Ime i prezime autora: Dragoje ĐokićOpis toka časa (Priprema za čas)

Naziv rada Pobuna mornara u Boki Kotorskoj 1918. god.Jezik na kojem je čas pripremljen

Crnogorski

Opšti podaci o časuPredmet,obrazovni nivo

Istorija,Završni razredi osnovnih i srednjih škola

Nastavna tema Kraj Prvog svjetskog rataNastavna jedinica Stvaranje JugoslavijeInstitucija (osnovna ili srednja škola/razred)

JU O.Š. “Vladimir Nazor” - Podgorica

Tip časa ObradaVreme potrebno za izvođenje časa (45 ili 90 minuta)

45

Kompetencije koje se razvijaju kod učenika

Odgovarajući na postavljena pitanja i rješavajući postavljene zadatke učenici razvijaju logičko razmišljanje; kroz usvajanje sadržaja nastavne jedinice kod učenika se razvija humanost, saosjećanje sa žrtvama i ljudskom patnjom; slobodoumlje; vaspitanje u duhu tolerancije,

Planiranje i organizacija časaCiljevi časa Razumjeti uzroke pobune mornara u Boki Kotorskoj

1918.god.

1 Regionalni balkanski seminar za nastavnike istorije “Jugoslavija – 100 godina posle. Lekcije koje (ni)smo naučili”

Ishodi časa Uporediti prilike u Crnoj Goriprije i nakon Prvog svjetskog rata. Umiju da naveduosnovnerazlogeulaskaCrne Gore u Prvisvjetski rat. Raščlanitipolitički i društveniživot u CrnojGoritogdoba. Objasniti u čemu je značajpobunemornara u BokiKotorskoj 1918.god. Identifikovati promjene i raspraviti o ovim istorijskim procesima u CrnojGori.

Oblik rada Individualni,frontalni i timski rad

Nastavne metode Verbalno-tekstualna,ilustracije i slajd prezentacija (PP)Uvodni deo časa u ovom dijelu kroz pravilno odabrana pitanja napraviti

retrospektivu postignuća učenika o Prvom svjetskom ratu. Uključiti po mogućnosti sve učenike. Uraditi ,,moždanu oluju,, ( dešifrovanje tajnog koda koji se odnosi na temu )

Glavni deo časa Glavni dio časa:- napraviti uvod za uzroke izbijanja pobune mornara u Boki Kotorskoj. Povesti razgovor o životu na prostoru Boke Kotorske 1918.god.i prepustiti prezentaciju. Razgovarati o prilikama u Crnoj Gori ,Evropi i načinu rješavanja ratnih sukoba.

Završni deo časa Završni dio časa: - sumirati postignuća učenika/ca - razgovarati o korišćenoj literaturi - zadati zadatak za idući čas

Zadatak za učenike –preporučena web mesta, materijali i

Istorijske čitanke-CDRSSE, Istorija Crne Gore ,Živko M.Andrijašević , Šerbo Rastoder,Podgorica ,2006.godina, Niko Martinović, Crna Gora i Habzburška monarhija 1715-1918., D.Živković, Istorija Crnogorskog naroda,

2 Regionalni balkanski seminar za nastavnike istorije “Jugoslavija – 100 godina posle. Lekcije koje (ni)smo naučili”

literatura B.Petranović ,Istorija Jugoslavije od 1918-1978.god.

PriloziMaterijal za rad nastavnika

3 Regionalni balkanski seminar za nastavnike istorije “Jugoslavija – 100 godina posle. Lekcije koje (ni)smo naučili”

Materijal za rad učenika

Slajd 1

Brže, veće, više, jače, dalje... imperativi dvadesetog vijeka!

Prva polovina dvadesetog vijeka ispunjena je sjajnim dostignućima nauke, ali i užasom ljudske destruktivnosti. To je vrijeme ratova, priprema za ratove i popravljanja posljedica ratnih razaranja. Razuman čovjek mora da se zapita šta to ljude tjera da uništavaju svijet u kome žive, svijet koji je neko prije njih mukotrpno stvarao. Previše je za jednu istoriju, ako za samo tridesetak godina doživi dva najužasnija svjetska rata!

Slajd 2

4 Regionalni balkanski seminar za nastavnike istorije “Jugoslavija – 100 godina posle. Lekcije koje (ni)smo naučili”

Prvi svjetski rat (1914. - 1918.) bio je najstrašniji globalni događaj koji pamti istorija i bilo bi sasvim normalno da je nakon njega uslijedila želja za mirom i pozitivnim promjenama. Milioni mrtvih i ranjenih vojnika i civila ,uništeni domovi ,imovina,privreda i saobraćajna infrastruktura samo su neke od posljedica ovog užasnog događaja. Suprostavljeni interesi velikih sila oko podjele kolonija ,smatraju se jednim od glavnih uzroka izbijanja Prvog ili Velikog svjetskog rata.

5 Regionalni balkanski seminar za nastavnike istorije “Jugoslavija – 100 godina posle. Lekcije koje (ni)smo naučili”

Slajd 3

Austrougarska objava rata Srbiji, jula 1914. godine, i to zbog optužbe da je umiješana u atentat u Sarajevu, bila je početak sukoba koji će prerasti u svjetski rat. Na stranu Srbije odmah je stala Rusija, a nakon nje i Crna Gora. Istog dana kada je Monarhija objavila rat Srbiji, kralj Nikola je naredio mobilizaciju crnogorske vojske. Ubrzo je i Crnogorska narodna skupština zatražila od Vlade da objavi rat Austrougarskoj. Uvažavajući odluku Skupštine, kralj i Vlada su 6. avgusta donijeli odluku o objavi rata.

6 Regionalni balkanski seminar za nastavnike istorije “Jugoslavija – 100 godina posle. Lekcije koje (ni)smo naučili”

Slajd 4

Tokom prve ratne godine, izmedju crnogorske i austrougarske vojske bilo je manjih sukoba na granici prema Boki Kotorskoj. Januara 1916. godine, austrougarska ofanziva na Crnu Goru doživjela je vrhunac. Odlučujuće bitke vodjene su oko Mojkovca, na padinama Lovćena i oko Grahova. Bila je ovo najteža crnogorska bitka u Prvom svjetskom ratu i njena najveća pobjeda.

7 Regionalni balkanski seminar za nastavnike istorije “Jugoslavija – 100 godina posle. Lekcije koje (ni)smo naučili”

Tokom austrougarske okupacije Crne Gore, dolazi do oružanog otpora stanovništva.

Slajd 5

,,Kako je u vrijeme intezivnih borbi sa komitama izbila pobuna mornara na ratnim brodovima i u drugim mornaričkim jedinicama stacioniranih u Boki Kotorskoj,to je Vrhovna Komanda preduzela prevenirajuće mjere, da onemogući iskrcavanje ustanika i njihovo povlačenje u unutrašnjost zaliva , pa možda i dalje na kopno , jer bi se mogla spojiti sa crnogorskim trupama koje su, osobito oko granice Crne Gore i Hercegovine , četovale napadajući austrougarsku posadu i žandarmerijske kasarne. Posve je jasno da su komiti u datoj mjeri ugrožavali okupatorsku vlast u Crnoj Gori , koja je nastojala da se efikasno varijetetnim mjerama obračuna sa njima. ,, (Niko V. Martinović, Crna

8 Regionalni balkanski seminar za nastavnike istorije “Jugoslavija – 100 godina posle. Lekcije koje (ni)smo naučili”

Gora i Habsburška monarhija 1715-1918 , Knjiga 2. )Godina 1918. predstavlja prekretnicu u istorijskim analima južnoslovenskih naroda, zapravo u njihovim pregnućima za ujedinjenje - formiranje zajedničke jugoslovenske države, ostvarivanim kroz borbu protiv Turske i Austro- Ugarske.Ta prekretnica je "prirodan rezultat prethodnog istorijskog razvitka, jer su k njemu vodile objektivne privredne, političke i kulturne potrebe jugoslovenskih zemalja i subjektivne želje većine stanovništva, a prije svega najuglednijih među Jugoslovenima". Princip nacionalnosti, dominantan u političkoj misli i političkom životu Evrope XIX vijeka, i borba Italijana i Njemaca za nacionalno ujedinjenje, bili su značajan podsticaj, nadasve građansko-demokratskim snagama, u borbi za ostvarenje proklamovanog cilja. Završni čin te borbe bio je prvi svjetski rat. Crna Gora sa velikim ugledom u slovenskom svijetu je suvereno ušla u politički život Balkana i Evrope. Suština crnogorske spoljne politike bio je traženje saveznika u borbi za sticanja nezavisnosti i teritorijalnog proširenja, zapravo objektivacije svojih političko programskih ciljeva.

Slajd 6

Pobuna mornara u Boki Kotorskoj bila je oružana buna mornara austro-ugarske ratne mornarice početkom 1918. godine. Pobunjeni mornari ustali su protiv osvajačkog rata, koji su vodile Njemačka i Austro-Ugarska protiv Slovena, buneći se protiv uslova života na ratnim brodovima, ohrabreni velikom Oktobarskom revolucijom. Boka Kotorska bila je naročito važna pomorska baza zbog svog

9 Regionalni balkanski seminar za nastavnike istorije “Jugoslavija – 100 godina posle. Lekcije koje (ni)smo naučili”

strateškog položaja, stare pomorske tradicije, kao i utočišta kojeg je pružala austro-ugarskim brodovima. Osim toga, Boka je bila i najjužnija tačka Carstva. Već 1917. godine zabilježeni su protesti mornara u ratnim lukama Austro-Ugarske.

Pobuna mornara u Boki Kotorskoj bila je oružana buna mornara austro-ugarske ratne mornarice početkom 1918. godine. Pobunjeni mornari ustali su protiv osvajačkog rata, koji su vodile Njemačka i Austro-Ugarska protiv Slovena, buneći se protiv uslova života na ratnim brodovima, ohrabreni velikom Oktobarskom revolucijom. Boka Kotorska bila je naročito važna pomorska baza zbog svog strateškog položaja, stare pomorske tradicije, kao i utočišta kojeg je pružala austro-ugarskim brodovima. Osim toga, Boka je bila i najjužnija tačka Carstva. Već 1917. godine zabilježeni su protesti mornara u ratnim lukama Austro-Ugarske.

10 Regionalni balkanski seminar za nastavnike istorije “Jugoslavija – 100 godina posle. Lekcije koje (ni)smo naučili”

Slajd 7

U Puli su se javili protivratni protesti , a bilo je i dezerterstva. Veliki štrajk 11 000 radnika arsenala koji su tražili primirje, veće plate i bolju ishranu izbio je 1918. godine. Iz Kumbora je u Brindisi prebjegla posada hidroaviona K-307. Mornari František Koucký (Čeh) i Ljubomir Kraus (Hrvat) pokušali su bijeg iz Pule ali su izdani te osuđeni na smrt i strijeljani.Podržavajući radničke nemire, mornari s ratnih brodova Erzherzog, Prinz Eugen i Aspern, otkazivali su poslušnost zapovjedništvu. Zbog neposlušnosti su 35 pripadnika Hidrobaze kažnjeni dugogodišnjim zatvorskim kaznama. Zbog besmislenih produženja ratnih operacija, sve lošijih uslova života, teškog položaja mnogih naroda nemiri su se širili. Četvrta flota austro-ugarske mornarice većinu je vremena do pobune provela na vezu, tako da je i neaktivnost

11 Regionalni balkanski seminar za nastavnike istorije “Jugoslavija – 100 godina posle. Lekcije koje (ni)smo naučili”

uticala na mornare.

Slajd 8

U početku 1918. godine u Boki Kotorskoj su se nalazili austro-ugarski ratni brodovi. Flotom je zapovijedao kontraadmiral Aleksander Hans s oklopnog krstaša ,,Sankt Georg,, a bio je direktno potčinjen zapovjedništvu ratne mornarice u Puli. U Kumboru je bilo nekoliko izviđačkih aviona, a u mornaričkom arsenalu u Tivtu je radilo oko 300 radnika, a u Đenovićima se nalazila podmornička baza. Osim

12 Regionalni balkanski seminar za nastavnike istorije “Jugoslavija – 100 godina posle. Lekcije koje (ni)smo naučili”

mornara, u Boki je na početku 1918. godine bilo oko 6000 pripadnika kopnene vojske.

Slajd 9

Pobuna je počela u podne 1.februara 1918.god. na brodovima ,,Sankt Georg,, i ,,Gea,, kada je oko 6 hiljada mornara austrougarske ratne flote uzelo komandu u svoje ruke i istaklo crvene zastave na oko 40 brodova u Bokokotorskom zalivu. Mornari su preuzeli komandu, a carske oficire na čelu sa kontraadmiralom Aleksanderom Hansom su internirali u brodskim kabinama.Na čelu pobune su bili: František Raš,Anton Grabar, Dane Tadić, Leo Lelas, Krsto Knežević, Mijo Vidak, Mate Ostojić,Rudolf Kreibach, Ivan Vnuk i Franc Galet svi sa komandnog broad ,, Sankt Georg,, , dok je na čelu pobune broda ,,Gea,, bio Mate Brničević. Topovskim plotunom je spriječeno isplovljavanje razarača ,,Csepel,, a red su održavale naoružane patrole koje su kružile čamcima oko zatečenih brodova i na kopnu. Formiran je Komitet mornara na komandnom brodu ,,Sankt Georg,, čije je članstvo određeno ranije u mjestu Kamenari. Odlučeno je da : dan

13 Regionalni balkanski seminar za nastavnike istorije “Jugoslavija – 100 godina posle. Lekcije koje (ni)smo naučili”

opšteg ustanka bude prvi februar, da se uhapse oficiri i podnese pismeni zahtjev kontraadmiralu Hansu. Zahtijevalo se : prekid rata separatnim mirom, poboljšanje hrane i redova odsustva.

Slajd 10

Međutim zbog niza propusta vođstva pobune uglavnom zbog toga što su komunikacije i dalje bile pod nadzorom slušbenih vlasti , i odlučnosti vlasti da i oružanom silom spriječe ustanike u ostvarenju nauma, makar i po cijenu potapanja većine brodova ,i lukavim vođenjem pregovora u cilju dobijanja vremena , ustanak je pomalo jenjavao. Jedna struja ustanika je zastupala ideju da zaposjednuti brodovi isplove i pridruže se silama Antante dok je druga tražila da brodovi ostanu u Boki. Pobuna je ugušena već sljedećeg dana nakon dolaska grupe bojnih brodova iz Pule. U ranu zoru,

14 Regionalni balkanski seminar za nastavnike istorije “Jugoslavija – 100 godina posle. Lekcije koje (ni)smo naučili”

3.februara 1918.god. u Boku kotorsku je uplovio ratni sastav od tri bojna broda, četiri razarača i osam topiljarki ,što je omogućilo da carski oficiri preuzmu vlast na zaposjednutim brodovima.

Slajd 11

Pred redovnimm vojnim sudom bilo je optuženo 368 mornara i podoficira. Od toga je 48% bilo južnoslovenskog porijekla , 20% italijanskog, 13% Čeha i Slovaka, 10% Njemaca,8%Mađara , a ostalo su bili Poljaci,Rumuni i Ukrajinci. Iako je bilo uhvaćeno oko 1200 mornara, pred prijeki sud izvedeno je njih 98. U zatvoru je umrlo desetak mornara , u toku pobune poginulo ih je dvoje, ostali su osuđeni na dugogodišnje robije , a četvorica na smrt strijeljanjem.Na smrt su osuđeni: František Raš ,mornarički vodnik iz Češke, Anton Grabar ,mornar iz Poreča u Istri, Jerko Šižgorić,artiljerac iz Žirja kod Šibenika i Mate Brničević ,artiljerac iz sela Jasenice ,kod Omiša.Prije nego što su odvedeni na strijeljanje u kotorskom zatvoru

15 Regionalni balkanski seminar za nastavnike istorije “Jugoslavija – 100 godina posle. Lekcije koje (ni)smo naučili”

ispovjedio ih je don Niko Luković. Na pročelju zatvora se nalazi spomen-ploča postavljena u znak sjećanja na vođe ustanka mornara u Boki 1918. godine.Komanda je drugog februara uputila ultimatum pobunjenim mornarima, naredila evakuaciju civilnog stanovništva i njemačkim podmornicama naredila potapanje brodova ,,Gea,, i Sankt Georg,, .

Slajd 12

Učešće Crne Gore u Prvom svjetskom ratu donijelo je zemlji velike gubitke. Procjenjuje se da je u ovom ratu Crna Gora izgubila više od 20000 ljudi - poginulih u borbi, strijeljanih od okupatora, umrlih od gladi ili od posljedica bolesti i ranjavanja. Uništene su i mnoge kuće, saobraćajnice i javni objekti, umanjen je stočni fond, koji je predstavljao osnovni izvor ekonomskog života, zapuštena su mnoga imanja. Tako je siromašnu Crnu Goru rat učinio još siromašnijom.

16 Regionalni balkanski seminar za nastavnike istorije “Jugoslavija – 100 godina posle. Lekcije koje (ni)smo naučili”

Slajd 13Asocijacije

Slajd 14

,,VUK NA OVCU SVOJE PRAVO IMA KA TIRANIN NA SLABA ČOVJEKA, AL TIRJANSTVU STATI NOGOM ZA VRAT,DOVESTI GA K POZNANIJU PRAVA, TO JE LJUDSKA DUŽNOST NAJSVETLIJA ! ,,

17 Regionalni balkanski seminar za nastavnike istorije “Jugoslavija – 100 godina posle. Lekcije koje (ni)smo naučili”

Aktivnosti/tok časa

18 Regionalni balkanski seminar za nastavnike istorije “Jugoslavija – 100 godina posle. Lekcije koje (ni)smo naučili”