PedicureWerkboek

SpecifiekeAnatomie en Fysiologie

Gewrichten engewrichtsbanden.

Kleine Houtweg 41 2012 CB Haarlem tei: 0235323518 fax: 0235329610 www.kollaart.nl email: info@kollaart.nl

pagina 2

De funktie en bewegingsmogelijkheden van gewrichten

Inleiding gewrichten

Een gewricht is de plaats waar twee botten of meer (bijvoorbeeld enkels met sprongbeen)met elkaar zijn verbonden. Een gewrichtskop kan naast de kom schieten, dan zeggen we datbijvoorbeeld de “arm uit de kom” is. Afname van de kwaliteit van de gewrichten (artrose) ismeestal een ouderdomsverschijnsel en is het gevolg van een verminderde aanmaak van hetgewrichtskraakbeen, waarmee de uiteinden van de botten zijn bekleed. Dit kraakbeen maaktsoepele bewegingen mogelijk. Ook is dit kraakbeen elastisch, zodat het schokken kanopvangen.

Elk gewricht is omgeven door twee lagen stevig gewrichtskapsel dat de botten bij elkaarhoudt en het gewricht vacuum houdt. Een gewrichtskapsel wordt verstevigd door banden(ligamenten) die de botten onderling stevig met elkaar verbinden. De banden zijn belangrijkvoor de stabiliteit van een gewricht en ze remmen bewegingen. Bekendevoorbeelden van banden zijn de enkelbanden en de kruisbanden van de knie.

De binnenste laag van het gewrichtskapsel wordt gevormd door een slijmvlieslaag die hetsmeermiddel vormt voor het kraakbeen. Dit stroperige gewrichtssmeer zorgt ervoor dat degewrichtsvlakken van elkaar gescheiden blijven. Het vangt, samen met het kraakbeen,schokken op en beperkt de wrijving tot een minimum. Zo wordt slijtage van de gewrichts-vlakken tegengegaan. Gewrichtssmeer is te vergelijken met het vet in een kogellager. Eengewricht is dus een beweeglijke verbinding tussen twee of meerdere beenderen.

pagina 3

De bewegingsmogelijkheden van gewrichten

-rol/draaigewricht. Dit is een 1-assig gewricht en laat beweging in slechts één richting toe.(bijvoorbeeld gewricht tussen de atlas en draaier.)

-scharniergewricht. Dit is een 1-assig gewricht en laat beweging in slechts één richtingtoe. (bijvoorbeeld tussen de kootjes van de vingers, tenen.)

-ei/knokkelgewricht. Is een 2-assig gewricht en laat beweging toe in 2 richtingen.( bijvoorbeeld het polsgewricht tussen spaakbeen en handwortel.)

-zadelgewricht. Dit is een 2-assig gewricht en maakt beweging in twee richtingen.(bijvoorbeeld het gewricht tussen de duim en middenhand of het bovenste spronggewrichtvan de voet.)

-kogelgewricht/nootgewricht. Is een 3-assig gewricht en laat beweging in alle richtingentoe. (bijvoorbeeld het schoudergewricht en heupgewricht.)

Scharniergewricht 1-assig Rol/draaigewricht 1-assig

Eigewricht 2-assig Zadelgewricht 2-assig

Kogel/nootgewricht 3-assig

pagina 4

DE GEWRICHTSBANDEN

Inleiding banden

De botten van een gewricht worden door de spierwerking bewogen. Spieren zijn aan het botbevestigd met pezen die niet kunnen rekken. Banden, die niet mogen rekken, verbinden detwee botten die het gewricht vormen en houden ze op hun plaats.

Zonder banden zou er snel van ontwrichting sprake zijn. Over het algemeen zijn we onsnauwelijks bewust van gewrichtsbanden, tot er één verwond raakt. Een verrekte band kannet zo pijnlijk zijn als een gebroken been omdat daarbij ook het gewrichtskapsel beschadigdwordt.

Banden zijn een soort bindweefsel. Het bindweefsel in banden bestaat voornamelijk uit nietrekbaar collagene vezels. Afhankelijk van het soort beweging dat zij controleren, lopen devezelbundels in een bepaalde richting. Bij banden die een soort cilindervorm hebben, als eenlang koord, lopen de vezelbundels in de lengterichting en voorkomen uitrekken. Andere, diemoeten voorkomen dat gewrichten opzij bewegen, zijn samengesteld als een platte band ofgekruiste vezels.

Voor elk van de verschillende soorten gewrichten bestaan bepaalde banden. Bij grotegewrichten, zoals knie, elleboog, vinger en ruggengraat, is een deel van het gewrichtskapselspeciaal verdikt om kracht te geven. Dit worden intrinsieke banden genoemd. Daarbij zijn erbanden binnen of buiten het gewricht, die een eigen rol spelen bij het remmen en begeleidenvan bepaalde bewegingen, de extrinsieke banden.

DOEL OF FUNCTIE VAN DE BANDEN

De mogelijkheden tot beweging van het lichaam is afhankelijk van twee dingen, de vormvan de botuiteinden die een gewricht vormen en de banden.In sommige gewrichten zijn de botuiteinden de belangrijkste factor.

In het gewricht van de elleboog vormt de ellepijp de onderste helft van het gewricht en heefteen haakachtige vorm, die alleen een voor- en achterwaartse beweging mogelijk maakt.

Hier hebben de banden alleen de taak een zijwaartse beweging te voorkomen en een specialeringvormige gewrichtsband ligt als een kraag rond de bovenzijde van het spaakbeen om ditbeen aan de ellepijp te bevestigen en onderlinge beweging toch mogelijk te maken.

In het kniegewricht echter biedt de vorm van de gewrichtsvlakken geen weerstand aan debewegingen van de gewrichten. Hoewel de knie ook een scharniergewricht is, liggen daarspeciale banden die voorkomen dat de knie te ver naar achteren buigt en die het gewricht opslot doen wanneer iemand stilstaat.

De spieren rondom de gewrichten werken in groepen om de beenderen te kunnen latenbewegen. Terwijl de ene spier zich samentrekt, ontspant de andere tegenwerker zich. Debanden werken samen met deze spieren en remmen teveel beweging.

Banden kunnen zich niet intrekken en functioneren als statische en passieve structuren. Zekunnen zich maar iets uitrekken en worden dan steeds strakker tot er geen beweging meermogelijk is. Ook zijn er banden die op twee punten aan hetzelfde been vastzitten. Zijbeschermen bloedvaten of zenuwen en houden ze op hun plaats.

pagina 5

DE VOETGEWRICHTEN EN HUN BANDEN

HET ENKELGEWRICHT

Het bovenste spronggewricht (articulatio talocruralis)

beweging = dorsaal en plantairflexie

Het bovenste spronggewricht wordt gevormd door:

.scheenbeen/os tibia/onderzijde + binnenenkel mediaal

.kuitbeen/os fibula/buitenenkel lateraal

.sprongbeen/os talus/bovenzijde met de gewrichtsrol (sprongbeenlichaam)

De banden

De mediale enkelband (lig.deltoideum) bevindt zich aan de binnenenkel en spreidt zichwaaiervormig uit. Deze vier banden worden ook wel de Deltaband of de driehoeksbandgenoemd. De band loopt aan de binnenzijde van de voet van de binnenenkel naar:

1. achterzijde sprongbeen/achterste scheenbeen-sprongbeenband2. voorzijde sprongbeen/voorste scheenbeen-sprongbeenband3. scheepvormigbeen/scheenbeen-scheepvormigbeenband4. hielbeen/scheenbeen-hielbeenband.

De laterale enkelband (lig.talo-fibulare) en (lig.calcaneo-fibulare). Aan de buitenenkelontspringen drie banden, de laterale enkelbanden/buitenenkelbanden. De band loopt aan debuitenzijde van de voet van de buitenenkel naar:

1. voorzijde van het sprongbeen/voorste kuitbeen-sprongbeenband2. achterzijde van het sprongbeen/achterste kuitbeen-sprongbeenband3. hielbeen/kuitbeen-hielbeenband.

Op het sprongbeen komt als eerste het hele gewicht van het lichaam. Een zeer sterkeverbinding van de deelnemende botdelen is daarom noodzakelijk. Het bovenste gewrichtbevindt zich tussen sprongbeen, scheenbeen en kuitbeen. Het bovenvlak van het sprongbeenis aan de voorzijde breder dan aan de achterzijde. Wanneer de beide enkels zich bij deafwikkeling aan de voorzijde bevinden moeten deze uit elkaar wijken.

De dwarse enkelband zorgt ervoor dat daarbij de nodige spanning en druk wordt geleverddoor beide enkels tegen het sprongbeen te spannen.

De kruisband aan de voorzijde van de enkels, is een soort sluitstuk van de enkelstreek. Zijligt vrij dicht onder de huid.De kruisband begint aan de buitenzijde van het hielbeen enbuitenenkel, loopt over de bovenzijde van de voetwortel en splitst zich in twee delen, naarde binnenenkel en mediale voetrand. Hierdoor ontstaat er een extra versterking van devoetwortel in de breedterichting en worden de strekspieren op hun plaats gehouden.

pagina 6

DE VOETWORTELGEWRICHTEN

-Het onderste spronggewricht (articulatio talotarsalis) beweging = supineren metinversie (is een aanvoerende beweging van de voet) en proneren met eversie (is eenafvoerende beweging van de voet.) Dit gewricht is een schuin verlopend (sinus tarsi)draaigewricht (1- assig).

Het onderste gewricht wordt gevormd door het:hielbeen/os calcaneus/bovenvlak van het hielbeen (gewricht aan weerszijden hielbeen-groeve)sprongbeen/os talus/ondervlak (gewrichten aan weerszijden sprong- beengroeve), hetsprongbeenhoofd sluit aan tegen hetscheepvormig been/os naviculare/ achtervlak (komvormig gewricht, bol en hol) diedaarom ook deelneemt aan de beweging. Tussen de gewrichtsvlakken loopt een kanaal, desinus tarsi, waarin zich een binnengewrichtsband bevindt. Tevens rust het sprongbeen aande mediale zijde van de voet op het tafelvormiguitsteeksel van het hielbeen.

De banden

Het onderste spronggewricht wordt versterkt door zeven banden, waarvan wij er tweemoeten kennen,

hielbeen-scheepvormigbeenband (lig. calcaneo-naviculare).Dit is een vrij korte maar zeer sterke band. Hij loopt plantair vanaf het tafelvormiguitsteekselvan het hielbeen naar het scheepsbeen. Op deze band rust het sprongbeenhoofd. Hij vulteen ruimte op die zich daar bevindt en biedt daardoor ondersteuning en een verend vlak aanhet sprongbeenhoofd. Deze band ondervindt bovendien nog een krachtige ondersteuning vande pezen van twee spieren die er onderdoor lopen.

sprongbeenscheepvormig beenband (lig.talo-naviculare) loopt plantair van hetsprongbeen naar het scheepvormig been.

BANDEN DIE DE VOETBOGEN ONDERSTEUNEN

Onder de voet loopt een sterk peesblad die van de achterzijde van het hielbeen waaiervormignaar de basis van de tenen loopt. Het peesblad trekt als het ware de voorvoet/tenenrichting hielbeen en het hielbeen richting voorvoet. Dit is het:

-voelzoolpeesblad (aponeurosis plantaris.)

De voetwortel wordt ondersteund door de:

-lange voetzoolband (ligamentum plantare longum), die begint plantair aan de knobbelvan het hielbeen en loopt waaiervormig uit naar voren, naar de basis van de vijf midden-voetsbeenderen.Ook zijn er nog banden die de dwarse bogen instandhouden, deze hoeven we niet nader tebenoemen.

pagina 7

Laterale enkelband.

mediale enkelband.

pagina 8

Dwarse enkelband.

Kruisband

pagina 9

Hielbeen-scheepvormigbeenband.

Voetzoolpeesblad.

pagina 10

HOOFDSTUK 4

HET KNIEGEWRICHT

De delen en banden/ligamenten van het kniegewricht (articulatio genu)

Het kniegewricht is het grootste en tevens het meest gecompliceerde gewricht van hetmenselijke lichaam.

In het kniegewricht komt de verbinding tot stand tussen het:-dijbeen/os femur en -scheenbeen/os tibiaHet dijbeen en het scheenbeen zijn aan de mediale zijde van het kniegewricht met een sterkeband verbonden, de mediale collaterale band. Ook naar het kuitbeen loopt een dergelijkeband vanaf het dijbeen, dit is de laterale collaterale band. Om het kniegewricht goed te latenfunctioneren en het bovenbeen met het onderbeen te verbinden bezit de knie deze

.collaterale banden.De .dijbeen-scheenbeenband (lig.collaterale tibiale). Deze band ligt mediaal en verbindtdijbeen en scheenbeen.De .dijbeen- kuitbeenband (lig.collaterale fibulare) ligt lateraal en verbindt het dijbeen methet kuitbeen. Binnen het kapsel van het kniegewricht bevinden zich twee kruislings beves-tigde banden die dijbeen en scheenbeen aan elkaar verbinden. Het kruislings verloop voor-komt een te sterke draai van het onderbeen. Deze banden heten:

-voorste kruisband (lig.cruciatum anterius.)-achterste kruisband (lig.curciatum posterius.)

Het kniegewricht is een instabiel gewricht. Deze instabiliteit wordt verminderd door de aan-wezigheid van een tweetal, vezelige kraakbeenschijfjes: de menisci. Zij vormen enigszinsgewrichtskommen op het scheenbeen. De onderzijde van de meniscus is vlak, de bovenzijdeis hol, zodat op deze wijze de gewrichtsvlakken van het dijbeen en scheenbeen beter pas-sen. Er zit in het kniegewricht een dwars bandje dat de beide menisci aan elkaar verbindt,namelijk de:

-dwarse knieband (lig.transversum genus). Deze drie banden in het kniegewricht wordenook wel intra-articulaire banden genoemd. (Intra = binnen en articulair = gewricht).

Aan de achterzijde wordt het kniegewricht versterkt door de schuine (om overstrekking teremmen) -kniekuilband (lig.popliteum obliquum). In deze band lopen ook nog vezels die minof meer boogvormig zijn. Deze band verbindt de laterale knobbel van het dijbeen met demediale bovenrand van het scheenbeen. Aan de voorzijde wordt het kniegewricht versterktdoor de bandvormige verbreding van een sterke pees (de vierhoofdige dijbeenspier) waarin deknieschijf/patella ligt opgesloten. Deze pees loopt naar de voorste scheenbeenknobbel en hetstukje pees van knieschijf naar voorste scheenbeenknobbel wordt ook wel voorste knieband(lig.patella) genoemd.

pagina 11

DE FUNCTIE VAN DE KNIE

-knieschijf/patella-menisci

De knieschijf is het grootste sesambeen in het lichaam en zit ingekapseld in de pees van devierhoofdige dijbeenspier. Het dient om doorknikken van het kniegewricht te voorkomenen de hefboomwerking te vergroten. De vormen van de gewrichtsvlakken in het kniegewrichtzijn vrijwel vlak maar niet gelijkvormig. Daarom zorgen twee kraakbeenschijven, de menisci,voor opvulling. De menisci bevatten een aangepaste uitholling voor de beide dijbeenknobbels. Zij zijn aan de rand dik en in het midden dun afglooiend en vormen zo een kom vooriedere knokkel van het dijbeen. Eén meniscus bevindt zich aan de mediale zijde, de andereaan de laterale zijde boven op het scheenbeen. Beide menisci worden door de intra-articulaire (dus de binnenbanden van de knie) op hun plaats gehouden. De bewegingen in hetkniegewricht zijn voornamelijk het buigen en strekken (flexie en extensie) van het onderbeen.Als de knie gebogen is, verslappen de collaterale banden en kan het ook nog een draaiingmaken om zijn eigen lengte-as. Door de buiging in de knie, komen de ronde gewrichtvlakkenop de menisci en laten daardoor de rotatie toe (endorotatie en exorotatie). Bij een beschadi-ging kan een afgescheurd, of los stukje van een meniscus tussen de gewrichtsvlakkenbekneld raken, waardoor de knie op slot raakt en operatief verwijderen van dit stukje nood-zakelijk is, dit noemt men een voetbalknie.

Dijbeen-scheenbeenband

Achterste kruisband

Voorste kruisband

Buitenste meniscus

Binnenste meniscus

Dijbeen-kuitbeenband

pagina 12

HET HEUPGEWRICHT

De banden/ligamenten van heupgewricht (articulatio coxae)

Het heupgewricht is een kogelgewricht en het vormt de verbinding tussen heupbeen en hetbovenbeen. Het wordt gevormd door de:

-heupkom (acetabelum). In de heupkom ligt de -dijbeenkop (caput femoris) van hetdijbeen. Op de rand van de heupkom bevindt zich een kraakbeenring waardoor de kopdieper in de kom komt te liggen en dit gewricht dus veel sterker is dan het schoudergewricht.Het dijbeen wordt vastgehouden door sterke banden tussen dijbeen, darmbeen, schaambeenen zitbeen.

De darmbeen-dijbeenband (lig.ilio-femorale). Deze loopt van het darmbeen naar detussendraaierslijn. De schaambeen-dijbeenband (lig.pubis-femorale) loopt van hetschaambeen naar de onderkant van de tussendraaierslijn. Deze band bevindt zich tussendijbeenhals en het schaambeen. De zitbeen-dijbeenband (lig.ischii-femorale) bevindt zichtussen de dijbeenhals en het zitbeen.

-zona orbicularis of de ringband, dit is een ringvormige band die rondom de dijbeenhalsloopt, en de dijbeenkop stevig in de heupkom trekt en deze verhindert om uit de kom teschieten.

De band van Poupart. Tussen de voorste-bovenste darmbeendoorn en de schaambeen-knobbel bevindt zich de liesband, genoemd naar zijn ontdekker: de band van Poupart. Dezevormt de opening van het darmbeen, waarin de belangrijkste bloedvaten van het been lopen.

pagina 13

Heupgewricht3-assig kogel- of nootgewricht met kraakbeenlip voor komvergroting.

Darmbeen-dijbeenband

Schaambeen-dijbeenband

Zitbeen-dijbeenband

Zona orbicularis

pagina 14

Tussen de voorbovenste darmbeensdoorn en schaambeen loopt de bandvan Poupart.