Upload
others
View
4
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
benvinguda | bienvenu | bine ai venit | bonvena | dobrodošel | isten hozott | Hosgeldiniz | mirësevini | tervetullut |
vítáme vás | wëllkëmm | witaj | | | | | |
albanisch
WillkommenBainvegni
Benvenuti
Kanton GraubündenChantun GrischunCantone dei Grigioni
albanisch
Kanton GraubündenChantun GrischunCantone dei Grigioni
Info
rm
ac
Ion
e p
ër t
ë h
ua
ja d
he
të h
ua
jK
anto
n G
raub
ünde
n
1 Allegra,Grüezi,Buongiorno............................................................................................................................................................5
2 InformacionepërZvicrën................................................................................................................................................................... 6
3 InformacionepërkantoninGraubünden..................................................................................................................8
4 ShumëllojshmërigjuhëshnëkantoninGraubünden.......................................................................10
5 Integrimi.......................................................................................................................................................................................................................13
6 Komunikimi.............................................................................................................................................................................................................15
7 Puna......................................................................................................................................................................................................................................17
8 Miratimiiqëndrimitdhetërheqjaefamiljes................................................................................................21
9 Martesadhefamilja.................................................................................................................................................................................23
10 Fëmijët............................................................................................................................................................................................................................25
11 Shkolladheformimiprofesional........................................................................................................................................29
12 Banimi...............................................................................................................................................................................................................................33
13 Shëndeti........................................................................................................................................................................................................................35
14 Sigurimi..........................................................................................................................................................................................................................38
15 Taksat.................................................................................................................................................................................................................................41
16 Këshillasocialedhendihmasociale...........................................................................................................................43
17 Epërditshmja–takime......................................................................................................................................................................45
18 Mobiliteti.....................................................................................................................................................................................................................48
19 Mjedisi..............................................................................................................................................................................................................................51
20 Adresaundlink-e..........................................................................................................................................................................................53
21 Rastemergjent,siveprohet?...................................................................................................................................................65
Dëftuesbotimi...................................................................................................................................................................................................66
INFORMACIONE PËR TË HUAJA DHE TË HUAJ
1
PËRMBAJTJA
1 Allegra,Grüezi,Buongiorno...............................5
2 InformacionepërZvicrën.....................................6-Historieshkurtërdhenjohuripërshtetin......7
3 Informacionepërkantonin Graubünden............................................................................8
-Shifraundfakte................................................................................... 9
4 Shumëllojshmërigjuhëshnë kantoninGraubünden............................................ 10
5 Integrimi................................................................................... 13-Qendraeinformacionitpërintegrimin
Graubünden............................................................................................13
6 Komunikimi......................................................................... 15-Gjuha,çelësipërintegriminesuksesshëm!...........................................................................................15
-Ndërmjetësimpërkthyesish.............................................15
7 Puna...............................................................................................17-Tëpunoshatje,kutëtjerëtbëjnëpushime!......................................................................................................17
- Integrimiprofesional.................................................................17-Pagadhekontributetsociale...........................................17-Kërkimpërvendpune.............................................................18- Ipapunë-potani?.........................................................................18-Punëezezë..............................................................................................19-Formimeprofesionaledhekualifikimetëmëtejshme........................................................................................ 20
-Njohjaediplomavetëhuaja............................................. 20
8 Lejaeqëndrimitdhebashkimi familjar..........................................................................................................21
9 Martesadhefamilja................................................. 23-Martesa........................................................................................................ 23-Partneritetetëregjistruar................................................. 23-Lindja.............................................................................................................. 23-Pushimiibarëlindjesdheshpërblimi...............24-Shtesatfamiljare..............................................................................24
10 Fëmijët...................................................................................... 25-Fëmijëtevegjël..................................................................................25-Këshillimepërnënadhebaballarë........................25-Huamarrjaelibravedhelojëravepërfëmijë...............................................................................................................26
-Veshjetëleverdishmepërfëmijë..............................26-Ofertapërkujdesjeshpërfëmijë.................................26-Ofertapërprindër..........................................................................27
11 Shkolladheformimiprofesional............. 29-Përgjegjësiaeprindërve......................................................30-Shkollatëmëtejshmedheformimiprofesional...............................................................................................30
-Gjimnaze,shkollatëmesmetregtaredheprofesionale...........................................................................................30
-Mësimprofesioni.............................................................................31-Formimprofesionaldhekualifikimi
mëtejshëmnëpjesënterciare........................................31-Shërbimipsikologjikshkollor.......................................32-PsikiatripërfëmijëdhetërinjnëGraubünden............................................................................................32
-Dhunandajfëmijëve...................................................................32
12 Banimi........................................................................................ 33-Shpalljepërbanesa..................................................................... 33-Vendkëshillimipërtëdrejtëneqirasë..........34
2
13 Shëndeti.................................................................................. 35-Adresatëmjekevedhemjekëve................................ 35-Sëmundjeoseaksidente....................................................... 35-Spital................................................................................................................ 36-Këshillimdhepërkujdesjenështëpi.................. 36-Personatëmoshuar..................................................................... 36-Njerëzmeaftësitëkufizuara.........................................37-Njerëzmeproblemepsikike............................................37
14 Sigurimet................................................................................38-Sigurimetëdetyruara............................................................. 38-Sigurimishëndetësor............................................................... 38-Uljaeprimitpërsiguriminshëndetësor........39-Sigurimindajaksidenteve.................................................39-Sigurimevullnetare...................................................................40
15 Taksat..........................................................................................41
16 Këshillasocialedhendihmë sociale.......................................................................................43
-Këshillimsocialpersonal...................................................43-Ndihmësocialefinanciare................................................43
17 Jetaepërditshme–takime............................45- Jetaelagjes/efshatit............................................................... 45-Shoqatadheklube........................................................................ 45-Shoqatatëhuajsh........................................................................... 46-Biblioteka................................................................................................... 46-Muzeume,teatrodhekinema....................................... 46-Blerja............................................................................................................... 46-Bankat............................................................................................................ 46-Ditëtefestave.......................................................................................47-Ekskursionedhekohëelirë............................................47
18 Mobiliteti................................................................................48-Mjetetpubliketëqarkullimit........................................48-DrejtimiiautomjetitnëZvicër.....................................49-Biçikleta.......................................................................................................49
19 Mjedisi........................................................................................51-Mbronimjedisin!.............................................................................51-Mbeturinat...............................................................................................51-Ujiipijshëm............................................................................................51
20Adresaundlink-e........................................................53-Pasqyra.......................................................................................................... 53-SpitaletnëGraubünden.........................................................54-Psikiatria...................................................................................................54-Shërbimetsocialeregjionale...........................................55-Shërbimesocialekomunale................................................55-NdërmjetësimpërkthyesishGR................................. 56-Ofertakëshillimi............................................................................. 56-Financat....................................................................................................... 58-Shëndeti...................................................................................................... 58-Shkollatpërgjuhën.....................................................................60-Dhuna/ndihmapërviktimat........................................... 61- Integrim/Migracion....................................................................62-Racizmi........................................................................................................ 63-Edrejta.........................................................................................................63-Shoqatat.......................................................................................................63
21Rastemergjent,siveprohet?...................... 65
Dëftuesbotimi................................................................ 66
3
1ALLEGRA, GRÜEZI, BUONGIORNO
MirëseardhjeepërzemërtnëkantoninGraubünden!
Përshkaktëofertavetëshumëllojshme,bukurisënatyrore,shumëgjuhëshmërisësëtijsidheinstitucionevedhetraditavetëtijkantoniGraubündenështëatraktivjovetëmpërturistët,poredhesivendbanimdhevendpune.
Nënshtetasngarreth125vendejetojnënëzonënekantonit.Mekëtëjanëtëpërfaqësuaranëkantonrrethdytëtretate193shtetevetënjohurazyrtarishtndërkombëtarisht.JetesanëshumëllojshmërinëkulturoredhegjuhësoreështëkështuepërditshmenëGraubündendheparakuptonnjëmirëkuptimndërmjetgrupevetëndryshmetëpopullsisëdheregjioneve.
Kjonukështëevetëkuptueshme.Kjokërkonngaseciliindividgatishmërinë,qëtëvihetnëshërbimpërnjëbashkëjetesetëmirëdhepaqësore.Bazaekësajjanëtëdrejtatdhedetyrimetpërtëgjithësidherespektireciprokdhegatishmëriapërdialogmenjëritjetrin.
Përsecilinprejtyre,tëcilëtdotëvendosenpërherëtëparënëkantonintonë,mësimiigjuhëslokaledotëbëhetçelësinjërritjetëvazhdueshmetëpavarësisëdheautonomisënëtëpërditshmen.Nejuftojmë,tëshfrytëzoniofertateshumtanëvendintuajtëritëbanimitdhetëmerrnipjesënëjetënsociale,ekonomikedhekulturore–qoftëkjonëpunë,nëshkollë,nëkohënelirë,nëshoqataoseorganizata.
Nëkëtëbroshurëjugjenishumëinformacionepërjetënepërditshmedhepërjetënnëkantonintonë.NejuthemijumirëseardhëtpërzemërsishtdhejuurojmëjuvenjëfillimtësuksesshëmnëGraubünden,shumëkënaqësigjatëzbulimittëkëtijkantonitëmrekullueshëmdheshumëtakimeinteresante.
BarbaraJanomSteinerRegierungsrätin
5
2 INFORMACIONE PËR ZVICRËN
Germany
Liechtenstein
Austria
France
Italy
Numriibanorëve 8’419’550
Nënshtetastëhuaj 24,96%
Sipërfaqja 41‘300km2
Kantone 26
Nëshifra(2016)
CH=ConfoederatioHelvetica
6
Gjuha(ët)kryesoregjermanisht 63.0%
frëngjisht 22.7%
italisht 8.1%
retoromanischt 0.5%
gjuhëtëtjera 21.5%
(BFS)
Historieshkurtërdhenjohuripërshtetin
Më1gusht1291ukrijua«KonfederataeVjetër»prejvendeveUri,SchwyzdheUnter-waldensinjëbesëlidhjeelirëebashkësivetëluginave.Nëkohënqëpasonteasajjubashkuanpapushimvendedheregjionetëtjera.Kështuukrijuamë1848shtetifederalmoderniZvicrës.1gushtiështëditaefestëskombëtaretëZvicrës.
Zvicraështënjëdemokracidirekte,nëtëcilëngratëdheburratmetëdrejtënevotës,jovetëmnëpërmjettëzgjedhjeve,poredhetëreferendumevetëshpeshtambiligjedhepyetjespecifike,mundtëjapinndikimtëdrejtpërdrejtënëpolitikë.Edrejtaebashkëvendosjesqëndronnënivelfederate,kantonidhekomune.Tëdrejtënnëshkallëkombëtaretëzgjedhjesdhevotëszviceranetdhezviceranëtemarrinnëmoshën18vjet.
Ju gjeni informacione të tjera njohurie për
shtetin në broshurën «Echo».
Porositet në të gjitha vendet për tregtimet e
librit ose tek
HEKS,RegionalstelleOstschweiz
071 410 16 84, www.echo-ch.ch
7
3 INFORMACIONE PËR KANTONIN GRAUBÜNDEN
PRÄTTIGAU/DAVOS
MALOJA
BERNINAMOESA
PLESSUR
ALBULA
IMBODEN
SURSELVA
VIAMALA
LANDQUART
ENGIADINA BASSA/VAL MÜSTAIR
LIECHTENSTEIN
ÖSTERREICH
ITALIA
St. Gallen
Glarus
Schwyz
Ticino
Uri
8
Shifraundfakte(2016)
NëkantoninGraubündenjetojnëmbi197‘000banoredhebanorë.Prejkëtyrezotërojnërreth36‘500personanjënënshtetësitëhuaj.Me7106km2GraubündenështëkantonimëimadhnëZvicërdhepërfshin1/6eterritoritzviceran.Rreth35’000personajetojnënëkryeqytetinChur,njëngangujimetmëtëvjetratëZvicrës.Kantoniështëindarënë11regjionedhe114komuna.50%tëkomunavekanëmëpakse1000banoredhebanorë.
Numriiluginave 150
Numriiliqeneve 615
Numriimajavetëmaleve 937
Malimëilartë
PizBernina
(4049mmbinivelinedetit)
Pikamëeulët
KufirimeTessin
(260mmbinivelinedetit)
4500
4000
3500
3000
2500
2000
1500
1000
500
0
m ü. M
Informacione të mëtejshme ju gjeni në
www.gr.ch
4500
4000
3500
3000
2500
2000
1500
1000
500
0
m ü. M
9
4SHUMËLLOJSHMËRI GJUHËSH NË KANTONIN GRAUBÜNDEN
GjuhëtekantonitGraubünden
gjermanisht
retoromanischt
italishtLIECHTENSTEIN
ÖSTERREICH
ITALIA
St. Gallen
Glarus
Schwyz
Ticino
Uri
Samnaun
Samedan
ZernezDavos
Maienfeld
ChurTrins
Disentis/Mustér
Ilanz
Thusis
Splügen
Roveredo
Vicosoprano
Poschiavo
10
NëkantoninGraubündenkatregjuhëzyrtare:gjermanisht,retoromanischtdheitalisht.
GjermanishtPërbanoretdhebanorëtmëtëshumtëtëkantonitgjuhaamtareështëgjermanishtja,kjodotëthotë,atashkruajnëgjermanishtenletraredheflasingjermanishtenzvicerane.
RetoromanischtNëEngadin,nëMünstertal,nëMittelbündendhenëSurselvagjuhastandardeështëretoromanishtja.Porretoromanishtjanukështëvetëmnjëgjuhë,pornjëfamiljeprej5idiomash.Sursilvan,Sutsilvan,Surmiran,PuterdheVallader.
ItalishtNëkatërluginatPuschlav,Bergell,MisoxdheCalancaflitetitalisht.
11
12
Integrimiështënjëprocesdinamik,individualdheshoqëror,icilimbështetetnëreciprocitetinedetyravedhetëtëdrejtavedhekapërqëllimtëmundësojëpjesëmarrjennëjetënekonomikedheshoqërorepërtëgjithagrupetepopullsisë.Nxitjaeintegrimitipërmbahetprincipit«nxitdhekërko»dhembështetnëveçantimësiminegjuhës,përpariminprofesionaldheparticipiminsocial.Vendiispecializuarpërintegrimindrejtondhekoordinonnxitjenspecifikepërintegrimnënivelkantonaldhekomunal.Ainxitdhembështetprojektepërintegrimingjuhësordhesocialdhesiguronndërmjetësimineinformacionevenëfushëneintegrimit.
FachstelleIntegrationGraubünden(Vendii
specializuarpërintegriminGraubünden)
081 257 26 38, www.integration.gr.ch
QendraeinformacionitpërintegriminGraubündenNëhapësiratevendittëspecializuarpërintegrimnëEngadinstrasse24nëChurgjendetqendraeinformacionitpërintegrimin,ecilaofronshërbimetqëvijojnë:
- Ndërmjetësiminformacioneshdhekëshillimemepengesatëulëtapërtemadheshtrimepyetjeshmerëndësipërintegrimin
- Pasqyrëeofertaveekzistuesepërgjuhëndheintegriminnëkanton.
- Këshillimpersonaldheindividualpërgjuhënmemundësinëqëtëbëhetnjëtestimgjuhësorpërklasifikim.
- Dhëniedhehuamarrjeematerialevetëinformacionitpërtematerëndësishmetëjetësnëgjuhëtëndryshme,literaturëspecifike,revistadheDVD.
InformationszentrumIntegrationGraubünden
(Qendraeinformacionitpërintegrimin
Graubünden)
081 257 36 83
Të dhëna në lidhje me oraret e hapjes ju
gjeni në www.integration.gr.ch
Nëfaqenshumëgjuhësoretëinternetit
www.hallo.gr.chJumundtëgjeniinformata
tëdobishmembitematepërditshmesijeta
nëGraubünden,puna,shkolla,shëndeti
dhebanimi.
5 INTEGRIMI
13
6 KOMUNIKIMI
Gjuha,çelësipërintegriminesuksesshëm!
Judoniqënëvendintuajtëritëbanimittëmerrnipjesëaktivedhemedrejtatëbarabartanëjetënekonomike,kulturore
dhesociale?Njohuritëmiratëgjuhëslokalejuhapinjuvedyertpërkëtë.Rrugamëemirëdhemëeshpejtë,qëtëmësonigjuhënlokale,ështëndjekjaekursevepërgjuhën.
14
Njëlistëtëshkollavepërgjuhënnëkantonjugjeninënkapitullin«Adresaundlink-e».FaqjaeuebittëintegrimitGraubündenwww.integration.gr.chofronpërveçkësajnjëpasqyrëtëofertaveekzistuesetëkursevepërgjuhën.Përinformacioneshtesëpërmësiminegjuhësosepërnjëkëshillimpersonalpërgjuhënjumundt‘idrejtoheniqendrëssëinformacionitpërintegrimin.
InformationszentrumIntegrationGraubünden
(QendraeinformacionitpërintegriminGraubünden)
081 257 36 83
Të dhëna në lidhje me oraret e hapjes ju gjeni
në www.integration.gr.ch
Ndërmjetësimpërkthyesish
Mësimiigjuhëslokaleështëirëndë-sishëm.Dukepasurparasyshqëtëkuptohenmirëbisedatdhekuvendimeterëndësishmemundtëjetëenevojshmedhendihmuese,qëtëkonsultohetmenjëpërkthyesndërkulturor.
Verdi–InterkulturellesÜbersetzeninderOstschweiz(Verdi–përkthimendërkulturorenëZvicrënelindjes)ndërmjetësonpërkthyesprofesionistëndërkulturorënërreth60gjuhë.Kyshërbimështëmedetyrimpagese.
Verdi–InterkulturellesÜbersetzeninder
Ostschweiz(Verdi–përkthimendërkulturore
nëZvicrënelindjes)
0848 28 33 90, www.verdi-ost.ch
Shërbiminacionalpërpërkthimemetelefonbrendapakminutavejuvënëdispozicinpërkthyesedhepërkthyesprofesionalpërmëtepërse50gjuhë.Prejorës7:00derinëora19:00,365ditënëvit.Kyshërbimnukështëfalas,porpaguhet.
Shërbiminacionalpërpërkthimemetelefon
0842 442 442, www.0842-442-442.ch
15
16
Integrimiprofesional
Punasiguronbazëneekzistencësdhenxitintegriminnëshoqëri.Kushtparaprakpërnjëhyrjenëbotënepunësështënjëlejëpërpunësidhenjohuritëmiratëgjuhëslokale.Nëfaqetemëposhtmetëinternetitjugjeniinformacionepërlejetenevojshmepërpunëdhepërzënienmepunë.
www.kiga.gr.ch
www.afm.gr.ch
www.sem.admin.ch
www.swissuni.ch
www.wege-zum-beruf.ch
www.berufsberatung.ch
www.migraweb.ch
Pagadhekontributetsociale
Ngapagahiqenkontributetedetyruarapërsiguriminepleqërisëdhetëpasje-tuarve(AHV–shtylla1),siguriminpërinvaliditet(IV),siguriminpërpapunësi(ALV)dhepërsiguriminndajaksiden-teve.NgatëardhuravjetoreprejrrethFr.20‘000hiqenkontributeshtesëpërpërkujdesjenprofesionale(tëashtu-quajturënshtylla2)sinjëplotësimiAHV.Sigurimetedetyrueshmesocialepërbëjnëgjithsejrreth15%tëtëardhurave.
7PUNA
Tëpunoshatje,kutëtjerëtbëjnëpushime!
InternacionalitetikatraditënëGraubünden.Turizmisidegëdominueseeekonomisë,shërbimishëndetësor,ndërmarrjetëvogladhetëmesme,firmatëshumtanacionaledheinternacionalesidheadministratakantonaleofrojnënjënumërtëmadhvendeshatraktivepunenëfushatmëtëndryshmeprofesionale.
17
Ipapunë–potani?
KushbanonnëZvicërdhesipunëmarrësosepunëmarrësembetetpapunë,katëdrejtë-nërastsekushtetenevojshmeparaprakejanëtëpërmbushura–përtëholladitoretëpapunësisë.Kushtetthelbësorepërkëtëjanë,njëlejëqëndrimidhenjëzënie12mujoremepunënëdyvjetparahumbjessëvendittëpunës.
Përpyetjenëlidhjemepapunësinëjuqëndrojnëjuvenëdispozicion,arkatepapunësisëdheqendratregjionalepërndërmjetësimpune(RAV).
Kërkimpërvendepune
Shpalljevendeshpunemundtëshihennëqendratregjionalepërndërmjetësimpune(RAV)dhegjendennëgazetatditore,regjionaleosenjoftuestëqytetit,në«zyratepërkohshme»sidhenëinternet,sipërshembullnën
www.treffpunkt-arbeit.ch
www.suedostschweizjobs.ch
www.jobs.ch
18
Punëezezë
Edhedikush,icilipërpunëtëherë-pashershmenëfushënepastrimit,kujdesittëfëmijëve,përpunëtnëkopshtosenështëpipaguhet,vlensiizënëmepunëdheduhettëjetënganjëanënëzotërimtënjëlejepolicorepërtëhuajtdhengaanatjetërtëregjistrohetteksigurimisocialrespektivishttëregjistrohetvetë.Nukndodhkjo,bëhetfjalëpërnjëpunëilegaleosepunëtëzezëdhepersoninëfjalënukështëisiguruarnërastpapunësie,aksidentioseinvaliditeti.
StaatssekretariatfürWirtschaftSECO
(Sekretariatiishtetitpërekonominë)
3003 Bern 058 462 56 56
www.keine-schwarzarbeit.ch
Nërasttëhumbjessëvendittëpunësosetëkërcënimitprejpapunësisëështëerëndësishmesimëposhtë:
- Fillonimenjëherëmekërkiminenjëvenditëripune,nësejunukkinifilluatanimë.Këtopërpjekjeduhettëvërtetohengjatëtëdrejtëspërmarrjenetëhollaveditoretësigurimitpërpapunësisë.
Tëruhenshënimetpërkatësedhekopjetekërkesavemeshkrimdheshkresaverefuzuese.
-Njoftohunimenjëherëtekzyraepunësekomunëssuajtëbanimit.
Informacionetëmëtejshmejugjeninën
www.kiga.gr.ch
www.treffpunkt-arbeit.ch.
19
Njohjaediplomavetëhuaja
PërnjohjenediplomavetëcilatjanëpërfituarjashtështetitështëpërgjegjësSekretariatiiShtetitpërArsim,KërkimdheNovacion.
StaatssekretariatfürBildung,Forschungund
InnovationSBFI(SekretariatiiShtetitpër
Arsim,KërkimdheNovacion)
058 462 28 26, www.sbfi.admin.ch
Nësejudispononinjëpërvojëtëgjatëprofesionale,nënkushteparapraketëcaktuara,jumundtavininëprovëpërvojëntuajdhetëpërfitoninjëdiplomëtënjëprofesionitënjohurnëZvicër.
AmtfürBerufsbildungGraubünden(Zyrapër
formiminprofesionalGraubünden)
081 257 27 68, www.berufsbildung.gr.ch
Përnjohjenediplomavetëshkollavetëlarta
RektorenkonferenzderSchweizerischen
Hochschulen(Konferencaerektorëvetë
universitetevezvicerane)
031 335 07 40, www.swissuniversities.ch
Formimeprofesionaledhekualifikimetëmëtejshme
Nëqendratregjionaletëinformacionevepërprofesion(BIZ)kainformacionetëshumëllojshmepërformimprofesionaldhekualifikimtëmëtejshëm.Përinformimedhebisedatëshkurtrajuqëndrojnënëdispozicionpersonatëspecializuar.Njëvizitëështëfalasdhegjatëorarittëhapjesështëemundurpalajmërim.Përnjëkëshillimpersonalpërkarrierë,iciliështëmedetyrimpagese,duhettëcaktohetnjëterminë.
Informacionetëmëtejshmepërkëshil-liminpërprofesionin,studimindhekarrierënsidhepërqendratregjionaletëinformacionevepërprofesion(BIZ)jugjeninën
AmtfürBerufsbildungGraubünden(Zyrapër
formiminprofesionalGraubünden)
081 257 27 05, www.berufsbildung.gr.ch
20
LejaeqëndrimitpërnënshtetastëBashkimitEvropian(EU)/AsociacionitEvropiantëTreguttëLirë(EFTA)mundtëparashtrohetsiparaashtuedhepashyrjes.Lejëqëndrimipërnënshtetastëzënëmepunëtëvendevetëtreta(nënshtetastështeteve,tëcilëtnukjanëanëtarëtëEU/EFTA)jepenvetëmnërastepërjashtuese.Kjodotëthotë,nësebëhetfjalëpërforcatëkualifikuarapuneosenëseshkaqetëveçantaejustifikojnëpërjashtimin.
NënshtetastëEU/EFTA,sirregull,pavarësishtngallojiilejessëqëndrimit,mundtëtërheqinfamiljetetyre.Sipjesëtarëtëfamiljesvlejnëprindëritdhefëmijët.Personangashtetetëtreta,tëcilëtjanënëzotërimtënjëlejeqëndrimi,nënmarrjenparasyshtëkushteveparaprakeligjore,mundtëdorëzojnënjëkërkesëpërbashkimfamiljar(mebashkëshorten/inrespektivishtmebashkëshorten/indhefëmijët)tekZyrapërMigracionindhetëDrejtënCivile(AmtfürMigrationundZivilrecht).Kërkesapërtërheqjenefamiljesduhettëdorëzohetbrenda5vjetëshdhepërfëmijëtmbi12vjetbrendanjëviti.
NëZyrënpërMigracionindhetëDrejtënCivilenëGraubünden(AmtfürMigrationundZivilrechtGraubünden)osenëfaqenesajtëinternetitkafletëshpjegimenëgjermanishtdheitalishtmeinformacionetmëtërëndësishmepërmiratimineqëndrimitdhetërheqjenefamiljes.AmtfürMigrationundZivilrechtGraubünden
(ZyrapërMigracionindhetëDrejtënCivile
Graubünden)
081 257 30 01, www.afm.gr.ch
8LEJA E QËNDRIMIT DHE BASHKIMI FAMILJAR
21
Çdomartesëe3-tënëZvicërështënjëlidhjebinacionale.
www.binational.ch
Martesa
NëZvicërseciliduhettëjetë18vjeç,qëtëmundtëmartohet.Këtunjihenvetëmmartesat,tëcilatjanëlidhurnënjëzyrëtëgjendjescivile.Zyraegjendjescivileevendbanimittuajjuinformonjuvembikushtetparaprakeqëduhettëpërmbushendhepërdokumentetenevojshme.
NëZvicërvlenedrejtaezgjedhjessëlirëtëpartneritrespektivishttëpartneres.Familjetosepersonatëtjerësipaskësajnukkanëtëdrejtë,tëdetyrojnëgratëoseburrattëmartohenkundërdëshirëssëtyre.
www.zwangsheirat.ch
www.terre-des-femmes.ch
www.gegen-zwangsheirat.ch
Partneritetetëregjistruar
Çiftemegjinitënjëjtëkanëmundësinë,taregjistrojnëpartneritetinetyre.Zyraegjendjescivileevendbanimittuajjuinformonjuvembihapatqëduhettëmerren.
Lindja
Çdolindjeduhett’injoftohetzyrëspërkatësetëgjendjesciviletëvendba-nimittuaj.Lindetfëmijanënjëspital,kështuenjoftonspitalilindjen.Gjatënjëlindjejenështëpiështëmamiaedetyruartanjoftojëfëmijën.
9MARTESA DHE FAMILJA
23
Lejaebarëlindjesdheshpërblimi
Tëdrejtënpërshpërblimbarëlindjejeekanëgratë,tëcilatnëkohënelindjessëfëmijësjanëtëzënamepunë.Kushtpërkëtëështë,qëatogjatë9muajveparalindjessëfëmijëstëkenëqenëtësiguruaradhenëkëtëkohë,gjatëtëpaktën5muajve,tëkenëqenëtëzënamepunë.Edrejtafillonditënelindjesdhepërfundonmësëvonipas14javësh.Nëkëtëkohëpaguhetderinë80%epagës,pormësëlarti196,–frangazviceranenëditë.
SozialversicherungsanstaltdesKantons
Graubünden(SVA)(EntiiSigurimitSociali
kantonitGraubünden)
081 257 41 11, www.sva.gr.ch
Shtesatfamiljare
Punëmarrësedhepunëmarrëskanëtëdrejtëpërshtesafamiljare.Përfëmijëderinëpërfundimtëvitittë16-tëtëjetës,shtesamujorepërfëmijëtështë220,–frangazvicerane.Përtërinjnëformimprofesioni,maksimalishtderinëpërfundimtëvitittë25-tëtëjetës,shtesapërformimineprofesionitështë270,–frangazviceraneçdomuaj.Sirregullshtesënfamiljareetransferonpunëdhënësimepagën.Nënrrethanatëcaktuaramundtëtërheqinedheprindërjotëzënëmepunështesapërfëmijë.
SozialversicherungsanstaltdesKantons
Graubünden(SVA)(EntiiSigurimitSociali
kantonitGraubünden)
081 257 41 11, www.sva.gr.ch
24
10 FËMIJËT
Këshillimepërnënadhebaballarë
Prindëritefoshnjavedhefëmijëvetëvegjëlmundt'iudrejtohenkëshillimevepërnënadhebaballarë.Jumerrniatjembështetjenërasttëpyetjevenëbashkëlidhjemeushqimin,shërbimin,përkujdesendheedukimin.Edhenësefëmijajuajbërtetshpeshosenukështëiqetë,jumerrnindihmë.Përkëtëjumundtëshkoninënjëqendërkëshillimi.Këshilltaretpërnënadhebaballarëjuvizitojnëjuve,nësekenidëshirë,edhenështëpiosejujapinjuveinformacionenëtelefonoseonline(nëlinjë).
KJBEMütter-undVäterberatung
(Këshillimepërnënadhebaballarë)
081 300 11 30, www.kjbe.ch/mvb/
Fëmijëtëvegjël
ProJuventutekapërpiluarbroshurën«UnserKind»(«Fëmijajonë»)mekëshillapraktikembiushqimin,zhvillimindheedukiminefëmijës,kujdesinparaprakshëndetësordheparandalimineaksidenteve,rolinenënës/babësdheorganiziminefamiljes.Kjogjendetnëversionetgjuhësoregjermanisht-tamilisht,-shqip,-turqisht,-serbisht/kroatisht/boshnjakisht,-portugalisht,-spanjishtdhe-anglisht.
ProJuventute
044 256 77 33, www.pro-juventute.ch
25
Ofertapërkujdesjeshpërfëmijë(ofertamedetyrimpagese)
GruplojeNëgrupinelojëstakohenfëmijë,qëprejmoshëstrevjetderinëhyrjenpërnëkopsht,njëderidyherënëjavë.Grupiilojësiofronfëmijësnjëkornizëtësigurtdhetëkapshmemenjëvështrim,nëtëcilënaimundtëgrumbullojëpërvojatetijtëparajashtëfamiljes.Informacionepërkëtëjumerrninëkomunënevendbanimittuaj.
ÇerdhefëmijëshÇerdhjaefëmijëvekujdesetgjatëditëspërfëmijëtderinëhyrjenëshkollë.Informacionepërofertateçerdhevetëfëmijëvejumerrninëkomunënevendbanimittuajosetek
BeratungsstelleKinderundJugendliche
betreuen,begleiten,bestärken(Vend
këshillimipërpërkujdesjen,shoqërimindhe
përforciminefëmijëvedhetërinjve)
081 300 11 40, www.kjbe.ch
Huamarrjaelibravedhelojëravepërfëmijë
Nëvendetëndryshmenëkantonkabiblioteka(libra)dheludoteka(sendepërtëluajtur).Përnjëkuotëfinanciareatjemundtëmerrenhualibradhesendepërtëluajtur.Informatambikëtëmundtëmerrninëkomunënkubanoni.
Veshjetëleverdishmepërfëmijë
Nëdyqanetëdorëssëdytëpërveshjepërfëmijë,nështëpitëembledhjessëvjetërsirave,nëqendrënekaritasitnëChurdhenëbursateveshjevekaveshjetëmbajturamirë,tëleverdishmepërt’ublerë.
2626
PrindërditorëPërfëmijëtpoashtumundtëpërkujdesenprindërditorë.Familjaditorembannënkujdesfëmijëtëçdomoshe–edhefëmijëshkolle–tekajonështëpi.Kohëtepërkujdesjes(dreka,ndihmapërdetyrat,kujdesigjysmëditor,ditorosejavor)caktohenindividualisht.
BeratungsstelleKinderundJugendliche
betreuen,begleiten,bestärken(Vend
këshillimipërpërkujdesjen,shoqërimindhe
përforciminefëmijëvedhetërinjve)
081 300 11 40, www.kjbe.ch
OfertajashtëshkolloreNërastpyetjeshpërofertasistrehaefëmijëve,drekaosepasaportaepushimevejumundt’idrejtohenidrejtuesvetëshkollëssuajosezyrëspërkatësekantonale.
AmtfürVolksschuleundSportGraubünden
(Zyrapërshkollënpopulloredhesportin
Graubünden)
081 257 27 36, www.avs.gr.ch
Ofertapërprindër
Edukimiifëmijëveështëshpeshpërprindëritnjësfidëemadhe.Shoqata«ElternbildungGraubünden–FormimpërprindërGraubünden»ofronnëgjithëkantoninnjëofertëtëshumëllojshmeformimipërprindërdheedukuespërtemamerëndësipëredukimin.
ElternbildungGraubünden
www.elternbildung-gr.ch
27
28
NëZvicërsistemeteshkollavendryshojnëngakantoninëkanton.NëkantoninGrau-bündenshkollaështëngavitii7-tëderinëatëtë16-tëjetësedetyrueshmedhefalas.
KopshtiifëmijëveQënëmoshënpesëvjeçfëmijëtshkojnënëkopshtinefëmijëve.Aizgjatdyvjet.
DetyrimipërshkollëDetyrimipërshkollëfillonnëatëvit,nëtëcilinfëmijabëhet7vjeç,dhezgjatnëntëvjet.
SistemiishkollësnëkantoninGraubünden!Kopshtiifëmijëve 2vjetShkallaprimare Shollaprimare,klasaevogël 6vjetShkallasekondareI Shkollasekondare,shkollareale,klasaevogël 3vjetShkallasekondareII Vullnetarishtvitii10-tëishkollësnëgjimnaz, 3–5vjet shkollaemesmeprofesionale, mësimiiprofesionit/formimiprofesional nëndërmarrjenkumësohet, shkollaepjekurisëprofesionaleShkallaterciare Shkollaelartëespecializuar 3–6vjet Shkollaelartëprofesionale Universitet,ETH(Shkollaelartëteknikekonfederative)
Informacionepërtëgjithatemateshkollësjumerrninëshkollatosetek
AmtfürVolksschuleundSportGraubünden
(Zyrapërshkollënpopulloredhesportin
Graubünden)
081 257 27 36, www.avs.gr.ch
11 SHKOLLA DHE FORMIMI PROFESIONAL
29
Përgjegjësiaeprindërve
Prindëritjanëpërgjegjëspëredukimindheformimineplotëtëfëmijëvetëtyre.Atajanëtëdetyruar,t’ifutinfëmijëtnëshkollëdhetëkujdesenpërkëtë,qëatatëzbatojnëvajtjennëshkollë,planineorëvedherregullineshkollës.Poashtuataduhettësigurojnë,qëfëmijëttëkryejnëdetyrateshtëpisëdheqëatyret’iuqëndrojnënëdispozicionkushtetepërgjithshmetënevojshmepërto.BashkëpunimindërmjetshkollësdheprindërvekanëZvicërnjëdomethënieqendrore.Prindëritftohenngashkollarregullishtpërbisedameprindëritdhembrëmjemeprindërit.Njëpjesëmarrjeështëpërprindërdhefëmijëerëndësis-hme,përtëgjeturzgjidhjetmëtëmiratëmundshmepërproblemenëshkollëosepërzgjedhjenepriturtëprofesionit.
Këshillimefalaspërtërinjtë
Këshilltarë/epërprofesionin,studimindhekarrierënimbështetintërinjtëgjatëzgjedhjessënjëprofesioni,njëstudimiosenjëkarriere.Mebiseda,informacionedhetestimeataundihmojnëatyrepërgjetjenevendimit.VendetkantonaletëkëshillimitndodhennëChur,Davos,Ilanz,Poschiavo,Roveredo,Samedan,ScuoldheThusis.
AmtfürBerufsbildungGraubünden(Zyrapër
formiminprofesionalGraubünden)
081 257 27 05, www.berufsbildung.gr.ch
Shkollatemëtejshmedheformimiprofesional
Paskohëssëdetyrueshmetëshkollësnxënësetdhenxënësitzgjedhinndërmjetnjëshkolletëmëtejshmepërformimtëpërgjithshëmosepërnjëmësimprofesioni.
30
Gjimnaze,shkollatëmesmetregtaredheprofesionale(shkollatëformimittëpërgjithshëm)
Informacionepërofertatendryshmejugjeninën
www.bks-campus.ch
www.ahb.gr.ch
Mësimiiprofesionit
Vendosinvajzatdhedjemtëerinjpasshkollëspërnjëmësimprofesioni,përshembullsizdrukthëtar,elektricistoserrobaqepës,qëndronmundësia,tëkryejnënjëmësimpërkatësprofesioni.Mbibazënenjëkontratepërmësim,ataqëmësojnëfutennëpunënënjëndërmarrjekumësohet,nëtëcilënatakualifikohenplotësishtdheshpërblehen.Atashkojnënjëderidyditënëjavënënjëshkollëprofesionale,nëkohënembeturatapërvetësojnënëndërmarrjedituripraktike.Njëmësimprofesionizgjatdyderinëkatërvjetdhepërfundonmenjë
certifikatëfederalepërprofesioninosemenjëdëftesëprofesionaletëaftësive.TëdyjapërfundimetjanëtënjohuranëtëgjithëZvicrën.
AmtfürBerufsbildungGraubünden(Zyrapër
formiminprofesionalGraubünden)
081 257 27 68, www.berufsbildung.gr.ch
Formimiprofesionaldhekualifikimiimëtejshëmnëpjesënterciare
NëkantoninGraubündenkanjëofertëtëgjerëprejshkollashtëlartatëspecia-lizuara,shkollashtëlartadheinstitutekërkimesh.
AmtfürHöhereBildungGraubünden(Zyrapër
formiminelartëtëspecializuarGraubünden)
081 257 61 65, www.ahb.gr.ch
31
psychiatrieGraubünden(PsikiatripërfëmijëdhetërinjGraubünden).
Kinder-undJugendpsychiatrieGraubünden
(kjp)
081 252 90 23, www.kjp-gr.ch
Dhunandajfëmijëve
Nësenjëfëmijëtregonshenjatëzbatimittëdhunësndajtij,zyraekëshillimevepërndihmandajviktimave(BeratungsstelleOpferhilfe)Graubündennumdtëkontaktohetpërkëshilladhembështetjeprofesionale.
BeratungsstelleOpferhilfeGraubünden
(Vendiikëshillimeve-ndihmëpërviktimat
Graubünden)
081 257 31 50, www.soa.gr.ch
Shërbimipsikologjikshkollor
Ofertaekëshillimitjupërshtatetfëmijëvenëkopshtetdhenëshkollatpopullore,nësegjatëtëmësuaritshkollor,nëzhvillim,nësjelljeosenëgjendjenemocionaleshfaqenprobleme.Shërbimipërqytetarëtjuofrohetprindërvedhetërinjve,personavemësimdhënëssidhepersonavetëtjerëtëspecializuarpedagogjikënëkuptimtëndihmëspërvetëndihmë.
AmtfürVolksschuleundSportGraubünden
(Zyrapërshkollënpopulloredhesportin
Graubünden)
081 257 27 41, www.avs.gr.ch
PsikiatripërfëmijëdhetërinjGraubünden
Nësefëmijajuajkaproblemepsikike,vështirësimevetenetij,nëfamilje,nësjelljenmeshokëtetijosenëseaikarënënëkonfliktmeligjinmundtëkontaktohet:Kinder-undJugend-
32
12BANIMI
Shpalljepërbanesa
Shpalljepërbanesajugjeninënjoftuestëregjionittuaj,nëgazetatditoredhenëinternet.Banesatëleverdishmejugjeninganjëherëgjithashtunëshpalljeteklientëvenëmureteafishevenëdyqanetemëdhapërblerje,sipërshembullMigrosdheCoop.
www.immoscout.ch
www.homegate.ch
www.comparis.ch
www.gkb.ch
www.suedostschweiz.ch
Nërasttëinteresimitpërnjëbanesëjuduhet,sirregull,tëplotësoninjëformularsidhet’idorëzonitëzotittështëpisëoseadministratorittëpasurisësëpaluajtshmedokumente,sipërshembullnjëekstraktngaregjistriipërmbarimevesidhenjëlejëqëndrimi.
Erëndësishme:-Nëshpalljepërbanesadikush
bënkërkesë,qiradhënësizgjedhqiramarrësin.
-Tëmerrenparasyshkushtetekontratës,sipërshembullafateteprishjessëkontratës.
-Nështëpitëmeqirakarregullorepërshtëpinë,tëcilatrregullojnëjetënepërbashkët(përshembullqetësinëenatësosepërdoriminimakinëslarëse).
-Çdoshtëpimeqirakanjëpërkujdestareosenjëpërkujdestarshtëpieecila/icilikujdesetpërzbatiminerregullitshtëpiaksidhetëpastërtisërrethndërtesës.
-Çdoekonomishtëpiakeduhettëpaguajëtaksatpërmarrjenpëraparateteradiosdhetëtelevizorit.KëtëduhettaregjistrojedikushtekvendipërmbledhjenetaksavezviceranenëFreiburgnënadresën
BillagAG
Postfach, 1701 Freiburg,
0844 834 834
33
Informacionetëtjeradhenjëbroshurëpërtemën«Banimi»–qëmundtëmerretnë11gjuhë–jugjenitek
BundesamtfürWohnungswesenBWO(Enti
FederalpërPunëteBanimit)
058 480 91 11, www.bwo.admin.ch
Vendiikëshillimitpërtëdrejtëneqirasë
ShoqataeqiramarrësveGraubündenjepinformimepërpyetjetrrethmarrjessënjëbanesemeqira.
MieterverbandGraubünden(Shoqataeqira-
marrësveGraubünden)
081 534 05 95, www.mieterverband.ch
Nërastkonflikteshjumundtëkontaktonikomunëntuajpëradresënezyrëssëpajtimit.
34
Informacionetëhollësishmepërtemën«shëndeti»kanëportalineinternetit:«migesplus».Përt’ukëshilluarnëmënyrëtëveçantëështë«Udhërrëfyesipërshëndetin»,iciliështënëgjuhëtëndryshme.
SchweizerischesRotesKreuz(KryqiiKuq
Zviceran)
058 400 45 24, www.migesplus.ch
Adresatëmjekevedhemjekëve
Nëçdolibërtelefonijugjeniadresatëmjekevedhemjekëvepraktikues/enëregjionintuaj.
Sëmundjeoseaksidente
NëZvicërështëezakonshme,tëkihetnjëmjekeshtëpieosenjëmjekshtëpie,ecilaoseiciliështëpersoniiparëqëidrejtoheshnërastsëmundjesh.Nësejunukmundtaarrininëtelefonmjekunosemjekentuajtështëpisë,dëgjoninësekretarinëetelefonitnumrinetelefonittënjëzëvendësuesiosetëmjekuttëshërbimitrespektivishttëmjekessëshërbimit.Shërbimiemergjentispitalitnëafërsinëtuajmundtëkontaktohetpoashtupërinformime.
Nërasttëndihmëssëmenjëhershmemerrninëtelefon
Numriiemergjencësisanitetit 144
Rastemergjent,siveprohet?
shihkapitullin21,faqen65
13SHËNDETI
35
Personatëmoshuar
Tek«ProSenectute»njerëztëmoshuarmarrinkëshilladhembështetjesidhenërastnevojeedhepërkujdesjenështëpi.
ProSenectuteGraubünden
081 252 75 83
www.gr.pro-senectute.ch
Spitali
Nërasttësëmundjevetërënda,lindjeveoseaksidentevemjekjajuajeshtëpisëosemjekujuajishtëpisëjuudhëzonnënjëmjekespecialisteosemjekspecialist,nënjëspitalnëkantoninGraubündenosenënjëklinikëpsikiatrike.Sigurimiidetyrueshëmshëndetësorpaguanqëndrimetnëspitalnëkanton.
Këshillimdhepërkujdesjenështëpi
Nësejupërshkaktësëmundjesoseaksidentitjenii/evarurnganjëmbështetjenëekonominështëpiake,mundt’idrejtoheniSpitex-itnëkomunënebanimittuaj.
SpitexGraubünden
081 252 77 22, www.spitexgr.ch
36
Njerëzmeproblemepsikike
ShërbimetPsikiatrikeGraubündensigurojnëkujdesinpsikiatriknëfushënstacionare,pjesërishtstacionaredhesiplotësimnëatëambulantepërtërritur,tësëmurëngaanapsikike.
PsychiatrischeDiensteGraubünden(PDGR)
(ShërbimetpsikiatrikeGraubünden)
058 225 25 25, www.pdgr.ch
PërkujdesinpsikiatriktëfëmijëvedhetërinjveështëpërgjegjëseKinder-undJugendpsychiatrieGraubünden(kjp).
Kinder-undJugendpsychiatrieGraubünden
(kjp)(PsikiatripërfëmijëdhetërinjGrau-
bünden)
081 252 90 23, www.kjp-gr.ch
Njerëzmeaftësitëkufizuara
Personamenjëpengesëfizikeosepsikikesidhepersonatqëkanëlidhjemeta,osepersonatekontaktitmarrinmbështetjedhekëshillatekEntiiSigurimitSocialGraubünden,tek«ProInfirmis»ose–nërasttëfëmijëve–tekedukimiiherëtpedagogjikkurues.
SozialversicherungsanstaltdesKantons
Graubünden(EntiiSigurimitSocialikantonit
Graubünden)
081 257 41 11, www.sva.gr.ch
ProInfirmisGraubünden
058 775 17 17
StiftungHeilpädagogischerDienstGrau-
bünden(Fondacioniishërbimitkurues
pedagogjikGraubünden)
081 257 02 80, www.hpd-gr.ch
37
Sigurimibazëshëndetësor
ÇdopersonmevendbanimnëZvicërduhetbrendatremuajshpasmarrjessëvendbanimittësigurohetnënjëarkëtësigurimitshëndetësor.Kjovlengjithashtupërtëgjithëpersonatnëbashkimfamiljarsidhepërtësapolindurit,tëcilëtnë3muajteparëpaslindjesjanëtësiguruarautomatikishtnëpërmjetsigurimitshëndetësortënënës.Arkatesigurimitshëndetësorjanëtëdetyruarameligjpërpraniminnësiguriminbazë.MesiguriminbazëpaguhenshpenzimetpërtrajtimintekmjeketdhemjekëtdhenëspitaletpubliketëkantonitGraubünden.Qëndronnjëkontributvetjak,kjodotëthotë,qënjëpjesëefaturëssëmjekutosetëspitalitduhettëpaguhetvetë.Lartësiaekontributitvetjak,mundtëpërcaktohetindividualishtdhendikonmbilartësinëmujoretëçmimittëarkëssësigurimitshëndetësor.
NëZvicërmundtëlidhenshumësigurime.Kasigurimetëdetyrueshmedhetëtilla,tëcilatjanëvullnetarisht.
Sigurimetëdetyrueshme
Krahassigurimevesocialetëhequradirektngapaga(krahasokëtukapitullinpuna)personabanuesnëZvicërduhettëlidhinsigurimetemëposhtme:-sigurimibazëshëndetësor-sigurimindajaksidenteve-nërastzotërimiautomjetesh:sigurimi
përautomjetin,sigurimipërmotorin-nërastzotërimindërtesash:sigurimi
përndërtesën
14SIGURIMET
38
Trajtimedentarenukmerrenpërsipërngaarkaesigurimitshëndetësor!Informacionepërofertatdheprimetearkavetëndryshmetësigurimeveshëndetësorejugjeninën
www.priminfo.ch
www.comparis.ch
Uljaeprimitpërsiguriminshëndetësor
Personanëmarrëdhëniemodesteekono-mikemarrinngafederatadhekantoninjëkuotëfinanciaretekprimipërsiguriminedetyrueshëmshëndetësor.Kjokuotëquhet«uljeindividualeeprimit».
SozialversicherungsanstaltGraubünden(Enti
iSigurimitSocialikantonitGraubünden)
081 257 41 11, www.sva.gr.ch
Sigurimindajaksidenteve
Personatëzënëmepunë,tëcilëtpunojnëtëpaktëntetëorënëjavë,sigurohenngapunëdhënësiityrekundëraksidenteve.Persona,tëcilëtmesatarishtpunojnëmëpaksetetëorënëjavësidhepersonajotëzënëmepunëosepersonatëzënëmepunësitëvetëpunësuarduhettësigurohenteksigurimishëndetësorkundëraksidenteve.
39
Sigurimeofrohenngashumëshoqërisigurimeshzvicerane.Faqetepavaruratëinternetit
www.comparis.ch
www.c-primes.ch
ofrojnëinformacione,krahasimedhemundësi,tëkërkohensigurimenëlinjë(online)dhenëgjuhëtëndryshme.
Ështëemundur,qësigurimettëcilatjuikinilidhurnëatdheuntuaj,tëjenëtëvlefshmeedhenëZvicër.
Sigurimevullnetare
-sigurimshëndetësorshtesë-sigurimpërpërgjegjësinëligjore(në
rasttëdëmevekundrejttëtretëve,shpeshikërkuarngaadministratatdhepronarëtpërqiranëenjëbaneseosetënjështëpie)
-sigurimisendeveshtëpiake-sigurimndajhumbjessëpunës-sigurimimbrojtjesjuridike-dhetëtjerëmëshumë
Tëgjithësigurimet,sirregull,kanënjëkontributvetjak,kjodotëthotë,njëpjesëtëshpenzimevetëdëmitduhettëmbahetvetë.
40
15TAKSAT
NëZvicërpersonaprivatëpaguajnëtaksëmbitëardhuratdhepasurinë.Mekëtëfinancohendetyratpublike,tëcilatipërmbushinfederata,kantonetdhekomunat.
Personamenjëlejëqëndrimitëpërhershme(LejaC)Përllogaritjenetaksaveqëduhettëpaguhenduhetqëzviceranetdhezviceranëtsidhepersonamenjëlejëqëndrimitëpërhershmetëmbushinçdovitnjëdeklaratëtatimore.Deklaratatatimoreduhettëdorëzohettekzyraetaksavenëkomunënevendbanimit.
PersonamelejëtëtjeraqëndrimiPunëmarrësevedhepunëmarrësvetëhuaj,tëcilëtnukdisponojnënjëlejëqëndrimitëpërhershme,jutërhiqentaksatdirektngapaga(tatimnëburim).Kjoprekndërtëtjerash:-personameqëndrimvjetor-personameqëndrimjavor-personameqëndrimtëshkurtër-kaluestëkufirit-personatëmarrëparaprakisht-azilkërkues
SteuerverwaltungdesKantonsGraubünden
(AdministrataefinancësekantonitGrau-
bünden)
081 257 21 21, www.stv.gr.ch
41
42
16KËSHILLA SOCIALE DHE NDIHMA SOCIALE
ZyraepërkrahjessocialeGraubündenkanjëdetyrëtëgjerënëfushënekëshillimitpersonaldhefamiljarsidhetëndihmëssocialeekonomike.
Këshillasocialepersonale
Përkëshillapersonalejanëpërgjegjëspunonjësiteshërbimevesocialeregjionale.Krahasshërbimevesocialeregjionalekashërbimesocialetëspecializuaranëfushënembrojtjessëfëmijëve,tëndihmëspërviktimatsidhenëatëtëproblemevetëveseve.Njëpasqyrëmbishërbimetsocialeregjionaledheatotëspecializuarajugjeninënkapitullin«AdresaundLink-e».
Ndihmësocialefinanciare
Parimishtështësecilipërgjegjësvetëpërsigurimineekzistencëssëtij.Njerëz,tëcilëtndodhennënjëgjendjetëpërkohshmeosetëvazhdueshmetëvështirëfinanciaredhemegjithëpërpjekjetevetanukmundtamënjanojnë
këtë,kanëtëdrejtëpërndihmësociale.Kushtparaprakpërkëtëështë,qëpersoniiprekurtaketëvendbaniminetijnëkantoninGraubünden.
Ndihmësocialejepetatëhere,nësenukqëndronedrejtapërpagesatëtjeraligjore,sipërshembullpensioninvalidi,dhefamiljaosepersonatëvetëmnukmundtëpaguajnëshpenzimetpërjetesën.Pagesatendihmëssocialellogaritennëçdorastindividualishtdhejanëtëvarurangamarrëdhënietpersonale,ngashpenzimetpërmbajtjenejetesës,marrëdhënietetëardhuravesidhezgjatjaepagesavetëndihmës.
LlogaritjabëhetdukeumbështeturnërregullatkantonaledherekomandimevetëkomunavesidhedirektivavetëKonfer-encësZviceranepërNdihmënSociale.NëkantoninGraubündenvendosinkomu-natpërdhënienepagesavetëndihmëssociale.
KantonalesSozialamtGraubünden(Zyra
kantonaleepërkrahjessocialeGraubünden)
081 257 26 54, www.soa.gr.ch
43
44
17JETA E PËRDITSHME – TAKIME
Jetaelagjes/efshatit
Lagjeqytetareosefshatrazhvillojnëfestaoseraste,nëtëcilatdikushmundtëmarrëpjesëaktiveosesivizitoredhesivizitor.Mëemiraështëtëinformohenitekkolegëtepunëssuaj,tënjohurit,farefisi,shokëtdhetekfqinjët.Mëtejkanëlagjetdhenëfshatratvendetakimesh,sipërshembullvendelojërash,qendratëbashkësisë,pishina,kumundtëlidhenkontakte.
Shoqatadheklube
Nëkomunëkaofertatëshumtadheshoqatapërgra,burra,fëmijë,tërinjdhepërnjerëztëmoshuar.
Shoqatatluajnënjëroltërëndësishëmnëjetënepërditshmedhenxitinkontaktinmenjerëzitqëbanojnëkëtu.Kështukashoqatafutbolli,klubeshahu,shoqatamuzikore,shoqatakulturore,shoqatapolitike,shoqatagrashdheshumëmëtepër.Përveçkëtyrekanëshumëkomunaofertasigjimnastikë-nënë-fëmijë(MuKi-Turnen),gjimnastikëpërtëvjetrit,kore,grupgjimnastëshpërgradheburra.Ofertatdheshoqatatjuqëndrojnëhapurtëgjithëpersonavetëinteresuardheshoqatatdheorganizatateklubevegëzohenpëranëtarëtërinj.Informohenitekkomunaebanimitpërofertatendryshmedhepërtëdhënatekontakteve.
45
Muzeume,teatrodhekinema
Nëdisavendekamuzeumetëvogladhetëmëdha,teatrodhekinema.
Blerja
Ngaehënaderitëpremteoraretehapjes,sirregulljanë,ngaora08.00–18.30,tështunëngaora8.00–17.00.Tëdieldyqanetmëtëshumtajanëtëmbyllur.Sipasregjionitkaoraretëndryshmehapjesh.Bankat
Sirregullbankatmbyllenmëshpejtsedyqanet,mëtëshumtatndërmjetorës17.00dhe17.30.Tështunëdhetëdielshumicaebankavejanëtëmbyllura.
Shoqatatëhuajsh
Nëkantonkanjënumërtëmadhshoqatashtëhuajsh.Njëpasqyrëpërkatësejugjeninën
www.integration.gr.ch
Biblioteka
Nëkomunatëmëdhakabibliotekapublike.Informacionejumerrninëkomunënebanimittuaj.
46
Ditëtefestave
DitëtemëposhtmevlejnënëkantoninGraubündensiditëfestash.Dyqanetqëndrojnëatëherepërkatësishtmbyllur.Nëditënparakësajdyqanetmbyllen,sirregull,mëherët,shumicanëorën16.00.
- DitaeVitittëRi(01janari)- Epremtjaezezë,edieladheehënae
Pashkëve- FluturimiiKrishtit- EdieladheehënaeRrëshajave- Ditaefestëskombëtare(01gushti)- Ditakonfederativeelutjes,ependesës
dhemirënjohjes- DitaeKrishtlindjes(25dhjetori)- DitaeStefanit(26dhjetori)
Kaedheditëtëtjerafestashqëvarenngaregjionidhevendi.Njëpasqyrëjugjeninë
www.feiertage-schweiz.ch
Ekskursionedhekohëelirë
Sugjerimetëshumtapërekskursionedhekohënelirëjugjeninëzyrateturizmitosenën
www.graubuenden.ch
47
18MOBILITETI
Mjetetpubliketëqarkullimit(ÖV):Trendheautobus
NëZvicërkanjërrjettrenidheautobusitëzgjeruarmirë.Planepërudhëtimdhepërlinjatjugjeninën
RhätischeBahn–RhB(vetëmnëGraubünden)
www.rhb.ch
Postauto
www.postauto.ch/graubuenden
SchweizerischeBundesbahnen–SBB
www.sbb.ch
SBBdheRhBofrojnëabonimetëndry-shme,tëcilateulinçmiminepërdorimittëmjetevepubliketëqarkullimit(përshembullgjysmëtaksa,abonimigjeneral,abonimimujor,platforma7,kartapërtërinjtë).Fëmijëtderinëmoshëngjashtëvjeçudhëtojnënëshoqërimfalas.Informa-cionetëmëtejshmemundtëmerrennëçdosporteltëstacionittëtrenitosenën
www.rhb.ch
www.sbb.ch
48
AlkooldhedrogënëtimonKufiriialkoolitështëtek0,5‰.Përdrej-tuestërinjdheshoferëprofesionistevlen0.1‰.Jotolerancënërastkonsumimidroge.
VinjetapërautostradënPërudhëtiminnëautostradakanëZvicërnjëdetyrimpërvinjetëautostrade,i/ecili/aduhettëpërtërihetçdovit.Vinjetaautostrademundtëblihenpërshembullnëpikatekarburantitosenëzyratepostës.
StrassenverkehrsamtdesKantonsGrau-
bünden(Zyraeqarkullimitrrugorekantonit
Graubünden)
081 257 80 00, www.stva.gr.ch
Biçikleta
NëZvicërbiçikletaështënjëmjetipëlqyerpërlëvizjennëjetënepërditshme.Earsyeshmeështëlidhjaenjësigurimipërpërgjegjësiligjore,meqëllimqëjunërastdëmesh,tëcilatjushkaktonisidrejtuesebiçikleterespektivishtdrejtuesbiçiklete,tëjenitësiguruar.
DrejtimiiautomjetitnëZvicër
PatentaeshoferitZotëruesdhezotëruesetënjëpatentetëhuajshoferi,tëcilëtmarrinvendbaniminnëZvicër,duhetqëbrendanjëvititashkëmbejnëpatentënetyretëshoferitkundrejtnjëpatentezvicerane.Kushtetpërkatësejanëtëndryshmesipasvendittëorigjinës.
StrassenverkehrsamtdesKantonsGrau-
bünden(Zyraeqarkullimitrrugorekantonit
Graubünden)
081 257 80 00, www.stva.gr.ch
PërkufizimshpejtësieNëZvicërvlejnëpërkufizimetemëposhtmetëshpejtësisë:50km/hbrendavendbanimeve,80km/hjashtëvendbanimeve120km/hnëautostrada.Nëvendbanimekapërveçkësajedhezonametempo30km/hose20km/h.
49
50
19MJEDISI
Mbronimjedisin!
Çdopersonmundtëjapëkontributinetijpërmbrojtjenemjedisit,nëseaikursenbenzinë,korrentdheujëdheiheqnërregullmbetjet.
Mbeturinat
Parimishtështëheqjaembeturinavemedetyrimpagese.Tekkomunaebanimitjumerrniinformacionetësakta,çfarë,kur,kuhiqenmbeturinat.
NdarjaembeturinaveMbrojtësepërmjedisindhekursyesendajshpenzimeështëheqjaendarëembeturinave.Ngambeturinateekonomisështëpiakendahen:
-xhamdhekonserva-letërdhekarton-kompostodhepemëtëkrishtlindjeve-mbeturinakaba(përshembullmobilie,
tapete)dhehekur-bateridheaparateelektrike-medikamente
-vajradhesubstancahelmuesesibojëra,llake,zhivë,etj.
-veshje,tëcilatmundtëmbahenendeXham,alumin,PETetjmundtëjepenpapagesënëvendegrumbullimimekontejnaosenëoborretpërmbeturinat.Oborretpërmbeturinapranojnëgjithashtu,pjesërishtkundrejtpagese,mbeturinakaba,letër,kartondhembeturinatëveçanta.Bateritëdheaparatetelektrikemerrenmbrapaprejshumëdyqaneshpapagesë.
Informacionemëtëgjerapërtemënmbeturinadhericiklimjugjeninën
www.abfall.ch
UjiipijshëmNëZvicërujingaçezmaështënjëujiipijshëmmevlerëtëlartë.
Informacionetëmëtejshmejugjeninë
BundesamtfürUmweltBAFU(EntiFederal
përMjedisin)
058 462 93 11, www.bafu.admin.ch
51
52
20 ADRESA TË RËNDËSISHME UND LINK-E
Pasqyra
Spitalet në Graubünden 54
Psikiatrie 54
Shërbimet sociale regjionale 55
Shërbime sociale komunale 55
Shkolla për gjuhën 60
E drejta 63
Shoqatat 63
Ndërmjetësim përkthyesish 56
Ofertakëshillimi
Familja dhe partneriteti 56
Financat 58
Shëndeti 58
Dhuna/ndihma për viktimat 61
Integrim/Migracion 62
Racizmi 63
53
SpitaletnëGraubünden
Kantonsspital(Spitaliikantonit)Graubünden
Churme të dy vendndodhjetKreuzspitaldhe atë
FrauenklinikFontana
081 256 61 11
Spitaleregjionale
SpitalThusis
081 632 11 11
KreisspitalSurses,Savognin
(Spitalet, Strehë spitalore për kujdesin e të
moshuarve)
081 669 14 00
OspidalEngiadinaBassa,Scuol
081 861 10 00
OspidalValMüstair,Sta.Maria
081 851 61 00
RegionalspitalPrättigau,Schiers
081 308 08 08
RegionalspitalSurselva,Ilanz
081 926 51 11
SpitalDavos
081 414 88 88
SpitalOberengadin,Samedan
081 851 81 11
OspedaleCasadiCuradellaBregaglia,
Promontogno
081 838 11 99
OspedaleSanSisto,Poschiavo
081 839 11 11
Psikiatria
PsychiatrischeDiensteGraubünden(PDGR)
(ShërbimetpsikiatrikeGraubünden)
KlinikWaldhaus,Chur
058 225 25 25
www.pdgr.ch
KlinikBeverin,Cazis
058 225 35 35
www.pdgr.ch
Kinder-undJugendpsychiatrieGraubünden
(kjp)(PsikiatripërfëmijëdhetërinjGrau-
bünden)
Mbështet fëmijë, të rinj dhe prindërit e tyre në
rast të çrregullimeve dhe sëmundjeve psikike.
Masanserstrasse 14, 7000 Chur
081 252 90 23
www.kjp-gr.ch
54
Unterengadin/Münstertal,Scuol
Chasa du Parc, 7550 Scuol
081 257 64 32
Bernina,Poschiavo
Via dal Poz 87, 7742 Poschiavo
081 844 02 14
Moesa,Roveredo
Centro regionale dei servizi,
Cima Piazza Piaza, 6535 Roveredo
081 257 65 70
Shërbimesocialekomunale
SozialdienstderLandschaftDavos
Berglistutz 1, 7270 Davos Platz
081 414 31 10
Shërbimesocialeregjionale
Chur
Rohanstrasse 5, 7000 Chur
081 257 26 67
Prättigau/Herrschaft/FünfDörfer,Landquart
Bahnhofplatz 3B, 7302 Landquart
081 257 66 23
Mittelbünden,Thusis
Rathaus, Untere Gasse 3, 7430 Thusis
081 257 52 75
Surselva,Ilanz
Bahnhofstrasse 31, 7130 Ilanz
081 257 62 30
Surselva,Disentis/Mustér
Via Sursilvana 25, 7180 Disentis/Mustér
081 257 62 30
Oberengadin/Bergell,Samedan
A l’En 2, 7503 Samedan
081 257 49 10
55
Ofertakëshillimi
Këshillimpërbrengatejetëssëpërditshme
DargeboteneHand
«Dora e zgjatur», nëpërmjet telefonit, bisedës
në internet ose e-postës ofron mbështetje në
situata të vështira të jetës. Ajo është neutrale
nga ana fetare, kulturore dhe politike.
143
www.143.ch
Familjedhepartneritet
Adebar
Këshilla për planifikimin e familjes, seksualitetin,
shtatzëninë dhe partneritetin. Parapërgatitje për
lindje për migrante.
Sennensteinstrasse 5, 7000 Chur
081 250 34 38
www.adebar-gr.ch
Binational.ch
Informacione për çifte dhe familje binacionale
dhe ndërkulturore.
www.binational.ch
NdërmjetësimpërkthyesishGR
Ndërmjetësim përkthyesesh dhe përkthyesish të
kualifikuar.
Verdi–InterkulturellesÜbersetzeninder
Ostschweiz(Verdi–përkthimendërkulturore
nëZvicrënelindjes)
Multergasse 11, 9001 St. Gallen
0848 28 33 90
www.verdi-ost.ch
NationalerTelefondolmetschdienst
(Shërbiminacionalpërpërkthimemetelefon)
0842 442 442
www.0842-442-442.ch
56
Këshillimetelefonike,memesazhedhe
bisedainternetipërfëmijëdhetërinj.
147
www.147.ch
SorgentelefonfürKinder(Telefonshqetësi-
meshpërfëmijë)
Këshillime për jetën dhe krizat për fëmijë dhe të
rinj nëpërmjet telefonit ose e-postës.
0800 55 42 10 (numër falas)
www.sorgentelefon.ch
Paarlando.Paar-undLebensberatungGR
(Këshillapërçiftedhejetesë)
Këshillim neutral nga ana fetare.
Reichsgasse 25, Familienzentrum Planaterra,
7000 Chur
081 252 33 77
www.paarlando.ch
Mütter-undVäterberatungGR(Këshillimepër
nënadhebaballarëGR)
Oferta përmban vizita shtëpiake, qendra
këshillimi, këshilla telefonike, këshilla Online dhe
arsimim prindërish.
081 300 11 30
www.kjbe.ch/mvb/
HeilpädagogischerDienstGR(Fondacionii
shërbimitkuruespedagogjikGR)
Sqarime individuale dhe nxitje të fëmijëve
me aftësi të kufizuara dhe me çrregullime në
zhvillim që nga lindja deri në moshën e shkollës.
Këshillime të prindërve gjatë edukimit.
Aquasanastrasse 12, 7000 Chur
081 257 02 80
www.hpd-gr.ch
Tërinj
Informacione për prindër dhe të rinj.
www.jugend.gr
ProJuventute
Informacione për moshën e fëmijëve dhe të të
rinjve në gjuhë të ndryshme.
www.pro-juventute.ch
www.elternbriefe.ch
57
Financat
Vendkëshillimipërçështjeborxhesh
Ofron mbështetje në rast të rimëkëmbjes nga
borxhet dhe tregon rrugë për të dalë nga kurthi i
borxheve.
Rotes Kreuz Graubünden, Steinbockstrasse 2,
7000 Chur
081 258 45 84
www.srk-gr.ch
Këshillimetëpërgjithshmebuxheti
Informacione dhe modele për përgatitjen e një
buxheti vetjak.
www.budgetberatung.ch
Zyraprofesionalepërkëshillabuxheti
Këshillime buxheti për gra si dhe dhënie ndihme
në rast pyetjesh dhe problemesh në lidhje me të
hollat.
Frauenzentrale GR
081 284 80 75
www.frauenzentrale-graubuenden.ch
CaritasSchuldenberatung
(Caritaskëshillaborxhesh)
Informata të dobishme në lidhje me temat paraja,
buxheti dhe borxhet në gjuhë të ndryshme.
0800 708 708 Hotline-Këshilla-Gratis
www.caritas-schuldenberatung.ch
Shëndeti
AAAnonymeAlkoholiker
Të gjithë ata, të cilët kanë dëshirën të ndërpresin
të pirën, janë të mirëpritur në AA [alkoolistë
anonimë]. Anonimiteti është i garantuar.
0848 848 885 (24 h)
www.anonyme-alkoholiker.ch
Aids-HilfeGR
Vend i specializuar për pyetje rreth HIV/Sidës,
hepatitit dhe infeksioneve ngjitëse nëpërmjet
seksualitetit – këshillime për njerëz me HIV ose
persona të pasigurt pas një situate me rrezik.
Lürlibadstrasse 15, 7000 Chur
081 252 49 00
www.aidshilfe-gr.ch
BeratungsstelleBlauesKreuzGR(Vend
këshillimi«KryqiBlu»GR)
Këshillime të veçanta dhe grupe për ndihmën për
vetveten në rast problemesh me alkoolin, edhe
për të afërmit.
Alexanderstrasse 42, 7000 Chur
081 252 43 37
www.blaueskreuz.ch
58
Këshillimepërpersonamenjëpengesë
Këshillime financiare për njerëz me aftësi të
kufizuara; këshillime ligjore për pyetje në lidhje
me sigurimin social.
Procap Grischun, Hartbertstrasse 10
7000 Chur
081 253 07 07
www.procapgrischun.ch
KrebsligaGR
Ofron ndihmë për ndihmën për vetveten për
të prekurit dhe të afërmit e tyre, këshillon për
pyetje në lidhje me sigurimin social, organizon
kurse dhe referate.
Ottoplatz 1, 7000 Chur
081 300 50 90
www.krebsliga-gr.ch
lilli
Informacione për gra të reja në rast të pyetjeve
për seksualitetin dhe dhunën seksuale.
www.lilli.ch
MigesPlus
Informacione për temën shëndet dhe për
sistemin shëndetësor në shumë gjuhë.
www.migesplus.ch
Sexualhealthinfo(mbijetënseksuale)
Informata aktuale dhe me mbështetje
profesionale mbi temat e shëndetësisë seksuale
në gjuhë të ndryshme.
www.sex-i.ch
Këshillavarësie
Shërbimet regjionale sociale ofrojnë një këshillim
të gjersishëm mbi varësinë te të prekurve
dhe familjarëve të tyre. Me pyetje apo çështje
drejtohuni tek shërbimet regjinale sociale në
regjionin Tuaj.
www.soa.gr.ch
SpitexGR
Punë shërbimesh, ekonomie shtëpiake si dhe
përkujdesje dhe këshillime në shtëpi në rast të
cenimeve të shëndetit.
Spitex Verband Graubünden, Rätusstrasse 22
7000 Chur
081 252 77 22
Për sqarim dhe shërbim në vend të dhënat për
kontaktet me organizatat regjionale gjenden nën
www.spitexgr.ch
59
Shkollapërgjuhën
ChuribWHöhereFachschule,Südostschweiz,Chur
081 403 33 33
www.ibw.ch
- gjermanisht, anglisht, italisht, spanjisht,
frëngjisht, rusisht
KlubschuleMigros,Chur
081 257 17 47
www.klubschule.ch
- gjermanisht, anglisht, frëngjisht, italisht,
spanjisht, arabisht, brazilianisht, kinezisht,
greqisht, japonisht, holandisht, portugalisht,
rusisht, suedisht, gjermanishtja zvicerane
Lernforum,Chur
081 353 63 62
www.lernforum.ch
- gjermanisht, anglisht, frëngjisht, italisht,
spanjisht, greqishtja e re, portugalisht, rusisht,
japonisht
LiaRumantscha,Chur
081 258 32 22
www.liarumantscha.ch
- gjuhë romane
Balikatan,Chur
081 284 13 65
www.balikatan.ch
- kurse gjermanishteje me pengesa të ulëta
HinterrheinSchuleSt.Catharina,Cazis
081 632 10 08
www.stcatharina.ch
- kurse gjermanishteje me pengesa të ulëta
EngadinAcademiaEngiadina,Samedan
081 851 06 12
www.academia-engiadina.ch
- gjermanisht, anglisht, italisht, gjuhë romane,
rusisht
KaufmännischeBerufsschule,Samedan
081 852 49 55
www.berufsschule-samedan.ch
- gjermanisht, anglisht, italisht, frëngjisht
60
Davos/PrättigauBerufsschulederLandschaftDavos
081 413 75 17
www.berufsschuledavos.ch
- gjermanisht, anglisht, italisht
Grischlingua,Davos
081 416 40 44
www.grischlingua.ch
- gjermanisht, anglisht
Surselvainplus,Ilanz,Laax,Disentis/Mustér
081 920 80 71
www.in-plus.ch
- anglisht, italisht, romane
Ofertakurseshpërgjermanisht,italisht
dhegjuhënromanetësubvencionuaranga
kantonidhefederatajugjeninën
www.integration.gr.ch
Dhuna/ndihmapërviktimat
BeratungsstellefürGewaltausübende
PersonenGR(Zyraekëshillimevepërpersona
tëdhunshëmnëGraubünden)
Personat professional me këshillë kërkuesit
i shqyrtojnë format paqësore të zgjidhjeve
të konflikteve. Oferta e këshillave ngërthen
këshillimin telefonik, intervenimin në raste kritike
dhe këshillim të veçantë.
Gäuggelistrasse 16, 7000 Chur
079 544 38 63
www.gewaltberatung.gr.ch
FrauenhausGR(ShtëpiaegraveGraubünden)
Ju ofron grave dhe fëmijëve mbrojtje në rast të
kërcënimeve fizike dhe psikike.
E arritshme ditë e natë.
081 252 38 02
www.frauenhaus-graubuenden.ch
Opferhilfe-BeratungsstelleGR(Vendiikëshil-
limeve-ndihmëpërviktimatGR)
Ndërmjetëson ndihmë mjekësore, psikologjike,
sociale, financiare dhe juridike për viktima të
veprave penale. Ndihmë marrin persona, të cilët
u cenuan në integritetin e tyre trupor, psikik dhe
seksual si dhe persona, të cilët nëpërmjet një
vepre penale kanë humbur anëtarë të familjes së
tyre. Këshillimi është falas dhe anonim.
Klostergasse 5, 7000 Chur
081 257 31 50
www.soa.gr.ch
61
TERREDESFEMMES
Këshilla dhe mbështetje për femra të prekura nga
dhuna, me telefon apo E-Mail në disa gjuhë.
031 331 66 90
www.terre-des-femmes.ch
Integrim/Migracion
InformationszentrumIntegrationGR-Fach-
stelleIntegration(Qendraeinformacionit
përintegriminGR-Vendiispecializuarpër
integrimin)
Vend kantonal kontaktimi për pyetje rreth temës
së integrimit.
Engadinstrasse 24, 7001 Chur
081 257 36 83
www.integration.gr.ch
Platformainformativewww.hallo.gr.ch
Informata të dobishme mbi jetën dhe punën në
Graubünden dhe në Zvicër në gjuhë të ndryshme.
www.hallo.gr.ch
StaatssekretariatfürMigration(Sekretariatii
ShtetitpërMigracionin)
Informacione për fushën e migracionit.
www.sem.admin.ch
EidgenössischeKommissionfürMigrations-
fragen(EKM)(KomisioniKonfederativpër
ÇështjeteMigracionit)
Informacione në fushat e migracionit dhe
integrimit.
www.ekm.admin.ch
FaqeInternetipërmigrantetdhemigrantët
Shumë informacione mbi Zvicrën për temën e
migracionit në gjuhë të ndryshme.
www.migraweb.ch
www.swissworld.org
www.myswitzerland.com
www.ch.ch
62
Racizmi
EidgenössischeKommissiongegenRassis-
mus(KomisioniKonfederativkundërRaciz-
mit)
Informacione në fushat e racizmit dhe të
diskriminimit.
www.ekr.admin.ch
BeratungsnetzfürRassismus-Opfer(Rrjetii
këshillimevepërviktimangaracizmi)
Këshillime në rast sulmesh diskriminuese dhe
raciste.
www.stopprassismus.ch
Edrejta
Këshillimeligjorepapagesë
Në vende të ndryshme në kantonin Graubünden
persona të specializuar të lidhjes federale
të avokatëve japin informime ligjore për një
kontribut kostosh prej 10.– frangash zvicerane.
Ku dhe kur mund të përfitoni ju nga kjo këshillë,
ju e gjeni në shpalljet regjionale dhe në gazetat
ose nën
www.grav.ch
FrauenzentraleGraubünden
(Këshillatëpërgjithshmejuridike)
Gürtelstrasse 24, 7001 Chur
081 284 80 75
www.frauenzentrale-graubuenden.ch
StabstellefürChancengleichheitvonFrau
undMann(Vendiishtabitpërbarazinëe
shansevetëgravedheburrave)
Loëstrasse 37, 7000 Chur
081 257 35 70
www.stagl.gr.ch
Sindikatat
Jeni ju anëtar në një sindikate, kështu ju merrni
atje informime ligjore pa pagesë për pagën dhe
për kushtet e punës.
www.die-gewerkschaften.ch
Shoqata
Informacione dhe lista të shoqatave merren
nëpërmjet të komunave.
Të dhëna për kontaktet me shoqata të huajsh në
kanton mund të porositen tek
FachstelleIntegrationGR(Vendiispecializuar
përintegriminGraubünden)
Engadinstrasse 24, 7001 Chur
081 257 26 38
www.integration.gr.ch
63
64
65
21RAST EMERGJENT, SI VEPROHET?
NumrapërrasteemergjentenëZvicërtëarritshme24orënëditëPolicia 117
Zjarrfikëset (zjarr, ujë gaz,) 118
Saniteti 144
Numër telefoni i urgjencës (policia,
zjarrfikëset, saniteti) 112
REGA (helikopteri i shpëtimit) 1414
Helmime (centrali i informacioneve
toksikologjike) 145
Ndihmë telefonike për fëmijë dhe të rinj 147
Rregullatësjelljesnërastemergjence
- Qëndronitëqetë- Vlerësohenisituatën- Çfarëkandodhur?- Kushështëiprekur?- Dallohenirrezikun- Çonijuvetentuaj,viktimëne
aksidentitdhepjesëtarëtëtjerënësiguri.
- Alarmoniforcateshpëtimit 144ose112- Jepnindihmëneshpejtë
Ndihmëmjekësoreemenjëhershme–numërtelefoniiurgjencës144ose112Telefonatajuajdotëmerretnganjëdrejtuesikualifikuarishërbimit.Sipasnjoftimitalarmohenmenjëherëtëgjithaorganetenevojshmepërndihmë(shërbimiishpëtimit,mjekuishërbimit,helikopteriishpëtimit,policiadhe/osezjarrfikëset)Numrittëtelefonit144ose112mundt’ibihetsingatelefonapublikë,rrjetifiksashtuedhengalidhjetmobilepapagesëdhepaprefiks.
Informacionetemëposhtmejanëtërëndësishmepërcentralinetelefonittëurgjencës
- Emrijuajdhenumrijuajitelefonitpërnjëtelefonatëtëmundshme.
- Njëpërshkrimishkurtër,çfarëkandodhur.
- Tëdhënatësaktapërvendineemergjen-cës:Vendi,rruga,numriishtëpisë.
- Sapacientëka.- Gjendjaepacientit:Ështëaimevetëdije?
Merrfrymëpacienti?- Kurkandodhurngjarja?Përfundonibisedënvetëmatëhere,kurdrejtuesiishërbimitkavërtetuar,seaimerrmasatparaprake.
DËFTUES BOTIMI
BotuesjaAmtfürMigrationundZivilrechtGraubünden(AFM)FachstelleIntegrationEngadinstrasse24,CH-7001Chur
0812572638www.integration.gr.chwww.hallo.gr.ch
RedaksiaFachstelleIntegrationGraubünden
KonceptigrafikdhedizajnimiSilviaGiovanoli,CH-7000Chur
PrintimiCasanovaDruckWerkstattAGCH-7000Chur,www.casanova.ch
©FotografitëFaqja12: Wandbild«Integration» CollageaufHolz OriginalvonMarinadeSonderFaqja14: Lernforum,7000ChurFaqja36: ShutterstockFaqja41:PressefotoBundeshaus
Derisanukpërmendetgjëtjetër:UrbanAG,CH-7000Chur
Përkthimilinguasuisse
UdhëzimeligjoreKypublikimishërbeninformimit.Nukmundtëpërçohetasnjëedrejtëprejtij.Megjithësenekujdesemipërkëtë,qëtëdhënattonatëjenëkorrekte,nenukmundtëjapimasnjëgarancipërsaktësinë,besueshmërinëdhetërësinëetyre.
66
albanisch
Kanton GraubündenChantun GrischunCantone dei Grigioni