisami berlińskiego prawa budowlanego i konserwatora za-

bytków. Mimo to, przyznano pierwszą nagrodę realizacyjną – zespołowi w składzie: Zbigniew

Badowski, Marek Budzyński i Adam Kowalewski. W opinii jurorów, autorzy przedstawili najbar-

dziej przekonującą wizję funkcjonalno – przestrzenną Ambasady Polskiej w Berlinie. Projekt

maksymalnie wykorzystywał powierzchnię działki proponując jednocześnie bogatą kompozy-

cję ogrodową wnętrza całego założenia, opartą na scenariuszu programowym. Komentatorzy

nie byli jednak aż tak przychylni. „Zwycięska praca przeciwstawiła im (pozostałym pracom

– przyp. aut.) szereg autorskich pomysłów rozpoznawalnych wprawdzie na pierwszy rzut oka

i już nie tak zniewalających jak jeszcze kilka lat temu, ale na tyle niekonwencjonalnych, osobis-

tych i tworzonych wbrew wszelkim dzisiejszym modom, że należało w zasadzie albo wzruszyć

ramionami i nie zauważyć jej wcale, albo przyznać pierwszą nagrodę.”4

3. patrz w: http://www.gazetaprawna.pl/wiadomosci/artykuly/468186,17_5_mln_zl_utopione_w_ambasadzie_w_berlinie.html4. Grzegorz Stiasny, Konkurs SARP na projekt koncepcyjny Ambasady w Berlinie, Architektura – Murator, nr 3 (54) Marzec 1999.

13

Projektanci zgodnie z wynikiem konkursu przystąpili do realizacji projektu wykonawczego.

W 2000 roku MSZ uzyskało od władz Berlina pozwolenie na budowę, która nigdy się nie rozpo-

częła z przyczyn finansowych. Zamiast tego, w tym samym roku, polscy dyplomaci przenieśli

się do niewielkiego pałacyku, w oddalonej od centrum dzielnicy willowej Gruenewald. Kiedyś

miała tam swoją siedzibę polska misja wojskowa w Berlinie Zachodnim. Dla wydziału promo-

cji i instytutu kultury trzeba było wynajmować dodatkowe pomieszczenia za kilkaset tysięcy

euro rocznie. Po kilku latach MSZ zrezygnowało z budowy nowej ambasady i zamówiło projekt

remontu istniejącego obiektu. Okazało się jednak, że koszt remontu jest porównywalny z bu-

dową nowego gmachu. Opuszczony ponad dziesięć lat temu biurowiec przy Unter den Linden

szpeci reprezentacyjną aleję Berlina. Dyplomaci nie kryją rozczarowania. Według nieoficjalnych

szacunków na wszystkie, trwające latami procedury Ministerstwo straciło blisko 18 milionów

złotych, a cały proces projektowy trzeba było rozpocząć po raz kolejny od początku.

Rysunek 1. Wizualizacja koncepcji zwycięskiego projektu budynku Ambasady RP w Berlinie. źródło: http://www.bbk.v-net.pl/konkursy.html

14

2.2. PRZYKŁADY OBIEKTÓW W ZABUDOWIE ŚRÓDMIEJSKIEJ.

FÜNF HÖFEtyp: kompleks handlowo - usługowo - mieszkalny

autor: Herzog & de Meuron Architects

lokalizacja: Monachium, Niemcy.

Fünf Höfe (Pięć Atriów - tłumaczenie własne) położony jest w samym centrum miasta, zale-

dwie kilkaset metrów od słynnego placu Marienplatz. W XX wieku ten obszar wykorzystywano

jako centralna dzielnica bankowa Monachium. W efekcie banki zjednoczyły się ze sobą i po-

wstał jeden kompleks, który ostatecznie postanowiono przekształcić w nowoczesne centrum

handlowe, z galeriami sztuki i kawiarniami.

W odróżnieniu od innych prac konkursowych, Jacques Herzog i Pierre de Meuron postanowili

zachować istniejącą tkankę, wprowadzając nowy podział funkcjonalny, a przez to nową jakość

przestrzeni. Rezultatem jest zupełnie nowy kompleks, sekwencja atriów o różnych wymiarach

i kształcie, ze sklepami, restauracjami i kawiarniami. Z jednej strony projekt jest odpowie-

dzią nowoczesnej architektury na idee miejskich dziedzińców, z drugiej jest europejską reakcją

na ogromne amerykańskie centra handlowe.

Powstała sieć korytarzy łączących pięć atriów o różnych funkcjach, o odmiennym klimacie

i estetyce. Droga przez pięć atriów jest zdefiniowana ze wschodu na zachód i z północy na

południe. Na parterze i części pierwszego piętra pomieszczono głównie małe i średnie sklepy,

restauracje i kawiarnie. Na pozostałych pięciu piętrach znajdują się powierzchnie biurowe oraz

27 mieszkań od strony ulicy Salvastrasse. Wewnątrz bloku znajduje się także garaż podziemny

dla najemców.

Wygląd poszczególnych atriów to efekt pracy z artystami, dzięki temu spacerując przez Fünf

Höfe odbiorca ma możliwość obcowania ze zróżnicowanymi miejskimi doświadczeniami.

15

Rysunek 2. Jedno z atriów centrum handlowego | źródło: http://www.funfhofe.de

Rysunek 3. Elewacja frontowa (po lewej), galeria sklepów - komunikacja między atriami (po prawej) źródło: http://www.funfhofe.de

16

DZ BANKtyp: kompleks biurowo - usługowo - mieszkalny

autor: Frank O’Gehry

lokalizacja: Berlin, Niemcy

Budynek Dz Banku zlokalizowany jest w samym Centrum Historycznym Berlina, na Pariser

Platz. Jest to siedziba główna Niemieckiego Banku Spółdzielczego, czyli przestrzeń biurowa.

Skierowana jest w stronę Bramy Brandenburskiej i posiada bardzo regularną, minimalistyczną

elewację. Po drugiej stronie obiektu znalazły się apartamenty, zwrócone w stronę ulicy Behren-

strasse. Ten fragment budynku posiada bardziej rozbudowaną elewację. W obiekcie znalazły

się także przestrzenie o funkcji usługowej.

We wnętrzu Dz Banku znajduje się ogromne atrium przekryte szklanym, powyginanym da-

chem, o kształcie charakterystycznym dla form projektowanych przez Franka O’Gehry’ego.

Przestrzeń dziedzińca służy jako miejsce do organizowania konferencji, wystaw czy występów.

W atrium zawisła także sala konferencyjna z blachy tytanowej o rzeźbiarskiej formie.

Rysunek 4. Elewacja od strony Pariser Platz (od góry po lewej), elewacja od ulicy Bahrenstrasse (na dole po lewej), Atrium | źródło: http://www.checkonsite.com/dz-bank-berlin/

17

KAUFHAUS TYROLtyp: obiekt handlowy

autor: David Chipperfield Architects

lokalizacja: Innsbruck, Austria.

Budynek domu towarowego został zlokalizowany w zabudowie śródmiejskiej malowniczej sto-

licy Tyrolu, pomiędzy zabytkowe i malownicze kamieniczki. Pięciokondygnacyjny obiekt han-

dlowy został wybudowany w miejscu poprzedniego budynku Kaufhaus Tyrol, pomiędzy dwie-

ma ulicami: Maria - Teresien - Strasse i Erlenstrasse. Główne wejście zlokalizowano od strony

pierwszej z nich.

Budynek wzniesiono z betonowych prefabrykatów. Fasada wejściowa jest parafrazą układu

klasycznej kolumnady zwieńczonej trójkątnym tympanonem. David Chipperfield wprowadza

rytmiczny podział na elewacji, który kontynuuje do wnętrza. Geometryczne podziały dotykają

przestronnego atrium, doświetlonego od góry. Kaufhaus Tyrol ma prostą, ale wyrazistą sylwet-

kę, nie przyćmiewa historycznej zabudowy sąsiedniej, ale także nie daje się przeoczyć.

Rysunek 5. Atrium (po lewej), rzut przyziemia (u góry po prawej), elewacja frontowa (na dole po lewej).źródło: http://bryla.gazetadom.pl/bryla/56,85298,10211478.html

18

LE LORRAINtyp: kompleks mieszkalny

autor: MDW Architecture

lokalizacja: Bruksela, Belgia

Kompleks mieszkalny Le Lorrain jest renowacją istniejącej w tym miejscu fabryki żelaza. Skła-

da się on z 4 budynków mieszkalnych połączonych wspólnym dziedzińcem o funkcji publicznej.

Projekt odzwierciedla nowoczesne podejście do architektury oparte na pojęciu ‚genius loci’ -

oraz oczywiście na wymaganiach postawionych przez inwestora. Kwatery mieszkalne sklasyfi-

kowano według różnej typologii zakwaterowania: jednostronne, dwustronne, oraz te otwarte

na 3 strony kwartału. Ponieważ działka otoczona jest wysokimi ścianami szczytowymi budyn-

ków sąsiednich, autorzy zdecydowali o podniesieniu kondygnacji mieszkalnych wyżej. Uzyskali

w ten sposób dostęp do większej ilości światła słonecznego. Elewacja wejściowa to wysoka

na 3 kondygnacje konstrukcja bramy wejściowej. Faktyczna elewacja od strony ulicy odsunięta

jest od pierzei i podniesiona wyżej, wprowadzając „oddech” do całego założenia.

Wewnętrza współdzielona przestrzeń to atrium, które pozwala na różne formy jego wykorzy-

stania. Każdy dom posiada także prywatny ogród.

Budynki pokryto blachą w kolorze szarym i czarnym, które mają nawiązywać do wcześniejsze-

go przemysłowego charakteru działki. Surowość materiałów elewacyjnych przełamano drew-

nem, które pojawia się w detalach oraz posadzce wewnętrznego dziedzińca. Wprowadzona

zieleń pojawia się w wielu miejscach, są to prywatne ogrody, zielone dachy czy rośliny pnące

na istniejących ścianach okalających kwartał.

Rysunek 6. Przekrój przez kompleks mieszkalny źródło: http://www.archdaily.com/181207/residential-complex-le-lorrain-mdw-architecture/

19

Rysunek 7. Elewacja wejściowa. źródło: http://www.archdaily.com/181207/residential-complex-le-lorrain-mdw-architecture/

Rysunek 8. Atrium - wspólna przestrzeń publiczna. źródło: http://www.archdaily.com/181207/residential-complex-le-lorrain-mdw-architecture/

20

HOUSE FOR ANISH KAPOOR AND FAMILYtyp: obiekt mieszkalny

autor: Tony Fretton Architects

lokalizacja: Londyn, Wielka Brytania

Dom znajduje się na stosunkowo długiej i wąskiej działce w dzielnicy Chelsea, dotykając głów-

nej ulicy od strony frontowej. Dla klienta bardzo ważnym było, aby podkreślić potencjał wydłu-

żonych proporcji i dzięki temu uzyskać długą, ciągłą przestrzeń na parterze do życia, rozryw-

ki i prezentacji sztuki. Architekci z biura Tonny Fretton Architects zaprojektowali więc szereg

miejsc o różnym charakterze, rozmieszczonych wokół źródeł światła i połączonych komunika-

cją. W ten sposób powstały atria doświetlające, które są również przestrzeniami o odmiennych

funkcjach. Zróżnicowano znacznie wysokości poszczególnych części domu. Materiały użyte

w projekcie są bardzo nietypowe jak na dom mieszkalny. Zestawiono ze sobą polerowaną stal

oraz lokalny rodzaj kamienia brytyjskiego: Hopton Wood i Mandale Fossil używane do moder-

nistycznych rzeźb.

Rysunek 9. Rzut 1 piętra (u góry po lewej), przekrój (u góry po prawej), atrium widoczne z wnętrza (na dole).źródło: http://pl.urbarama.com/project/house-for-anish-kapoor-and-family

21

WYDZIAŁ RADIA I TELEWIZJI UŚ typ: edukacja

autor: Grupa 5/BAAS Architects

lokalizacja: Katowice, Polska.

Założenia autorskie (źródło: www.grupa5.com.pl):

Największa część programu funkcjonalnego projektu została skoncentrowana w kubaturze

przy ulicy Pawła, dzięki czemu wewnętrzna jego część jest o wiele niższa i lepiej harmonizuje

z istniejącą zabudową. Współczesna wrażliwość zobowiązuje nas do zachowania istniejącego

budynku i zintegrowania go z nowym projektem. W ten sposób gwarantujemy ciągłość urba-

nistycznej tkanki miasta.

Nowa elewacja jest zbudowana z tej samej cegły co stara. Dzięki temu zostanie zachowany

związek z obecnie istniejącym budynkiem. Ażurowa ściana stwarza abstrakcyjną i szczególną

przestrzeń. Na górnych kondygnacjach ściana, która filtruje światło dochodzące do wnętrza

budynku, sprawia wrażenie przestrzeni odizolowanej, zdominowanej przez atmosferę koncen-

tracji.

Rysunek 10. Sytuacja (u góry po lewej), makieta (u góry po prawej), atrium (na dole po lewej).źródło: http://www.grupa5.com.pl/pl/witryna/projekty/budynki_publiczne/katowice/?img_page=5&page=1

22

WYDZIAŁ PRAWA UWR typ: edukacja

autor: Maćków pracownia projektowa

lokalizacja: Wrocław

Założenia autorskie (źródło: www.mackow.pl):

Budynek został zlokalizowany w ścisłym, zabytkowym centrum miasta w ważnym miejscu,

u zbiegu ulicy Kuźniczej z placem Uniwersyteckim. Kontekst dla niego stanowił obiekty wybu-

dowane w różnych okresach historycznych różniące się między sobą skalą i charakterem. Nowa

bryła stanowi próbą wpisania w ten kontekst, respektując gabaryty otaczającej zabudowy z

uwzględnieniem dominującego znaczenia kompleksu Gmachu Głównego Uniwersytetu Wroc-

ławskiego. Przy kształtowaniu bryły, wnętrz i detalu obiektu odwołano się do bogatej tradycji

wrocławskiego modernizmu. Powagę i prestiż wynikające z funkcji obiektu podkreślono zasto-

sowaniem na zewnątrz i wewnątrz okładzin z trawertynu i stonowanej kolorystycznie stolarki.

Rysunek 11. Foyer (u góry, po lewej), narożnik budynku (u góry po prawej), wejście główne (na dole).źródło: http://www.mackow.pl/projekty/funkcja/publiczne

23

2.3. KONTEKST

BERLIN - HISTORIA ARCHITEKTURY MIASTABerlin jest stolicą i największym miastem w Republice Federalnej Niemiec. Położony jest

we wschodniej części kraju, nad rzeką Sprewą i Hawelą. Miasto powstało w IX wieku, założo-

ne przez plemiona słowiańskie. Przez lata targane wydarzeniami historii, przynależności do

różnych państw niemieckich, później do Cesarstwa Niemieckiego. Wreszcie staje się stolicą

hitlerowskiej III Rzeszy z planami uczynienia z niej stolicy świata. Klęska niemieckich wojsk do-

prowadziła do znacznych zniszczeń miasta i podziału na sektory okupacyjne: późniejszy Berlin

Wschodni i Zachodni. Od 1991 roku Berlin znów jest stolicą zjednoczonych Niemiec, siedzibą

parlamentu i rządu.

Patrząc na historię architektury Berlina, niewiele można obecnie dostrzec z jego pierwszych

pięciu wieków istnienia. Najlepiej zachowały się obiekty z jego późniejszych dziejów. Jedną

z najstarszych śródmiejskich budowli są dwa kościoły, które powstały w drugiej połowie XIII

wieku – Kaplica św. Ducha i Kościół św. Mikołaja, z dodanymi w XIX wieku bliźniaczymi wieża-

mi. Inne ślady gotyku z typową niemiecką manierą to Kościół Mariacki i Kościół Franciszkanów.

Wątki architektury renesansowej to na pewno tereny cytadeli w Spandau, dawnej twierdzy

bastionowej, obecnie jednej z dzielnic Berlina.

Pierwszą ważną rozbudowę miasta datuje się na czas panowania Fryderyka Wilhelma.

Na jego zamówienie, barokowi architekci upiększali stolicę. Właśnie wtedy powstał Zeughaus,

Arsenał Militarny przy Unter den Linden, na podstawie projektu holenderskiego twórcy Johana

Arnolda Neringa. Wystrój wewnętrzny budynku to zasługa Andreasa Schluttera. Jest on także

autorem, zbudowanego w samym centrum miasta, pałacu berlińskiego, wysadzonego w po-

wietrze niestety już po II wojnie światowej. W tamtych czasach stanęły także dwie katedry:

francuska i niemiecka, a także pałac w Charlottenburgu.

Druga fala rozbudowy Berlina to z pewnością panowanie Fryderyka II, którego marzenia

o rokokowym Forum Fridericianum wzdłuż głównej alei miasta, zdawały się stawać coraz re-

alniejsze. To właśnie wtedy powstała Opera Państwowa, ówcześnie siedziba królewskiego te-

atru narodowego, a dziś jednego z najbardziej prestiżowych teatrów operowych w Europie.

Na fali rokokowego rozkwitu wznoszono kolejne gmachy: Stary Pałac, katedra św. Jadwigi.

verte

24

Kościół św. Mikołaja Arsenał Militarny Nowy Odwach Plan Germania DZ Bank przebudowa Reichstagu

I poł. XIII wiekuFryderyk WilhelmI poł. XVII wieku I poł. XIX wieku okres III Rzeszy Niemieckiej

okres po zjednoczeniu Niemiec (od 1990 r)

II poł. XIII wieku II poł. XVIII wieku Fryderyk II

I poł. XX wieku Bauhaus II poł. XX wieku

Katedra Berlińska

Altes Muzeum

Lotnisko Tempelhof Muzeum HolocaustuPomnik pomordowanychŻydów Europy

Katedra Francuska

Kościół Mariacki

Kościół Franciszkanów

Opera Państwowa

osiedle Siemensstadt

Stalinallee Unite d’habitation

osiedle HansaviertelBramaBrandenburska

wieża telewizyjna Nowa Galeria NarodowaStary Pałac

Rysunek 12. Jedne z najważniejszych zabytków architektonicznych na przestrzeni historii Berlina. opracowanie autora

25

Kościół św. Mikołaja Arsenał Militarny Nowy Odwach Plan Germania DZ Bank przebudowa Reichstagu

I poł. XIII wiekuFryderyk WilhelmI poł. XVII wieku I poł. XIX wieku okres III Rzeszy Niemieckiej

okres po zjednoczeniu Niemiec (od 1990 r)

II poł. XIII wieku II poł. XVIII wieku Fryderyk II

I poł. XX wieku Bauhaus II poł. XX wieku

Katedra Berlińska

Altes Muzeum

Lotnisko Tempelhof Muzeum HolocaustuPomnik pomordowanychŻydów Europy

Katedra Francuska

Kościół Mariacki

Kościół Franciszkanów

Opera Państwowa

osiedle Siemensstadt

Stalinallee Unite d’habitation

osiedle HansaviertelBramaBrandenburska

wieża telewizyjna Nowa Galeria NarodowaStary Pałac

26

Dalej, w historii architektury Berlina, należy wspomnieć klasycystyczną dominację dzieł

Karla Friedricha Schinkla i jego uczniów, w pierwszej połowie XIX wieku. Najważniejsze bu-

dowle to pomnik poległych wojsk napoleońskich5 - Nowy Odwach. Schinkel, określany jako

protagonista nurtu greckiego odrodzenia, dzięki ogromnej znajomości antycznej archi-

tektury, kolumny doryckie Nowego Odwachu zaprojektował prawidłowo – bez baz. Swo-

ją doskonałą kondycję projektową, niemiecki architekt potwierdza w kolejnych realizacjach

– katedra berlińska (Berliner Dom) i Altes Muzeum, położone na tzw. Wyspie Muzeów.6

Było to pierwsze muzeum otwarte dla publiczności w Berlinie. Nazwiskiem tego wielkiego ar-

chitekta i urbanisty nazwano działalność niemieckich twórców, którzy kontynuowali jego styl

– tzw. szkoła Schinkla.

Okres przed II wojną światową to działalność modernistycznych twórców, założyciela Bauhau-

su – Waltera Gropiusa oraz Ludwiga Miesa van de Rohe. Poświęcili się oni głównie zabudowie

mieszkaniowej i przemysłowej, zgodnie z nurtem, którego byli przedstawicielami. Bauhaus

miał nawet swoją siedzibę w Berlinie, od 1932 – 1934 roku, gdzie funkcjonowała, jako prywatna

szkoła Miesa van de Rohe.

Z okresem hitleryzmu wiążą się monumentalne zapędy architektoniczne, faworyzowanego

przez nazistów, Alberta Speera. Był on autorem planu, według którego należało wyburzyć

większą część Berlina tak, by potem w tym miejscu wznieść nowe gmachy przyszłej stolicy

świata – Plan Germania. Centrum miało powstać na dwóch osiach: ze wschodu na zachód

(od Bramy Brandenburskiej do Bramy Charlottenburskiej) i z północy na południe

(od Reichstagu aż do lotniska Tempelhof). Budowle Speera miały jedną wspólną ce-

chę – były proste, ale bardzo okazałe. Obok Planu Germania, jego najważniejsze realizacje

to z pewnością: stadion olimpijski z 1936 roku, Nowa Kancelaria Rzeszy czy nieczynne obecnie

lotnisko Tempelhof.

Po wojnie Berlin wrócił „pod panowanie” niemieckich modernistów. W części wschodniej,

w 1953 roku głównym architektem miasta został Herman Henselmann, twórca planów bulwa-

ru Stalinallee7 i najwyższej wieży w metropolii – wieży telewizyjnej. W zachodniej części mia-

5. Pierwotnie, od 1931 roku przekształcony na pomnik ofiar I wojny światowej. Po II wojnie światowej odbudowa-ny, jako pomnik pamięci ofiar faszyzmy i militaryzmu. Obecnie Nowy Odwach jest pomnikiem ku czci ofiar wojen i tyranii.6. Wyspa leżąca na rzece Sprewie w centrum Berlina. Znajduje się tam unikatowy zespół architektoniczny i kulturalny w skali światowej. Obejmuje on: Muzeum im. Bodego, Muzeum Pergamońskie, Nowe Muzeum, Starą Galerię Narodową i Stare Muzeum. W zbiorach Wyspy Muzeów znajdują się głównie eksponaty archeologiczne (w większości są to zbiory architektury sumeryjskiej, babilońskiej i asyryjskiej, odkryte przez niemieckich arche-ologów, w trakcie prac wykopaliskowych, finansowanych przez Niemieckie Towarzystwo Orientalne) oraz dzieła sztuki z XIX wieku. W 1991 roku Wyspa Muzeów została wpisana na listę światowego dziedzictwa kulturowego UNESCO.7. Obecnie: Karl Marx-Allee. Sztandarowy projekt odbudowy Niemiec Wschodnich po II wojnie światowej. Jedna z najważniejszych arterii miasta. Powstała głównie wg. projektu Hermana Henselmanna, gdzie możemy zaobser-wować bardzo silne wpływy modernistyczne.

27

sta, oprócz obiektów mieszkaniowych, wzniesiono także kilka budynków, uznawanych obec-

nie za ikony współczesnej architektury – jak np. Nowa Galeria Narodowa projektu Ludwiga

Miesa van de Rohe. Budowę ukończono rok przed śmiercią architekta. Muzeum jest uważane

za najpełniejszą realizację idei przestrzeni uniwersalnej, rozwijanej latami przez Ludwiga. In-

nym przykładem jest Filharmonia Berlińska, projekt Hansa Scharouna, o dynamiczniej formie

z wnętrzem ukształtowanym, jako krajobraz architektoniczny.

Po zjednoczeniu Niemiec, aż do dziś, Berlin jest miejscem światowych architektonicznych

igrzysk. Puste przestrzenie, które powstały w tkance miejskiej, przez zniszczenia wojny

i dalszy podział miasta, dały niezwykłą okazję do kreowania zupełnie nowej jakości archi-

tektury europejskiej mimo, iż władze miasta przezornie narzuciły liczne ograniczenia kon-

serwatorsko – budowlane.8 Na oczach Berlińczyków budowano nową stolicę, z jej Nową

Dzielnicą Rządową i przebudową Reichstagu, którego przeszklona kopuła wg. projektu Nor-

mana Fostera stała się symbolem miasta. Wśród innych nowopowstałych obiektów, które

rozsławiły Berlin w Europie, to na pewno dzieła tzw. star architektów: Muzeum Żydowskie

w dzielnicy Kreuzberg - autorstwa Daniela Libeskinda, czy siedziba DZ Banku - zapro-

jektowana przez Franka O. Gehry’ego, zlokalizowana na samym Pariser Platz, nieopo-

dal Bramy Brandenburskiej, czy w końcu Ambasada Królestwa Niderlandów – projekt

Rema Koolhaasa.9 Powstało również kilka innych placówek dyplomatycznych, w tym

kontrowersyjna ambasada Stanów Zjednoczonych. Największą uwagę przyciąga jed-

nak, zlokalizowany w centrum, Pomnik Pomordowanych Żydów Europy, autorstwa

amerykańskiego przedstawiciela modernizmu – Peter’a Eisenman’a. Na powierzchni

19 tys. m2 ustawiono 2711 betonowych bloków, w równoległych szeregach. Gęstemu, betono-

wemu lasowi towarzyszy podziemna ekspozycja.

UNTER DEN LINDEN - GŁÓWNA ALEJA I OŚ MIASTAPodobno, aby dobrze zaobserwować tkankę miejską Berlina, wystarczy wjechać na górę wieży

telewizyjnej (Fernsehturn) na placu Aleksandra. Można stamtąd zobaczyć ślady podziału mia-

sta na wschód i zachód, studiując różne style architektoniczne i urbanistyczne wzorce. Bardzo

ciekawym kontrastem są dwie krzyżujące się najważniejsze aleje miasta: Unter den Linden

i Karl Marx Allee, obydwie tworzyły silną oś wschód – zachód przecinając stolicę Niemiec.

8. Zagadnienie omówione w podrozdziale: Czarny Szeryf, na str. 30.9. Szczegółowo omówiono w podrozdziale: Ambasada Królestwa Niderlandów, na str. 53.

28

Mimo podobnej wielkości mają zupełnie inny charakter. Unter den Linden prowadzi

do pokaźnych terenów zielonych miasta, stąd sama obsadzona jest licznymi drzewami. Karl

Marx Allee, mimo dużej roślinności, wydaje się być raczej zdominowana przez architekturę,

szczególnie tę z rysunku Le Corbusier’a. Pierwsza z nich jest silnym przedstawicielem stylu

neoklasycystycznego, ta druga to czysty modernizm. Porównując ich układ możemy zobaczyć

negatyw. Unter den Linden to ruch kołowy na brzegach, z zieloną aleją po środku. Karl Marx

Allee to ruch w centrum uwagi, z chodnikami i drzewami na zewnątrz.

Unter den Linden to historycznie główna ulica Berlina. Jej nazwę można tłumaczyć, jako

„pod lipami”, co bierze się z setek drzew kryjących jej pieszy trakt. W samym sercu naj-

starszej części miasta da się poczuć, jak w epoce pruskiej władzy. To właśnie na Unter den

Linden można doświadczyć wielu warstw kultury i historii, które nakładają się na siebie

we współczesnej stolicy Niemieckiej Republiki. Aleja przecina miasto prowadząc wzdłuż jego

najważniejszych zabytków, by na końcu dotrzeć do Pariser Platz i Bramy Brandendurskiej,

do obszaru światowego dziedzictwa – Wyspy Muzeów. Jednak, podobnie jak sam Berlin, Unter

den Linden była świadkiem wielu zmian w trakcie całej swojej długiej historii.

Po raz pierwszy Aleję pod Lipami udokumentowano w 1573 roku, jako drogową ścieżkę, pro-

wadząca z Pałacu Lietzow. Prawie sto lat później, Fryderyk Wilhelm nakazał posadzenie

ponad 1000 drzew lipy, aby dawały cień na drogę, podczas jego podróży z pałacu na tereny

łowieckie w Tiergarten. W połowie roku 1700 Wilhelm II postanowił umocnić rolę Unter den

Rysunek 13. Aleja Unter den Linden w 1905 roku | źródło: www.old-picture.com/europe/berlin.htm

29

Linden, jako pruskiego centrum miasta. Poszerzono drogę i zbudowano wzdłuż niej wie-

le ważnych obiektów kulturalnych, jak: berlińska opera i biblioteka. Zaraz potem powsta-

ła najważniejsza dziś w Berlinie – Brama Brandenburska, zamykając urbanistycznie głów-

ną aleję. Kolejne rozbudowy kontynuowano zaraz po zwycięstwie Prus nad Napoleonem,

pod koniec XIX wieku. Neoklasycystyczny architekt Friedrich Schinkel budował nowe pa-

łace, pomniki i inne obiekty kulturalne. Dzięki ogromnym inwestycjom w infrastrukturę

i koncentrację zasobów kulturalnych miasta, Unter den Linden stała się popularnym miejscem

spotkań berlińczyków. Nie trudno wyobrazić sobie ten klimat, tętniącą życiem zieloną arterię

Berlina, kabarety i kawiarenki, wschodzące gwiazdy filmowe lat 20-tych. Wszystko do czasu,

kiedy Niemcy zostały pochłonięte przez ostatni światowy konflikt.

Mówi się, że w trakcie II wojny światowej, Hitler wyciął wszystkie 250-letnie drzewa

i zastąpił je nazistowskimi flagami. Pewne jest natomiast, że jego celem w planowaniu

Berlina, było wyraźne poszerzenie drogi, by jeszcze lepiej zintegrować ją z nowymi plana-

mi miasta, opracowanymi przez nadwornego architekta Nazistów, Alberta Speera. Pla-

ny nigdy nie zostały zrealizowane, bo większość Unter den Linden runęło zaraz po woj-

nie. Obszar najważniejszej alei miasta znalazł się w samym sercu podzielonego Berlina,

w części wschodniej. W 1945 roku Brama Brandenburska stała się granicą między Wscho-

dem i Zachodem, potężnym symbolem rozpadu miasta. Słynny „Charlie Checkpoint” – przej-

ście dla cudzoziemców znajdował się na Friedrichstrasse, przecinając Unter den Linden.

Rysunek 14. Aleja Unter den Linden obecnie | źródło: www.skyscrapercity.com

30

Po podziale Berlina niektóre budynki Alei pod Lipami zostały odbudowane, większość z nich

datuje się na 1960 rok, jako emblematy socjalistycznej władzy.

Po upadku muru berlińskiego w 1989 roku, odbudowa i ponowne połączenie miasta zbiegało

się właśnie w osi Unter den Linden, która stała się ikoną reunifikacji. Stopniowo odnawiano

zabytkowe obiekty, Bramę Brandenburską, posadzono więcej drzew przy zabytkowym bulwa-

rze. Nowe biurowce i instytucje lokowano w innych częściach Berlina tak, by do centrum wróci-

ły kafejki, muzea i życie kulturalne. Jednocześnie umacniana była pozycja Dzielnicy Rządowej –

powstawały nowe ambasady i siedziby partii rządzących, wraz z przeniesieniem stolicy z Bonn

do Berlina, dwadzieścia lat temu.

Dzisiaj, Unter den Linden to aleja z ponad tysiącem drzew lipy, wzdłuż jej dwóch kilo-

metrów długości. Najstarsze sadzono prawie 60 lat temu. Skupia wokół siebie jedne

z najważniejszych ośrodków kulturalnych stolicy Niemiec i ośrodki dyplomatyczno – rzą-

dowe. Na jednym z jej krańców mamy Pariser Platz, odbudowany po wojnie, wraz

ze swoim najważniejszym symbolem – Bramą Brandenburską. Do swojej historycznej lokali-

zacji powróciła Ambasada Stanów Zjednoczonych i Ambasada Francji, niczym z popiołów od-

rodził się szykowny Hotel Adlon. Idąc dalej aleja ukazuje Uniwersytet Humboldtów, Opernpa-

lais, Ambasadę Federacji Rosyjskiej czy Operę Państwową i Niemieckie Muzeum Historyczne,

by na końcu połączyć się z inną główną arterią miasta – ulicą Karl Liebknecht.

Unter den Linden ma istotne, wielokrotne znaczenie. Jest ikoną wczesnego planowa-

nia urbanistycznego, świadectwem dawnej pruskiej potęgi. Jest dowodem skomplikowa-

nej i różnorodnej historii Berlina, przykładem nowoczesnego szlaku zieleni, który łączy

duże przestrzenie otwarte i kulturowe. Krytycy sugerują, że Unter den Linden zawsze było

związane z kulturą, było miejscem jej wyrazu i konfliktu ideałów. Mówi się, że spacerując

pod lipami, można historię tych właśnie ideałów odczytać.

Czy jednak ta najważniejsza arteria funkcjonuje tylko w świadomości, czy na co dzień potwier-

dza swój status? „Jeśli chodzi o sukces tego miejsca, mam mieszane uczucia. Jako ikona i jako

marka, Unter den Linden jest łatwe do zidentyfikowania, i jest dobrym miejscem dla turystów,

którzy chcą odwiedzić wiele zabytków Berlina w krótkim czasie. Jest też miłe dla oka (…).

Nie ma jednak uczucia miejsca tętniącego życiem, popularnego wśród Berlińczyków. To jest

na wpół opuszczony bulwar.”10

10. Sarah McMullen, http://courses.umass.edu/latour/Germany/smcmullen/index.html, (tłumaczenie autora).

31

CZARNY SZERYF11

Niemiecki architekt i urbanista – Hans Stimmann – do 2006 roku był dyrektorem Biu-

ra Rozwoju Urbanistycznego w Ministerstwie Budownictwa i Mieszkalnictwa w Berlinie

– odpowiednik polskiego naczelnego architekta miasta. Przez jednych nazywany “zbawi-

cielem niemieckiej stolicy”, przez innych „cesarzem”, który świadomie zmarnował szansę

na nowoczesne kształtowanie miasta.

Urodził się w 1941 roku w Lubece, tam też spędził pierwszy okres swojej edukacji. Ty-

tuł inżyniera zdobywał już na Uniwersytecie Technicznym w Berlinie. Specjalizował

się w planowaniu urbanistycznym na skalę miasta i regionu, uzyskujac doktorat już w 1977

roku. Od tego momentu jego kariera nabrała szybkiego tempa i na zawsze związana była

z Berlinem. Obowiązki dzielił pomiędzy Ministerstwo Budownictwa i Politechnikę, by w 1991

roku zdobyć najważniejsze stanowisko, o które wyraźnie zawsze zabiegał.

Hans Stimmann jest człowiekiem odpowiedzialnym za kształt współczesnego Berlina.

W swojej pracy kierował się mocnym postanowieniem ponownego wpisania niemieckiej

stolicy na listę klasycznych europejskich miast. Stimmann odrzucił wizję wielkiej architek-

tury na korzyść pragmatycznego planowania miasta. „Miałem szufladę i kiedy ją otwiera-

łem, wyciągałem stare plany miasta – powiedział, przywołując pierwsze dni swojej pracy

w 1991 roku – I powiedziałem:, Jeśli to się udaje od 250 lat, to dlaczego mielibyśmy po-

trzebować nowych planów?”12 Architekci odczuwali do niego albo respekt, albo nie-

chęć. Uwielbiali za to, że ocalił Berlin przed tymczasową nowoczesnością, lub nienawidzili

za to, że jego konserwatyzm zabrał miastu wszystko to, co współczesna architektura mogła

mu zaoferować.

Czarny Szeryf nigdy nie krył swojego zamiłowania do tradycyjnych, urbanistycznych pro-

porcji placów, ulic i elewacji budynków. Odrzucił wizję nowoczesnego Berlina i skutecznie

zahamował nowoczesną, „wielką” architekturę w tym mieście. Stimmann wprowadził naj-

ważniejsze ograniczenia w kształtowaniu architektury w mieście: ograniczenie wysoko-

ści dla nowych budynków do 6 – 8 kondygnacji, domykanie kwartałów bez jakichkolwiek

ustępstw i używanie wyłącznie stonowanych materiałów – najlepiej tylko kamienia. Obszar

objęty najbardziej rygorystycznymi wytycznymi zajął prawie 2 tysiące hektarów miasta.

W ten sposób Stimmann uparcie realizował swój plan przywrócenia Berlinowi wizerunku sprzed

II wojny światowej. „Berlin to zbiorowisko nieudanych prób planowania przestrzennego sprzed

1945 roku (…), chcę wrócić do struktury przestrzennej miasta, która nazywa się europejskim.

11. Określenie użyte przez Małgorzatę Drozdowską w artykule: Czarny Hans, patrz w: http://www.sztuka-archi-tektury.pl/index.php?ID_PAGE=346612. http://www.sztuka-architektury.pl/index.php?ID_PAGE=3466

32

Chcę, żeby architektura Berlina była znowu klarowna.”13 Niemieccy krytycy oskarżali go o to,

że próbuje wymazać powojenną architekturę miasta i zamknąć miasto w dziewiętnastowiecz-

nym kaftanie bezpieczeństwa.

Jeden z najsłynniejszych konfliktów, w którym Hans Stimmann brał udział to budowa am-

basady USA w Berlinie. Było to historyczne wydarzenie, gdyż od czasów II wojny świa-

towej Stany Zjednoczone nie miały swojej placówki dyplomatycznej w stolicy Republi-

ki Niemieckiej, aż do początku roku 2000. Amerykanie zaczęli projektować nowy obiekt

tuż przy samej Bramie Brandenburskiej, czyli dokładnie w tym samym miejscu, gdzie

dawniej mieściła się ich siedziba. W toku negocjacji z ówczesnym głównym architek-

tem miasta – Stimmann’em, Amerykanie zażądali, aby w nowoprojektowanym obiek-

cie pojawił się element „przejścia, prześwitu”. Ten nie wyraził na to zgody uważając, iż za-

łożenia centralnego placu Berlina są takie, by jedynym elementem przejścia była sama

Brama Brandenburska, jak i jedynym punktem centralnym tego założenia. Sprawa skończyła

się na przymusowej ugodzie – nowa placówka USA jakby zapada się do środka, ale same-

go przejścia nie ma. Kompromis o tyle wymuszony, bo Czarny Szeryf, w trakcie całego spo-

ru, usłyszał od burmistrza Berlina, że jeżeli nie wyrazi zgody na żądania Amerykanów,

to już następnego dnia straci zajmowane przez siebie stanowisko. Sam Stimmann

z niekłamaną pogardą ocenia całą sprawę: „z jednej strony Amerykanie chcieli wyrazić swoje

uwielbienie dla otwartości i demokracji, z drugiej zaś strony chcieli stworzyć budynek odporny

na najcięższe bombardowanie.

To w oczywisty sposób nie współgra ze sobą (…) ta ambasada jest świetną ilustracją tego,

co stało się w USA po 11 września 2001 roku, obrazuje kraj będący w traumie, tak uzbrojony,

że nie jest w stanie już oglądać świata zewnętrznego.”14

Z całą pewnością można przyznać, że Czarny Szeryf skutecznie powstrzymał nurt no-

woczesnej architektury w centrum zabytkowego Berlina. Rem Koolhaas, będąc juro-

rem konkursu na Postdamer Platz, napisał list, w którym oskarżył Hansa Stimmann’a

o dokonanie zamachu na inteligentną architekturę.

13. ibidem.14. http://potsdamerplatz.blox.pl/2008/07/Ambasada-USA-w-Berlinie.html

33

2.4. FUNKCJA

MISJA DYPLOMATYCZNA Funkcjonowanie ambasady, czyli stałej misji dyplomatycznej na terytorium innego kraju, jest

oparte na Prawie Dyplomatycznym. To z kolei wywodzi się z Konwencji Wiedeńskiej15 o stosun-

kach dyplomatycznych – międzynarodowej umowy, która kodyfikuje prawo dyplomatyczne,

przyjętej przez 81 państw, 18 kwietnia 1961 roku w Wiedniu. Ustawa ta reguluje i określa pod-

stawowe prawa i obowiązki nałożone na obie strony współpracujące ze sobą. Prawo dyploma-

tyczne jest jedną z najstarszych dziedzin prawa międzynarodowego publicznego.

Zgodnie z Konwencją Wiedeńską, do funkcji misji dyplomatycznej należą między innymi:

- funkcje reprezentacyjne w państwie przyjmującym,

- ochrona interesów własnego państwa oraz jego obywateli w państwie przyjmującym,

w granicach regulowanych przez międzynarodowe prawo,

- prowadzenie rozmów (negocjacji) z rządem państwa przyjmującego,

- rozwijanie wzajemnej współpracy między państwem wysyłającym i przyjmującym,

na płaszczyźnie gospodarczej, kulturalnej i naukowej,

- obserwowanie wydarzeń politycznych w państwie przyjmującym.

Jest zasadą, iż siedziba ambasady znajduje się w stolicy państwa, z którym utrzymywa-

ne są stosunki dyplomatyczne. Szef misji dyplomatycznej – ambasador, powoływany

przez prezydenta państwa wysyłającego, musi zostać zaakceptowany przez rząd państwa,

w którym będzie kierował swoją jednostką. Do personelu placówki zagranicznej zalicza

się także:

- personel dyplomatyczny: radcowie, sekretarze, attachés,

- personel administracyjny i techniczny: pracownicy kancelarii, tłumacze, szyfranci,

- służba misji: personel obsługi – kierowcy, dozorcy, sprzątaczki.

15. Konwencja reguluje ustanawianie stosunków dyplomatycznych między państwami, funkcje misji dyploma-tycznych, procedurę mianowania przedstawicieli dyplomatycznych, klasy szefów misji dyplomatycznych, zasady pierwszeństwa (precedencji), a także przywileje i immunitety dyplomatyczne.

34

Międzynarodowe Prawo Dyplomatyczne określa także obowiązki, które ciążą

na przedstawicielach korpusu dyplomatycznego, wobec państwa, w którym ich placówka

się znajduje. Mowa tu głównie o poszanowaniu praw i zwyczajów państwa przyjmującego,

ze względu na różnice kulturowe, które mogą występować. Konwencja Wiedeńska kate-

gorycznie zakazuje ambasadom mieszania się w sprawy polityczne państwa przyjmują-

cego, krytykę jego polityki lub prowadzenie jakiejkolwiek działalności wymierzonej prze-

ciwko władzom. Ewentualne naruszenie prawa grozi protestami lub nawet uznaniem

za „persona non grata” i wydaleniem misji dyplomatycznej, co w historii dyplomacji zdarzało

się nie raz.16

Współpraca między państwami opiera się także na immunitetach i przywilejach dyplomatycz-

nych, które nie mają zapewniać korzyści poszczególnym osobom, ale skuteczne wykonywanie

funkcji przez placówki zagraniczne. Zalicza się do nich między innymi:

- prawo do używania flagi i symbolu państwa wysyłającego - państwo przyjmujące zobowiąza-

ne jest do ochrony flagi i symboli przed znieważeniem,

- nietykalność pomieszczeń misji dyplomatycznej – zakaz wkraczania jakichkolwiek przedsta-

wicieli państwa przyjmującego bez zgody szefa misji oraz obowiązek zapewnienia odpowied-

niej ochrony takim placówkom od strony zewnętrznej. Ochrona „wnętrza” ambasady leży po

stronie państwa wysyłającego,

- nietykalność archiwów i dokumentów – w tym korespondencji dyplomatycznej,

- zwolnienie od podatków i opłat,

- nietykalność osob, przedstawicieli dyplomatycznych,

- immunitet jurysdykcyjny dyplomatów – funkcjonuje, jako immunitet zarówno w sprawach

karnych, jak i w sprawach cywilno – administracyjnych.

W przypadku placówek konsularnych możemy mówić o analogicznych prawach i obowiązkach,

regulowanych przez tą samą Konwencję Wiedeńską, rozdziałem o stosunkach konsularnych.

Konsulaty mają jednak zupełnie inne zadanie i mogą być tworzone nie tylko w stolicach państw

przyjmujących, ale również w innych ważnych ośrodkach miejskich.

16. W styczniu 2011 roku Wielka Brytania zdecydowała o wydaleniu ze swojego kraju pięciu libijskich dyploma-tów, po ataku na ambasadę Zjdenoczonego Królestwa w Trypolisie - stolicy Libii. Władze brytyjskie podkreślały, że na podstawie Konwencji Wiedeńskiej rząd libijski zobowiązany jest do ochrony misji dyplomatycznych w swo-im kraju. W wyniku tych wydarzeń i dalszych ataków na siedziby ambasad w Trypolisie, swoje placówki wyco-fali stamtąd Brytyjczycy, Włosi oraz międzynarodowy personel placówki ONZ. Patrz w: http://konflikty.wp.pl/kat,1356,title,Wielka-Brytania-wydalila-ambasadora-Libii,wid,13368640,wiadomosc.html

35

Wśród najważniejszych funkcji placówki konsularnej należy wymienić:

- popieranie rozwoju współpracy handlowej, gospodarczej, kulturalnej – często o znaczeniu

bardziej regionalnym,

- biały wywiad – gromadzenie informacji tylko na podstawie ogólnodostępnych źródeł,

AMBASADOR

WydziałPolityczny

Ataszat Wojskowy

Ministerstwa

Administracja

Dział Łączności,szyfranci

obsługa ambasady

WydziałKonsularny

WydziałEkonomiczny

WydziałPrasowy

Instytut Polski

Kancelaria

Tylko częściowo podlega ambasadorowi,

merytorycznie podlega Ministrowi Obrony

Narodowej

O ich liczbie decydują stosunki dyplomatyczne z państwem przyjmującym oraz potencjał współpracy

W wyjątkowych okolicznościach może znajdować się w innym budynku lub części miasta

obsługa Kancelarii

Rysunek 15. Schemat organizacji typowej Ambasady Rzeczypospolitej Polskiej |opracowanie autora

36

- wystawianie wiz i paszportów,

- pomoc własnym obywatelom – czynności prawne, pomoc turystom, itp.

Rzeczpospolita Polska utrzymuje kontakty dyplomatyczne ze 185 państwami. Prawie

wszystkie (182) to państwa członkowskie Organizacji Narodów Zjednoczonych, pozostałe

to: Stolica Apostolska, Palestyńska Władza Narodowa (Autonomia Palestyńska) i Suwerenny

Wojskowy Zakon Maltański,

PROTOKÓŁ DYPLOMATYCZNYW świecie dyplomacji, w ciągu stuleci obustronnej współpracy międzynarodowej, wy-

pracowane zostały zasady postępowania, wzajemnego odnoszenia się i odpowied-

niego traktowania, które nazywa się właśnie protokołem dyplomatycznym. Funda-

mentem tych wartości jest niewątpliwie Kongres Wiedeński 1815 roku, gdzie ustalono

zasady pierwszeństwa wypowiedzi, by uniknąć nieporozumień w trakcie obrad. „Niegdyś

bywało tak, że do sali obrad wykuwano tyleż drzwi, ilu było dyplomatów, by zapobiec spo-

rom, kto wejdzie pierwszy. Dziś te zawiłe kwestie rozstrzyga protokół dyplomatyczny”.17

Droga do znalezienia wspólnych punktów w stosunkach międzypaństwowych była długa i bar-

dzo trudna, dziś jednak wypracowane latami schematy postępowania oparte na ceremonia-

le dyplomatycznym, zasadach savoir – vivre’u oraz organizacji życia dyplomatów, pozwalają

na jasne i niekrępujące nikogo zachowania w trakcie tak ważnych spotkań, prawie zawsze od-

bywających się w świetle fleszy i kamer telewizji całego świata.

„Protokół dyplomatyczny określa reguły postępowania i zachowania dyplomaty, normy obo-

wiązujące w kontaktach urzędowych z władzami państwa jak również we wzajemnych sto-

sunkach między placówkami dyplomatycznymi innych państw w danej stolicy. Protokół dy-

plomatyczny reguluje wzajemne kontakty szefów państw jak i osób reprezentujących dane

państwo, a także instytucji i urzędów. Rozwiązuje wiele na pozór formalnych kwestii pro-

ceduralnych, które w przeszłości niejednokrotnie doprowadzały do powstania konfliktów

międzynarodowych, jak również ułatwia zbliżenie i prowadzenie dialogu. Pozwala także

na wyrażenie niezadowolenia czy dezaprobaty bez narażania się na otwarty konflikt.”18

17. S. Sidorowicz, Tajemnice protokołu dyplomatycznego, Wiedza i życie nr 8/2001, źródło: http://archiwum.wiz.pl/2001/01083600.asp, (12.12.2009).18. C. Ikanowicz , J. W. Piekarski, Protokół dyplomatyczny - dobre obyczaje, Warszawa 2000.

37

Wydawać by się mogło, iż jest to zbiór nie do końca potrzebnych zasad, a kurczowe się ich

trzymanie sprowadza ważne spotkania do ceremonialnych zachowań. Przed wydawa-

niem takich ocen, warto pamiętać, że spotkania na różnych szczeblach to przecież nor-

malny dzień pracy każdego dyplomaty. Ambasadorowie często zobowiązani są do pro-

wadzenia misji dyplomatycznej w innym kręgu kulturowym, gdzie czasem bardzo łatwo

urazić gości podczas wizyty, zupełnie nie zdając sobie z tego sprawy . Ogólnie przyjęte reguły

w protokole, pozwalają na swobodne prowadzenie życia dyplomatycznego: wyjazdów,

przyjęć, przyjmowania gości, pierwszeństwa, strojów czy nawet wymiany koresponden-

cji. Sam protokół najwięcej uwagi poświęca zasadzie pierwszeństwa i starszeństwa, któ-

re jasno ustalają organizację oficjalnych spotkań, powitania głów państw czy ambasa-

dorów różnych krajów. Szczegółowo omawiane są również zasady obowiązujące podczas

tychże spotkań. Usadzanie gości przy stołach czy choćby scenariusz politycznych uroczysto-

ści. Protokół dyplomatyczny wspomina o trzech etapach – powitanie i aperitif, kolacja główna

i kuluarowe rozmowy przy kawie.

Każda z części musi odbywać się w innej sali, często również na tarasie, bądź częściowo

w gabinecie ambasadora. Korzystnie jest lokalizować pomieszczenia recepcji blisko czę-

ści przeznaczonej ambasadorowi, tak by miał on możliwość odbyć prywatną rozmowę

z ważniejszymi postaciami sceny politycznej, w swoim gabinecie. Przestrzeń recepcyj-

na powinna być dobrze doświetlona z uwagi na to, iż większość takich spotkań odbywa

się w porze popołudniowej lub wieczornej. Jeśli uroczystość zostanie uznana za wyjątkowo

udaną, miłym gestem jest, gdy ambasador odprowadza swoich gości do samochodu, czekając

aż do ich odjazdu. Niezwykle ważne jest, aby ta przestrzeń była wysoce reprezentacyjna, naj-

częściej jest to otwarte atrium ambasady.

38

AMBASADA WIELKIEJ BRYTANII W WARSZAWIEOd momentu wygranego w 2003 roku międzynarodowego konkursu architektonicznego,

na ambasadę Zjednoczonego Królestwa w Warszawie, zmieniał się projekt zwycięz-

cy – pracowni Tony Fretton Architects, jak i sama lokalizacja obiektu. W Wielkiej Brytanii

od samego początku został uznany przez „Financial Times” za „(…) najelegantszy

od dziesięcioleci przykład architektury dyplomatycznej, wzorzec dla ambasad XXI wieku.”19

Polscy krytycy architektury nie są już tak entuzjastyczni w jego ocenie. „Ten budynek

to architektura paranoi. Twierdza, w dodatku stojąca tyłem do rzeczywistości”20 – komentuje

Jarosław Tybuś,21 historyk architektury.

Na początku ambasada miała stanąć przy ulicy Bagatela, niedaleko Belwederu. Po zama-

chu terrorystycznym na konsulat brytyjski w Stambule (terrorystom nie udało się wysadzić

w powietrze konsulatu Stanów Zjednoczonych, stąd wysadzili budynek znajdujący

się tuż obok, czyli właśnie angielską placówkę), Brytyjczycy zmienili zasady bezpieczeń-

stwa obowiązujące we wszystkich budynkach rządowych w kraju i za granicą. Jednym

z najważniejszych obostrzeń jest wycofanie budynku względem pierzei ulicy. Ma to uchro-

nić obiekt przed niebezpieczeństwem wybuchu samochodu – pułapki. W ten sposób,

przy ulicy Kawalerii, w tzw. dzielnicy rządowej Warszawy, nieopodal ambasady holenderskiej

i hiszpańskiej, powstała doskonale strzeżona placówka Zjednoczonego Królestwa. Dyskretna,

bo oddalona od ulicy 15-sto metrowym ogrodem.

Architektura budynku to prosta, ale silna w przekazie neoklasycystyczna forma, któ-

rą podkreślono poprzez wydłużone linie ścian i pionowe podziały fasady, wykonane

z jasnobrązowego aluminium. Elegancji z pewnością dodaje strefa wejściowa – okazały por-

tal – kamienna konstrukcja. Cało szklana elewacja to zewnętrzna warstwa podwójnej fasady,

która ma działać jak termos, w zimę zapewni dobrą izolację cieplną, a w lato umożliwi pozbyć

się nadmiaru ciepła w budynku. Podwójna elewacja, mimo pełnych przeszkleń, to również pod-

wyższone wymogi bezpieczeństwa, ambasada jest tak naprawdę doskonale strzeżoną twier-

dzą, mimo wrażenia otwartości, które nadają właśnie przezroczyste ściany zewnętrzne.

19. Agnieszka Rasmus-Zgorzelska, Co nam mówią ambasady, Wprost 6/2010 (1410)20. ibidem.21. Jarosław Tybuś (ur. 1976 r.) – polski historyk sztuki, krytyk architektury i wykładowca. Absolwent historii sztu-ki na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Od lat związany z Instytutem Stefana Szarzyńskiego w Warszawie, gdzie prowadzi autorskie cykle o architekturze nigdy w Warszawie niezrealizowanej. Wraz z Grze-gorzem Piątkiem, był kuratorem wystawy „Hotel Polonia. The Afterlife of Buildings/Budynków życie po życiu” na XI Biennale Architektury w Wenecji (2008 r.) nagrodzonej Złotym Lwem. Laureat dorocznej nagrody Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Współzałożyciel Centrum Architektury.

39

Główne wejście zlokalizowano od strony ulicy Kawalerii. Na parterze architekci przewidzie-

li dużo wolnej przestrzeni, która mogłaby być wykorzystana na wystawy, konferencje, spot-

kania, niestety nie do końca o charakterze publicznym. Pozostałą część przyziemia zaj-

mują sekcja wizowa i konsularna z osobnym wejściem. Kolejne dwie kondygnacje to część

administracyjna zaprojektowana w charakterze „open space”. W tej przestrzeni powsta-

1

23

1 - Portyk - główne wejście, 2 - Foyer, 3 - Część wystawowo - konferencyjna, 4 - Cafe, 5 - Wejście konsularne, 6 - Kontrola dostępu, 7 - biura, 8 - Wartownia, 9 - Parking.

4

5

6

7

9

8

Rysunek 16. Plan przyziemia Ambasady Wielkiej Brytanii w Warszawie | źródło: www.buildings.co.uk

Rysunek 17. Elewacja frontowa Ambasady Wielkiej Brytanii w Warszawie | źródło: www.inhabitat.com

40

ły zielone wewnętrzne dziedzińce, które doświetlają również część biurową, oraz tarasy

o charakterze ogrodowym, miejsce spotkań i odpoczynku. Podwójna fasada zapewnia także

doskonałą izolację akustyczną. Najwyższe piętro, w brytyjskiej placówce dyplomatycznej, zaj-

muje sam ambasador i jego najbliżsi współpracownicy. Ta część jest oczywiście najlepiej strze-

żona, a dostęp mają tam tylko nieliczni pracownicy ambasady.

Bardzo ważne w całym procesie projektowym było stworzenie budynku energooszczędne-

go. Dzięki nowoczesnym rozwiązaniom nowa ambasada redukuje poziom zużycia energii

do absolutnego minimum. Pracownia Tony’ego Fretton’a współpracowała tutaj z inżynie-

rami Buro Happold; wspólnie postanowili, iż lepiej jest zaprojektować nowy budynek tak,

by zużywał on jak najmniejszą ilość energii, niż próbując stosować energię odnawialną.

Po pierwsze – podwójna fasada. W trakcie surowej zimy, szczelina między dwoma warstwa-

mi służy jako cieplny bufor. W upalne lato działa zupełnie odwrotnie, zamienia się w termal-

ny komin i wyciąga ciepłe powietrze z wnętrza budynku. W części południowej, zachodniej

i wschodniej, szczelina ta ma szerokość jednego metra. Dopływ ciepła lub jego oddawanie

kontrolują mechaniczne żaluzje umieszczone na wewnętrznej warstwie fasady. Zastosowa-

nie refleksyjnego szkła o odpowiednim stosunku przepuszczalności światła słonecznego

do przepuszczalności energii, zapewnia dobre doświetlenie wnętrza bez obaw o jego nadmier-

ne nagrzewanie. Pozostałe instalacje, jak np. wentylacja mechaniczna czy instalacje sanitarne,

również zostały rozwiązane w oparciu o system samoregulacji i jak najmniejszego zużywania

zasobów budynku.

Budynek brytyjskiej pracowni Tony’ego Fretton’a zdobył uznanie za przyjazną przestrzeń

do pracy, rozświetlone wnętrze czy okazałe przestrzenie zielone. Oglądając jednak obiekt

z ulicy, z perspektywy przechodnia, ambasada nie wygląda już jak zielona oaza, ale jak szkla-

ny bunkier. Chroniona przez szereg zabezpieczeń: rząd masywnych słupków, metalowy płot

czy pancerne szyby, które nie są niewidoczne, a wręcz eksponowane. Przez ogrodzenie nie wi-

dać ani wejścia do ambasady, ani zielonych jej fragmentów. „Dla pracowników i gości może

jest to budynek przyjazny oraz otwarty, ale dla interesantów nie całkiem. Niełatwo się tu do-

stać. Zastosowano najnowsze środki bezpieczeństwa, których nie ma nawet w ambasadzie

USA: płoty, bariery chroniące przed ciężarówkami z dynamitem. Przyzwyczailiśmy się do swo-

body poruszania się w UE, a tu człowiek, który przyszedł z wnioskiem, jest przepuszczany

jak zwierzę wzdłuż płotu na zaplecze.”22

22. Agnieszka Rasmus-Zgorzelska op. cit. 38.

41

Fakty:23

- Lokalizacja: ul. Kawalerii 12, Warszawa, Polska

- Klient: Ministerstwo Spraw Zagranicznych Wielkiej Brytanii

- Program: Międzynarodowy Konkurs Architektoniczny, Kwiecień 2003

- Projekt: Styczeń 2006 – Kwiecień 2009

- Realizacja: Marzec 2008 – Lipiec 2009

- Powierzchnia działki budowlanej: 5 598 m2

- Powierzchnia zabudowy: 1 574 m2

- Powierzchnia użytkowa: 4 833 m2

- Architekt: Tony Fretton Architects

- Konstrukcja, instalacje: Buro Happold

23. Na podstawie: www.tonyfretton.com.

Rysunek 18. Wejście dyplomatyczne (po lewej) i wejście konsularne | źródło: www.inhabitat.com

42

AMBASADA RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ W TOKIOZałożenia autorskie:24

Czy placówka dyplomatyczna oprócz pełnienia oficjalnych funkcji publicznych powin-

na także reprezentować Polskę przez nawiązanie do tradycji architektury polskiej? Jeże-

li tak, to na czym polega „polskość”, którą można by czytelnie przekazać w Japonii? Może

wystarczy, aby budynek był odpowiedzią na lokalny kontekst? – to pytania, na które na-

leżało udzielić odpowiedzi w trakcie prac projektowych. Architektura polska nie ma wy-

razistej charakterystyki ani też formy, w oparciu o którą budować można by zrozumiały

dla odbiorców przekaz. Zdecydowałem się zarzucić myśl o formalnym, ikonicznym nawiąza-

niu do architektury polskiej. Projekt ambasady stosuje pośredni sposób nawiązania do tradycji

polskiej oparty na przekazie budowanym za pomocą znaków „indeksu”. Według terminologii

Charles’a S. Peirce’a dzielącego znaki generalnie na symbol, ikony i indeksy – indeksy to znaki

odnoszące się do swego przedmiotu nie tyle pod względem podobieństwa, czy analogii, lecz

poprzez dynamiczny i przestrzenny związek z przedmiotem z jednej strony i ze zmysłami lub

pamięcią osoby, dla której jest znakiem, z drugiej. Chodziło więc o to, aby wykorzystać ten ka-

nał informacji i wyposażyć budynek w jakości, które będą przekazywały informacje zmysłowe

poprzez odpowiednią kompozycję doznań dotykowych i kolorystycznych związanych z mate-

riałami budowlanymi. Za symboliczny dla polskiej architektury punkt odniesienia do wyboru

materiałów uznałem Zamek Królewski w Krakowie. To do jego zabudowań nawiązują takie

materiały, jak piaskowiec, cegła i mający ją porastać winobluszcz. Kolorystyka wykończenia

opiera się o naturalne cegły (materiał tradycyjnie w Japonii niestosowany), jasnego piaskowca,

drewna dębowego. Połączenie prostych i czytelnych form budynku z tradycyjnymi materiałami

symbolizować ma współczesną przebudowującą się Polskę, a także ma za zadanie przekazy-

wać japońskim gościom ambasady pierwsze informacje o polskiej tradycji budowania.

Budynek ambasady znajduje się w dzielnicy Meguro-ku, w otoczeniu niskich domów miesz-

kalnych. Dostosowanie projektu do urbanistycznych przepisów lokalnych było skompli-

kowanym procesem. Budynków publicznych nie można sytuować w dzielnicy mieszkal-

nej. Nowa inwestycja musiała mieć funkcje mieszane – mieszkaniowo-publiczne. Ponadto

działkę należało zagospodarować tak, aby wielkość i kształt budynku dostosować do ska-

li wąskiej ulicy i do niskich dwu- i trzykondygnacyjnych budynków sąsiednich. Jednocześ-

nie należało nadać budynkowi charakter oficjalny, a jednocześnie przyjazny dla otocze-

nia. Takie założenia spełniał schemat budynku w kształcie litery „L”. Funkcje ambasady

zostały podzielone na biurowe i reprezentacyjne, oraz te, które zlokalizować można pod

i nad ziemią. Strefę reprezentacyjną i publiczną umieszczono we frontowym, owalnym bu-

24. Krzysztof Ingarden, w: Ewa Maria Kido, Ambasada Polski w Tokio, Architektura-Murator, nr 2 (89)/2002.

43

dynku. Biura natomiast mieszczą się w budynku o trapezowym planie umieszczonym

w tyle działki. W części podziemnej umieszczono parking mechaniczny na 16 samochodów

i sale wielofunkcyjną z dwukondygnacyjnym foyer, którego przedłużeniem jest przestrzeń

ogrodu zaprojektowanego w zagłębieniu terenu. Sala ta, wyposażona w konferencyjny system

audiowizualny, z przestawną sceną pozwala na organizowanie konferencji, koncertów, bankie-

tów, promocji i temu podobnych, czyli na wielostronną prezentację i promocję polskiej gospo-

darki i kultury.

Rysunek 19. Plan kondygnacji ambasady | źródło: Architektura-Murator, nr 2 (89), 2002.

Rysunek 20. Panorama na Tokio (po lewej) i elewacja frontowa | źródło: www.ingarden-evy.com.pl

Parter1 - Hol główny, 2 - Czytelnia, 3 - Część biurowa

1

3 3

2

1

2

1 Piętro1 - Hol , 2 - Gabinet ambasadora, 3 - Część biurowa

44

Fakty:25

- Lokalizacja: 2-13-5 Mita, Meguro-ku, Tokio, Japonia

- Klient: Ministerstwo Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej

- Projekt: Styczeń 2006 – Kwiecień 2009

- Realizacja: 1994 - 1999

- Powierzchnia działki budowlanej: 993 m2

- Powierzchnia zabudowy: 550,98 m2

- Powierzchnia użytkowa: 2495,53 m2

- Architekt: Krzysztof Ingarden, Ingarden & Ewy Architekci, współpraca: Jet Atelier

- Konstrukcja, instalacje: Taisei Corporation, Tokio

AMBASADA KRÓLESTWA NIDERLANDÓW W BERLINIEAmbasada holenderska w Berlinie to projekt dotyczący ruchu i poruszania się. Wie-

lofunkcyjne ścieżki, które obiegają budynek są podstawą jego dizajnu i programu. Or-

ganizacja obiektu to hierarchia przestrzeni, od publicznej dostępnej z ulicy, przez pół

– prywatną, aż do skrajnie prywatnej, kreowanej w częściach nadwieszanych lub odsu-

niętych od pierzei. Na empiryczny poziom refleksji wprowadza sekwencja widoków, tak

by użytkownik stał się widzem w mieście.

Po zniszczeniu poprzedniej ambasady holenderskiej w czasie II wojny światowej i po upad-

ku Muru Berlińskiego, budowa nowej placówki dyplomatycznej w Niemczech była wiel-

kim krokiem w polityce zagranicznej Królestwa Niderlandów. Od początku było wiadomo,

że jest to sprawa ogromnej rangi i prestiżu, stąd niezwykle starannie Ministerstwo Spraw Za-

granicznych prowadziło cały proces.

Zaraz po ustaleniach o rozpisaniu międzynarodowego konkursu architektonicznego, wy-

bór działki pod nową inwestycję był najważniejszą decyzją. Holenderski skarb państwa nie

dysponował żadnym terenem budowlanym w Berlinie, stąd konieczne było znalezienie

i zakup najodpowiedniejszego miejsca – nie tylko pod względem bezpieczeństwa przyszłej

placówki. Wybór padł na tereny wzdłuż kanału rzeki Sprewy. Konkurs realizacyjny ogłoszono

i rozstrzygnięto w 1997 roku. Zwycięzcą został Rem Koolhaas wraz ze swoją pracownią Office

for Metropolitan Architecture (OMA). Mówi się, że Koolhaas przypieczętował tym projektem

swoją pozycję architektonicznego kanclerza Holandii.

25. na podstawie: ibidem.

45

Budynek zlokalizowano w obszarze kanałów Berlina, nad brzegiem rzeki Sprewy w miejscu,

które zdaje się przypominać, tak jak to tylko możliwe w innym kraju, wodne kanały i typo-

wy krajobraz holenderskich miast. Wymagania urbanistyczne w rejonie działki zakładały, aby

reprezentacyjna część budynku była skierowana w stronę ulicy. Architekt zdecydował ina-

czej, wprowadzając użytkowników na środek założenia przez pasaż w podcieniu ambasady,

spełniając w ten sposób przepisy planu miejscowego. Główne wejście jest więc odsunięte

od granicy działki, co zapewnia bezpieczeństwo oraz akustyczny bufor od strony jezdni. Wido-

ki, które możemy zaobserwować z różnych części budynku były bardzo istotne w całym proce-

sie projektowym. Użytkownik ma szanse zobaczyć całą plejadę zmiennego krajobrazu Berlina

z najbardziej symbolicznym elementem architektury tego miasta, jakim jest wieża telewizyj-

na. Zamysł autorów w tej kwestii opiera się na koncepcji, by nigdy nie przerwać tej wizualnej

więzi między ambasadą i wieżą. Rem Koolhaas zawsze podkreślał, iż chciałby, aby żaden no-

wopowstający budynek nie zasłonił tego widoku.

Projekt ambasady został uwarunkowany przez skromne rozmiary działki i bogaty program

wymagany przez klienta. Stało się to niewątpliwie wyzwaniem dla eksperymentalnej me-

tody, nad którą pracuje Rem Koolhaas i OMA. Aby zaradzić postawionym problemom i wy-

zwaniom projekt został oparty na tworzeniu miejsc dla nakładających się funkcji, przestrzeni

o różnorodnym użyciu. Budynek ambasady miał być samowystarczalny i zamknięty

6 piętro

parter

zamknięta przestrzeńotwarta przestrzeń

ośkomunikacja

8 piętro

2 piętro

przekrój

4 piętro

Rysunek 21. Schemat funkcjonalny obiektu | opracowanie autora, na podstawie: www.gwibisono.wordpress.com

46

dla środowiska, z uwagi na jego podwyższone bezpieczeństwo. Zdecydowano o budowie pla-

cówki na planie kwadratu zlokalizowanego niezależnie, w południowo – wschodnim narożniku

działki, zamykając kwartał. W tej przestrzeni, pomiędzy ośmioma kondygnacjami budynku,

zapewniono komunikację wewnętrzną w formie spirali oplatającej obiekt, nawiązując do pro-

jektu Muzeum Guggenheima w Nowym Jorku. Trajektoria wykorzystuje związek z kontekstem,

prowadząc użytkownika przez najważniejsze kadry: rzekę Sprewę, słynną berlińską wieżę tele-

wizyjną, park czy mur ambasady.

Trzonem ambasady holenderskiej jest przezroczysta, 27 - metrowa kostka, otoczona

z dwóch stron drugim budynkiem na planie litery L. Ten główny, to część ambasadora

i funkcje reprezentacyjne. Ten drugi, mieści w większości pomieszczenia pracowników róż-

nych departamentów oraz zaplecze techniczne. Oba połączono nadziemnymi korytarzami,

nazywanymi przez projektantów z OMA: airlift – most powietrzny. Piesi wchodząc z pozio-

mu ulicy docierają, przez drzwi przesuwne, na przestronne foyer i centralny dziedziniec. Jest

to przestrzeń wielofunkcyjna, która może być dzielona wtórnie i przystosowywana

do innych wydarzeń, funkcji. Innym ważnym elementem kompozycji ambasady jest ot-

warty taras, w formie małego sześcianu delikatnie wyłaniającego się zza trzonu budynku.

W tej przestrzeni znajduje się restauracja, gdzie ambasador odbywa ważne spotkania bi-

znesowe. W końcu najważniejszym elementem jest wewnętrzna komunikacja, całkowicie

niezależna od struktury elewacji. Wszystkie części funkcjonalne placówki sytuowano na tra-

sie tej rampy, próbując w ten sposób powiększyć ich przestrzeń. Droga ta jest również ka-

nałem wentylacyjnym, dostarczającym świeże powietrze do wszystkich przestrzeni. Za-

łożony ruch spiralny przenika budynek, wszystkie jego osiem kondygnacji, w górę i w dół.

Zaczynając od wejścia, przechodzi przez bibliotekę, sale konferencyjne, część rekreacyjną,

przez pomieszczenia ambasadora i funkcje reprezentacyjne, aż na taras. W jednej z pętli

na koniec swojego ruchu wychodzi poza linię elewacji, gdzie w niewielkim punkcie widokowym

skadrowano wspomniany już widok na Frernehstrum – wieżę telewizyjną.

W 2005 roku budynek ambasady został wybrany, jako holenderski kandydat do europejskiej

nagrody imienia Miesa van de Rohe. Wśród pięciu finalistów znaleźli się również:

- Eduardo Soto de Moura – Urząd Miasta Braga w Portugalii

- Norman Foster & Partners – siedziba Swiss Re w Londynie

- Jan Kaplicky – domy towarowe Selfridges & Co w Birmingham

- Lapena Martinez i Torres Tur – elektrownia fotowoltaiczna w Barcelonie

Jury nagrody, wśród których była między innymi laureatka poprzedniej edycji i dawna współ-

pracownica Koolhaasa - Zaha Hadid, nagrodziło budynek ambasady z uwagi na jego ścisły

związek ze środowiskiem oraz re-konceptualizację pojęcia ambasady. Sam Rem Koolhaas po-

wiedział: „to nie jest spektakularny projekt, ale skromny, surowy, który odchodzi od powszech-

nego założenia, że Holandia jest tradycyjnym spokojnym krajem, który żył z agonią wojny

47

w całej jego historii, a obecnie ma swoją siedzibę w Berlinie, tak doświadczonym wojną.”26 Kool-

haas w trakcie odbierania nagrody, otwarcie skomentował również swój konflikt z ówczesnym

architektem miasta Berlina, Hans’em Stimmann’em - „sztywność władz miejskich w kwestii

planowania przestrzennego, w dawnym Berlinie Zachodnim, doprowadziła do rezygnacji z bu-

dowy obiektu w dzielnicy rządowej. Zamiast tego, mieliśmy szczęście znaleźć przygnębiające,

ale pełne melancholii miejsce w byłej NRD, gdzie planiści dawnego Berlina Wschodniego byli

bardziej otwarci na nasze propozycje.”27

26. http://www.architecture-page.com/go/projects/netherlands-embassy-berlin27. ibidem.

Rysunek 22. Ambasada Holandii w Berlinie źródło: www.figure-ground.com, www.skyscrapercity.com

Rysunek 23. Pierzeja ulicy Rolandufer - elewacja południowa | źródło: www.commons.wikimedia.org

48

Fakty:28

- Lokalizacja: Rolandufer/Klosterstrabe, Berlin-Mitte, Niemcy

- Klient: Ministerstwo Spraw Zagranicznych Królestwa Niderlandów

- Program: Międzynarodowy konkurs architektoniczny w 1997 roku

- Projekt: 1997 – 1999 rok

- Realizacja: 1999 – 2003 rok

- Powierzchnia użytkowa: 8 500 m2

- Architekt: Rem Koolhaas, Office for Metropolitan Architecture, Rotterdam, Holandia

- Konstrukcja, instalacje: Arup Niemcy

28. na podstawie: www.oma.nl

49

2.5. BEZPIECZEŃSTWO

ARCHITEKTURA STRACHUPrawie dziesięć lat po atakach na World Trade Center w Nowym Jorku29, znaczne obsza-

ry najważniejszych miast tego kraju w dalszym ciągu pozostają zamknięte metalowymi

bramkami i barierkami. Władze wyjaśniają, że są to rejony miejskie, w których rzekomo ko-

nieczne jest tworzenie stref bezpieczeństwa, w celu ochrony społeczeństwa przed ataka-

mi terrorystycznymi. Jednak najnowsze badania opublikowane właśnie w magazynie „En-

vironment and Planning”30 podsumowując to zjawisko „architektury strachu” donoszą,

iż nie przyniosło ono żadnych efektów. Jedynie zniszczyło trwale krajobraz, ograniczyło dostęp

publiczny do części miasta i co najgorsze, może promować paranoję.

„Nasze najbardziej otwarte miasta stają się policyjnymi strefami”,31 stwierdza autor badań,

prof. Jeremy Nemeth z Uniwersytetu Colorado w Denver. „Podczas gdy pewne zabezpiecze-

nia są koniecznepo atakach terrorystycznych, tak naprawdę żadna ilość antyterrorystycznej

architektury nie byłaby w stanie powstrzymać ataków z 11 września, czy zamachów w metrze

w Madrycie, czy Londynie. Poprzez ograniczenia dostępu i zamykanie przestrzeni, skutecz-

nie ograniczamy liczbę świadków, którzy mogą zauważyć w porę, co się dzieje i powiadomić

odpowiednie służby.”32 Jeśli groźby zamachów w dalszym ciągu dyktują potrzebę tworzenia

stref bezpieczeństwa, powinny być one kształtowane w zupełnie inny sposób. Powinny być

tak zaprojektowane, by angażować udział społeczny i w efekcie wpisywać się w tkankę miasta.

Należy zrozumieć jak można integrować je z zastanym krajobrazem tak, by nie były to jedynie

chaotycznie porozrzucane metalowe barierki i inne ograniczenia ruchu pojazdów.

Przeprowadzone badania obejmują publiczne i prywatne dzielnice w wielu miastach Stanów

Zjednoczonych, między innymi: obszary centrum Los Angeles, Nowego Jorku i San Francisco.

Te analizy pokazały, iż każde miasto docenia znaczenie potencjalnych zagrożeń ze strony ter-

rorystów, jednak zupełnie inaczej te jednostki je intepretują. W rzeczywistości prawie 40% ad-

ministracyjnego obszaru centrum Nowego Jorku jest tzw. strefą bezpieczeństwa, gdzie dostęp

29. Zamach terrorystyczny z 11 września 2001 roku. Seria czterech zamachów, w których z użyciem porwa-nych samolotów pasażerskich zaatakowano bliźniacze wieże biurowca World Trade Center w Nowym Jorku i Pentagon. W wyniku zamachów zginęły 2 973 osoby, głównie obywatele Stanów Zjednoczonych.30. Environment and Planning, Society and Space, volume 29, 2011.31. http://www.naturalnews.com/030922_architecture_police_state.html32. ibidem.

50

można posiadać tylko za specjalnym zezwoleniem. Czy w tym wypadku jest to nadal najbar-

dziej tolerancyjne i otwarte miasto na świecie? W Los Angeles 23 hektary przestrzeni publicz-

nej, tej metropolii, umieszczono w obszarach trudno dostępnych. W San Francisco mniej niż

4% centrum miasta posiada to samo przeznaczenie.

Architektura strachu to nie tylko wspomniane strefy bezpieczeństwa. Należy przywo-

łać także cały rządowy plan Standard Embassy Design,33 który odbił się przede wszystkim

na estetyce – twierdzy tych obiektów. Ameryka przestaje sprawiać wrażenie państwa cieszą-

cego się otwartością i szerzącego swoje demokratyczne podejście. Profesor Jeremy Nemeth

swoje badania konkluduje przewrotnie: „rzeczywiście, przesadnie jawne środki bezpieczeń-

stwa mogą być bardziej skuteczne niż tajne techniki wywiadu.”34

ZAMACHY TERRORYSTYCZNE W PLACÓWKACH DYPLOMATYCZNYCHBezpieczeństwo dyplomatów pracujących i/lub mieszkających w ambasadach jest

z pewnością jednym z najważniejszych elementów jej poprawnego funkcjonowania.

Z oczywistych wzgledow placówki dyplomatyczne stają się bardzo często obiekta-

mi protestów i wyrażania niezadowolenia wobec polityki danego kraju Placówki cho-

ciażby Stanów Zjednoczonych, umiejscowionych głównie w krajach Bliskiego Wschodu,

ale i nie tylko, wielokrotnie byly obiektem bardzo silnego sprzeciwu lokalnej społeczności

wobec amerykańskiej polityki zagranicznej w tym regionie. Placówki dyplomatyczne czę-

sto były celem zamachów terrorystycznych, w których ginęli ludzie. Poniżej omówiono naj-

ważniejsze przykłady – wskazując na różne formy zamachów, biorąc pod uwagę jedne

z najtragiczniejszych i najkrwawszych w historii.

STRZELANINA

Do ataku na ambasadę USA w stolicy Jemenu – Sanie doszło 17. 09. 2008. Zginęło 16 osób,

a do zamachu przyznało się islamskie ugrupowanie terrorystyczne. Terroryści przyjecha-

li samochodami pod bramę ambasady i zaczęli strzelać do stanowisk strażniczych z broni

automatycznej. Następnie, w stronę budynku ruszyły dwa auta prowadzone przez kierow-

ców – samobójców, rozbijając się o betonowe zapory i natychmiast eksplodując. Ponieważ

33. Zagadnienie omówiono w podrozdziale: Standard Embassy Design. na str. 27. 34. Environment and Planning, op. cit. 21.

51

w Jemenie wielokrotnie dochodziło do ataków na Amerykanów, placówka jest bardzo sil-

nie ufortyfikowana. Istnieje tam także długie przedpole, które należy pokonać by dostać

się do samego budynku.

PACZKI Z ŁADUNKIEM WYBUCHOWYM

W okolicach Świąt Bożego Narodzenia w 2011 roku, w szwajcarskiej i chilijskiej ambasa-

dzie w stolicy Włoch, dwie osoby zostały ranne w trakcie rozpakowywania przesyłek dy-

plomatycznych. Takie same paczki z ładunkami wybuchowymi nadeszły także do gre-

ckiej ambasady również w Rzymie, na szczęście pakunki zostały wykryte i rozbrojone.

Do ataków przyznali się włoscy anarchiści, dobrze znani z wysyłania takich samych paczek

np. do siedziby szefa Komisji Europejskiej. Korzystali oni wyłącznie z krajowej infrastruktury

pocztowej.

O wiele ambitniejsze plany mieli greccy anarchiści, których przesyłki docierały m. in.

do siedzib francuskiego prezydenta – Nicolasa Sarkozy’ego, niemieckiej kanclerz Angeli Mer-

kel, czy włoskiego premiera Silvio Berlusconi’ego.

Rysunek 24. Zamachy terrorystyczne i ataki w placówkach dyplomatycznych, (u góry, od lewej) ambasada USA - Kenia, ambasada USA - Tanzania, (na dole od lewej) atak na niemiecką ambasadę w Afganistanie, demonstracje przed ambasadą izraelską w Egipcie | źródła: www.gavafox.com, www.arabianbusiness.com, www.time.com, www.frumforum.com

52

Wszystkie paczki zostały rozbrojone zanim dotarły do adresatów, jednak ataki greckich ter-

rorystów wywołały ogromny strach w całej Europie i bezprecedensowe wstrzymanie poczty

lotniczej na 48 godzin w Grecji.

Historia zna wiele przypadków dostarczania niebezpiecznych przesyłek pocztą. Jak stwierdzil

doktor Bartosz Bolechów, z Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu Wrocławskiego, takie

metody są wpisane w działania terrorystów. „Terroryści zawsze byli skłonni korzystać z infra-

struktury przeciwnika, na obu poziomach: komunikacyjnym i taktycznym. Usługi pocztowe,

czy kurierskie w pełni wpisują się w logikę terroryzmu, podobnie jak usługi komunikacyjne, np.

porwanie samolotu i wykorzystanie go, jako ładunku wybuchowego.”35 Dr Bartosz Bolechow

przynał jednak, że wysyłanie niebezpiecznych paczek ma na celu wywołanie jedynie paniki, niż

osiągnięcie wyższych celów. Przykładem może być „wąglikowa” histeria, która na długie lata

ogarnęła Stany Zjednoczone po tym, jak w 2001 roku, 22 osoby zostały zakażone, a 5 zmarło,

niedługo po otwarciu listu z pałeczką wąglika w środku.

SZTURM

W trakcie ostatniej fali bliskowschodnich rewolucji w 2011 roku, które kolejno obejmowały

Tunezję, Egipt, Libię a w końcu Syrię, doszło do niejednego ataku na zagraniczne ambasady.

W Damaszku zwolennicy prezydenta Bashara al-Asada, w trakcie ogromnej demonstracji, pró-

bowali szturmem wedrzeć się na tereny ambasady Francji, a później Stanów Zjednoczonych.

Ochrona francuskiej placówki otworzyła ogień, używając broń z ostrą amunicją. Według fran-

cuskiego MSZ straż oddała tylko trzy strzały. Demonstrantom nie udało się dostać do środka

obu placówek, zdążyli jedynie wybić okna, wciągnąć syryjską flagę oraz napisać obelżywe na-

pisy na ścianach budynków.

ŁADUNEK WYBUCHOWY

7 sierpnia 1998 roku dwa samochody pułapki uderzyły w amerykańskie ambasady w Dar Es

Salaam, w Tanzanii oraz w stolicy Kenii - Nairobii. W wyniku zamachów zginęło ponad 220

osób, a blisko 4 i pół tysiąca zostało rannych. Budynki ambasad zostały całkowicie zniszczone.

W ostatniej chwili udaremniono zamach w Ugandzie, który miał odbyć się w tym samym cza-

sie i być jeszcze silniejszym. W ciągu dwóch tygodni ugandyjska policja aresztowała 18 tysięcy

ludzi zamieszanych w zamach. Według FBI za wszystkimi zamachami stał Osama ben Laden

i Al Kaida.

35. www.terroryzm.com/terroryzm-poczta-i-kurierem

53

W sierpniu 2009 roku w stolicy Afganistanu, Kabulu, zamachowcy wysadzili w powietrze ła-

dunek umieszczony w samochodzie – pułapce tuż przy placówce NATO. Celem terrorystów

była ambasada amerykańska, jednak nie udało im się dotrzec bezpośrednio do budynku.

W wyniku eksplozji zginęło siedem osób, a 100 zostało rannych.

Podobne ataki miały miejsce również w innych krajach, opierając się o ten sam schemat –

samochód z ładunkiem wybuchowym porzucano pod samą bramą ambasady. Siła rażenia

ATAK ZBROJNY - 14%

ŁADUNKI WYBUCHOWE - 60%

ATAK NIEZBROJNY - 0,7%

SZTURM/ZAKŁADNICY - 7%

PORWANIE - 0,3%

15% - MORDERSTWO

3% - NIEZNANY

LATA1970 - 2010

AZJA - 10%

AUSTRALIA - 1%

AMERYKA PŁN. - 27%

EUROPA WSCH. - 2%

EUROPA ZACH. - 22%

14% - AMERYKA PŁD.

20% - BLISKI WSCHÓD

4% - AFRYKA

LATA1970 - 2010

ATAK ZBROJNY - 14%

ŁADUNKI WYBUCHOWE - 60%

ATAK NIEZBROJNY - 0,7%

SZTURM/ZAKŁADNICY - 7%

PORWANIE - 0,3%

15% - MORDERSTWO

3% - NIEZNANY

LATA1970 - 2010

AZJA - 10%

AUSTRALIA - 1%

AMERYKA PŁN. - 27%

EUROPA WSCH. - 2%

EUROPA ZACH. - 22%

14% - AMERYKA PŁD.

20% - BLISKI WSCHÓD

4% - AFRYKA

LATA1970 - 2010

Rysunek 25. Zamachy terrorystyczne na placówki dyplomatyczne według regionów, w latach 1970 - 2010. opracowanie autora, na podstawie: Global Terrorism Database, http://www.start.umd.edu/gtd/

Rysunek 26. Zamachy terrorystyczne na placówki dyplomatyczne według rodzajów ataku, w latach 1970 - 2010. opracowanie autora, na podstawie: Global Terrorism Database, http://www.start.umd.edu/gtd/

54

za każdym razem jest ogromna. We wszystkich przypadkach zawodzi plan dookoła budynku

dyplomatycznego – możliwość parkowania dowolnych pojazdów.

STANDARD EMBASSY DESIGN36 Po krwawych atakach z 1998 roku, w Nairobi i Tanzanii, gdzie w wyniku zamachów terrory-

stycznych zginęło ponad 220 osób, władze Stanów Zjednoczonych były przerażone realnymi

zagrożeniami, na które narażone są ambasady. Amerykańskie Biuro Współpracy Zagranicznej

(The Bureau of Overseas Building Operations – OBO) – część Departamentu Stanu, odpowie-

dzialne za placówki dyplomatyczne, podjęło decyzję o reorganizacji swoich oddziałów. I choć

już wcześniej amerykański rząd się nad tym zastanawiał, ataki w Afryce Północnej ugruntowa-

ły tę decyzję. Modernistyczne placówki, budowane wyłącznie ze szkła i betonu, na wzór myśli

Saarinena i Neutry37, nie mogły dłużej być wizytówką kraju i jednocześnie skutecznie chronić

dyplomatów.

Standaryzacja była więc nieunikniona, bo właśnie do tego dążył plan nazywany: Stan-

dard Embassy Design (Standardowy Projekt Ambasady). „Standardowy projekt amba-

sady jest w zasadzie tym samym schematem i rzutem dla każdej kolejnej ambasady.

Z zewnątrz wyglądają inaczej, ale wewnątrz są prawie identyczne.”38 Departament Sta-

nu uznał, że stworzenie idealnego projektu placówki dyplomatycznej, w znaczący spo-

sób poprawi bezpieczeństwo i zapewni skuteczną ochronę w obliczu coraz częstszych ata-

ków terrorystycznych. Na uwadze były także koszty finansowe oraz tempo zakładania

i budowania nowych ośrodków współpracy zagranicznej. Obecne amerykańskie ambasady

są bardziej jak kampus za murami niż biurowiec w centrum, choć zdarzają się wyjątki,

jak gmach w Berlinie, gdzie prestiżowa lokalizacja – na samym Pariser Platz wymogła pew-

ne odstępstwa. Jednak w większości stolic petenci pokonują uzbrojone bramy, ceniona kiedyś

otwartość i dyplomatyczne powitanie zostały zastąpione architektonicznym sposobem wy-

rażenia – w najlepszym przypadku ostrożności, w najgorszym – paranoi. Amerykańskie am-

36. Standardowy Plan Ambasady (tłumaczenie autora).37. Eero Saarinen (1910 – 1961) - amerykański architekt pochodzenia fińskiego. Jest współtwórcą zindustrializo-wanego stylu międzynarodowego, charakterystycznego dla architektury Stanów Zjednoczonych. Nigdy nie krył swojego przywiązania do formowania śmiałych form z betonu, ale także do nowych technologii, jak: porcelano-wa emalia, refleksyjne szkło czy stal cor-ten. Jedno z jego najsłynniejszych dzieł to Terminal TWA na Lotnisku Kennedy’ego w Nowym Jorku. Richard Neutra (1892 – 1970) – amerykański architekt pochodzenia austriackiego. Wychowanek Franka Lloyd Wright’a, fascynat stylu międzynarodowego, wreszcie przedstawiciel modernizmu i wykładowca szkoły Bauhaus. Autor kilkudziesięciu rezydencji i domów jednorodzinnych (między innymi dom Kaufmannów w Palm Springs), które na zawsze zmieniły amerykańską architekturę mieszkalną.38. Jonathan Blyth, szef zespołu OBO, w: Spaces of Diplomacy, Dwell nr XII/I, 2009.

55

basady budowane po II wojnie światowej, w centrum dużych miast jak: Rio de Janeiro, Ate-

nach czy Hawanie były przykładem otwartości, świeżej energii i wyrafinowania Ameryki w

połowie wieku. Elegancka regularność ambasady Marcela Breuera w Hadze, długie i czyste

linie projektu Richarda Neutry w Karaczi czy ogromne płaszczyzny szklane Ralpha Rapsona

w Sztokholmie są dzisiaj już wspomnieniem.

Architekci podkreślają, że paraliż prawny, który wprowadza Standardowy Projekt Ambasady

i ograniczenia finansowe sprawiają, że zmiany wydają się mało prawdopodobne.

Sam kierownik realizacji projektu, Joseph W. Toussaint podkreśla, że kiedyś zwracano więk-

szą uwagę na estetyczną kwestię projektu ambasad, jednak obecnie projekty prowadzone

przez konstruktorów nie dostają właściwego wyrazu bez stanowczej interwencji projektan-

tów. „Świat designu jest zbudowany z kompromisów. Naszym celem jest zbudowanie obiek-

tu, który jest funkcjonalny i chroni ludzi w nim przebywających. Musimy zapewnić im dostęp

do komputerów, światła i kanalizacji, i wszystkie inne udogodnienia, których oni potrzebują

Rysunek 27. Ambasada USA wg. SED, Manua, Nikaragua | źródło: www.panoramio.com

Rysunek 28. Ambasada USA wg. SED, Panama, Panama | źródło: www.liveinvestpanama.com

56

– i to jest trudne do osiągnięcia w niektórych częściach świata. Więc jeśli chodzi o estety-

kę, często niewiele mamy zasobów do wykorzystania. Nie uwierzyłbyś jak drogie są okna

kuloodporne.”39

Dokumenty Standard Embassy Design określają przepisy dla poszczególnych części nowego

projektu – architektonicznego i inżynieryjnego, aby zapewnić bezpieczeństwo i funkcjonalność

każdej kolejnej koncepcji. SED uwzględnia plany zagospodarowania działki, biura ambasady,

budynków technicznych, zabezpieczeń i kontroli dostępu, oraz pomieszczeń ochrony. Wyma-

gania obejmują, ale nie są ograniczone do:

- przyjętą masę budynków – dwa biurowce skierowane na atrium,

- lokalizacja oficjalnych, służbowych i technicznych miejsc parkingowych,

- położenie stref wejściowych i podstawowych elementów funkcjonalnych,

- ustalenia dla tzw. siatki technicznej,

- minimalną dopuszczalną normę dla wykorzystanych materiałów zewnętrznych,

-wymagania wykończenia wnętrz, z uwzględnieniem możliwości technicznych utrzymania da-

nych pomieszczeń, klimatu, itp,

- analiza możliwości modernizacji lub ekspansji nowopowstałego obiektu w przyszłości,

z uwzględnieniem obszarów przeznaczonych na funkcje dodatkowe, takie jak: parkingi, maga-

zyny, biurowce, itd,

- koncepcja rozwiązań zrównoważonego rozwoju, alternatywne metody pozyskiwania energii,

utylizacji odpadów, procent samowystarczalności przyszłej jednostki,

- analiza zagrożeń ze strony środowiska naturalnego, jak i ryzyko zamachów.

Twórcy Standard Embassy Design nie ukrywają, że przy tworzeniu planu nie chodziło

o design. Najważniejsze było bezpieczeństwo i wyniki ekonomiczne tak, aby Amerykański De-

partament Stanu mógł pochwalić się coraz niższymi kosztami utrzymania swoich placówek

dyplomatycznych. Komentatorzy jednym tchem wymieniają inne korzyści wynikające z SED:

- zapewnienie o spełnieniu wymogów bezpieczeństwa i funkcjonalności nowopowstałych

obiektów,

- sprawność organizowania nowej przestrzeni i elastyczne wykorzystanie przestrzeni publicz-

nych,

- skrócenie czasu realizacji inwestycji, dzięki standaryzacji dokumentacji technicznej.

39. ibidem.

57

kancelaria

atrium

budynek techniczny

magazyn

kantyna

wejście techniczne

wejście główne

wejście konsulatu

parking publiczny

dziedziniec wejściowy

dziedziniec konsulatu

dziedziniectechniczny

budynek ochrony

Standard Embassy Designtypowy plan kompleksu ambasady Stanów Zjednoczonych

konsulat

Rysunek 29. Typowy plan kompleksu ambasady Stanów Zjednoczonych | opracowanie autora, na podstawie: Donna McIntire: Standard Embassy Design meets Leed, U. S. Department of State, OBO.

Rysunek 30. Schemat funkcjonalny kancelarii w typowej ambasadzie USA | opracowanie autora, na podstawie: Donna McIntire: Standard Embassy Design meets Leed, U. S. Department of State, OBO.

parter

Standard Embassy Designtypowy plan kancelarii w kompleksie ambasady Stanów Zjednoczonych

pierwsze piętro

konsulat

magazyny

miejsce dostaw

atrium

lobby

zapleczetechniczne

taras

kafeteria

centrumkonf.

58

ELEMENTY STANDARD EMBASSY DESIGN

W czasach, gdy bezpieczeństwo jest sprawą najwyższej wagi dla Amerykanów, Biu-

ro Współpracy Zagranicznej (ang. OBO) ciężko pracuje, by spełnić swoją misję jak najle-

piej – zapewniać bezpieczeństwo i funkcjonalne zaplecze do prowadzenia dyplomacji Sta-

nów Zjednoczonych oraz promowanie interesów tego kraju na całym świecie. Każdego roku

modernizacji poddaje się około 25 placówek z ponad 15 000 na całym świecie i projektuje

7 – 10 nowych obiektów.

OBO opracowując Standardowy Projekt Ambasady sprecyzowało szczegółowe wymagania

dla poszczególnych części każdej nowej placówki.

1. Preferowana działka ma powierzchnię około 10 akrów i charakteryzuje się stosunkowo pła-

skim ukształtowaniem terenu. Bardzo istotne jest niewielkie oddalenie od ważnych ośrodków

transportu zbiorowego, oraz dostępność działki dla społeczeństwa, któremu ma w przyszło-

ści „służyć”. Szczegółowe analizy obejmują przede wszystkim możliwości techniczne: uzbro-

jenie terenu, dostęp do kanalizacji, mediów, itp. Specjaliści badają również nową lokalizację,

ze względu na zagrożenia ze strony sąsiednich nieruchomości, ale także możliwości ewakuacji

i dojazd odpowiednich służb ratunkowych. Niezwykle istotna jest również ocena tzw. innych

czynników środowiskowych, czyli niebezpieczeństwa kataklizmów: powodzi, huraganów, czy

trzęsień ziemi.

2. Główny budynek i najważniejszy punkt całego założenia nazywany jest kancelarią. Składa

się z 2 biurowców skierowanych na wspólne atrium. Nieopodal znajdują się obiekty zaplecza

technicznego – magazyny, budynki gospodarcze i kantynę.

59

THE ONION PHILOSOPHYUżytkownicy obiektów architektonicznych zawsze byli narażeni na niebezpieczeństwa, takie

jak choćby pożar. Właśnie dlatego zobowiązano projektantów do przestrzegania przepisów

prawa budowlanego tak, by takie ryzyko zminimalizować lub całkowicie wyeliminować. W cza-

sach, gdy zagrożenia stały się częstsze i posiadają one bardziej złożone przyczyny, wydaje się,

iż architektura i urbanistyka powinny starać się odpowiadać na aktualne potrzeby społeczne.

Jedną z nich jest na pewno poczucie bezpieczeństwa.

Nurt architektury bezpiecznej można wyraźnie zaobserwować w Stanach Zjednoczonych.

Początkiem takiej drogi są z pewnością zamachy terrorystyczne z 11 września 2001 roku,

na World Trade Center w Nowym Jorku. Wcześniej zagrożone i atakowane były wyłącznie jed-

nostki dyplomatyczne w innych krajach, stąd próbowano je chronić przeobrażając w coraz bar-

dziej złożone twierdze. Jedenastego września okazało się jednak, że niebezpieczeństwo może

czyhać także w budynkach o innej funkcji, World Trade Center było przecież obiektem typowo

biurowym. „Przyjmuje się, że najważniejsze w zapewnieniu bezpieczeństwa w budynkach, to

bezpieczeństwo konstrukcji, ochrona przeciwpożarowa, integralność strukturalna czy odpo-

wiednia wysokość schodów. Ignoruje się tak powszechne kwestie przestępczości czy akty ter-

roryzmu. (…) Bezpieczeństwo użytkowników powinno się uznawać za priorytetowe. Architekci

przyszłości muszą w swoich projektach chronić użytkowników przed nowymi zagrożeniami:

przestępczością, przemocą w miejscu pracy, aktami terroryzmu.”40

Jedną z teorii przedstawionych na Konwencji Amerykańskiego Stowarzyszenia Bezpieczeń-

stwa Przemysłowego w Miami, w 1999 roku jest „The Onion Philosophy”. Opiera się ona

na pojęciu bezpiecznej warstwy i jej powielaniu w miejscach szczególnie narażonych. Pierwszą

warstwą jest zewnętrzna skóra, która symbolizuje przestrzeń między budynkiem, a granicą

działki (przedpole). To miejsce jest zawsze pierwszą, nigdy ostatnią linią obrony. Amerykański

Departament Stanu wspomina o 100 stopach odległości41 dla nowych budynków, mając świa-

domość, iż może to być bardzo trudne do uzyskania w istniejących tkankach miejskich.

Następna warstwa to zewnętrzne ściany obiektu architektonicznego. Każda kolejna,

to coraz bardziej delikatne miejsca, które należy ochraniać lub które uznaje się za szcze-

gólnie wrażliwe. Mając świadomość najnowocześniejszych technologii, autorzy „The

Onion Philosophy” wspominają o możliwie ekonomicznym traktowaniu tych rozwiązań.

Za rozsądniejsze uznają posunięcia projektowe, jak minimalizowanie otworów okiennych z ze-

wnętrznych ścian budynku, czy ograniczanie jego dostępności z każdego miejsca, wprowadza-

nie różnic wysokości, projektowanie zieleni ochronnej, itd.

40. Randy Atlas, Anthony DiGreggario, AIA, Site Security and Design Criteria, w: Atlas Safety & Security Design,41. Ok. 30 metrów.

60

W końcu, ostatnim elementem jest serce całego systemu – osoby lub informacje, których

w danej posiadłości chcemy strzec. Autorzy teorii podkreślają, aby takie miejsca lokalizować

powyżej poziomu kondygnacji przyziemia, z daleka od zewnętrznych okien, od strony wjazdu

czy granicy posiadłości, Należy w jak najefektywniejszy sposób zminimalizować możliwość ła-

twego dostępu do miejsc bardzo chronionych.

Kryteria, które można obserwować w amerykańskim ruchu architektury bezpiecznej, pró-

bują znaleźć balans pomiędzy kosztami a efektywnością stosowanych zabezpieczeń.

Mimo ogromnego nacisku na cel, który sobie postawiono, przedstawiciele tego nurtu nie

zapominają o estetyce nowoprojektowanych obiektów. Na każdym kroku podkreślają,

iż budynki bezpieczne, szczególnie te o funkcjach rządowych „(…) nie mogą być bunkrem, for-

tecą, ale muszą być otwarte, dostępne, atrakcyjne i musi reprezentować demokratyczny duch

swojego państwa. Ostrożne, ale nie nadmierne środki bezpieczeństwa są odpowiednie dla

obiektów, które mają służyć społeczeństwu, a przez to są przecież jego własnością.”42

ARCHITEKTURA ROZWAGI W STOLICY NIEMIECJednym z najbardziej interesujących przykładów do omówienia bezpiecznej architektury

w Berlinie, zdaje się być Pariser Platz.43 Ma on ważne znaczenie polityczne dla miasta

aż do dziś. Plac został całkowicie zniszczony w trakcie II wojny światowej, ponieważ znajdowa-

ły się przy nim istotne instytucje dla nazistów, jak np. Ministerstwo Przemysłu Zbrojeniowego

i Ministerstwo Wojny. Przebudowa mogła zacząć się dopiero po zjednoczeniu Niemiec.

W 1991 roku ówczesny główny architekt miasta - Hans Stimman44 powiedział: „Brama Bran-

denburska i Plac Paryski reprezentują centralne położenie wejścia do centrum Berlina. Okolica

bramy jest symbolem podziału i zjednoczenia Niemiec. To miejsce musi ukazywać jak należy

traktować to miasto.”45 Tak naprawdę celem władz było przywrócenie dawnego blasku temu

miejscu, ambicje sięgałby bardzo daleko, bo Plac Paryski miał zostać najbardziej popularną

przestrzenią publiczną w mieście.

42. Randy Atlas, Anthony DiGreggario, AIA, op. cit. 28. 43. Plac Paryski, zbudowany na planie kwadratu o powierzchni 1,5 ha, po wschodniej stronie Bramy Brandenbur-skiej. Przed II wojną światową mieściły się przy nim głównie ambasady i prestiżowy Hotel Adlon. Swoje znaczenie odzyskał po zjednoczeniu państwa niemieckiego.44. Czarny Szeryf, szczegółowo omówiony w rozdziale na str. 30.45. Hans Stimmann, w: Pariser Platz, Kritische Rekonstruktion des Bereichs, report 2, Berlin: Senatsverwaltung für Bau- und Wohnungswesen, http://www.publicspace.org/en/text-library/eng/b036-architectures-of-securi-sation-in-berlin

61

Planowanie tej przestrzeni we wczesnych latach 90-tych objęło sektor usług, pojawiło się więc

miejsce dla siedzib banków i sklepów. Odrodził się także Hotel Adlon. Powróciły placówki dy-

plomatyczne, mające swoje budynki na tym terenie również przed wojną. Tutaj, na Placu Pa-

ryskim, przestrzeń możliwości - kulturowa i historyczna, mieszają się z wymaganiami konser-

watora i przepisami dotyczącymi bezpieczeństwa w placówkach rządowych.

W 1996 roku konkurs architektoniczny na nową ambasadę Stanów Zjednoczonych wyło-

nił zwycięski projekt autorstwa biura Moore-Ruble-Yudell. Budynek nie został zrealizowany

w swoim pierwotnym kształcie, ze względu na rygorystyczne wymagania konserwatorskie

oraz z uwagi na ataki terrorystyczne, które dotknęły amerykańskie placówki z 1998 roku

w Afryce i zamachy nowojorskie z 11 września 2001 roku. Nowy projekt musiał zawierać nowe

strefy i większe odległości bezpieczeństwa, co w efekcie doprowadziło do zmiany trasy uli-

cy Behrenstrasse. W 2002 roku burmistrz Berlina, Klaus Wowereit i ówczesny ambasador

USA – Daniel R. Coats podpisali Memorandum Zrozumienia, które głosi: „Chcemy zaofero-

wać niemieckim i amerykańskim pracownikom bezpieczne i wygodne miejsce pracy, za-

pewnić bezpieczeństwo odwiedzającym i turystom i odpowiedzieć na ogólny obraz Pariser

Platz.”46 W efekcie budynek zajął całą działkę i z jednej strony graniczy z siedzibą DZ ban-

ku, projektu Franka O. Gehry’ego, a z drugiej ze słynnym pomnikiem ofiar holocaustu. Budy-

46. w: US-Botschaft wird hóher und schmaler, dziennik Tagesspiegel, 3 Maj 2002.

Rysunek 31. Ambasada Wielkiej Brytanii przy Wilhelmstrasse | źródło: www.flickr.com

62

nek został odsunięty od planowanej granicy tak, by zachować bezpieczną strefę 25 m. Prze-

strzeń wypełniono betonowymi słupkami i metalowymi barierkami, które kontynuowano

aż do Bramy Brandenburskiej, skutecznie ograniczając istniejącą tam przestrzeń publicz-

ną. Każdorazowe sygnały o istniejących niebezpieczeństwach dla amerykańskich placó-

wek zagranicznych powodują zamknięcie placu i wprowadzanie dodatkowej ochrony. Placu,

który miał być wizytówką berlińskiej otwartości i społecznych interakcji. Powstaje pytanie

o zasadność umieszczania placówek dyplomatycznych (oraz całej dzielnicy rządowej) w sa-

mym centrum Berlina. Czy udało się uzyskać coś więcej, niż samo podtrzymanie prestiżowej

lokalizacji i jej historycznego odniesienia?

Taka sama sytuacja miała miejsce w przypadku ambasady Wielkiej Brytanii, położonej nie-

opodal, przy Wilhelmstrasse. Ambasador Peter Torry opowiadal: „Dyplomacja obecnie

ma wiele wspólnego z public relations. Oprócz funkcji politycznych, naszym celem jest do-

tarcie do jak największej liczby odbiorców, aby przekazać im, że Wielka Brytania jest no-

woczesnym, dynamicznym i kreatywnym krajem. Budynek ambasady powstał nie tracąc

tego celu z oczu. Przejrzystość i otwartość są wśród jego dominujących cech.”47 W istocie,

w obiekcie zlokalizowano kawiarnię, bibliotekę i restaurację, ogólnodostępne były tylko zaraz

po otwarciu ambasady. Sytuację całkowicie zmieniły również ataki terrorystyczne z 2003 roku

w Stambule na gmach brytyjskiego konsulatu i banku. Zaledwie cztery dni później budynek

Ambasady Wielkiej Brytanii w Berlinie został całkowicie zamknięty dla użytkowników publicz-

nych, łącznie z ulicą, na której się znajduje. Obecnie ruch pojazdów został wznowiony na Wil-

helmstrasse, jednak placówka nigdy nie wróciła do postawionych sobie celów. Wspomniane

przejrzystość i otwartość zostały zamienione na bezpieczeństwo i zamknięcie.

„Jako spacerowicz czujesz się unikany przez strażników banków i ambasad, tak samo jak przez

dozorców Hotelu Adlon. A gdy obywatele Berlina tam są… kamery monitoringu dają im do

zrozumienia, że są utrapieniem.”48 Zamiast być łącznikiem między byłymi częściami Europy

Wschodniej i Zachodniej, Plac Paryski jest wykorzystywany tylko przez turystów, gości hotelu,

policjantów czy bankowców. Berlińczycy rzadko tam przychodzą, ponieważ banki i ambasa-

dy są ledwie dostępne. Ciężko znaleźć tam miejsca, obiekty, czy usługi, które przekonałyby

mieszkańców do przebywania w zamkniętym centrum miasta.

Czy nie powinniśmy skupić się na tym, jak podkreślać walory miasta i jego przestrzenie

publiczne, zamiast koncentrować się na tym, jak bronić go przed terroryzmem? Architekt

Mark Wigley49 podkreśla, że jeśli terroryzm demaskuje istniejące zagrożenia w przestrzeni,

47. ibidem.48. Christine Waiblinger - Jens, Der Pariser Platz in Berlin von der Nachkriegszeit bis zur Gegenwart—Stüdtebau und Architektur, Cologne: Kunsthistorisches Institut der Universitát zu Kóln, ed. Günter Binding, Kleikamp Druck GmbH, 1999. 49. Nowozelandzki architekt, dziekan Wydziału Planistycznego w Wyższej Szkole Architektury na Uniwerystecie Columbia w Nowym Jorku. Założyciel magazynu Volume, wraz z Rem’em Koolhaas’em i Ole Bouman’em. Badacz

63

to praca nad ich zapobieganiem nie należy do antyterrorystów, ale o wiele bardziej

do społeczeństwa, a w konsekwencji do architektów.

Pojawia się pytanie, czy kreowanie architektury bezpiecznej i propagowanie właściwej

jej atmosfery może przyczynić się do powszechnej akceptacji takich rozwiązań, jako na-

turalnej potrzeby społecznej? Niestety nie, ponieważ skala działań, w tym zakresie, po-

dejmowania decyzji, projektowania i budowania na Placu Paryskim, ma mniejszy wpływ

na politykę zagraniczną, niż na warunki przestrzeni lokalnej. Ataki w Afryce czy na Bliskim

Wschodzie generują słuszne obawy, że mogą one wydarzyć się wszędzie, także w Berli-

nie. Ignorowane są jednak założenia miejscowe. Ten pogląd zdaje się opierać wyłącznie

na uprzedzeniach i odniesieniach do przeszłości, zapominając, że jest to już zupełnie inne

miejsce, i inna skala. W ten sposób strach staje się narzędziem polityki, zaniedbując przestrzeń

i realne potrzeby społeczne.

nurtu dekonstruktywistycznego i rosyjskiego konstruktywizmu. Autor wielu pozycji o tej tematyce.

64

PODSUMOWANIE1. Projekt nowej siedziby polskiej misji dyplomatycznej w Berlinie musi reprezentować interesy

Rzeczpospolitej Polskiej.

2. Analizowane przykłady obiektów w zabudowie śródmiejskiej pokazują, iż najkorzystniejszym

układem urbanistycznym dla tego typu budynków jest układ zamknięty z minimum jednym

atrium. Pozwala to na właściwe rozplanowanie elementów funkcjonalnych oraz zapewnienie

naturalnego światła we wszystkich częściach obiektu. Przestrzenie atrium mogą posiadać róż-

ny kształt, wymiary, charakter czy przeznaczenie.

3. Prestiżowa lokalizacja w samym centrum stolicy Niemiec zobowiązuje do respektowania

historycznego kontekstu zabudowy tzw. Dzielnicy Rządowej.

4. Pożądane jest tworzenie przestrzeni publicznej o charakterze miejskim, odcinając sie

od wizerunku ambasad - „twierdz”, obecnych w Centrum Historycznym Berlina. Reaktywowa-

nie interakcji społecznych w tym rejonie ma także swoje historyczne podłoże i jest pożądane

przez władze miasta, dla poprawy jego wizerunku. „Władze Berlina chciałyby, aby ulica Un-

ter den Linden (...) tętniła życiem niczym Pola Elizejskiej, ale przecież tam nie ma żadnych

ambasad. Atrakcją architektoniczną miała być polska ambasada, stąd tak duże wymagania

berlińczyków.”50

5. Funkcjonowanie ambasady jest regulowane Międzynarodowym Prawem Dyplomatycznym.

Zasady dobrych obyczajów wynikające z Protokołu Dyplomatycznego wskazują na prawidłowe

organizowanie przestrzeni placówki dyplomatycznej, przede wszystkich jej reprezentacyjnych

części. Należy zapewnić reprezentatywny charakter części przeznaczonej dla gości ambasady

z uwagi na częste spotkania dyplomatyczne na wysokim szczeblu, które wpisane są w funkcjo-

nowanie każdej placówki dyplomatycznej.

6. Stworzony układ funkcjonalny powinien odpowiadać na potrzeby części publicznych amba-

sady, która w większości istniejących przypadków została zminimalizowana i jej funkcjonowa-

nie dalece odbiega od wyznaczonych jej celów.

7. Projekt musi spełniać podwyższone normy bezpieczeństwa, niezwykle ważne w obiektach

dyplomatycznych, w obliczu istniejących zagrożeń i wydarzeń historycznych, które ukazują

skale takich niebezpieczeństw. Wskazane jest poszukiwanie rozwiązań opartych na plano-

waniu układu funkcjonalnego i zapewnieniu bezpieczeństwa obiektu w sposób odmienny niż

najnowocześniejsze systemy technologiczne. Z uwagi na lokalizację obiektu pożądane są roz-

wiązania niestandardowe.

50. Andrzej Byrt, były ambasador Polski w Niemczech, w: Magdalena Wojtuch, Jak buduje MSZ?, Architektura - Murator, nr 3 (54), Marzec 1999.

65

TEZAW placówkach dyplomatycznych, lokalizowanych w zabudowie śródmiejskiej, powinna być lo-

kowana strefa publiczna - ogólnodostępna. Przy jednoczesnym zachowaniu najwyższych wy-

mogów bezpieczeństwa, właściwych dla tego typu obiektów, najlepszym sposobem uzyskania

tych założeń jest struktura atrialna.

3

67

Część przedprojektowa

68

Teatr Operowy

Pariser Platz

Ambasada rosyjskaStary Pałac (Altes Palais) Alexander Platz

Wieża telewizyjna

Uniwersytet Humboldta

Katedra Berlińska

Ambasada brytyjska Unter den Linden

Ambasada USA

Reichstag

Brama Brandenburska

park Tiergarten

granica opracowania

3.1. LOKALIZACJAAmbasada Rzeczypospolitej Polskiej powstanie na działce przy ulicy Unter den Linden

70 - 72, w dzielnicy Mitte, w Berlinie. Jest to samo centrum miasta. Działka oddalona jest

od najważniejszego placu w mieście – Pariser Platz, o niewiele ponad 250 m. Kwartał,

w którym zawiera się działka przeznaczona pod inwestycję, to tzw. Nowa Dzielnica Rządo-

wa. Swoje siedziby mają tutaj m. in. Niemiecki Bundestag oraz placówki dyplomatyczne in-

nych państwa świata. Dzielnica jest świadkiem najbardziej prestiżowych spotkań głów pań-

stwa, na różnym szczeblu, oraz codziennego życia niemieckich polityków. W okolicy znajduje

się także Państwowa Akademia Sztuk oraz Uniwersytet Humboldta; mimo to, ta część miasta

nie jest wypełniona studenckim życiem.

69

Teatr Operowy

Pariser Platz

Ambasada rosyjskaStary Pałac (Altes Palais) Alexander Platz

Wieża telewizyjna

Uniwersytet Humboldta

Katedra Berlińska

Ambasada brytyjska Unter den Linden

Ambasada USA

Reichstag

Brama Brandenburska

park Tiergarten

granica opracowania

Ta część Berlina jest również jedną z najbardziej turystycznych dzielnic miasta, z uwagi

na historyczne wydarzenia, które tutaj się działy, a co za tym idzie - ogromną ilość obiektów

architektonicznych i miejsc, które każdy turysta chce odwiedzić. Stymuluje to duży przepływ

zwiedzających i ogromną liczbę zorganizowanych wycieczek.

Dzielnica Rządowa, czy Pariser Platz nie są jednak miejscem, gdzie swój czas chętnie spędzają

mieszkańcy miasta. Nie można znaleźć tutaj atrakcji, które mogłyby przyciągnąć berlińczy-

ków. Uciążliwe są także częste wizyty osobistości z różnych państw, co ze względów bezpie-

czeństwa paraliżuje okolicę i uniemożliwia swobodne interakcje społeczne.

Rysunek 32. Berlin. Dzielnica Mitte | opracowanie autora

70

3.2. STAN ISTNIEJĄCY DZIAŁKIDziałka oznaczona numerem 70 - 72, przy ulicy Unter den Linden, jest własnością Skarbu Pań-

stwa Rzeczypospospolitej Polskiej. Swoją siedzibę miała tu najpiew ambasada Polskiej Rze-

czypospolitej Ludowej. Po zjednoczeniu Berlina aleja miała stać się ponownie wizytówką mia-

sta i odzyskać swój dawny blask i prestiż. Część obiektów została zburzona, zmodernizowana

lub odnowiona. Powstały nowe siedziby placówek dyplomatycznych.

Polska misja dyplomatyczna opuściła budynek w 2000 roku, przenosząc się do Dzielnicy

Gruenewald, do budynku dawnej siedziby polskiej misji wojskowej i tam urzęduje do dziś.

W tej okolicy swoją rezydencję ma także polski ambasador i jego najbliżsi współpracownicy.

Mimo planów, nie rozpoczęła się budowa nowego gmachu ambasady, a dawna siedziba – 7

kondygnacyjny gmach z ogromnym podwórkiem stoją nieużywane od ponad 10 lat. Obecnie

budynek pełni rolę reklamową – przykryty jest billboardem promującym polską kulturę. Jest

to jedyny tak duży baner na całej długości alei.

Założenia konkursowe przewidują wyburzenie biurowca, jak i małego obiektu technicznego,

zlokalizowanego na środku działki. Podjęto również decyzję o likwidacji zieleni tam istniejącej.

Rysunek 33. Berlin. Dzielnica Rządowa z zaznaczoną działką projektową | źródło: www.bing.com/maps

71

Rysunek 35. Poprzedni budynek Ambasady RP (obecnie przykryty reklamą) | fotografia autora.

Rysunek 34. Poprzedni budynek Ambasady RP (obecnie przykryty reklamą) | fotografia autora.

72

Rysunek 36. Widok na sąsiednią ścianię wschodnią | fotografia autora.

Rysunek 37. Wschodnia granica działki z widokiem na istniejący budynek ambasady | fotografia autora.

73

Rysunek 38. Widok na północno - zachodni naronik działki | fotografia autora.

Rysunek 39. Zieleń na działce, przeznaczona do likwidacji | fotografia autora.

74

3.3. OBSZAR DZIAŁKIPod zabudowę przeznaczono działkę o łącznej powierzchni 4 203 m2. Działka ma nieregularny

kształt od strony wschodniej, gdzie jej granica formuje się schodkowo, dotykając otaczającego

ją budynku. Od strony pierzei Unter den Linden znajduje się najszerszy bok terenu, który ma

68 m i z jednej strony dotyka ściany szczytowej Muzeum Madame Tussauds, z drugiej łączni-

ka, nad wjazdem, na teren Forum in. Brandta. Obiekt ten (łącznik) jest zawieszony nad ziemią

na wysokości 7,5 m i wycofany w stosunku do pierzei o 1 m.

Maksymalna wysokość obszaru przeznaczonego pod zabudowę wynosi 30 m i jest regulowana

miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego oraz wymaganiami konserwatora dla

obszaru Centrum Historycznego.

Rysunek 40. Obszar przeznaczony pod zabudowę | opracowanie autora

wysokość maksymalna = 30 mszerokośc maksymalna = 68 mdługość maksymalna = 77 m

powierzchnia działki = 4 203 m2 maksymalna kubatura = 126 090 m3

granica opracowania

75

3.4. WYSOKOŚCI ZABUDOWYWysokości budynków w kwartale Dzielnicy Rządowej są nieznacznie zróżnicowane, co wyni-

ka z okresów czasu, w jakim powstały lub były modernizowane. Zabudowa otaczająca dział-

kę jest najwyższa od strony zachodniej, najniższa od strony północnej. Wysokości budynków

w całym kwartale równomiernie spadają. Patrząc od ich punktu najwyższego - pierzei Unter

den Linden, do ich punktu najniższego - pierzei ulicy Dorotheenstrasse. Ze względu na wysokie

rozczłonkowanie brył w kwartale, ich wysokości nie posiadają spójnej linii ani większych relacji

ze sobą.

Te same wnioski można wyciągnąć obserwując pierzeję od frontowej strony działki. Brakuje

tutaj spójności pod względem wysokości tych obiektów.

Rysunek 41. Relacje wysokościowe w kwartale | opracowanie autora

wysokość maksymalna dla kwartału = 30 mwysokośc = 26,5 mwysokość =22,5 m

granica opracowania

wysokość =15 m

76

3.5. FUNKCJE SĄSIADUJĄCEZ uwagi na plan zagospodarowania przestrzennego miasta Berlin, jak i założenia historyczne,

tzw. Dzielnica Rządowa może mieścić wyłącznie obiekty o funkcji rządowej lub ściśle z nią

związanej. Kwartał, w którym ma powstać polska ambasada zajmują, oprócz Niemieckiego

Bundestagu, siedziby ambasad innych państw. Po drugiej stronie ulicy znajduje się Ambasada

Federacji Rosyjskiej, w swojej historycznej lokalizacji. Idąc w kierunku Bramy Brandenburskiej

można dotrzeć do amerykańskiej placówki dyplomatycznej, zaraz obok niej mieści się placówka

brytyjska. Obszar Dzielnicy Rządowej, jak i tej części alei Unter den Linden, jest ważnym punk-

tem na trasie turystycznych wycieczek, z uwagi na zabytkowe obiekty architektoniczne, jak

i sam Pariser Platz, oraz jego otoczenie.

Rysunek 42. Analiza funkcji sąsiadujących z działką | opracowanie autora

1

8

8

8 810

2 3

7

4

6

5

4

1. Ambasada Republiki Francuskiej 2. Ambasada Republiki Węgierskiej 3. Muzeum Madame Tussauds 4. Forum im. Willy Brandta 5. Biuro frakcji SPD 6. Federalny Urząd Własności 7. Ambasada Republiki Argentyńskiej 8. Niemiecki Bundestag 9. Ambasada Islamskiej Republiki Afganistanu 10. Instytuty Uniwersytetu Humboldta.

Unter den Linden

250 m Pariser Platz

Dorotheenstrasse

granica opracowania

77

3.6. KOMUNIKACJA PUBLICZNADziałka jest bardzo dobrze skomunikowana z miastem. Kwartał otoczony jest ulicami:

od północy - Dorotheenstrasse, od wschodu – Shadowstrasse, od zachodu – Wilhelmstrasse

i od południa – Aleja Unter den linden. Mają one średnie natężenie w trakcie godzin szczytu.

Z uwagi na ścisłe centrum, wprowadzone jest ograniczenie dla wjazdu pojazdów samochodo-

wych – tzw. strefy ekologiczne. Transport publiczny jest bardzo dobrze rozwinięty. Przystanek

komunikacji autobusowej i kolejki miejskiej S-bahn znajduje się w pobliżu działki. Najbliższy

przystanek metra (U-bahn) znajduje się na rogu kwartału, w pobliżu Pariser Platz. Aktualnie

budowana jest nowa nitka metra biegnąca pod aleją Unter den Linden, co pozwoli na skomu-

nikowanie obszaru z jeszcze większą częścią miasta.

Rysunek 43. Analiza komunikacji publicznej | opracowanie autora

Stacja Metra - Brandenburger Torlinia autobusowalinia kolejki miejskiej S-bahnlinia metra U-bahnprojektowana linia metra

Stacja kolejki miejskiej S-bahnPrzystanek autobusowy

Unter den Linden

Dorotheenstrasse

A S

S

S

A

A

U

Ugranica opracowania

78

3.7. ZABUDOWA SĄSIEDNIAZabudowa otaczająca działkę jest otwarta lub zamknięta. Od strony północnej, budynek po-

siada ścianę z oknami. Od wschodu, niewielka część jest z oknami, pozostała to pełna ściana

o licznych załamaniach. Od strony zachodniej, działkę dotyka pełna ściana obiektu Madame

Tussauds i fragment z brakiem zabudowy. Strona południowa jest całkowicie otwarta i po-

zbawiona zabudowy. Jest to fragment, gdzie w projekcie pojawi się najważniejsza elewacja.

Ta część działki, jako jedyna, posiada relację z Aleją Unter den Linden.

Rysunek 44. Analiza zabudowy sąsiedniej | opracowanie autora

oknapełna ścianabrak zabudowy

Unter den Linden

Dorotheenstrasse

granica opracowania

79

3.8. ZAGROŻENIADziałka otoczona jest budynkami z 3 stron. Od strony wschodniej i zachodniej są to pełne

ściany budynków sąsiednich, stąd zagrożenie jest bardzo niskie. Od strony północnej bu-

dynek sąsiedni posiada okna na całej ścianie, jednak z uwagi na jego funkcję – jest to sie-

dziba Niemieckiego Bundestagu, zagrożenia mogące nadejść z tego obiektu przyjmuje

się na poziomie średnim. Część najbardziej narażona na niebezpieczeństwa to ta, otwarta

na aleję Unter den Linden, reprezentacyjna i wejściowa. Poziom zagrożeń określa się jako wy-

soki, z powodu bliskiego kontaktu z ciągiem pieszym i ciągiem jezdnym.

Rysunek 45. Analiza części działki narażonych na zagrożenia | opracowanie autora

niski stopień zagrożeniaśredni stopień zagrożeniawysoki stopień zagrożenia

Unter den Linden

Dorotheenstrasse

granica opracowania

T T

80

3.9. ZACIENIENIE DZIAŁKIMimo lokalizacji działki wśród wysokiej zabudowy śródmiejskiej zacienienie działki nie

jest wysokie. Najwyższe odnotowano w miesiącach zimowych i jesiennych, najniższe

w miesiącach wiosenno – letnich.

Cień rzucony na działkę wyznacza kierunek lokowania zabudowy o wysokiej intensywności

– jej zewnętrzne obszary. W ten sposób część centralna pozostanie oświetlona naturalnie

w każdym miesiącu roku.

Rysunek 46. Analiza cienia rzucanego na działkę przez budynki sąsiednie | opracowanie autora

zacienienie, marzec godz. 13.00zacienienie, czerwiec, godz. 13.00zacienienie, wrzesień, godz. 13.00

Unter den Linden

Dorotheenstrasse

granica opracowania

81

3.10. ZIELEŃIstniejąca zieleń na terenie projektowanym to niewielkie krzewy i nieliczne drzewa.

Nie posiadają one wartości przyrodniczej, nie zostały też wpisane do planu przestrzennego,

jako przeznaczone do zachowania.

Działka, od strony południowej, graniczy z Aleją Unter den Linden, na której posadzone

są duże drzewa lipowe, o ogromnej wartości historycznej i przyrodniczej. Przyszła ambasada

oddalona jest także o 550 m od Tiergarten. Jest to największy park miejski w Berlinie.

Rysunek 47. Analiza zieleni w kwartale | opracowanie autora

drzewa lipowepozostała zieleń wokół kwartału

Unter den Linden

Dorotheenstrasse

granica opracowania

550 m Tiergarten

b

82

3.11. PIERZEJA ALEI UNTER DEN LINDENPierzeja alei Unter den Linden jest jedną z najbardziej prestiżowych i najbardziej charaktery-

stycznych w Berlinie. Swoją świetność zyskała wieki temu, a po zjednoczeniu Niemiec władze

kładły ogromny nacisk na to, by aleja mogła odzyskać swój dawny blask.

Mimo rygorystycznych wymagań konserwatora zabytków, zapisanych dla rejonu Centrum Hi-

storycznego i Wyspy Muzeów, nie można tak łatwo znaleźć wspólnych cech elewacji przedsta-

wionych poniżej budynków. Charakterystyczne na pewno jest zachowanie podziału na strefę

cokołową i środkową budynku, często wyróżniona jest także strefa ostatniej kondygnacji.

ShadowstrasseWilhelmstrasse

granica opracowania

strefa cokołowa

Muzeum Madame Tussauds

Forum im. Willy Brandta

Ambasada Republiki Węgierskiej

0 1 5 10 15 20m

strefa cokołowa

strefa ostatniejkondygnacji

Rysunek 48. Pierzeja od strony alei Unter den Linden | opracowanie autora

83

ShadowstrasseWilhelmstrasse

granica opracowania

strefa cokołowa

Muzeum Madame Tussauds

Forum im. Willy Brandta

Ambasada Republiki Węgierskiej

0 1 5 10 15 20m

strefa cokołowa

strefa ostatniejkondygnacji

Budynek muzeum i ambasady węgierskiej to obiekty stosunkowo młode. Forum im. Brandta

jest wyraźnie starsze, nawiązując swoim charakterem do typowej architektury NRD, którą ce-

chuje się także obecny budynek polskiej ambasady.

Poszczególne budynki są wyraźnie zróżnicowane pod względem wysokości, jak i różnych typów

dachów. Zestawione ze sobą są dachy płaskie oraz dachy jednospadowe o średnim nachyleniu.

Wspomnieć należy także o rytmicznym podziale elewacji, w przypadku otworów okiennych

i stref wejściowych. Zastosowane podziały nie mają jednak ze sobą żadnej relacji i nie na-

wiązują do siebie. Decyduje o tym z pewnością bardzo zróżnicowana wysokość kondygnacji w

poszczególnych budynkach, ze względu na ich odmienne funkcje.

84

PODSUMOWANIE1. Lokalizacja przyszłej Ambasady Rzeczypospolitej Polskiej podnosi prestiż całego projektu.

Jest także bardzo ważnym kierunkiem wycieczek turystycznych, co z uwagi na funkcje wysta-

wiennicze i kulturalne przyszłej ambasady ma znaczenie szczególne. Użytkownikami nowego

obiektu będą więc wszyscy obecni użytkownicy Dzielnicy Rządowej.

2. Zgodnie z założeniami konkursowymi do wyburzenia przeznacza się wszystkie istniejące

obiekty na działce oznaczonej numerem 70-72, przy ulicy Unter den Linden. Nowy budynek nie

będzie w żaden sposób nawiązywać do istniejącej zabudowy na działce.

3. Maksymalna powierzchnia zabudowy wynosi 4 203 m2, przy zachowaniu maksymalnej wy-

sokości nowego obiektu, równej 30 m.

4. Ze względu na zróżnicowane wysokości budynków sąsiadujących z działką, jak i całego

kwartału, wysokość nowo projektowanego obiektu będzie uzależniona przede wszystkim

od programu funkcjonalnego, oraz wytycznych projektowych wynikających z powziętej kon-

cepcji i założeń konkursowych.

5. Funkcje sąsiadujące z działką to inne obiekty o charakterze rządowym: placówki dyploma-

tyczne innych państw i siedziby Niemieckiego Bundestagu. Z uwagi na analogiczną funkcję

przyszłej Ambasady Rzeczypospolitej Polskiej, użytkownicy tych obiektów będą utrzymywali

ze sobą relacje na pewnym szczeblu. Należy pamiętać jednak, iż nie będą to kontakty o dużej

intensywności w ciągu roku.

6. Teren jest bardzo dobrze skomunikowany z miastem, poprzez transport publiczny. Dojazd

pojazdami osobowymi jest możliwy, jednak częściowe ograniczenia wprowadzają strefy eko-

logiczne. Z tych względów, oraz ze względów podwyższonego bezpieczeństwa i założeń kon-

kursowych, nie przewiduje się parkingu dla petentów Wydziału Konsularnego. Parking lokali-

zowany pod ziemią przeznaczony zostanie wyłącznie dla pracowników i obsługi całego obiektu

ambasady, oraz ich gości.

7. Z powodu otoczenia innymi budynkami, od strony północnej i częściowo od strony wschod-

niej konieczne jest odsunięcie obiektu od granicy działki (okna w budynkach sąsiednich).

Od strony południowej kształtowanie jest dowolne. Możliwe jest nawiązywanie relacji z Aleją

Unter den Linden. W pozostałych częściach, pożądane jest maksymalne dostawienie nowego

budynku do granicy działki, dotykając w ten sposób ścian szczytowych budynków sąsiednich.

8. Analiza zagrożeń terenu przeznaczonego pod inwestycję, wraz z uwarunkowaniami okoli-

cy, sugeruje zachowanie szczególnych środków bezpieczeństwa od strony frontowej działki -

alei Unter den Linden. Niskim stopniem ryzyka objęto pozostałe strony działki, z uwagi

na ściany szczytowe budynków sąsiednich oraz funkcje przez nie pełnione.

85

9. Analiza zacienienia na działce decyduje o lokalizacji obiektu wzdłuż obwodu tere-

nu przeznaczonego pod inwestycję. Lokowanie funkcji otwartych w centrum pozwoli

na uzyskanie naturalnego oświetlenia przez większość miesięcy w roku. Z uwagi na brak moż-

liwości uzyskania światła słonecznego pod strony wschodniej i zachodniej, za konieczne uważa

się stosowanie atrium w budynku, które pozwoli na doświetlanie części funkcjonalnych obiek-

tu.

10. Z powodu braku wartości przyrodniczych zieleń istniejąca na działce nie zostanie zachowa-

na. Otwarcie działki od strony południowej na aleję Unter den Linden, obsadzoną drzewami

lipowymi o ogromnej wartości przyrodniczej i historycznej, może sugerować nawiązywanie re-

lacji z niektórymi funkcjami ambasady.

11. Analiza pierzei alei Unter den Linden wykazuje brak jej spójności, a także brak jednoznacz-

nych relacji pomiędzy budynkami. Zróżnicowana jest wysokość obiektów, sposób kształtowa-

nia ich elewacji, jak i użyte materiały. Cechą wspólną jest zachowanie wyraźnego rysunku stre-

fy cokołowej oraz rytm otworów elewacyjnych.

4

87

Część projektowa

88

4.1. ZAŁOŻENIA KONKURSUMiędzynarodowy konkurs architektoniczny, ogłoszony w styczniu 2011 roku przez Ministerstwo

Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej zwraca uwagę na:

- charakter i rangę miejsca lokalizacji przyszłej ambasady,

- ograniczenia i wymagania wynikające z Rozporządzenia w sprawie zewnętrznego ukształto-

wania obiektów budowlanych na obszarze Centrum Historycznego - wymagania konserwatora

zabytków,

- ograniczenia i wymagania wynikające z miejscowego planu zagospodarowania przestrzen-

nego,

- założenia i wytyczne wynikające z podanego programu funkcjonalno - użytkowego.

Jak czytamy w opisie konkursu:

„Koncepcja obiektu pod względem funkcji powinna zaspokajać podstawowe potrzeby w za-

kresie podejmowanych działań urzędu Ambasady RP wraz z zapleczem recepcyjnym oraz ob-

sługi interesantów konsularnych, realizowanej przez Wydział Konsularny Ambasady RP. Praca

konkursowa powinna przedstawiać możliwie najlepszą koncepcję docelowego ukształtowania

urbanistyczno - architektonicznego budynku lub zespołu budynków tworzących kompleks (...)

Zamawiający oczekuje rozwiązań niestandardowych.”51

Pod projekt przeznaczono działkę, będącą własnością Skarbu Państwa Rzeczypospolitej Pol-

skiej, a oznaczonej na mapie geodezyjnej numerami: 110001-821-00051/000, 110001-821-

00410/000, 110001-821-00411/000, 110001-821-00412/000. Projekt musi obejmować koncep-

cję zagospodarowania terenu na podanej działce.

Program funkcjonalny zaproponowany w regulaminie konkursu obejmuje:

- Wydział Konsularny: pomieszczenia okienkowe do obsługi klientów, poczekalnia, archiwum,

sanitariaty ogólnodostępne, zaplecze socjalne dla pracowników, komunikacja - 13%

51. Ministerstwo Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej, zamówienie publiczne nr: BPiZP – 84 – 296 - 10

89

- Ambasada: gabinet ambasadora; część biurowa: Wydział Polityczny, Wydział Ekonomiczny,

Wydział Administracji, gabinety Ministerstw, pokój pracy attache. Część reprezentacyjna - re-

cepcja z zapleczem i taras, pomieszczenia techniczne, sanitariaty, komunikacja - razem 63%

- Część mieszkalna: pokoje gościnne, mieszkanie gospodarza ambasady oraz mieszkanie dla

pracownika - 14%

- Część techniczna - 10%

- Parking wyłącznie dla pracowników ambasady i gości - ok. 50 miejsc.

Analiza istniejących budynków ambasad oraz kontekstu lokalnego wykazuje ogromną potrze-

bę zwiększenia udziału przestrzeni ogólnodostępnych w programie funkcjonalnym. W niniej-

szym projekcie, zmniejszenie dysproporcji pomiędzy przestrzeniami prywatnymi a publicznymi

stanie się więc jednym z założeń projektowych.

AMBASADA 63%

KONSULAT 13%

CZĘŚĆ MIESZKALNA 14%

CZĘŚC TECHNICZNA 10%

Rysunek 49. Proporcje części funkcjonalnych na podstawie założeń konkursu | opracowanie autora

90

4.2. WYMAGANIA KONSERWATORA ZABYTKÓW I WYTYCZNE Z PLANU MIEJSCOWEGO52

Wszystkie istniejące i nowopowstające obiekty w centrum miasta Berlin objęte są nadzorem

konserwatorskim, szczegółowo ujętym w Rozporządzeniu w sprawie zabudowy Centrum Hi-

storycznego z dnia 21 sierpnia 2009 roku. Obowiązuje ono głównie w obszarze alei Unter den

Linden, tzw. Dzielnicy Rządowej i w zasięgu światowego dziedzictwa kulturowego, czyli „Mu-

seumsinsel” – Wyspa Muzeów. Przepisy określają najważniejsze zasady kształtowania obiek-

tów architektonicznych:

1. Obszar nazywany Dzielnicą Rządową (zgodnie z Planem Miejscowym) służy do lokowania

głównie zabudowy specjalnej o funkcji rządowej, dopuszcza się mieszkania dla pracowników

nadzoru i służb tychże obiektów. Lokale rozrywkowe lub prowadzące działalność gospodarcza

są dopuszczalne tylko w drodze wyjątku, na podstawie decyzji o nieszkodliwości i braku możli-

wości zakłócania spokoju historycznego centrum.

2. Łączna wysokość budynków nie może przekroczyć wysokości 30 m. W przypadku dachów

skośnych lub kaskadowych linia wysokości okapu nie może wynosić więcej niż 22 m mierząc

od górnej krawędzi terenu. Powyżej linii wysokości okapu, można kształtować maksymalnie

dwupiętrowe pochyłe dachy lub cofniętą kondygnację kaskadową. Dachy pochyłe nie mogą

mieć nachylenia większego niż 60 stopni, zaleca się kształtowanie ich w sposób spokojny, zbli-

żony do okolicznych budynków.

3. Dachy o nachyleniu poniżej 15 % należy zazieleniać. W przypadku ścian zewnętrznych zwró-

conych w stronę podwórza, również należy zazielenić część ich powierzchni.

4. Od strony północnej działki granica zabudowy jest oddalona 9m od budynku sąsiedniego

w kierunku południowym. Na pozostałych stronach działki nie obowiązują żadne dodatkowe

ograniczenia.

4. Wjazdy na tereny nieruchomości gruntowej, jak i wjazdy do garaży podziemnych mogą po-

siadać maksymalną szerokość 4 m.

52. Opracowane na podstawie: 1 - Rozporządzenie w sprawie zewnętrznego ukształtowania obiektów budowlanych przy ul. Unter den Linden, Museumsinsel i na obszarze placu Gendermenmarkets, z dnia 21 sierpnia 2009, GVBI, Dziennik Ustaw i Rozporządzeń, Berlin - załącznik nr 9 do Regulaminu konkursu. 2 - Plan zabudowy kwartału ulic Dorothenstrasse, Shadowstrasse, Unter den Linden oraz Wilhelmstrasse - załącznik nr 11 do Regulaminu konkursu.

91

5. W zakresie kształtowania obiektów budowlanych, w obrębie Centrum Historycznego, obo-

wiązują wymogi, które mają na celu zagwarantować harmonijne włączanie nowej architektury

do istniejącego zespołu zabytkowego. Z tego względu zaleca się stosowanie układu struk-

turalnego budynków, z podziałem na strefę cokołową i strefę środkową (często także: okap

i dach), co jest konsekwencją istniejącej historycznej zabudowy. Kształt i podział strefy par-

terowej musi wynikać z elewacji budynku, nawiązując do kondygnacji usytuowanych powyżej.

Dostrzegalny musi być cokołowy charakter strefy parterowej, przy zapewnieniu tektoniki bu-

dynku.

6. Elewacje nowych budynków powinny być kształtowane z umiarem. W zakresie kolorysty-

ki należy dobierać barwy stonowane. Nie dopuszcza się jaskrawych barw oraz materiałów

o kolorowych wzorach.

7. Charakterystyczne dla wizerunku elewacji w obszarze Centrum Historycznego było stosowa-

nie materiałów posiadających matowe i chropowate powierzchnie, jak np. piaskowiec. Nale-

ży zachować taki charakter elewacji nowych obiektów w obszarze objętym Rozporządzeniem.

Elewacje, które będą pokryte tynkiem powinny w maksymalnym stopniu osiągać oddziaływa-

nie tynku pochodzenia mineralnego. Unikać należy materiałów połyskliwych, jednak dopusz-

cza się ich punktowe użycie jako element kształtowania elewacji.

8. Nie dopuszcza się powierzchni okien o właściwościach lustrzanych, Dla pojedynczych okien,

powyżej kondygnacji przyziemia, zaleca się format pionowy.

9. Wszelkie urządzenia ochrony przeciwsłonecznej winny być zintegrowane z elementami

kształtowania elewacji. Tak samo w przypadku jakichkolwiek systemów bezpieczeństwa,

zabezpieczeń antywłamaniowych, itd. Wszelkie takie konstrukcje muszą być zintegrowane

w zaprojektowanej elewacji. Nie dopuszcza się stosowania rolet lub okiennic w kondygnacji

parterowej.

10. Wszystkie urządzenia techniczne musza być umiejscowione od strony podwórza, dotyczy

to również instalacji dachowych.

92

4.3. ZAŁOŻENIA PROJEKTOWEZałożenia projektowe oparte są na trzech płaszczyznach - słowach kluczach: kontekst, funkcja

i bezpieczeństwo, które są ze sobą ściśle powiązane i wzajemnie się uzupełniają. W oparciu

o część badawczą tych aspektów, czyli:

- charakter zabudowy alei Unter den Linden, Dzielnicy Rządowej oraz uwarunkowania wynika-

jące z lokalizacji obiektu w miejscu Centrum Historycznego,

- założenia programowe wpływające na specyfikę funkcjonowania placówek dyplomatycznych

i innych obiektów o charakterze rządowym,

- kwestie bezpieczeństwa, sposoby zmniejszania ryzyka zagrożeń oraz problem architektury

zamkniętej,

wyznaczone zostały wytyczne do procesu projektowego Ambasady RP w Belinie.

1. KONTEKST - NAWIĄZYWANIE RELACJI Z MIASTEM

Podstawowym elementem jest potrzeba nawiązywania relacji z otoczeniem. Projekt ma po-

wstać w istniejącej tkance miejskiej - Dzielnicy Rządowej Berlina. Można powiedzieć, że pod

względem przestrzeni publicznej, ten fragment miasta jest zdewastowany. Zlokalizowane

w samym centrum historycznym stolicy Niemiec, gmachy ambasad funkcjonują jako niezależ-

ne jednostki i nie posiadają żadnych współzależności. Poprzez swoją niedostępność zamykają

się na miasto i jego użytkowników. Zorganizowane w grupy tworzą całą dzielnicę wyludnio-

nych przestrzeni miejskich, Powstaje więc pytanie o zasadność lokalizowania obiektów rządo-

wych w samych centrach miast? Z uwagi na zadaną działkę projektową, jednym z założeń jest

dążenie do tworzenia zależności z tkanką miejską, jednocześnie szukając odniesień i nawiązań

do kontekstu architektonicznego Dzielnicy Rządowej.

2. FUNKCJA - AMBASADA JAKO BUDYNEK OTWARTY, PUBLICZNY

Kolejnym założeniem jest próba przełamania wizerunku placówki dyplomatycznej jako obiek-

tu zamkniętego, niedostępnego. Ograniczanie dostępności wszystkich funkcji budynków dy-

plomatycznych w większości przypadków jest bezzasadne i kłóci się z misją, jaką ambasady

posiadają. Projekt ma za zadanie poszukiwać koncepcji i sposobów na otwieranie się siedziby

93

Ambasady Rzeczypospolitej Polskiej. Każda ambasada jest przecież obrazem państwa, któ-

rego interesy reprezentuje, na terenie innego, goszczącego kraju. To w jaki sposób placówka

funkcjonuje w innej tkance miejskiej wpływa na postrzeganie państwa, którego jest przedsta-

wicielem.

3. BEZPIECZEŃSTWO

Wydarzenia ostatnich kilkudziesięciu lat pokazują także problemy, z jakimi borykają się pla-

cówki dyplomatyczne. Są to przede wszystkim zagrożenia, które stają się coraz bardziej po-

wszechne. Coraz trudniejsza jest ochrona pracowników placówek dyplomatycznych. Z powodu

specyfiki organizacji każdej ambasady i misji, którą pełnią, względy bezpieczeństwa pozosta-

ją bezdyskusyjnym elementem każdego takiego obiektu. Założeniem projektu dyplomowego

jest poszukiwanie rozwiązań, które zapewnią bezpieczeństwo obiektu i jednocześnie będą roz-

wiązaniami opartymi na niestandardowym planowaniu układu funkcji, a nie na zastosowaniu

nowoczesnych technologii zapewniających bezpieczeństwo obiektów.

Rysunek 50. Współzależność założeń projektowych | opracowanie autora.

FUNKCJA BEZPIECZEŃSTWO

KONTEKST

94

4.4. STUDIUM URBANISTYCZNEW opraciu o wytyczne z miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, oraz założenia

konkursu, przeprowadzone zostały studia układu urbanistycznego, zaprezentowane poniżej.

Wytyczne do projektowania przewidują:

- od strony północnej granica zabudowy odsunięta jest od granicy działki o 9m w kierunku

południowym,

- od strony południowej granicą jest linia pierzei alei Unter den Linden,

- od strony wschodniej i zachodniej ograniczenia to ściany szczytowe budynków sąsiadujących.

Analiza możliwości i różnych typów układu urbanistycznego dla projektu Ambasady RP opar-

ta jest o analizę zabudowy, układu komunikacyjnego, oraz zielenii otaczającej teren. Z uwa-

gi na to, iż działka ta zlokalizowana jest w zabudowie śródmiejskiej (i objęta jest nadzorem

konserwatorskim), nie istnieje możliwość modyfikacji istniejącego układu komunikacji wzdłuż

działki. Zmiany, które są dopuszczalne w tym zakresie to jedynie modyfikacja samych wjaz-

dów na działkę - ich ilości, umiejscowienia. Tak samo jest w przypadku zielenii, drzewa lipo-

we znajdujące się w linii pierzei alei Unter den Linden objęte są ochroną i ich lokalizacja musi

pozostać niezmienna. Zieleń istniejąca obecnie na działce przeznaczona została do likwidacji

w założeniach konkursu.

1. ZABUDOWA ZAMKNIĘTA, WYPEŁNIENIE CAŁEJ POWIERZCHNI DZIAŁKI ZABUDOWĄ

2. ZABUDOWA ZAMKNIĘTA, POWSTAJĄ DWIE NIEZALEŻNE PRZESTRZENIE ZIELONE

Rysunek 51. Warianty układu urbanistycznego 1 | opracowanie autora

95

3. ZABUDOWA ATRIALNA, JEDNO ATRIUM 4. ZABUDOWA ATRIALNA, JEDNO ATRIUM O NIEREGULARNYM KSZTAŁCIE

5. KONTYNUACJA LINII PIERZEI, WEWNĄTRZ ZABUDOWA O NIEREGULARNYM KSZTAŁCIE

6. ZABUDOWA ATRIALNA O ODWRÓCONEJ IDEI, OTWARCIE NA MIASTO

7. ZABUDOWA WZDŁUŻ DWÓCH STRON DZIAŁKI, DZIEDZINIEC

8. ZABUDOWA ATRIALNA, JEDNO ATRIUM I PAS ZIELENII BUFOROWEJ

Rysunek 52. Warianty układu urbanistycznego 2 | opracowanie autora

96

9. SKUMULOWANIE FUNKCJI WZDŁUŻ TRZECH GRANIC DZIAŁKI, DZIEDZINIEC

10. ZABUDOWA PASMOWA, OTWARTE I PÓŁOTWARTE PRZESTRZENIE ZIELONE

11. ZABUDOWA ATRIALNA I PASMOWA,ZAMKNIĘTE I OTWARTE PRZESTRZENIE ZIELONE

12. SKUMULOWANIE FUNKCJI PRZY PIERZEI,UWOLNIENIE WNĘTRZA DZIAŁKI

13. ZABUDOWA PASMOWA PRZEDZIELONA NIEZALEŻNYMI PRZESTRZENIAMI ZIELONYMI

14. ZABUDOWA ATRIALNA, CZTERY ATRIAI PAS ZIELENII BUFOROWEJ

Rysunek 53. Warianty układu urbanistycznego 3 | opracowanie autora

97

W wyniku analiz przedstawionych układów urbanistycznych, dla koncepcji Ambasady Rzeczy-

pospolitej Polskiej, wybrano układ numer 16, który jest najlepszym założeniem urbanistycz-

nym do potwierdzenia postawionej tezy. Struktura wieloatrialna pozwoli na zorganizowanie

części funkcjonalnych, w oparciu o założenia projektowe, w najwłaściwszy sposób. Powstałe

atria będą więc posiadać inne przeznaczenie, wymiary, wymogi bezpieczeństwa czy w końcu

estetykę.

15. ZABUDOWA ATRIALNA, TRZY ODMIENNE ATRIA

16. ZABUDOWA ATRIALNA, CZTERY ODMIENNE ATRIA

17. ZABUDOWA ATRIALNA, POWSTAJĄ TRZY ODMIENNE ATRIA

18. ZABUDOWA ATRIALNA, TRZY ODMIENNE ATRIA

Rysunek 54. Warianty układu urbanistycznego 4 | opracowanie autora

98

4.5. STRATEGIE DZIAŁAŃW oparciu o układ urbanistyczny oraz założenia projektowe wyróżnione zostały strategie dzia-

łań w zakresie: kontekstu, funkcji i bezpieczeństwa.

KONTEKST:

1. Kontynuacja zabudowy zamkniętej w kwartałach, w nawiązaniu do sposobu kształtowania

budynków w Dzielnicy Rządowej Berlina. Funkcja wciągana jest do środka zapewniając pewną

niezależność parceli.

2. Wprowadzenie miasta w projekt. Łagodny wzrost wysokości na działce ma nawiązywać

do ukształtowania terenu w Berlinie. Pozwala to lokować poszczególne części funkcjonalne

na różnych wysokościach.

3. Kontynuacja pierzei alei Unter den Linden. W relacji z budynkami Centrum Historycznego

zachowuje się kształtowanie elewacji z podziałem na strefę cokołową i strefę środkową.

4. Zgodnie z wymaganiami konserwatora zabytków w atriach przewiduje się tworzenie zielo-

nych ścian. W ten sposób powstaje także nawiązanie do zielonej, historycznej alei Unter den

Linden.

FUNKCJA:

1. Program funkcjonalny ambasady zostaje radykalnie podzielony na 2 części - prywatną i pub-

liczną. Część publiczna to Wydział Konsularny i Instytut Polski. Część prywatna to zespół am-

basady z funkcjami, które mu towarzyszą.

2. W oparciu o układ urbanistyczny z wieloma atriami następuje podział funkcji oraz rozdziele-

nie typologii tych przestrzeni. Każde z atriów posiada więc inny program, odmienną charakte-

rystykę czy w końcu estetykę i klimat.

3. Z uwagi na zróżnicowanie grup użytkowników nowej siedziby polskiej ambasady, program

funkcjonalny został zbudowany w oparciu o scenariusze wydarzeń. Wyróżniono 4 najważniej-

sze drogi, dzieląc użytkowników na grupy: petenci Wydziału Konsularnego, turyści i mieszkań-

cy miasta, goście ambasady oraz pracownicy ambasady. Drogi poszczególnych użytkowników

nie krzyżują się i często nie łączą.

99

4. Tworzenie przestrzeni miejskiej o funkcji publicznej. Nawiązanie relacji z aleją Unter den

Linden poprzez możliwie maksymalne otwarcie na miasto - podniesienie budynku o jedną kon-

dygnację.

BEZPIECZEŃSTWO:

1. Strefowanie układu funkcjonalnego w oparciu o teorie The Onion Philosophy. Sercem zało-

żenia, czyli obszarem najbardziej chronionym staje się część przeznaczona dla Ambasadora

Rzeczypospolitej Polskiej. Strefy kształtowane są w kierunku pierzei alei Unter den Linden,

z uwagi na największe zagrożenia, które mogą stamtąd napłynąć.

2. Różnica wysokości części funkcjonalnych. Podniesienie części prywatnej - zespołu amba-

sady w stosunku do części publicznej - budynku konsularnego. Wprowadza to ograniczenie

możliwości dostępu do ambasady z kondygnacji przyziemia.

3. Wprowadzenie osobnych dróg wejściowych do części publicznej i prywatnej. W ten sposób

drogi różnych użytkowników nie krzyżują się. Pozwala to na łatwiejszą kontrolę miejsc najbar-

dziej wrażliwych na zagrożenia.

4. Wprowadzenie wyraźnej granicy poszczególnych przestrzeni: publicznej i prywatnej. Ściana

ambasady nie tylko formalnie oddziela plac miejski od atrium ambasady, ale jest też wizual-

nym sygnałem ograniczoności przestrzeni publicznej.

Strategie działań w zakresie kontekstu, funkcji i bezpieczeństwa wzajemnie się uzupełniają

i są od siebie współzależne. Ich relacje i powiązania doprowadzają do powstania układu funk-

cjonalnego w budynku Ambasady Rzeczypospolitej Polskiej.

verte

100

§WPROWADZENIE MIASTA W PROJEKT. ŁAGODNY WZROST WYSOKOŚCI NA DZIAŁCE MA NAWIĄZYWAĆ DO UKSZTAŁTOWANIA TERENU W BERLINIE.

STREFOWANIE UKŁADU FUNKCJONAL-NEGO W OPARCIU O THE ONION PHILOSOPHY. OBSZAREM NAJBARDZIEJ CHRONIONYM STAJE SIĘ CZĘŚĆ PRZEZNACZONA DLA AMBASA-DORA RP.

RÓŻNICA WYSOKOŚCI CZĘŚCI FUNKCJON-ALNYCH. PODNIESIENIE AMBASADY W STOSUNKU DO KONSULATU. OGRANIC-ZENIE MOŻLIWOŚCI DOSTĘPU DO AMBASADY Z KONDYGNACJI PRZYZIEMIA.

WPROWADZENIE OSOBNYCH DRÓG WEJŚCIOWYCH DO CZĘŚCI PUBLICZNEJ I PRYWATNEJ. DROGI UŻYTKOWNIKÓW NIE KRZYŻUJĄ SIĘ. ŁATWIEJSZA KONTROLA MIEJSC NAJBARDZIEJ WRAŻLIWYCH NA ZAGROŻENIA.

WPROWADZENIE GRANICY POSZCZEGÓLNYCH PRZESTRZENI. ŚCIANA AMBASADY NIE TYLKO FORMALNIE ODDZIELA OBIE CZĘŚCI, JEST TEŻ WIZUALNYM SYGNAŁEM OGRANICZONOŚCI PRZESTRZENI PUBLICZNEJ.

PROGRAM FUNKCJONALNY AMBASADY ZOSTAJE RADYKALNIE PODZIELONY NA 2 CZĘŚCI - PRYWATNĄ I PUBLICZNĄ. CZĘŚĆ PUBLICZNA TO WYDZIAŁ KONSULARNY. CZĘŚĆ PRYWATNA TO ZESPÓŁ AMBA-SADY.

KONTYNUACJA PIERZEI ALEI UNTER DEN LINDEN. W RELACJI Z BUDYNKAMI CENTRUM HISTORYCZNEGO ZACHOWUJE SIĘ KSZTAŁTOWANIE ELEWACJI Z PODZIAŁEM NA STREFĘ COKOŁOWĄ I STREFĘ ŚRODKOWĄ.

ZGODNIE Z WYMAGANIAMI KONSERWA-TORA ZABYTKÓW W ATRIACH PRZEWIDUJE SIĘ TWORZENIE ZIELONYCH ŚCIAN. W TEN SPOSÓB POWSTAJE TAKŻE NAWIĄZANIE DO ZIELONEJ, HISTORYCZNEJ ALEI UNTER DEN LINDEN.

PODZIAŁ FUNKCJI ORAZ ROZDZIELENIE TYPOLOGII ATRIÓW. KAŻDE Z NICH POSIADA WIĘC INNY PROGRAM, ODMIENNĄ CHARAKTERYSTYKĘ CZY W KOŃCU ESTETYKĘ I KLIMAT.

PROGRAM FUNKCJONALNY ZOSTAŁ ZBUDOWANY W OPARCIU O SCENARI-USZE WYDARZEŃ. WYRÓŻNIONO 4 NAJWAŻNIEJSZE DROGI, DZIELĄC UŻYTKOWNIKÓW NA GRUPY.

TWORZENIE PRZESTRZENI MIEJSKIEJ O FUNKCJI PUBLICZNEJ. NAWIĄZANIE RELACJI Z ALEJĄ PRZEZ MOŻLIWIE OTWARCIE NA MIASTO - PODNIESIENIE BUDYNKU O JEDNĄ KONDYGNACJĘ.

KONTYNUACJA ZABUDOWY ZAMKNIĘTEJ W KWARTAŁACH, W NAWIĄZANIU DO SPOSOBU KSZTAŁTOWANIA BUDYNKÓW W DZIELNICY RZĄDOWEJ BERLINA. FUNKCJA WCIĄGANA JEST DO ŚRODKA ZAPEWNIAJĄC PEWNĄ NIEZALEŻNOŚĆ PARCELI.

KONTEKST

GLOBALNY

LOKALNYKONSERWATOR

ZABYTKÓW

INNEAMBASADY

MISJADYPLOMATYCZNA

PROTOKÓŁDYPLOMATYCZNY

FUNKCJA

ZAMACHY TERRORYSTYCZNE

ARCHITEKTURASTRACHU

SED

THE ONIONPHILOSOPHY

BEZPIE-CZEŃSTWO

ZRÓŻNICOWANIE ATRIÓW

RADYKLANE ROZDZIELENIE PROGRAMU FUNKCJONAL-NEGO

STREFOWANIE UKŁADU FUNKCJONALNEGO

ZRÓŻNICOWANIE WYSOKOŚCI CZĘŚCI FUNKCJONALNYCH

NAWIĄZYWANIE RELACJI Z MIASTEM - OTWARCIE

BUDOWA PROGRAMU FUNKC-JONALNEGO W OPARCIU O SCENARIUSZE WYDARZEŃ

Rysunek 55. Strategie działań - diagram | opracowanie autora.

101

§WPROWADZENIE MIASTA W PROJEKT. ŁAGODNY WZROST WYSOKOŚCI NA DZIAŁCE MA NAWIĄZYWAĆ DO UKSZTAŁTOWANIA TERENU W BERLINIE.

STREFOWANIE UKŁADU FUNKCJONAL-NEGO W OPARCIU O THE ONION PHILOSOPHY. OBSZAREM NAJBARDZIEJ CHRONIONYM STAJE SIĘ CZĘŚĆ PRZEZNACZONA DLA AMBASA-DORA RP.

RÓŻNICA WYSOKOŚCI CZĘŚCI FUNKCJON-ALNYCH. PODNIESIENIE AMBASADY W STOSUNKU DO KONSULATU. OGRANIC-ZENIE MOŻLIWOŚCI DOSTĘPU DO AMBASADY Z KONDYGNACJI PRZYZIEMIA.

WPROWADZENIE OSOBNYCH DRÓG WEJŚCIOWYCH DO CZĘŚCI PUBLICZNEJ I PRYWATNEJ. DROGI UŻYTKOWNIKÓW NIE KRZYŻUJĄ SIĘ. ŁATWIEJSZA KONTROLA MIEJSC NAJBARDZIEJ WRAŻLIWYCH NA ZAGROŻENIA.

WPROWADZENIE GRANICY POSZCZEGÓLNYCH PRZESTRZENI. ŚCIANA AMBASADY NIE TYLKO FORMALNIE ODDZIELA OBIE CZĘŚCI, JEST TEŻ WIZUALNYM SYGNAŁEM OGRANICZONOŚCI PRZESTRZENI PUBLICZNEJ.

PROGRAM FUNKCJONALNY AMBASADY ZOSTAJE RADYKALNIE PODZIELONY NA 2 CZĘŚCI - PRYWATNĄ I PUBLICZNĄ. CZĘŚĆ PUBLICZNA TO WYDZIAŁ KONSULARNY. CZĘŚĆ PRYWATNA TO ZESPÓŁ AMBA-SADY.

KONTYNUACJA PIERZEI ALEI UNTER DEN LINDEN. W RELACJI Z BUDYNKAMI CENTRUM HISTORYCZNEGO ZACHOWUJE SIĘ KSZTAŁTOWANIE ELEWACJI Z PODZIAŁEM NA STREFĘ COKOŁOWĄ I STREFĘ ŚRODKOWĄ.

ZGODNIE Z WYMAGANIAMI KONSERWA-TORA ZABYTKÓW W ATRIACH PRZEWIDUJE SIĘ TWORZENIE ZIELONYCH ŚCIAN. W TEN SPOSÓB POWSTAJE TAKŻE NAWIĄZANIE DO ZIELONEJ, HISTORYCZNEJ ALEI UNTER DEN LINDEN.

PODZIAŁ FUNKCJI ORAZ ROZDZIELENIE TYPOLOGII ATRIÓW. KAŻDE Z NICH POSIADA WIĘC INNY PROGRAM, ODMIENNĄ CHARAKTERYSTYKĘ CZY W KOŃCU ESTETYKĘ I KLIMAT.

PROGRAM FUNKCJONALNY ZOSTAŁ ZBUDOWANY W OPARCIU O SCENARI-USZE WYDARZEŃ. WYRÓŻNIONO 4 NAJWAŻNIEJSZE DROGI, DZIELĄC UŻYTKOWNIKÓW NA GRUPY.

TWORZENIE PRZESTRZENI MIEJSKIEJ O FUNKCJI PUBLICZNEJ. NAWIĄZANIE RELACJI Z ALEJĄ PRZEZ MOŻLIWIE OTWARCIE NA MIASTO - PODNIESIENIE BUDYNKU O JEDNĄ KONDYGNACJĘ.

KONTYNUACJA ZABUDOWY ZAMKNIĘTEJ W KWARTAŁACH, W NAWIĄZANIU DO SPOSOBU KSZTAŁTOWANIA BUDYNKÓW W DZIELNICY RZĄDOWEJ BERLINA. FUNKCJA WCIĄGANA JEST DO ŚRODKA ZAPEWNIAJĄC PEWNĄ NIEZALEŻNOŚĆ PARCELI.

KONTEKST

GLOBALNY

LOKALNYKONSERWATOR

ZABYTKÓW

INNEAMBASADY

MISJADYPLOMATYCZNA

PROTOKÓŁDYPLOMATYCZNY

FUNKCJA

ZAMACHY TERRORYSTYCZNE

ARCHITEKTURASTRACHU

SED

THE ONIONPHILOSOPHY

BEZPIE-CZEŃSTWO

ZRÓŻNICOWANIE ATRIÓW

RADYKLANE ROZDZIELENIE PROGRAMU FUNKCJONAL-NEGO

STREFOWANIE UKŁADU FUNKCJONALNEGO

ZRÓŻNICOWANIE WYSOKOŚCI CZĘŚCI FUNKCJONALNYCH

NAWIĄZYWANIE RELACJI Z MIASTEM - OTWARCIE

BUDOWA PROGRAMU FUNKC-JONALNEGO W OPARCIU O SCENARIUSZE WYDARZEŃ

102

4.6. UKŁAD FUNKCJONALNYW oparciu o wybrany układ urbanistyczny, strategie działań i zadany program, powstaje układ

funkcjonalny obiektu. Kolorem niebieskim zaznaczono lokalizację przestrzeni publicznych,

ogólnodostępnych. Kolor zielony to przestrzenie prywatne.

FOYER WEJŚCIOWE

MUZEUM

INSTYTUT POLSKI

WYDZIAŁ KONSULARNY:- ODDZIAŁ WIZOWY- ODDZIAŁ PASZPORTOWY

RECEPCJA Z ZAPLECZEM

PARKING PODZIEMNY,ZAPLECZE TECHNICZNE

CZĘŚĆ MIESZKALNA

GABINET AMBASADORA

CZĘŚĆ BIUROWA AMBASADY:- WYDZIAŁY AMBASADY- MINISTERSTWA- OCHRONA- ZAPLECZE TECHNICZNE

Rysunek 56. Układ funkcjonalny - części publiczne i prywatne | opracowanie autora

103

4.7. ATRIAKoncepcja Ambasady Rzeczypospolitej Polskiej zakłada powstanie czterech atriów, które są

integralną częścią układu funkcjonalnego. Atria różnią się nie tylko wymiarami, ale także wy-

sokością względem siebie. Mają inny charakter i estetykę. O ich cechach zadecydowały także

względy bezpieczeństwa z uwagi na zagrożenia, które mogą w tych przestrzeniach wystąpić.

Atria zostały podzielone na 3 grupy:

- publiczne - jest nim „Plac miejski”

- półprywatne - atrium „Wejście” oraz „Dziedziniec”

- prywatne - atrium „Ogród”

Powyższy podział został zdefiniowany w oparciu o wysokość lokalizacji danego atrium w sto-

sunku do kondygnacji przyziemia. Decydująca była także grupa użytkowników danej prze-

strzeni. Atrium publiczne jest ogólnodostępne otwarte. Atrium pół-prywatne przeznaczone

jest pracownikom i gościom Ambasady Rzeczypospolitej Polskiej. Atrium prywatne, najbar-

dziej chronione, jest strefą dostępną tylko dla ambasadora, jego współpracowników i gości.

O wyraźnym zróżnicowaniu tych przestrzeni informują także użyte w nich materiały, które

maja informować o cechach przypisanych atriom. W części publicznej zastosowano więc mate-

riały transparentne, lekkie. Materiały przeciwne zastosowano w części prywatnej - takie, które

dają poczucie bezpieczeństwa, pewności. Atrium półprywatne jest wypadkową tych dwóch

założeń.

WYSOKOŚĆ

PRYWATNE

PUBLICZNE

PÓŁ-PRYWATNE

Rysunek 57. Podział atriów | opracowanie autora

104

Rysunek 58. Atrium “Plac miejski” | opracowanie autora

PLAC MIEJSKI

Jest otwartą przestrzenią publiczną o powierzchni 754 m2, dostępny wprost z alei Unter den Lin-

den przez podniesioną kondygnację parteru Wydziału Konsularnego. Pozwala to na swobodny

przepływ użytkowników, a także wprowadza intrygujący element w pierzei ulicy - „szczelinę”,

przez którą można obserwować wydarzenia placu miejskiego. Kontrastu dodaje zestawienie

transparentności bryły budynku publicznego z masywną ścianą ambasady. Od strony alei Un-

ter den Linden plac nie jest ograniczony, od strony przeciwnej dotyka ściany budynku ambasa-

dy. Na placu znajduje się wejście główne do funkcji publicznych Ambasady RP. Z uwagi na swój

charakter oraz dużą przestrzeń wielofunkcyjną, plac może być miejscem różnych wydarzeń

kulturalnych, które mogą być połączone z muzeum lub Instytutem Polskim oraz codziennych

interakcji społeczności Berlina.

POWIERZCHNIA: 754,0 m2

LOKALIZACJA: kodygnacja przyziemia, dostępne z poziomu alei Unter den Linden dzięki szczelinie w elewacji - podniesiona kondyg-nacja w pierzei.

CECHY: otwartość, wielofunkcyjność, dynamizm, ożywienie, oddziaływanie, dialog.

BEZPIECZEŃSTWO: atrium ogólnodostępne, brak podwyższonych norm bezpieczeństwa.

UŻYTKOWNICY: turyści i mieszkańcy miasta, petenci Wydziału Konsularnego Ambasady RP.

MATERIAŁY: metalowa siatka na przeszklonej elewacji, betonowa posadzka, zielona ściana.

105

LOKALIZACJA: kondygnacja przyziemia, dostępne z poziomu ulicy po uprzedniej kontroli dostępu. Atrium na całej swojej długości pokonuje wysokość 2,0 m.

POWIERZCHNIA: 175,4 m2

CECHY: surowość, przejrzystość, poczucie bezpieczeństwa, skromność.

BEZPIECZEŃSTWO: atrium półprywatne o wysokim stopniu zabezpieczeń.

UŻYTKOWNICY: pracownicy i goście Ambasady Rzeczypospolitej Polskiej.

MATERIAŁY: malowana cegła, cegła czerwona, zielone pnącza na ścianach.

WEJŚCIE

Jest najmniejszym atrium zlokalizowanym wzdłuż wschodniej granicy działki - wjazdem

do ambasady. Jest przestrzenią pół - prywatną, prowadzi do najważniejszego atrium w am-

basadzie, czyli dziedzińca. Z uwagi na funkcję wejściową - odbywa się tam kontrola dostępu.

Atrium zlokalizowane jest na linii wschód - zachód co zapewnia doskonałe oświetlenie tej stre-

fy. Kontrast nadaje zestawienie bezpiecznej elewacji - niewielkich otworów okiennych z zieloną

ścianą po przeciwnej stronie.

Rysunek 59. Atrium “Wejście” | opracowanie autora

106

POWIERZCHNIA: 645,5 m2

LOKALIZACJA: kodygnacja przyziemia w budynku ambasady (+2,00), jest następstwem atrium wejściowego i tylko w ten sposób jest dostępne.

CECHY: reprezentacyjność, prestiż, elegancja, symetria, przewidywalność.

BEZPIECZEŃSTWO: atrium półprywatne o wysokim stopniu zabezpieczeń.

UŻYTKOWNICY: goście oficjalnych uroczystości, ambasador, pracownicy.

MATERIAŁY: pełne przeszklenia, malowana cegła, czerwona cegła.

DZIEDZINIEC

To przestrzeń wewnętrzna budynku ambasady o wysoce reprezentacyjnym charakterze. Jest

miejscem oficjalnych uroczystości, gdzie można podejmować gości w przypadku ceremonii rzą-

dowych. Swoim klimatem nawiązuje do klasycznych założeń, co podkreślone jest symetrią tej

przestrzeni oraz podcieniami w parterze budynku ambasady. Dziedziniec jest przestrzenią pół-

-prywatną o wysokim poziomie bezpieczeństwa. Jest także strefą przedwejściową do gmachu

głównego Ambasady RP.

Rysunek 60. Atrium “Dziedziniec” | opracowanie autora

107

OGRÓD

To atrium prywatne, dostępne tylko z północnego skrzydła ambasady. Jest przestrzenią po-

między podwójną elewacją budynku. Od tej strony ambasada sąsiaduje z budynkiem o po-

dobnym profilu i poziomie bezpieczeństwa - Niemieckim Bundestagiem. Z tego względu, za-

grożenia napływające od strony północnej przyjęto na poziomie średnim. Podwójna elewacja

i niewielkie otwory okienne pozawalają minimalizować niebezpieczeństwa. Atrium wypełnio-

ne jest zielenią, która działa kojąco i nadaje odprężający charakter tej przestrzeni.

Rysunek 61. Atrium “Ogród” | opracowanie autora

POWIERZCHNIA: 337,0 m2

LOKALIZACJA: druga kondygnacja ambasasy (+6,50). dostępne tylko poprzez pomieszczenia recepcji lub z gabi-netu ambasadora

CECHY: równowaga, harmonijność, wytworność, spokój, poczucie bezpieczeństwa.

BEZPIECZEŃSTWO: atrium prywatne o najwyższym stopniu zabezpieczeń.

UŻYTKOWNICY: wyłącznie goście oficjalnych uroczystości, ambasador i jego współpracownicy.

MATERIAŁY: podwójne szklenie, drewniana posadzka, malowana cegła.

108

4.8. ROZWIĄZANIA FUNKCJONALNEZ uwagi na zróżnicowanie grup użytkowników nowej siedziby polskiej ambasady, program

funkcjonalny został zbudowany w oparciu o scenariusze wydarzeń. Wyróżniono 4 najważniej-

sze drogi, dzieląc użytkowników na grupy:

1. Petenci Wydziału Konsularnego

2. Turyści, mieszkańcy miasta

3. Goście ambasady

4. Pracownicy ambasady

Zaproponowane scenariusze pozwalają na zachowanie podwyższonych względów bezpieczeń-

stwa, ponieważ drogi poszczególnych grup użytkowników nie krzyżują się i często nie łączą,

co minimalizuje ryzyko niepotrzebnych interakcji, ryzyko zagrożeń.

1. Petenci Wydziału Konsularnego to osoby, które są w potrzebie uzyskania wizy wjazdowej

do Rzeczypospolitej Polskiej lub paszportu tego państwa - co ważne, umożliwiającego swo-

bodne poruszanie się po całej strefie Schengen. Generuje to dużą liczbę osób, które są zainte-

resowane takimi dokumentami. Dla tych użytkowników przeznaczone zostały dwie ostatnie

kondygnacje budynku konsularnego (zlokalizowanego wzdłuż pierzei alei Unter den Linden).

Dostępne są one wprost z Placu Miejskiego, skąd przez foyer i komunikację pionową, petenci

dostają się na kondygnację (+3) - Oddział Wizowy, oraz (+4) - Oddział Paszportowy. Komuni-

kacja wewnątrz tych oddziałów zorganizowana jest jednokierunkowo, co pozwala na wyprowa-

dzenie interesantów z budynku, wprost na aleję Unter den Linden.

2. Turyści i mieszkańcy miasta to użytkownicy, którzy są zainteresowani kulturą polską oraz

spędzaniem czasu w przestrzeni publicznej ambasady - atrium „Plac Miejski”. Jest on ogromną

alternatywą dla programu alei Unter den Linden czy samego Pariser Platz, który mieści się

nieopodal. Dojście do placu możliwe jest wprost z poziomu alei - plac niejako łączy się z nią.

Turystom i mieszkańcom Berlina program Konsulatu oferuje część muzealną (kondygnacja +1)

oraz Instytut Polski (kondygnacja +2).

109

3. Goście ambasady to najczęściej dyplomaci, politycy, naukowcy, osobistości świata kultury,

którzy mają wziąć udział w zapowiedzianych spotkaniach w mniejszym gronie lub oficjalnych

uroczystościach. W ambasadzie nie zdarzają się wizyty osób, które nie otrzymały wcześniej za-

proszenia lub nie zapowiedziały wcześniej swojego przybycia. Pozwala to na organizację takich

wydarzeń, koordynowanie ich z codziennym funkcjonowaniem placówki dyplomatycznej oraz

na pełną kontrolę bezpieczeństwa. Co istotne, goście ambasady zawsze docierają do budynku

samochodem, własnym lub transportem dyplomatycznym. Ze względów bezpieczeństwa wy-

klucza się dojście piesze (do placówki dyplomatycznej) osób, które objęte są ochroną rządową.

Dla gości przewidziany został wjazd przez atrium „Wejście”. Samochody podjeżdżają do połu-

dniowo - wschodniego narożnika działki, gdzie odbywa się kontrola dostępu. Dalej po rampie

wjeżdżają na atrium centralne, czyli „Dziedziniec”. Tam goście, powitani przez gospodarzy, kie-

rują się przez wejście główne do foyer ambasady.

Mniej oficjalne wejście może odbywać się nie przez „Dziedziniec”, lecz komunikacją pionową

z poziomu parkingu, wprost do części recepcyjnej obiektu.

4. Pracownicy ambasady to zarówno osoby zatrudnione w częściach biurowych, jak i cała ob-

sługa obiektu, służby bezpieczeństwa, łącznicy, serwis. Ta grupa użytkowników dostaje się

do ambasady przez atrium „Wejście”, gdzie po niezbędnej kontroli dostępu pracownicy kierują

się do wejścia zlokalizowanego we wschodnim skrzydle ambasady. Dla pracowników przezna-

czony został także parking podziemny. verte

110

Wydział Kosularny - Oddział wizowy. Składa się z części otwartej dla klientów, przestrzeni obsługi oraz części zamkniętej dla pracowników wydziału.

Gabinety Ministerstw: Gospodarki, Infrastruktury, Obrony Narodowej, Rolnictwa, Ataszat wojskowy. Niezależne biura połączone wspólną

komunikacją i dostępem do sal konferencyjnych,

Mieszkanie gospodarza ambasady i mieszkanie dla pracownika, zlokalizowane na ostatniej kondygnacji, na linii wschód - zachód.

Część ambasadora i Wydział Polityczny. Najważniejsze przestrzenie biurowe w ambasadzie, ze względu na stałą

współpracę. Pomieszczenia otwarte są na atrium.

Pokoje gościnne, jedno - i dwuosobowe z toaletami. Dostępne są z galerii skierowanej w stronę Dziedzińca

Ochrona - kontrola dostępu oraz parking podziemny przeznaczony dla pracowników i gości ambasady

Foyer wejściowe i mała sala recepcyjna

Wydział Kosularny - Oddział paszportowy. Składa się z części otwartej dla klientów, przestrzeni obsługi oraz części zamkniętej dla pracowników wydziału.

Instytut Polski - otwarta przestrzeń z wydzielonymi salami zajęć. W części otwartej przewidziano miejsce na pokazy multimedialne, niewielkie wystawy czy zajęcia w grupach.

Muzeum - otwarta i wielofunkcyjna przestrzeń wystawowa, którą można dowolnie organizować w zależności od bieżących potrzeb i wydarzeń.

Część biurowa - Wydział Administracji, Wydział Ekonomiczny i Wydział Łączności. Przestrzeń biurowa oparta jest o model

“open space”.

Główna sala recepcyjna i foyer. Najbardziej reprezentacyjna przestrzeń ambasady, przeznaczona do oficjalnych spotkań, prowadzenia rozmów na

wysokim szczeblu, etc.

SCENARIUSZE WYDARZEŃZ uwagi na zróżnicowanie grup użytkowników nowej siedziby polskiej ambasady, program funkcjonalny został zbudowany w oparciu o scenariusze wydarzeń. Wyróżniono 4 najważniejsze drogi, dzieląc użytkowników na grupy. Zapro-ponowane scenariusze pozwalają na zachowanie podwyższonych względów bezpieczeństwa, ponieważ drogi poszczególnych grup użytkowników nie krzyżują się i często nie łączą, co minimalizuje ryzyko niepotrzebnych interakcji, ryzyko zagrożeń.

Rysunek 62. Układ funkcjonalny obiektu - scenariusze wydarzeń | opracowanie autora

111

Wydział Kosularny - Oddział wizowy. Składa się z części otwartej dla klientów, przestrzeni obsługi oraz części zamkniętej dla pracowników wydziału.

Gabinety Ministerstw: Gospodarki, Infrastruktury, Obrony Narodowej, Rolnictwa, Ataszat wojskowy. Niezależne biura połączone wspólną

komunikacją i dostępem do sal konferencyjnych,

Mieszkanie gospodarza ambasady i mieszkanie dla pracownika, zlokalizowane na ostatniej kondygnacji, na linii wschód - zachód.

Część ambasadora i Wydział Polityczny. Najważniejsze przestrzenie biurowe w ambasadzie, ze względu na stałą

współpracę. Pomieszczenia otwarte są na atrium.

Pokoje gościnne, jedno - i dwuosobowe z toaletami. Dostępne są z galerii skierowanej w stronę Dziedzińca

Ochrona - kontrola dostępu oraz parking podziemny przeznaczony dla pracowników i gości ambasady

Foyer wejściowe i mała sala recepcyjna

Wydział Kosularny - Oddział paszportowy. Składa się z części otwartej dla klientów, przestrzeni obsługi oraz części zamkniętej dla pracowników wydziału.

Instytut Polski - otwarta przestrzeń z wydzielonymi salami zajęć. W części otwartej przewidziano miejsce na pokazy multimedialne, niewielkie wystawy czy zajęcia w grupach.

Muzeum - otwarta i wielofunkcyjna przestrzeń wystawowa, którą można dowolnie organizować w zależności od bieżących potrzeb i wydarzeń.

Część biurowa - Wydział Administracji, Wydział Ekonomiczny i Wydział Łączności. Przestrzeń biurowa oparta jest o model

“open space”.

Główna sala recepcyjna i foyer. Najbardziej reprezentacyjna przestrzeń ambasady, przeznaczona do oficjalnych spotkań, prowadzenia rozmów na

wysokim szczeblu, etc.

SCENARIUSZE WYDARZEŃZ uwagi na zróżnicowanie grup użytkowników nowej siedziby polskiej ambasady, program funkcjonalny został zbudowany w oparciu o scenariusze wydarzeń. Wyróżniono 4 najważniejsze drogi, dzieląc użytkowników na grupy. Zapro-ponowane scenariusze pozwalają na zachowanie podwyższonych względów bezpieczeństwa, ponieważ drogi poszczególnych grup użytkowników nie krzyżują się i często nie łączą, co minimalizuje ryzyko niepotrzebnych interakcji, ryzyko zagrożeń.

112

1. CZĘŚĆ PUBLICZNA AMBASADY RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ:

MUZEUM

Część muzealna została zlokalizowana na 1 kondygnacji Wydziału Konsularnego

i jest pierwszym punktem programu funkcjonalnego, dostępnym z foyer. Zorganizowane zo-

stało jako jedna, otwarta przestrzeń wystawowa, w pełni wielofunkcyjna, z zapleczem tech-

nicznym oraz ogólnodostępnymi toaletami. Możliwe jest dowolne jej kształtowanie w za-

leżności od potrzeb i bieżących wydarzeń. Muzeum, dzięki przeszkleniom, utrzymuje relację

zarówno z aleją Unter den Linden, jak i placem publicznym ambasady.

INSTYTUT POLSKI

Niezbędna część układu funkcjonalnego każdej ambasady to miejsce, gdzie promuje się kul-

turę danego państwa. W przypadku projektu, jest to Instytut Polski, który mieści się na 2 kon-

dygnacji budynku konsularnego, zaraz nad muzeum. Jest otwartą przestrzenią z wydzielonymi

salami zajęć i zapleczem technicznym, oraz zapleczem socjalnym dla pracowników Instytutu.

W części otwartej przewidziano miejsce na pokazy multimedialne, oraz niewielkie wystawy

lub zajęcia w grupach.

WYDZIAŁ KONSULARNY - ODDZIAŁ WIZOWY I PASZPORTOWY

Obydwie części Wydziału Konsularnego zostały zorganizowane analogicznie. Po wejściu przez

komunikację pionową z poziomu placu miejskiego odbywa się kontrola bezpieczeństwa, przed

wejściem na teren obsługi interesantów. W tym miejscu zlokalizowano też toalety.

Część otwarta Wydziału Konsularnego to poczekalnia i miejsce wypełniania dokumentów,

pomieszczenia okienkowe, okienko kasowe oraz sale rozmów. Ruch petentów został zorga-

nizowany wzdłuż przeszklonej ściany z widokiem na przestrzeń placu miejskiego. Ze wzglę-

dów bezpieczeństwa przepływ interesantów odbywa się w jednym kierunku, stąd wyjście

z Wydziału Konsularnego znajduje się po drugiej stronie, skąd użytkownicy wyprowadzani są

na aleję Unter den Linden. W ten sposób nie zakłóca się także wydarzeń Placu Miejskiego.

Część zamknięta to przestrzeń przeznaczona dla pracowników wydziału, zorganizowana

wzdłuż południowej ściany obiektu, z widokiem na aleję. Zlokalizowano tam pomieszczenia

okienkowe do obsługi klientów, archiwum, niewielką część biurową oraz zaplecze socjalne. Ca-

łość została spięta przestronną komunikacją.

113

2. CZĘŚĆ PRYWATNA AMBASADY RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

BIURA

Część biurowa placówki dyplomatycznej znajduje się w skrzydłach południowym i wschodnim

na wszystkich 4 kondygnacjach, a także w skrzydle zachodnim na ostatniej kondygnacji. Część

biurowa została podzielona na bloki. Na parterze znajdują się pomieszczenia Wydziału Ad-

ministracji, na pierwszym piętrze - Wydział Ekonomiczny i Wydział Łączności. Na kolejnym

zlokalizowano Wydział Polityczny oraz osobną część dla szyfrantów. Ostatnie piętro to po-

mieszczenia poszczególnych ministerstw oraz ataszatu wojskowego.

Wszystkie części biurowe, poza ostatnią kondygnacją, zostały zorganizowane w oparciu

o schemat „open space”. W każdej części znajdują się także gabinety, małe sale konferen-

cyjne i pokoje spotkań, zaplecze sanitarne z aneksem, szatnia i pomieszczenia techniczne.

Na trzeciej kondygnacji zlokalizowano większą przestrzeń wielofunkcyjną, która może być wy-

korzystana, jako miejsce konferencji lub liczniejszych spotkań. Przestrzeń ta jest bardzo dobrze

skomunikowana z pozostałymi częściami obiektu i posiada również własne zaplecze socjalno

- techniczne.

Część biurowa ambasady jest całkowicie doświetlona (i otwarta) na wewnętrz-

ne atrium budynku. Jest to, jedyna droga pozyskiwania naturalnego światła.

Z uwagi na bezpieczeństwo obiektu, oraz jego lokalizację w tkance śródmiejskiej,

nie było możliwości sytuowania otworów okiennych na innych ścianach. Z uwagi na to, części

wymagające światła słonecznego, jak np. biura i gabinety, zostały zaprojektowane przy atrium,

a pozostałe, które mogą być doświetlone światłem sztucznym, jak korytarze, pomieszczenia

techniczne czy toalety, umieszczono na przeciwległej stronie budynku.

CZĘŚĆ AMBASADORA

Miejsce pracy Ambasadora Rzeczypospolitej Polskiej - najbardziej chronione w całym obiek-

cie zostało zlokalizowane w północnym skrzydle ambasady. Zgodnie ze strategią pro-

jektową oraz analizą zagrożeń, ta część jest najbezpieczniejszym fragmentem budynku.

Od strony alei Unter den Linden, skąd mogą napłynąć potencjalne zagrożenia, została od-

separowana kolejnymi strefami - elementami składowymi programu funkcjonalnego.

Od strony północnej graniczy z siedzibą niemieckiego Bundestagu, który jest obiektem o po-

dobnej specyfice, jednak dla pełnego bezpieczeństwa zaprojektowano od tej strony podwójną

elewację.

114

Ambasador posiada własne, oddzielne wejście z parkingu podziemnego. Z uwagi

na bezpieczeństwo oraz protokół, w historii współczesnej dyplomacji nie zdarzyło się,

by szef placówki docierał do własnej siedziby pieszo. Miejsce pracy ambasadora to cała kon-

dygnacja ostatniego piętra w północnym skrzydle ambasady. Gabinet ambasadora składa się

z pokoju do pracy, pokoju wypoczynku oraz zaplecza sanitarnego z garderobą. W tej części

ambasady znajdują się także: sekretariat z zapleczem, gabinet zastępcy, pokój tlumaczy, pokój

kierowców i pracowników Biura Ochrony Rządu, zaplecze socjalne oraz toalety.

RECEPCJA

Jest to najbardziej reprezentacyjna przestrzeń polskiej ambasady, przeznaczona

do oficjalnych spotkań, ale również prowadzenia rozmów w małym gronie czy podejmowa-

nia gości. Zlokalizowana została na dwóch kondygnacjach skrzydła północnego, zapewniając

dostęp z parteru obiektu, otwarcie na wewnętrzne atrium oraz naturalne światło od strony

południowej.

Recepcja składa się z dwóch przestronnych sal wielofunkcyjnych, które mogą być dzielo-

ne na mniejsze. Ich kształt oraz układ - na dwóch oddzielnych kondygnacjach, pozwala

na organizowanie oficjalnych uroczystości zgodnie z zasadami protokołu dyplomatycznego.

Dokument ten wyraźnie mówi, iż podczas jednego spotkania pożądane są minimum 3 prze-

strzenie o odmiennych funkcjach.

Część recepcyjna posiada własne zaplecze cateringowe, z własną drogą dostaw oraz od-

prowadzania odpadów, zaprojektowano także windę kuchenną, co umożliwia obsługę

dwóch sal jednocześnie. Z poziomu górnej sali dostępne jest atrium „Ogród” zwrócony

w kierunku budynku sąsiedniego z bogatą zielenią. Recepcja jest dobrze skomunikowana

z częścią ambasadora, posiada także niezależne zaplecze sanitarne.

MIESZKANIA

Część mieszkalna ambasady to przestrzeń przeznaczona do stałego zamieszkania gospoda-

rza ambasady i pracownicze oraz pokoje gościnne. Na kondygnacji (+3) umieszczone zostały

pokoje gościnne z toaletami dostępne z galerii skierowanej w stronę Dziedzińca. Piętro wyżej

znajdują się mieszkanie gospodarza i mieszkanie pracownicze.

Część mieszkalna ambasady jest zlokalizowana na linii wschód - zachód zapewniając natural-

ne doświetlenie. Umieszczenie pokoi gościnnych i mieszkań na ostatniej kondygnacji pozwala

na częściowe odcięcie tej strefy od przestrzeniu biurowej.

115

4.9. ZESTAWIENIE POWIERZCHNI (m2) KONDYGNACJA -1 AMBASADA -1,01 komunikacja 49,7-1,02 pom. techniczne 23,2-1,03 parking (58 stanowisk) 1 883,4-1,04 komunikacja 49,7-1,05 pom. techniczne 23,2-1,06 pom. techniczne 39,2-1,07 pom. techniczne 60,9 suma 2 129,3 KONDYGNACJA 0 WYDZ. KONSULARNY0.01 wiatrołap 10,00.02 foyer 82,00.03 zaplecze 5,60.04 komunikacja 27,60.05 pom. techniczne 12,40.06 komunikacja 50,10.07 pom. techniczne 60,0 suma 247,7 AMBASADA0.08 wiatrołap 20,00.09 foyer 212,70.10 recepcja 15,00.11 komunikacja 27,60.12 toalety 26,5Wydział Administracji:0.13 zaplecze socjalne 8,30.14 archiwum 6,80.15 przestrzeń biurowa 190,80.16 pokój spotkań 10,80.17 pom. techniczne 7,40.18 toalety 27,6Ochrona:0.19 magazyn 49,00.20 pom. ochrony 80,50.21 pom. kontroli poczty 10,00.22 komunikacja 27,6

0.23 komunikacja 36,80.24 wiatrołap 21,10.25 pom. ochrony 28,6Recepcja:0.26 komunikacja 66,70.27 toalety 22,10.28 sala recepcyjna 203,00.29 pom. techniczne 85,30.30 komunikacja 52,50.31 magazyn 40,70.32 magazyn 49,60.33 zaplecze socjalne 20,30.34 odpady 18,40.35 zmywalnia 9,70.36 przygotowalnia 10,30.37 kuchnia cateringowa 61,0 suma 1 446,7 KONDYGNACJA +1 WYDZ. KONSULARNY Muzeum: 1.01 komunikacja 27,51.02 toalety 20,41.03 foyer 207,01.04 przestrzeń wystawowa 493,01.05 komunikacja 115,01.06 pom. techniczne 17,51.07 pom. gospodarcze 3,1 suma 883,5 AMBASADA:1.08 foyer 166,0Wydz. Ekonomiczny:1.09 komunikacja 27,61.10 toalety 26,51.11 pom. gospodarcze 5,51.12 zaplecze socjalne 8,01.13 archiwum 11,81.14 gabinet 9,5

116

1.15 pokój spotkań 9,51.16 archiwum 11,81.17 przestrzeń biurowa 200,01.18 gabinet 19,71.19 pokój spotkań 18,71.20 pom. gospodarcze 5,01.21 zaplecze socjalne 8,01.22 sala konferencyjna 108,01.23 toalety 26,51.24 komunikacja 27,61.25 komunikacja 30,61.26 pom. gospodarcze 5,51.27 zaplecze socjalne 7,4Wydz. Łączności:1.28 pom. gospodarcze 4,61.29 przestrzeń biurowa 145,31.30 serwerownia 12,51.31 pom. techniczne 5,5Recepcja:1.32 komunikacja 62,51.33 toalety 43,21.34 sala recepcyjna 270,01.35 atrium „ogród” - taras 337,01.36 przygotowalnia 25,31.37 zmywalnia 23,61.38 kuchnia cateringowa 59,41.39 magazyn 11,21.40 magazyn 11,71.41 zaplecze socjalne 12,61.42 magazyn 12,0 suma 1 769,6 KONDYGNACJA +2 WYDZ. KONSULARNYInstytut Polski: 2.01 komunikacja 27,52.02 toalety 20,42.03 foyer 207,02.04 Instytut Polski 373,02.05 sala zajęć 40,02.06 zaplecze socjalne 40,02.07 sala zajęć 40,02.08 komunikacja 115,02.09 pom. techniczne 17,5

2.10 pom. gospodarcze 3,1 suma 883,5 AMBASADAWydz. Polityczny2.11 foyer 126,82.12 sala konferencyjna 20,02.13 sala konferencyjna 20,02.14 komunikacja 27,62.15 toalety 26,52.16 pom. gospodarcze 5,02.17 zaplecze socjalne 8,02.18 archiwum 11,82.19 przestrzeń biurowa 222,42.20 pokój spotkań 11,62.21 archiwum 13,42.22 gabinet 11,42.23 gabinet 11,42.24 pom. gospodarcze 5,02.25 zaplecze socjalne 8,02.26 pokój szyfrantów 108,02.27 toalety 26,52.28 komunikacja 27,62.29 komunikacja 30,6Pokoje gościnne:2.30 pokój dwuosobowy 35,22.31 komunikacja 39,62.32 pokój jednoosobowy 29,02.33 pokój jednoosobowy 29,02.34 pokój dwuosobowy 35,2Ambasador RP:2.35 komunikacja 62,52.36 toalety 26,52.37 zaplecze socjalne 8,02.38 pom. gospodarcze 5,02.39 komunikacja 108,02.40 pokój kierowców 48,02.41 pokój tłumaczy 48,02.42 gabinet zastępcy 58,62.43 gabinet ambasadora 50,42.44 pokój wypoczynku 61,02.45 toaleta/garderoba 8,62.46 zaplecze socjalne 19,82.47 sekretariat 30,0 suma 1 424,0

117

KONDYGNACJA +3 WYDZ. KONSULARNY Oddział Paszportowy: 3.01 komunikacja 27,53.02 toalety 20,43.03 foyer/poczekalnia 207,03.04 obsługa interesantów 190,03.05 pomieszczenia okienkowe 41,03.06 komunikacja 94,03.07 zaplecze socjalne 40,03.08 pomieszczenia okienkowe 30,63.09 kasa 10,03.10 gabinet 10,33.11 pokój rozmów 10,03.12 pokój rozmów 10,03.13 archiwum 54,73.14 komunikacja 115,03.15 pom. techniczne 17,53.16 pom. gospodarcze 3,1 suma 881,1 AMBASADAGabinety Ministerstw:3.17 foyer 83,83.18 komunikacja 27,63.19 toalety 26,53.20 pom. Gospodarcze 5,03.21 zaplecze socjalne 8,03.22 komunikacja 114,53.23 sala konferencyjna 28,53.24 sekretariat 28,53.25 Ministerstwo Gospodarki 47,63.26 Ministerstwo Infrastruktury 56,13.27 archiwum 22,3Mieszkanie dla pracownika:3.28 hall 7,83.29 garderoba 5,03.30 toaleta 1,63.31 łazienka 8,03.32 kuchnia 10,33.33 salon 54,43.34 gabinet 19,23.35 sypialnia 17,6

Mieszkanie gospodarza ambasady:3.36 komunikacja 52,03.37 garderoba 2,83.38 hol 17,23.39 sypialnia 15,83.40 toaleta 1,83.41 kuchnia 14,33.42 salon 53,23.43 sypialnia 16,83.44 łazienka 4,73.45 łazienka 4,23.46 sypialnia 22,13.47 gabinet 18,43.48 Ministerstwo Obrony 81,53.49 Attache wojskowy 58,13.50 Ministerstwo Rolnictwa 60,63.51 komunikacja 43,5 suma 1 039,3 KONDYGNACJA +4 WYDZ. KONSULARNY:Oddział Wizowy: 4.01 komunikacja 27,54.02 toalety 20,44.03 foyer/poczekalnia 207,04.04 obsługa interesantów 190,04.05 pomieszczenia okienkowe 41,04.06 komunikacja 94,04.07 zaplecze socjalne 40,04.08 pomieszczenia okienkowe 30,64.09 kasa 10,04.10 gabinet 10,34.11 pokój rozmów 10,04.12 pokój rozmów 10,04.13 archiwum 54,74.14 komunikacja 115,04.15 pom. techniczne 17,54.16 pom. gospodarcze 3,1 suma 881,1

SUMA POW. UŻYTKOWEJ: 11 586

118

4.10. ZAGOSPODAROWANIE DZIAŁKIBudynek zaprojektowany został jako układ wieloatrialny, z czterema atriami. Od strony połu-

dniowej ambasada jest dosunięta do pierzei alei Unter den Linden. Od strony północnej jest

odsunięta od granicy działki, z uwagi na otwory okienne w budynku sąsiadującym. Od strony

wschodniej ambasada odsunięta jest od ściany szczytowej budynku sąsiedniego tworząc w ten

sposób atrium wejściowe. Od strony zachodniej ambasada dotyka ściany szczytowej budynku

Muzeum Madamme Tussauds.

Zagospodarowanie działki obejmuje także cztery zaprojektowane atria, które różnią sie od sie-

bie. Nawierzchnie tych przestrzeni zdefiniowane zostały odpowiadając na ich przeznaczenie

funkcjonalne.

Wzdłuż wschodniej ściany budynku umieszczony został wjazd na parking podziemny. Wyjazd

znajduje się po przeciwnej stronie działki. Od strony północnej, w zachodnim narożniku, zloka-

lizowany został także wjazd pomocniczy na teren działki.

BILANS TERENU:

Powierzchnia działki: 4 288 m2

Powierzchnia zabudowy: 2 233 m2

Rysunek 63. Sytuacja skala 1:500 | opracowanie autora

119

Unter den Linden

Unter den Linden

LEGENDA

budynki sąsiednie

atrium „Plac miejski”

+22,30

+22,50

+2,00

+16,10

+6,50

+2,00

+/-0,00

granica opracowania

atrium „Wejście”

atrium „Dziedziniec”

atrium „Ogród”

zieleń projektowana północ

zieleń istniejąca

Unter den Linden

LEGENDA

budynki sąsiednie

atrium „Plac miejski”

+22,30

+22,50

+2,00

+16,10

+6,50

+2,00

+/-0,00

granica opracowania

atrium „Wejście”

atrium „Dziedziniec”

atrium „Ogród”

zieleń projektowana północ

zieleń istniejąca

120

4.11. ELEWACJAElewacja frontowa Ambasady Rzeczypospolitej Polskiej jest częścią pierzei alei Unter den Lin-

den. Obszar ten jest pod ścisłym nadzorem konserwatora zabytków z uwagi na historyczną

wartość tej przestrzeni.

Poszukiwanie wariantów elewacji oparte było na wymaganiach, które zdefiniowały możliwości

i ograniczenia w projekcie fasady. Specyfikacja dotyczy użytych materiałów, rysunku elewacji

oraz jej głównego podziału.

Fasada kontynuuje linię okapów budynków sąsiednich, Wysokość nowego gmachu ambasady

odpowiada również wysokości, którą posiadał budynek stojący wcześniej na tej działce. Linia

strefy cokołowej, wyznaczona na elewacjach budynków sąsiednich, kontynuowana jest po-

przez otwarcie w kondygnacji przyziemia. Szczelina o wysokości 4,1 m naprowadza na otwartą

przestrzeń publiczną - atrium „Plac miejski”. Jest także symbolem przełamania idei ambasad

jako budynków zamkniętych, niedostępnych.

Charakterystyczny dla pierzei jest także rytmiczny podział elewacji. W projekcie ambasady

ten rytm został wyznaczony poprzez podziały okienne - niewielkie szczeliny, które wpisują się

w fakturę zastosowanego materiału pochodzenia naturalnego. Taka surowość elewacji pod-

kreśla rangę obiektu oraz odpowiada na założenia postawione w zakresie kształtowania

obiektów w Centrum Historycznym.

Materiały, które zastosowano w projekcie elewacji, to przede wszystkim płyty piaskowca

o chropowatej powierzchni, szkło przezierne oraz beton architektoniczny w przyziemiu.

Rysunek 64. Warianty elewacji wpisanej w pierzeję Unter den Linden | opracowanie autora

121

4.12. KONSTRUKCJA I MATERIAŁYBudynek został zaprojektowany w konstrukcji żelbetowej, posadowionej na płycie. Z uwagi

na występowanie dwóch niezależnych obiektów oraz różną głebokość ich posadowienia, zo-

stały one przedzielone szczelinami dylatacyjnymi. Każdy z oddylatowanych budynków posado-

wiony jest na osobnej płycie żelbetowej z odsadzką.

Konstrukcja budynku ambasady składa się z siatki żelbetowych słupów o przekroju kwadra-

towym, oraz żelbetowych stropów, przykrytych sufitem podwieszanym z pustką przeznaczo-

ną na instalacje oraz oprawy oświetleniowe. Konstrukcja budynku konsularnego złożona jest

z kratownicy żelbetowej oraz lekkich stropów.

Wysokość kondygnacji parkingu podziemnego wynosi w świetle 2,60 m. Wysokości pozosta-

łych kondygnacji obiektu waha się od 3,0 m do 4,0 m w zależności od funkcji danych pomiesz-

czeń.

Zarówno budynek konsularny, jak i budynek ambasady przykryty jest zielonym dachem, w sy-

stemie odwróconym na płycie żelbetowej. Odprowadzenie wody odbywa sie wewnętrznymi

rurami spustowymi.

Od strony wewnętrznego dziedzińca, budynek ambasady jest w pełni przeszklony szkłem

przeziernym na całą wysokość kondygnacji. W rysunku elewacji zachowano wysokość stropu

żelbetowego wraz z podciągiem, jako linię oddzielającą poszczególne kondygnacje. Pozostałe

otwory okienne w budynku ambasady mają format pionowy i są rozłożone w regularnym po-

dziale. Od strony północnej zastosowana została podwójna fasada szklana.

5

123

Zakończenie

124

5.1. PODSUMOWANIE Relacje architektury i dyplomacji w ostatnich kilkudziesięciu latach stały się bardzo trudne.

Narastające zagrożenia oraz zupełnie nowe okoliczności funkcjonowania placówek dyploma-

tycznych doprowadziły do przewartościowania założeń, które powinny być fundamentem pro-

jektu.

Postawiona teza radykalnie zwraca uwagę na ogromną potrzebę lokowania przestrzeni pub-

licznych w obiektach ambasad, które zlokalizowane zostały w zabudowie śródmiejskiej. Przy

jednoczesnym zachowaniu najwyższych wymogów bezpieczeństwa najlepszym sposobem

tych założeń jest struktura atrialna.

Przedstawione studium urbanistyczne wykazało, iż w zadanej lokalizacji zabudowa atrialna

jest modelem, który w najwłaściwszy sposób odpowie na postawione problemy i cele projektu.

W układzie urbanistycznym powstały cztery atria, które okazały się kluczowym elementem

projektu.

Założenia projektowe, oparte na trzech uzupełniających się płaszczyznach, miały za zadanie

podkreślić złożoność organizmu jakim jest budynek ambasady. Związek kontekstu, funkcji

i bezpieczeństwa stał się pretekstem do poszukiwania takich strategii działań, które doprowa-

dzą do tworzenia kompleksowego programu funkcjonalnego Ambasady RP.

W niniejszym projekcie udowodniona została postawiona teza. Nowy budynek polskiej pla-

cówki dyplomatycznej, zlokalizowany w zabudowie śródmiejskiej, posiada przestrzeń ogólno-

dostępną, otwartą na miasto. Zapewnione zostały również wymogi bezpieczeństwa, które

są właściwe dla tego typu obiektów. Te założenia udało się uzyskać dzięki strukturze o wielu

atriach. Przestrzenie atriów pozwoliły na zastosowanie rozwiązań funkcjonalnych niestandar-

dowych dla placówek rządowych, ale doskonale odpowiadających na ich misję i postawione

cele.

125

5.2. BIBLIOGRAFIA

LITERATURA:

1. Atlas Randy, DiGreggario A., Atlas Safety & Security Design, wyd. AIA, New jersey 2008.

2. Gehl J., Życie między budynkami, wyd. RAM, Kraków 2009.

3. Hopper L. J., Droge M. J., Security and Site Design: A Landscape Architectural Approach to

Analysis, Assessment and Design Implementation, wyd. John Wiley & sons, New Jersey 2005.

4. Hopper L. J., Landscape Architectural Graphic Standards, wyd. John Wiley & sons, New Jersey

2007.

5. Ikanowicz C., Piekarski J.W., Protokół dyplomatyczny – dobre obyczaje, Warszawa 2000.

6. Nadel B. A., Building Security: Handbook for Architectural Planning and design, wyd. McGraw

- Hill Professional, Nowy Jork 2004.

7. Orłowski T., Protokół dyplomatyczny ceremoniał & etykieta, Warszawa 2006.

8. Simonis D., Berlin, wyd. G+J RBA, Warszawa 2006.

9. Waiblinger Ch., Der Pariser Platz in Berlin von der Nachkriegszeit bis zur Gegenwart - Studte-

bau und Architektur, wyd. Kleikamp Druk GmbH, Kolonia 1999.

10. pod. red. Witkowsky A., The Embassy of the future, wyd. CSIS Press, Waszyngton 2006.

11. The American Institute of Architects, Design for diplomacy, wyd. AIA, Waszyngton 2009.

ARTYKUŁY:

1. Blyth J., Spaces of Diplomacy, w: Dwell nr 12/2009.

2. Czyński M., Architektura, stres i bezpieczeństwo, w: Przestrzeń i Forma nr 10/2008.

3. Drozdowksa M., Czarny Hans, w: www.sztukaarchitektury.pl.

4. Engel U., Architectures of securisation in Berlin, w: http://www.publicspace.org

126

5. Environment and Planning, Society and Space, numer 29/2011.

6. Gadomska B., Ambasada Izraela w Berlinie, w: Architektura - Murator, 2 luty 2002.

7. Kido E. M., Ambasada Polski w Tokio, w: Architektura - Murator, 2 luty 2002.

8. Loeffler J. C., Security vs Openness, w: Foreign Service Journal, wrzesień 2005.

9. McIntire D., Standard Embassy Design meets LED, w: US Department of State OBO

10. McMullen Sarah, Unter den Linden. Berlin, w: http://people.umass.edu

11. Mycielski K., Ambasada Kanady w Warszawie, w: Architektura - Murator, 2 luty 2002.

12. Rasmus - Zgorzelska A., Co nam mówią ambasady?, w: Wprost 6/2010 (1410).

13. Senatsverwaltung fur Stadtentwicklung, The Land Use Plan of Berlin, edycja listopad 2009.

14. Sidorowicz S., Tajemnicze protokołu dyplomatycznego, w: Wiedza i życie nr 8/2001.

15. Stangl P., Restoring Berlin’s Unter den Linden: ideology, world view, place and space, w:

Journal of Historical Geography. 32 (2) 2006.

16. Stiasny G., Konkurs SARP na projekt koncepcyjny Ambasady RP w Berlinie, w: Architektura

- Murator, 3 marzec 1999.

17. Stimman H., Pariser Platz, Kritische Rekonstruktion des Bereichs, w: www.publicspace.org/

architectures-of-securisation-in-berlin.

18. Swett A., Design Diplomacy: Architecture’s Relationship with Public Policy, w: FAIA, 30

wrzesień 2000.

19. Wojtuch M., Jak buduje MSZ?, w: Architektura - Murator, 3 marzec 1999.

STRONY INTERNETOWE:

www.msz.gov.pl

www.konflikty.wp.pl

www.gazetaprawna.pl/wiadomosci/artykuly

www.terroryzm.com

www.flickr.com

www.inhabitat.com

127

www.tonyfretton.com

www.ingarden-evy.com.pl

www.oma.nl

www.bing.com/maps

www.archdaily.com

www.funfhofe.de

www.bryla.pl

www.pl.urbarama.com

www.grupa5.com.pl

www.skyscrapercity.com

www.sztuka-architektury.pl

www.naturalnews.com

www.potsdamerplatz.box.pl

www.time.com

INNE:

1. Ministerstwo Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej, Zamówienie publiczne nr: BP-

ZiP - 84 - 296 - 10. Regulamin konkursu wraz z załącznikami.

2. Rozporządzenie w sprawie zewnętrznego ukształtowania obiektów budowlanych przy ul.

Unter den Linden, Museumsinsel i na obszarze placu Gendermenmarkets, z dnia 21 sierpnia

2009, GVBI, Dziennik Ustaw i Rozporządzeń, Berlin 2009.

128

5.3. SPIS ILUSTRACJIRysunek 1. Wizualizacja koncepcji zwycięskiego projektu budynku Ambasady RP w Berlinie;

źródło: http://www.bbk.v-net.pl/konkursy.html 13

Rysunek 2. Jedno z atriów centrum handlowego | źródło: http://www.funfhofe.de 15

Rysunek 3. Elewacja frontowa (po lewej), galeria sklepów - komunikacja między atriami (po

prawej); źródło: http://www.funfhofe.de 15

Rysunek 4. Elewacja od strony Pariser Platz (od góry po lewej), elewacja od ulicy Bahrenstras-

se (na dole po lewej), Atrium; źródło: http://www.checkonsite.com/dz-bank-berlin/ 16

Rysunek 5. Atrium (po lewej), rzut przyziemia (u góry po prawej), elewacja frontowa (na dole

po lewej); źródło: http://bryla.gazetadom.pl/bryla/56,85298,10211478.html 17

Rysunek 6. Przekrój przez kompleks mieszkalny; źródło: http://www.archdaily.com/181207/

residential-complex-le-lorrain-mdw-architecture/ 18

Rysunek 7. Elewacja wejściowa, źródło: http://www.archdaily.com/181207/residential-com-

plex-le-lorrain-mdw-architecture/ 19

Rysunek 8. Atrium - wspólna przestrzeń publiczna; źródło: http://www.archdaily.

com/181207/residential-complex-le-lorrain-mdw-architecture/ 19

Rysunek 9. Rzut 1 piętra (u góry po lewej), przekrój (u góry po prawej), atrium widoczne z

wnętrza (na dole); źródło: http://pl.urbarama.com/project/house-for-anish-kapoor-and-

-family 20

Rysunek 10. Sytuacja (u góry po lewej), makieta (u góry po prawej), atrium (na dole po lewej);

źródło: http://www.grupa5.com.pl/pl/witryna/projekty/budynki_publiczne/katowice/?img_

page=5&page=1 21

Rysunek 11. Foyer (u góry, po lewej), narożnik budynku (u góry po prawej), wejście główne (na

dole); źródło: http://www.mackow.pl/projekty/funkcja/publiczne 22

Rysunek 12. Jedne z najważniejszych zabytków architektonicznych na przestrzeni historii Ber-

lina; opracowanie autora 24

Rysunek 13. Aleja Unter den Linden w 1905 roku; źródło: www.old-picture.com/berlin.htm 28

Rysunek 14. Aleja Unter den Linden obecnie; źródło: www.skyscrapercity.com 29

Rysunek 15. Schemat organizacji typowej Ambasady Rzeczypospolitej Polskiej; opracowanie

autora 35

129

Rysunek 16. Plan przyziemia Ambasady Wielkiej Brytanii w Warszawie; źródło: www.buil-

dings.co.uk 39

Rysunek 17. Elewacja frontowa Ambasady Wielkiej Brytanii w Warszawie; źródło: www.inha-

bitat.com 39

Rysunek 18. Wejście dyplomatyczne (po lewej) i wejście konsularne; źródło: www.inhabitat.

com 41

Rysunek 19. Plan kondygnacji ambasady; źródło: Architektura-Murator, nr 2 (89), 2002. 43

Rysunek 20. Panorama na Tokio (po lewej) i elewacja frontowa; źródło: www.ingarden-evy.

com.pl 43

Rysunek 21. Schemat funkcjonalny obiektu; opracowanie autora, na podstawie: www.gwibi-

sono.wordpress.com 45

Rysunek 22. Ambasada Holandii w Berlinie źródło: www.figure-ground.com, www.skyscra-

percity.com 47

Rysunek 23. Pierzeja ulicy Rolandufer - elewacja południowa; źródło: www.commons.wikime-

dia.org 47

Rysunek 24. Zamachy terrorystyczne i ataki w placówkach dyplomatycznych, (u góry, od le-

wej) ambasada USA - Kenia, ambasada USA - Tanzania, (na dole od lewej) atak na niemiecką

ambasadę w Afganistanie, demonstracje przed ambasadą izraelską w Egipcie; źródła: www.

gavafox.com, www.arabianbusiness.com, www.time.com, www.frumforum.com 51

Rysunek 25. Zamachy terrorystyczne na placówki dyplomatyczne według regionów, w latach

1970 - 2010. Opracowanie autora, na podstawie: Global Terrorism Database, http://www.

start.umd.edu/gtd/ 53

Rysunek 26. Zamachy terrorystyczne na placówki dyplomatyczne według rodzajów ataku,

w latach 1970 - 2010. Opracowanie autora, na podstawie: Global Terrorism Database, http://

www.start.umd.edu/gtd/ 53

Rysunek 27. Ambasada USA wg. SED, Manua, Nikaragua; źródło: www.panoramio.com 55

Rysunek 28. Ambasada USA wg. SED, Panama, Panama; źródło: www.liveinvestpanama.com

55

Rysunek 29. Typowy plan kompleksu ambasady Stanów Zjednoczonych; opracowanie autora,

na podstawie: Donna McIntire: Standard Embassy Design meets Leed, U. S. Department of

State, OBO. 57

130

Rysunek 30. Schemat funkcjonalny kancelarii w typowej ambasadzie USA; opracowanie au-

tora, na podstawie: Donna McIntire: Standard Embassy Design meets Leed, U. S. Department

of State, OBO. 57

Rysunek 31. Ambasada Wielkiej Brytanii przy Wilhelmstrasse; źródło: www.flickr.com 61

Rysunek 42. Analiza funkcji sąsiadujących z działką; opracowanie autora 76

Rysunek 44. Analiza zabudowy sąsiedniej; opracowanie autora 78

Rysunek 45. Analiza części działki narażonych na zagrożenia; opracowanie autora 79

Rysunek 46. Analiza cienia rzucanego przez budynki sąsiednie; opracowanie autora 80

Rysunek 47. Analiza zieleni w kwartale; opracowanie autora 81

Rysunek 48. Pierzeja od strony alei Unter den Linden; opracowanie autora 82

Rysunek 49. Proporcje części funkcjonalnych na podstawie założeń konkursu;

opracowanie autora 89

Rysunek 50. Współzależność założeń projektowych; opracowanie autora. 93

Rysunek 51. Warianty układu urbanistycznego 1; opracowanie autora 94

Rysunek 52. Warianty układu urbanistycznego 2; opracowanie autora 95

Rysunek 53. Warianty układu urbanistycznego 3; opracowanie autora 96

Rysunek 54. Warianty układu urbanistycznego 4; opracowanie autora 97

Rysunek 55. Strategie działań - diagram; opracowanie autora. 101

Rysunek 56. Układ funkcjonalny - części publiczne i prywatne; opracowanie autora 102

Rysunek 57. Podział atriów;opracowanie autora 103

Rysunek 58. Atrium “Plac miejski”; opracowanie autora 104

Rysunek 59. Atrium “Wejście”; opracowanie autora 105

Rysunek 60. Atrium “Dziedziniec”; opracowanie autora 106

Rysunek 61. Atrium “Ogród”; opracowanie autora 107

Rysunek 62. Układ funkcjonalny obiektu - scenariusze wydarzeń; opracowanie autora 110

Rysunek 63. Sytuacja skala 1:500; opracowanie autora 118

Rysunek 64. Warianty elewacji wpisanej w pierzeję Unter den Linden; opracowanie autora 120

131

5.4. PLANSZE PROJEKTOWE