What’s new in 2013?...ว นท 29-31 ม นาคม 2556 โรงแรมด ส ตธาน พ ทยา จ.ชลบ ร What’s new in 2013? Journal of Thai Society

ปท 19 ฉบบพเศษ : มกราคม 2556 Vol.19 No. SUPPLEMENT : January 2013

หนงสอประกอบการประชมวชาการประจำป

THASTRO Annual Meeting Proceedings

การประชมวชาการประจำป 2556สมาคมรงสรกษาและมะเรงวทยาแหงประเทศไทยวนท 29-31 มนาคม 2556 โรงแรมดสตธาน พทยา จ.ชลบร

What’s new in

2013?

3Journal of Thai Society of Therapeutic Radiology and Oncology Vol. 19 No. 1 January - June 2013

Content I

การประชมวชาการประจาป 2556การประชมวชาการประจาปสมาคมรงสรกษาและมะเรงวทยาแหงประเทศไทย

วนท 29 – 31 มนำคม 2556 โรงแรม ดสตธำน พทยำ จ.ชลบร

สำรนำยกสมำคมรงสรกษำและมะเรงวทยำแหงประเทศไทย

คณะกรรมกำรบรหำรสมำคมรงสรกษำและมะเรงวทยำแหงประเทศไทยป 2555-2557

ทปรกษำสมำคมรงสรกษำและมะเรงวทยำแหงประเทศไทยป 2555-2557

ก�ำหนดกำรประชมวชำกำร

บทคดยอ กำรน�ำเสนอผลงำน

กำรฉำยรงสซ�ำในผปวยมะเรงศรษะและล�ำคอก�ำเรบเฉพำะท

ชวลต เลศบษยำนกล

กำรดแลทนตสขภำพในผปวยมะเรงกอนระหวำงและหลงกำรไดรบกำรฉำยรงสบรเวณศรษะและล�ำคอ

พมพนรำพร พทองค�ำ

IAEA Training Course in SBRT

ศรชย ครสนธ

IAEA training course : SBRT for Medical Physics

ภทรวต จนผว

Practical Problems in IMRT Implementation in the Country

ดวงใจ แสงถวลย อมพร ฝนเซยน

Image Based Radiotherapy (Uro-genital)

อมพร ฝนเซยน

5

6

7

8-11

12

12

28

31

32

33

34

4 มะเรงววฒน วารสารสมาคมรงสรกษาและมะเรงวทยาแหงประเทศไทยปท 19 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2556

Content II

การประชมวชาการประจาป 2556การประชมวชาการประจาปสมาคมรงสรกษาและมะเรงวทยาแหงประเทศไทย


ปจจยท�ำนำยภำวะโภชนำกำรในผปวยมะเรงศรษะและคอทไดรบรงสรกษำหรอรงสรกษำรวมกบ

เคมบ�ำบด

กำนตรชต โรจนพนธ

ผลของกำรมองภำพอำหำรตอกำรหลงน�ำลำยและภำวะน�ำลำยแหงในผปวยมะเรงศรษะและคอ

ระหวำงไดรบรงสรกษำ

สวญญำ ธนสลงกล

ผลของโปรแกรมกำรจดกำรกำรดแลชองปำกดวยตนเองตอภำวะเยอบชองปำกอกเสบ

ในผปวยมะเรงศรษะและคอทไดรบกำรรกษำดวยกำรฉำยรงสหรอฉำยรงสรวมกบยำเคมบ�ำบด

วนทกำนต รำชวงศ

รำยชอบรษททออกบธ '56

35

37

40

42

สมาคมรงสรกษาและมะเรงวทยาแหงประเทศไทยThai Society of Therapeutic Radiology and Oncology

เรยนอาจารย เพอนสมาชกสมาคมรงสรกษาและมะเรงวทยาแหงประเทศไทย และผเขารวมประชมวชาการประจ�าป

2556 ครงท 24 ของสมาคมรงสรกษาและมะเรงวทยาแหงประเทศไทยทกทาน เวลาผานไปอก 1 รอบป ในปนคณะกรรม

การสมาคมฯ โดยเฉพาะทมงานวชาการไดเสนอรปแบบการประชมเพอการดแลผปวยโรคมะเรงแบบบรณาการโดยทมสห

สาขาวชาชพ ซงใชหวขอวา “Radiation Oncology in the Resource – Limited World : the Head and Neck

Model.

การประชมครงน ทางสมาคมฯ ไดรบเกยรตจาก Prof. David I. Rosenthal, M.D. ซงเปน Director Head and Neck

Translational Research, Division of Radiation Oncology, M.D. Anderson Cancer Center มาเปนวทยากรรวม

กบแพทยสหสาขาวชาชพของเรา นอกจากนยงมการบรรยายความกาวหนาทางเทคโนโลยดานการใชรงสรปแบบใหมๆ

พรอมขอมลการศกษาวจยในผปวยโรคมะเรงชนดตางๆ อยางไรกตาม เครองมอททนสมยและแผนการรกษาดวยรงสในรป

แบบใหม มขอด ขอบงช หรอมขอควรระวงอยางไร เมอเทยบกบการฉายรงสแบบมาตรฐานกจะมการกลาวถงเพอใหสมาชก

เหนภาพกวาง และชดเจนมากขน สามารถน�าไปใชเพอตดสนใจในการดแลผปวย ในชวตประจ�าวนไดอยางมนใจ

และเหมาะสม

การประชมวชาการประจ�าปในครงน และครงกอนๆ ทผานมาจะไมสามารถประสบความส�าเรจหรอบรรลถง

วตถประสงค หากไมไดรบการตอบรบจากผเขารวมประชม และแนนอนเบองหลงความส�าเรจของการจดประชมทกครง

กดวยความเสยสละทมเทเวลา แรงกายและแรงใจจากคณะกรรมการสมาคมฯ ทกทาน อกสวนหนงซงเปนผรวมพฒนา

องคกรวชาชพของพวกเราใหกาวหนามาอยางตอเนอง คอบรษทผลตภณฑตางๆ ผมซาบซงในความเสยสละ และความ

มงมนของทกทาน ผมคงไมมอะไรทจะตอบแทนทกทานได มากกวาค�าวา “ขอบคณ” จากใจจรง

(รศ.นพ. ประเสรฐ เลศสงวนสนชย)

นายกสมาคมรงสรกษาและมะเรงวทยาแหงประเทศไทย

สารจากนายกฯ


คณะกรรมการบรหารสมาคมรงสรกษาและมะเรงวทยาแหงประเทศไทยป 2555-2557

รายชอคณะกรรมการ

รองศำสตรำจำรยนำยแพทย ประเสรฐ เลศสงวนสนชย นำยกสมำคม

ผชวยศำสตรำจำรยแพทยหญง สมใจ แดงประเสรฐ อปนำยก

รองศำสตรำจำรยแพทยหญง กำญจนำ โชตเลอศกด เลขำธกำร

แพทยหญง ณปภช อมรวเชษฐ ผชวยเลขำธกำร

พนเอกนำยแพทย ชนวธน เทศะวบล เหรญญก

วำทรอยตรนำยแพทย ปยะ ประทปะเสน นำยทะเบยน

นำวำอำกำศโทแพทยหญงหมอมหลวง อภรด กฤดำกร ปฏคม

นำยแพทย จรศกด สขำบรณ ผชวยปฏคม

รองศำสตรำจำรยแพทยหญง มณฑนำ ธนะไชย ประธำนฝำยวชำกำร

ผชวยศำสตรำจำรยแพทยหญง นนทกำนต เอยมวนำนนทชย รองประธำนฝำยวชำกำร

ผชวยศำสตรำจำรยแพทยหญง ชมพร สตะธน ผชวยฝำยวชำกำร

ผชวยศำสตรำจำรยแพทยหญง จนจรำ เพชรสขศร ผชวยฝำยวชำกำร

ผชวยศำสตรำจำรยนำยแพทย ชลเกยรต ขอประเสรฐ ประธำนฝำยวจย

แพทยหญง กนยรตน กตญ ผชวยฝำยวจย

ผชวยศำสตรำจำรยนำยแพทย เอกสทธ ธรำวจตรกล ผชวยฝำยวจย

ศำสตรำจำรยแพทยหญง วมล สขถมยำ คณะกรรมกำรกลำง

รองศำสตรำจำรยนำยแพทย ชวลต เลศบษยำนกล คณะกรรมกำรกลำง (บรรณำธกำร มะเรงววฒน)

ผชวยศำสตรำจำรยนำยแพทย นพดล อศวเมธำ คณะกรรมกำรกลำง (ประธำนฝำยวเทศสมพนธ)

รองศำสตรำจำรยแพทยหญง เยำวลกษณ ชำญศลป คณะกรรมกำรกลำง (รองประธำนฝำยวเทศสมพนธ)

นำยแพทย สมคด เพญพธนกล คณะกรรมกำรกลำง

ผชวยศำสตรำจำรยนำยแพทย ศรชย ครสนธ คณะกรรมกำรกลำง

รองศำสตรำจำรยนำยแพทย เตมศกด พงรศม คณะกรรมกำรกลำง

นำยแพทย ธนเดช สนธเสก คณะกรรมกำรกลำง

รองศำสตรำจำรยแพทยหญง อมใจ ชตำพนำรกษ คณะกรรมกำรกลำง

แพทยหญง ธนำทพย ตนตวฒนะ คณะกรรมกำรกลำง


ทปรกษาสมาคมรงสรกษาและมะเรงวทยาแหงประเทศไทยป 2555-2557

รายชอทปรกษา

รายชออาจารยอาวโส สมาคมรงสรกษาและมะเรงวทยาแหงประเทศไทย

ศำสตรำจำรยเกยรตคณแพทยหญง พศมย อรำมศรศำสตรำจำรยเกยรตคณแพทยหญง สำยสงวน อณหนนทนำยแพทย สรศกด ภรพฒนผชวยศำสตรำจำรยนำยแพทย ภญโญ ก�ำภ ณ อยธยำผชวยศำสตรำจำรยแพทยหญง สรย ฐตะฐำนศำสตรำจำรยเกยรตคณนำยแพทย ไพรช เทพมงคลศำสตรำจำรยเกยรตคณแพทยหญง พวงทอง ไกรพบลยรองศำสตรำจำรยนำยแพทย วชำญ หลอวทยำศำสตรำจำรยแพทยหญง ลกษณำ โพชนกลพลอำกำศตรนำยแพทย เอกชย วเศษศรนำยแพทย ยงยทธ คงธนำรตนรองศำสตรำจำรยพลตรแพทยหญง พรศร คดชอบรองศำสตรำจำรยพลตรนำยแพทย ประมข พรหมรตนพงศศำสตรำจำรยนำยแพทยพทยภม ภทรนธำพร

ศำสตรำจำรยนำยแพทย กว ทงสบตรรองศำสตรำจำรยนำยแพทย วสทธ วฒพฤกษผชวยศำสตรำจำรยแพทยหญง ประภสสร รชตะปตนำยแพทย พศษฐ ศรสขรองศำสตรำจำรยนำยแพทย จงด สขถมยำผชวยศำสตรำจำรยนำยแพทย อนนต โทนสนรองศำสตรำจำรยแพทยหญง สพตรำ แสงรจผชวยศำสตรำจำรยนำยแพทย โรจนรง สวรรณสทธนำยแพทย สมชำย วฒนำอำภรณชยผชวยศำสตรำจำรยนำยแพทย ประยทธ โรจนพรประดษฐ

8 มะเรงววฒน วารสารสมาคมรงสรกษาและมะเรงวทยาแหงประเทศไทยปท 19 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 25568 มะเรงววฒน วารสารสมาคมรงสรกษาและมะเรงวทยาแหงประเทศไทยปท 19 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2556

การประชมวชาการประจาป

สมาคมรงสรกษาและมะเรงวทยาแหงประเทศไทย




Theme :

Radiation Oncology in the Resource- Limited World: the Head & Neck Model

วนศกรท 29 มนำคม 2556

หองประชมนภำลย A

08.30 – 09.50 น. ลงทะเบยน

09.50 – 10.00 น. พธเปด โดย นำยกสมำคมรงสรกษำและมะเรงวทยำแหงประเทศไทย

รองศำสตรำจำรยนำยแพทย ประเสรฐ เลศสงวนสนชย

10.00 - 11.00 น. Honorary Lecture: ศ.เกยรตคณนพ.ไพรช เทพมงคล

Moderator: ศ.เกยรตคณพญ.วมล สขถมยำ

11.00 - 11.30 น. Coffee break and Exhibition

11.30 - 12.15 น. Proton Therapy in Thailand

Speaker: ศ.นพ.พทยภม ภทรนธำพร

Moderator: ผศ.พญ.นนทกำนต อภวโรดมภ

12.15 - 13.00 น. Luncheon Symposium 1 – Sponsored by MSD

Moderator: รศ.พญ.กำญจนำ โชตเลอศกด

13.00 - 14.00 น. Current Practice in Head & Neck Radiotherapy at MDACC

Speaker: Prof. David I. Rosenthal, M.D.

Section Chief, Head & neck

Director, Head & Neck Translational Research,

Division of Radiation Oncology, MD Anderson Cancer Center

Moderator : Assist. Prof. Janjira Petsuksiri

14.15 - 17.45 น. Room Separation

Room A Physicians & Physicists

Room D Nurses

17.45 – 18.15 น. ประชมสำมญประจ�ำปสมำคมรงสรกษำฯ

หองประชมนภำลย A (Physicians & Physicists)

14.15 - 15.00 น. Anatomy Highlights : The Perineural Spreading

Speaker: อ.พญ.ธนวำ สดแสง

Moderator: รศ.พญ.มณฑนำ ธนะไชย


9Journal of Thai Society of Therapeutic Radiology and Oncology Vol. 19 No. 1 January - June 2013 9Journal of Thai Society of Therapeutic Radiology and Oncology Journal of Thai Society of Therapeutic Radiology and Oncology Journal of Thai SocietyVol. 19 No. 1 January - June 2013






15.30 - 16.15 น. IAEA training course : SBRT

Speaker: ผศ.นพ.ศรชย ครสนธ

คณภทรวต จนผว


16.15 - 17.00 น. Sponsored lecture by Transmedic


17.00 - 17.45 น. ASTRO 2012

Speaker: อ.พญ.ณปภช อมรวเชษฐ (15 min)

อ.พญ.กนยรตน กตญ (15 min)

คณพรพรรณ ยงวทตสถต (15 min)

Moderator: ผศ.นพ.ชลเกยรต ขอประเสรฐ

17.45 – 18.15 น. ประชมสำมญประจ�ำปสมำคมรงสรกษำฯ

หองประชมนภำลย D (Nurses)

Moderator: ศ.เกยรตคณพญ.พวงทอง ไกรพบลย

พอ.นพ.ชนวธน เทศะวบล

รศ.นพ.เตมศกด พงรศม

14.15 - 15.00 น. Role of Advanced Practical Nurse in Cancer Care

Speaker: ศ.เกยรตคณ ดร. สมจต หนเจรญกล

Moderator: ศ.เกยรตคณพญ.พวงทอง ไกรพบลย


15.30 - 16.30 น. Patient’s Care Before, During, and After Head & Neck Cancer Treatment

Speaker: ทพญ. พมพนรำพร พทองค�ำ

นพ. ธนำพนธ พรวงศ

คณนยนำ พรพพฒนพงศ.

Moderator: พอ.นพ.ชนวธน เทศะวบล

16.30 - 17.15 น. Free Paper

Moderator: รศ.นพ.เตมศกด พงรศม

17.15-17.45 ประชมพยำบำลรงสรกษำ

10 มะเรงววฒน วารสารสมาคมรงสรกษาและมะเรงวทยาแหงประเทศไทยปท 19 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 255610 มะเรงววฒน วารสารสมาคมรงสรกษาและมะเรงวทยาแหงประเทศไทยปท 19 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2556






วนเสำรท 30 มนำคม 2556

หองประชมนภำลย A

7.45 - 8.30 น. Early Bird: Sponsored lecture by PBI


8.30 - 9.30 น. Difficult Head & Neck Case Discussion

Case presenter : Assoc. Prof. Mantana Dhanachai

Discussant: Prof. David I. Rosenthal, M.D.

Section Chief, Head & neck RT oncologist MDACC

Moderator : Assist. Prof. Janjira Petsuksiri


10.00 - 11.30 น. Radiotherapy Techniques in Head & Neck Cancer : the Pros and Cons

of 2D, 3D, IMRT, IGRT

2D: ศ.เกยรตคณพญ.พวงทอง ไกรพบลย (15 min)

3D: นพ.ภมพศ ภทรนธำพร (15 min)

IMRT : อ.นพ.กลธร เทพมงคล (15 min)

IGRT: ผศ.พญ.จนจรำ เพชรสขศร (15 min)

Discussant : ศ.นพ.พทยภม ภทรนธำพร (10 min)

รศ.นพ.ประเสรฐ เลศสงวนสนชย (10 min)


11.30 - 12.15 น. IAEA training course : image - guided radiotherapy

Speaker: อ.พญ.ณปภช อมรวเชษฐ

คณ อมพร ฝนเซยน

Moderator: ผศ.นพ.ชลเกยรต ขอประเสรฐ

12.15 - 13.00 น. Improving treatment option with radiation in locally advanced rectal cancer

Speaker: ผศ.นพ. ชลเกยรต ขอประเสรฐ

Moderator: รศ.นพ. วชำญ หลอวทยำ

Luncheon Symposium 2 – Sponsored by Roche

13.00 - 14.00 น. Management of Locally Recurrent Head & Neck cancer

Surgery: รศ.นพ.ศรพรชย ศภนคร (15 min)

Re-irradiation: IMRT รศ.นพ.ชวลต เลศบษยำนกล (15 min)

SBRT ผศ.พญ.ชมพร สตะธน (15 min)

Systemic therapy: รศ.นพ.ดร.วโรจน ศรอฬำรพงษ (15min)

Moderator: ผศ.พญ.นนทกำนต อภวโรดมภ

11Journal of Thai Society of Therapeutic Radiology and Oncology Vol. 19 No. 1 January - June 2013 11Journal of Thai Society of Therapeutic Radiology and Oncology Journal of Thai Society of Therapeutic Radiology and Oncology Journal of Thai SocietyVol. 19 No. 1 January - June 2013






14.00 - 14.45 น. IAEA training course : 3D brachytherapy

Speaker: พญ. คณศำ รองศรแยม

คณ จรศกด ค�ำฟองเครอ

Moderator: ผศ.นพ.เอกสทธ ธรำวจตรกล


15.15 - 15.30 น. Case Report & literature review : SBRT in renal cell carcinoma

Speaker: พญ.พทธมน สรมนตำภรณ

Moderator: นพ.ภมพศ ภทรนธำพร

15.30 - 17.15 น. Practical Problems in IMRT Implementation in the Country

Panel: ผศ.พญ.ดวงใจ แสงถวลย (15 min)

ผศ.จมพฏ คคนำพร (15 min)

นพ.พงศธร ศภอรรถกร (15 min)

คณอมพร ฝนเซยน (15min)

พญ.ชลศณย คลำยทอง (15 min)

คณวนย พลวฒนเสถยร (15 min)


Session Sponsored by BA

18.30 น. Gala dinner

วนอำทตยท 31 มนำคม 2556

09.00 - 11.00 น. Refresher Course


รศ.นพ.ชวลต เลศบษยำนกล

สำขำรงสรกษำและมะเรงวทยำ ภำควชำรงสวทยำคณะแพทยศำสตร จฬำลงกรณมหำวทยำลย

การฉายรงสซาในผปวยมะเรงศรษะและลาคอ

กาเรบเฉพาะท

มะเรงศรษะและล�าคอเปนมะเรงทพบบอยในคนไทย โดยเฉพาะอยางยงมะเรงหลงโพรงจมก การรกษามะเรงศรษะ

และล�าคอ ประกอบดวยการผาตด การฉายรงส และการใหยาเคมบ�าบด ผปวยประมาณรอยละ 70 เปนระยะลกลามเฉพาะท

(locally advanced disease)(1) และมกจะไดรบการฉายรงสรวมกบการใหยาเคมบ�าบด ซงรอยละ 17-33 ของผปวยจะม

การก�าเรบเฉพาะทไมวาจะเปนบรเวณทเคยเปนมะเรงปฐมภมและ/หรอ เปนการก�าเรบบรเวณตอมน�าเหลอง(2-6)

ซงหากไมไดรบการรกษาเพมเตมจะมมธยฐานระยะเวลาการรอดชวตประมาณ 5 เดอน(7) นอกจากนยงพบมะเรงปฐมภม

แหงทสองไดอกรอยละ 6-22 หลงจากทเคยรกษามะเรงศรษะและล�าคอมาแลว(8-10)

การดแลรกษาผปวยทมการก�าเรบหรอเปนมะเรง

ปฐมภมแหงทสองบรเวณใกลกบบรเวณทเคยฉายรงสมา

แลว ควรจะไดรบการประเมนจากแพทยสหสาขา ไดแก

แพทยรงสวนจฉย แพทยรงสรกษา อายรแพทยเคมบ�าบด

ศลยแพทย พยาธแพทย และทนตแพทย สงทควรประเมน

เบองตนคอขนาดและขอบเขตของการก�าเรบของโรคทง

จากการตรวจรางกาย การดภาพถายทางรงสเชนเอกซเรย

คอมพวเตอร และ/หรอ MRI หรอ PET/CT บรเวณศรษะ

และล�าคอ การสองกลอง panendoscopy การคนหาการ

แพรกระจาย เชน การตรวจเอกซเรยหรอเอกซเรย

คอมพวเตอรบรเวณปอด การตรวจดวยคลนเสยงความถ

สงบรเวณตบ การตรวจ bone scan การตรวจเลอดทาง

หองปฏบตการ การประเมนวาเซลลมะเรงเปนเซลลชนด

เดยวกนหรอเปนเซลลมะเรงชนดใหม และประเมนวาผ

ปวยมความพรอมทจะรกษาแบบหายขาดอกครงหรอไม

ผปวยทไดรบการรกษาครงแรกดวยการผาตด หาก

การก�าเรบครงใหมยงอยในบรเวณทผาตดไดมกจะไดรบ

การผาตดกอนแลวตามดวยการฉายรงสหากมความเสยง

สง เชนขอบเขตการผาตดไมเพยงพอหรอผาตดไมหมด

(close or positive surgical margin) เปนตน ผปวยทม

การก�าเรบทตอมน�าเหลองอยางเดยวควรไดรบการผาตด

เลาะตอมน�าเหลอง (salvage neck dissection) (11)

ส�าหรบผปวยทรบการรกษาดวยรงสรกษามากอน

หากบรเวณทเกดมะเรงขนมาใหมมขนาดไมใหญ และอย

ในบรเวณทสามารถผาตดไดหมด โดยไมเกดผลขางเคยง

รายแรง (morbidity) ควรไดรบการผาตด อยางไรกตาม

มผปวยเพยงสวนนอยทสามารถผาตดกอนมะเรงออกได

หมด และผปวยกลมนอาจมอตราการรอดชวตท 5 ป

ประมาณรอยละ 16-36 (12)


หากประเมนผปวยและตวโรคแลวไมสามารถผาตด

ได เชนกอนขนาดใหญ มการแพรกระจายของโรคมะเรง

หรอไมแขงแรงพอทจะไดรบการผาตด (medical

inoperable) การใหยาเคมบ�าบดมกจะไดผลไมดและไม

สามารถท�าใหหายขาดได ผ ปวยทไดรบยาเคมสตรท

ประกอบดวย cisplatin มมธยฐานระยะเวลาการรอดชวต

ประมาณ 6-8 เดอน (13-15) และอตราการรอดชวตท 2 ป

เพยงรอยละ 5-10 เทานน (14) การศกษา RTOG 0421(16)

ซงเปนการศกษาระยะท 3 ในผปวยทเปนมะเรงก�าเรบ

บรเวณศรษะและล�าคอทไมสามารถผาตดได เปรยบเทยบ

ระหวางการใหรงสเคมบ�าบดหรอใหเคมบ�าบดอยางเดยว

ไดปดรบผปวยไปแลวโดยมผปวยเขารวมงานวจยเพยง 15

รายจากเปาหมาย 240 ราย แสดงใหเหนวาการใหยาเคม

บ�าบดอยางเดยวในผปวยกลมดงกลาวไมเปนทยอมรบโดย

ทวไป ดงนนการใหรงสรกษา ไมวาจะใหรวมกบการผาตด

และ/หรอพรอมกบยาเคมบ�าบดจงเปนการรกษาทอาจจะ

ท�าใหผปวยกลมทมการก�าเรบเฉพาะทหายขาดได

สงทแพทยรงสรกษาจะตองประเมนคอสภาพรางกาย

ของผปวย (performance status) ระยะของโรคทก�าเรบ

ครงใหม (re-staging) แผนการรกษาดวยรงสครงแรกเพอ

ดปรมาณรงสทเคยไดรบ (ทงปรมาณรงสรวม ปรมาณรงส

ตอครง ขอบเขตของการฉายรงสและการกระจายปรมาณ

รงส) ณ.ต�าแหนงทมการก�าเรบวาเปนการก�าเรบในบรเวณ

ทเคยฉายรงส (in-field recurrence) บรเวณขอบของ

เนอเยอทเคยรบรงส (marginal recurrence) หรอนอก

บรเวณทเคยไดรบรงส (out-of-field recurrence) ระยะ

เวลาตงแตการฉายรงสครงแรกครบจนถงการก�าเรบครง

ปจจบน นอกจากน สงทตองประเมนหากจะตองฉายรงส

ซ�าคอผลขางเคยงระยะยาวจากการฉายรงสในครงแรก

เชนการเกด osteoradionecrosis การเกด cartilaginous

necrosis หรอ cervical fibrosis ซงหากเปนมาก การ

ฉายรงสซ�ายอมท�าใหเกดอนตรายมากกวาเกดประโยชน

การประเมนเหลานชวยใหแพทยรงสรกษาประมาณ

ไดวากอนมะเรงทก�าเรบเกดจากความผดพลาดของการ

ก�าหนดขอบเขตมะเรง (geographical miss) หรอเกดจาก

ภาวะเซลลมะเรงดอรงส (radioresistant)(17) หรอการให

รงสปรมาณไม พอเพยงในครงแรก (inadequate

radiation dose) ขอมลเหลานยอมท�าใหแพทยรงสรกษา

วางแผนการฉายรงสครงใหมนไดอยางมประสทธภาพ

การพยากรณโรคในผปวยทมการก�าเรบเฉพาะทขน

อยกบสภาพรางกายของผปวย ถาสภาพไมดหรอมการเกด

organ dysfunction (เช น gastrostomy tube

dependence, tracheostomy, fistula, open wound,

หรอ osteonecrosis) ยงท�าใหการพยากรณโรคแยลง (18)

ระยะของโรคในขณะทเปนซ�า ปรมาตรของกอนมะเรงท

ก�าเรบ (18-20) ระยะหางระหวางการก�าเรบและการฉายรงส

ครงแรก ระยะหางนยงนานยงมโอกาสเกดผลขางเคยง

ระยะยาวลดลงและมโอกาสควบคมโรคเฉพาะทไดดขน(18,21) การศกษาสวนใหญมกศกษาในผ ปวยทมระยะ

ปลอดโรค (disease-free interval) มากกวา 6 เดอน(21,22)

นอกจากน ยงขนกบปรมาณรงสทจะใหซ�าดวย Salama (23) พบวาหากใหรงสมากกวา 58 เกรยจะมอตราการรอด

ชวตและอตราการควบคมโรคเฉพาทท 3 ปเทากบ 30%

และ 56% ปตามล�าดบ ซงดกวาปรมาณรงสนอยกวา 58

เกรยซงมอตราการรอดชวตและอตราการควบคมโรคเฉพา

ทท 3 ปเทากบ 6% และ 33% ตามล�าดบ Chen (24) เสนอ

ตารางจดกลมการพยากรณภาวะแทรกซอนหากตองฉาย

รงสซ�าเพอชวยแพทยรงสรกษาในการวางแผนและตงเปา

หมายการรกษาตามตารางท 1

การใหรงสรกษาซ�ามหลายรปแบบ เชน การฉายรงส

จากภาพนอก (25) การฝงแรระยะใกล (26,27) การใหรงส

ศลยกรรม (28) แตจะกลาวถงการฉายรงสจากภายนอกและ

หลกฐานทางการแพทยเกยวกบการใหยาเคมบ�าบดพรอม

กบการใหรงสรกษาซ�า เปนหลก

ในอดตการฉายรงสจากภายนอกมกใชเทคนคการ

ฉายรงสแบบ 2 หรอ 3 มต (25,29,30) ซงแมวาจะใหอตราการ

ควบคมโรคเฉพาะทเปนทนาพอใจ แตผลขางเคยงระยะ

ยาวตออวยวะปกตขางเคยงท�าใหคณภาพชวตของผปวย


หลงการฉายรงสซ�าไมดเทาทควร เทคนคการฉายรงสแบบ

ปรบความเขมชวยใหสามารถลดผลขางเคยงดงกลาวได (31)

ผปวยควรไดรบการท�าหนากาก เพอปองกนการขยบ

เขยอน จ�าลองการฉายรงสดวยเอกซเรยคอมพวเตอรและ

ฉดสารทบรงสเพอใหเหนขอบเขตของกอนมะเรงทก�าเรบ

[gross tumor volume (GTV)] ไดชดเจนขน ในรพ.

จฬาลงกรณผปวยมกจะไดรบการจ�าลองการฉายรงสดวย

MRI (MRI simulation) รวมดวย โดยจดทาผปวยเหมอน

กบขนตอนการจ�าลองการฉายร งสด วยเอกซเรย

คอมพวเตอร การใช PET/CT ชวยใหแพทยรงสรกษาม

ความมนใจขนในการก�าหนดของเขตของกอนมะเรง

หลงจากนนจงเปนขนตอนการก�าหนดขอบเขตกอนมะเรง

โดยขอบเขตของ GTV ก�าหนดโดยขอมลจากภาพ CT/MRI

หรอ PET/CT ส�าหรบ clinical target volume (CTV)

ใหบวกขอบเขตประมาณ 5-10 มม. และอาจลด margin

นอยกวานในบรเวณอวยวะทเคยไดรบรงสปรมาณสงมา

กอนและอยใกลกบเสนประสาทตา กานสมองหรอเสน

ประสาทไขสนหลง โดยสดท anatomical boundery เชน

กระดกสนหลงเปนตน planning target volume(PTV)

ใหบวกขอบเขต (margin) เพมจาก CTV อยางละ 5 มม.(32)

โดยปกตในผปวยทเปนการก�าเรบบรเวณทเคยไดรบรงส

มากอน (in-field recurrence) และภาพ CT/MRI ไมพบ

การลกลามตอมน�าเหลอง มกจะไมใหรงสปองกนบรเวณ

ตอมน�าเหลองขางเคยง (prophylactic lymph node

irradiation) การฉายรงสเพยงเฉพาะ GTV มกจะเพยงพอ

เนองจากการเกดก�าเรบซ�าอกครง (second local

recurrence) มกจะเกดในต�าแหนงของ recurrent

GTV (33)

ผปวยมะเรงศรษะและล�าคอทมการก�าเรบหลงจาก

เคยไดรบรงสรกษาในครงแรก แพทยรงสรกษามกจะคด

วาสวนหนงเกดจากเซลลมะเรงทดอรงส ซงการฉายรงส

ซ�าอาจจ�าเปนตองใชปรมาณรงสทสงขนเพอก�าจดเซลลดอ

รงสเหลาน หากแตการใหรงสซ�าปรมาณมากๆ โดยเฉพาะ

อยางยงบรเวณทเคยไดรบรงสมาแลว บรเวณกานสมอง

หรอเสนประสาทไขสนหลง จ�าเปนตองใชเทคนคการฉาย

รงสแบบพเศษเพอลดผลขางเคยงดงกลาว เชน การ

ฉายรงสปรมาณตอครงนอยลงและฉายวนละ 2 ครง

(hyperfractionation) การฉายรงสสปดาหเวนสปดาห

การใหยาเคมบ�าบดพรอมฉายรงสเพอทดแทนปรมาณรงส

ซ�าซงใหไดในปรมาณทไมมากและเพอชวยลดภาวะดอ

รงส(34,35) การฉายรงสแบบปรบความเขม (Intensity

Modulated Radiation Therapy, IMRT) (32,36,37) เปนตน

รงสเคมบาบดซาเมอมการกาเรบเฉพาะท

กอนป 2000 การฉายรงสแบบปรบความเขมยงไมได

แพรหลายเทาปจจบน การใหรงสปรมาณสงจงมขอจ�ากด

เนองจากมผลกระทบตออวยวะขางเคยงสง ผวจยสวนใหญ

จงใชการฉายรงสวนละ 2 ครง หรอฉายรงสสปดาหเวน

สปดาหเปนหลก และเนองจากสวนใหญใหปรมาณรงส

ประมาณ 60 เกรย ซงไมเพยงพอตอการท�าลายเซลลมะเรง

ตารางท 1 แสดงการจดกลมเสยงตอการเกดภาวะแทรกซอนจากรงสกรณฉายรงสซ�า (24)

ตวแปร กลมเสยงนอย กลมเสยงปำนกลำง กลมเสยงมำก

ระยะเวลำตงแตฉำยรงสครงแรก

> 3 ป 1-3 ป < 1 ป

KPS* 90-100 70-80 <70

ปรมำตรเนองอก < 30 cc 30-60 cc >60 cc

Gastrostomy tube ไมม บำงครง ตองใส

รงสทไดรบครงแรก <50 เกรย 50-60 เกรย >60 เกรย

*Karnofsky performance status


จงมการใหยาเคมบ�าบดรวมดวย ยาสวนใหญในยคนน

คอ 5FU และ hydroxyurea ซงจะกลาวถงในรายงาน

ตอไปน

De Crevoisier (19) รายงานประสบการณการฉายรงส

ซ�าในผปวยมะเรงศรษะและล�าคอก�าเรบเฉพาะทหรอเปน

มะเรงปฐมภมแหงทสองทผาตดไมไดจ�านวน 169 ราย โดย

ใชสตร 1) ฉายรงสซ�า 65 เกรย ใน 6.5 สปดาห (ฉายครงละ

2 เกรย) จ�านวน 27 ราย สตร 2) ฉายรงส 60 เกรยพรอม

กบใหยาเคม 5FU และ hydoxyurea 106 ราย หรอสตร

3) ฉายรงสวนละ 2 ครง ครงละ 1.5 เกรยจนถง 60 เกรย

รวมกบยา mitomycin, 5-FU และ cisplatin 36 ราย ผล

การศกษาหลงจากตดตามผปวย 70 เดอนพบวามมธยฐาน

ระยะเวลาการรอดชวต 10 เดอน อตราการรอดชวตท 2

ปรอยละ 21 ผปวยมอตราการเกดภาวะเยอบชองปาก

อกเสบเกรด 3 และ 4 เทากบรอยละ 32 และ 14 ตาม

ล�าดบ อตราการเกดภาวะแทรกซอนระยะยาวสงมากเชน

cervical fibrosis เกรด 2-3 พบไดรอยละ 41 mucosal

necrosis พบไดรอยละ 21 trismus พบไดรอยละ 30 ใน

ขณะท osteoradionecrosis พบรอยละ 8

การศกษา RTOT 9610 (21) เปนงานวจยทส�าคญยง

ในทศวรรษ 90 โดยศกษาในผปวยมะเรงศรษะและล�าคอ

ก�าเรบเฉพาะทและผาตดไมได 79 ราย (ก�าเรบเฉพาะท

60 ราย มะเรงแหงทสองในบรเวณทเคยฉายรงส 11 ราย

และเปนทงการก�าเรบและมะเรงแหงทสอง 1 ราย) โดย

ฉายรงส 1.5 เกรยวนละ 2 ครง สปดาหละ 5 วน สปดาห

เวนสปดาห รวมปรมาณรงส 60 เกรยรวมกบใหยา 5-FU

300 mg/m2 IV bolus และ hydroxyurea รบประทาน

1.5 g ทกวนทฉายรงส โดยใชเทคนคการฉายรงสแบบ

lateral opposing, single wedge paired หรอ oblique

fields โดยครอบคลมกอนมะเรงและขอบเขตอยางนอย

2 ซม. ในชวงเวลานนแนะน�าใหใชการฉายรงส 3 มต (แต

ไมบงคบ) สตรการใหรงสเคมบ�าบดในการศกษานมผลขาง

เคยงพอสมควรโดยพบวาผปวยรอยละ 29 ไดรบรงสนอย

กวา 54 เกรย และมผปวยทฉายรงสลาชาเกน 1 สปดาห

ถงรอยละ 32 (38) ผลการศกษาพบวา คามธยฐานปรมาณ

รงสในการฉายรงสครงแรกเทากบ 65 เกรย และระยะหาง

นบแตฉายรงสครงแรกเทากบ 2.5 ป มธยฐานระยะเวลา

การรอดชวตเทากบ 8.5 เดอน และอตราการรอดชวตท 1

และ 2 ป เทากบ 41% และ 15% ตามล�าดบ พบผล

ขางเคยงระยะเฉยบพลนเกรด 3 ในผปวย 38% ในขณะ

ทเกรด 4 เทากบ 17.7% และ เกรด 5 เทากบ 7.6% ตาม

ล�าดบ มผปวย 77% ตองไดรบ feeding tube ในชวงใด

ชวงหนงของชวต พบผลขางเคยงเรอรงเกรด 3 ในผปวย

19.4% และเกรด 4 ในผปวย 3% ผปวยทมผลขางเคยง

ระยะยาวเกรด 3 ขนไปเกน 1 ป ทงหมดคอผปวยทไดรบ

รงสรวมเกน 120 เกรย

การศกษา RTOG 9911(22) เปนการศกษาระยะทสอง

ในผปวยมะเรงศรษะและล�าคอก�าเรบเฉพาะทหรอเปน

มะเรงปฐมภมแหงทสองในบรเวณทเคยไดรบรงสแลว 105

ราย โดยฉายรงส 1.5 เกรยวนละ 2 ครง สปดาหละ 5 วน

สปดาหเวนสปดาห รวมปรมาณรงส 60 เกรยรวมกบใหยา

cisplatin 15 mg/m2 และ paclitaxel 20 mg/m2 IV ใน

วนทฉายรงสสปดาหละ 5 วน โดยสปดาหทไมฉายรงสให

Granulocyte colony-stimulated พบวามมธยฐาน

ระยะเวลาการรอดชวต 12 เดอน อตราการรอดชวตท 1

และ 2 ป เทากบรอยละ 50 และ 26 ตามล�าดบ โดยม

ภาวะแทรกซอนรนแรงเฉยบพลนเกรด 4 ขนไปรอยละ 28

และภาวะแทรกซอนรนแรงเรอรงเกรด 4 ขนไปรอยละ 21

ซงดแลวดกวาการศกษา RTOG 9610 เลกนอย

ผปวยจาเปนตองไดรบการผาตดเมอมการกาเรบ หรอไม แลวจงตามดวยรงสเคมบาบด

Salama (23) รวบรวมผปวยทไดรบการฉายรงสซ�าจาก

งานวจยระยะท 1-2 จ�านวน 115 ราย ซงเคยไดรบการ

ฉายรงสมาแลวและเกดการก�าเรบเฉพาะทตงแตป 1986

ถงป 2001 ในจ�านวนนผปวย 49 รายไดรบการผาตดกอน

ทก�าเรบออกแลวตามดวยรงสเคมบ�าบด อก 66 รายไดรบ

รงสเคมบ�าบดอยางเดยว โดยฉายรงส 2 เกรยตอครง หรอ

1.5 เกรยวนละ 2 ครง ฉายสปดาหเวนสปดาห ดวยเทคนค

การฉายรงสแบบ 2 และ 3 มต และฉายเฉพาะ gross


tumor volume หรอ draining lymph node บางจด

เทานน โดยมการจ�ากดปรมาณรงสบรเวณเสนประสาท

ไขสนหลงตลอดชวตไมเกน 50 เกรย และมธยฐานของ

ปรมาณรงสทกอนมะเรงตลอดชวตเทากบ 131 เกรย

(ฉายรงสซ�า 64.8 เกรย) โดยใหพรอมกบยาเคมสตรตางๆ

เชน 5-fluorouracil, hydroxyurea รวมกบ paclitaxel

หรอ cisplatine หรอ irinotecan ในสดสวนผปวยตางๆ

กน พบวามมธยฐานเวลาการรอดชวตและเวลาการปลอด

ความกาวหนาของโรคเทากบ 11 และ 7 เดอนตามล�าดบ

มผปวย 80 รายทสามารถประเมนการตอบสนองตอการ

ใหรงสเคมบ�าบดได ในจ�านวนนกอนยบหมด 59 ราย

(74%) และยบกงหนง 11 ราย (13%) ปจจยทไดรบการ

ประเมนแบบ multivariate analysis ทชวยเพมอตราการ

รอดชวตไดแก ปรมาณรงสทสงกวา 58 เกรย การใหยา

เคมบ�าบด 3 ชนด (triple chemotherapy) และผปวยท

ไดรบการผาตดรวมดวย ผปวยทไดรบการผาตดกอนการ

ใหรงสเคมบ�าบดมอตราการปลอดความกาวหนาของโรค

ท 3 ป สงกวากลมทไมไดรบการผาตด (51% เทยบกบ

19% ตามล�าดบ) แมวาการใหรงสเคมบ�าบดในผปวยทเกด

การก�าเรบจะใหผลการรกษาเปนทนาพอใจ แพทยรงส

รกษาจะตองระมดระวงผลขางเคยงทจะเกดขน ซงพบวา

ผปวย 9 รายเสยชวตระหวางการใหรงสเคมบ�าบดและอก

10 รายเสยชวตหลงการรกษาจากผลขางเคยง เชน เสน

เลอดคาโรตดแตก การตดเชอจาก fistula เปนตน

Biagioli (39) ศกษาผปวยทมการก�าเรบเฉพาะทท

ผาตดไมไดหรอผาตดไมหมดจ�านวน 41 ราย โดยใหการ

การฉายรงสแบบปรบความเขม 60 เกรย ใหสปดาหเวน

สปดาห รวมกบใหยาเคม cisplatin หรอ carboplatin

พบวาผปวยกลมทไดรบการผาตดระยะเวลาการรอดชวต

เฉลย 31 เดอน เทยบกบ 23 เดอนในกลมทไมไดรบการ

ผาตด อตราการรอดชวตของผปวยทงหมดท 2 ป เทากบ

48.7 % โดยมอตราการเกดภาวะแทรกซอนเฉยบพลน

เกรด 3-4 เทากบรอยละ 31.7

De Crevoisier (40) รายงานผลการรกษาผปวย 25

รายทมการก�าเรบเฉพาะทหรอเปนมะเรงปฐมภมแหงท

สองซงเคยฉายรงสมาแลวอยางนอย 45 เกรย โดยผปวย

ทงหมดไดรบการผาตด salvage surgery แลวขอบเขต

การผาตดไมพอ (positive margins) และ/หรอมการ

ลกลามตอมน�าเหลองทม extracapsular extension แลว

ตามดวยการฉายรงส 2 เกรยตอวน สปดาหเวนสปดาห

ปรมาณรงสรวม 60 เกรยพรอมกบใหยาเคม 5-FU และ

hydroxyurea พบวามอตราการรอดชวตท 4 ปหลงฉาย

รงสซ�าสงถงรอยละ 43 แตมผลขางเคยงบรเวณเยอบชอง

ปากเกรด 3 และ 4 ในผปวยรอยละ 40 และ 12 ตามล�าดบ

เมอตดตามผปวยเปนระยะเวลาเฉลย 66 เดอนพบวา

มภาวะ osteoradionecrosis รอยละ 16

หลงจากการศกษานมงานวจยแบบสมจาก GETTEC/

GORTEC (The Groupe d’Etude des Tumeurs de

la Teˆ te et du Cou and Groupe d’Oncologie

Radiothe´ rapie Teˆ te Et Cou groups) (41) ไดเรมการ

ศกษาผปวยมะเรงศรษะและล�าคอทมการก�าเรบเฉพาะท

บรเวณทเคยไดรบรงสมากอน ผปวยทงหมดจ�านวน 130

ราย ไดรบการผาตด salvage surgery แลวสมเปรยบเทยบ

ระหวางไมใหการรกษาตอ (wait and see) หรอไดรบการ

ฉายรงสซ�า 60 เกรย ครงละ 2 เกรย จนทรถงศกร (ฉาย

รงส 2 หรอ 3 มต โดยมขอบเขต 1 ซม.จาก tumor bed)

สปดาหเวนสปดาหรวมกบใหยาเคมบ�าบด fluorouracil

และ hydroxyurea ผลการศกษาพบวาทงสองกลมมอตรา

การรอดชวตไมแตกตางกนอยางมนยส�าคญทางสถต แต

กลมทไดรบรงสเคมบ�าบดเสรมมอตราการควบคมโรค

เฉพาะทและอตราการปลอดโรคสงกวาอยางมนยส�าคญ

ทางสถต สงทตองพจารณาเมอการรกษาเสรมไมไดเพม

อตราการรอดชวตกคอผลขางเคยงเฉยบพลน โดยพบวา

กลมทไดรงสเคมบ�าบดเสรมมภาวะเยอบชองปากอกเสบ

เฉยบพลนเกรด 3 ขนไปรอยละ 28 และเมอตดตามผปวย

2 ป พบวาม ผปวยทเกดภาวะแทรกซอนเรอรงเกรด 3

ขนไป รอยละ 39 ในกลมทไดรบรงสเคมบ�าบด ในขณะท

พบเพยงรอยละ 10 ในกล มทไมไดรบรงสเคมบ�าบด

เพมเตม


แมวาจะรายงานเหลานจะไมใชการศกษาแบบสมท

ศกษาวาควรผาตดหรอไมควรผาตดกอนการฉายรงสซ�า

และการเปรยบเทยบขามงานวจยเปนเรองทไมควรท�า แต

สามารถสรปโดยอนโลมวาหากผปวยมความแขงแรงพอท

จะผาตดได (แมวาการศกษานจะม selection bias) การ

ผาตดกอนทก�าเรบแบบ macroscopic resection กลาว

คอเปน R0 หรอ R1 resection (ไมใชเพยงแคท�า debulk-

ing tumor หรอ R2 resection) แลวตามดวยการฉาย

รงสซ�าสามารถใหอตราการรอดชวตทดขนไดเมอเปรยบ

เทยบกบงานวจยในผปวยทไมไดรบการผาตดแตไดรบรงส

เคมบ�าบดอยางเดยวซงมอตราการรอดชวตท 2 ป เทากบ

15-21% (19,21)

ปรมาณรงสตอเสนประสาทไขสนหลงเมอตองฉายรงสซา

แพทยรงสรกษามกจะมความกงวลเกยวกบปรมาณ

รงสทสามารถฉายเพมเตมบรเวณเสนประสาทไขสนหลง

เนองจากการฉายรงสบรเวณศรษะและล�าคอในครงแรก

เสนประสาทไขสนหลงมกจะไดรบปรมาณรงสรวมระหวาง

40-50 เกรยแลว ไมวาจะฉายดวยเทคนคการฉายรงสแบบ

2 มต แบบ 3 มต หรอแบบปรบความเขม ความแตกตาง

อยแตเพยงวาหากฉายรงสดวยเทคนคการฉายรงสแบบ

ปรบความเขม เสนประสาทไขสนหลงมกจะไดรบปรมาณ

รงสตอครงต�ากวาแมวาปรมาณรงสรวมจะไดประมาณ

40-50 เกรยเทาเทยมกน ซงหากค�านวน biological

efficetive dose (BED) โดยใช alpha/beta value

เทากบ 2 เกรยส�าหรบเสนประสาทไขสนหลงสวนคอกจะ

ค�านวน BED ส�าหรบปรมาณรงส 50 เกรยไดเทากบ BED

100 Gy(2) แพทยรงสรกษาสามารถตดตง application

เพอชวยค�านวน BED ไดจากซอฟแวรชอ BED calculator

: radiation dose ใน App Store (42)

Ang (43) ท�าการทดลองฉายรงสบรเวณเสนประสาท

ไขสนหลงทคอ ระดบ C1 ถง T2–3ในลง 56 ตว โดยฉาย

รงสรอบแรกดวยเครอง Cobalt-60 ปรมาณรงส 2.2 เกรย

ตอครง ใหไดปรมาณรงสรวม 44 เกรย หลงจากนนอก

1-3 ป จงฉายรงสบรเวณเดยวกน เพมอก 57.2 เกรยใน

26 ครง หรอ 66 เกรยใน 30 ครง จนไดปรมาณรงสรวม

101.2 และ 110 เกรยตามล�าดบ ผวจยมวตถประสงคหลก

ในการหาภาวะแทรกซอนตอเสนประสาทไขสนหลง ซง

แสดงอาการจากการตรวจรางกาย เชน lower extremity

weakness, proprioceptive impairment เปนตน และ

หากอาการมากขนจนเกด exaggerated flexion และ

ataxia ผวจยจะท�าการณฆาตลงนนและตรวจชนเนอ

บรเวณเสนประสาทไขสนหลง ในบรรดาลงทง 56 ตว ม

ลงเพยง 45 ตวเทานนทไดรบตรวจตดตามเกน 2-2.5 ป

(ลง 11 ตวมโรคแทรกซอนอนทไมเกยวกบอาการจากการ

ฉายรงสเชนเปนเนองอกหรอมะเรงบรเวณอน) ในจ�านวน

นมลงเพยง 4 ตวทมอาการออนแรงซงเกดขน 19–24

เดอนหลงฉายรงสรอบทสอง และเมอตรวจเสนประสาท

ไขสนหลงพบวาม white matter necrosis และ vascular

injury ในขณะทลงทไมมอาการแสดงไมพบความผดปกต

ทางพยาธวทยาในเสนประสาทไขสนหลงเลย ผวจยยง

สรางแบบจ�าลองการกลบคนสภาพของไขสนหลงพบวาท

1-3 ปหลงฉายรงสรอบแรก พบวาเสนประสาทไขสนหลง

สามารถซอมแซมตวเองไดเทยบเทากบปรมาณรงสลดลง

ไป 33.6 เกรย (76%), 37.6 เกรย (85%), and 44.6 เกรย

(101%) ของปรมาณรงสรอบแรกท 1, 2, และ 3 ป ตาม

ล�าดบ ตวเลขดงกล าวอ างองการเกด radiation

myeoplathy ท 5% (D5) แบบจ�าลองอกแบบหนงซง

conservative ทสดพบวาปรมาณรงสทไขสนหลงจะลด

ลงไป 26.8 เกรย (61%) เนองจากมการซอมแซมตวเอง

ผวจยเตอนวาผลการทดลองนมระยะเวลาการตดตามผล

ไมนานและไมไดท�าในมนษยจงแนะน�าใหประมาณการฟน

สภาพของไขสนหลงหลงจากฉายรงสครงแรก 44 เกรยโดย

คดการคนสภาพประมาณ 50 % ท 1 ป ;60% ท 2 ป และ

65–70% ท 3 ป หากแพทยรงสรกษาตองการฉายรงสซ�า

ในผปวยมะเรงศรษะและล�าคอทมการก�าเรบ

Nieder (44,45) พบวา 1) หากการฉายรงส 2 รอบหาง

กนมากกวา 6 เดอน 2) BED ในแตละรอบนอยกวาหรอ

เทากบ 98 Gy(2) และ 3) cumulative BED นอยกวา 150


Gy(2) พบวามผปวยเพยงรายเดยว (รอยละ 3 ของผปวยท

มความเสยงต�า) ทเกด hemihypoesthesia ท 8 เดอน

หลงฉายรงสซ�าดวย hypofractionated stereotactic

reirradiation ปรมาณรงส 11 เกรย 3 ครง ผปวยรายนม

BED รวมทงชวตเทากบ 135 Gy(2) นอกจากนไมพบวาม

ผปวยเกด radiation myelopathy เลยเมอ cumulative

BED นอยกวา 120 Gy(2) รวมกบเงอนไขขอ 1) และ 2)

ดานบน เมอค�านวนเปนปรมาณรงสตอครงเทากบ 2 เกรย

(equivalent dose in 2 Gy fractions, EQD2) คอม

ปรมาณรงสรวมตลอดชวตไมเกน 60 เกรยนนเอง (BED

120 Gy(2) = EQD2 60 Gy) แพทยรงสรกษาอาจเพม

ปรมาณรงสรวมเปน 68 เกรย (BED 136 Gy(2) = EQD2

68 Gy) หากพจารณาแลววาผปวยมโอกาสหายขาดมาก

ขนแลกกบความเสยงตอเสนประสาทไขสนหลงทเพมขน

เปนรอยละ 3 ดงขอมลขางตน

ซ ง สอดคล อ งกบการศ กษาระยะท สองของ

Langendijk(20) และ Biagioli (39) ซงก�าหนดใหปรมาณรงส

รวมบรเวณเสนประสาทไขสนหลงตลอดชวตไมเกน

60 เกรย เมอฉายรงสตอครงดวย conventional

fractionation ในขณะท QUANTEC แนะน�าใหจ�ากด

ปรมาณรงสรวมตอเสนประสาทไขสนหลงในผปวยทได

รบการฉายรงสแบบ stereotactic radiosurgery ไมเกน

13 เกรย หากใหรงสเพยงครงเดยว และไมเกน 20 เกรย

ใน 3 ครง (46)

การฉายรงสแบบปรบความเขมในการรกษามะเรงศรษะและลาคอกาเรบเฉพาะท

การฉายรงสแบบปรบความเขมไมวาจะเปน fix

gantry IMRT หรอ volumetric-modulated arc

therapy มบทบาทในการฉายรงสบรเวณศรษะและล�าคอ

เนองจากชวยลดภาวะน�าลายแหงไดดมาก ในขณะทอตรา

การควบคมโรคเฉพาะทและอตราการรอดชวตสง (47) จงม

การน�าเทคโนโลยนมาใชรกษาผปวยทมการก�าเรบเฉพาะ

ทดวย Lee (36) รายงานผลการรกษาผปวยมะเรงศระษะ

และล�าคอก�าเรบเฉพาะท 105 คน ในจ�านวนนมผปวย 74

คนทไดรบการรกษาดวย IMRT ท Memorial Sloan-

Kettering Cancer Center พบวาผปวยทไดรบการรกษา

ดวย IMRT มอตราการควบคมโรคเฉพาะท (locoregional

control) ท 2 ปสงกวากลมทไมไดรบ IMRT อยางมนย

ส�าคญ (52% เทยบกบ 20%, p < .001) โดยมภาวะ

แทรกซอนเฉยบพลนและเรอรงมากกวาเกรด 3 เทากบ

23% และ 15% ตามล�าดบ ซงผลการศกษาเปนไปใน

ทศทางเดยวกบ Sulman (37) ซงฉายรงสปรบความเขมให

กบผปวยมะเรงศรษะและล�าคอก�าเรบจ�านวน 78 คนท

M. D.Anderson Cancer Center ดวย IMRT พบวาม

อตราการควบคมโรคเฉพาะทท 2 ปเทากบ 64% รายงาน

ของ Biagioli (39) ทศกษาในผปวย 42 คน โดยไดรบรงส

แบบปรบความเขม สปดาหเวนสปดาห มอตราการตอบ

สนองแบบยบหมด 58.5 % และอตราการรอดชวตท 2 ป

รอยละ 48.7 และรายงานของ Sher(48) จาก Dana-Farber

Cancer Institute รายงานผลการรกษาผปวย 35 รายดวย

รงสเคมบ�าบด โดยฉายรงสปรบความเขม 60 เกรยพบวา

มอตราการรอดชวตท 2 ป เทากบ รอยละ 48 และ อตรา

การควบคมโรคเฉพาะทท 2 ป เทากบรอยละ 67 หากแต

มอตราการเกดภาวะแทรกซอนมากกวาเกรด 3 เฉยบพลน

และเรอรงเทากบ 91% และ 46% ตามล�าดบ

ตารางท 2 สรปรายงานการรกษามะเรงศรษะและล�า

คอก�าเรบดวยการฉายรงสแบบปรบความเขม ปรมาณรงส

ในกรณทฉายรงสแบบปรบความเขมมกจะสงกวาการฉาย

รงสแบบ 2 หรอ 3 มตกลาวคอสงไดถง 60-70 เกรย และ

สวนใหญฉายรงสวนละครง ครงละ 2-2.2 เกรย โดยไมม

treatment break

ขอควรระวงในการฉายรงสแบบปรบความเขมใน

มะเรงทเปนซ�าคอในผปวยทไดรบการผาตดมากอนไมวา

จะเปนการผาตดทท�าตงแตครงแรกทเปนโรคมะเรง หรอ

ผาตดหลงจากมะเรงก�าเรบแลวตามดวยการฉายรงสก

คอการผาตดทมการใช flap มาปด ซงท�าใหแพทยรงส

รกษาไมสามารถก�าหนดขอบเขตของ tumor bed ได

ชดเจน แพทยรงสรกษาควรสอสารกบแพทยผาตดเพอให


ชอผว

จยจ�ำ

นวน

ผปวย

ปรม

ำณรง

สคร

งแรก

(เก

รย)

ระยะ

หำง

ระห

วำงก

ำรฉ

ำยรง

สครง

แรกแ

ละกำ

รก�ำ

เรบ

เคม

บ�ำบ

ดรว

มกบ

รงส

เมอเ

ปน

ซ�ำ

Salv

age

surg

ery

ตำม

ดวยฉ

ำยรง

ส

ปรม

ำณรง

สท

ฉำย

รงสซ

�ำ (เก

รย)

Med

ian

follo

w-u

p tim

eผล

กำรศ

กษำ

ภำว

ะแท

รกซอ

น

Lee

(36)

105

6238

เดอน

43%

34%

59.4

35 เด

อน2Y

r LRP

S 42

%ac

ute

gr3-

4 23

%

2Yr O

S 37

%la

te g

r3-4

15%

Sulm

an (3

7)74

6046

เดอน

49%

27%

6025

เดอน

2Yr L

RC 6

4%N

A

2Yr O

S 58

%

Biag

ioli

(39)

4160

25 เด

อน10

0%42

%60

14 เด

อนM

ST 1

8 เด

อนac

ute

gr 3

-4 3

1.7%

CR

58.5

%

PR 1

7.1

%

2Yr P

FS 3

8%

2Yr D

FS 4

8.1%

2Yr O

S 48

.7%

Sher

(48)

3567

.52.

5 ป

100%

49%

602.

3 ป

2Yr L

RC 6

7%ac

ute

gr3

91%

2Yr O

S 48

%la

te g

r3 4

6%

ตารา

งท 2

แส

ดงกา

รศกษ

าการ

ฉายร

งสซ�า

แบบป

รบคว

ามเข

มในผ

ปวยม

ะเรง

ศรษะ

และล

�าคอก

�าเรบ

เฉพา

ะท

ค�ำยอ

: LRP

S-lo

core

gion

al p

rogr

essi

on fr

ee s

urvi

val,

OS-

over

all s

urvi

val,

MST

-med

ian

surv

ival

tim

e, C

R-co

mpl

ete

resp

onse

,

PR-p

artia

l res

pons

e, P

FS-p

rogr

essi

on fr

ee s

urvi

val,

LRC

-loco

regi

onal

con

trol,

NA-

not a

vaila

ble


ชอผว

จยจ�ำ

นวน

ผป

วย

ปรม

ำณรง

สคร

งแรก

(เก

รย)

ระยะ

หำง

ระห

วำงก

ำรฉ

ำยรง

สครง

แรกแ

ละกำ

รก�ำ

เรบ

เคม

บ�ำบ

ดรว

มกบ

รงส

เมอเ

ปน

ซ�ำกำ

รรกษ

ำอน

ปรม

ำณรง

สท

ฉำย

รงสซ

�ำ (เก

รย)

Med

ian

follo

w-u

p tim

eผล

กำรศ

กษำ

ภำว

ะแท

รกซอ

น

Han

(61)

239

70N

A49

%N

A70

29 เด

อน5Y

r DFS

45%

5Y

r OS

45%

Acut

e gr

3 8%

se

vere

hea

ring

loss

38%

tri

smus

22%

na

soph

aryn

geal

nec

rosi

s 41

%

Hua

(62)

151

7044

.6 เด

อน50

.3%

NA

70.4

40 เด

อน3Y

r LC

83%

3Y

r OS

46%

Acut

e m

ucos

itis

gr3

17%

La

te >

gr3

34%

Chu

a (6

4)31

7051

เดอน

68%

SRS

boos

t 32%

5411

เดอน

1Yr L

RPS

56%

1Y

r OS

63%

Late

gr 3

19%

Kout

cher

(65)

2968

3.9

ป93

%Br

achy

ther

apy

boos

t 45%

45 fo

r EBR

T fo

llow

ed b

y br

achy

, 59

.4 fo

r EBR

T al

one

45 เด

อน5Y

r LC

52%

5Y

r EFS

44%

5Y

r OS

60%

Late

>gr

3 8%

and

73%

*

ตารา

งท 3

แส

ดงกา

รศกษ

าการ

ฉายร

งสซ�า

แบบป

รบคว

ามเข

มในผ

ปวยม

ะเรง

หลงโพร

งจมก

ก�าเรบเ

ฉพาะ

ท

ค�ำยอ

: LR

PS-lo

core

gion

al p

rogr

essi

on fr

ee s

urvi

val,

OS-

over

all s

urvi

val,

LC-lo

cal c

ontro

l, EF

S-ev

ent-f

ree

surv

ival

, DFS

-dis

ease

free

sur

viva

l NA-

not a

vaila

ble

* 8%

ในผ

ปวยท

ฉำยร

งสตำ

มดวย

ใสแร

, 73%

ในผ

ปวยท

ฉำยร

งสอย

ำงเด

ยว


รวาต�าแหนงใดเปนต�าแหนงทมความเสยงสงในการเกด

การก�าเรบหรอขอบเขตการผาตดไมเพยงพอ ในกรณเชน

นแนะน�าใหใชการฉายรงสแบบ 3 มต

การฉายรงสซาในมะเรงหลงโพรงจมก

มะเ รงหลงโพรงจมกเป นมะเร ง ทพบบ อยใน

ประเทศไทย ปจจบนผปวยมกจะไดรบการรกษาดวยการ

ฉายรงสปรบความเขมรวมกบเคมบ�าบด ผปวยทเปนมะเรง

ระยะ T4 มโอกาสเกดการก�าเรบเฉพาทสง เมอเกดการ

ก�าเรบเฉพาะทมทางเลอกการรกษาคอ

1) การผาตด nasopharyngectomy มกจะท�าเมอ

กอนทก�าเรบมขนาดไมใหญ ไดแกเปน recurrent T1, T2

และตองอาศยความช�านาญของศลยแพทย (49-51)

2) การใสแรระยะใกลไมวาจะเปนชนด intracavi-

tary brachytherapy (26,52) โดยการสอดสายผานจมกหรอ

ปาก ปญหาคอสายใสแรมกจะอยหางจาก nasopharynx

มาชดบรเวณ soft palate มากกวาถงแมวาจะมการ blow

balloon เพอใหผลก soft palate ออกหางจากสายแร

แลวกตาม วธทจะท�าใหสายใสแรชดกบ nasopharynx

คอการฝงสายแรใน nasopharynx ศลยแพทยทรพ.

จฬาลงกรณใชวธนโดยการวางยาสลบ และแทงสายแรผาน

ทางผวหนงเพอใหสายแรฝงอยใน nasopharynx ภายใต

fluoroscope จากนนแพทยรงสรกษาท�าการวางแผนการ

ใสแรแบบ 3 มต วธนใชทรพยากรมาก บางรายงานใชการ

ฝงสารกมมนตรงสเชน radioactive gold seed (27)

ขอจ�ากดของการใสแรระยะใกลคอกอนมะเรงทก�าเรบ

ตองมขนาดเลกและไมลกลามเขาในกระโหลกศรษะ

(intracranial extension)

3) การใหรงสศลยกรรมไมวาจะเปนการฉายรงสครง

เดยวหรอหลายครง จ�าเปนตองมการยดตรงผปวยทม

ประสทธภาพหรอใช เครองมอฉายรงสพ เศษเช น

CyberKnife เปนตน (53-56)

4) การรกษาดวยเคมบ�าบด ซงมกจะเปนการรกษา

แบบประคบประคองเนองจากอตราการตอบสนองตอยา

เคมบ�าบดไมสง (57,58)

5) การฉายรงสซ�าจากภายนอกซงอาจจะใหรวมกบ

ยาเคมบ�าบดดวย วธการนดเหมอนจะเปนวธทแพทยรงส

รกษาเลอกใชมากทสดเนองจากไมตองใชเครองมอหรอ

การยดตรงจ�าเพาะมากนก ปรมาณรงสทแนะน�าใหใชควร

จะมากกวา 60 เกรย (29,59,60) และเนองจาก nasopharynx

อยใกลกบอวยวะส�าคญเชนกานสมอง เสนประสาทตา เสน

ประสาทไขสนหลงซงมกจะไดรบรงสจากการฉายรงสครง

แรกไปแลว การฉายรงสปรบความเขมชวยใหกอนมะเรง

ทก�าเรบไดรบรงสอยางพอเพยงดงรายงานดงตอไปน

Han (61) รายงานผลการรกษาผปวยมะเรงหลงโพรง

จมกก�าเรบเฉพาะทจ�านวน 239 รายดวยการฉายรงสปรบ

ความเขม ขอบเขตของ CTV เทากบ GTV บวก 1-1.5 ซม.

และมการใหยาเคมบ�าบดรวมดวย 49% คาเฉลยปรมาณ

รงสตอ GTV เทากบ 70 เกรย (เฉลย 2.3 เกรยตอครง) คา

เฉลยปรมาณรงสตอกานสมองเทากบ 22.6 เกรย ในขณะ

ทตอเสนประสาทไขสนหลงและเสนประสาทตาเทากบ

12.8 และ 18 เกรยตามล�าดบ ผลการศกษาพบวา ท 5 ป

อตราการรอดชวตเทากบรอยละ 45 ในขณะทอตราการ

ปลอดโรคเฉพาะทเทากบรอยละ 86 อตราการปลอดการ

แพรกระจายเทากบรอยละ 81 และอตราการปลอดโรค

เทากบรอยละ 45 ภาวะแทรกซอนรนแรงระยะยาวพบได

มากในผปวยทเปนมะเรงระยะ rT3-4 และขนาดกอนท

ก�าเรบมากกวา 38 cc โดยพบไดถง 78 % radiation

encephalopathy พบ 29% และ nasopharyngeal

necrosis พบได 41%

Hua (62) รายงานผลการรกษาผปวยมะเรงหลงโพรง

จมกจ�าเรบเฉพาะทจ�านวน 151 ราย ในจ�านวนนมผปวย

ไดรบยาเคมบ�าบด 50.3% ปรมาตรของ GTV เฉลย

42.2 cc โดยไดรบรงสเฉลย 70. เกรยใน 30 ครง พบวาม

อตราการควบคมโรคเฉพาะทท 5 ปเทากบรอยละ 81 แต

อตราการรอดชวตท 5 ปเทากบรอยละ 38 ผปวยทมการ


ก�าเรบระยะ rT3-4 มอตราการรอดชวตท 5 ป ต�ากวากลม

ทเปนระยะ rT1-2 (32.6% เทยบกบ 61.6%, P < 0.01)

และผปวยทมขนาดของ GTV บรเวณหลงโพรงจมกเลก

กวา 42 cc จะมอตราการรอดชวตท 5 ป สงกวากลมท

กอนใหญกวา 42 cc (49.2% เทยบกบ 27.3%, P < 0.01)

ภาวะแทรกซอนเฉยบพลนเกรด 3 ทพบบอย คอ

mucositis พบได 16.6% ผปวย 34.4% เกดภาวะ

แทรกซอนเรอรงเกรด 3 ขนไป ในจ�านวนน 12.6% เกด

cranial nerve palsy, 8.6% เกด trismus, 13.2% หตง,

3.3% เกดบรเวณผวหนง, 6.6% เกด subcutaneous

fibrosis นอกจากนพบ radiation-induced nasopha-

ryngeal necrosis 20% และเกด radiation-induced

brain injury 22%

Lu (63) รกษาผปวยมะเรงก�าเรบบรเวณหลงโพรงจมก

(locoregional recurrence carcinoma in the

nasopharynx) หลงจากเคยไดรบรงสรกษาแลว 71 Gy

จ�านวน 49 ราย ดวย sequential tomotherapy IMRT

(NOMOS Peacock System) ใหปรมาณรงสเฉลยตอ

GTV, GTV+margin 0.5-1 cm และ GTV+margin

1.5-2.5 cm เทากบ 71.4 เกรย, 68.2 เกรย และ 63.1

เกรย ตามล�าดบ ระยะเวลาการตดตามผปวย 9 เดอน

พบวา มอตราการควบคมโรคเฉพาะท 100% พบภาวะ

แทรกซอน (acute toxicity) grade 2 และ 3 บรเวณ

ผวหนง 1 ราย บรเวณ mucosa 23 ราย สงทนาสนใจใน

รายงานนคอปรมาณรงสทอวยวะปกตไดรบเพมเตมคอ

กานสมองไดรบปรมาณรงสเฉลย 28.5 เกรย เสนประสาท

ไขสนหลงไดรบ 20.2 เกรย optic chiasm ไดรบ 19 เกรย

ตอมน�าลาย parotid 18-21 เกรย แตยงไมไดรายงาน

ภาวะแทรกซอนระยะยาว ซงจ�าเปนทจะตองตดตาม

รายงานระยะยาวตอไป ตารางท 3 แสดงสรปผลการศกษา

ซงกลาวถงการฉายรงสซ�าในผปวยมะเรงหลงโพรงจมก

ก�าเรบเฉพาะท

โดยสรป แพทยสหสาขาควรรวมกนดแลการรกษา

ผปวยทเปนมะเรงศรษะและล�าคอก�าเรบเฉพาะท ถากอน

ไมใหญ ไมมการแพรกระจาย และสภาพโดยรวมของผปวย

สามารถผาตดได ควรจะไดรบการผาตดแลวพจารณาหาก

มความเสยงสงตอการก�าเรบควรไดรบรงสรกษาเสรม หาก

กอนใหญ ตดกบอวยวะส�าคญเชนหลอดเลอด หรอ

ศลยแพทยไมสามารถผาตดได การฉายรงสซ�าไดรบการ

ยอมรบวาสามารถชวยใหผ ปวยมชวตยนยาวและอาจ

ท�าใหหายขาดไดในผปวยบางราย การใหยาเคมบ�าบดรวม

ดวยอาจท�าใหมการตอบสนองของกอนมะเรงดขน แพทย

รงสรกษาควรใชขอมลจากการผาตด และภาพถายทาง

รงสเชน CT, MRI, PET/CT เพอชวยใหก�าหนดขอบเขต

ของกอนมะเรงไดแมนย�าขน แนะน�าใหใชเทคนคการฉาย

รงสปรบความเขมทสามารถใหปรมาณรงสซ�าบรเวณกอน

ทก�าเรบไดมากกวา 60 เกรย และปรมาณรงสตอไขสนหลง

ตลอดชวตไมเกน 60-68 เกรย และควรอธบายผลขางเคยง

หรอภาวะแทรกซอนระยะยาวใหผปวยไดทราบ ส�าหรบ

ผปวยกอนใหญ เกดการก�าเรบเรวและสภาพรางกายผปวย

ไมเอออ�านวยสามารถใชการฉายรงสเพอบรรเทาอาการ

เชนอาการปวด เลอดออกจากกอน และเพมคณภาพชวต

ใหกบผปวยได

เอกสารอางอง

1. Vokes EE, Weichselbaum RR, Lippman SM, Hong WK. Head and neck cancer. N Engl J Med.

1993 ;328:184-94.

2. Forastiere AA, Goepfert H, Maor M, Pajak TF, Weber R, Morrison W, et al. Concurrent

chemotherapy and radiotherapy for organ preservation in advanced laryngeal cancer.

N Engl J Med. 2003;349:2091-8.


3. Bernier J, Domenge C, Ozsahin M, Matuszewska K, Lefèbvre JL, Greiner RH, et al. Postoperative

irradiation with or without concomitant chemotherapy for locally advanced head and neck

cancer. N Engl J Med. 2004;350:1945-52.

4. Cooper JS, Pajak TF, Forastiere AA, Jacobs J, Campbell BH, Saxman SB, et al. Postoperative

concurrent radiotherapy and chemotherapy for high-risk squamous-cell carcinoma of the head

and neck. N Engl J Med. 2004;350:1937-44.

5. Brockstein B, Haraf DJ, Rademaker AW, Kies MS, Stenson KM, Rosen F, et al. Patterns of failure,

prognostic factors and survival in locoregionally advanced head and neck cancer treated with

concomitant chemoradiotherapy: a 9-year, 337-patient, multi-institutional experience. Ann

Oncol. 2004;15:1179-86.

6. Denis F, Garaud P, Bardet E, Alfonsi M, Sire C, Germain T, et al. Final results of the 94-01 French

Head and Neck Oncology and Radiotherapy Group randomized trial comparing radiotherapy

alone with concomitant radiochemotherapy in advanced-stage oropharynx carcinoma. J Clin

Oncol. 2004 ;22:69-76.

7. Stell PM. Survival times in end-stage head and neck cancer. Eur J Surg Oncol. 1989;15:407-10.

8. Lin K, Patel SG, Chu PY, Matsuo JM, Singh B, Wong RJ, et al. Second primary malignancy of the

aerodigestive tract in patients treated for cancer of the oral cavity and larynx. Head Neck.

2005 ;27:1042-8.

9. Schwartz LH, Ozsahin M, Zhang GN, Touboul E, De Vataire F, Andolenko P, et al. Synchronous

and metachronous head and neck carcinomas. Cancer. 1994;74:1933-8.

10. Spector JG, Sessions DG, Haughey BH, Chao KS, Simpson J, El Mofty S, et al. Delayed regional

metastases, distant metastases, and second primary malignancies in squamous cell carcinomas

of the larynx and hypopharynx. Laryngoscope. 2001;111:1079-87.

11. Wei WI, Lam KH, Ho CM, Sham JS, Lau SK. Efficacy of radical neck dissection for the control of

cervical metastasis after radiotherapy for nasopharyngeal carcinoma. Am J Surg. 1990 ;160:439-42.

12. Ridge JA. Squamous cancer of the head and neck: surgical treatment of local and regional

recurrence. Semin Oncol. 1993;20:419-29.

13. Jacobs C, Lyman G, Velez-García E, Sridhar KS, Knight W, Hochster H, et al. A phase III randomized

study comparing cisplatin and fluorouracil as single agents and in combination for advanced

squamous cell carcinoma of the head and neck. J Clin Oncol. 1992;10:257-63.

14. Forastiere AA, Metch B, Schuller DE, Ensley JF, Hutchins LF, Triozzi P, et al. Randomized

comparison of cisplatin plus fluorouracil and carboplatin plus fluorouracil versus methotrexate

in advanced squamous-cell carcinoma of the head and neck: a Southwest Oncology Group

study. J Clin Oncol. 1992;10:1245-51


15. Gibson MK, Li Y, Murphy B, Hussain MH, DeConti RC, Ensley J, et al. Randomized phase III evaluation of cisplatin plus fluorouracil versus cisplatin plus paclitaxel in advanced head and neck cancer (E1395): an intergroup trial of the Eastern Cooperative Oncology Group. J Clin Oncol. 2005 May 20;23(15):3562-7.

16. http://www.rtog.org/ClinicalTrials/ProtocolTable/StudyDetails.aspx?study=0421 (Accessed on February 23, 2013).

17. Weichselbaum RR, Beckett MA, Schwartz JL, Dritschilo A. Radioresistant tumor cells are present in head and neck carcinomas that recur after radiotherapy. Int J Radiat Oncol Biol Phys. 1988 ;15:575-9.

18. Tanvetyanon T, Padhya T, McCaffrey J, Zhu W, Boulware D, Deconti R, et al. Prognostic factors for survival after salvage reirradiation of head and neck cancer. J Clin Oncol. 2009;27:1983-91.

19. De Crevoisier R, Bourhis J, Domenge C, Wibault P, Koscielny S, Lusinchi A, et al. Full-dose reirradiation for unresectable head and neck carcinoma: experience at the Gustave-Roussy Institute in a series of 169 patients. J Clin Oncol. 1998 ;16:3556-62

20. Langendijk JA, Kasperts N, Leemans CR, Doornaert P, Slotman BJ. A phase II study of primary reirradiation in squamous cell carcinoma of head and neck. Radiother Oncol. 2006;78:306-12.

21. Spencer SA, Harris J, Wheeler RH, Machtay M, Schultz C, Spanos W, et al. Final report of RTOG 9610, a multi-institutional trial of reirradiation and chemotherapy for unresectable recurrent squamous cell carcinoma of the head and neck. Head Neck. 2008;30:281-8.

22. Langer CJ, Harris J, Horwitz EM, Nicolaou N, Kies M, Curran W, et al. Phase II study of low-dose paclitaxel and cisplatin in combination with split-course concomitant twice-daily reirradiation in recurrent squamous cell carcinoma of the head and neck: results of Radiation Therapy Oncology Group Protocol 9911. J Clin Oncol. 2007;25:4800-5.

23. Salama JK, Vokes EE, Chmura SJ, Milano MT, Kao J, Stenson KM, et al. Long-term outcome of concurrent chemotherapy and reirradiation for recurrent and second primary head-and-neck squamous cell carcinoma. Int J Radiat Oncol Biol Phys. 2006 ;64:382-91.

24. Chen AM, Phillips TL, Lee NY. Practical considerations in the re-irradiation of recurrent and second primary head-and-neck cancer: who, why, how, and how much? Int J Radiat Oncol Biol Phys. 2011;81:1211-9.

25. Teo PM, Kwan WH, Chan AT, Lee WY, King WW, Mok CO. How successful is high-dose (> or = 60 Gy) reirradiation using mainly external beams in salvaging local failures of nasopharyngeal carcinoma? Int J Radiat Oncol Biol Phys. 1998;40:897-913.

26. Law SC, Lam WK, Ng MF, Au SK, Mak WT, Lau WH. Reirradiation of nasopharyngeal carcinoma with intracavitary mold brachytherapy: an effective means of local salvage. Int J Radiat Oncol Biol Phys. 2002;54:1095-113.


27. Kwong DL, Wei WI, Cheng AC, Choy DT, Lo AT, Wu PM, et al. Long term results of radioactive

gold grain implantation for the treatment of persistent and recurrent nasopharyngeal carcinoma.

Cancer. 2001;91:1105-13.

28. Chua DT, Sham JS, Kwong PW, Hung KN, Leung LH. Linear accelerator-based stereotactic

radiosurgery for limited, locally persistent, and recurrent nasopharyngeal carcinoma: efficacy

and complications. Int J Radiat Oncol Biol Phys. 2003;56:177-83.

29. Leung TW, Tung SY, Sze WK, Sze WM, Wong VY, Wong CS, et al. Salvage radiation therapy for

locally recurrent nasopharyngeal carcinoma. Int J Radiat Oncol Biol Phys. 2000;48:1331-8.

30. Zheng XK, Ma J, Chen LH, Xia YF, Shi YS. Dosimetric and clinical results of three-dimensional

conformal radiotherapy for locally recurrent nasopharyngeal carcinoma. Radiother Oncol.

2005 ;75:197-203.

31. Hsiung CY, Yorke ED, Chui CS, Hunt MA, Ling CC, Huang EY, et al. Intensity-modulated

radiotherapy versus conventional three-dimensional conformal radiotherapy for boost or salvage

treatment of nasopharyngeal carcinoma. Int J Radiat Oncol Biol Phys. 2002;53:638-47.

32. Chen AM, Phillips TL, Lee NY. Practical considerations in the re-irradiation of recurrent and

second primary head-and-neck cancer: who, why, how, and how much? Int J Radiat Oncol Biol

Phys. 2011;81:1211-9.

33. Popovtzer A, Gluck I, Chepeha DB, Teknos TN, Moyer JS, Prince ME, et al. The pattern of failure

after reirradiation of recurrent squamous cell head and neck cancer: implications for defining

the targets. Int J Radiat Oncol Biol Phys. 2009;74:1342-7

34. Lertbutsayanukul C, Lertsanguansinchai P. Basic concept of radiation therapy combined with

chemotherapy. Chula Med J 2003 ;47 :501-511

35. วชาญ หลอวทยา หลกการในการใชรงสรกษารวมกบยาเคมบ�าบด มะเรงววฒน 2551; 14:44-52

36. Lee N, Chan K, Bekelman JE, Zhung J, Mechalakos J, Narayana A, et al. Salvage re-irradiation for

recurrent head and neck cancer. Int J Radiat Oncol Biol Phys. 2007;68(3):731-40.

37. Sulman EP, Schwartz DL, Le TT, Ang KK, Morrison WH, Rosenthal DI, et al. IMRT reirradiation of

head and neck cancer-disease control and morbidity outcomes. Int J Radiat Oncol Biol Phys.

2009 ;73:399-409.

38. Spencer SA, Harris J, Wheeler RH, Machtay M, Schultz C, Spanos W, et al. RTOG 96-10:

reirradiation with concurrent hydroxyurea and 5-fluorouracil in patients with squamous cell

cancer of the head and neck. Int J Radiat Oncol Biol Phys. 2001;51:1299-304.

39. Biagioli MC, Harvey M, Roman E, Raez LE, Wolfson AH, Mutyala S, et al. Intensity-modulated

radiotherapy with concurrent chemotherapy for previously irradiated, recurrence head and neck

cancer. Int J Radiat Oncol Biol Phys 2007;69:1067–1073.


40. De Crevoisier R, Domenge C, Wibault P, Koscielny S, Lusinchi A, Janot F, et al. Full dose reir-

radiation combined with chemotherapy after salvage surgery in head and neck carcinoma.

Cancer. 2001;91:2071-6.

41. Janot F, de Raucourt D, Benhamou E, Ferron C, Dolivet G, Bensadoun RJ, et al. Randomized

trial of postoperative reirradiation combined with chemotherapy after salvage surgery compared

with salvage surgery alone in head and neck carcinoma. J Clin Oncol. 2008;26:5518-23.

42. https://itunes.apple.com/us/app/bed-calculator-radiation-dose/id397088240?mt=8 (Accessed

on February 23, 2013).

43. Ang KK, Jiang GL, Feng Y, Stephens LC, Tucker SL, Price RE. Extent and kinetics of recovery of

occult spinal cord injury. Int J Radiat Oncol Biol Phys. 2001;50:1013-20.

44. Nieder C, Grosu AL, Andratschke NH, Molls M. Proposal of human spinal cord reirradiation dose

based on collection of data from 40 patients. Int J Radiat Oncol Biol Phys. 2005;61:851-5.

45. tt. Nieder C, Grosu AL, Andratschke NH, Molls M. Update of human spinal cord reirradiation

tolerance based on additional data from 38 patients. Int J Radiat Oncol Biol Phys. 2006;66:1446-9.

46. Kirkpatrick JP, van der Kogel AJ, Schultheiss TE. Radiation dose-volume effects in the spinal

cord. Int J Radiat Oncol Biol Phys. 2010;76(3 Suppl):S42-9.

47. http://www.chulacancer.net/newpage/education/IMRT-of-head-and-neck-cancer.html (Accessed

on February 23, 2013).

48. Sher DJ, Haddad RI, Norris CM Jr, Posner MR, Wirth LJ, Goguen LA, et al. Efficacy and toxicity of

reirradiation using intensity-modulated radiotherapy for recurrent or second primary head and

neck cancer. Cancer. 2010;116:4761-8.

49. Wei WI Cancer of the nasopharynx: functional surgical salvage. World J Surg. 2003;27:844-8.

50. Wei WI. Salvage surgery for recurrent primary nasopharyngeal carcinoma. Crit Rev Oncol Hematol.

2000;33:91-8.

51. Ho AS, Kaplan MJ, Fee WE Jr, Yao M, Sunwoo JB, Hwang PH. Targeted endoscopic salvage

nasopharyngectomy for recurrent nasopharyngeal carcinoma. Int Forum Allergy Rhinol.

2012;2:166-73.

52. Zheng XK, Chen LH, Chen YQ, Deng XG. Three-dimensional conformal radiotherapy versus in-

tracavitary brachytherapy for salvage treatment of locally persistent nasopharyngeal carcinoma.

Int J Radiat Oncol Biol Phys. 2004 Sep 1;60(1):165-70.

53. Chua DT, Wu SX, Lee V, Tsang J. Comparison of single versus fractionated dose of stereotactic

radiotherapy for salvaging local failures of nasopharyngeal carcinoma: a matched-cohort

analysis. Head Neck Oncol. 2009;1:13.


54. Ozyigit G, Cengiz M, Yazici G, Yildiz F, Gurkaynak M, Zorlu F, et al. A retrospective comparison

of robotic stereotactic body radiotherapy and three-dimensional conformal radiotherapy for

the reirradiation of locally recurrent nasopharyngeal carcinoma. Int J Radiat Oncol Biol Phys.

2011;81:e263-8.

55. Seo Y, Yoo H, Yoo S, Cho C, Yang K, Kim MS, et al. Robotic system-based fractionated stereotactic

radiotherapy in locally recurrent nasopharyngeal carcinoma. Radiother Oncol. 2009;93:570-4.

56. Wu SX, Chua DT, Deng ML, Zhao C, Li FY, Sham JS, et al. Outcome of fractionated stereotactic

radiotherapy for 90 patients with locally persistent and recurrent nasopharyngeal carcinoma.

Int J Radiat Oncol Biol Phys. 2007;69:761-9.

57. Samlowski WE, Moon J, Kuebler JP, Nichols CR, Gandara DR, Ozer H, et al. Evaluation of the

combination of docetaxel/carboplatin in patients with metastatic or recurrent squamous cell

carcinoma of the head and neck (SCCHN): a Southwest Oncology Group Phase II study. Cancer

Invest. 2007;25:182-8.

58. Vermorken JB, Remenar E, van Herpen C, Gorlia T, Mesia R, Degardin M, et al. Cisplatin, fluorouracil,

and docetaxel in unresectable head and neck cancer. N Engl J Med. 2007;357:1695-704.

59. Oksüz DC, Meral G, Uzel O, Cağatay P, Turkan S. Reirradiation for locally recurrent nasopharyngeal

carcinoma: treatment results and prognostic factors. Int J Radiat Oncol Biol Phys. 2004;60:388-94.

60. Wang CC. Re-irradiation of recurrent nasopharyngeal carcinoma-- treatment techniques and

results. Int J Radiat Oncol Biol Phys. 1987;13:953-6.

61. Han F, Zhao C, Huang SM, Lu LX, Huang Y, Deng XW, et al. Long-term outcomes and prognostic

factors of re-irradiation for locally recurrent nasopharyngeal carcinoma using intensity-modulated

radiotherapy. Clin Oncol (R Coll Radiol). 2012;24:569-76.

62. Hua YJ, Han F, Lu LX, Mai HQ, Guo X, Hong MH, et al. Long-term treatment outcome of recurrent

nasopharyngeal carcinoma treated with salvage intensity modulated radiotherapy. Eur J Cancer.

2012;48:3422-8.

63. Lu TX, Mai WY, Teh BS, Zhao C, Han F, Huang Y, et al. Initial experience using intensity-modulated

radiotherapy for recurrent nasopharyngeal carcinoma. Int J Radiat Oncol Biol Phys. 2004;58:682-7.

64. Chua DT, Sham JS, Leung LH, Au GK. Re-irradiation of nasopharyngeal carcinoma with

intensity-modulated radiotherapy. Radiother Oncol. 2005;77:290-4.

65. Koutcher L, Lee N, Zelefsky M, Chan K, Cohen G, Pfister D, et al. Reirradiation of locally recurrent

nasopharynx cancer with external beam radiotherapy with or without brachytherapy.

Int J Radiat Oncol Biol Phys. 2010;76:130-7.


การดแลทนตสขภาพในผปวยมะเรงกอนระหวางและหลง

การไดรบการฉายรงสบรเวณศรษะและลาคอ“Dental Care Before, During and After

Radiotherapy Treatment”

ทพญ.พมพนรำพร พทองค�ำ

งำนทนตกรรม โรงพยำบำลศรรำช

กำรเตรยมสภำพชองปำกในผปวยมะเรงบรเวณศรษะและล�ำคอ กอนไดรบรงสรกษำ เปนสงจ�ำเปนททนตแพทย

ตองค�ำนงถง กำรตรวจวเครำะห วำงแผนกำรรกษำ และพจำรณำอยำงรอบคอบ เพอปองกนและหลกเลยงปญหำ

แทรกซอนทอำจเกดขนระหวำง และหลงกำรไดรบรงสรกษำ เชน กำรสญเสยฟน ภำวะกระดกตำย และเพอสงเสรมให

ผปวยมสขภำพชองปำกและคณภำพชวตทดตลอดกำรรกษำ โดยมหลกเกณฑในกำรพจำรณำและแนวทำงดงน

การเตรยมสภาพชองปากในผปวยมะเรงบรเวณ ศรษะและลาคอ กอนไดรบรงสรกษา

1. กำรถอนฟน

เนองจำกกำรถอนฟนภำยหลงกำรไดรบรงสรกษำ

อำจเกดภำวะแทรกซอนทรนแรงทสดของกำรฉำยรงส

คอ ภำวะกระดกตำยจำกกำรฉำยรงส (osteoradione-

crosis) ดงนนจงควรพจำรณำถอนฟนกอนกำรรบรงส

รกษำตำมควำมเหมำะสม พจำรณำตำมวตถประสงค

ของกำรฉำยรงส โดยค�ำนงถงอำยของผปวย สภำพ

รำงกำยโดยทวไป กำรพยำกรณโรค สภำพของฟนทเปน

อย ควำมตองกำรของผปวย และควำมสำมำรถในกำร

ดแลสขภำพในชองปำกของผปวย หำกตองถอนฟนควร

ถอนฟนกอนไดรบกำรฉำยรงสอยำงนอย 14 วน โดยม

ขอบงชในกำรถอนฟนดงน

1.1 ฟนผลกลำมถงโพรงประสำทฟน หรอฟนทไม

สำมำรถบรณะได

1.2 ฟนทเปนโรคปรทนต ซงไมสำมำรถเกบรกษำได

(ตงแตระยะปำนกลำงถงรนแรง รวมถงมกำร

ลกลำมบรเวณจดแยกรำก (furcation involvement)

1.3 ฟนทมกำรตดเชอ หรอมพยำธสภำพบรเวณปลำย

รำกฟน รวมถงฟนทรกษำคลองรำกฟนไมเสรจ

สมบรณ

1.4 ฟนทมกำรละลำยทผดปกตทงภำยในและภำยนอก

รำกฟน

1.5 ฟนคด ฟนทขนไมไดเตมท ยกเวนฟนคดทอยลก

มกระดกหมปดหมด

1.6 ฟนทไมมชวต

1.7 ฟนทไมมคสบ ฟนทไมไดใชงำน หรอไมเหมำะสม

จะเปนฟนหลกยดในกำรใสฟนปลอม

1.8 ฟนทผปวยไมสำมำรถดแลรกษำควำมสะอำดได


2. กำรบรณะฟน เพอปองกนฟนผทอำจลกลำมถงโพรงประสำทฟน

และแพรกระจำยเชอโรคเขำสเนอเยอในชองปำก และเพอใหผปวยสำมำรถใชฟนบดเคยวอำหำรไดอยำงมประสทธภำพ มขอควรพจำรณำดงน

2.1 ฟนทบน มมมแหลมคม ควรกรอลบคม เพอปองกนอนตรำยตอเนอเยอขำงเคยง

2.2 วสดทใชบรณะฟนตองไมระคำยเคองตอโพรงประสำทฟน ถำเปนไปไดควรพจำรณำใชวสดบรณะฟนทมสวนประกอบของโลหะใหนอยทสดเพอลดกำรเกดสะทอนและหกเหของรงสไปยงเนอเยอในชองปำก

2.3 หำกพจำรณำทจะท�ำกำรรกษำคลองรำกฟน ควรกรอลดกำรสบฟน และไมควรอดเกนปลำยรำก ไมควรบรณะฟนโดยตรงในฟนทผทะลโพรงประสำท (indirect pulp caping) หรอ ท�ำกำรบรณะฟนโดยกำรตดประสำทฟนออกบำงสวน(pulpotomy)

2.4 ถำผปวยมฟนปลอม ควรกรอลบคมฟนปลอมโดยเฉพำะทำงดำนใกลลนของฟนปลอมลำง และสอนวธกำรดแลรกษำควำมสะอำดฟนปลอม

3. กำรรกษำทำงปรทนตเพอปองกนปญหำจำกำรอกเสบของเหงอกและ

อวยวะปรทนตรอบรำกฟน จงควรขดหนปนและเกลำรำกฟนใหผปวยกอนกำรรบรงสรกษำ โดยกำรรกษำฟนทเปนโรคปรทนตนนจะท�ำเฉพำะฟนทเปนโรคปรทนตในระยะแรก และในผปวยทสำมำรถดแลสขภำพชองปำกไดดเทำนน

4. กำรรกษำทำงทนตกรรมปองกน4.1 ผ ปวยทมเครองมอจดฟนแบบตดแนน ควรให

ทนตแพทยถอดเครองมอจดฟนออกกอนไดรบกำรฉำยรงส

4.2 ควรพมพปำกผปวยเพอท�ำถำดเคลอบฟลออไรดเฉพำะบคคล เพอใหผปวยใชรวมกบฟลออไรดเจลทมสภำวะเปนกลำง

4.3 ควรเนนย�ำใหผปวยตระหนกถงควำมส�ำคญในกำรดแลสขภำพชองปำกของตนเอง

คาแนะนาสาหรบผปวยในการปฏบตตวระหวาง ไดรบการฉายรงสบรเวณศรษะและลาคอ

ระหวำงทผปวยไดรบกำรฉำยรงส ผลขำงเคยงทพบไดบอยคอ กำรเกดเนอเยอบชองปำกอกเสบ ปำกแหง น�ำลำยนอยลง กลนล�ำบำก หรออำปำกไดนอยลง จงควรใหค�ำแนะน�ำใหผปวยปฏบตตำมดงน

1. รกษำควำมสะอำดภำยในชองปำกเพอลดควำมรนแรงของสภำวะแทรกซอนตำงๆ โดยกำรแปรงฟนท�ำควำมสะอำดใหถกวธ ถำไมสำมำรถแปรงฟนไดใหใชวธกำรบวนปำกเพอเปนกำรลดสภำพควำมเปน กรดในชองปำก โดยใชน�ำยำบวนปำกตำมทแพทย หรอทนตแพทยแนะน�ำ

2. เลอกใช แปรงสฟ นให มขนำดพอเหมำะ ขนแปรงออนนม และหลกเลยงยำสฟนทมรสเยนซำ

3. ท�ำควำมสะอำดบรเวณซอกฟนดวยไหมขดฟน หรอแปรงแปรงซอกฟน

4. จบน�ำสะอำดบอยๆ หรออมน�ำแลวบวน เพอใหปำกมควำมชมชนอยเสมอ

5. แนะน�ำใหผ ป วยรบประทำนอำหำรออน หลกเลยงอำหำรทมรสจด รอนจด เครองดมแอลกอฮอล น�ำอดลม ถำสำมำรถรบประทำนอำหำรไดครงละไมมำก แตใหบอยครงมำกขน

6. หำมสบบหร7. กรณผปวยมฟนปลอมถอดได แนะน�ำใหผปวย

งดใสฟนปลอม หรอใสเฉพำะเวลำรบประทำนอำหำร8. เพอปองกนกำรเกดขำกรรไกรยดตง ท�ำให

อำปำกไดนอยลง ผปวยควรบรหำรกลำมเนอและขอตอขำกรรไกรโดยกำรฝกอำปำก โดยใชเครองมองำยๆ ในกำรชวยอำปำก เชน จกคอรกทมเสนผำนศนยกลำงประมำณ 3-4 ซม. หรอใชไมไอศครมมดซอนใหหนำหลำยๆ ชน ใสผำนดำนหนำหรอดำนขำงชองปำก

9. มำพบทนตแพทยตำมนดหมำยทกครง


การดแลทนตสขภาพในผปวยมะเรงหลงการไดรบการฉายรงสบรเวณศรษะและลาคอ

ภำยหลงจำกกำรฉำยรงสผปวยจะเกดภำวะปำกแหง น�ำลำยมนอยลง และมควำมขนหนดมำกขน ซงสงผลใหรบประทำนอำหำรไดล�ำบำก สภำวะในชองปำกเปนกรดมำกขน ขำดกำรชะลำงตำมธรรมชำตของน�ำลำย มกำรสะสมของแผนครำบจลนทรยมำกขน ท�ำใหฟนผงำยและลกลำมไดเรว ควรแนะน�ำผปวยดงน

1. รกษำควำมสะอำดภำยในชองปำกใหด แปรงฟนใหสะอำดทกครงหลงมออำหำร และกอนนอน

2. สำมำรถลดควำมเปนกรดในชองปำกไดโดย2.1 กำรบวนปำกดวย น�ำยำบฟเฟอรทเปนน�ำยำ

โซดำขนมปง (Baking soda mouthwash)2.2 กำรเคยวเมดฟลออไรดใหละเอยดแลวคำยทง

หลงแปรงฟนกอนนอน2.3 เคลอบฟนดวยฟลออไรดเจลทมสภำวะเปน

กลำง โดยใชถำดเคลอบฟลออไรดเฉพำะบคคลอยำงนอย 5-10 นำท โดยไมตองลำงออกกอนนอน

3. หลกเลยงกำรถอนฟนภำยหลงจำกกำรไดรบรงส เนองจำกผลของรงสจะท�ำใหมเสนเลอดไปหลอเลยงกระดกนอยลง ถำมกำรถอนฟนหรอผำตดกระดกในบรเวณนนจะท�ำใหแผลหำยยำก และอำจเกดแผลกระดกตำยภำยหลงกำรฉำยรงส (osteoradionecrosis)

4. ถำมควำมจ�ำเปนตองไดรบกำรถอนฟน สำมำรถถอนฟนไดโดยทนตแพทยผช�ำนำญกำร ดวยวธกำรทท�ำใหเกดบำดแผลนอยทสด (atraumatic extraction) และอำจพจำรณำกำรใชกำรรกษำดวยออกซเจนควำมกดดนสง (hyperbaric oxygen therapy) รวมดวย

5. ผปวยทตองกำรใสฟนปลอมสำมำรถท�ำฟนปลอมได โดยอำจมอปสรรคในกำรใสฟนปลอมของผปวย คอน�ำลำยนอย คณภำพของเยอบชองปำกทตองรองรบฟนปลอมลดลง ผปวยอำปำกไดแคบลง เพอลดควำมเสยงตอกำรเกดแผลไดจำกกำรกดทบของฐำนฟนปลอม จงควรเรมใสฟน เมอสภำวะในชองปำกพรอมประมำณ 6 เดอน - 1 ปภำยหลงกำรฉำยรงส นอกจำกน ผปวยควรมำพบแพทย เพอตรวจสอบกำรใชฟนปลอมเปนระยะ หำกพบวำมกำรกดทบ หรอมบำดแผล จะไดแกไขโดยดวนกอนกำรเกดภำวะกระดกตำยได

เอกสารอางอง1. แนวทำงปฏบตในกำรเตรยมสภำพชองปำกและใหกำรรกษำผปวยมะเรงบรเวณศรษะและล�ำคอกอนรบรงส

รกษำงำนทนตกรรม โรงพยำบำลศรรำช2. ผศ.ทพ.หมอมหลวงธรธวช ศรธวช, ทพ.ณฐดนย โชตประเสรฐ, ทพ.ปกปอง อมรวทย.คมอกำรปฏบตตวส�ำหรบ

ผปวยทไดรบกำรฉำยแสง (รงสรกษำ) บรเวณศรษะและล�ำคอ หนวยประดษฐใบหนำขำกรรไกร คณะทนตแพทยศำสตร มหำวทยำลยมหดล.กรงเทพฯ: 21 Century.

3. James WL, Donald A, Craig SM, Nelson LR. In: Little JW, Falace DA, Miller CS, Rhodus NL editors. Dental Management of Medically Compromised Patient Seventh Edition. St. Louis: Mosby Elsevier; 2008.

4. Beaumer J 3rd, Thomas AC, Mark TM. chapter4. Maxillofacial Rehabilitation Prosthodontic and Surgical Consideration,St. Louis-Tokyo:Ishiyaku EuroAmerica, Inc.;1996.

5. Mackie AM, Epstein JB, Wu JSY, Stevenson-Moore P. Nasopharyngeal carcinoma: the role of the dentist in assessment,early diagnosis and care before and after cancer therapy. Oral Oncology.2000; 36:397-403.

6. Schwartz HC, Beumer J 3rd.Principle of managing the radiotherapy patient. J Oral Maxillofac Surg. 2004; 62:903-907.


IAEA Training Course in SBRT

ผศ.นพ.ศรชย ครสนธ

หนวยรงสรกษำและมะเรงวทยำภำควชำรงสวทยำ คณะแพทยศำสตร มหำวทยำลยขอนแกน

Abstract

Stereotactic body radiation therapy (SBRT) is the special method to delivery of large doses of radiation in a few fractions, which results in a high biological effective dose (BED). In order to minimize the normal tissue toxicity, conformation of high doses to the target and rapid fall-off doses away from the target is critical. The practice of SBRT therefore requires a high level of confi dence in the accuracy of the entire treatment delivery process. In SBRT, the accuracy is accomplished by the integration of modern imaging, simulation, treatment planning, and delivery technologies into all phases of the treatment process; from treatment simulation and planning, and continuing throughout beam delivery. In addition to these major features, there are other characteristics that distinguish SBRT from conventional radiation therapy. These include a general increase in the number of beams used for treatment, the frequent use of non-coplanar beam arrangements, small or no beam margins for penumbra, and the use of inhomogeneous dose distributions and dose-painting techniques including IMRT. All of these technology improvements result in the highly conformal dose distribution that characterizes the SBRT technique. The majority of patients treated with SBRT are those with lung, liver, prostate, head & neck and spinal tumors. Most investigators limit eligibility to well-circumscribed tumors with a maximum cross-sectional diameter of up to 5 cm. The clinical out-comes of SBRT for both primary and metastatic diseases compare favorably to surgery with minimal adverse effects. In addition, the limited number of treatment fractions makes SBRT more convenient for the patients, and a potentially more cost-effective treatment modality than traditional radiation therapy.


IAEA training course: SBRT for Medical Physics

นำยภทรวต จนผว

หนวยรงสรกษำและมะเรงวทยำภำควชำรงสวทยำ คณะแพทยศำสตร มหำวทยำลยขอนแกน

บทคดยอ

การฉายรงสดวยเทคนคศลยกรรมรงสบรเวณศรษะ (stereotactic radiosurgery : SRS และ stereotactic

radiotherapy : SRT) เปนเทคนคการฉายรงสทมความแมนย�าสง โดยมวตถประสงคใหรอยโรคไดรบปรมาณรงส

สงสดและอวยวะส�าคญขางเคยงไดรบปรมาณรงสนอยทสด ซงไดผลการรกษาทมประสทธภาพด ส�าหรบผปวย

มะเรง ในกลมผปวย benign และ malignant ในบรเวณกะโหลกศรษะ จากความส�าเรจดงกลาวจงไดพฒนาการ

ฉายรงสดวยเทคนคศลยกรรมรงสบรเวณล�าตว (Stereotactic body radiotherapy : SBRT) เชน ปอด, ตบ,

ตบออน, ตอมลกหมาก และไขสนหลง เปนตน

การฉายรงสดวยเทคนคศลกรรมรงส SBRT เปนการฉายทใหรงสปรมาณสงตอการฉายในแตละครง ดงนน

เพอใหไดผลการรกษาตามทรงสแพทยวางแผนไว จงจ�าเปนตองใชความรและความช�านาญของเจาหนาททกฝาย

ทเกยวของ รวมกบเครองมอททนสมย เรมตงแตกระบวนการสรางภาพทางรงสและการจ�าลองการฉายรงส

การจดทาส�าหรบฉายรงสและการใชอปกรณยดตรงทเหมาะสม การท�า motion management เพอใหก�าหนด

ต�าแหนงรอยโรคไดถกตองและฉายรงสไดตรงรอยโรค การวางแผนการรกษา การทวนสอบแผนการรกษาดวย

การวดปรมาณรงส และการฉายรงส เพอใหสามารถฉายรงสดวยเทคนคศลยกรรมรงสไดอยางมประสทธภาพ

และปลอดภย


Practical Problems in IMRT Implementation in the Country

ผศ.พญ.ดวงใจ แสงถวลย


สำขำวชำรงสรกษำ ภำควชำรงสวทยำ คณะแพทยศำสตร มหำวทยำลยสงขลำนครนทร

บทคดยอ

การรกษามะเรงดวยเทคนค IMRT ชวยใหผปวยไดรบรงสถกตองขนตามความตองการของแพทยผรกษา

ดวยการใชศกยภาพโดยรวมของเครองมอ ตงแต CT - IMRT planning software - เครอง Linac และบคลากร

ในทมงาน ซงมรายละเอยดตาม AAPM report 82 (2003) และ IAEA-TECDOC 1588 (2008)

การวางแผน IMRT ทางคลนก ตองคานงถง

• เครองมออปกรณและพนทตดตงจดวาง

• การอบรมบคลากรใหมศกยภาพและการใหความรผปวย

• เวลาเตรยมงานและส�านกรบผดชอบของบคลากร

• การปรบเปลยนวถทางในการท�า planning และการฉายรงส

• การควบคมคณภาพเครองและ QA ผปวยรายตอราย

• การแปรเปลยนแผนการฉายและสงรอบขางในการรกษา

ทางดานบคลากรนน ตองเผอ

• เวลาทเพมขนส�าหรบการท�า planning และ delineation of target volume

• เวลาส�าหรบแปรผลวเคราะหภาพเนองจากเปน image guidance technique

• เวลาฉายรงส IMRT ทเพมขน และเวลาทตองใชท�า QA คนไขในหองฉาย

Modern radiotherapy เปนเรองซบซอน ปจจยกระทบเรองเครองเสย (downtime), software bugs

และ human errors จงเปนเรองปกต ซงสามารถวเคราะหไดหลายวธ เชนใช Process tree, FMEA (Failure

Mode and Effects Analysis), Fault tree และ Root Cause Analysis เปนตน การลดความผดพลาดจาก

คน ท�าไดโดยอบรมบคลากร และการเนนการสอสารภายในหนวยและภายนอกหนวย นอกจากเครองฉายรงส

แลวควรท�า commissioning ของบคลากรดวย

การเรมตนใช IMRT และ modern radiotherapy ท รพ.สงขลานครนทร ไดค�านงถงปจจยตางๆเหลาน

การเพมความตงใจใสความพยายามในการเรยนรและใชเครองมอซงมความพรอม ในภาวะขาดแคลนบคลากร

อยางรนแรงเมอเทยบกบจ�านวนคนไขและจ�านวนเครองมอแลว การปรบสดสวนงานการรกษาแบบ basic/

Advance ชวยใหการเรยนรคบรการเปนไปโดยล�าดบขนตอน ท�าใหไดใชศกยภาพของเครองมอทมอยคมคาทสด


Image Based Radiotherapy(Uro-genital)


นกวทยำศำสตรช�ำนำญกำรพเศษสำขำวชำรงสรกษำ คณะแพทยศำสตร มหำวทยำลยสงขลำนครนทร

บทคดยอ

การอบรม IAEA/RCA Training Course on Image Based Radiotherapy (Uro-genital) ระหวาง 5-9

มนาคม 2555 ณ Heavy Ion Medical Research Center, Maebashi, Gunma University ประเทศญปน

วตถประสงคของการอบรมเพอพฒนารงสรกษาแกบคลากรของประเทศในภมภาคน ใหเปน 3D image based

radiotherapy ทง external beam และ brachytherapy

การอบรมใช IAEA-TECDOC 1588 (2008): Transition from 2-D Radiotherapy to 3-D Conformal

and Intensity Modulated Radiotherapy เปนแนวทางหลกในการปรบปรงรงสรกษาใหเปน image based

และเพมเตมดวย IAEA Publication 1296 Setting up a Radiotherapy Program: Clinical, Medical Physics,

Radiation Protection and Safety Aspects. เนอหาหลกสตรการอบรมบคลากรทางรงสรกษาของ IAEA เปน

Syllabus for education and training of Radiation oncologists, Medical physicists, Radiotherapy

technologists, Radiation oncology nurses, Radiation biologists และแหลงความร online ของแผนก

Agency Applied Radiation Biology and Radiotherapy (ARBR) ของ IAEA ไปท http://humanhealth.iaea.org

การอบรมใช common cancer คอ cervix และ prostate เปนกรณตวอยาง วทยากรยกตวอยางการใช

เครองมอ imaging ครบทกอยางทง ultrasound, CT, MRI และ PET เพอการก�าหนด target volume และ

planning การ treatment กแสดงใหเหน 2D, 3D, IMRT ของ Photons และ Carbon Ion Particle Beam

ส�าหรบ external beam และ 2D, 3D image based brachytherapy

Carbon Ion Beam ท Gunma Health Medical Centre นม เสนผาศนยกลางของ Synchrotron

เพยง20 เมตร คอหนงใน 3 ของเครองแบบเดม ม max energy: 400 MeV/n ( 25 cm in water), field size

diameter: 22 cm และ Dose rate: 5 GyE/min

Carbon beam ใหการกระจายรงสไดดกวา X-rays และ proton beam สามารถท�าลายเซลมะเรงได

มากกวา 2-3 เทา ท�าใหใชจ�านวน ports ลดลง และจ�านวน fractions ลดลง เชน ใช 58.4 GyE/4 fractions/4

days ส�าหรบ lung cancer


ปจจยทานายภาวะโภชนาการในผปวยมะเรงศรษะและคอทไดรบรงสรกษา

หรอรงสรกษารวมกบเคมบาบดนำงสำวกำนตรชต โรจนพนธ, พย.ม (กำรพยำบำลผใหญ)

คณะพยำบำลศำสตร มหำวทยำลยมหดล

ทปรกษำ: ผศ.ดร.ปรำงทพย ฉำยพทธ๕, รศ.สวมล กมป*,

ผศ.พญ.นนทกำนต เอยมวนำนนทชย**

*ภำควชำกำรพยำบำลศลยศำสตร คณะพยำบำลศำตร มหำวทยำลยมหดล**ภำควชำรงสวทยำ คณะแพทยศำสตรศรรำชพยำบำล มหำวทยำลยมหดล

บทคดยอ

บทนา ภาวะทพโภชนาการเปนภาวะทพบไดบอยในผปวยมะเรงศรษะและคอ โดยเฉพาะในรายทไดรบรงสรกษารวมกบเคมบ�าบด โดยมผลมาจากหลายปจจยประการ ทงจากตวกอนมะเรงและการรกษา ซงสงผลกระทบตอการปรบตวดานโภชนาการและคณภาพชวต แตไมพบการศกษาถงปจจยเหลานในกลมผปวยมะเรงศรษะและคอทไดรบรงสรกษาในประเทศไทย จงตองการขอมลทางดานการวจยสนนสนน เพอหาแนวทางการดแลผปวยกลมนตอไป

วตถประสงค เพอศกษาอ�านาจการท�านายของ ความปวด ดชนมวลกายกอนการรกษาและปรมาณรงสตอภาวะโภชนาการในผปวยมะเรงศรษะและคอทไดรบรงสรกษาหรอรงสรกษารวมกบเคมบ�าบด

วธดาเนนการวจย กลมตวอยางเปนผปวยมะเรงศรษะและคอ ขณะมารบรงสรกษาทโรงพยาบาลตตยภม 2 แหงในกรงเทพ ระหวางเดอนกรกฎาคมถงตลาคม พ.ศ. 2555 จ�านวน 80 ราย ไดรบรงสรกษารวม ≥ 50 Gys เกบรวบรวมขอมลโดยใชแบบบนทกขอมลสวนบคคลทรวมถงดชนมวลกายกอนการรกษา แบบประเมนความปวด แบบบนทกปรมาณรงสรกษา และแบบประเมนภาวะโภชนาการใชแบบประเมนภาวะโภชนาการฉบบยอ (The Mini Nutrition Assessment-Short Form: MNA-SF) วเคราะหขอมลโดยใชสถตถดถอยพหคณ

ผลการวจย พบวา ผปวยมะเรงศรษะและคอมสดสวนเพศชายตอเพศหญงเปน 4 : 1 โดยมคาเฉลยของอาย ระดบความปวด ดชนมวลกายกอนการรกษา และปรมาณรงสทไดรบขณะเกบขอมลเทากบ 52.35 ป (S.D. = 13.68), 4.15 (S.D. = 3.12), 21.8 กโลกรม/เมตร2 (S.D. = 4.31) และ 58.28 Gys (S.D. = 5.84) ตามล�าดบ จากจ�านวนผปวยทงหมด 80 ราย พบวามภาวะทพโภชนาการ 55 ราย (รอยละ 68.75) มความเสยงตอภาวะทพโภชนาการ 24 ราย (รอยละ 30) และมเพยง 1 ราย (รอยละ 1.25) ทมภาวะโภชนาการปกต ระดบความปวดมความสมพนธเชงลบ (r = -.285, p < .05) แตดชนมวลกายกอนการรกษามความสมพนธเชงบวก (r = .359, p < .01) สวนปรมาณรงสมความสมพนธอยางไมมนยส�าคญทางสถตกบภาวะโภชนาการ ระดบความปวดและดชนมวลกายกอนการรกษาสามารถรวมกนท�านายภาวะโภชนาการในผปวยมะเรงศรษะและคอทไดรบรงสรกษาหรอรงสรกษารวมกบเคมบ�าบด โดยอธบายความแปรผนไดรอยละ 20 (R2 = .20, p < .01)

สรป ภาวะโภชนาการทดเปนสงทมความจ�าเปนอยางยงในการดแลรกษาผปวยมะเรงศรษะและคอ จงควรตระหนกถงความส�าคญและใหการดแลดานโภชนาการรวมดวย โดยเฉพาะในรายทมปญหาเรองความปวดและมดชนมวลกายกอนการรกษาต�า รวมถงมการจดการความปวดทมประสทธภาพ ตงแตเรมใหการรกษาและใหการดแลอยางตอเนองตลอดการรกษา


PREDICTORS OF NUTRITIONAL STATUS IN HEAD AND NECK CANCER PATIENTS

RECEIVING RADIATION THERAPY OR CONCURRENT RADIOCHEMOTHERAPY

KANTARAT ROJANAPAN, M.N.S. (Adult Nursing),

Faculty of Nursing, Mahidol University Advisory Committee; PRANGTIP CHAYAPUT*, Ph.D. (NURSING),

SUVIMOL KIMPEE*, M.Ed. (RESEARCH),

NANTAKAN IEUMWANANONTHACHAI**, M.D.

* Department of Surgical Nursing, Faculty of Nursing, Mahidol University** Division of Radiation Oncology, Faculty of medicine Siriraj Hospital, Mahidol University

Abstract

Background: Malnutrition is a frequent problem found in head and neck cancer patients, especially for whom receiving concurrent radiochemotherapy. It mostly results from malignant tumor effects and its treatment, which tend to negatively affect adjustment on nutrition and quality of life. There were no studies in Thailand relate to factors influencing nutritional status in head and neck cancer patients. So it needs empirical support in order to guide the care for those groups of patient.

Objective: To investigate the predictive power of pain, body mass index before radiation therapy, and radiation dose on nutritional status of head and neck cancer patients receiving radiation therapy or concurrent radiochemotherapy.

Methods: The sample comprised 80 head and neck cancer patients who had received radiation dose with ≥ 50 Gys. between July and October 2012 at two tertiary hospital, Bangkok, Thailand. Data were collected from personal data record forms, which defining the body mass index before radiation therapy, as well as, pain assessment forms, radiation dose record forms and nutritional status assessment forms using The Mini Nutrition Assessment-Short Form (MNA-SF). Data were analyzed using multiple regression analysis.

Results: The study showed the male to female ratio of 4:1 among these group of head and neck cancer patients .The average age, pain score, body mass index before radiation therapy, and radiation dose during data collection of 52.35 years (S.D. = 13.68), 4.15 (S.D. = 3.12), 21.8 kg/m2 (S.D. = 4.13), and 58.28 Gys. (S.D. = 5.48), respectively. Of the 80 head and neck cancer patients, 55 (68.75%) had malnutrition, 24 (30%) of them were at risk for malnutrition, and only one (1.25%) of them had normal nutritional status. Pain score had a negative correlation (r = -.285, p < .05) with, but body mass index before radiation therapy had a positive relationship (r = .359, p < .01) and radiation dose had no significant correlation to nutritional status. According to the research findings, pain score and body mass index before radiation therapy can predict nutritional status among head and neck cancer patients receiving radiation therapy or concurrent radiochemotherapy with the explained variance of 20% (R2 = .20, p < .01).

Conclusion: The importance of nutritional status should be recognized in the treatment of head and neck cancer patients, especially the patients who have high pain score and low body mass index at the beginning of the treatment. In addition, the effective pain management should be provided throughout the course of the treatment.


สวญญำ ธนสลงกล 2555.

อำจำรยทปรกษำวทยำนพนธ : รองศำสตรำจำรย ดร. วพร เสนำรกษ : ผชวยศำสตรำจำรย ทพญ.ดร.ปรมำภรณ กลนฤทธ

วทยำนพนธพยำบำลศำสตรมหำบณฑต สำขำวชำกำรพยำบำลผใหญ บณฑตวทยำลย มหำวทยำลยขอนแกน.

ผลของการมองภาพอาหารตอการหลงนาลายและภาวะนาลายแหง

ในผปวยมะเรงศรษะและคอ ระหวางไดรบรงสรกษา

บทคดยอ

บทน�ำ

รงสรกษำเปนวธรกษำหลกของโรคมะเรงศรษะและคอ ซงผลขำงเคยงทพบมำกทสดระหวำงกำรฉำยรงสคอ

ภำวะน�ำลำยแหง (xerostomia) และภำวะน�ำลำยแหงนสงผลกระทบใหเกดภำวะแทรกซอนอนๆ รนแรงมำกขน

เชน ฟนผ เยอบชองปำกอกเสบและตดเชอในชองปำก เปนตน

วตถประสงค

เพอศกษำผลของกำรมองภำพอำหำรตอกำรหลงน�ำลำยและภำวะน�ำลำยแหงในผปวยมะเรงศรษะและคอ

ระหวำงกำรไดรบรงสรกษำ

วสดและวธกำร

กำรวจยกงทดลอง (Quasi - experimental research) น กลมตวอยำงเปนผปวยมะเรงศรษะและคอทเขำรบ

กำรรกษำดวยรงส ณ โรงพยำบำลมะเรงอดรธำน ในชวงเดอนกนยำยน 2554 ถงเดอนมถนำยน 2555 ทมคณสมบต

ตำมเกณฑทก�ำหนด จ�ำนวน 38 รำย โดยใหผปวย 19 รำยแรกอยในกลมควบคมทไดรบกำรดแลตำมปกต และ

ผปวย 19 รำยตอมำอยในกลมทดลอง ทไดรบกำรดแลตำมปกตรวมกบกำรกระตนกำรหลงน�ำลำยดวยกำรมอง

ภำพอำหำร เครองมอทใชในกำรเกบขอมลประกอบดวย แบบประเมนภำวะน�ำลำยแหง (visual analog scale

xerostomia questionnaire) ทมคำควำมเทยง (Cronbach’s alpha coefficient) 0.84 และกำรเกบวดปรมำณ

น�ำลำยดวยวธใหผปวยบวนน�ำลำยลงในภำชนะ (spitting method) โดยวดเมอผปวยไดรบปรมำณรงสครบทกๆ

1,000 เซนตเกรย (ทก 1 สปดำห) จนครบ 6,000 เซนตเกรย (6 สปดำห) สวนเครองมอทใชในกำรทดลองคอกำรก

ระตนดวยกำรมองภำพอำหำรทผปวยเคยมกำรหลงน�ำลำยเพมขนทกครงทมองภำพ วเครำะหขอมลโดยใชสถต

เชงพรรณำ สถต independent t-test และ paired t-test


ผลกำรศกษำ

ผลกำรวเครำะหขอมลพบวำ กลมตวอยำงทงสองกลมมควำมคลำยคลงกนในเรอง เพศ สถำนภำพสมรส

ศำสนำอำชพ และชนดของมะเรง ซงเกนครงเปนมะเรงทหลงโพรงหลงจมกระยะ 2b และพบวำกำรกระตนดวย

กำรมองภำพอำหำรมผลตอกำรหลงน�ำลำยและกำรรบรภำวะน�ำลำยแหงในผปวยมะเรงศรษะและคอ โดยกลม

ควบคมมผลตำงของคำเฉลยปรมำณน�ำลำยกอนและหลงทดลองในสปดำหท1, 2, 3, 4, 5 และ 6 เทำกบ -15.4,

-8.5, -6.3, -22.6, -4.5 และ -6.6 µl ตำมล�ำดบ ในขณะทกลมทดลองมผลตำงของคำเฉลยปรมำณน�ำลำยกอน

และหลงทดลองในสปดำหท 1, 2, 3, 4, 5 และ 6 เทำกบ 45.3, 23.0, 42.5, 18.75, 29.5 และ 24.5 µl ตำมล�ำดบ

ผลกำรทดสอบควำมแตกตำงของคำเฉลยผลตำงของปรมำณน�ำลำยกอนและหลงทดลองระหวำงกลมควบคม

และกลมทดลองพบวำกลมทดลองมผลตำงของคำเฉลยปรมำณน�ำลำยกอนและหลงมำกกวำกลมควบคมในทก

สปดำหอยำงมนยส�ำคญทำงสถต (p-value < 0.05) และในดำนกำรรบรภำวะน�ำลำยแหงนนเมอเปรยบเทยบสอง

กลมพบวำกลมทดลองมคะแนนกำรรบรภำวะน�ำลำยแหง (Mean = 2.86) นอยกวำกลมควบคม (Mean = 4.13)

อยำงมนยส�ำคญทำงสถต (P-value < 0.05)

สรป

พยำบำลควรน�ำวธกำรกระตนกำรหลงน�ำลำยดวยกำรมองภำพอำหำร ทเปนวธทสำมำรถน�ำไปใชไดโดยอสระ

ไปใชในกำรลดควำมรนแรงของภำวะน�ำลำยแหงตำมกำรรบรของผปวยมะเรงศรษะและคอ ในระหวำงฉำยรงส

อยำงไรกตำม เนองจำกกำรวจยครงนเปนกำรวจยกงทดลอง และมขอจ�ำกดเกยวกบควำมตรงภำยนอกของกำร

วจย ดงนนในกำรท�ำกำรวจยครงตอไป จงควรใชกำรวจยเชงทดลอง (Randomized control trial) รวมทงควรม

กำรศกษำเพมเตมในเรองผลของกำรมองภำพอำหำรในผปวยทมปญหำน�ำลำยแหงดวยสำเหตอนๆ ทตอมน�ำลำย

ยงไมถกท�ำลำยอยำงถำวร


Suwinya Dhanasilangkura

Thesis Advisor : Associate Professor. Dr. Wiporn Senarak Assistant Professor. Dr. Poramaporn Klanrit

Master of Nursing Science Thesis in Adult Nursing, Graduate School, Khon Kaen University.

The effect of food picture visualization on salivation and xerostomia in head and neck cancer

patients during radiation therapy

ABSTRACT

Introduction :Radiation therapy is the major treatment for head and neck cancer. Xerostomia is one of the most

common complications during radiotherapy. It impacts on severity of other complications including dental caries, oral mucositis and infection.

Objective :Primary aim is to study the effect of food picture visualization on salivation and xerostomia in head

and neck cancer patients during radiation therapy.

Materials and Methods :This quasi experimental research was conducted during September 2011- June 2012 at Udonthani

Provincial Cancer Center. The sample consisted of 38 head and neck cancer patients receiving radiation therapy who met the selective criteria. The first 19 patients were assigned to the control group that received routine care. The other 19 patients were assigned to the experimental group that received both routine care and food picture visualization intervention. The xerostomia questionnaire (Cronbach’s alpha coefficient 0.84) and saliva measurement ( spitting methods) were assessed every week or every 1,000 centrigray of radiation through 6 weeks. Descriptive statistics, independent t-test, and paired t- test were used to analyze data.

Results :Patient characteristics between groups were comparable in term of sex, marital status, occupation

and diagnosis. Most patients were stage 2b nasopharyngeal cancer. In addition, the salivation of patients in experimental group was significantly higher than those of control group (P-value < 0.05). Moreover, xerostomia score of patients in experimental group (Mean = 2.86) was significantly lower than those of control group (Mean = 4.13) ( P-value < 0.05)

Conclusion :Nurses should implement the food picture visualization intervention into their routine care to decrease

patient s’ suffering from xerostomia during receiving radiotherapy for head and neck cancer. This intervention is very simple, has no cost and can be independently implemented by nurse. However, the effect of the intervention is only limited to the condition that the salivary glands have not been totally damaged. Further research, particularly with randomize-controlled design, need to be performed to improve external validity.


ผลของโปรแกรมการจดการการดแลชองปากดวยตนเองตอภาวะเยอบชองปาก

อกเสบในผปวยมะเรงศรษะและคอทไดรบการรกษาดวยการฉายรงสหรอ

ฉายรงสรวมกบยาเคมบาบดนำงสำววนทกำนต รำชวงศ, พย.ม (กำรพยำบำลผใหญ) คณะพยำบำลศำสตร มหำวทยำลยมหดล

ทปรกษำ: ผศ.ดร.ปรำงทพย ฉำยพทธ*, รศ.สวมล กมป*,

ผศ.พญ.นนทกำนต เอยมวนำนนทชย**

*ภำควชำกำรพยำบำลศลยศำสตร คณะพยำบำลศำตร มหำวทยำลยมหดล**ภำควชำรงสวทยำ คณะแพทยศำสตรศรรำชพยำบำล มหำวทยำลยมหดล

บทคดยอ

วตถประสงค เปรยบเทยบภำวะเยอบชองปำกอกเสบในผปวยมะเรงศรษะและคอทไดรบกำรฉำยรงสหรอฉำยรงสรวมกบยำเคมบ�ำบดระหวำงผปวยทไดรบโปรแกรมกำรจดกำรกำรดแลชองปำกดวยตวเองกบผปวยทไดรบกำรพยำบำลแบบปกต

วธด�ำเนนกำรวจย กำรศกษำครงนเปนกำรวจยแบบกงทดลอง กลมตวอยำงเปนผปวยมะเรงบรเวณศรษะและคอทไดรบรกษำดวยกำรฉำยรงสหรอฉำยรงสรวมกบยำเคมบ�ำบดทโรงพยำบำลระดบตตยภมจ�ำนวน 52 รำย แบงออกเปนกลมตวอยำง 25 รำยแรกเปนกลมควบคม และกลมตวอยำง 28 รำยหลงเปนกลมทดลอง โดยกลมควบคมไดรบกำรพยำบำลตำมปกต กลมทดลองไดรบโปรแกรมกำรจดกำรกำรดแลชองปำกดวยตนเองประกอบดวย 1) ควำมร/ทกษะเกยวกบกำรดแลชองปำกดวยตนเอง ไดแก กำรรกษำควำมสะอำดในชองปำก, กำรลดกำรระคำยเคอง/กำรบำดเจบในชองปำก และกำรใชควำมเยน และ 2) ทกษะกำรจดกำรตนเอง ไดแก กำรตงเปำหมำย กำรตดตำมตนเอง กำรประเมนตนเอง และกำรเสรมแรงตนเอง เกบรวบรวมขอมลโดยใชแบบประเมนสภำพชองปำก (Oral Assessment Guide; OAG) ในครงท 5, 10, 15, 20, 25 และ 30 ของกำรฉำยรงส จำกนนวเครำะหขอมลโดยใชสถต Independent t-test, และ ANCOVA

ผลกำรวจย พบวำ คะแนนเฉลยของสภำพชองปำกในวนท 5, 10, 15, 20, 25 และ 30 ของกำรฉำยรงสกลมทไดรบโปรแกรมกำรจดกำรกำรดแลชองปำกต�ำกวำกลมทไดรบกำรพยำบำลแบบปกตอยำงมนยส�ำคญทำงสถตท (F = 24.87, 27.34, 33.07, 35.45, 29.31 และ 3.55 , p < 0.01)

สรป โปรแกรมกำรจดกำรกำรดแลชองปำกดวยตนเองสำมำรถใชเปนแนวปฏบตทำงกำรพยำบำลเพอลดภำวะเยอบชองปำกอกเสบไดในผปวยมะเรงศรษะและคอทไดรบกำรฉำยรงสหรอฉำยรงสรวมกบยำเคมบ�ำบด และสำมำรถเปนทำงเลอกทดทำงหนงในกำรน�ำไปใชในกำรพยำบำลผปวยกลมน


EFFECT OF AN ORAL SELF MANAGEMENT PROGRAM ON ORAL MUCOSITIS

IN HEAD AND NECK CANCER PATIENTS RECEIVING RADIOTHERAPY OR

CONCURRENT CHEMORADIOTHERAPY

WONTAKARN RAJCHAWONG, M.N.S. (Adult Nursing), Faculty of Nursing, Mahidol University

Advisory Committee ; PRANGTIP CHAYAPUT*, Ph.D. (NURSING),

SUVIMOL KIMPEE*, M.Ed. (RESEARCH),

NANTAKAN IEUMWANANONTHACHAI**, M.D.

*Department of Surgical Nursing, Faculty of Nursing, Mahidol University** Division of Radiation Oncology, Faculty of medicine Siriraj Hospital, Mahidol University

Abstract

Objective : To compare the severity of oral mucositis in head and neck cancer patients receiving radiotherapy or concurrent chemoradiotherapy between those who participating in the oral self management program and those who received routine care.

Methods : The quasi-experimental research design was conducted at the Radiotherapy and Oncology Outpatient Unit of a tertiary hospital. Fifty-two head and neck cancer patients planning to receive radiation therapy alone or concurrent chemoradiation were recruited. The first 25 patients were assigned as the control group receiving standard routine nursing care. The other 27 patients were assigned as the experiment group receiving the oral self management program. This program consisted of 1) Information and training in oral care skills including (a) oral hygiene care (b) oral irritation reduction, and (c) cryotherapy, and 2) A self management skills including (a) goal setting (b) self-monitoring, (c) self-evaluation, and (d) self-reinforcement. Oral mucositis was evaluated by using the Oral Assessment Guide (OAG) on days 5, 10, 15, 20, 25 and 30 of radiation treatment. Data were analyzed using independent t-test and ANCOVA.

Results : The results showed that the OAG mean score on days 5, 10, 15, 20, 25, and 30 of radiation treatment in the experiment group was significantly lower than in the control group (F = 24.87, 27.34, 33.07, 35.45, 29.31 and 3.55 , p < 0.01)

Conclusion : This oral self management program can be used as a nursing practice guideline to reduce the severity of oral mucositis in head and neck cancer patients receiving radiotherapy or concurrent radiochemotherapy and can be an alternative choice of nursing care for these groups of patients.

Platinum1. บรษท เอมเอสด (ประเทศไทย) จ�ำกด 2. บรษท โรช ไทยแลนด จ�ำกด3. บรษท พรเมยร บสสเนส อนเตอร จ�ำกด4. บรษท บสซเนสอะไลเมนท จ�ำกด5. บรษท ทรำนสเมดค (ประเทศไทย) จ�ำกด

Gold6. บรษท เมอรค จ�ำกด 7. บรษท โนวำรตส (ประเทศไทย) จ�ำกด8. บรษท แอสตรำเซนเนกำ (ประเทศไทย) จ�ำกด

Silver9. บรษท ซเมนส จ�ำกด10. บรษท บซ ไลน จ�ำกด11. บรษท ดสโป-เมด จ�ำกด12. บรษท กมลสโกศล อเลคทรค จ�ำกด13. บรษท ซ เอม ซ ไบโอเทค จ�ำกด14. Philips Electronics (Thailand) Ltd 15. บรษท ไฟเซอร (ประเทศไทย) จ�ำกด 16. บรษท อไล ลลล เอเชย องค (สำขำประเทศไทย)17. บรษท แจนเซน-ซแลก จ�ำกด18. บรษท อนโดไชนำ เฮลทแคร จ�ำกด 19. บรษท สยำมฟำรมำซตคอล จ�ำกด20. บรษท แปซฟค เฮลธแคร (ไทยแลนด) จ�ำกด21. บรษท อลลำย แอนช ฟำรมำ จ�ำกด22. บรษท ไบเออรสดอรฟ (ประเทศไทย) จ�ำกด23. บรษท เมกำไลฟไซแอนซ พทวำย จ�ำกด 24. บรษท แบกซเตอร เฮลธแคร (ประเทศไทย) จ�ำกด25. บรษท ดเคเอสเอช (ประเทศไทย) จ�ำกด26. บรษท ไทยโอซกำ ฟำรมำซตคอล จ�ำกด27. บรษท เฟรเซนอส คำบ (ไทยแลนด) จ�ำกด 28. บรษท ไทออน ไบโอเทค จ�ำกด29. บรษท แอสมโก (ประเทศไทย) จ�ำกด30. บรษท ดทแฮลม เคลเลอร โลจสตกส จ�ำกด

รายชอบรษทเขารวมนำาเสนอความรและขอมลของผลตภณฑ ในงานประชมวชาการประจำาป 2556

Documents

What’s new in 2013?...ว นท 29-31 ม นาคม 2556 โรงแรมด ส ตธาน พ ทยา จ.ชลบ ร What’s new in 2013? Journal of Thai Society