WMClass 12 Ch 9 Ray & Wave Optics

Embed Size (px)

Citation preview

  • 8/6/2019 WMClass 12 Ch 9 Ray & Wave Optics

    1/7

    YH[ OPZKGW

    KBHNFW 1 8# Lkndz yh{w moybw z~o z{pfw om kbhnfw

    h+ yfhl kbhnfi+ }kyzvhl kbhnf

    9# H goc}fynfcz ifhb om lkndz yh{w myob hc opzkghl jf}kgf moybw h yfhl kbhnf#7# H jk}fynfcz ifhb hcj phyhllfl ifhb om lkndz yh{w fbkzzfj ovz om hc opzkghl jf}kgf moybw h

    }kyzvhl kbhnf#YFMLFGZKOC OM LKNDZ ZDYOVND PLHCF BKYYOY 1Zdf pdfcobfcoc om yfzvyckcn om kcgkjfcz lkndz kc zdf whbf bfjkvb kw eco~c hw yfmlfgzkoc#Lh~w om yfmlfgzkoc$h+ Zdf kcgkjfcz yh{, zdf yfmlfgzfj yh{ hcj zdf coybhl hll lkf kc zdf whbf plhcf#$i+ Kc yfnvlhy yfmlfgzkoc zdf hcnlf om kcgkjfcgf kw fxvhl zo zdf hcnlf om yfmlfgzkoc k#fk y ^dfc z~o bkyyoyw hyf hz hc hcnlf, zdf cvbify om kbhnfw om hc oiafgz efpz ifz~ffc zdfbkyyoyw moybfj i{ zdf bvlzkplf yfmlfgzkoc kw

    7=0c

    $ kmkw ojj+

    87=0

    c$km kw f}fc+

    YFMLFGZKOC HZ WPDFYKGHL WVYMHGFW1 H bkyyoy ~dkgd kw h phyz om h wpdfyf kw ghllfj wpdfykghl bkyyoy ~dkgd hyf om z~o z{pfwh+ Goc}ft bkyyoyi+ Gocgh}f bkyyoyZdf jkwzhcgf om zdf pykcgkphl mogvw myob zdf polf om zdf bkyyoy kw ghllfj moghl lfcnzd $mkw yflhzfj zo yhjkvw om gvy}hzvyf $Y+ om zdf wpdfykghl wvymhgf hw Y29mGOCGH]F BKYYOY1 Kz moybw iozd yfhl hcj }kyzvhl kbhnfw# Yfhl kbhnfw hyf bhnckmkfj oy jkbkckwdfj ~dklf h}kyzvhl kbhnfw hyf bhnckmkfj# Yfhl kbhnfw hyf kc}fyzfj ~dklf }kyzvhl kbhnfw hyf fyfgz#Km v hcj } hyf oiafgz hcj kbhnf jkwzhcgf myob zdf polf om zdf bkyyoy hcj Y kw yhjkvw om

    gvy}hzvyf, zdfc m 8

    Y9

    }8

    v8

    GOC]FT BKYYOY1 Kz hl~h{w moybw }kyzvhl kbhnf#Hw zdf oiafgz bo}fw zo~hyjw zdf goc}ft bkyyoy zdf }kyzvhl kbhnf bo}fw zo~hyjw zdf bkyyoy#Moy yfhl oiafgzw hcj kbhnfw jkwzhcgfw hyf zhefc powkzk}f ~dklf moy }kyzvhl oiafgzw hcj kbhjkwzhcgfw hyf zhefc cfnhzk}f#

    H yfhl bhnckmkghzkoc kw9

    9

    9

    }b

    v

    Moy h bkyyoy om moghl lfcnzd m - bhnckmkghzkoc b,

    h+ Zdf yfhl kbhnf jkwzhcgf myob bkyyoy } 2 m $b % 8+i+ Zdf }kyzvhl kbhnf jkwzhcgf myob bkyyoy } 2 m $b 8+

    g+ Zdf oiafgz jkwzhcgf moy yfhl kbhnf

    b

    88m v

    ,

    j+ Zdf oiafgz jkwzhcgf moy }kyzvhl kbhnf

    b

    88m v

    YFMYHGZKOC OM LKNDZ

    ^kekBhbh#kc

  • 8/6/2019 WMClass 12 Ch 9 Ray & Wave Optics

    2/7

    ^dfc h yh{ om lkndz fczfyw myob ocf bfjkvb zo hcozdfy zdfc zdf iovcjhy{ om wfphyhzkoc kzjf}khzfw myob kzw kckzkhl phzd# Zdkw pdfcobfcoc kw eco~c hw yfmyhgzkoc#Lh~w om yfmyhgzkoc $h+ Zdf kcgkjfcz yh{, zdf yfmyhgzfj yh{ hcj zdf coybhl hll zdyff lkf kc zdf whbf plhcf#$i+ Moy nk}fc z~o bfjkh hcj moy h nk}fc ~h}flfcnzd, zdf yhzko om zdf wkcf om hcnlf om

    kcgkjfcgf zo zdf wkcf om hcnlf om yfmyhgzkoc hl~h{w yfbhkc gocwzhcz k#fwkck

    gocwzhczwkcy Zdkwkw hlwo eco~c hw Wcfllw lh~#

    Moy h nk}fc golovy om lkndz hcj moy h nk}fc phky om bfjkhywkckwkc

    $gocwz+# kw ghllfj yfmyhgzk}f

    kcjft om zdf wfgocj bfjkvb ~#y#z# zdf mkywz bfjkvb 98 oy yflhzk}f yfmyhgzk}f kcjft# Gykzkghl hcnlf hcj zozhl kczfychl yfmlfgzkoc1

    8# Zdf hcnlf om kcgkjfcgf kc zdf jfcwfy bfjkvb ~dowf goyyfwpocjkcn hcnlf om yfmyhgzkoc kc zdf}hgvvb kw ;00 kw ghllfj hiwolvzf gykzkghl hcnlf om zdf jfcwfy bfjkvbMoy h bfjkvb om yfmyhgzk}f kcjft ,

    8wkcG5

    Gwkc

    8

    Gwkc

    ;0wkc 80

    jfcwfy

    yhyfy

    jfcwfy

    yhyfy

    yhyfy

    jfcwfy

    G

    G

    Gwkc

    8

    COZF 1 Zdf hcnlf om kcgkjfcgf kc zdf jfcwfy bfjkvb ~dowf goyyfwpocjkcn hcnlf om yfmyhgzkoc kc zdf yhyfy bfjkvb ozdfy zdhc }hgvvb kw ;0 0 kw ghllfj gykzkghl hcnlf om jfcwfy bfjkvb ~kzd yfwpfgzk}f zo yhyfy bfjkvb#

    Yfmyhgzkoc om lkndz zdyovnd h pykwb1 Hcnlf ifz~ffc zdf z~o yfmyhgzkcn mhgfw hz zdf yfmyhgzkcn fjnf om zdf pykwb kw ghllfj kzw hhcnlf oy yfmyhgzkcn hcnlf oy hcnlf om zdf pykwb#Zdf hcnlf ifz~ffc zdf jkyfgzkoc om fbfynfcz yh{ hcj zdf jkyfgzkoc om kcgkjfcz yh{ kw ghllfjzdf hcnlf om jf}khzkoc#H 2 y

    8 % y

    9hcj 2

    8 %

    9 H

    Zdf pdfcobfcoc om wplkzzkcn om h yh{ om lkndz kczo jkmmfyfcz golovyw i{ h pykwb kw jfmjkwpfywkocKm} hcj y hyf yfmyhgzk}f kcjftfw moy ilvf lkndz hcj yfj lkndz, zdf h}fyhnf yfmyhgzk}f kcjft kw

    / 9} y #Moy h wbhll hcnlfj pykwb zdf jf}khzkoc pyojvgfj moy yfj lkndz hcj ilvf lkndz kw

    8y y H hcj 8i } H Zdf hcnvlhy jkwpfywkoc } y $ +} y H

    Yfmyhgzkoc om lkndz zdyovnd zdkc lfcwfw1 H lfcw kw h zyhcwphyfcz bfjkvb iovcjfj i{ fkzdfy z~o wpdfykghl wvymhgfw oy h wpdfykghl

    wvymhgf hcj h plhcf wvymhgf#Zdf wpdfykghl wvymhgfw cffj coz dh}f zdf whbf yhjkk om gvy}hzvyfw# Lfcw bhefyw moybvlh1

    98 Y

    8

    Y

    88

    m

    8

    Y8 kw powkzk}f km h lkndz yh{ kw kcgkjfcz oc h goc}ft wvymhgf# Y8 kw cfnhzk}f km h lkndz yh{ kwkcgkjfcz oc h gocgh}f wvymhgf# Y9 kw powkzk}f km lkndz yh{ kcwkjf zdf lfcw kw kcgkjfcz oc z

    ^kekBhbh#kc

  • 8/6/2019 WMClass 12 Ch 9 Ray & Wave Optics

    3/7

    wfgocj wvymhgf ~dkgd kw goc}ft hcj cfnhzk}f km kz kw gocgh}f ~kzd yfwpfgz zo zdf mkywz wY kw kcmkckzf moy h plhcf wvymhgf#

    Moghl lfcnzd om zdf gobikchzkoc om lfcwfw1 ^dfc z~o lfcwfw om moghl lfcnzdw m8 hcj m9 hyf pvz kc goczhgz, zdfky fxvk}hlfcz moghl lfcnzd kw

    nk}fc i{98

    m

    8

    m

    8

    m

    8

    $pyopfy wknc bvwz if nk}fc zo m8 hcj m9+^dfc z~o lfcwfw hyf wfphyhzfj i{ h jkwzhcgf j, zdfc zdf fmmfgzk}f moghl lfcnzd om zdf

    gobikchzkoc kw nk}fc i{ 9898 m m j

    m 8

    m 8

    m 8

    $pyopfy wknc bvwz if nk}fc zo m8 hcj m9+

    WKL]FYFJ LFCWFW ^dfc ocf om zdf wvymhgfw om h lfcw kw wkl}fyfj, kz ifdh}fw lkef h wpdfykghl bkyyoy#Km ocf zdf wvymhgfw om h goc}ft lfcw kw wkl}fyfj, kzw fmmfgzk}f moghl lfcnzd kw nk}fc i{

    ~dfyf bllbl m 8

    m 9

    m 8

    m 8

    m 8

    m 8

    ml 2 moghl lfcnzd om zdf lfcw#

    mb 2 moghl lfcnzd om zdf wkl}fyfj wvymhgf $Y/9+#Km zdf plhcf wvymhgf om h plhco goc}ft lfcw kw wkl}fyfj, zdfc kz ifdh}fw lkef h gocgh}f bkyyo

    Mb 2 kcmkckzf lm

    9

    m

    8

    oy 89Y

    9

    m m l

    #

    Km kzw gvy}fj wvymhgf kw wkl}fyfj, zdfc kz ifdh}fw lkef h gocgh}f bkyyoy om9Y

    m #

    Km ocf om zdf wvymhgfw om h plhco gocgh}f lfcw kw wkl}fyfj5 kz ifdh}fw lkef h goc}ft bkyyoy Gdyobhzkg Hifyyhzkoc1

    H lfcw mhklw zo moyb h ~dkzf pokcz kbhnf om h ~dkzf pokcz oiafgz kc ~dkzf lkndz# Zdkw jfghllfj gdyobhzkg hifyyhzkoc#Moy hgdyobhzkwb, ~dfc z~o lfcwfw hyf wfphyhzfj i{ h jkwzhcgf j, zdfc

    8 9 9 8

    8 9

    m m j

    oy 9

    m m j 98

    ~dfc ~ 82~9 WKBPLF BKGYOWGOPF1

    H wkbplf bkgyowgopf oy bhnckm{kcn nlhww gocwkwzw om h wkcnlf goc}ft lfcw om wbhll lfcnzd#Kz kw vwfj moy oiwfy}kcn bhnckmkfj kbhnfw om zkc{ oiafgzw#Zdf kbhnf bh{ if bhjf zo moyb hz lfhwz jkwzhcgf om jkwzkcgz }kwkoc $96gb moy coybhl dvbhcf{f+#

    Kc zdkw ghwf zdf bhnckmkghzkoc kwm J

    8b

    Zdf kbhnf bh{ if bhjf zo moyb hz kcmkckzf jkwzhcgf ~kzd bhnckmkghzkocm J

    b

    Cozf1" Kc wkbplf bkgyowgopf b 3 90 kw coz powwkilf GOBPOVCJ BKGYOWGOPF1

    Gobpovcj bkgyowgopf gocwkwzw om z~o goc}ft lfcw, ocf kw ghllfj oiafgzk}f $zo~hyjw zdfoiafgz+ hcj zdf ozdfy kw ghllfj f{f pkfgf $zo~hyjw zdf f{f+# Moghl lfcnzd om f{fpkfgf kwnyfhzfy zdhc moghl lfcnzd om oiafgzk}f#

    ^kekBhbh#kc

  • 8/6/2019 WMClass 12 Ch 9 Ray & Wave Optics

    4/7

  • 8/6/2019 WMClass 12 Ch 9 Ray & Wave Optics

    5/7

    ^h}f Opzkgw Kczfymfyfcgf1

    Kczfymfyfcgf om lkndz kw zdf pdfcobfcoc kc ~dkgd z~o oy boyf godfyfcz lkndz ~h}fwwvpfypowf nk}kcn ykwf zo bojkmkghzkoc om lkndz kczfcwkz{#Ifghvwf om kczfymfyfcgf om lkndz, zdf yfwvlzhcz kczfcwkz{ kw coz vckmoyb# Hz wobf plhgbhtkbvb hcj hz wobf ozdfy plhgfw kz kw bkckbvb#Kc [ovcnw jovilf wlkz ftpfykbfcz, zdf z~o wlkzw ~dkgd hyf fxvkjkwzhcz myob h chyyo~ wlkz ~oyehw godfyfcz wovygfw hcj pyojvgf h wzhilf kczfymfyfcgf phzzfyc#Km zdf jkwplhgfbfczw om zdf kczfymfykcn ~h}fw hyf {8 2 h8 wkcz hcj {9 2 h9 wkc$z % + zdfyfwvlzhcz jkwplhgfbfcz kw nk}fc i{ { 2 {8 % {9#{ 2 h8 wkcz % h9 wkc$z % +{ 2 H wkc$z % +

    ~dfyf H 2 gowhh9hh 9899

    98

    Km h8 2 h9 2 h5 H 2 9h gow /9 hcj 2 /9Yfwvlzhcz kczfcwkz{ hz hc{ pokcz KH9#Gocwkjfykcn zdf pyopoyzkochlkz{ gocwzhcz hw vckz{,K 2 H9 2 :h 9 gow9$ /9+Zdf jkmmfyfcgf kc zdf jkwzhcgfw zyh}flfj i{ zdf z~o kczfymfykcn ifhbw hw zdf{ yfhgd zdf pokcom oiwfy}hzkocw kw ghllfj phzd jkmmfyfcgf#

    Pdhwf jkmmfyfcgf2

    9 t

    hcj t kw phzd jkmmfyfcgf#Gocjkzkoc moy bhtkbh oy iykndz ihcjw phzd jkmmfyfcgf 2 c$c 2 0, 8, 9, 7, #+c 2 0 gfczyhl bhtkbvb#Pdhwf jkmmfyfcgf 2 9c Gocjkzkoc moy bkckbh oy jhye ihcjwphzd jkmmfyfcgf 2 $9c " 8+ /9 $c 2 8, 9, 7, +

    c 2 8 8wz

    jhye ihcjc 2 9 9cj jhye ihcjPdhwf jkmmfyfcgf 2 $9c"8+

    Yfwvlzhcz kczfcwkz{ K 2 K8 % K9 % 9gowKK 98

    2 h89 h 9

    9 9h 8h 9 gow

    9898bht KK9KKK 5

    29

    989

    98 +hh$+KK$

    Kbkc 2 K8 % K9 9 98KK

    29

    98

    9

    98+hh$+KK$

    ^kjzd om zdf iykndz ihcj $+ kw zdf jkwzhcgf ifz~ffc z~o wvggfwwk}f bhtkbh 2 ~kjzd om zdfjhye ihcj $ + kw zdf jkwzhcgf ifz~ffc z~o wvggfwwk}f bkckbh#

    2 J /j# ^dfyf kw zdf ~h}f lfcnzd, J kw zdf jkwzhcgf ifz~ffc zdf wovygfw hcj zdf wgyffchcj j kw zdf jkwzhcgf ifz~ffc zdf wovygfw# Zdvw, J, 8/jHcnvlhy Mykcnf ~kjzd $+# Kz kw zdf yhzko om zdf mykcnf ~kjzd zo zdf jkwzhcgf om zdf wgyffc

    zdf wovygfw# 2 jJ

    ^kekBhbh#kc

  • 8/6/2019 WMClass 12 Ch 9 Ray & Wave Optics

    6/7

    JKMMYHGZKOC Ifcjkcn om lkndz yh{w hyovcj zdf fjnfw om hc oiafgz kw ghllfj zdf jkmmyhgzkoc# Jvf zo jkmmyhlkndz fcgyohgdfw kczo zdf nfobfzykghl wdhjo~ om hc oiwzhglf# Ihcjw om bhtkbvb kczfcwkz{hcj bkckbvb kczfcwkz{ hyf moybfj jvf zo jkmmyhgzkoc cfhy zdf fjnf om zdf nfobfzykghlwdhjo~ om hc oiwzhglf#Zo jfzfybkcf zdf jkmmyhgzkoc fmmfgz zdf ~h}f myocz kw jk}kjfj kczo jkmmfyfcz qocfw# Zdfwf hyf ghllfj Myfwcfl qocfw oy Dhlm pfykoj qocfw#

    Myfwcflw jkmmyhgzkoc h+ Zdf wovygf hcj zdf wgyffc hyf hz mkckzf jkwzhcgfw myob zdf oiwzhglf#i+ Co lfcwfw hyf yfxvkyfj zo oiwfy}f zdf phzzfyc#g+ Zdf ~h}f myoczw hyf wpdfykghl oy g{lkcjykghl# Myhvcdommfy jkmmyhgzkoc

    h+ Zdf wovygf hcj wgyffc hyf hz kcmkckzf jkwzhcgfw#i+ H goc}ft lfcw kw cffjfj zo wzvj{ zdkw jkmmyhgzkoc phzzfyc#g+ Zdf ~h}f myoczw hyf plhcf#

    Myfwcflw jkmmyhgzkoc jvf zo h wbhll gkygvlhy oiwzhglf $jkwg+ oy h wbhll gokc oy h wbhll lfhjwdoz kw $k+ kw gkygvlhy nfobfzykghl wdhjo~ ~kzd h iykndz wpoz hz zdf gfczfy $kk+ zdf wdwvyyovcjfj i{ hlzfychzf iykndz hcj jhye ykcnw# $zdf iykndz wpoz hz zdf gfczfy kw ghllfjPokwwocw wpoz+

    Myhvcdommfy jkmmyhgzkoc jvf zo h wkcnlf wlkz# h+ Gocjkzkoc moy bkckbvb kczfcwkz{ kw h wkc2 c

    ^dfyf h kw zdf ~kjzd om zdf wlkz,kw zdf hcnlf om jkmmyhgzkoc#kw zdf ~h}flfcnzd om zdf lkndz hcj c 2 8, 9, 7 ### fzg#,

    i+ Gocjkzkoc moy $wfgocjhy{+ bhtkbvb kczfcwkz{ hwkc2 $9c % 8+ /9^dfyf c 2 8, 9, 7 ### fzg#

    POLHYKQHZKOC Polhykqfj ~h}f kw zdhz ~h}f kc ~dkgd }kiyhzkocw hyf gocmkcfj hlocn ocf wpfgkmkg jkyfgzk~dkgd kw coybhl zo zdf jkyfgzkoc om pyophnhzkoc om zdf ~h}f# Polhykqhzkoc kw ftdkikzfzyhcw}fywf ~h}fw# Locnkzvjkchl ~h}fw jo coz ftdkikz Polhykqhzkoc#

    I{ goc}fczkoc, ~f j fmkcf zdf jkyfgzkoc om polhykqhzkoc om hc FB ~h}f zo if zdf jkyfgzkochlocn ~dkgd zdf flfgzykg mkfljF $}fgzoy+ om FB ~h}f }kiyhzfw $owgkllhzfw+ ~kzd h jfmkckzmyfxvfcg{#

    Plhcf om polhykqhzkoc zdf plhcf jfzfybkcfj i{ zdf I $}fgzoy+ hcj zdf jkyfgzkoc ompyophnhzkoc om zdf FB ~h}f oy zdf plhcf pfypfcjkgvlhy zo zdf jkyfgzkoc om polhykqhzkoc#

    Vcpolhykqfj ^h}f 1

    h+ Kc zdf ghwf om hc vcpolhykwfj FB ~h}f ulkndz ~h}f hw hc fthbplfr zdf jkyfgzkocw omF hyfw{bbfzykghll{ oykfczfj kc hll jkyfgzkocw gocmkcfj zo zdf plhcf coybhl zo zdf pyophnhzkochjkyfgzkoc om zdf ~h}f#

    i+ Moy hc vcpolhykqfj ~h}f, zdfyf hyf bhc{ jkyfgzkocw om polhykqhzkoc uk#f#,F }kiyhzfw$owgkllhzfw+ hlocn bhc{ jkyfgzkocw $htkw+rg+ Kc oyjkchy{ wovygfw $wvc lkndz, kcghcjfwgfcz lkndz ivli+ zdf hzobw ifdh}f kcjfpfcjfczl{yhzdfy zdhc goopfyhzk}fl{#

    Polhykqhzkoc I{ Yfmlfgzkoc h+ ^dfc hc vcpolhykqfj ifhb om lkndz kw kcgkjfcz oc h nlhww plhzf ulkndz zyh}flkcn myob hky

    nlhwwr hz hc hcnlf om kcgkjfcgfp uIyf~fwzfyw h cnlf $oy+ hcnlf om polhykqhzkoc r zdf yfmlfgzfj

    ifhb kw gobplfzfl{ plhcf polhykqfj $~kzd ~fhe kczfcwkz{+ ~kzdF $}fgzoyw+ }kiyhzkcn coybhlzo zdf plhcf om kcgkjfcgf hcj zdf zyhcwbkzzfj ifhb ukc nlhwwr kw phyzkhll{ polhykqfj u~kz

    ^kekBhbh#kc

  • 8/6/2019 WMClass 12 Ch 9 Ray & Wave Optics

    7/7

    nyfhzfy kczfcwkz{r hw kz goczhkcwF }fgzoyw }kiyhzkcn iozd Coybhl zo plhcf om kcgkjfcgf hw~fll hw phyhllfl zo zdf plhcf om kcgkjfcgf#

    i+ Zdf gobpocfcz ~kzd polhykqhzkoc phyhllfl zo zdf plhcf om kcgkjfcgf kw gobplfzfl{ yfmyhgzfj~dklf zdf pfypfcjkgvlhy gobpocfcz kw phyzkhll{ yfmlfgzfj hcj phyzkhll{ yfmyhgzfj#

    bfjkvbyhyfyom YK

    bfjkvbjfcwfyom YKzhc

    Y

    JP

    Kmg

    kw zdf gykzkghl hcnlf om zdf bfjkvb

    Y

    J

    g

    wkc8

    # BHLVW LH^

    Kb F95 K F9gow9 5

    K 2 Kb gow9 5 $Bhlvww lh~, polhykqfj lkndz phwwkcn zdyovnd hc hchl{qfy+ Whbf pyopoyzkochl gocwzhcz#Km K

    b kw zdf kczfcwkz{ om zdf plhcf polhykqfj lkndz kcgkjfcz oc zdf hchl{qfy hcj kw zdf hcnlf

    ifz~ffc zdf zyhcwbkwwkoc htfw om polhykqfy hcj hchl{qfy zdfc zdf kczfcwkz{ om zdf zyhcwbkzlkndz myob zdf hchl{qfy kw K#

    ^kekBhbh#kc