Standardy ETPC w zakresie wybranych zagadnień

dotyczących wolności słowa oraz ochrony prawa własności

dr Adam BodnarDominika Bychawska-Siniarska

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

1. Wolność słowa i jej ograniczenia2. Regulacje nadawców radiowych i telewizyjnych3. Wolność słowa a działalność nadawców

elektronicznych4. Wolność twórczości artystycznej5. Wolność badań naukowych6. Kultura w orzecznictwie ETPC7. Ochrona własności a dziedzictwo narodowe

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Naruszenia art. 10 EKPC•1959-2013: 544 wyroków z art. 10 EKPCz

•1993-2013: 21 wyroków przeciwko Polsce

•2013: 2 sprawy z Polski na 32 sprawy

•z roku na rok rośnie liczba spraw

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Art. 10 EKPC§ 1 Każdy ma prawo do wolności wyrażania opinii. Prawo to obejmuje wolność posiadania poglądów oraz otrzymywania i przekazywania informacji i idei bez ingerencji władz publicznych i bez względu na granice państwowe. Niniejszy przepis nie wyklucza prawa Państw do poddania procedurze zezwoleń przedsiębiorstw radiowych, telewizyjnych lub kinematograficznych.

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Ochrona z art. 10 EKPC1. Posiadanie opinii2. Wygłaszanie opinii i informacji „Wypowiedź” = zdjęcie, rysunki, wszelka ekspresja mające na celu

przekazanie jakieś treści, np. artystycznaMüller i inni p. Szwajcarii (skarga nr 10737/84)Forma wypowiedzi = dokumenty drukowane, transmisje radiowe, obrazy, filmyWypowiedzi prowokacyjne, obraźliwe, szokująceOberschclik nr 2 p. Austrii (skarga nr 20834/92)

3. Prawo do otrzymywania informacji Társaság a Szabadságjogokért p. Węgrom (skarga nr 37374/05)

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Szczególna ochrona mediów

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

„Wolność prasy jest najlepszym źródłem informacji i kształcenia opinii o liderach politycznych. Prasa, w szczególności, daje możliwość wypowiadania się na tematy istotne dla opinii publicznej; daje tym samym każdemu, możliwość uczestniczenia w wolnej debacie politycznej, która jest podwaliną społeczeństwa demokratycznego”. Castells p. Hiszpanii (skarga nr 11789/85) Sanoma Uitgewers p. Holandii (skarga nr 38224/03)

Ograniczenia swobody wypowiedzi§ 2 Korzystanie z tych wolności pociągających za sobą obowiązki i

odpowiedzialność może podlegać takim wymogom formalnym, warunkom, ograniczeniom i sankcjom, jakie są przewidziane przez ustawę i niezbędne w społeczeństwie demokratycznym w interesie bezpieczeństwa państwowego, integralności terytorialnej lub bezpieczeństwa publicznego ze względu na konieczność zapobieżenia zakłóceniu porządku lub przestępstwu, z uwagi na ochronę zdrowia i moralności, ochronę dobrego imienia i praw innych osób oraz ze względu na zapobieżenie ujawnieniu informacji poufnych lub na zagwarantowanie powagi i bezstronności władzy sądowej.

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Powody ograniczenia swobody wypowiedzi

• Względy publiczne (ochrona moralności, ochrona zdrowia, uczuć religijnych)

Palusiński p. Polsce (skarga nr 62414/00)Skup i Dubowska p. Polsce (skarga nr 33490/96) Leroy p. Francji (skarga nr 36109/03) Otto-Preminger-Institut p. Austrii (skarga nr 13470/87)

• Względy prywatne (ochrona wizerunku, dobrego imienia) Von Hannover p. Niemcom (skarga nr 59320/00)

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Trójstopniowy test1. Ingerencja przewidziana przez prawo Gawęda p. Polsce (skarga nr 26229/95)2. Uzasadniony cel Observer and Guardian p. Polsce (skarga nr 13585/88)3. Ingerencja niezbędna w demokratycznym państwie

(proporcjonalność – „pressing social need”) Długołęcki p. Polsce (skarga nr 23806/03)

Tolstoy Miloslavsky p. Wielkiej Brytanii (skarga nr 18139/91)

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Debata publiczna• Efekt mrożący („chilling effect”) Stoll p. Szwajcarii (skarga nr 69698/01)• Sprawy ważne dla społeczności lokalnej Kubaszewski p. Polsce (skarga nr 571/04)• Krytyka funkcjonariuszy policji Jankowski p. Polsce (skarga nr 25716/94)• Krytyka obywatelska

Gałus p. Polsce (skarga nr 61673/10)• Kampania wyborcza

Kwiecień p. Polsce (skarga nr 51744/99) Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej

w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Interes publiczny• Kuliś i Różycki p. Polsce (skarga nr 27209/03)

• Verein Gegen Tierfabriken Schweiz p. Szwajcarii (skarga nr 32772/02)

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Osoba publiczna

• „Gruba skóra” politykaLingens p. Austrii (skarga nr 9815/82)

• Udział w debacie politycznej Castells p. Hiszpanii (skarga nr 11789/85)• Odpowiedź polityka na krytykę Sanocki p. Polsce (skarga nr 28949/03)

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Jednostka samorządowa

• Proces o zniesławienieRomanenko p. Rosji (skarga nr 11751/03)

• Proces o ochronę dóbr osobistych Piotrowicz p. Polsce (skarga nr 1443/11 - zawisła)

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Sankcje• Karne („więzienie nie dla słów”)

Cumpana i Mazare p. Rumunii (skarga nr 33348/96)Lingens p. Austrii (skarga nr 9815/82)Długołęcki p. Polsce (skarga nr 23806/03)

• Cywilne (uwaga z proporcjonalnością) Tolstoy Miloslavsky p. Wielkiej Brytanii (skarga nr 18139/91)

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Polskie prawo prasowe• Autoryzacja wypowiedzi prasowej - Wizerkaniuk p. Polsce (skarga nr 1024/09)

„prior restraints” Gawęda p. Polsce (skarga nr 26229/95) Informacja = zanikające dobre (tzw. „perishable comodity”)• Sprostowanie – art. 46 ustawy Prawo prasowe

Kaperzyński p. Polsce (skarga nr 43206/07) Sroka p. Polsce (skarga nr 42801/07)

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Regulacje nadawców i telewizyjnych a standardy wolności słowa

• System koncesji jest dopuszczalny na gruncie art. 10 Demuth p. Szwajcarii (skarga nr 38743/97)• Prawo do anteny (obowiązek zapewnienia pluralizmu)Meltex Ltd. i Mesrop Movsesyan p. Armenii (skarga nr 32283/04)Verein gegen Tierfabriken p. Szwajcarii (skarga nr 32772/02)

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Regulacje nadawców i telewizyjnych a standardy wolności słowa cd.

• Niezależność nadawców publicznych (bez politycznych wpływów)

Manole a.o. p. Mołdawii (skarga nr 13936/02)• Krytyka mediów publicznych Fuente Bobo p. Hiszpanii (skarga nr 39293/98)Wojtas-Kaleta p. Polsce (skarga nr 20436/02)

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Działalność nadawców elektronicznych

• Standardy z art. 10 stosuje się do Internetu Delo i Shtekel p. Ukrainie (skarga nr 33014/05)• Archiwa gazet internetowych Times Newspaper p. Wielkiej Brytanii (skarga nr 3002/03) Węgrzynowski i Smolczewski p. Polsce (skarga nr

33846/07)• Poszanowanie praw autorskich w sieci Ashby Donald i inni p. Francji (skarga nr 36769/08)

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Działalność nadawców elektronicznych cd.

• Pośrednicy internetowi i ich odpowiedzialność Delfi p. Estonii (skarga nr 64569/09)

Jezior p. Polsce (skarga nr 31955/11 – w toku)• Blokowanie dostępu do stron internetowych Yildirim p. Turcji (skarga nr 3111/10)• Ochrona wizerunku w sieci (art. 8 Konwencji)K.U. p. Finland (skarga nr 2872/02)Mosley p. Wielkiej Brytanii (skarga nr 48009/08)

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Wolność artystyczna

• Art. 10 obejmuję działalność artystycznąMűller i inni przeciwko Szwajcarii (skarga nr 10737/84)• Szeroki margines swobody państwa w ocenie moralnościOtto-Preminger Institut p. Austrii (skarga nr 13470/87)Wingrove p. Wielkiej Brytanii (skarga nr 17419/90)• Sztuka rozpowszechniona w Europie a zakazana w TurcjiAkadas p. Turcji (skarga nr 41056/04)

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Wolność artystyczna c.d.

• Sztuka polityką podszyta może więcejVereinigung Bildender Kunstler p. Austrii (skarga nr 68354/01)Alinak p. Turcji (skarga nr 40287/98)• Ochrona formy artystycznej przekazu (poezja szczególnie

chroniona)Karataş p. Turcji (skarga nr 23168/94)

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Wolność badań naukowych

• Waga wolności naukowej w kontekście art. 10 Konwencji

Sapan p. Turcji (skarga nr 44102/04)• Opinie na temat instytucji naukowejSorguç p. Turcji (skarga nr 17089/03)• Proceduralne zabezpieczenia dla akademikówLombardi Vallauri p. Włochom (skarga nr 39128/05)

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Wolność badań naukowych cd.

• Zakaz wjazdu do kraju a wolność akademickaCox p. Turkey (skarga nr 2933/03)• Rekomendacja Zgromadzenia Parlamentarnego wolność

akademicka i autonomia naukowa 1762 (2006): - Wolność słowa w badaniach naukowych - Autonomia instytucji akademickich

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Artykuł 8 Konwencji1. Każdy ma prawo do poszanowania swojego życia prywatnego i rodzinnego, swojego mieszkania i swojej korespondencji. 2. Niedopuszczalna jest ingerencja władzy publicznej w korzystanie z tego prawa, z wyjątkiem przypadków przewidzianych przez ustawę i koniecznych w demokratycznym społeczeństwie z uwagi na bezpieczeństwo państwowe, bezpieczeństwo publiczne lub dobrobyt gospodarczy kraju, ochronę porządku i zapobieganie przestępstwom, ochronę zdrowia i moralności lub ochronę praw i wolności innych osób.

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Artykuł 9 Konwencji1. Każdy ma prawo do wolności myśli, sumienia i wyznania; prawo to obejmuje wolność zmiany wyznania lub przekonań oraz wolność uzewnętrzniania indywidualnie lub wspólnie z innymi, publicznie lub prywatnie, swego wyznania lub przekonań przez uprawianie kultu, nauczanie, praktykowanie i czynności rytualne. 2. Wolność uzewnętrzniania wyznania lub przekonań może podlegać jedynie takim ograniczeniom, które są przewidziane przez ustawę i konieczne w społeczeństwie demokratycznym z uwagi na interesy bezpieczeństwa publicznego, ochronę porządku publicznego, zdrowia i moralności lub ochronę praw i wolności innych osób.

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Kultura w orzecznictwie ETPC• Kultura romska podlega ochronie (art. 8 i 14)Chapman p. Wielkiej Brytanii (skarga nr 2723895)• Państwowa publikacja o Romach (art. 8)Aksu p. Turcji (skarga nr 4149/04)• Tworzenie miejsc kultu a ubój rytualny (art. 9)Cha’are Shalom Ve Tsedek p. Francji (skarga nr 27417/95)• Więź z kulturą a telewizja satelitarna (art. 10)Khurshid Mustafa i Tarzibachi p. Szwecji (skarga nr 23883/06)

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Tekst art. 1 Prot. Nr 1 do Konwencji

Każda osoba fizyczna i prawna ma prawo do poszanowania swego mienia. Nikt nie może być pozbawiony swojej własności, chyba że w

interesie publicznym i na warunkach przewidzianych przez ustawę oraz zgodnie z ogólnymi zasadami prawa międzynarodowego.

Powyższe postanowienia nie będą jednak w żaden sposób naruszać

prawa państwa do stosowania takich ustaw, jakie uzna za konieczne do uregulowania sposobu korzystania z własności zgodnie z interesem

powszechnym lub w celu zabezpieczenia uiszczania podatków bądź innych należności lub kar pieniężnych.

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Prawo własności a dziedzictwo narodowe

• Nieruchomość z zabytkowym cmentarzemPotomski i Potomska p. Polsce (skarga nr 33949/05)• Własność prywatna a dziedzictwo narodowe (muzeum w

domu rodzinnym)Debelianovi p. Bulgarii (skarga nr 61951/00)• Odszkodowanie za wywłaszczenie „dobra kultury”Kozacıoğlu v. Turkey (skarga nr 2334/03)

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Gdzie szukać spraw?

• www.obserwatorium.org• www.hfhr.pl – komentarze Marka Antoniego

Nowickiego• http://www.prawaczlowieka.edu.pl/• Co tygodniowa rubryka w DGP – dodatek

prawnik

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Dziękujemy za uwagę

a.bodnar@hfhr.org.pld.bychawska@hfhr.org.pl

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego