workshop kruidenbereidingen monk versie 2 - foodlabhk.befoodlabhk.be/wp-content/uploads/2018/04/kruidenbereidingen... · 2 Therapeutische recepten 34 1. Antiseptische zalf 34 2. EHBO-zalf

WORKSHOP

KRUIDENBEREIDINGEN

Recepten voor lichaamsverzorging

Culinaire recepten

.

WORKSHOP

KRUIDENBEREIDINGEN

Recepten voor lichaamsverzorging - Therapeutische recepten

Culinaire recepten - Huishoudrecepten

Rudi Verheyden

KRUIDENBEREIDINGEN

Therapeutische recepten

1

INHOUD

Inleiding 5

Recepten voor lichaamsverzorging 9

1. Bruisballen 9

2. Badbonbons 10

3. Natuurlijke, beschermende en verzorgende crème 11

4. Verfrissende ochtendcrème 13

5. Verzorgende dagcrème 14

6. Verzorgende nachtcrème 15

7. Aperitief-aftershave 16

8. Aftershavegel 17

9. Aftershavelotion 18

10. Scheerbalsem 19

11. Bodylotion 19

12. Bodymilk 20

13. Milde reinigingsmelk 21

14. Anti-aging olie 22

15. Lipgloss 22

16. Lippenbalsem 23

17. Shampoo voor normaal haar 24

18. Shampoo voor vet haar 24

19. Shampoo bij haaruitval 25

20. Badolie 25

21. Douchegel 26

22. Rozenbodymousse 27

23. Eau de Cologne 28

24. Deodorant 30

25. Tandpasta met witte leem 31

26. Kompres om rimpels te bestrijden 31

27. Aardbeienmasker tegen ouderdomsvlekjes 31

28. Kruidenrecept tegen wallen 32

29. Kalmerende handenmasker 32

30. Ontspannend bad 33

31. Sensueel bad 33

2

Therapeutische recepten 34

1. Antiseptische zalf 34

2. EHBO-zalf 34

3. Zalf voor snij- en schaafwonden 36

4. Wondreiniger 36

5. Genezende olie bij sneetjes en wonden 37

6. Antischimmelzalf 37

7. Tijmsiroop (ontsmetting luchtwegen, bij hoesten) 38

8. Siroop voor de luchtwegen 39

9. Dennensiroop 39

10. Neuszalf bij snotteren 40

11. Inhaleermengsel bij verkoudheden 41

12. Tintelende bruisbommetjes tegen verkoudheid 41

13. Griepthee 42

14. Vliersiroop 43

15. Dokter Bibbersiroop 43

16. Klaprooselixir 44

17. Vlier-gembergrog 44

18. Vicksbalsem 45

19. Vicksbalsem (recept 2) 46

20. Bijholtethee 48

21. Verstopte sinussen (eucalyptus) 48

22. Thee voor een sprankelend humeur 49

23. Antistressthee 49

24. Hart-zenuwtonicum 50

25. Sint-Janskruidtinctuur 51

26. Melissetinctuur 52

27. Lavendelolie 53

28. Lavendelroller (bij hoofdpijn) 53

29. Passiebloemthee (tegen slapeloosheid) 54

30. Kruidenmengsel bij slaapproblemen 54

31. Kruidenmengsel bij slaapproblemen - versie 2 55

32. Thee tegen misselijkheid 55

33. Antikaterthee 56

3

34. Vierwindenthee 57

35. Cascara tegen constipatie 57

36. Kruidenthee bij diarree 58

37. Maagbitter 59

38. Anticellulitisscrub met koffie en klimop 60

39. Thee tegen reuma 60

40. Crème ter verlichting van reumapijnen 61

41. Kamferspiritus 66

42. Wintergreenolie 67

43. Spierkrampenthee 67

44. Infusie voor verhoogde bloeddruk 68

45. Infusie voor verhoogde bloeddruk - versie 2 68

46. Thee voor hart- en bloedvaten 69

47. Knoflookdrank 69

48. Brandnetelwijn 70

49. Echinacea-tinctuur 71

Culinaire kruidenrecepten 72

1. Geïnfuseerde gin 72

2. Garam masala 72

3. Fenegriekbeleg 72

4. Paardenbloemenspread 73

5. Nesto (brandnetelpesto) 73

6. Brandnetelparmigiana 74

7. Felgroene romige smoothie 75

8. Roze shake 75

9. Sorbet van moerasspirea, linde en vlierbloesem 76

10. Stoofpotje met pompoen en kaneel 76

Huishoudrecepten 78

1. Spray tegen insecten 78

2. Natuurlijke verfrisser voor je tapijt 78

3. Vlekkenverwijderaar - hygiënisch reiniger/ontsmettingsmiddel 79

4. Natuurlijk ontstopproduct 79

5. Wasverzachter met zeepkruid en viooltje 80

6. Citrus-azijnspoeling 80

4

7. Afwasmiddel 81

8. Luchtverfrisser met lavendel en citrus 81

9. Mierenremedie 82

10. Provençaals schuurpoeder 82

Bijlagen 83

1. Enkele belangrijke verwerkingsvormen van kruiden 83

2. Enkele gebruikte toevoegingen 86

3. Leveranciers kruiden en grondstoffen voor kruidenbereidingen 87

4. Je natuurlijk medicijnkastje 88

5

Inleiding

De klassieke medicijnen die tegenwoordig nog zijn gebaseerd op sterk geconcentreerde

plantenbestanddelen of op naderhand synthetisch aangemaakte analogen, vertonen soms

bijwerkingen en moeten daarom met omzichtigheid en enkel op voorschrift worden gebruikt.

In de kruidengeneeskunde wordt echter de volledige plant (totum) gebruikt. Kruiden of

extracten ervan, bevatten namelijk een geheel of totum van inhoudsstoffen die harmonieus

samenwerken en een ander effect sorteren dan wanneer één afzonderlijk bestanddeel wordt

toegediend: men spreekt van een synergie. Zowel de actieve ingrediënten als de hulpstoffen

en ballaststoffen zorgen namelijk voor een globale werking. Een klassiek voorbeeld hiervan is

aspirine. Dit medicijn werkt weliswaar sneller dan thee van wilgenbast (die bovendien eerst

nog moet worden gezet), maar deze voorsprong gaat echter ten laste van het maagslijmvlies,

want de acetylsalicylzuren werken tamelijk agressief op de maagwand. Omdat aspirine het

bloed verdunt, kunnen zich maagbloedingen voordoen. Op de lange termijn kan daardoor

zelfs een maagzweer ontstaan. Dergelijke fouten zullen de natuur niet overkomen. Wilgenbast

bevat naast acetylsalicylzuren bepaalde stoffen die het maagslijmvlies beschermen; de

schadelijke werkingen van het chemisch preparaat doen zich dan niet voor.

Anderzijds wordt vaak over het hoofd gezien dat ook bepaalde kruiden ronduit gevaarlijk

kunnen zijn, dat ze bij onoordeelkundig gebruik ook nevenwerkingen kunnen opleveren of dat

ze voor een gegeven indicatie gewoonweg tekort schieten.

Het bereiden van kruiden vereist zoals bij zo vele zaken zowel een theoretische als een

praktische benadering:

ten eerste:

theoretische kennis van de kruiden en hun inhoudsstoffen, kennis van fysicochemische

processen zoals de oplosbaarheid, de oppervlaktespanning, de extraheerbaarheid, het

emulsifiëren, ....

ten tweede:

praktische vaardigheid verkregen door veelvuldig eigen bereidingen te maken en het zelf

durven experimenteren.

De werking van het kruidenpreparaat hangt af van de keuze en de kwaliteit van het kruid en

van de wijze waarop de kruiden worden bereid (keuze van het oplosmiddel, temperatuur, ...).

Nauwkeurigheid en hygiëne zijn hierbij vereist.

Als "gereedschappen" kunnen we zowel laboratoriumapparatuur als keukengerei gebruiken.

Kruiden of kruiddelen worden in de gezondheidszorg voor diverse doeleinden gebruikt. Zo

verwerkt men de bloemen, de zaden, de bladeren, de stengels, de schors, het bovengrondse

6

zachte kruiddeel of de wortel. Van de zachte delen maakt men gewoonlijk afkooksels, warme

of koude aftreksels, kruidenoliën, crèmes en zalven, of men gebruikt ze in omslagen.

Zaden worden eerst tot poeder gevijzeld. Uit kruiden worden etherische oliën gedestilleerd of

geperst (citrusvruchten), die verder medicinaal ingezet kunnen worden of ook in de

aromatherapie, de cosmetica enz.

Een kruid wordt enkelvoudig toebereid of meerdere kruiden worden synergetisch samen

verwerkt. In het laatste geval ondersteunen de gekozen kruiden elkaar, ze vullen elkaar aan of

ze versterken elkaars werking.

Voorbeelden van belangrijke groepen inhoudsstoffen zijn:

Bitterstoffen:

De bitter smakende stoffen zitten bijvoorbeeld in gentiaan, salie, paardenbloem, cichorei,

gember en alsem. Ze stimuleren de aanmaak van speeksel, maag- en galsappen, werken in het

geheel stimulerend op de spijsvertering en zijn daarom onderdeel van vele maagbitters.

Alkaloïden:

Stikstofhoudende plantaardige stoffen, die de plant onder andere vormt tegen vraatzuchtige

vijanden en die direct op de boodschapperstoffen van het menselijk zenuwstelsel werken.

Weliswaar zijn de meeste alkaloïden giftige stoffen, maar in de juiste dosering kunnen ze ook

als geneesmiddel dienen. De werking is heel veelzijdig - van stimulerend (zoals cafeïne in

koffie, thee en cacao) tot verdovend (zoals opium/morfine in papavers). Andere voorbeelden

zijn capsaïcine in pepers en rhoedine tegen hoestprikkels in klaproos.

Flavanoïden:

De in het celsap van planten opgeloste kleurpigmenten (Lat.: flavus = geel) gaan vaak

ontstekingen tegen en kunnen vrije radicalen (heel actieve, agressieve moleculen) binden.

Sommige flavonoïden beschermen onze haarvaten of werken stimulerend op de hartspier.

Andere werken leverbeschermend of diuretisch. Ze behoren tot de meest verbreide secundaire

plantenstoffen, die de planten onder andere beschermen tegen aantasting door schimmels en

insecten. Flavonoïden zijn bijvoorbeeld rijk vertegenwoordigd in goudsbloem en de

zilverkaars.

Looistoffen:

Looistofhoudende planten werken adstringerend (samentrekkend), antibiotisch en

ontstekingsremmend. Ze kunnen bijvoorbeeld als ogentroost lokaal verlichting geven bij

ontstekingsziekten. Of ze voorkomen aandoeningen van hart en bloedsomloop,

gewrichtsproblemen en andere veelvoorkomende algemene ouderdomsverschijnselen, o.a.

7

door bijvoorbeeld het drinken van granaatappelsap. De Amerikaanse toverhazelaar,

moerasspirea en duizendblad zijn voorbeelden van planten die rijk zijn aan looistoffen.

Slijmstoffen:

Omdat slijm niet verteerd kan worden, vormen deze stoffen een beschermende laag op de

maagwand en stoten zo de maagsappen af. Typische slijmstofmedicijnen zijn heemstwortel,

Groot kaasjeskruid en vlozaad.

Saponinen:

Deze stoffen vormen in contact met water een zeepachtig schuim (Lat.: sapo = zeep). Ze

werken slijmoplossend, antibiotisch en stimuleren de spijsvertering. Planten die veel

saponinen bevatten, bijvoorbeeld klimop en zoethoutwortel, worden vooral gebruikt bij

verkoudheid en hoesten.

Hartglycosiden:

Inhoudsstoffen die de plant beschermen tegen vretende vijanden en bij de mens effect hebben

op de slagfrequentie van het hart. Het misschien wel bekendste voorbeeld is vingerhoedskruid

(Digitalis). Gebruik dit echt nooit op eigen houtje omdat de grens tussen de klinische en

toxische dosis zeer klein is.

Etherische oliën:

Deze vluchtige stoffen geven elke plant de eigen, kenmerkende geur. Etherische oliën kunnen

farmacologisch werken, zoals bijvoorbeeld tea-tree olie (antiviraal en antifungaal), of

psychisch, zoals bijvoorbeeld lavendel.

Etherische oliën zijn zeer uiteenlopend van samenstelling. Ze bestaan uit een zeer heterogeen

terpenenmengsel, maar bevatten ook fenolen, alcoholen, ketonen, aldehyden, zuren ...

Etherische oliën zijn dus geen enkelvoudige stoffen maar wel cocktails samengesteld uit vele,

soms honderden chemische componenten, bijvoorbeeld uit lavendelolie werden al meer dan

100 stoffen geïsoleerd. In deze mengsels is meestal één der componenten dominerend, zowel

in hoeveelheid als in biologische potentie.

Etherische oliën gebruikt men op verschillende manieren:

� uitwendig: verstuiven (bv. om ruimten te ontsmetten), inhaleren (of "dampen", vnml. bij

aandoeningen van de luchtwegen), in baden, in massage of lokaal aangebracht (meestal in

draagolie). Zorg voor begeleiding!

� inwendig (oraal): dit mag enkel gebeuren onder toezicht van een bevoegde persoon, zo

niet kunnen overdoseringen optreden met als mogelijke gevolgen: irritatie van de mond-,

maag- of darmslijmvliezen (branderigheid, braken, buikpijn, bloederige diarree),

nieraantasting (eiwit- en bloedverlies), aantasting van het zenuwstelsel, ...

8

Nog enkele bijkomende tips bij het gebruik van etherische oliën:

� wanneer men per ongeluk etherische olie in de ogen krijgt, de essence eruit wassen met

olie, essentiële oliën lossen immers niet op in water,

� om te zien of men niet allergisch is voor een bepaalde olie bij uitwendig gebruik, één

druppeltje olie aanbrengen op de elleboogplooi en afwachten. Indien na 24 uur geen

reactie optreedt (irritatie, roodheid) is er geen bezwaar voor het gebruik van de etherische

olie. Dezelfde techniek wordt meestal gebruikt bij zalven, crèmes, ...

� tenzij anders vermeld doe je een etherische olie nooit rechtstreeks op de huid (sommige

soorten kunnen brandplekken veroorzaken).

Antrachinonen:

Werken dikwijls laxerend. Voorbeelden van planten die antrachinonen bevatten zijn Aloë

vera en Chinese rabarber.

...

9

Recepten voor lichaamsverzorging

1. Bruisballen

Ingrediënten:

� 10 gram citroenzuur

� 10 gram maïzena

� 30 gram bicarbonaat

� 20 ml olie (beter is maceraat met kruiden naar keuze)

� 3 druppels voedingskleurstof

� 4 druppels Mulsifan (zodat de olie niet drijft op het water, zorgt dat de olie verdeeld wordt

in het water en de etherische olie volledig wordt opgenomen)

� etherische olie naar keuze (meestal 5 druppels)

Werkwijze:

1. alle vaste bestanddelen (citroenzuur, maïzena en bicarbonaat) samenvoegen en goed

mengen met glazen roerstaaf

2. alle vloeibare componenten toevoegen (olie beetje bij beetje) toevoegen en kneden en

vervolgens bal vormen. (best vaste bestanddelen gieten op proper werkoppervlak, dalletje

in maken en daar vloeibare bestanddelen in gieten)

3. Ballen laten drogen

10

2. Badbonbons

Ingrediënten:

� 65 g cacaoboter

� 20 g sheaboter of mangoboter

� 10 g lysolecithine

� 10 g wilde rozenolie of een andere olie

� eventueel: 20 druppels etherische olie geranium (of een andere geurstof). Liever niet

gebruiken bij een overgevoelige huid.

� eventueel: gedroogde rozenknopjes

Benodigdheden:

� bekerglas 250 ml

� roerstaaf

� warmtebron

� pan met laagje heet water

� weegbalans

� 4 bioplastic 30 ml potje

Werkwijze:

1. Smelt cacao- en sheaboter au bain marie (in een pannetje met heet water).

2. Voeg lysolecithine en olie toe onder voordurend roeren.

3. Laat de massa een beetje afkoelen en voeg daarna geurolie toe.

4. Prik rozenknopjes in de badbonbons als ze niet meer naar beneden zakken maar ook nog

niet hard zijn.

5. Verdeel de massa over de potjes en laat alles 1 dag afkoelen.

6. Haal de badbonbons voorzichtig uit de potjes als ze hard geworden zijn.

Opmerkingen:

� Deze heerlijk geurende rozenbadbonbons zijn een lust voor het oog en zeer

huidverzorgend. Sheaboter en cacaoboter zorgen namelijk voor een heerlijk zachte en

soepele huid. Boters trekken diep door in de huid en beschermen de huid langdurig tegen

uitdroging. Bovendien zijn ze rijk aan vetbegeleidende stoffen zoals vitamines, lecithine

en sterolen. Wilde rozenolie ondersteunt de regeneratie van de beschadigde, geschilferde

huid en versterkt celmembranen en de elasticiteit van de huid. Bovendien is wilde

rozenolie rijk aan retinolzuur, dat onze huid kan omzetten in vitamine A. Het is volgens

onafhankelijke bronnen het enig bewezen middel tegen rimpels. Deze badbonbons zijn

daarom ideaal te gebruiken bij een droge huid.

11

� De badbonbons zijn ongeveer 1 jaar houdbaar.

� De badbonbons koel en droog bewaren.

3. Natuurlijke, beschermende en verzorgende crème

Dit recept is voor ruim 65 ml 100% natuurlijke, beschermende en verzorgende crème.

Ingrediënten:

Vetfase

� 20 ml plantaardige olie (amandel-, argan- of jojoba-olie) *

� 5 gram lamecreme emulgator

Waterfase

� 40 ml Rozenbloesemwater **

� 15 druppels conserveringsmiddel Rokonsal

Eventueel

� 2 druppels etherische olie. Niet gebruiken bij een gevoelige huid.

� 1 ml vitamine E, wanneer jojoba-olie gebruikt wordt is vitamine E niet nodig.

* Gebruik amandelolie voor de droge gevoelige huid, arganolie voor de normale huid en

jojoba-olie voor de vette huid.

** Rozenbloesemwater heeft een zure pH-waarde en is daarmee zowel pH-huidneutraal als

een uitstekende basis voor Rokonsal.

Materiaal:

� thermometer

� bekerglas 50 ml

� bekerglas 100 ml

� roerstaaf

� spatel

� warmtebron en pan met laagje heet water

� crèmepot of tube (met etiket)

� weegschaal of weeglepel

Werkwijze:

Bescherm de tafel tegen grondstoffen.

1. Doe de ingrediënten van de vetfase in het grote bekerglas en het Rozenbloesemwater in

het kleine bekerglas.

2. Zet beide bekerglazen in een pan met warm water (au-bain-marie) en verwarm de inhoud

tot maximaal 60-65 °C, roer af en toe met de roerstaaf tot de emulgator gesmolten is.

3. Haal beide bekerglazen uit de pan. Schenk de waterfase al roerend bij de vetfase. Doe dit

bijna druppelsgewijs en onder voortdurend snel ro

waterfase bij de vetfase, nooit andersom! Klop stevig met de roerstaaf tot alles afgekoeld

is en een gelijkmatige emulsie is ontstaan. Het kloppen kan even duren, geef niet te snel

op.

4. Voeg conserveringsmiddel toe en me

5. Voeg de etherische olie toe als de rest is afgekoeld (omdat het anders verdampt). Roer tot

alles gemengd is.

6. Doe de crème met de spatel in de crèmepot. Vermeld de houdbaarheidsdatum en de

ingrediënten op het etiket.

Opmerkingen:

� Werk nauwkeurig bij het afwegen van de grondstoffen.

� Werk hygiënisch, dus zorg dat de materialen schoon zijn. Gebruik alcohol om de

materialen te ontsmetten. Doe wat alcohol op een keukenpapiertje en wrijf hiermee de

materialen in.

� De crème is zonder conserveermiddel beperkt hou

met conserveermiddel ongeveer 2 maanden.

Haal beide bekerglazen uit de pan. Schenk de waterfase al roerend bij de vetfase. Doe dit

bijna druppelsgewijs en onder voortdurend snel roeren met de roerstaaf. Doe altijd de



Voeg conserveringsmiddel toe en meng.

Voeg de etherische olie toe als de rest is afgekoeld (omdat het anders verdampt). Roer tot

Doe de crème met de spatel in de crèmepot. Vermeld de houdbaarheidsdatum en de

afwegen van de grondstoffen.

Werk hygiënisch, dus zorg dat de materialen schoon zijn. Gebruik alcohol om de

. Doe wat alcohol op een keukenpapiertje en wrijf hiermee de

De crème is zonder conserveermiddel beperkt houdbaar (een paar dagen tot een week),

met conserveermiddel ongeveer 2 maanden.

12

Haal beide bekerglazen uit de pan. Schenk de waterfase al roerend bij de vetfase. Doe dit

eren met de roerstaaf. Doe altijd de



Voeg de etherische olie toe als de rest is afgekoeld (omdat het anders verdampt). Roer tot

Doe de crème met de spatel in de crèmepot. Vermeld de houdbaarheidsdatum en de

Werk hygiënisch, dus zorg dat de materialen schoon zijn. Gebruik alcohol om de

. Doe wat alcohol op een keukenpapiertje en wrijf hiermee de

dbaar (een paar dagen tot een week),

13

4. Verfrissende ochtendcrème (lotion)

Ingrediënten:

� 20 ml plantaardige olie (kiezen volgens type huid; vette huid: zonnebloemolie, droge huid:

amandelolie)

� 7 gram tefose (bindmiddel, emulgator)

� 35 ml hydrolaat (bijvoorbeeld hydrolaat van rozengeranium of hydrolaat van lavendel)

� etherische olie (bijvoorbeeld 6 druppels etherische olie lavendel toevoegen).

� bewaarmiddel (kan je niet toevoegen maar dan zal de bewaartijd van je crème kleiner

zijn).

Werkwijze:

In beker 1 waterfase ( hydrolaat) brengen.

In beker 2 de oliefase + tefose brengen

Eerst de waterfase in beker 1 verwarmen (is het grootst). Vervolgens beker 2 verwarmen.

Beker 1 en beker 2 moeten op het zelfde moment tussen de 60 à 70 °C hebben.

Als beide bekers tussen de 60 à 70 °C hebben, het hydrolaat van beker 1 straalsgewijze aan de

oplossing van beker 2 toevoegen en kloppen (zoals je mayonaise klopt).

Je moet een witte smeuïge emulsie bekomen.

Wanneer de temperatuur van de emulsie onder de 40 °C zakt toevoegingen (etherische olie)

bijvoegen en roeren.

Wil je de consistentie van crème dan kan je sheaboter aan de oliefase toevoegen.

Opmerking:

Hydrolaat, ook wel eau floral of bloemenwater genoemd is een vorm van een waterige

extractie van kruiden. Het wordt bekomen als proceswater (= bijproduct) van de

stoomdestillatie van kruiden, en bevat slechts kleine hoeveelheden etherische oliën.

Juist omdat er zo weinig etherische olie in zit is de houdbaarheid van een hydrolaat beperkt.

1 liter hydrolaat bevat ongeveer 0,1 tot 0,5 gram etherische olie.

Hydrolaten kunnen naast de kleine hoeveelheid etherische olie echter ook nog wateroplosbare

inhoudsstoffen bevatten die hun nut in therapieën hebben. Ga daarom steeds na welke

mogelijke wateroplosbare inhoudsstoffen het gebruikte kruid theoretisch bevat.

In de 14de

eeuw werden hydrolaten frequent gebruikt, nu zijn hydrolaten praktisch niet meer

in de handel te verkrijgen.

14

Enkele destillateurs leggen zich nog toe op de productie van hydrolaten. Er zijn momenteel

hydrolaten in de handel die op een bepaald ogenblik van het destillatieproces afgetapt worden.

Deze hydrolaten mogen inwendig ingenomen worden.

Doch vanwege de beperkte houdbaarheid gaat men dikwijls een bewaarmiddel uit de

voedingsindustrie toevoegen, namelijk kaliumsorbaat.

Deze hydrolaten kan men zonder problemen inwendig en uitwendig gebruiken.

5. Verzorgende dagcrème

Ingrediënten:

� 15 ml olie (bv. olijfolie)

� 5 gram tefose (= emulgator)

� 25 ml infusie (bv. goudsbloem, kamille, ... laten trekken in kokend water)

� Toevoeging : 10 druppels EO (bv 5 druppels salie en 5 druppels citroen)

Werkwijze;

In beker 1 waterfase (=infusie of hydrolaat) brengen.

In beker 2 de oliefase + emulgator (olijfolie + tefose)

Eerst de waterfase in beker1 verwarmen (is het grootst). Vervolgens beker 2 verwarmen.


Als beide bekers tussen de 60 à 70 °C hebben, de infusie van beker 1 straalsgewijze aan de



Wanneer de temperatuur van de emulsie onder de 40 °C zakt de etherische olie toevoegen.

Bemerking:

Hygiëne is heel belangrijk aangezien we met waterige producten werken en dus de kans op

schimmelvorming groter is.

Houdbaarheid:

6 maanden

15

6. Verzorgende nachtcrème

Ingrediënten:

� 100 ml infusie (bv goudsbloem, rozenblaadjes, lindebloesem, hibiscus, driekleurig

viooltje, kamille laten trekken in kokend water).

� 15 ml olie (bv. olijfolie)

� 9 gram lamécreme (=emulgator)

� 7 gram cetylalcohol (= emulgator en stabilisator, co-emulgator)

� 1 mespunt allantoïne (komt in de natuur voor in tarwekiemen en smeerwortel, allantoïne

zou beschadigd weefsel tot het vormen van nieuw weefsel prikkelen en de celdeling

stimuleren)

� 10 druppels alfabisabolol (komt van nature voor in bv. kamille, werkt

ontstekingsremmend en vermindert irritatie).

� 10 druppels etherische olie (bv 5 druppels salie, 3 citroen, 2 mandarijn)

Werkwijze:

In beker 1 waterfase (=infusie of hydrolaat) brengen.

In beker 2 de oliefase + emulgator + stabilisator brengen (olie+lamécreme+cetylalcohol)






Wanneer de temperatuur van de emulsie onder de 40 °C zakt, allantoïne, alfabisabolol en de

etherische olie toevoegen en nog wat roeren.

Opmerking:

Hygiëne is heel belangrijk aangezien we met waterige producten werken en dus de kans op

schimmelvorming groter is.

Houdbaarheid:

6 maanden

7. Aperitief-aftershave

Ingrediënten:

� 200 ml gin

� 200 ml groene thee

� schil van 1 citroen en 1 sinaasappel

� 6 schijfjes komkommer

� 2 kruidnagels

� 2 takjes munt

� 1 takje rozemarijn

� 5 gr aluin

� 1 theelepel glycerine

Materiaal:

� glazen afsluitbare pot van +

� filter

Werkwijze:

Voeg alle ingrediënten met uitzondering van de 2 laatste bij elkaar in een glazen afsluitbare

pot en laat twee weken trekken. Filter nadien de inhoud en voeg bij de ene helft aluin en

glycerine en zet in de badkamer of koelkast, voor

een watje. Voeg bij de andere helft een goeie greep ijsblokjes en nodig iemand uit voor de

aperitief.

Het gebruik van aftershave na het scheren zorgt ervoor dat de poriën weer sluiten en wondjes

samentrekken. Bovendien maakt het je huid zacht en geurig.

schil van 1 citroen en 1 sinaasappel

+ 600 ml



glycerine en zet in de badkamer of koelkast, voor een extra verkoelend effect. Breng aan met



endien maakt het je huid zacht en geurig.

16



een extra verkoelend effect. Breng aan met



17

8. Aftershavegel

Ingrediënten:

� 100 ml infusie (goudsbloem, duizendblad, salie, driekleurig viooltje)

� halve koffielepel gelvormer (PNC400, of xanthaan, of guarmeel)

� 10 ml cosmetisch haarwater (= alcohol verzacht met panthenol, panthenol is de

alcoholvorm van vitamine B5, op de huid zorgt panthenol ervoor dat de huid soepeler en

elastischer wordt).

� 10 druppels Hamamelis (= toverhazelaar) extract

� een neepje Aloë vera gel

� etherische olie naar keuze (bv. 2 druppels rozemarijn en 3 druppels bergamot)

Werkwijze:

1. Infusie maken en laten afkoelen tot onder de 40 °C in het geval van gebruik van xanthaan

of guarmeel

2. Gelvormer naar keuze toevoegen en lang en hevig kloppen zodat je geen klonters hebt.

3. Beneden de 40 °C cosmetisch haarwater, druppels Hamamelisextract en neepje alloë vera

gel toevoegen en roeren

4. De etherische olie toevoegen en roeren.

5. In potje gieten en laten afkoelen.

Houdbaarheid:

6 maanden

Opmerking:

De buitenste bladeren van de Aloë vera plant worden geoogst zonder dat ze de vitaliteit van

de plant aantasten. Zij bevatten voor de mens heilzame inhoudsstoffen. Aloë vera wordt

cosmetisch gebuikt bij acne, pigmentvlekken, dermatitis, brandwonden, snijdwonden en

zweren, maar ook bij pijnlijke spieren.

Inwendig wordt Aloë vera ingezet bij gastritis, constipatie, colitis, nierstenen, levercirose,

artritis en reuma.

18

9. Aftershavelotion

Ingrediënten:

� 37 ml infusie groene thee

� 10 ml cosmetisch haarwater

� 2,5 ml plantaardige vloeibare glycerine

� etherische olie naar keuze (bv.: 3 druppels salie, 1 druppel lemon gras en 1 druppel cipres,

eventueel Palmarosa: werkt goed tegen hydratatie van de huid)

Werkwijze:

Alles mengen. Infusie als laatste toevoegen!

Opmerkingen:

Inhoudsstoffen die een aftershave normaal gezien moet bevatten:

� adstringerende stoffen om de poriën te sluiten

� ontsmettende stoffen

� iets verkoelend om branderig gevoel te verminderen

� geurstoffen (omdat mannen blijkbaar aftershave als parfum gebruiken)

Samenstelling aftershave lotion:

� water (of infusie of hydrolaat)

� tot 80% alcohol of cosmetisch haarwater (opgelet alcohol maakt de huid gevoeliger voor

zonlicht en kan dus best vervangen worden door cosmetisch haarwater, bevat depanthenol)

� adstringerende stoffen: aluin of mentholkristallen of Hamamelisextract

� verkoelend componenten: EO pepermunt of EO teatree (is ook ontsmettend)

� verzorgende componenten: depanthenol, allantoïne, glycerine

De kunst van het scheren:

� Het ideaal moment om zich te scheren is voor het ontbijt en na de douche.

� Huid spoelen met lauw water, is verzachtend voor de huid.

� Eerst is een goede reiniging of scrub vereist zodat je achteraf geen haargroei hebt,

bovendien is de dode huid dan verwijderd.

� Scheren

� Poriën sluiten met tonic of eau de cologne of eerst spoelen met warm water en vervolgens

koud water (een tonic bevat best geen alcohol maar wel cosmetisch haarwater dat o.a.

depanthenol bevat).

� Verzorgende aftershave

10. Scheerbalsem

Ingrediënten:

� 40 gram harde plantaardige glycerinezeep

� 5 ml olie (of maceraat)

� etherische olie: Lemon gras en balsemsp

Werkwijze:

Glycerine smelten. Vervolgens olie toevoegen. Snel in recipiënt gieten want het mengsel stolt

snel. Etherische oliën toevoegen

11. Bodylotion

Ingrediënten:

� 175 ml infusie (bv. : kamille en goudsbloem)


� 5 gram Tegomuls (= emulgator)

� 2,5 gram cetylalcohol (= emulgator en stabilisator)

� toevoegingen (beneden de 4

panthenol (vitamine die vochtbalans regelt) en maximum 10 druppels etherische

Werkwijze:

In beker 1 waterfase (= infusie of hydrolaat) brengen.

In beker 2 de oliefase + emulgator (tegomuls) en stabilisator (cetylalcohol) brengen.


Beker 1 en beker 2 moeten op

Als beide bekers tussen de 60 à 70 °C hebben



Wanneer de temperatuur van de emulsie onder de 40 °C

roeren.

antaardige glycerinezeep

etherische olie: Lemon gras en balsemspar of naar keuze


snel. Etherische oliën toevoegen

: kamille en goudsbloem)

(= emulgator)

(= emulgator en stabilisator)

toevoegingen (beneden de 40 °C toevoegen): 10 druppels Aloë vera, 10 druppels D

panthenol (vitamine die vochtbalans regelt) en maximum 10 druppels etherische

infusie of hydrolaat) brengen.



het zelfde moment tussen de 60 à 70 °C hebben.



ge emulsie bekomen.

neer de temperatuur van de emulsie onder de 40 °C zakt, toevoegingen bijvoegen en

19


oë vera, 10 druppels D-

panthenol (vitamine die vochtbalans regelt) en maximum 10 druppels etherische olie.



de 60 à 70 °C hebben.

de infusie van beker 1 straalsgewijze aan de

toevoegingen bijvoegen en

20

12. Bodymilk

Materiaal:

� verwarmingselement

� Weegschaal

� vuurvaste maatbekers

� roerstaaf

� thermometer

� en potjes om de crème in te doen

Werkwijze:

Je maakt eerst een vetfase :

15 g tegomuls (emulgator, mengt water en olie)

90 g olie (naar keuze, aanrader jojobaolie, kokosolie, abrikozenpitolie,...)

3 g cetylalcohol (verdikker en emulgator ).

Deze 3 producten smelt je op 70 °C

Voor 40 g lotion : (wil je een grotere hoeveelheid lotion, dan moet je vanaf hier een veelvoud

nemen van alle producten)

Je neemt 10 gram vetbasis, je smelt die terug op 70 °C

Je warmt 30 gram gedemineraliseerd water tot 70 °C (je kan ook met een hydrolaat werken in

plaats van gedemineraliseerd water, geen leiding water, dit bevat teveel kalk),

Je mengt het 30 gram warme water onder de 10 gram gesmolten vetbasis, goed roeren en je

krijgt een crème,

al roerend laten afkoelen, en de overige ingrediënten toevoegen :

8 druppels biokons (natuurlijk conserveringsmiddel)

eventueel 1 gram D-panthenol (provit B5 hydraterend)

eventueel 4 gram Aloë veragel (verzachtend hydraterend en kalmerend)

eventueel 8 dr etherische olie naar keuze (bv. geranium = algemeen huidverzorging, lavendel

= rustgevend en kalmerend, rozemarijn = stimuleert de doorbloeding, enz…)

21

13. Milde reinigingsmelk

Wrijf deze reinigingsmelk open over het gelaat. Maak het gelaat schoon met een

wattenschijfje en spoel goed na.

Een gereinigde en heerlijk zachte huid is het resultaat!

Ingrediënten:

Voor ongeveer 290 ml reinigingsmelk

vetfase

60 g amandelolie

10 g tegomuls

2 g cetylalcohol

waterfase

216 gedemineraliseerd water

toevoegingen

58 dr biokons

(vermits het hier gaat over een product dat opnieuw afgespoeld wordt is het niet echt nodig

om extra verzorgende ingrediënten toe te voegen)

Materialen:

� 1 beker van 250 ml

� 1 beker van 400 ml

� roerstaafje

� weegschaaltje

� thermometer

� kookpot met bodempje water

Werkwijze:

Verwarm in de 1ste beker de ingrediënten voor de vetfase au bain-marie tot alles gesmolten

is.

Verwarm de waterfase tot ongeveer dezelfde temperatuur in de tweede beker.

Giet nu de waterfase langzaam en onder voortdurend roeren bij de vetfase.

Er wordt een emulsie gevormd.

Roer regelmatig terwijl de emulsie afkoelt tot onder de 40°C.

Meng dan de biokons onder de emulsie.

Giet in flesjes met etiket.

22

14. Anti-aging oliën

Ingrediënten:

� 10 ml plantaardige olie van bernagie

� 20 ml plantaardige olie van teunisbloem

� 5 druppels etherische olie palmarosa

� 10 druppels etherische olie van rozenhout

Werkwijze:

Bovenstaande ingrediënten goed mengen en in potje gieten.

15. Lipgloss

Benodigheden:


� 2 gram cacaoboter

� 2 gram sheaboter (= Karitéboter)

� 4 gram bijenwas

� 5 druppels etherische olie naar keuze (bv. etherische olie van mandarijn)

Werkwijze:

25 ml olie in beker gieten. Vervolgens de cacaoboter, sheaboter en bijenwas toevoegen.

Opwarmen au bain-marie en roeren met glazen roerstaaf. Olie mag niet koken of roken. Als

bijenwas kleine korreltjes vormt van de warmtebron nemen en nog wat roeren met glazen

roerstaaf (oplossing warmt verder nog wat op door restwarmte). Etherische olie toevoegen als

de temperatuur gedaald is tot onder de 40 °C, roeren en in een recipiënt gieten.

Houdbaarheid:

1 jaar

Ter info:

Aan de karitéboom hangen groenbruine besachtige vruchten met een lengte van een paar

centimeter. De kern van deze vrucht is de kariténoot en bestaat voor de helft uit vet. Daarom

wordt deze boom ook vaak de boterboom genoemd. De letterlijke betekenis van de Latijnse

benaming Butyrospermum parkii is ‘boterzaad’ en parkii staat voor de Schotse

ontdekkingsreiziger Mungo Park die de eerste botanische kenmerken en de toepassing van

karité beschreef.

23

De wortels, schors en bladeren worden gebruikt in traditionele medicijnen, van het hout

worden stampers en vijzels gemaakt en het zoete vruchtvlees wordt gegeten. De boter die

gewonnen wordt uit de vruchtkern (door middel van wassen, drogen, hakken, branden, malen

en koken) wordt verwerkt in zeep en kan zelfs dienen als brandstof voor lampen. Ook wordt

het gebruikt als plantaardig vet, voor traditionele voedingsmiddelen maar ook bij de productie

van chocolade. Maar door het extreem hoge gehalte aan onverzeepbare bestanddelen staat

karitéboter vooral bekend om de voedende en herstellende werking voor huid en haar.

Karitéboter is rijk aan vitaminen (A, D, E en F), zorgt voor een betere elasticiteit van de huid,

hydrateert de hogere lagen van de huid en beschermt tegen wind, kou en zon. Het hoge

lipidengehalte in sheaboter zorgt ervoor dat de huid soepel gehouden wordt en vochtverlies

wordt voorkomen. De boter smelt bij lichaamstemperatuur, brengt de droge huid tot rust en

zorgt ervoor dat ze direct comfortabel aanvoelt. Ook wordt het gebruikt in traditionele

geneesmiddelen omdat het zou helpen bij gewrichtspijnen, zwangerschapsstriemen, genezing

van kleine wondjes, bij verstuikingen en zelfs als basis voor lustopwekkende crèmes…

16. Lippenbalsem

Ingrediënten:

� 1 deel bijenwas

� 1 deel olijfolie en/of kokosolie

� etherische olie naar keuze

Materiaal:

Klein glazen potje met deksel

Werkwijze:

Steriliseer je potje in een pot kokend water of in de afwasmachine.

Smelt de bijenwas samen met de olijfolie au bain-marie. Roer enkele minuten.

Voeg een paar druppels etherische olie naar keuze toe – naargelang de grootte van je potje (2

tot 3 voor een kleintje) en giet het over in je potje. Zet het 5 tot 10 minuten in de ijskast en

klaar.

24

17. Shampoo voor normaal haar

Ingrediënten:

� 50 ml water

5 ml Rewoderm LI 420 (verdikker)

10 ml Zetesol 856T (tenside)

20 ml Collageentenside p (tenside)

1 maatlepel Nuratin (tarwe proteïne)

� eventueel 2,5 ml zijdeproteïne (zacht en gladmaker)

� eventueel 5 ml haarquat (tegen statische elektriciteit, niet bij vet haar)

+

10-20 druppels parfum-of etherische olie vb rozemarijn

10 druppels citroenszuur of citroensap

10 druppels heliozimt K of biokons

Werkwijze:

Water opwarmen tot 60 °C en de overige ingrediënten in volgorde toevoegen en 5 minuten

zachtjes roeren.

18. Shampoo voor vet haar

Ingrediënten:

� 50 ml water

5 ml Rewoderm LI 420 (verdikker)





� 10-20 druppels parfum-of etherische olie vb rozemarijn

10 druppels citroenszuur of citroensap

� 2,5 ml waterkersextract


Werkwijze:


zachtjes roeren.

25

19. Shampoo bij haaruitval

Ingrediënten:

� 50 ml aftreksel van brandnetels

� 5 ml Rewoderm LI 420 (verdikker)





� eventueel 5 ml haarquat (tegen statische elektriciteit, niet bij vet haar)

+

10-20 druppels parfum-of etherische olie vb rozemarijn

10 druppels citroenzuur of citroensap


Werkwijze:


zachtjes roeren.

20. Badolie

Bereiding:

Voor kinderen ouder dan 6 jaar en volwassenen.

Volgende ingrediënten koud mengen :

- 80 ml amandelolie geraffineerd of koudgeperst

- 10 ml emulgator ( mulsifan of sojalecithine be (=fluidlecithine BE) of lysolecithine )

- 10 ml etherische oliën ( Opgelet niet alle etherische olie kan hiervoor worden gebruikt)

Kalmerende, ontspannende badolie :

- 5 ml lavendel

- 2.5 ml citronella

- 2.5 ml venkel of anijs

Opwekkende badolie tegen vermoeidheid :

- 10 ml rozemarijn

- 2.5 ml berg den

- 2.5 ml geranium

26

Voor baby’s ( tot 3 jaar ) :

1 ml (= 20 druppels) etherische olie lavendel. Dit is de zachtste en meest ontspannende

etherische olie, dus meest geschikt voor baby’s.

Voor kinderen tussen 3 en 6 jaar :

Gebruik 5 ml etherische olie lavendel

21. Douchegel

Ingrediënten:

� 75 ml infusie (bijvoorbeeld infusie van rooibos en lavendel)

� 7,5 ml Rewoderm

� 18 gram collageentenside

� 30 gram betaïne of zetesol

� Toevoegingen naar keuze (bijvoorbeeld 5 druppels Nuratin P, 5 druppels D-panthenol, 5

druppels alfa-bisabolol, 3 druppels EO salie en 3 druppels EO lavendel).

Opmerking:

Panthenol is de alcoholvorm van pantotheenzuur (vitamine B5). Panthenol heeft

twee enantiomeren (D- en L-panthenol), maar enkel D-panthenol ofdexpanthenol is

biologisch actief. In cellen wordt het omgezet tot pantotheenzuur; om deze reden wordt

panthenol vaak als "provitamine B5" aangeduid. Het wordt zowel afzonderlijk (CAS-

nummer 81-13-0) als in hetracemisch mengsel DL-panthenol (CAS-nummer 16485-10-2)

gebruikt. Een merknaam is Bepanthen (Bayer).

Panthenol is een ingrediënt in talrijke cosmetische producten voor haarverzorging

(shampoos, hairconditioners) en huidverzorging (crèmes, zalven, lotions...). Het heeft een

hydraterende werking (houdt vocht vast en voorkomt uitdroging). Het hecht goed aan

de haarzakjes en maakt de haren gladder en makkelijker te kammen.

Op de huid zorgt panthenol ervoor dat de huid soepeler en elastischer wordt en dat

oppervlakkige tekenen van veroudering verminderen. Het helpt ook tegen

irritaties, jeuk, luieruitslag e.d. en draagt bij tot de genezing van lichte(zonne)brandwonden.

Dit wordt toegeschreven aan de vitaminevormende eigenschap van dexpanthenol; het dringt

door in de huid en wordt daar omgezet in pantotheenzuur (vitamine B5), dat op zijn beurt een

onderdeel is van co-enzym A; het bevordert zo de energietoevoer naar de cellen en versnelt de

vorming van nieuwe huidcellen. In haarverzorging is de werking van panthenol evenwel

louter uitwendig en speelt de vitaminevormende eigenschap van panthenol geen rol.

27

Werkwijze:

� Infusie verwarmen tot 60°C

� Alle tensiden (betaïne of zetesol en collageentenside) en Rewoderm toevoegen en 5

minuten zachtjes roeren.

� Als de temperatuur gezakt is onder de 40°C de overige toevoegingen toevoegen.

22. Rozenbodymousse (zalig na een douche)

Ingrediënten:

� 60 gram vaste kokosolie (hydrateert)

� 10 gram amandelolie (dringt heel goed in de huid)

� 3 gram maïsmeel

� 10 druppels etherische rozenolie

� eventueel een beetje natuurlijke voedingskleurstof of rodebietenextract

Werkwijze:

De kokosolie en amandelolie samenvoegen en au bain-marie smelten. Maïsmeel en etherische

rozenolie toevoegen en goed mengen. Voor een roze kleur kan je een paar druppels

natuurlijke voedingskleurstof toevoegen. Het geheel laten afkoelen. Opkloppen met een mixer

tot een luchtige mousse (kan wel even duren). De botercrème in een goed afsluitbare pot

brengen en bewaren op een koele plaats: kokosolie heeft een laag smeltpunt namelijk 25°C.

Houdbaarheid:

3 maanden maar kan verlengd worden door een weinig vitamine E toe te voegen.

28

23. Eau de Cologne

Ingrediënten:

� 36 ml cosmetisch haarwater (of wodka)

� 10 ml infusie van jasmijnbloemen

� 10 tot 30 druppels etherische olie (standaardmix: 10 druppels citroen, 10 druppels

bergamot en 10 druppels lavendel, indien andere keuze van etherische oliën moet je ervoor

zorgen dat ze in harmonie zijn). De etherische oliën worden best eerst in een minimale

hoeveelheid alcohol opgelost.

� Kleine hoeveelheid zeste van sinaasappel

� 4 kardemomzaadjes (hiervan geen etherische olie gebruiken want dit kan epileptische

aanval uitlokken)

� 4 ml vloeibare plantaardige glycerine

Werkwijze:

� cosmetisch haarwater in recipiënt brengen

� infusie toevoegen

� etherische oliën toevoegen

� zeste sinaasappel en kardemomzaadjes toevoegen

� één week laten trekken

� vloeibare plantaardige glycerine toevoegen en filteren

Opmerkingen:

Geurmix voor mannen:

Etherische oliën: atlasceder, lavendel, Ylang Ylang en jeneverbes, 30 druppels in totaal

Weetje 1:

Bij het aanbrengen verdampt de alcohol en blijven de geurstoffen achter, die pas na een tijdje

vervliegen. Hoe hoger de concentratie, hoe langer de geur houdt en hoe duurder de formule.

Toch kan het interessant zijn om de verschillende concentraties van eenzelfde geur te

vergelijken en te ontdekken welke u het best bevalt.

Weetje 2:

De meeste geuren bestaan uit een mix van water, alcohol en geurstoffen. Die verhouding

bepaalt de sterkte van de geur en de categorie waarin hij thuishoort. Een eau de cologne bevat

2 à 3 procent, eau de toilette tussen 5 en 10 procent, eau de parfum 10 tot 20 procent en het

extrait de parfum bevat meestal 20 tot 40 procent. (Bron: Knack)

29

Een beetje geschiedenis:

Eau de cologne is Frans voor water uit Keulen. Het is een geurige vloeistof die wordt gebruikt

om lekker te ruiken.

Op 13 juli 1709 richtte Johann Maria Farina (1685-1766) in Keulen zijn bedrijf Farina

gegenüber op, de nu wereldwijd oudste parfumfabriek. Hij noemde zijn onovertroffen elixer

ter ere van zijn nieuwe woonplaats "eau de cologne", of Duits "Kölnisch Wasser". Daarmee

maakte hij Keulen als "stad der geuren" wereldberoemd. De stad Keulen plaatste ter

nagedachtenis van deze vooraanstaande burger een monument op het raadhuisplein.

Farina zelf omschreef zijn parfum als volgt: '"Mijn parfum is als de geur op een ochtend in het

voorjaar na de regen, een mengsel van sinaasappel, pompelmoes, citroen, bergamot, limoen

en de bloemen en kruiden in mijn geboorteland Italië".

"Keuls water" werd oorspronkelijk verkocht als een wondermiddeltje ("aqua mirabilis") tegen

allerhande kwalen en ziekten. De Franse bezettingstroepen zonden het aan hun familie in

Frankrijk en noemden het "eau de cologne". In 1810 vaardigde Napoleon Bonaparte een

decreet uit dat eiste dat de geheime recepten van geneesmiddelen werden bekendgemaakt. Om

dit te omzeilen werd het product toen als "reukwater" voorgesteld. Het recept van "4711 Echt

Kölnisch Wasser" is nog steeds een streng bewaard geheim; enkel de hoofdbestanddelen zijn

bekend (citroenolie, bergamotolie, etherische olie van andere citrusvruchten, naast onder meer

lavendelolie en rozemarijnolie, in 85% alcohol).

Het was in Duitsland een helemaal nieuwe, verse geur, nadat er voordien vooral zware geuren

als muskus bekend waren. Maar het was ook heel duur, en zo kon vooral de adel zich de eau

de cologne veroorloven. Napoleon Bonaparte, koningin Victoria van Engeland en bijna alle

Europese heersers en vorstenhuizen behoorden tot Farina's klanten, wat blijkt uit meer dan

vijftig officiële hofleveranciertitels.

De bijna 300 jaar oude traditie van het parfum eau de cologne wordt door zijn nakomelingen

in de achtste generatie voortgezet. Bovendien geeft het Duftmuseum in Keulen een levende

indruk van de geschiedenis van het huis. Het merkteken, de Rode Tulp, staat garant voor de

echtheid en de kwaliteit van de Eau de Farina Gegenüber sinds 1709.

30

In de 19de eeuw zijn er meerdere bedrijven voor eau de cologne ontstaan. Het bekendste is er

vermoedelijk dat van Ferdinand Mülhens op het huisnummer 4711, dat later de merknaam is

geworden. Zijn Kölnisch Wasser was goedkoper, zodat zich nu bijna iedereen parfum kon

veroorloven. In Nederland werd parfum in die tijd nauwelijks gebruikt, maar wegens het

medicinale karakter van eau de cologne werd dit wel gebruikt bij flauwvallen, hoofdpijn en de

behandeling van kleine wondjes.

Eau de cologne de Farina wordt nog steeds alleen als parfum gebruikt. Kölnisch Wasser 4711

is ook populair op een doekje, zoals dat bijvoorbeeld in vliegtuigen wordt uitgedeeld.

Bovendien wordt het begrip "eau de cologne" tegenwoordig ook algemeen gebruikt voor een

licht parfum, maar hier is dan de benaming "eau de parfum".

Bron: http://www.parfumbroker.nl/cologne.asp

24. Deodorant

Ingrediënten:

� 5 tot 6 eetlepels koudgeperste kokosolie

� ¼ kopje maïzena (om te binden)

� ¼ kopje natriumbicarbonaat

� een 40-tal druppels etherische olie (echte kamille of roomse kamille en salie)

Materiaal:

Een glazen potje met een schroefdop, gesteriliseerd in een pot kokend water of in de vaatwas.

Werkwijze:

Laat de kokosolie smelten, voeg de maïzena, de etherische olie en het natriumbicarbonaat toe.

Roeren, in het potje gieten en nog wat roeren, en in de koelkast zetten.

31

25. Tandpasta met witte leem

Ingrediënten:

� 20 g witte leem (witte leem is een schuurmiddel, het is rijk aan mineralen, versterkt het

tandvlees en verstevigt het tandglazuur, door de lichte korrel is het reinigend, het

voorkomt ook gaatjes).

� 15 g infusie (kamille of saliehydrolaat)

� 2 druppels etherische olie citroenschil

� 2 druppels etherische olie mirre

� 2 druppels etherische olie Siberische spar

� 2 druppels etherische olie salie

Werkwijze:

Giet de infusie over de leem zonder te roeren. Laat het geheel trekken totdat de infusie

volledig is opgenomen door de leem. Nadien de etherische oliën toevoegen en roeren.

26. Kompres om rimpels te bestrijden

Ingrediënten:

� 40 gram bladeren van Tussilago farfara (Klein Hoefblad)

� 1 liter water

Werkwijze:

Laat de ingrediënten samen tien minuten koken en breng elke dag een doordrenkt kompres

van het middel aan op de rimpels

27. Aardbeienmasker tegen ouderdomsvlekjes

Een masker met aardbeien en yoghurt is een doeltreffende en zachte behandeling om sproeten

en ouderdomsvlekjes lichter te maken. Wierookolie stimuleert de vernieuwing van de huid.

Ingrediënten:

� 1 verse aardbei

� 2 theelepels volle yoghurt

� 2 druppels etherische olie wierookolie

� een halve theelepel cosmetische klei

32

Werkwijze:

Plet de aardbei en meng het sap (ongeveer één theelepel) met de yoghurt, wierookolie en de

klei. Breng dit mengsel aan op de pasgewassen huid. Laat het masker gedurende 20 minuten

zitten en verwijder het dan met een warm, nat washandje. Vervolgens breng je een

hydraterende crème aan. Voor het beste resultaat gebruik je dit masker dagelijks als je een

vette of normale huid hebt. Doe het twee keer per week als je een droge huid hebt.

28. Kruidenrecept tegen wallen

Een koud kamillekompres werkt perfect om vermoeide ogen te kalmeren en helpt tegen de

zwelling onder de ogen.

Ingrediënten:

� 1 volle theelepel gedroogde kamille

� 250 ml kokend water

Werkwijze:

Giet het water over de kamille. Dek af en laat 20 minuten trekken. Giet af en zet in de

koelkast. Drenk twee cosmetische watjes in de koude thee, ga liggen en leg de watjes op de

gesloten ogen gedurende 10 minuten.

29. Kalmerend handenmasker

Honing en amandel hydrateren droge handen, terwijl lavendelolie de huid kalmeert.

Ingrediënten:

� 1 theelepel amandelolie

� 1 theelepel honing

� 2 druppels etherische olie lavendel

Werkwijze:

Meng de ingrediënten en masseer het mengsel in de pas gewassen, vochtige handen. Ontspan

gedurende 15 minuten, spoel je handen dan af met warm water en smeer ze in met een crème.

33

30. Ontspannend bad

Voor een heerlijk ontspannend en geurig bad meng je de volgende etherische oliën met één

theelepel volle melk of wodka.


� 2 druppels etherische olie scharlei (Salvia scarea)

� 2 druppels etherische olie sandelhout

Spoel na afloop je bad goed uit.

31. Sensueel bad

Voor een mix die je huid een sensuele geur geeft, meng je de volgende etherische oliën met

één theelepel volle melk of wodka.

� 4 druppels etherische olie sandelhout

� 2 druppels etherische olie rozen

� 2 druppels etherische olie scharlei

� 1 druppel etherische olie ylang ylang

34

Therapeutische recepten

Natuurlijke remedies zijn doeltreffend voor de meest voorkomende klachten die je zelf kunt

behandelen. Maar bij ernstige gezondheidsproblemen moet je een dokter raadplegen!

1. Antiseptische zalf

Ingrediënten:

� 30 ml zoete amandelolie

� 5 gram bijenwas

� Etherische olie: teatree, lavendel en bergamot (van elke etherische olie 2 druppels)

Werkwijze:

Weeg de zoete amandelolie en de bijenwas af. Verwarm au-bain-marie. De bijenwas smelt op

64 °C en beide vetbestanddelen vermengen zich. Blijven roeren tot het geheel opstijft. Als de

temperatuur gedaald is tot net onder de 40°C de etherische oliën toevoegen en roeren.

Opmerking:

Deze antiseptische zalf is geschikt voor wondjes, acne en koortslippen.

Gebruik geen zoete amandelolie bij allergie voor noten!

2. EHBO-zalf

Ingrediënten:

� 5 gram bijenwas

� 35 ml goudsbloemmaceraat

� 5 ml smeerworteltinctuur

� 5 druppels propolistinctuur


Smeerworteltinctuur:

� een stuk smeerwortel van ongeveer 15 gram

� 100 ml alcohol van 25°

Smeerwortel wassen en in kleine stukjes snijden. Deze verder eerst fijn mixen in een weinig

van het oplosmiddel voor de bewaring. Neem voldoende oplosmiddel om 10 – 15 gram

smeerwortel te verwerken. Doe dit mengsel in een glazen bokaal en overgieten met de rest

van het oplosmiddel. Laat 2 weken trekken op een warme plaats en schud regelmatig.

Filtreren en bewaren in een donkere fles. Enkel voor uitwendig gebruik (plantenwet!).

Herstelt beschadigde weefsels rond de botten.

35

Werkwijze bereiding EHBO-zalf:

1) Bereiding oliemaceraat

Leeg theezakje vullen met goudsbloemen en in 40 à 45 ml olie brengen (> 35 ml want

goudsbloemen slorpen olie op).

Lichtjes opwarmen (30 – 40 °C) (in bain-marie)

15 minuten laten trekken

Theezakje goed uitknijpen om alle inhoudsstoffen uit de goudsbloemen te halen.

Zorg dat je 35 ml over hebt.

2) Tijdens de bereiding van het oliemaceraat ondertussen een beker vullen met de

smeerworteltinctuur, de etherische olie van lavendel en de propolistinctuur.

3) Bijenwas aan oliemaceraat toevoegen en opwarmen in bain-marie. Olie mag zeker niet

koken of roken. Als bijenwas kleine korreltjes vormt de beker van het vuur halen en

verder roeren (oplossing warmt verder nog wat op door restwarmte) tot de bijenwas

volledig is opgelost.

4) Als de temperatuur van het oliemaceraat-bijenwas mengsel net onder de 40 °C zakt het

mengsel met de smeerworteltinctuur, de etherische olie van lavendel en de

propolistinctuur toevoegen. Mengen door te roeren met glazen roerstaaf.

5) Dit mengsel snel in beker gieten (stijft op).

Gebruik:

Vooral voor propere wonden. De wonde moet proper zijn omdat smeerwortel de wonde heel

snel doet toegroeien, veroorzaakt problemen als er nog vuil onder zit.

Niet gebruiken bij diepe snijdwonden (holten kunnen zich vullen met vuil).

Niet bij acne (gele kopjes moeten eerst open gaan), wel op gezuiverde pukkels.

Ook te gebruiken bij snijdwondjes en insectenbeten

Houdbaarheid:

1 jaar

36

3. Zalf voor snij- en schaafwonden

Deze zalf combineert de antibacteriële eigenschappen van goudsbloem met de adstringerende

en ontstekingsremmende eigenschappen van lavendel. De zalf is wondhelend en

celopbouwend.

Ingrediënten:

� 2 dl medicinale goudsbloemolie

� 25 g bijenwas


Werkwijze:

Weeg de olie en de bijenwas af. Verwarm au-bain-marie. De bijenwas smelt op 64 °C en

beide vetbestanddelen vermengen zich. Nadat de vetbestanddelen vermengd zijn verwijder je

ze van de warmtebron. Blijven roeren tot het geheel opstijft. Als de temperatuur gedaald is tot

40 °C de twee druppels etherische olie lavendel toevoegen.

4. Wondreiniger

De wondherstellende werking van goudsbloemen berust op etherische oliën, die bacteriën,

virussen en schimmels doden. Bij alle huidverwondingen, maar ook bij ontsteking van het

nagelbed, littekens en abcessen, zorgen deze heerlijke oranje bloem voor vaak

verbazingwekkende successen.

Ingrediënten:

� 10 g versgeoogste goudsbloemen (of 5 g gedroogde)

� 100 ml ethanol, 70% (apotheker)

Materialen: 1 weckpot (1 l), 1 fijne zeef, 1 trechter en 1 donkere fles

Werkwijze:

Doe de bloemen en de ethanol in de weckpot, sluit deze goed en zet hem op een warme plek.

Schud de pot de daaropvolgende 2 weken af en toe stevig.

Giet na 14 dagen de vloeistof door een zeef (knijp de bloemen uit) in een donkere fles.

Was de wond uit met de tinctuur of leg er een vochtig kompres op.

Deze wondreiniger is in de koelkast ongeveer 1 jaar houdbaar.

37

5. Genezende olie bij sneetjes en wonden

Ingrediënten:

� per kruid: 150 g duizendbladbladeren en bloemen, goudsbloemblaadjes,

lavendelbloempjes en weegbreeblaadjes (Plantago major/minor/anceolata)

� 250 ml zuivere kokosolie verwarmd

Weegbree en duizendblad stoppen het bloeden en stillen de pijn en goudsbloem en

lavendelbloempjes verminderen ontsteking, voorkomen infectie en stimuleren de genezing.

Werkwijze:

1. Doe de gewassen en drooggedepte verse kruiden in een schone glazen pot. (in het geval

van gedroogde kruiden gebruik je 75 g in plaats van 150 g).

2. Giet de warme kokosolie erover (op lage temperaturen stolt hij) tot de kruiden zijn bedekt

en sluit de pot zo goed mogelijk af.

3. Zet de pot 3 weken in de zon en schud hem af en toe.

4. Zeef de olie door een fijne zeef of mousselinen doek in flessen en bewaar die koel.

Toepassing: breng 3-6 keer per dag aan of als het nodig is.

6. Antischimmelzalf

Ingrediënten:

� 100 gram kokosolie

� 60 ml avocado-olie


� 8 druppels etherische olie neroli

� 4 druppels etherische olie mirre

� 4 druppels etherische olie wierook

Werkwijze:

Smelt de kokosolie tezamen met de avocado-olie zachtjes au bain-marie. Zet het geheel

eventjes opzij en laat koelen. Als het mengsel begint vast te worden kloppen en de essentiële

oliën toevoegen. Giet het mengsel in glazen flesjes.

Houdbaarheid: 6 tot 12 maanden

Gebruik:

Smeer 2 maal per dag op de aangetaste zones tot de infectie verdwenen is.

38

7. Tijmsiroop

De etherische olie in tijm bevat thymol dat ontsmettend en antibacterieel werkt. Bruikbaar

voor de ontsmetting van de luchtwegen, is slijmoplossend bij hoesten en bronchitis.

Ingrediënten:

� 50 gram verse of 25 gram gedroogde tijmblaadjes (Thymus vulgaris ct thymol)


� 300 gram vloeibare honing

� 250 gram kandijsuiker

Werkwijze:

Giet het kokende water over de tijm en laat het 20 minuten trekken.

Zeef de tijm er dan uit.

Doe het aftreksel bij de honing en de suiker en verwarm alles (liefst in een roestvrij stalen, of

geëmailleerde kookpot).

Warm alles op tot de brij begint te schuimen.

Schep het schuim eraf en laat het inkoken op een zacht vuurtje tot je siroop de gewenste dikte

heeft.

Giet alles kokend heet in kleine potjes, boordevol, zet het metalen schroefdeksel erop en laat

ze omgekeerd afkoelen.

Gebruik:

Neem hiervan 2 theelepels, 3 keer per dag.

Als je hoest echt acuut is, neem je het beste elke twee uur een soeplepel.

Opmerking:

Het is belangrijk dat je de tijmsiroop in schone steriele potjes of flessen giet. Je kunt je potten

steriel maken door ze om te spoelen met kokend water (en eventueel een beetje soda, maar

dan wel goed naspoelen). De makkelijkste manier is om de potjes of flesjes in een koude oven

te zetten, deze dan aan te zetten op 130 graden en als de oven op temperatuur is gekomen de

potjes hier dan minstens 20 minuten in te laten staan.

Als je siroop klaar is haal je de potjes uit de oven en zet ze op een theedoek en dan kan je zo

de hete siroop in de warme, steriele potjes schenken.

39

8. Siroop voor de luchtwegen

Ingrediënten:

� Gedroogde kruiden: salie, tijm, smalbladige weegbree

� Suiker

� Water

Werkwijze:

Maak een infusie met bovenstaande kruiden (bv. van elk kruid 100 gram nemen en er 1 liter

kokend water overgieten en 30 min laten trekken).

Zeef de infusie

De helft suiker toevoegen aan de hoeveelheid infusie die je hebt (bv. 500 gram suiker op 1

liter infusie).

Inkoken en met de druppeltest controleren of we de juiste consistentie voor een siroop

hebben.

9. Dennensiroop

Ingrediënten:

Gewone vaste honing en jonge scheuten van de “dennen”boom (gewone groene fijnspar –

Picea Abies (L.) Karst.). Gebruik enkel de jonge lichtgroene scheuten (maand mei) die nog

niet volgroeid zijn.

Werkwijze:

Neem een glazen bokaal met een goed sluitend deksel, kook de bokaal af en laat uitlekken op

een propere keukenhanddoek. Leg onderaan de bokaal een laag van de jonge, lichtgroene,

vers geplukte en afgespoelde scheuten. Leg hierop een volle laag honing. Herhaal deze

opbouw tot de bokaal vol is, eindig met een laag honing. Druk alles goed aan en sluit de

bokaal goed af.

Plaats in een donkere, koele plaats (koelkast). Na enkele dagen de bovenste honinglaag terug

aanvullen. Laat drie maanden trekken. Er zal zich nu een dikke, taaie, kleverige siroop

gevormd hebben.

Maak een mengsel van gekookt water en rum in een 80 : 20 verhouding. Neem van dit

mengsel juist voldoende om de siroop hanteerbaar (vloeibaarder) te maken.

Giet door een neteldoek om de geëxtraheerde scheuten te verwijderen. Uitknijpen en siroop

opvangen.

40

Gebruik:

De dennensiroop, die harsachtig geurt, werkt slijmoplossend en is aangeraden bij bronchiale

hoest (zet de bronchiën open).

4 x daags na de maaltijd een theelepel.

Ook geschikt voor kinderen

10. Neuszalf bij snotteren

Ingrediënten:

� 10 gram cacaoboter

� 10 gram bijenwas

� 10 gram cethylalcohol

� 90 gram amandelolie

� 20 druppels EO Eucalyptus globulus

� 10 druppels EO Mentha piperita

� 10 druppels EO Pinus sylvestris

Werkwijze:

Alle vetcomponenten au bain-marie verwarmen en laten versmelten. Daarna al roerend het

mengsel laten afkoelen tot beneden de 40 °C. Voeg nu al roerend de druppels EO toe.

Er wordt een mooie gladde zalf met goede consistentie bekomen.

Informatie:

Eucalyptus is bij de aboriginals van Australië een traditioneel middel tegen koorts en de

etherische olie is één van de meest ontsmettende kruidenessences. Zijn aroma is zowel

doordringend als verfrissend en stimuleert het immuunsysteem.

Pepermunt is slijmoplossend, iets verdovend en ontzwelt de slijmvliezen.

Den stimuleert de ademhaling, zuivert de sinussen en is infectiewerend.

41

11. Inhaleermengsel bij verkoudheden

Eucalyptus en kruipden helpen de ademhalingswegen vrijmaken bij verkoudheden.

Cajeputolie bevat de werkzame stof cineol.

De inhaleervloeistof helpt bij verkoudheid, hoesten, snotteren en verstopte neus

Ingrediënten:

� 2 ml etherische olie eucalyptus

� 3 ml etherische olie kruipden

� 5 ml etherische olie cajeput

Materialen:

� 1 donker pipetflesje (10 ml)

� 1 klein maatbekertje

� 1 trechtertje

� 1 inhalator of grote kom met handdoek

Werkwijze:

Doe alle etherische oliën in een pipetflesje. Schroef het dicht en schud het krachtig.

Doe voor het inhaleren 1 l kokend water in een plastic bak en druppel naar leeftijd (zie

toepasbaarheid en houdbaarheid) het inhalatiemengsel bij.

Toepasbaarheid en houdbaarheid:

Om te inhaleren voor volwassenen 6-8 druppels, kinderen vanaf 4 jaar 2-3 druppels. Voor

jongere kinderen is het mengsel niet geschikt. Inhaleer 1-3 maal per dag. De olie is minstens 1

jaar houdbaar.

12. Tintelende bruisbommetjes tegen verkoudheid

Ingrediënten:

� Laurierblaadjes

� Provençaalse kruiden

� 200 gram natriumbicarbonaat

� 100 gram citroenzuur

� 1/2 eetlepel amandelolie

� etherische olie tijm

� etherische olie eucalyptus

� etherische olie laurier

� water

Werkwijze:

42

� Op de bodem van een siliconen bakvorm voor cakejes of een ander leuk vormpje verdeel

je wat laurierblaadjes en Provençaalse kruiden.

� Doe 200 gram natriumbicarbonaat en 100 gram citroenzuur in een glazen kom, gebruik

een klopper om goed te mengen.

� Voeg 1/2 eetlepel amandelolie en telkens 5 druppels etherische olie van tijm, eucalyptus

en laurier toe en meng goed.

� Stuif een beetje water met een verstuifflesje erbij, roer en spray tot het geheel aanvoelt als

nat zand.

� Vul de vormpjes met een lepel en druk goed aan.

� Leg een paar laagjes keukenpapier op de vorm en draai dan voorzichtig om. Haal de

bruisbommetjes uit de vorm.

� Bedek ze met keukenpapier en laat ze minstens een nachtje drogen en uitharden.

Gebruik:

Leg een bruisbommetje in een kom met warm water. Leg een handdoek over je hoofd. Adem

de vrijgekomen dampen in. Je neus gaat helemaal open en je kunt weer vrij ademen.

13. Griepthee

Omdat moerasspirea salicylzuur bevat, wordt dit ook wel 'plantaardige aspirine' genoemd. Het

verlaagt de koorts en verzacht hoofd- en gewrichtspijn. Linde- en vlierbloesem ondersteunen

dit effect en vullen het aan.

Helpt bij verkoudheid, griep en gewrichtspijn met koorts.

Ingrediënten:

� 50 g gedroogde moerasspirea

� 50 g gedroogde vlierbloesem

� 50 g gedroogde lindebloesem

Materialen:

� 1 theebus

� 1 theezeefje

� 1 thermoskan

Werkwijze:

Doe de gedroogde kruiden in een theebus, sluit deze en schud alles goed door.

43

Schenk kokend water over een theezeefje met 1 theelepel van het kruidenmengsel op een

kopje. Laat dit 10 minuten trekken. Of doe 2 eetlepels kruiden in een kan met 1 l water en laat

dit trekken. Schenk het mengsel daarna door een zeef in een thermoskan.


Drink over de dag verdeeld een aantal koppen. Het theemengsel is, goed afgesloten bewaard,

1 jaar houdbaar. Niet drinken wanneer u allergisch reageert op acetylsalicylzuur (aspirine).

14. Vliersiroop

Vliersiroop wordt ook wel 'zweetpap' genoemd en heeft als doel ziekmakende stoffen uit het

lichaam te verwijderen.

Werkwijze:

Rijpe donkere bessen van de takjes ritsen en net onder water zetten in een pan. Controleer of

er geen rode en groene besjes toegevoegd worden want deze zijn nog niet rijp en daardoor

niet geschikt. Laat zonder deksel het mengsel koken tot de besjes openspringen. We zetten er

geen deksel op zodat het blauwzuur uit de bessen kan ontsnappen. Nadien zeven en persen.

Het sap wegen en de helft ruwe rietsuiker toevoegen. Opnieuw laten koken tot je de juiste

structuur siroop verkrijgt. Eventueel een takje tijm in het siroopflesje steken om de bewaring

en de smaak te verbeteren.


Heet vlierbessensap heeft het grootste effect om de koorts te reguleren. Men kan dit sap

steriliseren door het heet in flesjes te doen, zodat u het sap het hele jaar kunt gebruiken. Drie

keer per dag een eetlepel is wenselijk. Ongeopend is het vliersap een jaar houdbaar. Een

geopend flesje in de koelkast bewaren, dit is dan enkele weken houdbaar.

15. 'Dokter Bibbersiroop'

Doel: stabiliseren van koorts

Ingrediënten:

� 8 à 10 vlierschermen

� 3 biologische citroenen

� 275 g suiker

� een liter water

Werkwijze:

1. De bloemenschermen in een pan doen.

2. Snijd de citroen met schil in stukjes.

44

3. Voeg deze bij de schermen en overgiet alles met water.

4. Doe het deksel op de pan en laat alles een etmaal trekken, liefst op een warme plek, in het

zonnetje.

5. Het sap aan de kook brengen.

6. Zeef de massa, de suiker toevoegen, eventjes roeren en tien minuten zachtjes koken.

7. Vuur afzetten, giet het geheel in flesjes en vermeld op het etiket de naam en de datum.


Vliersiroop in een glas doen en aanlengen liefst met warm water. Voor kinderen drie kopjes

per dag. Ongeopend is de vliersiroop een jaar houdbaar. Een geopend flesje in de koelkast

bewaren, dit is dan enkele weken houdbaar.

16. Klaprooselixir

Verzachtend voor de keel en de hoest.

Ingrediënten:

� 7 g gedroogde klaproos

� 7 g gedroogde salie

� 7 g gedroogde tijm

� 7 g gedroogd kaasjeskruid

� 1 kopje water

� 15 g honing

Werkwijze:

Doe de bloemen en kruiden in een pan en giet er water over zodat de kruiden net onder staan.

Kook op een zacht vuurtje gedurende 10 minuten. Laat afkoelen en zeef het geheel. Van zodra

het mengsel onder de 40 °C komt, roer je het krachtig onder de honing. Giet de siroop in een

donker flesje en bewaar koel.

17. Vlier-gembergrog

Ingrediënten:

� 250 ml water

� 20 gram vlierbloesem

� 20 gram vlierbessen (rijpe!)

� 20 gram honing

� 20 ml citroensap

� 20 ml rum

45

� 5 schijfjes gember

� mespunt kaneel

Werkwijze:

Kook het water met de gemberschijfjes en kaneel. Voeg vlierbloesem en bessen toe en laat 10

minuten trekken met het deksel op de pot. Zeef en voeg de overige ingrediënten toe. Warm

opdrinken. Voor kinderen kan je hetzelfde maken, maar dan uiteraard zonder de rum.

Gebruik:

Griep en andere virale infecties.

18. Vicksbalsem

Voordeel : puur natuur, geen allergische reacties

Nadeel: koel te bewaren, als je de etherische oliën niet snel genoeg roert komt er een laagje op

te liggen.

Van zodra je er met de vingers aan komt wordt hij vloeibaar en smeerbaar

Ingrediënten:

� 8 gram kokosolie

� 22 gram karitéboter

� 4 gram maceraat (naar keuze)

� toevoegingen: 5 druppels EO pepermunt, 7 druppels EO Niaouli, 7 druppels EO kajeput,

3 druppels witte kamfer, 3 druppels EO kruidnagel

Werkwijze:

� kokosolie, karitéboter en maceraat samenvoegen en smelten in bainmarie (of door beker

rechtstreeks op warmtebron te plaatsen), roeren.

� Van zodra de temperatuur beneden de 40°C zakt de toevoegingen toevoegen en roeren.

Opmerkingen:

� Pepermunt bruikbaar voor kinderen onder de 2%, voor volwassenen onder de 4%

� Niaouli is antiviraal, antibacterieel en niet gevaarlijk

� Kajeput (“Lavendel van Azië) is bruikbaar voor kinderen

� Witte kamfer: niet bij epilepsie !!!!! werkt rechtstreeks op de hersenen en het centraal

zenuwstelsel, ook bereiding niet maken in de aanwezigheid van mensen met epilepsie.

Kan epilepsie uitlokken.

� Kruidnagel: voor kinderen maximum 2% (maximum 1 druppel)

46

19. Vicksbalsem (recept 2)

Een balsem gebruik je om een laag op de huid te leggen zodat de etherische oliën de tijd

hebben om in te trekken.

Ingrediënten:

� 20 gram Eucerine

� 5 gram gembertinctuur

� 10 druppels etherische olie balsemspar (Abies balsamea)

� 10 druppels etherische olie Eucalyptus smitthi (mag door kinderen gebruikt worden)

� 10 druppels etherische olie Grove den

Werkwijze:

Eucerine afwegen en smelten. De gembertinctuur toevoegen en goed roeren. Als de

temperatuur beneden de 40°C gezakt is, de etherische oliën toevoegen en roeren. In gepast

recipiënt gieten en verder laten afkoelen.

Opmerkingen:

1) Gembertinctuur

� Snijd de gemberwortel met een scherp mes. Je moet over ongeveer 1/2 kopje verse

gehakte gemberwortel beschikken of ongeveer 1/4 kop als je met gedroogde

gemberwortel werkt.

� Doe de gehakte gemberwortel in een grote mond glazen pot. Zorg ervoor dat je een

gesteriliseerde pot gebruikt om verontreiniging van ingrediënten te vermijden.

� Giet 1 kopje wodka in de glazen pot. Als u gebruik maakt van gedroogde gember,

moet je 2/3 kopje wodka en 1/3 kopje water gebruiken. Dicht de glazen pot met het

deksel en schud krachtig gedurende ongeveer een minuut.

� Label de glazen pot met de datum. Schud de pot gedurende een minuut per dag

gedurende twee weken.

� Zeef de gember tinctuur in een glazen fles met een stuk kaasdoek of een fijne zeef.

Gebruik een stopper om de fles af te dichten, dan etiketteren met de datum en de naam

van de tinctuur. De tinctuur wordt op een koele, droge plaats bewaard voor maximaal

twee jaar.

2) Etherische olie balsemspar

� eigenschappen - indicaties: bactericide, parasiticide, krampstillend, rhinitis, sinusistis,

bronchitis, aerofagie, ascaris, bijnierschors: tonicum

47

� gebruik: verstuiven, bad, massage, inname

� psychisch: Balsemsparolie werkt zuiverend en rustgevend. Goed voor humeurige

mensen. Vooral bij mentale stress heeft de olie een diepe ontspannende werking

(verstuiven).

3) Etherische olie Eucalyptus smitthi

� eigenschappen - indicaties: desinfecterende werking en stimuleert de doorbloeding.

Hij kan stimuleren en rust geven en wordt door aromatherapeuten o.a. gebruikt bij;

luchtwegproblemen, spierpijn, reumatische aandoeningen, ischias, verstuikingen,

griep, koorts, verkoudheid, infectieziekten.

Door het lage cineolgehalte is de olie uitstekend geschikt voor toepassing bij een

gevoelige huid.

� gebruik: verstuiven, massage. Alle eucalyptus soorten zijn oraal giftig, daarom nooit

inwendig gebruiken!!!

� psychisch: Eucalyptusolie heeft een zuiverende en genezende werking. Deze essence

werkt vooral bij mensen die zich slecht kunnen concentreren of die lichamelijk en

geestelijk uitgeput en verzwakt zijn. Verdamp deze olie in ziekenkamers, hij zuivert

de atmosfeer en bevordert de genezing. De olie beschermt eveneens tegen negatieve

gedachten.

4) Eucerine

Er bestaan 2 soorten eucerine: eucerine anhydricum (zonder water) en eucerine cum aqua

(met water).

Eucerine cum aqua is een indifferente waterhoudende basis die als grondstof voor bereidingen

kan worden gebruikt, maar ook als indifferente vochtinbrengende zalf. Bevat

wolvetalcoholen. Er bestaat ook eucerine anhydricum, zonder water.

Eucerine cum aqua bevat de emulgator eucerin. Eucerin bestaat uit 6% wolalcoholen

(Eucerit), en verder cetylstearylalcohol en vaseline. Eucerin cum aqua is eigenlijk een water

in olie emulsie gemaakt uit 60% eucerine en 40% water, of uit gelijke delen eucerine en

water. Eucerine anhydricum is meer een grondstof voor apotheekbereidingen, waaruit W/O

emulsies gemaakt kunnen worden (1 deel eucerine anhydricum kan 2 delen water opnemen).

Eucerine cum aqua kan als indifferente basis worden gebruikt bij patiënten met een zeer droge

huid zoals bij atopisch eczeem of xerosis cutis, ichthyosis. Eucerine is ook onderdeel van

Nivea producten.

48

20. Bijholtethee

Het kruidenmengsel van deze thee stimuleert het ontzwellen van de slijmvliezen, maakt het

slijm vloeibaar, werkt ontstekingsremmend en versterkt het immuunsysteem. Om het effect

nog te intensiveren kan ook een aftreksel worden geïnhaleerd.

Helpt bij bijholte- of voorhoofdholteontsteking, maar ook bij een hardnekkig verstopte neus.

Ingrediënten:

� 20 g gedroogde lindebloesem

� 20 g gedroogde echte marjolein

� 20 g gedroogde mirte

� 10 g gedroogde moerasspirea

� 10 g gedroogde vlierbloesem

� 10 g gedroogde zonnebloem (Echinacea purpurea)

� 10 g gedroogde pepermunt

Werkwijze:

Meng alle kruiden in een theebus.

Doe één eetlepel van het mengsel in een kop, schenk hier 200 ml kokend water op en laat

alles afgedekt 10-15 minuten trekken.

Toepassing en houdbaarheid:

Drink maximaal 4 koppen per dag. Het bereide theemengsel is luchtdicht ongeveer 1 jaar

houdbaar.

Omdat het theemengsel salicylzuur bevat (moerasspirea), moet het niet worden gebruikt bij

allergie voor deze stof (aspirine-allergie).

21. Verstopte sinussen (eucalyptus)

Hete damp inademen maakt de slijmen in je sinussen dunner en losser. Eucalyptusolie werkt

krachtig tegen microben en de indringende geur helpt de sinussen vrij te maken.

Ingrediënten:

� 2 liter kokend water

� 5 druppels etherische olie Eucalyptus

� 2 druppels etherische olie pepermunt

Werkwijze:

Giet het water voorzichtig in een kom en voeg er de etherische oliën bij. Maak een tent over je

hoofd met een handdoek en adem de damp gedurende tien minuten in. Let op dat je jezelf niet

verbrand aan de hete lucht. Doe dit twee keer per dag.

49

Bijkomende tip:

Leg een warm kompres op je sinussen om de pijn te verzachten. Eucalyptusolie helpt tegen de

verstopte neus en de warmte kalmeert de pijn. Doe drie druppels etherische olie van

Eucalyptus in een kleine kom warm water. Sop een washandje in het water en leg het op je

sinussen. Maak het washandje opnieuw nat wanneer het afgekoeld is, leg het opnieuw op je

sinussen en doe dit gedurende 10 minuten. Herhaal deze behandeling verschillende keren per

dag indien nodig.

Veel drinken helpt om sinusitis te verlichten, want dat maakt de slijmen dunner.

Om je lichaam te helpen genezen van een sinusitis gebruik je best ook Echinacea purpurea.

22. Thee voor een sprankelend humeur

Ingrediënten:

� 1 eetlepel sinaasappelschil, vers of gedroogd van een biosinaasappel

� 1 eetlepel meidoornbessen, vers of gedroogd

� 1 eetlepel cacaonibs (gemalen cacaokernen)

� 1 liter heet water

Werkwijze:

Doe alle kruiden in een theepot en overgiet met heet water. Laat 20 minuten trekken. Zeef af.

Laat de rust over je komen.

23. Antistressthee

Holy basil (tulsi, ofwel heilige basilicum), is een belangrijke geneeskrachtige plant in de

ayurvedische geneeskunde. Ook de wetenschap heeft de plant ontdekt, want onderzoek toont

aan dat tulsi pijnstillend werkt en stresssymptomen, innerlijke onrust, spijsverteringsklachten

en hartklachten kan verlichten.

Deze thee helpt bij het harmoniseren en verminderen van stress

Ingrediënten:

� 1 eetlepel gedroogde holy basilblaadjes

Werkwijze:

Schenk 1 l kokende water over de heilige basilicumblaadjes in een theepot. Laat de thee 10

min trekken. Schenk de thee door een theezeefje in een thermoskan.


50

Drink in acute gevallen over de dag verdeeld een aantal koppen thee. In een theebus zijn de

blaadjes 6 maanden houdbaar.

Deze thee is niet geschikt voor zwangere vrouwen, omdat er nog geen wetenschappelijke

kennis beschikbaar is.

24. Hart-zenuwtonicum

Voor dit recept worden kruiden gebruikt die elkaar perfect aanvullen in hun angstdempende,

ontspannende en slaapverwekkende werking.

Helpt bij rusteloosheid, nerveuze hartklachten en prikkelbare darm.

Ingrediënten:

� 50 g gedroogde passiebloem (of 100 g verse bloemen)

� 35 g gedroogde valeriaanwortel

� 35 g gedroogde hopbellen

� 25 g gedroogd sint-janskruid

� 25 g gedroogd melisseblad (of 50 g verse bladeren)

� 1 l vruchtenbrandewijn (40% alcohol)

Materialen:

� 1 grote weckpot van 1,5 liter

� fles van 1 l

� trechter

� theezeefje

Werkwijze:

1. Leg alle kruiden in laagjes in de weckpot. Schenk de vruchtenbrandewijn erover, sluit de

pot en zet hem op een plek waar veel zon komt.

2. Schud de pot de daaropvolgende 2 weken elke dag 1 keer krachtig. Pak hem daarvoor met

beide handen stevig vast als een cocktailshaker.

3. Schenk op de 15de dag het tonicum door een trechter en theezeefje in een fles.


Drink naar behoefte een borrelglaasje per dag. Het tonicum is in de koelkast 6 maanden

houdbaar.

51

25. Sint-Janskruidtinctuur

Sint-janskruid is het meest gebruikte fytotherapeuticum. Verschillende stoffen in Sint-Janskruid

kunnen verantwoordelijk zijn voor de aan fytotherapeutische bereidingen van deze plant

toegeschreven antidepressieve effecten. De hypericinen worden als de belangrijkste psychoactieve

stoffen in de plant beschouwd, met name gaat het dan om hypericine, pseudohypericine en

hyperforine.

Helpt bij depressie en angsten.

Ingrediënten:

� 60 g verse Sint-Janskruidbloemen (of 30 g gedroogde bloemen)

� 200 ml jenever (of een andere drank met een hoog alcoholgehalte)

Materialen:

� weckpot van 250 ml

� zeef

� kom

� kleine trechter

� 1 donkere fles met pipet (250 ml)

Werkwijze:

1. Doe de Sint-Janskruidbloemen in een weckpot en schenk de jenever erbovenop. De

bloemen moeten helemaal met alcohol bedekt zijn, zodat ze niet gaan schimmelen.

2. Sluit de pot en zet deze 4-6 weken op een warme, zonnige plek. Schud hem tussendoor af

en toe stevig.

3. Zeef het vocht eerst en doe het dan met behulp van een trechter in een pipetflesje.


Neem in acute gevallen 1 maal per dag 20-40 druppels van de tinctuur in met wat water. Of

doe een kuur van meerdere maanden (dan steeds 1 glas met 20-40 druppels per dag). De

tinctuur is ongeveer 1 jaar houdbaar.

Sint-Janskruid maakt de lichtgevoeligheid van de huid groter, dus neem de tinctuur niet in

vlak voor een zonnebad. Er kunnen zich wisselwerkingen voordoen met andere

geneesmiddelen. Spreek hierover met de arts.

52

26. Melissetinctuur

Melisse is een van de bekendst en populairste geneeskrachtige kruiden. Dat komt door het

brede effectieve spectrum van de etherische oliën.

Helpt bij nerveuze klachten van maag en hart, inslaapproblemen, bij verkoudheid en in het

algemeen als (inwendig) kalmerend middel. Uitwendig bij spierpijn, hoofdpijn, jicht en

reuma.

Ingrediënten:

� 200 gram verse melissebladeren (of 100 g gedroogde)

� 1 liter medicinale alcohol (60%, apotheek of drogist)

Materiaal:

� 1 pot met schroefdeksel

� 1 theezeefje

� 1 trechter

� 1 donkere fles (1 liter)

Werkwijze:

1. Doe de melissebladeren in een pot met schroefdeksel en schenk deze vol met alcohol.

2. Zet de gesloten pot 10 dagen op een warme plaats. Schud hem af en toe.

3. Zeef de vloeistof op de 11de dag en schenk deze met behulp van een trechter in een

donkere fles.


Inwendig: 1-3 maal per dag 5 ml melissetinctuur in warme thee of water of op 1 theelepel

suiker.

Uitwendig: breng het onverdund aan op de huid

Is in de koelkast ten minste 1 jaar houdbaar.

53

27. Lavendelolie

Helpt bij inslaapproblemen, dipjes en emotionele spanning.

Ingrediënten:

� 2 handen verse lavendelbloemen (of 100 g gedroogde bloemen)

� 200 ml amandel- of distelolie

Materialen:

� 1 grote pot met schroefdeksel

� zeef

� kom

� trechter

� 1 donkere fles (250 ml)

Werkwijze:

1. Trek de bloemen van de steeltjes en doe ze in een pot met schroefdeksel. Schenk er zoveel

olie op dat de bloemen bedekt zijn.

2. Sluit de pot en zet die 6-8 weken op een warme zonnige plaats.

3. Giet de olie door een zeef, knijp de bloemen nog eens goed uit en schenk de olie dan door

een trechter in een donkere fles.


Wie de stress van alledag achter zich wil laten en makkelijker wil inslapen, moet eens een

lavendelbad nemen. Roer daarvoor 10 druppels lavendelolie door 2 eetlepels room en doe dit

mengsel in het warme water.

Wrijf de borst in met lavendelolie bij hoest of bronchitis.

Om tussendoor de stemming te verbeteren ruikt u even aan de fles. U kunt ook een zakdoek

bedruppelen met lavendelolie.

Een paar druppels in de geurlamp vullen de ruimte met een rustgevende geur. De olie is

minstens 1 jaar houdbaar.

28. Lavendelroller

Helpt bij migraine, hoofdpijn en ter verbetering van de concentratie

Ingrediënten en materialen:

� 10 ml etherische olie lavendel (of lavendelolie volgens het recept hiervoor)

� 1 rollerset

Werkwijze:

Doe de lavendelolie in de roller en sluit deze. Klaar is de handige roller

54


Rol naar behoefte over het voorhoofd en de slapen - of als u dat te veel olie vindt - over de

hals en de binnenkant van de polsen. De roller blijft ten minste 1 jaar houdbaar.

29. Passiebloemthee

Passiebloem en kamille maken samen een zachte thee die voor een goede nachtrust zorgt.

Ingrediënten:


� 1 theelepel gedroogde passiebloem

� 1 theelepel gedroogde kamille

Werkwijze:

Giet het water over de kruiden, dek af en laat 10 min trekken. Drink dit aftreksel een half uur

voor het slapengaan.

30. Kruidenmengsel bij slaapproblemen

Ingrediënten:

� 50 g gedroogd Slaapmutsje-kruid

� 25 g gedroogd citroenmelisse-blad

� 25 g Akkerhoningklaver-kruid

Werkwijze:

Meng de gedroogde kruiden goed in een bokaal of pot.

Neem van het kruidenmengsel één koffielepeltje per kopje, overgiet dit met kokend water en

laat dit 10 minuten trekken. Als u een theepot gebruikt voeg er dan zoveel koffielepeltjes

kruidenmengsel aan toe als u kopjes wenst. Indien de kruidenthee per kopje wordt bereid is

het aan te raden dit af te dekken omdat anders de vluchtige stoffen zoals het aroma, verloren

gaan. Zoeten met honing (na afkoeling) of op smaak brengen met citroensap is niet nodig

maar wel aan te bevelen. Niet alleen honing maar ook citroensap versterkt de werking van de

kruidenthee. Citroensap heeft een antiseptische en een antibiotische werking.

55

31. Kruidenmengsel bij slaapproblemen - versie 2

Ingrediënten:

� 30 g gedroogde Lavendel-bloem

� 25 g gedroogde Sint-Janskruid-bloem met kruid

� 25 g gedroogde Oranjebloesem-bloesem

� 20 g gedroogde Kamille-bloem

Werkwijze:









Bijkomende tip:

Sprenkel een paar druppeltjes etherische olie ylang ylang op een papieren zakdoekje dat je

dicht bij je hoofd legt zodat je de geur goed kunt ruiken. Na een tijdje val je hierdoor

gemakkelijker in slaap.

32. Thee tegen misselijkheid

Ingrediënten:

� 25 gram gedroogde kamille

� 25 gram gedroogde pepermunt

� 25 gram gedroogde ruw vermalen gemberwortel

Werkwijze:

Meng de kruiden en stockeer ze in een pot.

Houdbaarheid: minstens 1 jaar.

Gebruik:

Doe 1 theelepel van het kruidenmengsel in een beker en infuseer 5 minuten.

4 tot 5 maal daags innemen.

56

33. Antikaterthee

Ingrediënten:

� 1 liter water

� 2 eetlepels gedroogde of verse kurkuma

� 2 eetlepels gedroogde of verse gemberwortel

� flinke draai zwarte peper

� 1 theelepel kaneel

� 1 theelepel kardemom

� 1 kruidnagel

� 1 steranijs

� 2 mandarijnen of sinaasappelen

Werkwijze:

Breng het water aan de kook met gember en kurkuma. Na drie minuten doorkoken neem je de

pan van het vuur en voeg je de andere kruiden toe. Snij de mandarijnen of sinaasappelen in

twee en pers ze met de hand boven de pan uit, en laat de halfuitgeperste schillen mee in het

water vallen. Laat nog 5 minuutjes trekken en schenk in een tas.

Is het erg? Maak dan je eigen Oral Rehydratation Salts (ORS) om aan de thee toe te voegen.

Meng een koffielepel zout, een koffielepel natriumbicarbonaat en zes koffielepels honing

door de thee. Je zout-, glucose- en mineralengehalte zijn zo weer op peil. Lekker is ORS niet,

dus volgende keer maar meer water drinken.

Gebruik:

Zwaar doorgezakt? Deze kruidige thee met gember en kurkuma verwarmt je lichaam, is een

sterk antioxidant en helpt de lever afvalstoffen sneller afbreken. En het is ook gewoon een

heerlijke thee voor koude winteravonden. Toevoegen van zwarte peper klinkt wat gek in een

thee, maar die heb je nodig om de kurkuma beter te kunnen opnemen en geeft het wat extra

pit.

57

34. Vierwindenthee

Een frisse thee tegen winderigheid of flatulentie. De naam van het recept slaat op de vier

ingrediënten, die door hun krampwerende werking darmgassen kunnen laten ontsnappen

waardoor het opgeblazen gevoel verdwijnt, net als de windjes.

Ingrediënten:

1tl karwijzaad of kummel

1tl venkelzaad

1tl gedroogde pepermuntblaadjes

1tl gedroogde kamille

2,5dl heet water

(1 tl = 1 theelepel)

Werkwijze:

Stamp het karwij- en venkelzaad fijn met stamper en vijzel. Zo komen de etherische oliën vrij.

Meng het zaad met de pepermunt en kamille. Doe alles in een luchtdicht afsluitbaar potje.

Voor de thee: doe 1 tot 2 theelepels kruidenmix in 2,5 dl heet (niet-kokend) water en laat de

kruiden ca. 15 minuten trekken. Drink de warme thee met kleine slokjes.

Gebruik: drink indien nodig tot 4 keer per dag een kop kruidenthee.

35. Cascara tegen constipatie

Cascara is een doeltreffend en mild stimulerend middel voor de darmen en is een populair

ingrediënt in laxerende middelen. Gember en venkel maskeren de bittere smaak en helpen

krampen en winderigheid te verminderen.

Ingrediënten:

� 1 theelepel gedroogde cascaraschors

� 1/2 theelepel verse of gedroogde gemberwortel

� 1/2 theelepel venkelzaad

� 500 ml water

Werkwijze:

Laat de kruiden en het water gedurende 10 minuten afgedekt sudderen in een pot. Haal van

het vuur en laat nog 10 minuten trekken. Giet af en maak indien gewenst zoeter. Drink 250 ml

voor je gaat slapen en indien nodig 's ochtends nog een kopje.

Bijkomende tips:

Om lichte constipatie te verhelpen drink je 's ochtends op een nuchtere maag een glas warm

water gemengd met het sap van een halve citroen.

58

Voor aanhoudende constipatie kun je supplement vezels toevoegen aan je voeding, zoals

bijvoorbeeld psylliumkaf. Neem dagelijks één tot drie theelepels en roer ze in een glas warm

water, gevolgd door nog een extra glas water. Als je extra vezels neemt, zorg dan dat je

genoeg water drinkt in de loop van de dag om niet nog meer constipatie te veroorzaken.

36. Kruidenthee bij diarree

Acute diarree is een reactie van het lichaam om toxische of irriterende stoffen te verwijderen,

of het kan veroorzaakt worden door een darminfectie. Diarree kan gevaarlijk zijn bij jonge

kinderen omdat het uitdroging kan veroorzaken.

Kattenkruid kalmeert buikkrampen en de eventuele emotionele spanning die ook een oorzaak

kan zijn. Pepermunt helpt tegen winderigheid en spastische darmen. Frambozenblad bevat een

samentrekkende stof die een darmontsteking kalmeert.

Ingrediënten:

� 500 ml heet water

� 2 theelepels gedroogd kattenkruid

� 2 theelepels gedroogde pepermunt

� 2 theelepels gedroogd frambozenblad

Werkwijze:

Giet het water over de kruiden. Dek af en laat 15 minuten trekken. Giet af en drink ieder uur

125 ml.

Bijkomende tips:

� Bananen en johannesbrood zijn allebei rijk aan pectine, wat slappe stoelgang helpt vaster

te worden. Eet een geplette banaan met één of twee eetlepels johannesbroodpoeder.

� Als je veel vocht binnenkrijgt voorkom je dehydratatie. Drink tot 10 glazen per dag. Doe

250 ml appelsap in 500 ml water. Het appelsap vult het kalium dat je verliest aan en wordt

makkelijk door je lichaam opgenomen.

59

37. Maagbitter

Het uitgebalanceerde kruidenmengsel voor deze bittere drank stimuleert de productie van

galsappen en daarmee ook de vertering van vet. Het werkt krampstillend en gaat winderigheid

tegen.

Helpt bij het ondersteunen en stimuleren van de spijsvertering.

Ingrediënten:

� 150 g gedroogd echt duizendguldenkruid

� 100 g gedroogde Chinese rabarberwortel

� 100 g jeneverbessen

� 50 g gedroogd duizendblad

� 30 g gedroogd kalmoeswortel

� 20 g gedroogd absintalsem

� 2 l jenever

Materiaal:

� 1 grote pot met schroefdeksel (2 l)

� donkere fles (1,5 l)

� trechter

� theezeefje

Werkwijze:

1. Doe alle kruiden in een grote pot met schroefdeksel en schenk de jenever erover.

2. Sluit de pot en zet hem 2 weken op een warme plaats (bij de verwarming of op een

vensterbank). Schud de pot met inhoud regelmatig.

3. Schenk na die 2 weken het vocht met behulp van een trechter en een theezeefje in een

donkere fles en sluit die stevig.


Drink naar behoefte na het eten één likeurglaasje maagbitter. Maagbitter is minstens 1 jaar

houdbaar.

Tip:

Geen zin in alcohol? Maak dan een spijsverteringsthee. Schenk 200 ml kokend water in een

kopje met 1/2 theelepel alsem en Chinese rabarberwortel. Laat dit 10 minuten afgedekt

trekken. Let op: de thee is heel bitter.

60

38. Anticellulitisscrub met koffie en klimop

Ingrediënten:

� 100 gr gemalen koffie

� 100 gr donkere kandijsuiker (of grof zeezout, als je geen gevoelige huid hebt)

� 150 ml olijfolie

� goed handvol klimopbladeren

� 20 gemalen jeneverbessen

� schil van 1 citroen

Materiaal:

� glazen fles of bokaal

� zeef

Werkwijze:

Macereer de klimopbladeren (Hedera helix), jeneverbessen en de citroenschil twee weken in

de olijfolie in een fles of bokaal op een lichte plek in de zon, en schud de inhoud elke dag

eens om zodat het mengsel niet gaat gisten. Zeef de gemacereerde olie en vermeng met een

kleine hoeveelheid olijfolie en kandijsuiker of grof zeezout.

Een scrubbeurt met dit drabje is prettig vies - alsof je weer eens in de modder mag spelen -

maar voelt heerlijk, en bovenal: het werkt!

Jeneverbes, koffie, klimop en de olie in de citroenschil bevorderen de drainage en

doorbloeding in de huid door hun inhoudsstoffen, en de korrels van zout of suiker en koffie

doen de mechanische massage. En op het strand ziet niemand hoe je er in de douche uitzag.

39. Thee tegen reuma

Ingrediënten:

� 40 gram brandnetels

� 20 gram Moerasspirea

� 20 gram Duivelsklauw

� 20 gram Wilgenbast

Werkwijze:

Maak een mengsel van de bovenstaande ingrediënten. Gebruik dan drie eetlepels van het

mengsel op een liter kokend water. Laat deze thee vijf minuten trekken en drink dagelijks 1

liter thee voor een periode van drie weken. Neem 10 dagen rust en herhaal de kuur.

61

Bijkomend bij reuma:

Benodigdheden:

� een onbespoten citroen

� doek

Werkwijze:

De schil van een citroen bevordert de doorbloeding en weert ontstekingen.

Rasp de schil van een onbespoten citroen en masseer de pijnlijke delen van het lichaam

ermee. Dek de plekken daarna met een doek af en laat de citroen een tot twee uur zijn werk

doen.

40. Crème ter verlichting van reumapijnen

Ingrediënten:

� 150 ml infuus van Duivelsklauw

� 65 gram maceraat Rozemarijn

� 20 g lamecrème

� 10 g sheaboter

� 1 g cetylalcohol

� toevoegingen: 1% etherische oliën (= 2,4 ml etherische oliën), daar 1 druppel = 0,05 ml

nemen we 48 druppels waarvan :

� 12 druppels etherische olie kruidnagel

� 12 druppels etherische olie Grove den

� 12 druppels etherische olie Gewone jeneverbes


Werkwijze:

� Infuus Duivelsklauw in beker 1 brengen en verwarmen tot 60 à 70°C.

� Maceraat rozemarijn, sheaboter en lamecrème in beker 2 brengen en verwarmen tot 60 à

70 °C.

� Als beide bekers 60 - 70 °C hebben het infuus uit beker 1 straalsgewijze aan beker 2

toevoegen en goed roeren tot de consistentie van een crème bekomen wordt.

� Als de temperatuur gezakt is beneden de 40 °C de etherische oliën toevoegen en roeren.

� Crème overbrengen in recipiënt.

Bespreking ingrediënten:

a) Infuus Duivelsklauw (hoofdkruid)

62

20 gram Duivelsklauw-wortel-thee overgieten met 300 ml kokend water, 8 uur laten trekken

bij kamertemperatuur en zeven.

Door zijn inhoudsstoffen, iridoheterosiden (voornamelijk harpagoside) werkt Duivelsklauw

(Harpagophytum procumbens DC) ontstekingswerend en pijnstillend. Het wordt daarom veel

gebruikt als lokale ondersteuning bij reumapijnen (veel gebruikt in reumazalven).

Omdat de iridoheterosiden wateroplosbaar zijn, zijn het waterig extract, afkooksel,

droogextract en nebulisaat eerder aangewezen bij reumatische klachten.

Duivelsklauw is een overblijvende, niet-winterharde, kruipende plant met uitlopers die tot

anderhalve meter lang worden. Duivelsklauw is inheems in de steppen- en woestijngebieden

van Namibië, Botswana, Angola, het noorden van Zuid-Afrika en in oostelijk Afrika.

De knolvormige bijwortels met bittere smaak worden sinds lang door de lokale bevolking van

de Kalahari-woestijn opgegraven en het afkooksel ervan wordt gebruikt als: pijnstiller (vooral

bij zenuwpijnen, menstruatiepijnen, reumatische pijnen, hoofdpijn, geboorteweeën en

naweeën); als koortswerend middel; als bittermiddel bij spijsverteringsstoornissen; lever- ,

gal- en pancreasaandoeningen; bij de behandeling van zweren en huidverwondingen.

De knolvormige bijwortels worden gebruikt. Ze moeten wel minstens 12 jaar oud zijn om

geoogst te worden, pas dan bevatten ze voldoende harpagosiden.

b) Maceraat Rozemarijn (ondersteunend)

Vul een pot met rozemarijnblaadjes (6 eetlepels verse blaadjes van de stelen gerist of 3

eetlepels gedroogde blaadjes) tot ze onderstaan in 200 ml zonnebloemolie. Pot luchtdicht

afsluiten en 2 weken laten trekken op een warme plaats (of tot de olie kleur heeft gekregen).

Zeef de olie en giet ze in een donkere fles.

63

Rozemarijn (Rosmarinus officinalis L. CT camphor) verbetert de huiddoorbloeding (o.a. door

camphor in de etherische olie) en is bovendien ontstekingswerend en pijnstillend (door o.a.

rozemarijnzuur).

Etherische oliën zijn goed oplosbaar in olie, vandaar de keuze voor het maceraat.

Rozemarijn is een struikachtige, dichte, aromatische, groenblijvende en vorstbestendige plant

die 50 cm à 2 meter groot kan worden. Rozemarijn is afkomstig van de noordelijke kusten van

de Middellandse zee. De plant wordt tegenwoordig intensief gekweekt in Frankrijk, Spanje,

Portugal, Tunesië en Marokko en wordt elders bijna overal als gemakkelijk te snoeien

tuinplant geteeld.

Vooral de blaadjes worden gebruikt, omdat die het rijkst aan etherische oliën zijn.

c) Lamecrème (functioneel)

De lamecrème wordt gebruikt als emulgator en is zowel voor O/W als W/O emulsies geschikt.

Lamecrème geeft de crème tegelijkertijd een zekere consistentie, heeft hydraterende

eigenschappen en levert een redelijk matte crème op.

Lamecrème is uitsluitend van plantaardige grondstoffen (glycerine-stearine citroenzuurester

gewonnen uit palm-, palmpit- en zonnebloemolie, glycerine en citroenzuur) gemaakt.

Lamecrème wordt afgeleverd in pastillen die op 55-65 °C smelten, en is geschikt voor

cosmetische formuleringen voor alle huidtypen, behalve vette huid.

Dosering: 5 tot 10 % lamecrème in het eindproduct gebruiken.

INCI: Glyceryl Stearate, Glyceryl Stearate Citrate

E471 en E472c

64

d) Sheaboter of Karitéboter (functioneel en ondersteunend)

Sheaboter wordt gebruikt als stabilisator.

De sheanootboom (Butyrospermum parkii (Don) Krotschy), ook wel Afrikaanse karitéboom

genoemd, stamt oorspronkelijk uit Centraal-Afrika. Het is een tot 15 meter hoge boom met op

pruimen lijkende vruchten, waarvan de pitten tot 50% vet bevatten.

Sheaboter bevat een hoog gehalte aan vitamine E, vitamine A en de werkzame stof van de

smeerwortel (allantoïne). Hierdoor wordt ze minder snel ranzig. Toch moet ze goed van de

lucht afgesloten in de koelkast bewaard worden. Het smeltpunt ligt op 28 °C.

In Afrika wordt sheaboter gebruikt ter behandeling van reuma, artrose, spieren

gewrichtspijnen.

Sheaboter bevat stearine- en oliezuur en veel onverzeepbare bestanddelen (7%) die een

verzorgende invloed vertonen op de huid (zonafdekkende eigenschappen).

Deze stabilisator bezorgt de crème dus een extra voordeel.

INCI naam: Butyrospermum Parkii

e) Cetylalcohol (functioneel)

Cetylalcohol wordt gebruikt als co-emulgator en stabilisator. Cetylalcohol kan de viscositeit

van crèmes verhogen.

Cetylalcohol is een vetalcohol, commercieel beschikbaar in de vorm van kleine witte halve

bolletjes. Het is een vaste, nagenoeg reukloze vettige stof met een smeltpunt van 45 tot 50 °C.

Cetylalcohol is onoplosbaar in water, doch in ethanol, etherchloroform en vette oliën

oplosbaar.

INCI naam: Cetyl Alcohol

f) Etherische olie kruidnagel - Eugenia caryophyllata Thunb (ondersteunend)

Door de eugenol is de etherische olie lokaal verdovend en pijnstillend.

65

Door de eugenol en beta-caryophylleen is het ontstekingswerend. Eugenol en beta-

caryophylleen verminderen de productie van ontstekingsmediërende prostaglandines.

De bereiding mag maximum 1% van deze etherische olie bevatten.

Het mag niet op een beschadigde huid gebruikt worden vanwege het dermocaustische

karakter.

g) Etherische olie Grove den - Pinus sylvestris L. (ondersteunend)

Vanwege de ontstekingswerende eigenschappen wordt deze etherische olie ook gebruikt bij

reumatische pijnen en gewrichtsontstekingen. De olie heeft een cortisone-achtig effect, men

treft ze dan ook veel aan in reumazalven, meestal in combinatie met andere bestanddelen.

Het pineen in de etherische olie veroorzaakt het cortison-like effect.

De terpenen in de etherische olie verhogen de doorbloeding.

h) Etherische olie Gewone jeneverbes - Juniperus communis L. (ondersteunend)

Door de pinenen in de etherische olie bevordert het de onderhuidse afvoer van afvalstoffen.

Door de sesquiterpenen in de etherische olie werkt het ontstekingsremmend en is het

pijnstillend.

Uitwendig wordt deze etherische olie dus veel gebruikt bij reumapijnen.

i) Etherische olie Lavendel - Lavandula angustifolia Mill. (verfrissend)

Deze etherische olie wordt als verfrissend onderdeel toegevoegd. Door het linalol die het

bevat werkt het bovendien lokaal pijnstillend.

Gebruik:

� Een dunne laag aanbrengen op de pijnlijke plaatsen, tweemaal daags.

� Enkel voor uitwendig gebruik.

� Niet gebruiken bij gevoelige huid, slijmvlies, open wonden of in de ogen.

� Na gebruik goed de handen wassen.

� Niet bij zwangere vrouwen, zogende vrouwen en kinderen onder de 12 jaar.

� Bij vermoeden van allergie: eerst wat crème aanbrengen op de binnenzijde van de

elleboogplooi, 24 uur wachten, is er geen roodheid, jeuk of irritatie dan kan de crème

gebruikt worden.

66

41. Kamferspiritus

Helpt bij spierpijn, verrekking en kneuzing, maar ook bij pijnlijke gewrichten.

Ingrediënten:

� 20 ml alcohol, 95% apotheek

� 30 druppels etherische olie kruipden

� 30 druppels etherische olie sparrennaalden

� 30 druppels etherische olie kamfer

� 50 druppels etherische olie rozemarijn

� 80 ml jenever

Materialen:

� 1 trechter

� 1 donkere fles (min. 100 ml)

Werkwijze:

1. Schenk met behulp van een trechter de zuivere alcohol in een donkere fles. Voeg eerst de

etherische oliën toe en daarna de jenever.

2. Sluit de fles en schud deze krachtig. De inhoud is nu melkachtig, want de etherische oliën

verbinden zich met de alcohol met een lager percentage en vormen een emulsie.

3. Om de etherische oliën die zich desondanks aan de oppervlakte verzamelen te binden,

moet u de fles voor gebruik stevig schudden.


Druppel een beetje kamferspiritus in de holle hand of direct op het pijnlijke lichaamsdeel en

wrijf of masseer het zachtjes in. Omdat kamferspiritus de huid uitdroogt, mag hij niet langer

dan 1 week achter elkaar worden gebruikt. Tegen die tijd is spierpijn ook wel verdwenen.

De fles is in de koelkast ongeveer 1 jaar houdbaar.

Tip:

Wrijf de huid nooit in met kamferspiritus als u daarna gaat zonnebaden, omdat de huid dan

uiterst gevoelig reageert op de UV-straling. Let er bovendien op dat de kamferspiritus alleen

op een onbeschadigde huid wordt gebruikt. Al bij het kleinste wondje kan de spiritus anders

heel erg branden.

67

42. Wintergreenolie

Een muispols, tenniselleboog, voetbalknie en andere ontstoken of overbelaste pezen kan je

inmasseren met deze olie. Strijk hard met je vingers over de pees in de aanhechtingsrichting.

Meer kurkuma in je eten verwerken helpt van binnenuit.

Ingrediënten:

� 50 ml amandelolie

� 50 druppels etherische olie van wintergreen

� 1 theelepel gedroogde rozemarijn

� 1 theelepel gedroogde tijm

� 1 theelepel gedroogde salie

� 1 theelepel jeneverbes

Werkwijze:

Stop de gekneusde gedroogde kruiden in een donkere glazen fles en overgiet met de olie. Laat

twee weken macereren. Filter de kruiden uit de olie en voeg de etherische olie van

wintergreen toe. Goed schudden en de huid ter hoogte van de peesontsteking mee inmasseren.

43. Spierkrampenthee

Heb je vooral krampen in je spieren, dan kan je naast het smeren van zalf beter ook meer

eiwitten eten, je mineralenbalans aanvullen en zorgen dat het melkzuur dat de spieren pijnlijk

en gespannen maakt sneller afgevoerd wordt. Brandnetel, heermoes en spirulina bevatten veel

bouwstoffen voor je spieren. Spirulina helpt het melkzuur elimineren. Hop en passieflora

stillen de krampen.

Ingrediënten:

� 1 l water

� 5 eetlepels brandnetel en/of heermoes

� 2 eetlepels spirulina

� 2 eetlepels hopbloemen

� 2 eetlepels passieflora

Werkwijze:

Kook het water en voeg er alle ingrediënten aan toe. Laat 10 minuten trekken met een deksel

op de kan. Drink op gedurende de dag. Wel eerst goed schudden.

68

44. Infusie voor verhoogde bloeddruk

Ingrediënten:

� 2 delen bloeiende toppen tweestijlige meidoorn

� 2 delen lindebloesem

� 2 delen paardenbloemblad

� 1 deel duizendblad

� 1 deel ijzerhard

Werkwijze:

Ingrediënten goed mengen in een recipiënt

Gebruik:

Laat een theelepel van het mengsel trekken in een kopje kokend water en drink daar twee- of

driemaal daags van.

45. Infusie voor verhoogde bloeddruk - versie 2

Ingrediënten:

� 30 g gedroogde Meidoorn-bloesem met blad

� 25 g gedroogde rode klaver-bloem

� 25 g gedroogde Linde-bloesem

� 20 g Sint-Janskruid-bloem met kruid

Werkwijze:









69

46. Thee voor hart- en bloedvaten

Maak een mengsel van volgende gedroogde kruiden (voor 100 g mengsel):

� 25 g herderstasje

� 25 g meidoornbloemen

� 25 g citroenmelisse

� 25 g valeriaanwortel

Hiervan 2 theelepels bij 0,25 l koud water voegen en 10 minuten laten trekken. Na afzeven

mag de thee opgewarmd worden tot drinktemperatuur.

47. Knoflookdrank

Knoflook heeft een veelvoud aan medisch werkzame stoffen met allicine voorop.

Helpt bij hoge bloeddruk en verhoogde cholesterolspiegel, maar ook ter voorkoming van

arteriosclerose.

Ingrediënten:

� 5 onbehandelde citroenen

� 30 teentjes knoflook

Materialen:

� scherp mes

� snijplank

� keukenmachine

� pan

� houten lepel

� trechter

� grote fles (1 l)

Werkwijze:

1. Verwijder de uiteinden van de citroenen en snijd de vruchten daarna in dikke plakken. Pel

de teentjes knoflook.

2. Pureer de plakken citroen met de ontvelde knoflookteentjes in de keukenmachine.

3. Doe de citroen-knoflookpuree in een pan, voeg 1 l koud water toe en breng dit kort aan de

kook. Haal de pan van het vuur zodra de inhoud pruttelt.

4. Schenk het hete vocht door een trechter langzaam in een fles en sluit deze meteen


70

Drink 's morgens en 's avonds 1 jeneverglas knoflookdrank. In de koelkast blijft de

knoflookdrank 1 week goed. Als de knoflooklucht u hindert, kunt u gewoon wat verse

basilicum of peterselie eten. Daardoor wordt de adem in een mum van tijd weer fris.

48. Brandnetelwijn

De brandnetel is rijk aan vitale stoffen, stimuleert de stofwisseling, ontgift, stimuleert de

bloedvorming en werkt ontstekingsremmend.

Helpt bij goedaardige prostaatvergroting; ook bij reuma, vermoeidheid en ter versterking van

oudere mensen.

Ingrediënten:

� 50 g brandnetelzaad

� 750 g witte wijn

� 100 g biologische honing

Materialen:

� vijzel

� weckpot van 1 liter

� zeef

� kom

� houten lepel

� pan

� donkere fles

� trechter

Werkwijze:

1. Plet de brandnetelzaden in een vijzel en doe ze samen met de witte wijn in een weckpot.

Laat het mengsel 14 dagen goed afgesloten bij kamertemperatuur rusten.

2. Schenk na die 14 dagen de vloeistof door een zeef in een kom. Het brandnetelzaad kunt u

weggooien, want het heeft zijn werkzame stoffen afgestaan aan de wijn.

3. Voeg de honing toe. Laat deze zich niet goed mengen, warm de wijn dan voorzichtig in

een pan tot de honing geheel is opgelost.

4. Schenk de wijn in een donkere fles en sluit deze goed.


Drink voor een kuur gedurende 4 weken 's morgens en 's avonds 1 glas brandnetelwijn. De

wijn blijft in de koelkast 4 weken goed.

Tip:

71

Als u voorkeur geeft aan een alcoholvrije variant, zet dan brandnetelthee. Pluk daarvoor een

paar verse brandnetels (draag wel handschoenen, doe ze in een kop en schenk er kokend water

overheen. Laat dit 7-10 minuten afgedekt trekken.

49. Echinacea-tinctuur

Helpt bij het versterken van het immuunsysteem.

Ingrediënten:

� Twee handjes voorjaarswortels en/of van het hele bloeiende kruid

� Jenever of wodka (minstens 35% alcoholpercentage)

Materialen:

� een donker flesje

� een jampotje

Werkwijze:

1. Spit de wortel en snijd deze in stukjes of pluk de zonnehoed en knip enkele stengels met

bloem en blad in kleine stukjes.

2. Vul het jampotje driekwart met de plantendelen.

3. Schenk de wodka of jenever tot aan de rand.

4. Sluit het potje af met een deksel.

5. Schud minstens veertien dagen eenmaal per dag et zonnehoedmengsel.

6. Zeef het mengsel en giet het in een donker flesje.


Bij volwassenen drie keer daags 15 druppels innemen. Voor kinderen geldt een andere

dosering, hierbij gaan wij uit van de leeftijd. Bijvoorbeeld: een kind van 8 jaar krijgt drie keer

daags 8 druppels.

72

Culinaire kruidenrecepten

1. Geïnfuseerde gin

Ingrediënten:

� 3 rijpe peren

� 5 koffielepels kamille thee

� 1 fles gin (huismerk Colruyt - 75 cl)

Werkwijze:

Schil de peren en snij ze in stukjes. Breng de stukjes peer in een glazen bokaal met deksel.

Strooi de 5 koffielepels kamille thee over de peren. Overgiet met de 75 cm gin. Laat 48 uur

trekken en schud regelmatig de bokaal.

Serveren:

Leg 4 ijsblokjes in een groot tulpvormig wijnglas. Voeg 50 ml van de geïnfuseerde gin toe.

Voeg vervolgens 100 ml Fever-tree water toe. Garneer met schijfjes aardbei, enkele

bosbessen en 1 à 2 blaadjes munt. Gezondheid.

2. Garam masala

Ingrediënten:

� 3 el kardemompeulen

� 3 el korianderzaad

� 3 el komijnzaad

� 2 el peperkorrels

� 1 el kruidnagel

� 1 kaneelstokje in stukken

Werkwijze:

Haal de kardemomzaden uit de peul en rooster ze. Zet alle specerijen 10 minuten in de oven

op 70°C. Laat de specerijen afkoelen en maal ze tot poeder. Het blijft 3 tot 4 maanden goed in

een afgesloten bokaal.

3. Fenegriekbeleg

Ingrediënten:

� 2 el fenegriekzaad

� 1 bosje fijngesnipperde koriander

� 2 geplette knoflookteentjes

� 1 el korianderzaad

73

� 1 el gemalen kardemom

� Sap van 1 citroen

� Zeezout en peper

Werkwijze:

Week de fenegriek in water voor 1 nacht. Giet door een zeef en meng de geweekte zaden met

de andere ingrediënten. Lijkt op pesto. Lekker met rijst of brood.

4. Paardenbloemenspread

Ingrediënten:

� 1 rijpe avocado

� 1/2 kopje geroosterde witte amandelen

� 2 kopjes verse paardenbloembladeren

� 1 kleine rode ui

� 1 teentje look

� zout en versgemalen zwarte peper

� citroensap naar smaak

Werkwijze:

Snij de ui, de look en de paardenbloembladeren grof. Rooster de amandelen. Pel de avocado

en lepel hem uit. Doe alles vervolgens in het potje van de mixer en mix tot je een gladde

massa krijgt. Breng op smaak met zout, citroensap en versgemalen zwarte peper en geniet van

dit hemelse smeersel als dip of op brood.

5. Nesto (brandnetelpesto)

Ingrediënten:

� Ongeveer een halve kop olijfolie extra vergine

� 2 teentjes look

� 1 kop verse brandnetelblaadjes

� 1 kop verse basilicum

� 1/2 kop verse paardenbloembladeren

� 1/2 kop pijnboompitten

� 1/2 kop walnoten

� 1/4 kop vers geraspte parmezaan (optioneel)

� zwarte peper en zeezout

Werkwijze:

74

Doe eerst de olie, de kruiden en de look in een keukenrobot en mix een eerste keer. Voeg dan

de noten, pijnboompitten en parmezaan toe en mix tot je een gladde saus krijg. Breng op

smaak met zwarte peper en zout.

Prikt de brandnetel niet in je mond? Nee, want de brandnetel verliest zijn prik van zodra je

hem even verhit of mixt.

Tip: in Italië verdunnen ze pesto altijd met een beetje water. Wij hebben de neiging om pesto

puur te gebruiken. Dat is prima voor op een toast bijvoorbeeld, maar als je pesto wil

gebruiken om je pasta mee aan te maken, dan zou je wel een heel erg vette saus hebben.

Olijfolie is gezond, maar te is natuurlijk nooit goed. Vandaar: neem een beetje water en

verdun je pesto voor gebruik!

6. Brandnetelparmigiana

Ingrediënten:

� olijfolie

� 2 blikjes tomatenblokjes

� 2 grote aubergines

� 2 courgettes

� 4 teentjes look, geperst

� 1 ui

� twee handen vol verse brandnetels

� 2 zakjes mozzarella, in kleine stukjes gescheurd

� basilicum

Werkwijze:

Verwarm de oven voor op 180°. Snijd de aubergines en courgettes in de lengte doormidden in

plakjes van ongeveer 3 mm en bestrijk ze langs beide kanten met olijfolie. Plaats ze op de

bakplaat. Bak ze ongeveer 10 minuutjes, draai ze om en laat ze nog 10 minuten langs de

andere kant bakken (tot ze wat doorschijnend zijn in het midden).

Ondertussen stoof je de netels gaar gedurende een paar minuutjes samen met de ui. Doe

hierna de tomatenblokjes en de look erbij (en eventueel de basilicum) en laat nog even

sudderen. Kruid goed af (met bv. rozemarijn, oregano, tijm, zwarte peper en zeezout)

Neem dan een grote ovenschotel en leg er een laag aubergine in, gevolgd door een laag

tomaten-brandnetelsaus en wat kaas. Ga zo verder tot alle ingrediënten opgebruikt zijn. Bak

nog een kwartier verder en werk af met versgeraspte Parmezaanse kaas… Smullen!

75

7. Felgroene romige smoothie

Het ziet er echt erg groen uit voor een smoothie, maar werkelijk, het smaakt. En het is een

bron van vezels, foliumzuur, magnesium, vitaminen A, C en E en essentiële vetzuren. Een

heel pakket bioactieve stoffen om je weerstand een goede boost te geven. Gekoeld met een

paar ijsblokjes is het een heerlijke gazpacho (mix er dan nog een teentje knoflook en een

halve rode ui door).

Ingrediënten:

� 200 ml water

� 1/2 avocado

� handvol spinazie

� handvol bladeren en bloemen van Oost-Indische kers

� 1 theelepel spirulina

� 1 eetlepel hennep- of pompoenpitolie

� 2 eetlepels zaden en pitten

� 1 limoen

� beetje koriander

Werkwijze:

Mix water, avocado, spinazie, Oost-Indische kers, spirulina, olie en limoensap in de blender

glad en romig. Voeg wat water toe als het niet voldoende lopend is. Werk af met wat

geroosterde zaden en pitten en een paar blaadjes koriander. Op je gezondheid!

8. Roze shake

Deze kleurige shake gaat vlot binnen. En het helpt je bij bescherming tegen vrije radicalen, bij

ontstekingen, nachtblindheid, bloedend tandvlees, hoge cholesterol en nog zo veel meer. Daar

zorgen bromelaïne, resveratrol, OPC's en anthocyanen voor.

Ingrediënten:

� 50 g bosbessen

� 50 g blauwe druiven

� 50 g ananas

� 100 g levende yoghurt

� 1/2 theelepel kardemom

Werkwijze:

Mix de blauwe druiven (met pit), bosbes en ananas in de blender en meng er yoghurt en

kardemom door. Geniet!

76

9. Sorbet van moerasspirea, linde en vlierbloesem

In het blad en de bloemen van moerasspirea (Filipendula ulmaria) zitten salicylaten, de

voorlopers van het chemische acetylsalicylzuur of de doodgewone aspirine. Fijn aan deze

'oeraspirine' is dat het door de andere inhoudsstoffen van de plant minder belastend is voor de

maag. Vlier- en lindebloesem laten je goed uitzweten. Verwen jezelf bij koorts of pijn met dit

verkoelende en smakelijke ijs. Je mag er per dag zo'n 200 g van eten voor het juiste effect.

Ingrediënten:

� 12 g blad en bloem van moerasspirea (vers of gedroogd)

� 25 g vlierbloesem (vers of gedroogd)

� 15 g lindebloesem

� 50 ml citroensap

� 500 ml water

� 300 g kristalsuiker

Werkwijze:

Kook het water met de suiker tot het helemaal opgelost is. Neem de pot van het vuur, voeg het

citroensap toe en dan de kruiden. Laat 10 minuten trekken met het deksel op de pot. Zeef de

kruiden eruit en laat het mengsel verder afkoelen alvorens je het zo in de diepvries zet of in de

ijsmachine giet.

10. Stoofpotje met pompoen en kaneel

Ingrediënten:

� 1 kleine hokkaido pompoen (oranje schil, de schil mag eraan blijven), in dobbelstenen

� 2 rode paprika’s, in blokjes

� 1 dikke teen look

� 1 ui

� 400 ml tomatenpassata

� 1 tl komijnzaad

� 1 tl kurkuma

� 1,5 tl kaneel

� zwarte peper en zeezout

� olijfolie

� verse koriander

77

Werkwijze:

Stoof de ui en de look lichtjes aan in olijfolie en doe er dan de komijnzaadjes bij tot je het

aroma van de komijn ruikt. Doe er vervolgens de paprika en de pompoen bij, strooi de andere

kruiden erover, voeg een scheutje water toe en laat ongeveer 10 minuutjes stoven. Doe er

hierna de tomatenpassata bij en laat nog ongeveer een kwartiertje verder pruttelen op een laag

vuurtje. Dien op met vers versnipperde koriander.

78

Huishoudrecepten

1. Spray tegen insecten

Meng volgende etherische oliën met 1 maatlepel ( 2,5 ml) LV 41 HT (= oplosverbeteraar,

verkrijgbaar bij Herbacos, zie lijst leveranciers).

1 ml etherische Lavendelolie

1 ml etherische citroeneucalyptus

1 ml etherische geranium

1 ml etherische bergamot fcf

Voeg 90 ml gedestilleerd water toe.

in een sprayfles gieten, kan op huid (vanaf 3 jaar) en lakens gebruikt worden

schudden voor gebruik!

Tip : om de etherische oliën beter te vermengen kan je de etherische olie eerst mengen met

10 à 20 ml cosmetisch haarwater (gedenatureerde alcohol van 96°) of 10 à 15 ml LV 41

(oplosverbeteraar)

2. Natuurlijke verfrisser voor je tapijt

Bakpoeder helpt vlekken te absorberen en lavendel geeft een heerlijke geur.

� 250 g bakpoeder


Meng het bakpoeder en de lavendelolie met een klopper. Doe een dunne laag van dit mengsel

op het tapijt en laat het een paar uur intrekken. Hierna stofzuig je de plek grondig.

79

3. Vlekkenverwijderaar - hygiënisch reiniger/ontsmettingsmiddel

Ingrediënten voor twee flessen van een halve liter:

� 1 soeplepel natriumbicarbonaat

� 1 liter water

� 10 g gedroogde eucalyptus

� 10 g gedroogde lavendel

� 20 ml witte azijn

� 20 ml ethanol (plantaardige alcohol) en 20 druppels etherische olie (naar keuze: citroen,

eucalyptus, tijm, salie en rozemarijn)

Werkwijze:

1. Maak een aftreksel van de kruiden in water. (aftreksels worden gemaakt door verse en

gedroogde bloemen of kruidenblaadjes in heet water te laten weken).

2. Zeef je watercomponent na 20 minuten.

3. Giet je watercomponent samen met de azijn en de alcohol in een ondoorschijnende fles.

4. Voeg de synergie van etherische oliën toe in de fles. Gebruik daarbij in totaal 20 druppels.

(Bijvoorbeeld 5 druppels eucalyptus, 5 druppels tijm, 5 druppels citroen en 5 druppels

salie, maar als je niet over alle etherische oliën beschikt kan je je beperken tot minder

soorten).

5. Sluit de fles goed.

Bewaring:

Te bewaren in een gesloten ondoorschijnende fles. Buiten bereik van kinderen en huisdieren.

Gebruik:

Goed schudden voor ieder gebruik. Het mengsel wordt onverdund gebruikt en wordt niet

nagespoeld. Door de combinatie van alcohol met etherische oliën worden de vegetatieve

kiemen van schimmels en bacteriën zoals salmonella al na 2 minuten effectief gedood.

4. Natuurlijk ontstopproduct

Gebruik het volgende recept één keer per week op de afvoer in je keukenwasbak vrij te

houden.

� 60 g bakpoeder

� 110 g zout

� 125 ml gedistilleerde witte azijn

Giet het bakpoeder, zout en de witte azijn in het afvoergat. Wacht 15 minuten en giet er dan

een ketel kokend water door.

80

5. Wasverzachter met zeepkruid en viooltje

Je textiel wordt zacht en luchtig zonder de geur van chemische middeltjes.

Ingrediënten:

� 250 ml witte wijnazijn

� 250 gram zuiveringszout

� 500 ml water

� Anderhalve soeplepel zeepkruid ( gedroogde wortel)

� Halve soeplepel driekleurig of maarts viooltje (gedroogd kruid)

� 10 druppels geranium-, lavendel-, citroen-, zoete sinaasappel- , eucalyptus- of andere

etherische olie of gebruik een mengsel van uw eigen favoriete geuren.

Werkwijze:

1. Breng je water aan de kook samen met het zeepkruid en het viooltje.

2. Laat enkele minuten (3 tot 5) de kruiden trekken vooraleer te zeven.

3. Laat het water volledig afkoelen.

4. Meng alle ingrediënten voorzichtig boven de gootsteen omdat het kan bruisen.

5. Giet de vloeistof daarna over in een plastic fles en draai de dop erop.

6. Voeg 60 ml van het mengsel bij het laatste spoelwater van je wascyclus of giet het in het

wasverzachterbakje van uw wasmachine.

7. Maak een duidelijk etiket met de gebruikte stoffen en kleef deze zorgvuldig op de fles.

Gebruik:

De natuurlijke wasverzachter mag bij iedere wasbeurt (van textiel waar wasverzachter

gebruikt mag worden) worden gebruikt.

Bewaring:

Op een droge en koele plaats, buiten bereik van kinderen.

6. Citrus-azijnspoeling

Deze geurige azijn doet je glazen sprankelen en geven ze een frisse geur.

� 250 ml appelazijn

� 20 druppels etherische olie citroen

� 20 druppels etherische olie sinaasappel

Meng de ingrediënten en doe hiervan twee eetlepels bij het spoelwater.

81

7. Afwasmiddel (voor 2 flessen)

Ingrediënten:

� 3 eetlepels vloeibare zeep op basis van olijfolie en soda (castilezeep)

� 500 ml warm water

� 2 theelepels plantaardige glycerine

� 2 eetlepels witte wijnazijn

� 2 eetlepels citroensap (of limoensap)

� 10 druppels citroenolie

� 10 druppels etherische olie pompelmoes of eucalyptus

� Eventueel zeste van citroen of limoen

Werkwijze:

1. Warm het water op in een kookpot. Laat het water niet koken.

2. Doe het water, de plantaardige glycerine, de witte wijnazijn en de citroensap in een glazen

pot van 750 ml, doe het deksel erop en schud alles goed door elkaar.

3. Voeg daar uw etherische olie aan toe plus eventueel de zeste of enkele takjes van uw

favoriete kruid.

4. Giet het geheel in een mooi flesje en geniet van de afwas.

Gebruik:

Meng een eetlepel van dit geurige afwasmiddel door uw afwaswater. Ofschoon deze zeep

minder schuim vormt dan gewone afwasmiddelen, is ze zeer effectief.

8. Luchtverfrisser met lavendel en citrus

Etherische olie van lavendel en pompelmoes geeft samen een lichte en frisse geur.

� 1 theelepel wodka


� 10 druppels etherische olie pompelmoes

� 500 ml water

Meng de wodka en de etherische oliën in een verstuiver van 500 ml en schud goed.

Doe er het water bij en schud nog eens goed.

Spuit een fijne mist in de lucht.

Spuit niet op stoffen en houten oppervlakken, om vlekken te voorkomen.

82

9. Mierenremedie

Mieren zijn eigenlijk heel nuttige opruimdieren, dus tenzij je een invasie in je keukenkast

hebt, kan je ze gewoon rustig hun gang laten gaan en je tuin voor je laten opruimen. Je houdt

ze buiten door koperen muntjes, bladeren van tomatenplanten, een blaadje verse kervel of

kruidnagels te leggen aan de deur of gaatjes waarlangs ze binnenkomen.

Heb je al prijs? Dan kan je dit eens proberen. Het is wel niet de meest diervriendelijke

methode, dus gebruik deze methode alleen maar als de mieren je echt veel overlast bezorgen.

� 1 eetlepel droge gist

� 1 eetlepel suiker

Meng de suiker en gist door elkaar en strooi er wat van op de geteisterde plek.

10. Provençaals schuurpoeder

De meest aangekoekte plekken op de vloer, in de afwasbak of in de badkuip ga te lijf met een

supersimpel schuurpoeder dat je in een wip katapulteert naar die vakantie in La Douce France.

� 50 g natriumbicarbonaat

� 1 eetlepel Provençaalse kruiden

� 5 druppels etherische olie van tijm

Meng de kruiden, de olie en het natriumbicarbonaat door elkaar en hou het bij in een

kurkdroog luchtdicht afgesloten potje. Maak de smeerplek vochtig, strooi er wat schuurpoeder

op en ga te lijf met een sponsje. Goed afspoelen, anders blijft er een wit laagje poeder achter.

83

Bijlagen

1. Enkele belangrijke verwerkingsvormen van kruiden

Waterige extracten:

a) Decoct of afkooksel: wordt vaak gebruikt bij de verwerking van de hardere of taaie delen

van een kruid zoals wortel, bessen, takjes of bast, waarbij de inhoudsstoffen net of

onvoldoende geëxtraheerd worden op lagere temperatuur.

b) Infuus of aftreksel: hierbij worden verse of gedroogde plantendelen (meestal bladeren,

bloemen of kleingesneden wortels) in een kop of kan gelegd en met heet of kokend water

overgoten. Na ongeveer 10 minuten wordt het vocht gezeefd en is het infuus klaar om te

drinken.

c) Maceraat: voor een maceraat, een aftreksel met koud water, worden de planten niet met

kokend water maar met koud water overgoten. Daarin liggen ze dan enkele uren of een

nacht. Meestal wordt deze manier gebruikt bij kruiden met inhoudsstoffen die gevoelig

zijn voor hitte (bv. slijmstoffen). Heeft de plant na ongeveer 8-12 uur de werkzame stoffen

aan het water afgegeven, dan moet het vocht wel nog gefilterd worden.

d) Hydrolaat, ook wel eau floral of bloemenwater genoemd is een andere vorm van een

waterige extractie van kruiden. Zij wordt bekomen als proceswater (= bijproduct) van de

stoomdestillatie van kruiden, en zij bevat slechts kleine hoeveelheden etherische oliën.

Alcoholische extracten of tincturen:

De alcoholische extracties van gedroogde kruiden noemt men tincturen, deze van verse

kruiden alcoholaturen.

Veel inhoudsstoffen van kruiden zijn immers niet of beperkt oplosbaar in water of oliën, maar

wel in alcohol. Alcohol is een uitstekend extractiemiddel voor de winning van werkzame

stoffen maar ook een middel om deze te stabiliseren. Alcohol heeft het vermogen om

enzymatische hydrolytische reacties in plantenextracten stil te leggen en de activiteit van

microben tegen te gaan (het fungeert dus ook als een bewaarmiddel). Gebruik altijd drinkbare

alcohol voor je tincturen. Dit is ethanol. Geconcentreerde ethanol is eveneens toxisch voor de

mensen en mag nooit als dusdanig ingenomen worden. Vanaf 40° is ethanol drinkbaar.

Glycerinemaceraten:

Personen die bij voorkeur gen alcohol mogen consumeren zoals kinderen, diabetici en

alcoholverslaafden krijgen gewoonlijk een alcoholvrije vorm van een tinctuur. De vervanger

voor alcohol als oplosmiddel is glycerol, de zoete component in plantaardige vette oliën.

Glycerol is een solvent met een oplosvermogen gelegen tussen dat van water en alcohol.

84

Olie extracties

Sommige inhoudsstoffen (meestal grotere moleculen) van kruiden zijn beter oplosbaar in olie.

Wanneer we in de kruidengeneeskunde gebruik maken van olie, verkiezen we altijd de

plantaardige olie boven de minerale olie.

Macereren is een basisbehandeling voor de herborist. Het betekent heel simpel: een substantie

laten weken. Op deze manier worden bij olie extracties de vetoplosbare inhoudsstoffen door

de olie. Men maakt hier een onderscheid tussen de koude methode (opwarming door de zon)

en de warme methode (olie zachtjes op het fornuis opwarmen).

Azijnextracties

Als extractiemiddel van kruiden krijgen artisanale azijnen de voorkeur boven de synthetische

azijnen omdat de artisanale azijnen vertrekken uit suikerhoudende natuurproducten.

Bovendien bevatten zij naast de suikers nog een heleboel waardevolle stoffen die van belang

kunnen zijn op ons lichaam.

Tabletten

Hierbij worden kruiden en andere ingrediënten fijngemalen tot fijn poeder en met behulp van

"bindmiddelen" samengeperst tot een tabletvorm.

Capsules

Capsules zijn gemakkelijk door te slikken en bevatten geen bindmiddelen. Men gebruikt

capsules wanneer het kruid een slechte smaak heeft. Gebruik bij voorkeur gelatine capsules

waarvan de gelatine van plantaardige afkomst is.

Siropen

Een siroop wordt gemaakt van een vloeibaar waterig kruidenextract waaraan men zoetstoffen

(bv. honing) toevoegt.

Men kan ook met tincturen siropen formuleren die dankzij de alcoholinbreng een betere

houdbaarheid hebben.

Medicinale wijnen en kruidenlikeuren

Kruiden kan je ook in gekende water/alcohol mengsels, zoals wijn, macereren. Men spreekt

dan van medicinale wijnen. "Likeur" is een alcoholische drank waar men suiker of honing aan

heeft toegevoegd en waarvan de smaak, geur en kleur afkomstig zijn van kruiden, vruchten of

noten.

Zalven

Oliemaceraten zijn vloeibaar, maar kunnen door toevoeging van vaste vetten (stabilisatoren

genoemd) omgevormd worden in zalven, die semi-vast zijn. Het zijn smeerbare preparaten.

85

Het legt een beschermende en voedende laag op de huid. Het is een ideale drager om

langzaam gunstige inhoudsstoffen te laten intrekken in de huid.

Voor de stabilisatoren hebben we keuze tussen wassen en boters.

Voorbeelden van wassen zijn: walschot, Carnauba was, cetyl alcohol (= stabilisator en co-

emulgator), bijenwas, wolvet.

Voorbeelden van boters zijn: cacaoboter, shea butter (= karitéboter).

Balsems

De termen zalf en balsem worden dikwijls door elkaar gebruikt. Een zalf bestaat uit twee

componenten: een plantaardige olie en een stabilisator om de zalfstructuur te verkrijgen. Bij

een balsem zitten meestal geen of heel weinig plantaardige oliën. We maken meer gebruik

van semi of vloeibare vetten zoals sheaboter. De balsem moet een laagje vormen en heel traag

intrekken in de huid.

Emulsies

Net zoals bij een zalf, gebruiken we bij een emulsie ook een oliefase. Maar om een crème te

bekomen voegen we een waterfase toe. Om olie en water te kunnen mengen hebben we

emulgatoren en stabilisatoren nodig. Een emulgator is een stof die deels oplosbaar is in water

en deels oplosbaar in vet. Zij zorgen ervoor dat twee vloeistoffen die normaal niet mengen,

toch aan elkaar gebonden blijven. Denk maar aan het principe van mayonaise.

Er bestaan 2 soorten emulsies: O/W of het olie in water type (hydrofiele crème), deze crèmes

bevatten meer water dan olie, en de W/O of het water in olie type (lipofiele crème). Deze

emulsies bevatten meer vetcomponent.

Voorbeelden van gebruikte emulgatoren zijn: tegomuls, lamecrème, mulsifan, tefose,

laurylglycoside, lecithine, emulsan.

Lotions

Vloeibare cosmetische emulsies noemt men lotions. Het zijn dus emulsies die meer water

bevatten dan crèmes.

Gel

Gel is het eindresultaat van een mengeling van een waterfase en een vaste fase.

86

2. Enkele gebruikte toevoegingen

� Vitamine E: antioxidant en natuurlijk bewaarmiddel

� Aloë vera, o.a. gebruikt in crèmes. Werkt hydraterend, verzorgend en herstellend. Het is

een gekend middel om brandwonden te genezen of om toe te voegen aan aftersun

producten voor de verkoelende werking.

� Alfa bisabolol. Bekomen door destillatie uit de candeia boom. Ontstekingsremmend,

antibacterieel en wondhelend.

� D Panthenol. Vorm van vitamine B5. Ze wordt ingezet bij extreem droge huid of voor

bescherming tegen weersinvloeden.

� Allantoïne: werkzame bestanddeel van de smeerwortel. Het zet beschadigd weefsel ertoe

aan om aan celdeling te doen en zo nieuw weefsel te vormen. Allantoïne werkt

hydraterend en verzacht irritatie.

� Collageen. Verbetert de elasticiteit en de veerkracht van de huid door beter vocht vast te

houden. Collageen is gekend in anti-rimpel producten.

� Aluin : mineraal dat vrij in de natuur voorkomt. Vooral gekend als gebruikt in

scheerproducten omdat het kleine wondjes geneest en bloedstelpend werkt.

� Citroenzuur: wordt gebruikt om de bewaartijd van producten te verlengen en om de pH-

waarde van cosmeticaproducten te verlagen.

� Parsun: olieoplosbare zonnefilter.

� Propolistinctuur. Propolis wordt door bijen uit de knoppen van de bomen gehaald. In onze

streek voornamelijk uit berken en populieren. Bijen gebruiken propolis als bescherming

voor hun bijenkorven. Heeft een antibacteriële werking. Het remt ook de groei van

virussen en schimmels. Het werkt tegen pijn en jeuk en stilt de ontstekingsreacties.

� Zijdeproteïne. Geoogst van de cocon van de zijdevlinder. Is hydraterend en legt een

beschermende film.

� Conserveringsmiddelen : Antirans, Heliozint, Benzoëtinctuur, kaliumsorbaat. Opmerking :

ook sommige etherische oliën hebben een conserverende werking.

� Betaïne: milde tenside, biologisch afbreekbaar.

� Andere tensiden: glycinetenside of rewoteric, zetesol, lamepon of collageentenside.

� Verdikkingmiddel bij wasgels : Rewoderm, gemaakt van kokos- en palmvet.

� Haarquat: laat een laagje achter op de haren voor bescherming, werkt antistatisch.

Gemaakt van tarwe-eiwit.

� Nuratin P : eiwithydrolysaat dat een beschermende laag en volume geeft aan het haar.

� Gelvormers : PNC400, guarmeel en xanthaan

87

3. Leveranciers kruiden en grondstoffen voor kruidenbereidingen

Herbacos

Grootkanonplein 7

9000 Gent

+32 (0)9 225 45 22

[email protected]

www.herbacos.be

Leverancier grondstoffen voor cosmetica. Je kan bestellen via internet.

BMS Wijndepot

Brugsesteenweg 313

8520 Kuurne

056/714665

https://www.bmswijndepot.com/

Leverancier kruiden, materialen kruidenbereidingen. Je kan eveneens bestellen via internet.

Herbovan bvba

Magazijnen - afhalingen - leveringen:

Harelbeekstraat 104

8550 Zwevegem

Tel: +32 (0)56 64.89.22

Fax: +32 (0)56 25.71.21

E-mail: [email protected]

Leverancier gedroogde kruiden. Groot gamma. Is een groothandel maar als particulier kan je

ook bestellen. Producten moet je zelf afhalen.

88

4. Je natuurlijke medicijnkastje

Voor een goede basis zet je de volgende kruiden, etherische oliën en andere producten in je

medicijnkastje:

� Arnica - als gel of zalf, tegen spierpijn of blauwe plekken

� Calendula (goudsbloem) - als gel of zalf, tegen verbranding, snijwonden, schaafwonden en

insectenbeten

� Kamille - gedroogde bloemen tegen stress en maagklachten

� Echinacea - als een extract of capsules, tegen verkoudheden en griep.

� Epsomzout - tegen pijnlijke spieren en ter ontspanning

� Eucalyptus - als etherische olie tegen verstopping van de luchtwegen en spierpijn.

� Gember - als verse wortel, tegen verkoudheid, verstopping van de luchtwegen,

misselijkheid en buikklachten

� Lavendel - als etherische olie, tegen stress, slapeloosheid en hoofdpijn

� Zeezout - om een zere keel mee te spoelen en voor in bad

� Teatree - als essentiële olie tegen huidontstekingen en insectenbeten

� Valeriaan - als extract, tegen slapeloosheid en pijn.

Bronnen:

� Kruidenbereidingen voor de herborist, Ing. Jacques Berghmans, Jan Margodt

� Cursus Kruidenverwerking, Eveline Temmerman, Syntra Brugge

� Handboek voor de thuisdrogist, Nathalie en Sarah Schrauwen

� Nieuwsblad magazine, 20 juni 2015

� Heilzame kruidenrecepten van broeder Guy, Guy Van Leemput

� Verrassende rozen zien, ruiken en proeven, Daniëlle Houbrechts

� De beste recepten met geneeskrachtige kruiden & planten, Melanie Wenzel

� De kruidenkoffer, deel 1 en 2, Janneke en Trudy Van Diepen

� Plantaardige oliën, 100% zuiver en natuurlijk, D. Baudoux, J. Kaibeck en A-F Malotaux

� Cursus kruidengeneeskunde Civas

� Daniëlles kruidenomnibus, Daniëlle Houbrechts

� Puur natuurlijk vrouw, Anntje Peeters

� Domestic Alchemist, Pip Waller

� Zelfgemaakte bereidingen met geneeskrachtige kruiden, Anne McIntyre

� Eindwerk Rudi Verheyden kruidenbereidingen: zalf ter verlichting van reumapijnen

� Een praktisch Kruidenboek, Jan Dries

� Creatief met kruiden en essentiële oliën, Creosa Govaers

89

� 388 natuurlijke remedies, Homemade recepten voor jezelf en thuis, Libelle

� Recepten jojoli

� Crèmes en milde zepen, Het zelf maken van cosmetica, Natuurlijk en gezond, J.Pütz en C.

Niklas

� Groot handboek geneeskrachtige planten, Dr. Geert Verhelst

Voor eventuele verdere vragen: [email protected]

[email protected]

90

Documents

workshop kruidenbereidingen monk versie 2 - foodlabhk.befoodlabhk.be/wp-content/uploads/2018/04/kruidenbereidingen... · 2 Therapeutische recepten 34 1. Antiseptische zalf 34 2. EHBO-zalf