Witam Państwa na wykładzie z podstaw mikro-ekonomii, :)…

1

Witam Państwa na wykładzie z podstaw mikro-ekonomii, :)…

FORMY RYNKU

2

RYNKI RÓŻNIĄ SIĘ OD SIEBIE. SĄ RÓŻNE RYNKI…

Na przykład: - Poczta Polska (na rynku przesyłek urzędowych dostarczanych „za potwierdzeniem odbioru”, np. korespondencja sądowa)

3


Na przykład: - Poczta Polska (na rynku przesyłek urzędowych dostarczanych „za potwierdzeniem odbioru”, np. korespondencja sądowa) - Play, T-Mobile, Plus, Orange

4


Na przykład: - Poczta Polska (na rynku przesyłek urzędowych dostarczanych „za potwierdzeniem odbioru”, np. korespondencja sądowa) - Play, T-Mobile, Plus, Orange - Koreptycje z angielskiego w Warszawie

5


Na przykład: - Poczta Polska (na rynku przesyłek urzędowych, dostarczanych „za potwierdzeniem odbioru” np. korespondencja sądowa) - Play, T-Mobile, Plus, Orange - Koreptycje z angielskiego w Warszawie - Rynek pszenicy w powiecie kutnowskim

6

Oto przyczyny zróżnicowania rynków…

7

Oto przyczyny zróżnicowania rynków: 1. Korzyści skali.

8

9

Oto rynek z ogromnymi korzyściami skali. Nie da się tu sprzedać więcej niż Q*, bo cena nie może spaść poniżej P*. (Jeśli Q>Q*, to P<AC i producent traci rentowoność). Na takim rynku zwiększe-nie produkcji prawie zawsze powoduje obniżenie się kosztów przeciętnych.

AC, P

0Q* Q

ACP*

D

10

Gdyby na takim rynku produkowało kilku (np. 8) producentów, każdy z nich wytwarzałby mało (np. QA) i przeciętny koszt produkcji każdego z nich byłby duży (np. ACA). W dodatku wszyscy oni wytwarzaliby NA STROMO OPADAJĄCEJ CZĘŚCI LINII KOSZTU PRZECIĘTNEGO, AC…

AC, P

0Q* Q

ACP*

D

ACA

QA

11

Skutkiem byłyby „wojny cenowe”, które przetrwałby – zapewne – tylko jeden producent…

AC, P

0Q* Q

ACP*

D

ACA

QA

12

AC1 AC2 AC3 AC4

D

Q0

P, ACZADANIEProducenci na rynku pokazanym na rysunku stosują podobną technikę produkcji, więc ich linie kosztów prze-ciętnych są takie same (AC1= AC2

=AC3=AC4). Powiedzmy, że na rynku jest WIĘCEJ NIŻ 4 producentów. a) Czy wszyscy oni mogą osiągnąć op-timum techniczne? (Wskazówka: cena musi pokryć przeciętny koszt produk-cji!).

13

Nie. Ich łączna produkcja przekroczyłaby wtedy pojemność rynku (cena rynkowa spadłaby poniżej przeciętnych kosztów produkcji).

b) Czy wzrostowi produkcji towarzyszy tu obniżka kosztów prze-ciętnych?

AC1 AC2 AC3 AC4

D

Q0

P, ACProducenci na rynku pokazanym na rysunku stosują podobną technikę produkcji, więc ich linie kosztów prze-ciętnych są takie same (AC1= AC2


14



Tak. Przecież w takiej sytuacji PRZYNAJMNIEJ JEDEN z producentów wytwarza mniej od optimum technicznego, czyli taką ilość dobra, której odpowiada stromo opadająca część jego linii kosztów przeciętnych.

c) Dlaczego w tej gałęzi prawdopodobna jest wojna cenowa?

AC1 AC2 AC3 AC4

D

Q0



15



Tak. Przecież w takiej sytuacji przynajmniej jeden z producentów wytwarza mniej od optimum technicznego, czyli taką ilość dobra, której odpowiada stromo opadająca część jego linii kosztów prze-ciętnych.


PRZYNAJMNIEJ JEDNA firma, zwiększając produkcję, może osiągnąć spadek kosztów produkcji. Zachęca ją to do obniżenia ce-ny dobra. Przedsiębiorstwo to prawdopodobnie wypowie konku-rentom wojnę cenową.

d) Do czego doprowadzi ta wojna?

AC1 AC2 AC3 AC4

D

Q0



16



Tak. Przecież w takiej sytuacji przynajmniej jeden z producentów wytwarza mniej od optimum technicznego, czyli taką ilość dobra, której odpowiada stromo opadająca część jego linii kosztów prze-ciętnych.


Przynajmniej jedna firma, zwiększając produkcję, może osiągnąć spadek kosztów produkcji. Zachęca ją to do obniżenia ceny dobra. Przedsiębiorstwo to prawdopodobnie wypowie konkurentom woj-nę cenową.

d) Do czego doprowadzi ta wojna?

Do zmniejszenia liczby producentów działających na tym rynku do co najwyżej czterech. Przy stosowanej tu technice produkcji i da-nej wielkości popytu (pojemności rynku) na rynku nie jest w stanie utrzymać się więcej niż czterech producentów.

AC1 AC2 AC3 AC4

D

Q0



17

18

Przyczyny zróżnicowania rynków: 1. Korzyści skali. 2. Naturalne i sztuczne bariery wejścia (i wyjścia).

19

Przyczyny zróżnicowania rynków: 1. Korzyści skali. 2. Naturalne i sztuczne bariery wejścia (i wyjścia). 3. Inne czynniki (np. zmowy przedsiębiorstw).

20

Oto standardowa klasyfikacja rodzajów (form) rynku: dwa mo-dele skrajne to KONKURENCJA DOSKONAŁA i MONOPOL Dwa modele pośrednie to KONKURENCJA MONOPOLISTYCZ-NA i OLIGOPOL.

OLIGOPOLKONKURENCJA DOSKONAŁA MONOPOL

KONKURENCJA MONOPOLISTYCZNA

● ●● ●

21

KONKURENCJA DOSKONAŁA

22




● ●● ●

23

KONKURENCJA DOSKONAŁA jest to rynek, na którym działa WIELU producentów i konsumentów, NIE MA BARIER wejścia (i wyjścia), produkt jest JEDNORODNY, o czym POWSZECHNIE WIADOMO.

24

WARUNKI KONIECZNE POWSTANIA RYNKU KONKUREN-CJI DOSKONAŁEJ (ŁĄCZNIE TWORZĄ ONE WARUNEK WYSTARCZAJĄCY)

1. Nabywców i sprzedawców musi być wielu. 2. Produkt musi być jednorodny. 3. Doskonała infomacja. 4. Brak barier wejścia (i wyjścia).

25

SKUTEK 1: Żadna firma w pojedynkę nie ma wpływu na cenę rynkową, P. Po tej cenie, P, przedsiębiorstwo może sprzedać praktycznie dowolną ilość dobra (jest przecież bardzo małe…).

26

Żadna firma w pojedynkę nie ma wpływu na cenę rynkową, P. Po tej cenie, P, przedsiębiorstwo może sprzedać praktycznie dowolną ilość dobra (jest przecież bardzo małe…). Linia popytu na produkty przedsiębiorstwa wolnokonkurencyjnego jest zatem (prawie) POZIOMA. Powoduje to, że cena rynkowa, P, jest równa utargowi krańcowemu, MR (P=MR).

27

SKUTEK 2: Typowe przedsiębiorstwo z rynku konkurencji doskonałej w dłu-gim okresie osiąga JEDYNIE ZYSK NORMALNY.

28

Gdyby cena rynkowa, P, nie była równa minimalnym kosztom przeciętnym, ACMIN, firma osiagałaby zysk ekonomiczny (P1) lub ponosiłaby stratę ekonomiczną (P2). WEJŚCIA do gałęzi lub WYJ-ŚCIA z gałęzi zmieniłyby wtedy wielkość oferty rynkowej, a więc także poziom ceny, przywracając równość: P*=ACMIN.

P*=ACMIN

29

Linia podaży przedsiębiorstwa z rynku konkurencji doskonalej (przedsiębiorstwa wolnokonkurencyjnego), S, POKRYWA SIĘ z linią kosztu krańcowego, MC.

30

W długim okresie linia podaży firmy wolnokonkurencyjnej, S, ZACZYNA SIĘ OD WYŻSZEJ CENY i jest BARDZIEJ PŁAS-KA niż w krótkim okresie.

31

MC=S

Q1

MC=MR=P!

A zatem w przypadku przedsiębiorstwa wolnokonkurencyjnego …

32

Z poziomu przedsiębiorstwa przenieśmy się teraz na poziom całej gałęzi wolnokonkurencyjnnej…

33

Skutki szoku popytowego w gałęzi wolnokonkurencyjnej – KRÓT-KI OKRES

P

Q1 Q2 0

P2

P1

D

S

D’

A

B

34

Skutki szoku popytowego w gałęzi wolnokonkurencyjnej – DŁUGI OKRES

P

C

Q1 Q2 0

P2

P1

D

S

S’

D’

A

B

35

Skutki szoku popytowego w gałęzi wolnokonkurencyjnej – DŁUGI OKRES

P

C

Q1 Q2 Q3

0

P2

P1

P3

D

S

S’

D’

A

B

36

ZADANIEOto linia popytu na produkty wytwarzane w pewnej gałęzi, w któ-rej panuje konkurencja doskonała.

Stały koszt krańcowy równa się 0,99999. a) Ile wynosi utarg krań-cowy, MR, przedsiębiorstwa z tej gałęzi przy wielkości produkcji 2? Dlaczego?

Cena 5 4 3 2 1 0

Ilość 0 1 2 3 4 5

37

Oto linia popytu na produkty wytwarzane w pewnej gałęzi, w któ-rej panuje konkurencja doskonała.


MR=3. Wszak na rynku konkurencji doskonałej CENA RYN-KOWA, P, JEST UTARGIEM KRAŃCOWYM, MR, firmy (P = MR).

b) Ile wynosi utarg krańcowy, MR, przedsiębiorstwa z tej gałęzi przy produkcji równej 3? Dlaczego?

Cena 5 4 3 2 1 0

Ilość 0 1 2 3 4 5

38



MR=3. Wszak na rynku konkurencji doskonałej cena rynkowa, P, jest utargiem krańcowym, MR, przedsiębiorstwa (P=MR).



c) Ile wyniosłaby produkcja, gdyby panowała tu konkurencja dos-konała? Dlaczego?

Cena 5 4 3 2 1 0

Ilość 0 1 2 3 4 5

39






c) Ile wyniosłaby produkcja, gdyby panowała tu konkurencja dos-konała? Dlaczego?

Przedsiębiorstwa zwiększałyby produkcję do 4 (czwarta jednost-ka produkcji jest ostatnią, dla której równa utargowi krańcowe-mu, MR, cena, P, jest większe od kosztu krańcowego, MC – zob. tablica).

Cena 5 4 3 2 1 0

Ilość 0 1 2 3 4 5

40

MONOPOL

41




● ●● ●

42

MONOPOL (czysty) jest to rynek, na którym działa NIEZA-GROŻONY INWAZJĄ INNYCH PRZEDSIĘBIORSTW JEDY-NY DOSTAWCA PRODUKTU w gałęzi.

43

Są DWA RODZAJE MONOPOLI:

1. MONOPOL WIELOZAKŁADOWY składa się z wielu przedsię-biorstw, wytwarzających taki sam produkt. Na opanowanym przezeń rynku NIE WYSTĘPUJĄ DUŻE KORZYŚCI SKALI.

44

Są DWA RODZAJE MONOPOLI:

1. MONOPOL WIELOZAKŁADOWY składa się z wielu przedsię-biorstw, wytwarzających taki sam produkt. Na opanowanym przezeń rynku NIE WYSTĘPUJĄ DUŻE KORZYŚCI SKALI. 2. MONOPOL JEDNOZAKŁADOWY (NATURALNY) jest to taki monopol, który osiąga WIELKIE KORZYŚCI SKALI.

45

Typowa sytuacja monopolu wielozakladowego

46

Siła rynkowa monopolisty (ang. market power)

47

Zysk monopolistyczny (niesprawiedliwość)

A

F

P1

AC1

48

Ubytek nadwyżki całkowitej (nieefektywność)

B

A

C

49Typowa sytuacja monopolu jednozakładowego

50

Siła rynkowa monopolisty (ang. market power)

51

Zysk monopolistyczny (niesprawiedliwość)

AC1

B

P*A

B

52

Ubytek nadwyżki całkowitej (nieefektywność)

A

C

D

53

Nie ma sensu porównywać konkurencji doskonałej z monopolem naturalnym. Z powodu wielkich korzyści skali wchodzący w grę rynek i tak nigdy nie będzie rynkiem wolnokonkurencyjnym).

54

Natomiast porównanie konkurencji doskonałej i monopolu wielo-zakładowego ujawnia, że MONOPOLE PRODUKUJĄ MNIEJ I SPRZEDAJĄ DROŻEJ niż duża grupa konkurujących ze sobą firm.

55

Monopol wielozakładowy, a gałąź wolnokonkurencyjna: POZIO-MA LINIA PODAŻY

Wyobraź sobie gałąź, w której KRAŃCOWY KOSZT produkcji BARDZO powoli zwiększa się w miarę wzrostu produkcji i wynosi np. OKOŁO MC= 5…

Q

MC, P

D

0

MC

5

56

Już mała zmiana ceny powoduje tu bardzo dużą zmianę wielkości produkcji

P*=5

MC, P

D

0Q

MC

Q*

57

Jeśli zaś w pewnej gałęzi KRAŃCOWY KOSZT produkcji JEST STAŁY i wynosi DOKŁADNIE np. MC= 5, LINIA PODAŻY na rynku STAJE SIĘ POZIOMA.

58

Pozioma linia podaży

___MC=S

___MC=5

MC, P

D

0Q

59

PRODUKCJA I CENA W GAŁĘZI WOLNOKONKURENCYJ-NEJ

MC=AC=S

P,MR,AC,MC,

D

0Q

PC

QC

A

MR=P=MC

60

MONOPOL PRODUKUJE MNIEJ I SPRZEDAJE DROŻEJ NIŻ GAŁĄŹ WOLNOKONKURENCYJNA

MC=AC=S

P,MR,AC,MC,

D

0Q

PM

PC

MR

QCQM

AE

B

61

ZADANIEOto linia popytu na produkty wytwarzane w pewnej gałęzi. Stały koszt krańcowy równa się 0,99999. a) Ile wyniosłaby produkcja, gdyby panowała tu konkurencja doskonała?

Cena 5 4 3 2 1 0

Ilość 0 1 2 3 4 5

62

Oto linia popytu na produkty wytwarzane w pewnej gałęzi. Stały koszt krańcowy równa się 0,99999. a) Ile wyniosłaby produkcja, gdyby panowała tu konkurencja doskonała?

Przedsiębiorstwa zwiększałyby produkcję do 4 (czwarta jednost-ka produkcji jest ostatnią, dla której równa utargowi krańcowe-mu, MR, cena, P, jest większe od kosztu krańcowego, MC – zob. tablica).

b) Ile wyniosłaby produkcja po przejęciu gałęzi przez monopolis-tę?

Cena 5 4 3 2 1 0

Ilość 0 1 2 3 4 5

63

Oto linia popytu na produkty wytwarzane w pewnej gałęzi. Stały koszt krańcowy równa się 0,99999. a) Ile wyniosłaby produkcja, gdyby pano-wała tu konkurencja doskonała?

Przedsiębiorstwa zwiększałyby produkcję do 4 (czwarta jednostka pro-dukcji jest ostatnią, dla której równa utargowi krańcowemu, MR, cena, P, jest większe od kosztu krańcowego, MC – zob. tablica).

b) Ile wyniosłaby produkcja po przejęciu gałęzi przez monopolis-tę?

Obliczamy utarg całkowity, TR, i utarg krańcowy, MR, monopo-lu, który przejął gałąź. Okazuje się, że monopoliście opłaca się produkować 2 jednostki (utarg krańcowy ze sprzedaży drugiej jednostki jest większy od kosztu krańcowego, co oznacza zwięk-szenie zysku). Natomiast wzrost produkcji z 2 do 3 nie opłaca się. MONOPOL PRODUKUJE MNIEJ I SPRZEDAJE DROŻEJ NIŻ GAŁĄŹ, W KTÓREJ PANUJE KONKURENCJA DOSKONA-ŁA.

c) Jak to możliwe, że przedsiębiorstwa wolnokonkurencyjne, ina-czej niż monopolista, nie muszą obniżać ceny, aby zwiększyć sprzedaż? Przecież z tablicy wynika coś innego!

Cena 5 4 3 2 1 0

Ilość 0 1 2 3 4 5

Cena 5 4 3 2 1 0Ilość 0 1 2 3 4 5TR 0 4 6 6 4 0MR - 4 2 0 -2 -4

64

Oto linia popytu na produkty wytwarzane w pewnej gałęzi. Stały koszt krańcowy równa się 0,99999. a) Ile wyniosłaby produkcja, gdyby pano-wała tu konkurencja doskonała?

Przedsiębiorstwa zwiększałyby produkcję do 4 (czwarta jednostka pro-dukcji jest ostatnią, dla której równa utargowi krańcowemu, MR, cena, P, jest większe od kosztu krańcowego, MC – zob. tablica).

b) Ile wyniosłaby produkcja po przejęciu gałęzi przez monopolistę?

Obliczamy utarg całkowity, TR, i utarg krańcowy, MR, monopolu, który przejął gałąź. Okazuje się, że monopoliście opłaca się produkować 2 jednostki (utarg krańcowy ze sprzedaży drugiej jednostki jest większy od kosztu krańcowego, co oznacza zwiększenie zysku). Natomiast wzrost produkcji z 2 do 3 nie opłaca się. Monopol produkuje mniej i sprzedaje drożej niż gałąź, w której panuje konkurencja doskonała. c) Jak to możliwe, że przedsiębiorstwa wolnokonkurencyjne, ina-czej niż monopolista, nie muszą obniżać ceny, aby zwiększyć sprzedaż? Przecież z tablicy wynika coś innego!

Przyrosty produkcji przedsiębiorstw działających na rynku kon-kurencji doskonałej są bardzo małe w porównaniu z wielkością oferty rynkowej, ponieważ same te przedsiębiorstwa też są małe. W efekcie tę dodatkową ofertę można sprzedać, nie obniżając ceny.

Natomiast przyrost produkcji monopolisty jest wielki, bo przedsiębiorstwo takie też jest wielkie. Nic dziwnego, że wa-runkiem zwiększenia sprzedaży okazuje się wtedy obniżka ceny.

Cena 5 4 3 2 1 0

Ilość 0 1 2 3 4 5

Cena 5 4 3 2 1 0Ilość 0 1 2 3 4 5TR 0 4 6 6 4 0MR - 4 2 0 -2 -4

65

Zdarza się, że monopoliści RÓŻNICUJĄ CENĘ sprzedawanego produktu, czyli żądają różnej ceny od różnych klientów.

66

Oto rynek, na którym istnieją dwie różne grupy nabywców …

67

Kiedy MR ze sprzedaży ostatniej jednostki dobra w różnych segmentach rynku nie jest równy…

68

Kiedy MR ze sprzedaży ostatniej jednostki dobra w różnych segmentach rynku nie jest równy, firma może zwiększyć zysk, różnicując cenę. …

69

Kiedy MR ze sprzedaży ostatniej jednostki dobra w różnych segmentach rynku nie jest równy, firma może zwiększyć zysk, różnicując cenę. Doprowadzi to do zrównania się MR w obu segmentach rynku.

70


71




● ●● ●

72

KONKURENCJA MONOPOLISTYCZNA jest to rynek, na którym działa wielu producentow i nabywców, nie ma barier wejścia (i wyjścia), lecz produkt – inaczej niż w przypadku konkurencji doskonałej - NIE JEST JEDNORODNY.

73

Na rynku konkurencji monopolistycznej typowym zjawiskiem jest KONKURENCJA NIECENOWA.

KONKURENCJA NIECENOWA polega na wykorzystywaniu w celu konkurowania z innymi producentami dobra innych narzędzi niż cena produktu. Kluczowe znaczenie ma tutaj RÓŻNICOWA-NIE PRODUKTU.

74

RÓŻNICOWANIE PRODUKTU polega na nadawaniu wyrobom cech, które odróżniają je od produktów konkurentów (dotyczy to np. funkcji produktu, materiałów, wzornictwa).

Celem jest „przywiązanie” nabywców do tej odmiany dobra, którą wytwarza konkretne przedsiębiorstwo, i uzyskanie możliwości pewnego podniesienia ceny.

75

Narzędziem różnicowania produktu bywa REKLAMA.

ZWOLENNICY: Reklama: - informuje, - umożliwia wzrost produkcji, a przez to wykorzystanie korzyści skali, - wzmaga konkurencję i wymusza ulepszenia produktu.

76

Narzędziem różnicowania produktu bywa REKLAMA.

PRZECIWNICY: - nierzetelność informacji, - marnotrawstwo środkow, - szkodliwe skutki uboczne (np. marnotrawstwo czasu), - wzrost kosztów i cen, - umacnianie się monopoli.

77

W krótkim okresie przeciętna firma działająca na rynku konku-rencji monopolistycznej, która ma pewien niewielki wpływ na wiel-kość podaży rynkowej i cenę, osiąga także niewielki zysk ekono-miczny...

DA

C

B

78

W krótkim okresie przeciętna firma działająca na rynku konku-rencji monopolistycznej, która ma pewien niewielki wpływ na wiel-kość podaży rynkowej i cenę, osiąga także niewielki zysk ekono-miczny. W długim okresie wejścia konkurentów sprawiają, że zysk ekonomiczny zanika…

79

W krótkim okresie przeciętna firma działająca na rynku konku-rencji monopolistycznej, która ma pewien niewielki wpływ na wiel-kość podaży rynkowej i cenę, osiąga także niewielki zysk ekono-miczny. W długim okresie wejścia konkurentów sprawiają, że zysk ekonomiczny zanika… i pojawia się RÓWNOWAGA W PUNKCIE STYCZNOŚCI.

80

W krótkim okresie przeciętna firma działająca na rynku konku-rencji monopolistycznej, która ma pewien niewielki wpływ na wiel-kość podaży rynkowej i cenę, osiąga także niewielki zysk ekono-miczny. W długim okresie wejścia konkurentów sprawiają, że zysk ekonomiczny zanika… i pojawia się RÓWNOWAGA W PUNKCIE STYCZNOŚCI.

RÓWNOWAGA W PUNKCIE STYCZNOŚCI

81

Oto dwie ważne cechy sytuacji, która - w długim okresie - powstaje na rynku konkurencji monopolistycznej.

1. Jest produkowane przy niepełnym wykorzystaniu możliwości pro-dukcyjnych (nie zostaje osiągnięte „optimum techniczne”).

82

83


1. Jest produkowane przy niepełnym wykorzystaniu możliwości pro-dukcyjnych (nie zostaje osiągnięte „optimum techniczne”). 2. Skoro tak, to przedsiębiorstwa chętnie zwiększyłyby produkcję i sprzedaż po dotychczasowej cenie.

84

85


1. Jest produkowane przy niepełnym wykorzystaniu możliwości pro-dukcyjnych (nie zostaje osiągnięte optimum techniczne”). 2. Skoro tak, to przedsiębiorstwa chętnie zwiększyłyby produkcję i sprzedaż po dotychczasowej cenie.

NA RYNKU KONKURENCJI DOSKONAŁEJ JEST ZUPEŁNIE INACZEJ!

86

87

OLIGOPOL

88




● ●● ●

89

OLIGOPOL jest to rynek, na którym działa niewiele (kilka, kilka-naście) firm. Bariery wejścia na rynek są tu dość wysokie, a o za-chowaniach przedsiębiorstw decyduje ich WSPÓŁZALEŻNOŚĆ.

90

Otóż grupa oligopolistów może się porozumieć po to, aby zbioro-wo powtórzyć zachowania monopolisty.

91

Sytuacja powstała w wyniku porozumienia oligopolistów nie jest jednak stabilna. Skoro oligopol jako całość osiąga zysk nadzwy-czajny, to cena rynkowa przewyższa przeciętny koszt wytworzenia jednostki produktu.

Zachęca to oligopolistów do wyłamania się ze zmowy.

92

W efekcie może powstać sytuacja, która nazywa się DYLEMA-TEM WIĘŹNIA (ang. prisoner’s dilemma).

93

Oligopol i dylemat więźnia

Duża Mała

Duża (a) 3,5 3,5 (b) 5 3

Mała (c) 3 5 (d) 4 4

Produkcja firmy B

Produkcja firmy A

94

Oligopol i dylemat więźnia

Duża Mała

Duża (a) 3,5 3,5 (b) 5 3

Mała (c) 3 5 (d) 4 4

Produkcja firmy B

Produkcja firmy A

KOOPERACJA OPŁACA SIĘ WSZYSTKIM BARDZIEJ NIŻ WALKA, LECZ KRÓTKOOKRESOWY INTERES I BRAK ZAUFANIA DO PARTNERA SKŁANIAJĄ DO RYWALIZACJI.

95

ZADANIEUżyteczność profesorów Buffona i Holleryka zależy głównie od liczby słuchaczy, choć liczy się też poziom nauczania. Kiedy obaj egzaminatorzy są wymagający, mają wielu studentów. Obniżenie wymagań powoduje przypływ studentów od konkurenta, który - broniąc się – też stawia same piątki. W efekcie wykładowcy mają wielu, ale za to niedouczonych studentów. a) Zaproponuj macierz wypłat opisującą grę Buffona z Hollerykiem. Jak nazywa się taka sytuacja?

96

Użyteczność profesorów Buffona i Holleryka zależy głównie od liczby słuchaczy, choć liczy się też poziom nauczania. Kiedy obaj egzaminatorzy są wymagający, mają wielu studentów. Obniżenie wymagań powoduje przypływ studentów od konkurenta, który - broniąc się – też stawia same piątki. W efekcie wykładowcy mają wielu, ale za to niedouczonych studentów. a) Zaproponuj macierz wypłat opisującą grę Buffona z Hollerykiem. Jak nazywa się taka sytuacja?

Pierwsza liczba oznacza zawsze użyteczność Buffona; druga – Holleryka. Buffon Wymagający Nie wymagający Wymagający 3, 3 4, 1 Holleryk Nie wymagający 1, 4 2, 2Obaj wykładowcy grają w dylemat więźnia.

b) Na czym polega w tej sytuacji konflikt racjonalności prywatnej i społecznej?

(a) (b)

(c) (d)

97




Logika sytuacji powoduje, że profesorom opłaca się zachowywać w sposób niekorzystny dla społeczeństwa.

c) W jaki sposób społeczeństwa rozwiązują takie jak ten konflikty racjonalności prywatnej i społecznej?

(a) (b)

(c) (d)

98




Logika sytuacji powoduje, że profesorom opłaca się zachowywać w sposób niekorzystny dla całego społeczeństwa.

c) W jaki sposób społeczeństwa rozwiązują takie jak ten konflikty racjonalności prywatnej i społecznej?

Służą do tego normy moralne i prawo. Na przykład, kradzież i oszustwo bywają opłacalne dla złodziei i hochsztaplerów, lecz szkodzą gospodarce, bo destabilizują reguły gry w produkcję dóbr (wzrastają: koszty transakcyjne i ryzyko). Nic dziwnego, że zwykle kradzież jest karalna i nie wypada oszukiwać w interesach.

d) Co może zrobić rektor Patałłah, aby jakość nauczania wzrosła?

(a) (b)

(c) (d)

99

d) Co może zrobić rektor Patałłah, aby jakość nauczania wzrosła?

Trzeba zmienić reguły gry tak, aby logika sytuacji przestała skła-niać wykładowców do pozorowania egzaminów. Np., rozwiąza-niem może być trudny, lecz uczciwy (nie wolno ściągać!) centralny egzamin (taki sam dla studentów wszystkich wykładowców).

100

Co mogłoby zwiększyć trwałość porozumienia oligopolistów, sto-jących w obliczu dylematu więźnia?

101

Po pierwsze, warunkiem trwałości porozumienia jest, oczywiście, wiarygodność gróźb graczy, że w razie oszustwa oni także zwięk-szą produkcję. Groźby te mogą nie być przekonujące.

102

Po drugie, gry oligopolistów zwykle mają wiele partii. W takiej sytuacji motywacja do oszukiwania słabnie. Wszak oszukany mo-że odmówić kooperacji w następnej partii…

103

MATRIKSOWY TURNIEJ

Grasz kolejne partie gry w dylemat więźnia. Jaka strategia jest najbardziej opłacalna? Czy opłaca Ci się kooperować, czy rywali-zować?

104

MATRIKSOWY TURNIEJ CD.

Aby przekonać się, jakie strategie gry w powtarzany dylemat więźnia są najlepsze, amerykański politolog Robert Axelrod zor-ganizował turniej. Uczestniczyły w nim nadsyłane przez chętnych programy komputerowe, zaprojektowane tak, aby mogły grać w dylemat więźnia. Każdy z programów grał ze wszystkimi pozosta-łymi programami.

105

MATRIKSOWY TURNIEJ CD.

Wygrała STRATEGIA WET ZA WET (ang. TIT-FOR-TAT)! Zgod-nie z tą strategią gracz zaczyna od kooperacji, a potem robi to, co przeciwnik robił w poprzedniej partii: kooperuje dopóty, aż part-ner nie przestanie kooperować, następnie sam nie kooperuje, aż partner znowu zacznie kooperować.

KONIEC

106

EWOLUCJA SPOŁECZEŃSTW A ALTRUIZM

Gra w „dylemat więźnia” kończy się rywalizacją, mimo że koope-racja jest bardziej opłacalna. ..

A jednak eksperymenty ekonomistów pokazują, że gra-jący w „dylemat więźnia” zaskakująco często kooperują, a nie ry-walizują.

Dotyczy to nawet składających się z jednej partii gier, kiedy motywem kooperacji nie mogą być zyski z zachęcenia part-nera do kooperacji w przyszłości.

107

EWOLUCJA SPOŁECZEŃSTW A ALTRUIZM CD.

Niektórzy argumentują, że w toku ewolucji społecznej W WAL-CZĄCYCH O PRZETRWANIE SPOŁECZNOŚCIACH LUDZ-KICH PRZEZ TYSIĄCLECIA POWSTAWAŁY ZACHĘCAJĄ-CE DO KOOPEROWANIA I ZNIECHĘCAJĄCE DO NIEKO-OPEROWANIA NORMY SPOLECZNE.

ZYSKI Z KOOPERACJI SPRAWIAJĄ, ŻE NORMY TE UPOWSZECHNIAJĄ SIĘ I SĄ PRZEKAZYWANE Z POKOLE-NIA NA POKOLENIE.

Psycholodzy wskazują przykłady takich sytuacji i twier-dzą, że ludzie uczą się tych norm społecznych w imię korzyści z kooperacji.

108


Dodajmy, że kiedy podział korzyści z kooperacji jest bardzo nie-równy, te normy społeczne tracą skuteczność i rośnie prawdopodo-bieństwo masowego niekooperowania, a więc także utracenia przez całą społeczność korzyści z kooperacji...

109


Dodajmy, że kiedy podział korzyści z kooperacji jest bardzo nie-równy, te normy społeczne tracą skuteczność i rośnie prawdopodo-bieństwo masowego niekooperowania, a więc także utracenia przez całą społeczność korzyści z kooperacji...

Jak sądzisz, co wspólnego z tym wszystkim mają internetowe opowieści zadziwionych polskich emigrantów, że np. Szwedzi, nie bojąc się kradzieży, nie zamykają domow i samochodów, i że na trawnikach szwedzkich osiedli nie ma psich odchodów?

KONIEC

110

RÓWNOWAGA NASHA

Równowagą Nasha (od nazwiska matematyka Johna Nasha, ur. 1924) nazywamy stan, kiedy KAŻDY Z GRACZY WYBRAŁ OP-TYMALNĄ DLA SIEBIE STRATEGIĘ PRZY DANYCH STRA-TEGIACH WYBRANYCH PRZEZ POZOSTAŁYCH GRACZY.

Buffon Wymagający Nie wymagający Wymagający 3, 3 4, 1 Holleryk Nie wymagający 1, 4 2, 2

(a) (b)

(c) (d)

Sytuacja d w tabeli ilustrującej „dylemat więźnia” jest przykła-dem RÓWNOWAGI NASHA.

111

Zauważ, że np. sytuacja a, choć lepsza dla obu graczy od sytuacji d, nie jest równowagą Nasha.

Równowaga Nasha w wielu grach (I W ŻYCIU!) bywa wynikiem gorszym od jakiegoś innego wyniku gry.

Jeśli jednak ten inny, lepszy, wynik nie jest również równowagą Nasha, nie jest on stabilny (trwały).


(a) (b)

(c) (d)

112


(a) (b)

(c) (d)

Takie sytuacje to swoiste „pułapki społeczne”. Opłacalne są wtedy zachowania sprzeczne z interesem zbiorowości.

113


(a) (b)

(c) (d)


Przyczyną szkód jest NIE ZŁY CHARAKTER GRACZY, LECZ UKŁAD BODŹCÓW, który skłania do „niewłaściwych” zachowań.

114


(a) (b)

(c) (d)


Przyczyną szkód nie jest zły charakter graczy, lecz układ bodź-ców, który skłania do „niewłaściwych” zachowań.

Ewentualna reforma powinna ZMIENIĆ TEN UKŁAD BODŹ-COW tak, aby równowaga Nasha pokryła się z rozwiązaniem korzystnym dla zbiorowości.

115

ROLA WEJŚĆ I WYJŚĆ Pomyślmy teraz o WPŁYWIE ZAGROŻENIA WEJŚCIEM kon-kurentów do gałęzi NA ZACHOWANIA PRZEDSIĘBIORSTW.

116

Jeśli wejście na atrakcyjny rynek i wyjście z niego nie jest trudne, mamy do czynienia z RYNKIEM SPORNYM (ang. contestable market).

Broniąca swego rynku przed przybyszem firma może wtedy zastosować ODSTRASZANIE STRATEGICZNE.

117

„ODSTRASZANIE” STRATEGICZNE

Oto sytuacja zagrożonej wejściem „przybysza” „starej” firmy…

118

„ODSTRASZANIE” STRATEGICZNE

Dzięki „odstraszaniu” obrona rynku okazuje się bardziej opłacal-na od kapitulacji. Perspektywa walki zniechęca do wejścia. W efekcie broniące rynku przedsiębiorstwo zyskuje 3, a nie 1.

119

„Odstraszanie” strategiczne jest przykładem zachowania, w przy-padku którego dochodzi do SAMOOGRANICZENIA SIĘ (ang. pre-commitment).

Samoograniczenie się polega na DOBROWOLNYM POZ-BAWIENIU SIĘ PEWNYCH MOŻLIWOŚCI DZIAŁANIA W PRZYSZŁOŚCI, CO JEST SPOSOBEM OSIĄGNIĘCIA JAKIE-GOŚ CELU.

120

Nie tylko przedsiębiorstwa samoograniczają się w imię przyszłych korzyści. POMYŚL NP. O ALKOHOLIKU, KTÓRY WSZYWA SOBIE ESPERAL, LICZĄC NA TO, ŻE KIEDY PRZYJDZIE CO DO CZEGO, STRACH POWSTRZYMA GO PRZED SIĘGNIĘ-CIEM PO KIELISZEK!

121ZADANIE a) Wskaż przykłady „SAMOOGRANICZENIA SIĘ”: (i) Wybieram się do „Galerii Mokotów” obejrzeć te luksusowe skle-py, ale portfel i „plastiki” zostawię w domu.

122

a) Wskaż przykłady „SAMOOGRANICZENIA SIĘ”: (i) Wybieram się do „Galerii Mokotów” obejrzeć te luksusowe skle-py, ale portfel i „plastiki” zostawię w domu. TAK.

123

a) Wskaż przykłady „SAMOOGRANICZENIA SIĘ”: (i) Wybieram się do „Galerii Mokotów” obejrzeć te luksusowe skle-py, ale portfel i „plastiki” zostawię w domu. TAK. (ii) Wrzasnąłem mu nad uchem, aż spadł z krzesła! (Buahahah!!!)

124

a) Wskaż przykłady „SAMOOGRANICZENIA SIĘ”: (i) Wybieram się do „Galerii Mokotów” obejrzeć te luksusowe skle-py, ale portfel i „plastiki” zostawię w domu. TAK. (ii) Wrzasnąłem mu nad uchem, aż spadł z krzesła! (Buahahah!!!)NIE.

125

a) Wskaż przykłady „SAMOOGRANICZENIA SIĘ”: (i) Wybieram się do „Galerii Mokotów” obejrzeć te luksusowe skle-py, ale portfel i „plastiki” zostawię w domu. TAK. (ii) Wrzasnąłem mu nad uchem, aż spadł z krzesła! (Buahahah!!!)NIE. (iii) Wykładowca, o którym wiadomo, że bardzo dba o swój auto-rytet, zapowiada studentom, iż egzamin będzie naprawdę trudny.

126

a) Wskaż przykłady „SAMOOGRANICZENIA SIĘ”: (i) Wybieram się do „Galerii Mokotów” obejrzeć te luksusowe skle-py, ale portfel i „plastiki” zostawię w domu. TAK. (ii) Wrzasnąłem mu nad uchem, aż spadł z krzesła! (Buahahah!!!)NIE. (iii) Wykładowca, o którym wiadomo, że bardzo dba o swój auto-rytet, zapowiada studentom, iż egzamin będzie naprawdę trudny. TAK.

127

a) Wskaż przykłady „SAMOOGRANICZENIA SIĘ”: (i) Wybieram się do „Galerii Mokotów” obejrzeć te luksusowe skle-py, ale portfel i „plastiki” zostawię w domu. TAK. (ii) Wrzasnąłem mu nad uchem, aż spadł z krzesła! (Buahahah!!!)NIE. (iii) Wykładowca, o którym wiadomo, że bardzo dba o swój auto-rytet, zapowiada studentom, iż egzamin będzie naprawdę trudny. TAK. (iv) Broniąc podwórza, przechadzał się na wyprężonych łapach, powarkiwał, stroszył sierść na grzbiecie.

128

a) Wskaż przykłady „SAMOOGRANICZENIA SIĘ”: (i) Wybieram się do „Galerii Mokotów” obejrzeć te luksusowe skle-py, ale portfel i „plastiki” zostawię w domu. TAK. (ii) Wrzasnąłem mu nad uchem, aż spadł z krzesła! (Buahahah!!!)NIE. (iii) Wykładowca, o którym wiadomo, że bardzo dba o swój auto-rytet, zapowiada studentom, iż egzamin będzie naprawdę trudny. TAK. (iv) Broniąc podwórza, przechadzał się na wyprężonych łapach, powarkiwał, stroszył sierść na grzbiecie. NIE.

129

a) Wskaż przykłady „SAMOOGRANICZENIA SIĘ”: (i) Wybieram się do „Galerii Mokotów” obejrzeć te luksusowe skle-py, ale portfel i „plastiki” zostawię w domu. TAK. (ii) Wrzasnąłem mu nad uchem, aż spadł z krzesła! (Buahahah!!!)NIE. (iii) Wykładowca, o którym wiadomo, że bardzo dba o swój auto-rytet, zapowiada studentom, iż egzamin będzie naprawdę trudny. TAK. (iv) Broniąc podwórza, przechadzał się na wyprężonych łapach, powarkiwał, stroszył sierść na grzbiecie. NIE. b) Wskaż cele zachowań, które uznałeś za „samoogranieczenie się”.

130

a) Wskaż przykłady „SAMOOGRANICZENIA SIĘ”: (i) Wybieram się do „Galerii Mokotów” obejrzeć te luksusowe skle-py, ale portfel i „plastiki” zostawię w domu. TAK. (ii) Wrzasnąłem mu nad uchem, aż spadł z krzesła! (Buahahah!!!)NIE. (iii) Wykładowca, o którym wiadomo, że bardzo dba o swój auto-rytet, zapowiada studentom, iż egzamin będzie naprawdę trudny. TAK. (iv) Broniąc podwórza, przechadzał się na wyprężonych łapach, powarkiwał, stroszył sierść na grzbiecie. NIE. b) Wskaż cele zachowań, które uznałeś za „samoograniczenie się”. (i) Nie mając przy sobie pieniedzy i kart kredytowych nie ulegnę pokusie kupienia niepotrzebnych rzeczy.

131

a) Wskaż przykłady „SAMOOGRANICZENIA SIĘ”: (i) Wybieram się do „Galerii Mokotów” obejrzeć te luksusowe skle-py, ale portfel i „plastiki” zostawię w domu. TAK. (ii) Wrzasnąłem mu nad uchem, aż spadł z krzesła! (Buahahah!!!)NIE. (iii) Wykładowca, o którym wiadomo, że bardzo dba o swój auto-rytet, zapowiada studentom, iż egzamin będzie naprawdę trudny. TAK. (iv) Broniąc podwórza, przechadzał się na wyprężonych łapach, powarkiwał, stroszył sierść na grzbiecie. NIE. b) Wskaż cele zachowań, które uznałeś za „samoograniczenie się”. (i) Nie mając przy sobie pieniedzy i kart kredytowych nie ulegnę pokusie kupienia niepotrzebnych rzeczy. (iii) Studenci sądzą, że wykładowca nie narazi na szwank swojej wiarygodności i rzeczywiście zrobi trudny sprawdzian, więc się pilnie uczą. Właśnie o to chodzi wykładowcy…

132

a) Wskaż przykłady „SAMOOGRANICZENIA SIĘ”: (i) Wybieram się do „Galerii Mokotów” obejrzeć te luksusowe skle-py, ale portfel i „plastiki” zostawię w domu. TAK. (ii) Wrzasnąłem mu nad uchem, aż spadł z krzesła! (Buahahah!!!)NIE. (iii) Wykładowca, o którym wiadomo, że bardzo dba o swój auto-rytet, zapowiada studentom, iż egzamin będzie naprawdę trudny. TAK. (iv) Broniąc podwórza, przechadzał się na wyprężonych łapach, powarkiwał, stroszył sierść na grzbiecie. NIE. b) Wskaż cele zachowań, które uznałeś za „samoograniczenie się”. (i) Nie mając przy sobie pieniedzy i kart kredytowych nie ulegnę pokusie kupienia niepotrzebnych rzeczy. (iii) Studenci sądzą, że wykladowca nie narazi na szwank swojej wiarygodności i rzeczywiście zrobi trudny sprawdzian, więc się pilnie uczą. Właśnie o to chodzi wykładowcy…c) Nazwij wspólną cechę tych wszystkich zachowań (odpowiedz jed-nym zdaniem).

133

a) Wskaż przykłady „SAMOOGRANICZENIA SIĘ”: (i) Wybieram się do „Galerii Mokotów” obejrzeć te luksusowe skle-py, ale portfel i „plastiki” zostawię w domu. TAK. (ii) Wrzasnąłem mu nad uchem, aż spadł z krzesła! (Buahahah!!!)NIE. (iii) Wykładowca, o którym wiadomo, że bardzo dba o swój auto-rytet, zapowiada studentom, iż egzamin będzie naprawdę trudny. TAK. (iv) Broniąc podwórza, przechadzał się na wyprężonych łapach, powarkiwał, stroszył sierść na grzbiecie. NIE. b) Wskaż cele zachowań, które uznałeś za „samoograniczenie się”. (i) Nie mając przy sobie pieniędzy i kart kredytowych nie ulegnę pokusie kupienia niepotrzebnych rzeczy. (iii) Studenci sądzą, że wykładowca nie narazi na szwank swojej wiarygodności i rzeczywiście zrobi trudny sprawdzian, więc się pilnie uczą. Właśnie o to chodzi wykładowcy…c) Nazwij wspólną cechę tych wszystkich zachowań (odpowiedz jed-nym zdaniem). We wszystkich tych przypadkach „samoograniczający się”, OGRANICZA SWOJĄ SWOBODĘ DZIAŁANIA W PRZYSZ-ŁOŚCI, ŻEBY OSIĄGNĄĆ PEWNE CELE.

134

Wybierając odpowiedni model rynku w celu analizy konkretnego rynku, ekonomiści kierują się m. in. informacjami o stopniu KONCENTRACJI PRODUKCJI na rynku.

Im mniejsza liczba firm dostarcza główną część produkcji sprze-dawanej na rynku, tym bardziej skoncentrowana jest produkcja.

135

Miarami stopnia koncentracji produkcji na rynku są m. in.:

WSKAŻNIK KONCENTRACJI N FIRM (ang. concentration ratio, CR).

To jest SUMA UDZIAŁÓW RYNKU N NAJWIĘKSZYCH FIRM.

136

Miarami stopnia koncentracji produkcji na rynku są m. in.:

WSKAŻNIK KONCENTRACJI N FIRM (ang. concentration ratio, CR)

oraz

INDEKS HERFINDAHLA-HIRSCHMANA (ang. Herfindhal-Hirschman Index, HHI) .

To jest SUMA KWADRATÓW UDZIAŁÓW W RYNKU WSZYSTKICH FIRM.

137

ZADANIENa pewnym rynku działa 5 przedsiębiorstw. Udziały w sprzedaży trzech z nich wynoszą odpowiednio: 20%, 10%, 8%. Nie znamy udziałów w sprzedaży największego i najmniejszego przedsiębior-stwa w gałęzi. Wiemy, że wskaźnik koncentracji 3 przedsiębiorstw wynosi 85%. a) Ile wynosi udział w rynku największego przed-siębiorstwa?

138

Na pewnym rynku działa 5 przedsiębiorstw. Udziały w sprzedaży trzech z nich wynoszą odpowiednio: 20%, 10%, 8%. Nie znamy udziałów w sprzedaży największego i najmniejszego przedsiębior-stwa w gałęzi. Wiemy, że wskaźnik koncentracji 3 przedsiębiorstw wynosi 85%. a) Ile wynosi udział w rynku największego przed-siębiorstwa? x=55%. Przecież x%+20%+10%=85%.

b) Ile wynosi indeks Herfindahla–Hirschmana?

139

Na pewnym rynku działa 5 przedsiębiorstw. Udziały w sprzedaży trzech z nich wynoszą odpowiednio: 20%, 10%, 8%. Nie znamy udziałów w sprzedaży największego i najmniejszego przedsiębior-stwa w gałęzi. Wiemy, że wskaźnik koncentracji 3 przedsiębiorstw wynosi 85%. a) Ile wynosi udział w rynku największego przed-siębiorstwa? 55%. b) Ile wynosi indeks Herfindahla–Hirschmana? Udział w sprzedaży najmniejszego z przedsiębiorstw działających na tym rynku wynosi y, gdzie: 55+20+10+8+y=100. Zatem y = 7. Zatem HHI=3025+400+100+64+49 = 3638. c) Z jaką formą rynku mamy tu prawdopodobnie do czynienia?

140

Na pewnym rynku działa 5 przedsiębiorstw. Udziały w sprzedaży trzech z nich wynoszą odpowiednio: 20%, 10%, 8%. Nie znamy udziałów w sprzedaży największego i najmniejszego przedsiębior-stwa w gałęzi. Wiemy, że wskaźnik koncentracji 3 przedsiębiorstw wynosi 85%. a) Ile wynosi udział w rynku największego przed-siębiorstwa? 55%. b) Ile wynosi indeks Herfindahla–Hirschmana? Udział w sprzedaży najmniejszego z przedsiębiorstw działających na tym rynku wynosi y, gdzie: 55+20+10+8+y=100. Zatem y = 7. Zatem HHI=3025+400+100+64+49 = 3638. c) Z jaką formą rynku mamy tu prawdopodobnie do czynienia? Oligopol.

Documents

Witam Państwa na wykładzie z podstaw mikro-ekonomii, :)…