€¦ · Web viewPartycypacja polityczna obywateli, czyli udział w wyborach parlamentarnych i samorządowych, jest przedmiotem najsilniejszych zachęt i …

ZINTEGROWANY PROGRAM AKTYWIZACJI I PARTYCYPACJI SPOŁECZNEJ

w ramach projektu „Razem Blisko Krakowa – zintegrowany rozwój podkrakowskiego obszaru funkcjonalnego”.

Kraków, marzec 2015

1

Zintegrowany ProgramAktywizacji i Partycypacji Społecznej na terenie obszaru funkcjonalnego „Blisko Krakowa”

Opracowanie:FRDL Małopolski Instytut Samorządu Terytorialnego i Administracji w Krakowie

Zintegrowany Program Aktywizacji i Partycypacji Społecznej

2

Szanowni Państwo,

Partycypacja polityczna obywateli, czyli udział w wyborach parlamentarnych i samorządowych, jest przedmiotem najsilniejszych zachęt i medialnego dyskursu. Politycy lokalni i krajowi od lat starają się nas przekonać, jak istotny jest nasz głos, jak ważne jest to, abyśmy uczestniczyli w wyborach, bo oznacza to, że „bierzemy sprawy w swoje ręce”. Czytamy na bilbordach hasła w postaci: ”masz głos – masz wybór”, „zasługujemy na więcej” czy „człowiek jest najważniejszy”. Jednak, gdy kończy się wyborczy zamęt, przedstawiciele zostają wybrani i nasze poczucie sprawstwa politycznego i obywatelskiego gwałtownie spada. Tymczasem wcale nie musi tak być. Współczesny obywatel ma dziś nie tylko szerokie prawa do uczestnictwa w procesie zarządzania sprawami publicznymi, dysponuje również zestawem metod i mechanizmów partycypacyjnych, pozwalających mu uczestniczyć i współdecydować o jakości życia publicznego. Nazywamy to partycypacją publiczną lub społeczną. Narzędzia partycypacyjne różnią się zakresem wpływu mieszkańców na podejmowane decyzje, zależnie od gotowości władz publicznych do uznania roli mieszkańców jako współrządzących. Jakie więc są te narzędzia i metody partycypacji?Metodą najprostszą i jednocześnie niewymagającą od władz żadnego wysiłku jest informowanie mieszkańców o podjętych decyzjach. Nie zakłada ona jednak udziału mieszkańców w procesie decyzyjnym - sposób funkcjonowania mieszkańców w życiu publicznym ma raczej charakter bierny. Dlatego właściwe mechanizmy partycypacyjne aktywizują mieszkańców i obejmują w szczególności: konsultowanie podejmowanych decyzji poprzez organizowanie procesu konsultacji społecznych, powoływanie zespołów doradczych i konsultacyjnych (formalnych i nieformalnych grup roboczych) czy wreszcie powierzanie mieszkańcom samodzielnego przygotowania konkretnych rozwiązań, które potem znajdą się w uchwałach i będą przyjęte do realizacji przez władze lokalne. Z perspektywy mieszkańców warto wskazać także na takie możliwości włączania w życie publiczne, jak zabieranie głosu na sesjach rady gminy, bezpośrednie komunikowanie się z radnymi podczas dyżurów czy korzystanie z inicjatywy uchwałodawczej. Trzeba zaznaczyć, że udział mieszkańców w życiu publicznym może dotyczyć właściwie każdej przestrzeni funkcjonowania społeczności lokalnej. Praktyka dowodzi, że obywatele najchętniej partycypują w rozwiązywaniu problemów związanych z infrastrukturą techniczną i zagospodarowaniem przestrzennym, kulturą oraz ochroną środowiska. Można więc powiedzieć, że w tych obszarach władze chcą współdziałania z mieszkańcami, z drugiej zaś strony


3

dowodzi także, że to w tych obszarach mieszkańcy chcą wywierać wpływ na władze lokalne, zgłaszając swoje propozycje i spostrzeżenia1.Rodzi się jednak pytanie, jakie korzyści z perspektywy rozwoju społeczno-gospodarczego obszaru funkcjonalnego „Blisko Krakowa” daje partycypacja obywateli? Lista pożytków jest dość długa, w szczególności należy jednak wymienić zwiększenie legitymizacji władz lokalnych, poprawę zaufania społecznego, uruchamianie zasobów społeczno-kulturowych czy poprawę diagnozy potrzeb i wreszcie zapobieganie potencjalnym konfliktom w ramach wspólnoty.Trochę „łatwiej” ma obywatel w sferze aktywności społecznej. Zdecydowanie więcej zależy od niego samego. Każdy bowiem z nas ma konstytucyjne prawo do zrzeszania się w stowarzyszeniach, mamy prawo zakładać fundacje i tworzyć inne, mniej lub bardziej formalne społeczne aktywności. Oczywiście, zgodnie z konstytucyjną zasadą pomocniczości, państwo powinno wspierać wszelką aktywność obywatelską. Najbliżej problemów są bowiem mieszkańcy, oni wiedzą jak większość z nich rozwiązać, trzeba tylko ich w tych rozwiązaniach wspierać. Wspieranie społeczeństwa obywatelskiego, nie tylko w instytucjonalnej formie, przynosi także wiele korzyści. Silne społeczeństwo obywatelskie to świadomi obywatele, rozumiejący potrzeby wspólnoty, dążący do ich zaspokojenia, ale przede wszystkim obywatele pełni odpowiedzialności za wspólne dobro i zaangażowani w sprawy publiczne.Oddajemy do Państwa rąk dokument pn. Zintegrowany Program Aktywizacji i Partycypacji Społecznej na terenie obszaru funkcjonalnego, tworzonego przez wybrane gminy powiatu krakowskiego: Skawina, Czernichów, Liszki, Mogilany, Świątniki Górne, na którym przenikają się i wzajemnie uzupełniają różnorakie funkcje przestrzenne i społeczno-gospodarcze. Znajdziecie w nim Państwo przede wszystkim szereg rekomendacji i wytycznych, których celem jest wspieranie zarówno społeczeństwa obywatelskiego, jak również pomaganie w uruchamianiu różnorodnych mechanizmów partycypacyjnych. W efekcie zaprojektowane działania mają doprowadzić do aktywizacji pozytywnych zmian w całej przestrzeni obszaru funkcjonalnego oraz usuwać przeszkody, które napotykają gminy w swoim rozwoju. Najważniejsze bowiem jest to, że partycypacja społeczna i aktywność obywatelska nie są celami samymi w sobie. Partycypujemy w życiu publicznym nie dlatego, że tak wypada, trzeba czy należy - robimy to dlatego, że chcemy mieć wpływ na rozwój naszej wspólnoty czy gminy i żeby po prostu żyło nam się lepiej. Analogicznie - chcemy działać na rzecz dobra wspólnego w organizacjach pozarządowych, bo widzimy w tym różnorodne korzyści - zarówno własne, jak i grupy w której żyjemy. Partycypacja więc służy nam wszystkim - dlatego warto ją rozwijać, promować i wspierać. Razem, we wspólnocie, jesteśmy silniejsi, łatwiej osiągamy założone cele i podnosimy jakość życia.

1 Zielona księga wsparcia partycypacji publicznej w Polsce, 2013, Fundacja Instytut Spraw Publicznych, Warszawa.


4

dr hab. Ewa Bogacz – WojtanowskaInstytut Spraw Publicznych UJ

oraz zespół konsultantów FRDL MISTiA


5

Spis treści

SŁOWNIK POJĘĆ...........................................................................................5

WPROWADZENIE..........................................................................................9

WNIOSKI Z ANALIZY DIAGNOSTYCZNEJ......................................................17

ANALIZA SWOT..........................................................................................22

WIZJA I MISJA ROZWOJU.............................................................................33

MATRYCA OPERACYJNA..............................................................................34

WYSOKI POZIOM KAPITAŁU SPOŁECZNEGO I KOOPERACYJNEGO MIESZKAŃCÓW..........36SPRAWNE I EFEKTYWNE MECHANIZMY PARTYCYPACJI SPOŁECZNEJ I WPŁYWU OBYWATELI NA ŻYCIE PUBLICZNE....................................................................................44

ZGODNOŚĆ PROGRAMU Z WYTYCZNYMI I ZAŁOŻENIAMI ZAWARTYMI W DOKUMENTACH WYŻSZEGO RZĘDU......................................................50

SYSTEM MONITOROWANIA I EWALUACJI ORAZ AKTUALIZACJI PROGRAMU 57


6

Słownik pojęćNiniejszy słownik został przygotowany tak, aby można było łatwo zorientować się we wzajemnych powiązaniach różnych pojęć, występujących w tekście Programu. Słownik ułożony został alfabetycznie.

Edukacja medialna – edukacja ukierunkowana na kształtowanie umiejętności świadomego, krytycznego i selektywnego korzystania ze środków masowego przekazu oraz aktywnej i twórczej komunikacji. Współcześnie jedną z kluczowych gałęzi edukacji medialnej jest edukacja związana ze stosowaniem technologii informacyjnych.

Filantropia - udzielanie pomocy potrzebującym, dobroczynność, działalność charytatywna. Filantropia oznacza działalność osób bądź instytucji, polegającą na bezinteresownym udzielaniu pomocy (w szczególności finansowej i materialnej) potrzebującym.

Kapitał ludzki – wiedza, umiejętności, zdolności i inne przymioty właściwe człowiekowi, które są istotne w aktywności społeczno-ekonomicznej i procesie rozwoju. Bazowy element koncepcji gospodarki opartej na wiedzy.

Kapitał społeczny – kluczowy element życia w zorganizowanym społeczeństwie, jego wartość opiera się na wzajemnych relacjach społecznych i zaufaniu, co pozwala osiągać korzyści z ekonomicznego i społecznego punktu widzenia. Oznacza postawy i umiejętności nawiązywania różnorodnych relacji i budowania na tej bazie współdziałanie, jak również zaufanie, zarówno ludzi do siebie nawzajem, jak i do instytucji rynkowych i publicznych.

Kompetencje kluczowe - najważniejsze i najbardziej podstawowe kompetencje, czyli wiedza, umiejętności i postawy, które człowiek powinien rozwijać w trakcie swojego życia, żeby osiągnąć sukces w życiu prywatnym, zawodowym i społecznym, w szczególności: porozumiewanie się w języku ojczystym i językach obcych, kompetencje matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo-techniczne, kompetencje informatyczne, umiejętność uczenia się, kompetencje społeczne i obywatelskie, inicjatywność i przedsiębiorczość, świadomość i ekspresja kulturalna.


7

Obszar funkcjonalny (OF) - zwarty układ przestrzenny, składający się np. z kilku gmin, charakteryzujący się wspólnymi uwarunkowaniami geograficznymi, przestrzennymi, społeczno–gospodarczymi, oraz określonymi na ich podstawie jednolitymi celami rozwoju. Koncepcja obszarów funkcjonalnych jest spełnieniem nowych regulacji europejskich i polskich w zakresie polityki rozwoju. Ma ona polegać na integracji działań różnych podmiotów publicznych, prywatnych i pozarządowych wobec terytoriów określonych nie administracyjnie, a przestrzennie i funkcjonalnie.

Obszar funkcjonalny „Blisko Krakowa” – obszar tworzony przez wybrane gminy powiatu krakowskiego (Skawina, Czernichów, Liszki, Mogilany, Świątniki Górne), na którym przenikają się i wzajemnie uzupełniają funkcje związane m.in. z: rynkiem pracy, edukacją, handlem i usługami, a także kulturą, sportem i rekreacją, ochroną środowiska, aktywnością społeczną, komunikacją oraz mieszkalnictwem. Pozostaje on pod silnym wpływem, wzmacniającego się w czasie i rozszerzającego w przestrzeni – oddziaływania Krakowa.

Organizacje pozarządowe – niebędące jednostkami sektora finansów publicznych i niedziałające w celu osiągnięcia zysku osoby prawne lub szczególne jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej. Organizacje pozarządowe działają zwykle jako fundacje lub stowarzyszenia. W powszechnym użyciu funkcjonuje skrót NGO (non-governmental organization).

Partycypacja społeczna – cały wachlarz działań, metod, technik i form uczestnictwa obywateli w określaniu ich potrzeb i problemów oraz partnerskie działania, mające na celu zaspokojenie tych potrzeb i rozwiązanie zdiagnozowanych problemów. Partycypacja to m.in. wzmocnienie udziału społeczeństwa w podejmowaniu decyzji oraz umożliwienie wpływu partnerów na działania realizowane przez władze lokalne poprzez włączanie w proces powstawania różnego rodzaju dokumentów planistycznych i strategicznych, badanie preferencji i potrzeb mieszkańców oraz konsultacje społeczne.

Przedsiębiorczość społeczna - szczególny rodzaj przedsiębiorczości, w ramach której istotne znaczenie – obok celów ekonomicznych – ma misja i cele społeczne. Podmioty ekonomii społecznej to w szczególności przedsiębiorstwa społeczne, podmioty służące reintegracji społecznej i zawodowej osób zagrożonych wykluczeniem społecznym (np. Warsztaty Terapii Zajęciowej, Centra Integracji Społecznej, Kluby Integracji Społecznej), organizacje


8

pozarządowe prowadzące działalność odpłatną i nieodpłatną pożytku publicznego, a także podmioty gospodarcze, których działalność wiąże się z realizacją celów społecznych. Założeniem funkcjonowania podmiotów ekonomi społecznej nie jest maksymalizacja zysku lub zwiększenie dochodu udziałowców czy też właścicieli. Realizując działalność o celach głównie społecznych, z której zyski w założeniu są reinwestowane w te cele lub we wspólnotę (podopiecznych, beneficjentów), podmioty te służą integracji zawodowej i społecznej osób zagrożonych marginalizacją, tworzeniu miejsc pracy, świadczeniu usług użyteczności publicznej.

Regranting – jedno z narzędzi finansowej współpracy samorządów z organizacjami pozarządowymi. Mechanizm, w ramach którego środki otrzymane w formie dotacji (grantu) przez jeden podmiot są (również w formie grantów) przekazywane innym podmiotom, w sposób zapewniający jawność i uczciwą konkurencję. Konieczna jest przy tym obecność silnej organizacji pozarządowej, która po podpisaniu umowy staje się operatorem środków finansowych, które rozdziela (w oparciu o system konkursowy) innym organizacjom. Regranting pozwala na przeniesienie przez samorząd na daną organizację „parasolową” kompetencji formalnych i administracyjnych, związanych z ogłaszaniem konkursów, kontrolowaniem ich przebiegu oraz rozliczaniem merytorycznym i finansowym, a sama organizacja zyskuje korzyść w postaci stabilizacji finansowej i organizacyjnej.

Rewitalizacja - kompleksowy program remontów, modernizacji zabudowy i przestrzeni publicznych, rewaloryzacji zabytków na wybranym obszarze, najczęściej dawnej dzielnicy miasta, w powiązaniu z rozwojem gospodarczym i społecznym. Rewitalizacja to połączenie działań technicznych z programami ożywienia gospodarczego i działaniami na rzecz rozwiązania problemów społecznych, występujących na tych obszarach, takich jak np.: bezrobocie, przestępczość, brak równowagi demograficznej, itp. Cele rewitalizacji są usytuowane w sferze społeczno-gospodarczej i ekologiczno-przestrzennej, a działania infrastrukturalne i architektoniczno-urbanistyczne są tym celom podporządkowane (mają charakter narzędziowy). Rewitalizacja musi być realizowana we współpracy zróżnicowanych partnerów lokalnych: sektora publicznego (z reguły – gminy), lokalnych przedsiębiorców oraz sektora pozarządowego, ma charakter kompleksowych, wzajemnie wzmacniających się działań.


9

Sektor kreatywny - działania, bazujące na kreatywności / innowacyjności / talencie, wykorzystujące kulturę dla wytwarzania produktów pozakulturalnych. Działania te charakteryzuje potencjał kreowania bogactwa oraz zatrudnienia poprzez wytwarzanie i wykorzystywanie praw własności intelektualnej. Sektor kreatywny to m.in.: reklama, film i wideo, architektura, muzyka, rynek sztuki i antyków, sztuki performatywne, gry komputerowe i wideo, rynek wydawniczy, rzemiosło, oprogramowanie, wzornictwo, radio i telewizja, projektowanie mody.

Trzeci sektor - zbiorcza nazwa organizacji pozarządowych. Pojęcie nawiązuje do podziału aktywności społeczno-gospodarczej państw demokratycznych na trzy sektory: administracja publiczna (sektor państwowy), sektor biznesu (podmioty nastawione na zysk) oraz trzeci sektor (jako ogół organizacji, działających społecznie i nie dla zysku).

Wolontariat – świadome, dobrowolne, bezpłatne działanie na rzecz innych, wykraczające poza więzi rodzinno-koleżeńsko-przyjacielskie. Wolontariat może być realizowany bez pośrednictwa żadnych organizacji lub jako zaangażowanie (na rzecz pojedynczych osób, szerszych grup lub różnorakich idei) poprzez różnego rodzaju organizacje czy instytucje, jak stowarzyszenia, fundacje, parafie, urzędy miast czy gmin, szkoły, muzea, szpitale. Formalnie tylko ten drugi rodzaj zaangażowania traktowany jest jako wolontariat.


10

WprowadzenieZintegrowany Program Aktywizacji i Partycypacji Społecznej na terenie obszaru funkcjonalnego stanowi rezultat projektu „Razem Blisko Krakowa – zintegrowany rozwój podkrakowskiego obszaru funkcjonalnego”, realizowanego w ramach programu „Rozwój miast poprzez wzmocnienie kompetencji jednostek samorządu terytorialnego, dialog społeczny oraz współpracę z przedstawicielami społeczeństwa obywatelskiego”, w ramach Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego2009-2014. Istotę programu stanowi promowanie partnerskiego, wspólnego rozwiązywania problemów na danym obszarze, realizowanego poprzez nawiązywanie współpracy przez JST, a jednocześnie upowszechnianie funkcjonalnego podejścia do polityki regionalnej na szczeblu lokalnym i zintegrowanej polityki planowania przestrzennego zmierzającej do zrównoważonego rozwoju danego obszaru.Przedmiotem współpracy Lidera (gmina Skawina) i Partnerów projektu, tj. powiatu krakowskiego, gminy Czernichów, gminy Liszki, gminy Mogilany, gminy Świątniki Górne, Lokalnej Grupy Działania „Blisko Krakowa”, Galicyjskiej Izby Gospodarczej, Podkrakowskiej Izby Gospodarczej, Uniwersytetu Rolniczego im. H. Kołłątaja w Krakowie, przy wsparciu FRDL Małopolskiego Instytutu Samorządu Terytorialnego i Administracji w Krakowie, jest partnerskie zarządzanie obszarem funkcjonalnym „Blisko Krakowa” i realizowanie zadań w drodze identyfikacji i rozwiązywania wspólnych problemów oraz kreowania wyzwań na drodze do rozwoju.Zasadniczym produktem, który powstał w ramach projektu, była Zintegrowana Strategia Rozwoju Obszaru Funkcjonalnego „Blisko Krakowa”. Strategia jest dokumentem planistycznym wyznaczającym najważniejsze obszary, cele, kierunki rozwoju i zadania, a także metody weryfikacji osiąganych rezultatów polityki rozwoju, prowadzonej w przestrzeni obszaru funkcjonalnego, tworzonego przez pięć gmin powiatu krakowskiego: Czernichów, Liszki, Mogilany, Skawinę, Świątniki Górne. Strategia stanowi narzędzie wspierania pozytywnych zmian społeczno-gospodarczych w całej przestrzeni obszaru funkcjonalnego oraz niwelowania barier rozwojowych.Zintegrowany Program Aktywizacji i Partycypacji Społecznej na terenie obszaru funkcjonalnego stanowi uszczegółowienie wspomnianej Strategii, w szczególności w następujących obszarach i celach:


11

Obszar 4 SPÓJNOŚĆ WEWNĘTRZNA I KAPITAŁ SPOŁECZNYcel operacyjny 4. 1. Wzmacnianie tożsamości lokalnej i spójności społecznej obszaru funkcjonalnegocel operacyjny 4. 2. Wspieranie aktywności obywatelskiej oraz partycypacji społecznej mieszkańców

Obszar 5 NOWOCZESNE ZARZĄDZANIE PUBLICZNEcel operacyjny 5.1. Wdrażanie nowoczesnych instrumentów zarządzania publicznegocel operacyjny 5.2. Rozwój współpracy z partnerami zewnętrznymi

W swoich założeniach, opracowany Zintegrowany Program Aktywizacji i Partycypacji Społecznej na terenie obszaru funkcjonalnego „Blisko Krakowa” ma na celu:

• wzmocnienie udziału społeczeństwa w podejmowaniu decyzji lokalnych,

• usprawnienie i upowszechnienie procesu konsultacji społecznych na terenie obszaru funkcjonalnego,

• umożliwienie wpływu partnerów na działania realizowane przez władze lokalne,

• zwiększenie poziomu wieloszczeblowego zarządzania rozwojem obszaru funkcjonalnego – zgodnie z wytycznymi Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego na lata 2010-2020: Regiony, Miasta, Obszary wiejskie – zwiększenie zaangażowania partnerów społecznych i gospodarczych,

• diagnozę i rozwój możliwości realizacyjnych sektora pozarządowego na terenie obszaru funkcjonalnego,

• kreowanie aktywności obywatelskiej i liderów lokalnych,• rozwój współpracy międzysektorowej i międzyorganizacyjnej,• wzrost liczby zadań publicznych realizowanych przez organizacje

pozarządowe,• wykorzystanie zasobów kulturowych do wzmacniania potencjału

rozwojowego kapitału społecznego (wspólne przedsięwzięcia kulturowe wzmacniające poczucie tożsamości lokalnej),

• implementację założeń e-partycypacji i rozwój innowacyjnych narzędzi służących pogłębieniu współpracy międzysektorowej i międzyorganizacyjnej.


12

Zintegrowany Program Aktywizacji i Partycypacji Społecznej zostanie ponadto zoperacjonalizowany w formie szeregu dokumentów wdrożeniowych:

• Mapa aktywności organizacji pozarządowych, działających na terenie obszaru funkcjonalnego „Blisko Krakowa”;

• Procedura dialogu i konsultacji społecznych oraz wdrożenie jej do systemów zarządzania JST na terenie obszaru funkcjonalnego;

• Zasady współpracy z organizacjami społecznymi w realizacji zadań publicznych oraz wdrożenie ich do systemów zarządzania JST na terenie obszaru funkcjonalnego;

• Subregionalny System Analiz Samorządowych (narzędzie gromadzenia danych do analiz społeczno-gospodarczych obszaru funkcjonalnego).

Metodologia prac nad ProgramemZintegrowany Program Aktywizacji i Partycypacji Społecznej na terenie obszaru funkcjonalnego powstał w oparciu o metodę partycypacyjno-ekspercką, z wykorzystaniem tzw. trójkąta współpracy. Model ten polega na wykorzystaniu trzech metod pracy nad dokumentem strategicznym, tj. eksperckiej, urzędniczej i partycypacyjnej. Dla uzyskania efektu satysfakcjonującego możliwie całą wspólnotę samorządową, konieczne było wykorzystanie wszystkich trzech metod pracy na różnych etapach tworzenia Programu.Metoda ekspercka polegała na pracy specjalistów (ekspertów) ds. zarządzania strategicznego i rozwoju regionalnego, tj. analityków, strategów, moderatorów i ewaluatorów. Metoda urzędnicza polegała na wykorzystaniu wiedzy, umiejętności i kwalifikacji pracowników instytucji samorządowych i publicznych (urzędów gmin, Starostwa Powiatowego w Krakowie, podległych jednostek we wszystkich dziedzinach strategicznego rozwoju, itp.). Metoda partycypacyjna polegała na wykorzystaniu wiedzy, umiejętności i kwalifikacji przedstawicieli społeczności lokalnej całego obszaru funkcjonalnego (radnych, lokalnych liderów, przedstawicieli lokalnych organizacji społecznych i inicjatyw obywatelskich, przedsiębiorców).Trójkąt współpracy to metoda włączania (partycypacji społecznej) przedstawicieli różnych środowisk tworzących wspólnotę lokalną obszaru funkcjonalnego do prac nad opracowaniem, wdrażaniem, ewaluacją i aktualizacją dokumentów strategicznych.


13

Na trójkąt współpracy składają się: sektor publiczny: władze samorządowe – przedstawiciele urzędów

gmin tworzących obszar funkcjonalny oraz Starostwa Powiatowego w Krakowie, przedstawiciele poszczególnych jednostek podległych (placówki oświatowe, instytucje kultury, instytucje pomocy społecznej, itp.);

sektor biznesowy: pracodawcy i przedsiębiorcy, lokalne organizacje zrzeszające przedsiębiorców;

sektor społeczny: przedstawiciele organizacji społecznych i środowisk niesformalizowanych, działających na terenie obszaru funkcjonalnego (organizacje pozarządowe, organizacje kościelne i wyznaniowe, grupy nieformalne, liderzy lokalni, osoby kształtujące opinię publiczną, media lokalne i regionalne, itp.).

Przedstawiciele trójkąta współpracy utworzyli Konwent Strategiczny. Został on powołany decyzją Grupy Sterującej (organ projektowy) na podstawie imiennych zaproszeń, skierowanych do przedstawicieli różnych środowisk lokalnych. Zadaniem Konwentu, we współpracy z konsultantami, była operacjonalizacja prac związanych z opracowaniem Zintegrowanego Programu Partycypacji i Aktywizacji Społecznej.Tabela 1 Osoby uczestniczące w pracach nad Zintegrowanym Programem Partycypacji i Aktywizacji Społecznej.

GMINA MOGILANY

1 Grzesik Jarosław Przedstawiciel Stowarzyszenia na Rzecz Rozwoju Libertowa i Brzyczyny

2 Jarosz Sylwia Urząd Gminy Mogilany

3 Kantor Tadeusz Członek Ochotniczej Straży Pożarnej we Włosani

4 Kraus Ewa Kierownik Referatu Rozwoju Lokalnego UG Mogilany

5 Kubrak Agata Dyrektor Gminnego Ośrodka Kultury w Mogilanach

6 Okarmus Małgorzata

Radna Gminy Mogilany

7 Stokłosa Grzegorz Radny Gminy Mogilany

8 Szefer Piotr Działacz sportowy, mieszkaniec Gminy Mogilany

GMINA CZERNICHÓW

9 Dzierwa Małgorzata Przedstawiciel NGO


14

10 Jaros Robert Przedstawiciel NGO11 Kubas Małgorzata Przedstawiciel GOPS w Czernichowie12 Lipowczan Ewa Sekretarz Gminy, Koordynator Gminny13 Machaczka Dorota Inspektor w UG Czernichów14 Romańska Anna Kierownik GOPS w Czernichowie15 Urbańczyk-

Kowalik Edyta Podinspektor w UG Czernichów

GMINA ŚWIĄTNIKI GÓRNE

16 Juszczak-Lisek Agnieszka Kierownik Referatu Rozwoju Lokalnego

17 Kotarba Jacek Lider społeczny i mieszkaniec Gminy Świątniki Górne18 Kotarba Krystyna Prezes Stowarzyszenia Obrony Praw Obywatelskich

i Wolności Słowa19 Lis Patrycja Podinspektor ds. pozyskiwania funduszy

zewnętrznych UMiG Świątniki Górne20 Luzar Tomasz Lider społeczny i mieszkaniec Gminy Świątniki Górne21 Popczyńska –

Konon Zofia Prezes Stowarzyszenia Przyjaciół Świątnik Górnych

22 Słomka Witold Burmistrz Miasta i Gminy Świątniki Górne23 Tylek Dariusz Koordynator ds. rozwoju i promocji UMiG Świątniki

GórneGMINA LISZKI

24 Baster - Budziaszek Małgorzata

Kierownik GZEAS Liszki

25 Grela Janina Dyrektor Gimnazjum w Mnikowie26 Jakubaszek Janusz pracownik Urzędu Gminy Liszki27 Jastrzębska Beata Prezes Zarządu Fundacji Przyjaciół Wsi Rączna28 Macałka Izabela Kierownik GOPS Liszki29 Pawłowski

Zbigniew Dyrektor Szkoły Podstawowej w Morawicy30 Pilis Dagmara Radna Gminy Liszki31 Poniedziałek

Małgorzata Profesor Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie, Prezes Zarządu Stowarzyszenia na Rzecz Rozwoju Wsi


15

Czułów32 Stopa Jerzy Prezes Zarządu Gminnego OSP w Gminie Liszki

POWIAT KRAKOWSKI33 Pelc Krzysztof Specjalista d/s funduszy unijnych Starostwa

Powiatowego w Krakowie34 Wróblewska-Mółka

Izabela Dyrektor Wydziału Architektury, Budownictwa, Inwestycji i Remontów Starostwa Powiatowego w Krakowie

35 Zymom Piotr Dyrektor Wydziału Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Leśnictwa Starostwa Powiatowego w Krakowie

GMINA SKAWINA

36 Buchowska Halina członek Skawińskiej Rady Działalności Pożytku Publicznego

37 Góra Dawid Redaktor naczelny Gazety Skawina Raz w miesiącu38 Grodecki

Stanisław członek Skawińskiej Rady Działalności Pożytku Publicznego

39 Grzeszczuk Michał Dyrektor Miejskiej Biblioteki Publicznej w Skawinie40 Hałat Marcin Redaktor naczelny portalu InfoSkawina41 Kolasa Paweł Zastępca Burmistrza Miasta i Gminy Skawina42 Niechaj Józef członek Skawińskiej Rady Działalności Pożytku

Publicznego43 Ożóg Tomasz Pełnomocnik Burmistrza ds. Pozyskiwania Środków

Zewnętrznych44 Pachel Norbert Prezes Stowarzyszenia Budujemy nadzieje45 Stawowy Tomasz Urząd Miasta i Gminy Skawina46 Wrzoszczyk Daniel Przewodniczący Skawińskiej Rady Działalności

Pożytku Publicznego47 Żak Stanisław Zastępca Burmistrza Miasta i Gminy Skawina

POZOSTALI CZŁONKOWIE48 Bierówka Janusz Stowarzyszenie Nasz Radziszów49 Kowal Agnieszka Stowarzyszenie Dobro Powraca50 Nędza Grzegorz Stowarzyszenie Dla Włosani51 Puchała Jacek Uniwersytet Rolniczy w Krakowie


16

52 Sotwin Dorota Stowarzyszenie Przyjaciół Wsi Rączna

Źródło: opracowanie własne.

Sesje strategiczne z udziałem Konwentu prowadzone były metodami interaktywnymi z użyciem narzędzi i technik treningowych, pozwalających uczestnikom indywidualnie i grupowo identyfikować potrzeby i problemy, a następnie analizować i proponować możliwe rozwiązania. Ekspertem strategicznym była dr hab. Ewa Bogacz-Wojtanowska. Zespół ekspertów z ramienia FRDL Małopolskiego Instytutu Samorządu Terytorialnego i Administracji tworzyli: Jacek Kwiatkowski, Wojciech Odzimek, Dawid Hoinkis i Krzysztof Malczyk. Ich rola polegała przede wszystkim na moderowaniu procesu tworzenia dokumentu oraz proponowaniu narzędzi i podawaniu przykładów rozwiązań sprawdzonych w innych przypadkach. Taki sposób prowadzenia sesji strategicznych z Konwentem (praca indywidualna, zespołowa i na forum plenarnym) gwarantował możliwość indywidualnych wypowiedzi uczestników, jak również sprawne osiąganie consensusu.Zaletami metody partnersko-eksperckiej są: włączanie społeczności lokalnych w proces opracowywania dokumentu i decydowania o najważniejszych założeniach polityki rozwoju obszaru funkcjonalnego, ale dzięki temu również w proces ich wdrażania, wysoki stopień konsultacji społecznych oraz zgodność procedur z zasadami polityki strukturalnej Unii Europejskiej.Szczegółowy zakres prac nad ProgramemPrace, związane z opracowaniem Zintegrowanego Programu Aktywizacji i Partycypacji Społecznej na terenie obszaru funkcjonalnego „Blisko Krakowa”, obejmowały w szczególności następujące działania:

1) Opracowanie diagnozy w zakresie partycypacji i aktywności społecznej na terenie obszaru funkcjonalnego:

a. Opracowanie raportu z analizy stanu partycypacji społecznej na całym obszarze funkcjonalnym w oparciu o dane statystyczne oraz dotychczas stosowane zasady i praktyki,

b. Przygotowanie i przeprowadzenie badania aktywności lokalnych organizacji pozarządowych na terenie obszaru funkcjonalnego oraz preferencji i potrzeb mieszkańców w zakresie partycypacji;

2) Przeprowadzenie analizy zasobów własnych i otoczenia (analiza SWOT) dla obszaru funkcjonalnego w zakresie współpracy


17

samorządu z sektorem pozarządowym oraz aktywizacji i partycypacji społecznej (sesja strategiczna z udziałem Konwentu Strategicznego);

3) Określenie misji i wizji współpracy na terenie obszaru funkcjonalnego (sesja strategiczna z udziałem Konwentu Strategicznego);

4) Opracowanie planu operacyjnego Zintegrowanego Programu Aktywizacji i Partycypacji Społecznej na terenie obszaru funkcjonalnego:

a. Określenie obszarów, celów strategicznych i celów operacyjnych Programu (sesja strategiczna z udziałem Konwentu Strategicznego),

b. identyfikacja kierunków interwencji (kluczowych zadań i projektów) w ramach poszczególnych celów operacyjnych – (sesja strategiczna z udziałem Konwentu Strategicznego)

5) Określenie systemu monitorowania i ewaluacji Programu oraz aktualizacji:

a. określenie ram logistycznych realizacji kierunków interwencji (kluczowych zadań i projektów),

b. Opracowanie mierników realizacji celów Programu,c. Opracowanie podsystemów zarządzania, monitoringu

i ewaluacji Programu.6) Konsultacje dokumentu oraz opracowanie ostatecznej wersji

dokumentu Zintegrowanego Programu Aktywizacji i Partycypacji Społecznej na terenie obszaru funkcjonalnego po konsultacjach społecznych.

Partnerskie zarządzanie sprawami publicznymi, stanowiące fundament niniejszego Zintegrowanego Programu Aktywizacji i Partycypacji Społecznej, jest niezbędne dla prawidłowego, zrównoważonego i zintensyfikowanego, inteligentnego rozwoju całego obszaru funkcjonalnego „Blisko Krakowa”.


18

Wnioski z analizy diagnostycznejJednym z elementów prac nad niniejszym Programem było opracowanie diagnozy w zakresie partycypacji i aktywności społecznej na terenie obszaru funkcjonalnego - w oparciu o dane statystyczne oraz dotychczas stosowane zasady i praktyki, a także wyniki badania aktywności lokalnych organizacji pozarządowych na terenie obszaru funkcjonalnego oraz badania preferencji i potrzeb mieszkańców w zakresie partycypacji. Poniżej przedstawiono główne wnioski z analizy diagnostycznej.

Udział w wyborach powszechnych wskazywany jest przez mieszkańców obszaru funkcjonalnego za najczęściej wykorzystywaną i najbardziej efektywną formę wpływania na sytuację w gminie. Należy przy tym zauważyć, że frekwencja we wszystkich wyborach parlamentarnych w latach 2005-2014 była nieznacznie niższa od średniej małopolskiej, jednocześnie delikatnie wyższa od przeciętnej dla Krakowskiego Obszaru Metropolitalnego.

Odwrotnie sytuacja kształtowała się w wyborach samorządowych. Co do zasady można stwierdzić, że wskaźniki frekwencji w wyborach parlamentarnych i samorządowych na terenie obszaru funkcjonalnego są zbliżone i oscylują wokół granicy 50% osób uprawnionych do głosowania. Zdecydowanie niższe wskaźniki uczestnictwa są cechą charakterystyczną wyborów europejskich.

Najbardziej angażujące mieszkańców całego obszaru funkcjonalnego „Blisko Krakowa”, podobnie jak w całej Małopolsce, były przedterminowe wybory parlamentarne w 2007 r., zogniskowane wokół silnego konfliktu dwóch największych partii sejmowych.

Z punktu widzenia problematyki rozwoju lokalnego, za najbardziej istotne uznać należy jednak uczestnictwo mieszkańców w wyborach samorządowych. Istotnym czynnikiem wspierającym zaangażowanie w wybory lokalne w ostatnich latach było operowanie na poziomie jednostek samorządu terytorialnego znaczną pulą środków zewnętrznych płynących z funduszy europejskich.

Przeciętnie w każdych kolejnych wyborach samorządowych odnotowywano coraz wyższą frekwencję. Podobnie w większości gmin uczestnictwo w ostatnich wyborach lokalnych było wyższe niż w ostatnich wyborach krajowych. Można tym samym stwierdzić, że


19

mieszkańcy obszaru funkcjonalnego „Blisko Krakowa” w coraz większym stopniu dostrzegają siłę i znaczenie własnego głosu na rozwój społeczno-gospodarczy na poziomie własnej wspólnoty samorządowej.

Istotnym zjawiskiem jest ponadto najwyższa dynamika uczestnictwa w wyborach lokalnych na terenie gmin o najwyższych wskaźnikach migracji. Można zatem stwierdzić, że nowi mieszkańcy z istotnym stopniu wykorzystują formalne narzędzia demokracji do wywierania wpływu na kształt najbliższego otoczenia.

Wybierając raczej doraźne i stosowane w długich odstępach czasu sposoby wpływania na życie w gminie (wybory powszechne), mieszkańcy chcieliby jednocześnie mieć większy wpływ na podejmowane bieżące decyzje samorządu lokalnego, zwłaszcza w zakresie inwestycji komunalnych, tj. drogi, chodniki, kanalizacji, wodociągów, spraw budżetowych gminy oraz rozbudowy infrastruktury sportowo-rekreacyjnej.

Zwraca uwagę niedostrzeganie roli i tym samym rzadkie uczestnictwo mieszkańców w konsultacjach społecznych. Może to być spowodowane słabą organizacją procesu konsultacji. Znacząca część mieszkańców nie posiada wiedzy z zakresu możliwych form konsultacji społecznych. Zasady obecnie realizowanych konsultacji społecznych nie są dla nich w pełni zrozumiałe. Wydaje się, że potrzeba udoskonalenia procesu konsultacji społecznych jest jednym z kluczowych wyzwań, które pozwoli na poprawę poziomu partycypacji społecznej na terenie obszaru funkcjonalnego „Blisko Krakowa”.

Najczęściej stosowanymi i jednocześnie najbardziej skutecznymi zdaniem mieszkańców formami konsultacji społecznych na terenie obszaru funkcjonalnego są zebrania wiejskie/komitety osiedlowe oraz spotkania publiczne - około 1/3 badanych wskazała te formy konsultacji jako stosowane często lub bardzo często, a około połowa respondentów stwierdziła, że są one najskuteczniejsze. Ponadto zdaniem mieszkańców skuteczną formą konsultacji są równieże-konsultacje, na razie jednak stosowane sporadycznie.

Badania ankietowe mieszkańców wskazują, że najczęściej wykorzystywaną formą przekazywania informacji o prowadzonych konsultacjach jest publikacja na stronie internetowej. Wśród innych form ankietowani mieszkańcy wymieniali informacje na tablicy ogłoszeń, a także ogłoszenia parafialne.


20

Najczęściej konsultacjom społecznym poddawane są dokumenty dotyczące planowania przestrzennego (54,7% odpowiedzi) oraz dokumenty strategiczne, tj. strategia rozwoju gminy (35,9%). Zwraca uwagę relatywnie wysoki odsetek ankietowanych (28,1%), którzy wskazali, że nie wiedzą jakie dokumenty są konsultowane.

O ile znalezienie informacji o prowadzonych konsultacjach społecznych nie sprawia mieszkańcom kłopotu, to analiza odpowiedzi wskazuje na małe zaangażowanie i wiedzę w zakresie samego udziału w konsultacjach. Około 27,5% ankietowanych mieszkańców stwierdziło, że nie wie w jakiej formie można obecnie zgłaszać uwagi do konsultowanych dokumentów. Wśród osób, które orientowały się w sposobie zgłaszania uwag do konsultowanych spraw, najczęściej wskazywano na oficjalne pismo skierowane do urzędu (56,7%). Wśród postulowanych form zgłaszania uwag dominowały różnego rodzaju formy elektroniczne – mieszkańcy rekomendowali prowadzenie konsultacji poprzez e-mail (66,7%) bądź stronę internetową gminy (43,3%).

Niezwykle ważna dla przebiegu i efektów konsultacji jest właściwa informacja o ich wynikach. Wobec zebranych odpowiedzi mieszkańców wydaje się, że w gminach tworzących obszar funkcjonalny „Blisko Krakowa” istnieje problem komunikacyjny na linii samorząd – mieszkańcy. Zdecydowana większość ankietowanych (58%) stwierdziła bowiem, że nie wie czy udzielane są informacje zwrotne do zgłaszanych w procesie konsultacji uwag. Jeszcze większy odsetek badanych (77%) stwierdził, że nie wie czy materiały z procesu konsultacji, ich wyniki i ostatecznie podejmowane decyzję są upubliczniane.

Zdaniem ankietowanych mieszkańców w największym stopniu proces konsultacji utrudnia: brak zainteresowania konsultacjami ze strony urzędników (48,3% wskazań), brak wiary ze strony mieszkańców i przedstawicieli organizacji pozarządowych we wdrożenie proponowanych przez nich zmian (40,5%), brak łatwo dostępnej informacji o prowadzonych konsultacjach (40,5%). Jednocześnie wskazywali oni również, że istotnym utrudnieniem jest brak społecznego zainteresowania konsultacjami (39,7% wskazań).

Wydaje się, że w gminach tworzących obszar funkcjonalny „Blisko Krakowa” można zidentyfikować (w zakresie partycypacji) mechanizm błędnego koła. Partycypacyjne formy rządzenia są przez przedstawicieli władz lokalnych zbyt mało cenione. Władze samorządowe, z reguły przekonane o doskonałości demokracji


21

przedstawicielskiej, której istotę uosabiają (jako wybrani w wyborach powszechnych), nie do końca są skłonne traktować mieszkańców jako współrządzących. Im bardziej propartycypacyjne działania władz lokalnych będą miały wymuszony, fasadowy charakter, tym samym aktywność mieszkańców będzie się obniżała. Im bardziej natomiast aktywność mieszkańców będzie malała, tym bardziej władze lokalne nie będą skłonne do angażowania ich we współzarządzanie sprawami lokalnymi. Sposobem na przerwanie błędnego koła jest budowanie bardziej trwałych podstaw aktywności obywatelskiej. Wydaje się, że budowanie tych relacji warto rozpocząć od poprawy procesu wymiany informacji między mieszkańcami a samorządem, w tym z wykorzystaniem nowoczesnych technologii, oraz usprawnienia procesu partycypacji.

Przeciętnie na terenie obszaru funkcjonalnego w latach 2008-2013 liczba stowarzyszeń, fundacji i organizacji społecznych zwiększyła się o 20%. Niemniej jednak w odniesieniu do innych jednostek porównawczych wskaźnik fundacji, stowarzyszeń i organizacji społecznych przypadających na 10 tys. mieszkańców na terenie obszaru funkcjonalnego jest względnie niski. Jednocześnie, w ramach badania ankietowego 17% spośród badanych mieszkańców zadeklarowało członkostwo w ramach organizacji pozarządowej.

Najwyższy wskaźnik liczby organizacji pozarządowych w całym okresie prowadzonej analizy zaobserwowano w przypadku gminy Czernichów. Na koniec 2013 r. był on wyższy od średniej wojewódzkiej i wynosił 33 jednostki na 10 tys. mieszkańców. Wszystkie pozostałe gminy charakteryzowały się względnymi wskaźnikami na poziomie niższym od przeciętnej powiatowej.

Największym beneficjentem środków przeznaczanych w ramach dotacji dla organizacji pozarządowych są kluby sportowe. We wszystkich gminach środki przeznaczane na zadania z zakresu upowszechniania kultury fizycznej i sportu stanowią ponad 60% wszystkich funduszy na rzecz podmiotów trzeciego sektora. Dodatkowo, kluby sportowe często są także beneficjentami konkursów na realizację zadań z zakresu organizacji wypoczynku czy przeciwdziałania problemom społecznym.

Analiza wydatków w poszczególnych gminach wskazuje ponadto, że wciąż w niewielkim stopniu organizacje pozarządowe angażowane są do dostarczania usług publicznych, szczególnie z zakresu animacji kulturalnej, pomocy społecznej, a także promowania i wspierania


22

działalności gospodarczej. Choć można w tym obszarze wymienić pozytywne przykłady, skala współpracy pozostaje marginalna.

Dobrze zdefiniowana lokalna polityka kulturalna oraz odpowiadające na miejscowe deficyty instytucje kultury mogą nie tylko spełniać funkcje ochrony dziedzictwa czy kreowania wydarzeń kulturalnych, lecz przyczyniać się do zwiększenia poziomu partycypacji społecznej. Postępujące zmiany w zakresie uczestnictwa w kulturze prowadzą do coraz większej podaży usług kulturalnych po stronie organizacji pozarządowych, a nawet przedsiębiorstw prywatnych. Usługi sektora kultury na poziomie gminnym organizowane są często w sposób nieformalny. Ruchy te przede wszystkim obserwowane są w przestrzeni kulturalnej wielkich miast, lecz stopniowo znajdują zwolenników i naśladowców w mniejszych społecznościach lokalnych.

Ponieważ w gminach Czernichów oraz Liszki nie funkcjonują inne niż biblioteki typy instytucji kultury, w statystykach BDL GUS wykazany został brak imprez kulturalnych. Analiza wydatków budżetowych, w tym dotacji na rzecz organizacji pozarządowych, wskazuje jednak, że dużą część zadań w zakresie usług kulturalnych realizowana jest przez podmioty trzeciego sektora, a także placówki edukacyjne.

Specyfika usług sektora kultury w gminach zlokalizowanych wokół dużej aglomeracji miejskiej, jaką jest Kraków, a także służebność tego sektora, nie tylko w sferze rozwoju kapitału społecznego, lecz także w sferze rozwoju funkcji turystycznej i gospodarczej poszczególnych gmin, stanowi wyzwanie do szukania nowych dróg dostarczania oferty kulturalnej. Istotnym wyzwaniem wydaje się zbudowanie spójnej, komplementarnej oferty dla mieszkańców całego obszaru, będącej jednoczesną alternatywą dla form spędzania czasu wolnego w Krakowie.


23

Analiza SWOTAnaliza SWOT stanowi jedną z najpopularniejszych metod diagnozy sytuacji, w jakiej znajduje się wspólnota samorządowa. Służy porządkowaniu i segregacji informacji, stanowi użyteczną pomoc przy dokonywaniu oceny zasobów i otoczenia danej jednostki samorządu terytorialnego, ułatwia też identyfikację problemów i określenie priorytetów rozwoju. Jej nazwa to skrót od pierwszych liter angielskich słów, stanowiących jednocześnie pola przyporządkowania czynników, mogących mieć wpływ na powodzenie planu strategicznego – silne strony (strenghts), słabe strony (weaknesses), szanse (opportunities) i zagrożenia (threats).

S -> STRENGHTS, czyli silne strony, atuty

W -> WEAKNESSES, czyli słabe strony, słabości

O -> OPPORTUNITIES, czyli okazje, szanse

T -> THREATS, czyli zagrożenia, bariery rozwoju

Zgodnie z powyższym, czynniki rozwoju podzielić można na wewnętrzne, na które społeczność lokalna ma wpływ (silne i słabe strony), oraz na czynniki zewnętrzne – umiejscowione w bliższym i dalszym otoczeniu jednostki (szanse i zagrożenia). Podział ten dokonuje się również według innego kryterium, co pozwala zidentyfikować: czynniki pozytywne, czyli atuty i szanse, oraz czynniki negatywne, czyli słabe strony i zagrożenia.W ramach praz warsztatowych z udziałem Konwentu strategicznego przeprowadzono analizę SWOT dla obszaru funkcjonalnego „Blisko Krakowa” – w zakresie współpracy samorządu z sektorem pozarządowym oraz aktywizacji i partycypacji społecznej. Następnie zdefiniowane czynniki poddano końcowej weryfikacji oraz rangowaniu (dokonanie oceny wpływu poszczególnych czynników analizy na rozwój obszaru funkcjonalnego „Blisko Krakowa” do 2020 roku).


24

Rangowanie analizy SWOT odbywało się poprzez dokonanie oceny każdego czynnika analizy w kontekście jego wpływu na strategiczny rozwój obszaru funkcjonalnego "Blisko Krakowa". Ocena dokonywana była w skali 0-3, gdzie:PRZY ATUTACH I SZANSACH0 pkt. – oznacza, że dany czynnik, pomimo tego, iż istnieje, nie ma żadnego wpływu (lub nie będzie mieć) na rozwój obszaru funkcjonalnego "Blisko Krakowa";1 pkt. – oznacza, że dany czynnik ma bardzo słaby wpływ na rozwój obszaru funkcjonalnego "Blisko Krakowa";2 pkt. – oznacza, że dany czynnik ma duży wpływ na rozwój obszaru funkcjonalnego "Blisko Krakowa";3 pkt. – oznacza, że dany czynnik ma bardzo duży, kluczowy/strategiczny wpływ na rozwój Obszaru Funkcjonalnego "Blisko Krakowa".W powyższych przypadkach mowa o pozytywnym wpływie, tzn. że każdy z czynników wymienionych w kategoriach ATUTY I SZANSE pomaga w rozwoju strategicznym obszaru funkcjonalnego "Blisko Krakowa", albo wręcz może lub powinien być wykorzystany w realizacji jakichkolwiek działań na rzecz jego rozwoju.PRZY SŁABOŚCIACH I ZAGROŻENIACH0 pkt. – oznacza, że dany czynnik, pomimo tego, iż istnieje, nie ma żadnego wpływu (lub nie będzie mieć) uniemożliwiającego rozwój obszaru funkcjonalnego "Blisko Krakowa";1 pkt. – oznacza, że dany czynnik ma bardzo słaby wpływ hamujący rozwój obszaru funkcjonalnego "Blisko Krakowa";2 pkt. – oznacza, że dany czynnik ma duży wpływ hamujący rozwój obszaru funkcjonalnego "Blisko Krakowa";3 pkt. – oznacza, że dany czynnik ma bardzo duże, kluczowe/strategiczne znaczenie przeszkadzające, utrudniające, hamujące rozwój obszaru funkcjonalnego "Blisko Krakowa".W przypadku SŁABOŚCI I ZAGROŻEŃ wpływ każdego czynnika na strategiczny rozwój obszaru funkcjonalnego ma charakter negatywny, co oznacza, że każdy z ocenianych czynników w tych kategoriach może przeszkodzić lub zahamować rozwój obszaru funkcjonalnego "Blisko Krakowa".


25

Tabela 2 Wyniki analizy SWOT - rangowanie przez członków Konwentu Strategicznego.

MOCNE STRONY SŁABE STRONY

Czynniki, mające kluczowy wpływ na rozwój Obszaru Funkcjonalnego „Blisko Krakowa” (2,26 – 3 pkt.)

Liderzy lokalni, prowadzący organizacje pozarządowe, z kompetencjami eksperckimi w danej dziedzinie

Niski poziom profesjonalizacji działalności prowadzonej przez organizacje, brak przygotowania organizacji do formalnego (proceduralnego) działania

Lokalność organizacji pozarządowych - dobre rozpoznanie problemów wspólnot lokalnych, osadzenie w konkretnych potrzebach społecznych

Brak wiedzy, doświadczeń oraz przygotowania do współpracy międzysektorowej (brak znajomości mechanizmów i możliwości współpracy zarówno przez samorząd, jak i przez organizacje pozarządowe)

Zakorzenienie organizacji w tradycjach lokalnych, silna tożsamość (historia wspólnot lokalnych, miejscowości, znane osoby, kultura lokalna, itp.)

Duża biurokratyzacja w kontaktach samorządu z organizacjami pozarządowymi – także w zakresie pozyskiwania środków

Niskie kompetencje organizacyjno-prawne, zarządcze i komunikacyjne wśród członków organizacji, braki kompetencji w zakresie „zarządzania zasobami ludzkimi”Nieznajomość ze strony organizacji pozarządowych procedur ubiegania się o środki budżetoweDuża zależność organizacji od jednej osoby, jej lidera, brak zastępowalności liderów w organizacjach – uśpienie wielu organizacji w sytuacji braku lidera

Czynniki, mające duży wpływ na rozwój Obszaru Funkcjonalnego „Blisko Krakowa” (1,51 – 2,25 pkt.)

Entuzjazm ludzi tworzących organizacje pozarządowe

Nieznajomość uwarunkowań organizacyjno-prawnych i funkcjonalnych, determinujących sposoby i formy działania partnerów, ze strony samorządu,jak i organizacji pozarządowych

Brak anonimowości i silne więzy społeczne (w szczególności w odniesieniu do środowisk wiejskich)

Mała ilość osób - członków i wolontariuszy aktywnie zaangażowanych w działania organizacji (mimo stosunkowo dużej liczby członków rejestrowych)


26

Współpraca pomiędzy poszczególnymi samorządami i sektorem pozarządowym – m.in. działalność Lokalnej Grupy Działania „Blisko Krakowa”, realizacja partnerskiego projektu „Razem Blisko Krakowa..”

Słaba aktywność organizacji w zakresie partycypacji, reagowania na zaproszenia gmin do współpracy (niska frekwencja na spotkaniach, w badaniach, itp.)

Wzajemne relacje i znajomość lokalnego biznesu i sektora pozarządowego - łatwiejsze nawiązywanie współpracy

Niewystarczająca ilość środków materialnych, osobowych, organizacyjnych przeznaczanych na wsparcie organizacji (środki nieadekwatne do oczekiwań)

Różnorodność organizacji ze względu na dziedziny i formy działania

Niewystarczający poziom współpracy pomiędzy organizacjami a mediami lokalnymi

Wdrożone fundusze sołeckie – jako podstawowa forma partycypacji w obszarze zarządzania publicznego

Mało przejrzyste procedury współpracy samorządu z organizacjami pozarządowymi – przypadki podejmowania decyzji w trybie nieformalnym

Przychylność mediów lokalnych dla działalności prowadzonej przez organizacje pozarządowe

Niewystarczające zasoby lokalowe znacznej części organizacji pozarządowych, działających na terenie obszaru funkcjonalnego

Akceptacja społeczna organizacji pozarządowych i ich działalności na terenie obszaru funkcjonalnego

Niewystarczająca promocja organizacji i ich działań – zarówno realizowana przez same podmioty pozarządowe, jak i podmioty innych sektorów oraz media

Rozpoznawalność organizacji, ich działań i liderów wśród społeczności lokalnych

Brak gotowości do przyjęcia odpowiedzialności za wspólne działania (zarówno po stronie samorządu,jak i organizacji)

Duża ilość organizacji pozarządowych na terenie obszaru funkcjonalnego

Nadmiar obowiązków urzędników gmin, tworzących obszar funkcjonalny, zajmujących się wsparciem dla organizacji oraz współpracą międzysektorowąProblemy komunikacyjne pomiędzy sektorami i wewnątrz nichCykliczność działania wielu organizacji z terenu obszaru funkcjonalnego(„od akcji do akcji”)Brak partnerskiego podejścia w kontaktach międzysektorowych

Czynniki, mające bardzo słaby wpływ na rozwój Obszaru Funkcjonalnego „Blisko Krakowa” (0,76 – 1,50 pkt.)

Rosnąca liczba nowych organizacji pozarządowych

Różnice w zakresie aktywności (animowania) i oferowanych przez samorząd form wsparcia w poszczególnych gminach, tworzących obszar funkcjonalny


27 Zintegrowany Program Aktywizacji i Partycypacji Społecznej

28

SZANSE ZAGROŻENIA

Czynniki, mające kluczowy wpływ na rozwój Obszaru Funkcjonalnego „Blisko Krakowa” (2,26 – 3 pkt.)

Systemowa edukacja obywatelska od najmłodszych lat, w tym ukierunkowana na kształtowanie postaw obywatelskich i uświadamianie organizacyjno-prawnych aspektów funkcjonowania organizacji pozarządowych

Stosunkowo mała aktywność społeczna, słabe zaangażowanie ludzi (mieszkańców) do działania

Pokazywanie dobrych praktyk od szczebla lokalnego po krajowy

Słaba wiedza i świadomość ludzi zakładających organizacje pozarządowe,co do procedur prawnych i innych

Nastawienie wszystkich sektorów na dialog i porozumienie

Skomplikowane procedury prawne i niestałość prawa

Wykorzystanie form elektronicznych (w tym mediów społecznościowych) w zakresie komunikacji i promocji działań organizacji pozarządowych

Słabość finansowa sektora pozarządowego w Polsce, bardzo mały odsetek organizacji pozarządowych, prowadzących działalność gospodarczą, niewielka dywersyfikacja źródeł finansowania, niskie kompetencje w zakresie pozyskiwania funduszy zewnętrznych

Czynniki, mające duży wpływ na rozwój Obszaru Funkcjonalnego „Blisko Krakowa” (1,51 – 2,25 pkt.)

Promocja i organizacja wolontariatu oraz zaangażowania społecznego na terenie obszaru funkcjonalnego („branie spraw w swoje ręce” przez mieszkańców)

Wypalenie liderów organizacji pozarządowych

Zmiany – ułatwienia w przepisach prawnych dot. działalności organizacji pozarządowych (m.in. projekt nowelizacji ustawy Prawo o stowarzyszeniach)

Klientelizm i roszczeniowość niektórych organizacji

Rosnąca świadomość obywatelska Zdarzająca się jeszcze nieufność społeczna do organizacji pozarządowych i ich działań (postrzeganie organizacji przez pryzmat „załatwiania” interesów wąskiej grupy osób lub swoich)

Premiowanie partnerstw w przepisach (np. w kontekście pozyskiwania środków) – partnerstwa pomiędzy sektorami, partnerstwa w ramach obszarów funkcjonalnych

Ograniczone możliwości organizacyjno-prawne prowadzenia działalności w sferze społecznej



30

Wsparcie organizacji w zakresie pozyskiwania większych środków europejskich

Zjawisko „grantozy” (ukierunkowanie organizacji pozarządowych na pozyskiwanie środków zewnętrznych, kosztem mniejszej dbałości o potrzeby społeczne)

Pozytywne nastawienie społeczne do działań organizacji pozarządowych

Słaba współpraca wewnątrz sektora pozarządowego, nastawienie na konkurencję, rywalizację (np. w zakresie pozyskiwania środków zewnętrznych) zamiast na współpracę

Ośrodek Wsparcia dla Organizacji Pozarządowych i Inicjatyw Obywatelskich Powiatu Krakowskiego – szansa na nowe instrumenty wsparcia dla lokalnych organizacji

Niski kapitał społeczny (niski poziom zaufania społecznego)

„Wciąganie” w inicjatywy społeczne przedstawicieli biznesu, społeczna odpowiedzialność biznesu

Zaangażowanie polityczne niektórych organizacji i/lub ich liderów

Wykorzystanie bazy lokalowej szkół dla potrzeb organizacji pozarządowych

Skłonność instytucji publicznych do poszukiwania nieprawidłowości w działaniach organizacji pozarządowych – kwestie skarbowe, personalne, itp.

Rozwój współpracy międzysektorowej, w tym współpracy organizacji pozarządowych z biznesem

Brak wolnego czasu, który można przeznaczyć na działalność społeczną

Niedostatecznie realizowana edukacja obywatelska w kraju – zagrożenie dla przyszłości całego sektoraBliskość Krakowa – duża liczba osób napływowych, realizujących potrzeby zawodowe i kulturalne wciąż w Krakowie, nieangażujących się w sprawy wspólnoty lokalnejDuże rozdrobnienie w ramach sektora pozarządowego – ograniczone możliwości działania, hermetyzacja, koncentracja na problemach bardzo wąskiej grupy ludziSłabe tradycje w zakresie współdziałania i urzeczywistniania idei demokracji lokalnej/ społeczeństwa obywatelskiego


Niektóre trendy cywilizacyjne (m.in. promowanie egoizmu i indywidualizmu)



32

Tabela 3 Wyniki analizy SWOT - rangowanie eksperckie.

MOCNE STRONY SŁABE STRONY

Czynniki, mające kluczowy wpływ na rozwój Obszaru Funkcjonalnego„Blisko Krakowa” (2,26 – 3 pkt.)

Lokalność organizacji pozarządowych - dobre rozpoznanie problemów wspólnot lokalnych, osadzenie w konkretnych potrzebach społecznych

Słaba aktywność organizacji w zakresie partycypacji, reagowania na zaproszenia gmin do współpracy (niska frekwencja na spotkaniach, w badaniach, itp.)

Zakorzenienie organizacji w tradycjach lokalnych, silna tożsamość (historia wspólnot lokalnych, miejscowości, znane osoby, kultura lokalna, itp.)Akceptacja społeczna organizacji pozarządowych i ich działalności na terenie obszaru funkcjonalnegoBrak anonimowości i silne więzy społeczne (w szczególności w odniesieniu do środowisk wiejskich)

Czynniki, mające duży wpływ na rozwój Obszaru Funkcjonalnego„Blisko Krakowa” (1,51 – 2,25 pkt.)

Różnorodność organizacji ze względu na dziedziny i formy działania

Mała ilość osób - członków i wolontariuszy aktywnie zaangażowanych w działania organizacji (mimo stosunkowo dużej liczby członków rejestrowych)

Duża ilość organizacji pozarządowych na terenie obszaru funkcjonalnego

Cykliczność działania wielu organizacji z terenu obszaru funkcjonalnego(„od akcji do akcji”)

Rosnąca liczba nowych organizacji pozarządowych

Niewystarczająca promocja organizacji i ich działań – zarówno realizowana przez same podmioty pozarządowe, jak i podmioty innych sektorów oraz media

Entuzjazm ludzi tworzących organizacje pozarządowe

Niewystarczający poziom współpracy pomiędzy organizacjami a mediami lokalnymi

Liderzy lokalni, prowadzący organizacje pozarządowe, z kompetencjami eksperckimi w danej dziedzinie

Nieznajomość uwarunkowań organizacyjno-prawnych i funkcjonalnych, determinujących sposoby i formy działania partnerów, ze strony samorządu,jak i organizacji pozarządowych


33

Przychylność mediów lokalnych dla działalności prowadzonej przez organizacje pozarządowe

Mało przejrzyste procedury współpracy samorządu z organizacjami pozarządowymi – przypadki podejmowania decyzji w trybie nieformalnym

Rozpoznawalność organizacji, ich działań i liderów wśród społeczności lokalnych

Niewystarczająca ilość środków materialnych, osobowych, organizacyjnych przeznaczanych na wsparcie organizacji (środki nieadekwatne do oczekiwań)

Współpraca pomiędzy poszczególnymi samorządami i sektorem pozarządowym – m.in. działalność Lokalnej Grupy Działania „Blisko Krakowa”, realizacja partnerskiego projektu „Razem Blisko Krakowa..”

Brak gotowości do przyjęcia odpowiedzialności za wspólne działania (zarówno po stronie samorządu,jak i organizacji)

Wzajemne relacje i znajomość lokalnego biznesu i sektora pozarządowego - łatwiejsze nawiązywanie współpracy

Brak partnerskiego podejścia w kontaktach międzysektorowych

Problemy komunikacyjne pomiędzy sektorami i wewnątrz nich


Wdrożone fundusze sołeckie – jako podstawowa forma partycypacji w obszarze zarządzania publicznego

Niski poziom profesjonalizacji działalności prowadzonej przez organizacje, brak przygotowania organizacji do formalnego (proceduralnego) działaniaNiskie kompetencje organizacyjno-prawne, zarządcze i komunikacyjne wśród członków organizacji, braki kompetencji w zakresie „zarządzania zasobami ludzkimi”Duża zależność organizacji od jednej osoby, jej lidera, brak zastępowalności liderów w organizacjach – uśpienie wielu organizacji w sytuacji braku lideraNiewystarczające zasoby lokalowe znacznej części organizacji pozarządowych, działających na terenie obszaru funkcjonalnegoBrak wiedzy, doświadczeń oraz przygotowania do współpracy międzysektorowej (brak znajomości mechanizmów i możliwości współpracy zarówno przez samorząd, jak i przez organizacje pozarządowe)


34

Nieznajomość ze strony organizacji pozarządowych procedur ubiegania się o środki budżetoweDuża biurokratyzacja w kontaktach samorządu z organizacjami pozarządowymi – także w zakresie pozyskiwania środkówRóżnice w zakresie aktywności (animowania) i oferowanych przez samorząd form wsparcia w poszczególnych gminach, tworzących obszar funkcjonalnyNadmiar obowiązków urzędników gmin, tworzących obszar funkcjonalny, zajmujących się wsparciem dla organizacji oraz współpracą międzysektorową

SZANSE ZAGROŻENIA

Czynniki, mające kluczowy wpływ na rozwój Obszaru Funkcjonalnego„Blisko Krakowa” (2,26 – 3 pkt.)

Rosnąca świadomość obywatelska Stosunkowo mała aktywność społeczna, słabe zaangażowanie ludzi (mieszkańców) do działania

Systemowa edukacja obywatelska od najmłodszych lat, w tym ukierunkowana na kształtowanie postaw obywatelskich i uświadamianie organizacyjno-prawnych aspektów funkcjonowania organizacji pozarządowych

Zdarzająca się jeszcze nieufność społeczna do organizacji pozarządowych i ich działań (postrzeganie organizacji przez pryzmat „załatwiania” interesów wąskiej grupy osób lub swoich)

Promocja i organizacja wolontariatu oraz zaangażowania społecznego na terenie obszaru funkcjonalnego („branie spraw w swoje ręce” przez mieszkańców)

Niedostatecznie realizowana edukacja obywatelska w kraju – zagrożenie dla przyszłości całego sektora

Niski kapitał społeczny (niski poziom zaufania społecznego)

Czynniki, mające duży wpływ na rozwój Obszaru Funkcjonalnego„Blisko Krakowa” (1,51 – 2,25 pkt.)

Nastawienie wszystkich sektorów na dialog i porozumienie

Skłonność instytucji publicznych do poszukiwania nieprawidłowości w działaniach organizacji pozarządowych – kwestie skarbowe, personalne, itp.


35

Pozytywne nastawienie społeczne do działań organizacji pozarządowych

Słabość finansowa sektora pozarządowego w Polsce, bardzo mały odsetek organizacji pozarządowych, prowadzących działalność gospodarczą, niewielka dywersyfikacja źródeł finansowania, niskie kompetencje w zakresie pozyskiwania funduszy zewnętrznych

Rozwój współpracy międzysektorowej, w tym współpracy organizacji pozarządowych z biznesem

Zjawisko „grantozy” (ukierunkowanie organizacji pozarządowych na pozyskiwanie środków zewnętrznych, kosztem mniejszej dbałości o potrzeby społeczne)

„Wciąganie” w inicjatywy społeczne przedstawicieli biznesu, społeczna odpowiedzialność biznesu

Słaba współpraca wewnątrz sektora pozarządowego, nastawienie na konkurencję, rywalizację (np. w zakresie pozyskiwania środków zewnętrznych) zamiast na współpracę

Wykorzystanie form elektronicznych (w tym mediów społecznościowych) w zakresie komunikacji i promocji działań organizacji pozarządowych

Bliskość Krakowa – duża liczba osób napływowych, realizujących potrzeby zawodowe i kulturalne wciąż w Krakowie, nieangażujących się w sprawy wspólnoty lokalnejSłabe tradycje w zakresie współdziałania i urzeczywistniania idei demokracji lokalnej/ społeczeństwa obywatelskiego


Pokazywanie dobrych praktyk od szczebla lokalnego po krajowy

Słaba wiedza i świadomość ludzi zakładających organizacje pozarządowe, co do procedur prawnych i innych

Premiowanie partnerstw w przepisach (np. w kontekście pozyskiwania środków) – partnerstwa pomiędzy sektorami, partnerstwa w ramach obszarów funkcjonalnych

Skomplikowane procedury prawne i niestałość prawa

Ośrodek Wsparcia dla Organizacji Pozarządowych i Inicjatyw Obywatelskich Powiatu Krakowskiego – szansa na nowe instrumenty wsparcia dla lokalnych organizacji

Brak wolnego czasu, który można przeznaczyć na działalność społeczną

Wsparcie organizacji w zakresie pozyskiwania większych środków europejskich

Wypalenie liderów organizacji pozarządowych


36

Wykorzystanie bazy lokalowej szkół dla potrzeb organizacji pozarządowych

Zaangażowanie polityczne niektórych organizacji i/lub ich liderówDuże rozdrobnienie w ramach sektora pozarządowego – ograniczone możliwości działania, hermetyzacja, koncentracja na problemach bardzo wąskiej grupy ludziKlientelizm i roszczeniowość niektórych organizacji

Czynniki, niemające wpływu na rozwój Obszaru Funkcjonalnego„Blisko Krakowa” (0 – 0,75 pkt.)

Zmiany – ułatwienia w przepisach prawnych dot. działalności organizacji pozarządowych (m.in. projekt nowelizacji ustawy Prawo o stowarzyszeniach)

Ograniczone możliwości organizacyjno-prawne prowadzenia działalności w sferze społecznej

Niektóre trendy cywilizacyjne (m.in. promowanie egoizmu i indywidualizmu)


37

Wizja i misja rozwojuWizja rozwoju stanowi projekcję, opis pożądanego stanu rzeczywistości obszaru funkcjonalnego „Blisko Krakowa” w perspektywie 2020 roku. Określa stan docelowy, do którego dążyć będą wszyscy zaangażowani partnerzy, tj. władze samorządowe gmin i powiatu krakowskiego, partnerzy społeczni i gospodarczy oraz mieszkańcy, wykorzystując przy tym możliwości płynące z własnych atutów i szans pojawiających się w otoczeniu. Wizja ukierunkowana jest prognostycznie, określa cel, do jakiego zmierza cała wspólnota obszaru funkcjonalnego. Wskazuje ona zasadniczy kierunek podejmowanych działań.

WIZJA

W 2020 roku obszar funkcjonalny „Blisko Krakowa” stanowi przestrzeń partnerskiej współpracy i silnych relacji między obywatelami, grupami społecznymi i organizacjami, jak również między obywatelami, władzami samorządowymi i instytucjami publicznymi. Nowoczesne zarządzanie publiczne, bazujące na kapitale społecznym oraz aktywności obywatelskiej i partycypacji, zapewnia odpowiedni standard życia, pracy i spędzania czasu wolnego.

Sposobem urzeczywistnienia zakładanej wizji jest misja. Misja określa nadrzędny cel rozwoju obszaru funkcjonalnego „Blisko Krakowa”. Zgodnie z misją, władze samorządowe gmin i powiatu krakowskiego, partnerzy społeczni i gospodarczy oraz mieszkańcy deklarują współpracę na rzecz efektywnego wykorzystania potencjałów rozwojowych oraz wzmocnienia spójności wewnętrznej obszaru funkcjonalnego.

MISJA

Współpraca dla dobra wspólnego - tworzenie, wdrażanie i ciągle doskonalenie mechanizmów dialogu obywatelskiego oraz współpracy międzysektorowej i międzyorganizacyjnej.


38

Matryca operacyjnaZ przyjętej wizji i misji rozwoju obszaru funkcjonalnego „Blisko Krakowa” w zakresie współpracy samorządu z sektorem pozarządowym oraz aktywizacji i partycypacji społecznej wynika cel główny, który został określony w sposób następujący:Wysoka spójność obszaru funkcjonalnego, bazująca na kapitale społecznym, zaangażowaniu i partycypacji społecznej mieszkańców oraz partnerskim zarządzaniu sprawami publicznymi.

W nawiązaniu do tak zdefiniowanego celu, wyodrębniono 2 cele strategiczne (o charakterze długofalowym, tj. terminie realizacji sięgającym do 2020 roku), wskazujące na generalny kierunek postępowania w realizacji założonej wizji, misji i celu rozwoju:

Cel strategiczny I:

Wysoki poziom kapitału społecznego i kooperacyjnego mieszkańców

Cel strategiczny II:

Sprawne i efektywne mechanizmy partycypacji społecznej i wpływu obywateli na życie publiczne

Są one względem siebie równoważne i uzupełniające się. Nie jest możliwa sprawna i efektywna współpraca międzysektorowa i międzyorganizacyjna bez intensywnych działań w zakresie kreowania, utrzymywania i doskonalenia warunków rozwoju kapitału społecznego i kooperacyjnego mieszkańców.W ramach matrycy określono również cele operacyjne, dotyczące średniego horyzontu czasowego, wskazujące narzędzia i sposoby realizacji wspomnianych celów strategicznych. Wyodrębnione kierunki interwencji – kluczowe zadania i projekty do realizacji – służą urzeczywistnieniu założonych celów. Stanowią one ogólne ramy koncentracji aktywności programowej, finansowej i organizacyjnej w perspektywie długofalowej.


39

Ponadto, dla zapewnienia kontroli nad stopniem realizacji poszczególnych celów Zintegrowanego Programu aktywizacji i Partycypacji Społecznej na terenie obszaru funkcjonalnego „Blisko Krakowa” stworzono listę rekomendowanych mierników. Mierniki te są użyteczne przede wszystkim w czasie dokonywania monitoringu realizacji oraz aktualizacji dokumentu. Lista mierników stanowi bazową propozycję, która podczas prowadzenia procesów monitorowania i przeglądu strategicznego może być modyfikowana i uzupełniana – zgodnie z potrzebami jednostek wdrażających.Schemat1 Struktura celów Zintegrowanego Programu Aktywizacji i Partycypacji Społecznej na terenie obszaru funkcjonalnego „Blisko Krakowa”.

CEL GŁÓWNYWysoka spójność obszaru funkcjonalnego, bazująca na zaangażowaniu i partycypacji społecznej mieszkańców oraz partnerskim zarządzaniu

sprawami publicznymi

Cel strategiczny I:

Wysoki poziom kapitału społecznego i kooperacyjnego mieszkańców

Cel strategiczny II:

Sprawne i efektywne mechanizmy partycypacji społecznej i wpływu obywateli na życie publiczne

Cele operacyjne:

1. Edukacja obywatelska oraz promocja aktywności i partycypacji społecznej;

2. Wzmocnienie edukacji medialnej i kulturalnej;

3. Wzmocnienie tożsamości lokalnej, integracji i solidarności społecznej;

4. Efektywne wykorzystanie potencjału kulturowego dla rozwoju społeczno‐gospodarczego obszaru funkcjonalnego.

Cele operacyjne:

1. Wspieranie mechanizmów współpracy instytucji publicznych z obywatelami;

2. Wspieranie rozwoju instytucjonalnego, profesjonalizacji i integracji sektorowej organizacji pozarządowych oraz innych inicjatyw obywatelskich;

3. Usprawnienie procesów oraz poprawa jakości komunikacji w sferze publicznej.


40

cel strategiczny I:

Wysoki poziom kapitału społecznego i kooperacyjnego

mieszkańców


Edukacja obywatelska oraz promocja aktywności i partycypacji społecznej

Wzmocnienie edukacji medialnej i kulturalnej

Wzmocnienie tożsamości lokalnej, integracji i solidarności społecznej

Efektywne wykorzystanie potencjału kulturowego dla rozwoju społeczno‐gospodarczego obszaru funkcjonalnego

41

CEL OPERACYJNY Mierniki realizacji celu:

I.1. Edukacja obywatelska oraz promocja aktywności

i partycypacji społecznej

Liczba osób objętych systemem wsparcia dla liderów społecznych – dane poszczególnych JST i/lub organizacji pozarządowych

Liczba wolontariuszy na terenie OF - dane centrum wolontariatu i/lub organizacji pozarządowych

Liczba organizacji pozarządowych zarejestrowanych w ramach Portalu Organizacji Pozarządowych Powiatu Krakowskiego - dane administratora portalu

Liczba inicjatyw obywatelskich / społecznych podejmowanych przez młodzież i szkoły na terenie OF – dane poszczególnych JST/placówek oświatowych

Strategia postępowania:Jednym z ważniejszych filarów społeczeństwa obywatelskiego jest wysoki poziom zaangażowania społecznego mieszkańców. Aktywność obywatelska w identyfikowaniu problemów i barier rozwoju oraz umiejętność poszukiwania i uzgadniania optymalnych rozwiązań jest wartością, jaka przyświeca współczesnym demokracjom. Warunkiem koniecznym jest zdolność do podejmowania współpracy pomiędzy przedstawicielami różnych środowisk lokalnych w definiowaniu celów wspólnoty i metod ich realizacji.Wdrażanie niniejszego celu pozwoli osiągnąć stan wzrostu zainteresowania mieszkańców obszaru funkcjonalnego sprawami publicznymi oraz aktywnego zaangażowania społecznego.Cel ten realizowany będzie poprzez działania zmierzające do systemowego wspierania lokalnych aktywistów i wykorzystania ich potencjału do realizacji różnorodnych projektów społecznych. Proponowanym przedsięwzięciem jest m.in. Powiatowa Szkoła Liderów Społecznych. Działania tego celu to również wsparcie szkół i nauczycieli we wzmacnianiu postaw obywatelskich wśród dzieci i młodzieży. Istotną rolę pełnić tu będą instytucje kultury, media, organizacje pozarządowe i lokalny biznes. Ważnym aspektem będzie popularyzacja i lepsze wykorzystanie już dostępnych narzędzi i instrumentów, np. Portalu Organizacji Pozarządowych Powiatu Krakowskiego, służącego upowszechnianiu działań organizacji pozarządowych, wymianie informacji, nawiązywaniu kontaktów, itp. Cel ten zostanie osiągnięty także dzięki promocji dobrych praktyk w zakresie aktywności obywatelskiej, promocji liderów lokalnych oraz zwiększeniu aktywności społecznej lokalnych firm – jej pracowników jako wolontariuszy.

Zadania i projekty

I.1.1 Wdrożenie mechanizmów odkrywania, kształtowania i wspierania liderów lokalnych.

I.1.2 Rozwijanie indywidualnej i korporacyjnej filantropii oraz wolontariatu –


42

Program Promocji Wolontariatu na obszarze funkcjonalnym.

I.1.3Program współpracy placówek oświatowych i instytucji kultury z organizacjami pozarządowymi, obejmujący w szczególności wspólną realizację zajęć tematycznych.

I.1.4Popularyzacja Portalu Organizacji Pozarządowych Powiatu Krakowskiego(promocja organizacji i ich działań, wymiana informacji, nawiązywanie kontaktów, itp.).

I.1.5 Upowszechnianie dobrych praktyk w zakresie aktywności i partycypacji społecznej oraz współpracy międzysektorowej.

I.1.6 Kształcenie i doskonalenie nauczycieli w zakresie rozwijania kompetencji społecznych wśród uczniów.


I.2 Wzmocnienie edukacji medialnej i kulturalnej

Liczba projektów dotyczących edukacji kulturalnej i medialnej w szkołach na terenie OF – dane poszczególnych JST/placówek oświatowych i instytucji kultury

Liczba osób objętych systemem doskonalenia kompetencji informatycznych – dane poszczególnych JST i/lub organizacji pozarządowych

Strategia postępowania:Współczesność, trendy społeczne i kulturowe wskazują na wyraźną dominację nowych kompetencji, jakimi musi posługiwać się człowiek. Kompetencje te dotyczą zagadnień związanych z różnorodnością sfery kultury oraz zdolnością do umiejętnego korzystania z coraz intensywniej rozwijających się mediów. Obywatelskość, ruchy społeczne zawsze związane były z komunikacja społeczną, lecz od chwili pojawienia się mediów elektronicznych oraz wirtualnej rzeczywistości, rola mediów w życiu indywidualnym i społecznym jest trudna do przecenienia, a ich wpływ na całe społeczeństwa trudny do zmarginalizowania. Pomimo niewątpliwych zalet płynących z powszechności, dostępności informacji i postępującej lawinowo demokratyzacji mediów, pamiętać należy o zagrożeniach związanych z nadmiarem informacji oraz narastającym chaosem informacyjnym, w konsekwencji powodującym obniżenie standardów i jakości samego przekazu informacyjnego, jak również uczestnictwa w kulturze.Realizacja tego celu skierowana jest na szeroko zakrojoną akcję edukacji medialnej i kulturowej jako istotnych elementów kształtujących nowy wymiar obywatelskości i uczestnictwa w życiu publicznym, w tym w sferze kultury. Podejmowane w ramach tego celu działania mają przyczynić się do rozwoju postaw kooperacji i kreatywności oraz zdolności do sprawnej komunikacji społecznej z wykorzystaniem nowoczesnych technologii i różnorodnych form przekazu, gromadzenia i przetwarzania informacji. To dotyczy również sfery kształcenia (edukacji), gdyż umiejętnie używane nowoczesne technologie umożliwiają permanentne kształcenie się niekoniecznie w standardowych,


43

czyli formalnych formach edukacji. Do tego potrzebne jest szerzenie zdolności do krytycznego (czyli rozważnego) korzystania z mediów i przekazu informacyjnego, szerzenie dobrych praktyk oraz wskazywanie na korzyści z kształcenia pozaformalnego i nieformalnego na każdym etapie życia. W dobie dominacji mediów elektronicznych znaczenia nabierają tradycyjne formy komunikacji społecznej jako forma równoważenia dominacji jednej z form komunikacji. Realizacja tego celu doprowadzić ma również do kultywowania innych niż tylko elektroniczne formy komunikacji społecznej.

Zadania i projekty

I.2.1 Wdrażanie i promocja metod nauczania i dobrych praktyk w zakresie edukacji medialnej i kulturalnej.

I.2.2Edukacja kulturalna i artystyczna – na bazie współpracy instytucji kultury i organizacji pozarządowych – kształtowanie wrażliwości estetycznej, ekspresji itp.

I.2.3 Rozwój kompetencji kulturowych w uczeniu się innym niż formalne oraz upowszechnienie różnych form uczestnictwa w kulturze.

I.2.4 Edukacja medialna wspierająca myślenie krytyczne.

I.2.5 Rozwijanie kompetencji informatycznych.


I.3 Wzmocnienie tożsamości lokalnej, integracji i

solidarności społecznej

Liczba imprez integracyjnych (kulturalnych, sportowych, rekreacyjnych, rodzinnych, itp.) i/lub ich uczestników, organizowanych na terenie obszaru funkcjonalnego – dane poszczególnych JST/instytucji kultury i/lub organizacji pozarządowych

Liczba projektów i/lub uczestników programów na rzecz osób zagrożonych wykluczeniem społecznym - dane poszczególnych JST/instytucji pomocy społecznej i/lub organizacji pozarządowych

Liczba zrealizowanych wspólnych projektów rozwojowych na terenie obszaru funkcjonalnego „Blisko Krakowa” – dane poszczególnych JST i/lub Partnerstwa „Blisko Krakowa”

Liczba zrewitalizowanych przestrzeni publicznych z infrastrukturą sprzyjającą integracji społecznej – dane poszczególnych JST

Stosunek wysokości wpływów do budżetu poszczególnych gmin z podatku PIT do zmiany liczby mieszkańców gmin – dane poszczególnych JST i/lub BDL GUS



45

Strategia postępowania:Pod pojęciem „wzmacniania tożsamości lokalnej, integracji i solidarności społecznej” należy rozumieć określony sposób działania, którego celem jest aktywizowanie społeczności lokalnych, tworzenie poczucia przynależności do danego miejsca i lokalnej grupy, a także uruchamianie procesów samopomocy. Działania te są niezwykle istotne dla obszarów aglomeracyjnych, w których zachodzą intensywne procesy, niosące ze sobą liczne zagrożenia dla integracji i solidarności społecznej. Do takich zagrożeń należą np.: duży napływ „nowych” mieszkańców (w wyniku procesów suburbanizacyjnych) – nieidentyfikujących się z miejscem zamieszkania ani społecznością lokalną, czy podejmowanie edukacji i pracy w mieście metropolitarnym przez mieszkańców gmin aglomeracyjnych oraz spędzanie w nim większości czasu. W efekcie, zarówno u „nowych”, jak i „starych” mieszkańców dochodzi do utraty poczucia tożsamości z własną społecznością, a tym samym do utraty poczucia odpowiedzialności za sprawy lokalne. Dlatego zadania i projekty w ramach niniejszego celu operacyjnego dążą do wzmacniania solidarności i tworzenia więzów samopomocy, budowania tożsamości wspólnot lokalnych poprzez podnoszenie jakości społecznych interakcji, związków i sieci kontaktów, pomagania mieszkańcom w tworzeniu i odtwarzaniu ich własnych społeczności lokalnych i grup społecznych, pozwalających na radzenie sobie z rozwiązywaniem lokalnych problemów.Szczególnie istotną grupą zadań są działania zmierzające do szeroko rozumianej integracji społecznej. Na obszarze funkcjonalnym „Blisko Krakowa” zagadnienie to musi być rozpatrywane w kilku wymiarach. Na pierwszy plan wysuwa się integracja „nowych” i „starych” mieszkańców gmin, tworzących obszar funkcjonalny. Atrakcyjność osadnicza tych terenów powoduje bardzo duże dodatnie saldo migracji (jest to głównie napływ mieszkańców miasta Krakowa). W ciągu ostatnich 8 lat liczba ludności gminy Mogilany wzrosła o blisko 17%, a w przypadku gminy Świątniki Górne wskaźnik ten wyniósł ponad 11%. Podobnie wygląda sytuacja w pozostałych gminach obszaru funkcjonalnego, a głównym czynnikiem wzrostu liczby ludności jest właśnie wysokie dodatnie saldo migracji. Proces ten należy postrzegać jako zmianę pozytywną, jednak niesie ona ze sobą wiele zagadnień problemowych. M.in. nowi mieszkańcy, często osoby o wyższym statusie majątkowym, nie przejawiają zainteresowania sprawami lokalnymi – pracują w Krakowie, do krakowskich szkół i przedszkoli uczęszczają ich dzieci, w stolicy województwa korzystają z usług publicznych, w dużej mierze wciąż są zameldowani w Krakowie (lub tam są zarejestrowane ich działalności gospodarcze). We wszystkich tych sytuacjach, niesprzyjających integracji wspólnoty lokalnej, dochodzi również do wymiernych strat dla budżetów samorządowych gmin aglomeracyjnych (subwencja oświatowa, udział w podatku dochodowym od osób fizycznych, opłaty za usługi publiczne, itp.). Zmiany powyższych zachowań są trudne do przezwyciężenia, jednak należy im przeciwstawiać zadania i projekty z zakresu integracji społeczności lokalnej oraz wzmacniania tożsamości – tj. organizacja przyjaznych przestrzeni publicznych sprzyjających integracji społecznej, inicjowanie grup nieformalnych i samopomocowych, przybliżanie specyfiki i historii miejsca zamieszkania, dbałość o dziedzictwo kulturowe, w tym niematerialne (tradycje, obrzędy, zwyczaje, ginące umiejętności), organizację wydarzeń integracyjnych (kulturalnych, sportowych, rekreacyjnych, rodzinnych, itp.). Innym wymiarem integracji społecznej na terenie obszaru funkcjonalnego jest integracja międzypokoleniowa. Działania z tego zakresu mają istotne znaczenie w sytuacji systematycznie starzejącego się społeczeństwa. Z jednej strony, chodzi o


46

zapewnienie odpowiedniego poziomu opieki nad osobami starszymi, szczególnie w kontekście zmian cywilizacyjnych (młode pokolenia, poświęcone w całości pracy zawodowej lub edukacji, nie mają możliwości zapewnienia stałej opieki osobom starszym lub przewlekle chorym). Z drugiej strony, istotnym jest „wykorzystanie” doświadczenia zawodowego i życiowego osób starszych w wychowaniu i edukacji młodszych pokoleń.Wreszcie trzecim wymiarem integracji na terenie obszaru funkcjonalnego jest integracja międzygminna – niezbędna do realizacji tego i innych programów oraz strategii. Chodzi przede wszystkim o wypracowanie i wdrożenie efektywnych procedur wspólnego kształtowania polityk publicznych na tym terenie. Jest to zadanie dla samorządów lokalnych, podległych im jednostek oraz partnerów społecznych i gospodarczych. Działania te mają na celu nie tylko zwiększenie efektywności zarządzania wspólnotą lokalną i oferty kierowanej do społeczności lokalnej, ale także zwiększenie możliwości projektowych w nowej perspektywie finansowej UE, wspólne rozwiązywanie problemów i wykorzystywanie zasobów endogenicznych.Do wymienionych powyżej wymiarów integracji społecznej włączać należy sektor gospodarczy. Za najlepszy sposób uznano promocję prospołecznej aktywności firm z terenu obszaru funkcjonalnego, która już ma miejsce, jednak posiada charakter akcyjny i nie podlega koordynacji. Promowanie prospołecznej działalności lokalnych przedsiębiorstw będzie przynosić korzyści obu stronom i zachęcać innych do podejmowania podobnych aktywności.Za istotne uznano również wspieranie przedsiębiorczości społecznej i innych form przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu i zawodowemu, co ma niebagatelne znaczenie dla integracji społecznej.

Zadania i projekty

I.3.1Wzmacnianie spójności i integralności społecznej, w szczególności integracja międzygminna, międzypokoleniowa oraz dotycząca „nowych” i „starych” mieszkańców obszaru funkcjonalnego.

I.3.2 Organizowanie miejsc sprzyjających integracji społecznej.

I.3.3Budowanie silnej tożsamości lokalnej, poczucia przywiązania do miejsca zamieszkania, jego specyfiki i historii, m.in. poprzez dbałość o dziedzictwo kulturowe, w tym o charakterze niematerialnym.

I.3.4 Promocja aktywności prospołecznej przedsiębiorstw.

I.3.5Wspieranie rozwoju przedsiębiorczości społecznej i innych form przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu i zawodowemu, w tym różnorodnych form samopomocy.

I.3.6 Rozwój społecznego wymiaru sportu.

I.3.7 Podejmowanie działań zachęcających mieszkańców do odprowadzania podatków dochodowych na terenie obszaru funkcjonalnego – prezentacja korzyści dla wspólnot lokalnych, akcje informacyjne i


47

promocyjne.


48


I.4 Efektywne wykorzystanie potencjału kulturowego dla

rozwoju społeczno‐gospodarczego obszaru

funkcjonalnego

Liczba wydarzeń kulturalnych i innych z zaangażowaniem lokalnych artystów i twórców - dane poszczególnych JST/instytucji kultury i/lub organizacji pozarządowych

Liczba zrewitalizowanych przestrzeni publicznych - dane poszczególnych JST

Liczba zabytków i innych obiektów dziedzictwa kulturowego, udostępniona odwiedzającym lub włączona w obieg gospodarczy – dane poszczególnych gmin i/lub właścicieli zarządców zabytkowych nieruchomości

Wskaźniki czytelnictwa, np. liczba czytelników na 1 placówkę biblioteczną / na 1000 ludności OF czy liczba wypożyczenia na placówkę biblioteczną / na 1 czytelnika / na 1 wolumin / na 1000 mieszkańców OF – dane BDL GUS

Strategia postępowania:Niniejszy cel operacyjny zwraca uwagę na możliwości wykorzystania szeroko rozumianego potencjału kulturowego obszaru funkcjonalnego do wzmacniania sektora społecznego i gospodarczego. Konieczne jest zatem podejmowanie przedsięwzięć, których głównym celem będzie generowanie impulsów do rozwoju społecznego i gospodarczego poprzez zasoby kulturowe. Kultura i dziedzictwo kulturowe stanowią istotny czynnik rozwoju ekonomicznego obszaru, wpływając m.in. na jej atrakcyjność osadniczą, determinując rozwój turystyki, tworząc zróżnicowany rynek pracy i kreując przemysły kulturowe, jak również wzbudzając mnożnikowe procesy gospodarcze. Kultura jako czynnik rozwoju społecznego buduje natomiast kapitał ludzki i kreuje potencjał intelektualny, tworzy świadome i otwarte społeczeństwo, budzi świadomość wspólnoty, jej roli i wartości, integruje, umacnia więzi lokalne, współokreśla normy etyczne i zasady solidarności społecznej, przeciwdziała patologiom społecznym, pomaga przywracać osoby wykluczone i zmarginalizowane do życia społecznego i zawodowego, jest podstawą dla nawiązywania współpracy i komunikacji międzyludzkiej, wzmacnia poczucie tożsamości i identyfikacji z miejscem zamieszkania.Tak rozumiane działania powinny stanowić podstawę nowoczesnego modelu zarządzania kulturą, który umożliwi pełne wykorzystanie walorów kulturowych obszaru funkcjonalnego, a jednocześnie przyczyni się do rozwoju społeczno-gospodarczego. W tym celu niezbędne jest wdrożenie mechanizmów włączających dziedzictwo kulturowe w obieg społeczny i gospodarczy.Powyższe postulaty na terenie obszaru funkcjonalnego należy realizować poprzez wsparcie działalności bibliotek rozumianych jako nowoczesne centra dostępu do wiedzy, kultury oraz ośrodki życia społecznego, z bogatym i aktualnym woluminem księgozbiorów oraz ciekawymi programami społecznymi. Ważnym aspektem jest kontynuacja i intensyfikacja wsparcia ze strony samorządów dla artystów i twórców ludowych (zarówno profesjonalnych, jak i amatorów) zajmujących się sztuką, folklorem,


49

rzemiosłem, ale również sztuką współczesną. Włączanie ich działalności w życie społeczne i gospodarcze wspólnoty lokalnej może odbywać poprzez organizację wystaw i galerii, przeglądów, targów rzemiosł i jarmarków ludowych, pawilonów prezentacyjno-handlowych, angażowanie do realizacji imprez promujących niematerialne dziedzictwo kulturowe obszaru funkcjonalnego, itp. Niematerialne i materialne dziedzictwo kulturowe powinno być wykorzystywane na potrzeby edukacyjne młodych i starszych pokoleń, ale powinno również stopniowo stymulować rozwój gospodarczy - tzw. sektora kreatywnego, w zakresie kreowania produktów i usług oraz zatrudnienia poprzez wykorzystywanie przedsiębiorczości, innowacyjności i praw własności intelektualnej.Istotnym elementem włączania zasobów kulturowych w życie społeczne i gospodarcze wspólnoty lokalnej są również działania zmierzające do zwiększania atrakcyjności przestrzeni publicznych – rewitalizacja miast i obszarów wiejskich, poprawa stanu zachowania zabytków, zwiększenie ich dostępności, itp. Zadania z tego zakresu nie tylko włączają dziedzictwo kulturowe w obieg społeczny i gospodarczy, ale przyczyniają się do zacieśniania więzi społecznych, o czym jest mowa w celu operacyjnym I.3 niniejszego Programu.

Zadania i projekty

I.4.1 Wsparcie działalności bibliotek jako nowoczesnych centrów dostępu do wiedzy, kultury oraz ośrodków życia społecznego.

I.4.2 Podniesienie wskaźników czytelnictwa wśród mieszkańców m.in. poprzez zapewnienie nowości wydawniczych i promocję książki.

I.4.3

Zwiększenie atrakcyjności przestrzeni publicznych oraz zacieśnienie procesów integracyjnych w społeczności lokalnej m.in. poprzez poprawę stanu zachowania i dostępności zabytków oraz rewitalizację i zagospodarowanie centrów wsi i miast.

I.4.4 Wspieranie folkloru, sztuki ludowej, tradycji i rzemiosł.

I.4.5 Wspieranie amatorskiej i profesjonalnej działalności artystycznej.

I.4.6Wdrożenie mechanizmów włączających elementy dziedzictwa w obieg gospodarczy, rozwój systemu wsparcia dla sektora kreatywnego w kulturze.

I.4.7 Wykorzystanie dziedzictwa kulturowego na potrzeby edukacyjne.


50

cel strategiczny II:

Sprawne i efektywne mechanizmy partycypacji

społecznej i wpływu obywateli na życie publiczne


Wspieranie mechanizmów współpracy instytucji publicznychz obywatelami

Wspieranie rozwoju instytucjonalnego, profesjonalizacji i integracji sektorowej organizacji pozarządowych oraz innych inicjatyw obywatelskich

Usprawnienie procesów oraz poprawa jakości komunikacjiw sferze publicznej

51


II.1. Wspieranie mechanizmów współpracy instytucji publicznych

z obywatelami

Liczba zadań publicznych, zleconych do realizacji organizacjom pozarządowym – dane poszczególnych JST

Liczba podpisanych umów na realizację zadania publicznego na okres przekraczający jeden rok budżetowy – dane poszczególnych JST

Liczba poddanych konsultacjom dokumentów / proponowanych rozwiązań społeczno-gospodarczych – dane poszczególnych JST

Łączna kwota środków przeznaczonych do dyspozycji mieszkańców w ramach wdrożonych narzędzi partycypacyjnego decydowania o finansach publicznych – dane poszczególnych JST

Strategia postępowania:Jednym z podstawowych założeń nowego paradygmatu prowadzenia polityki rozwoju jest partnerstwo, rozumiane jako sieciowanie, tworzenie i wzmacnianie szerokich partnerstw międzyorganizacyjnych i międzysektorowych, by zapewnić skuteczny i wielopoziomowy system zarządzania sprawami publicznymi.Polski system prawny przewiduje współpracę samorządów z organizacjami pozarządowymi w ramach określonych reguł, z wykorzystaniem proponowanych w nim narzędzi, co ma gwarantować możliwie maksymalną obiektywność, równość i transparentność działań. Instrumenty współpracy są jednak stosowane z różną intensywnością, a niektóre praktycznie niewykorzystywane. Zadaniem Partnerstwa Podkrakowskiego Obszaru Funkcjonalnego „Blisko Krakowa” jest zatem wdrażanie i upowszechnianie wszelkich form i narzędzi współpracy międzysektorowej o charakterze finansowym i niefinansowym oraz wsparcie i promocja innowacyjności w obszarze usług publicznych.Zaangażowanie obywateli w sprawy publiczne powinno dotyczyć zarówno udziału w podejmowaniu decyzji, jak i ich wykonywaniu (realizacji zadań publicznych). Pierwszym krokiem w ramach wspierania mechanizmów współpracy instytucji publicznych z obywatelami powinien być rzeczywisty dialog obywatelski, rozumiany jako trwałe, zinstytucjonalizowane mechanizmy współdecydowania obywateli o sprawach publicznych. Oznacza on w szczególności współtworzenie i partnerską realizację polityk publicznych. Warunkiem prowadzenia skutecznego dialogu obywatelskiego jest dostęp do informacji publicznej. Brak wysokiej jakości, przejrzystej i użytecznej informacji wyklucza możliwości wpływania obywateli na mechanizmy decyzyjne. Konieczne jest zatem wprowadzenie sprawnego i efektywnego systemu konsultacji społecznych – rozumianych jako podstawowe formy dialogu, w szczególności z uwzględnieniem nowoczesnych technologii teleinformacyjnych. Aby system spełniał swoją rolę, należy wspierać edukację w zakresie metod i narzędzi dialogu obywatelskiego oraz współpracy międzysektorowej, skierowaną zarówno do


52

przedstawicieli administracji, jak i organizacji pozarządowych.Wyzwanie jest także upowszechnienie narzędzi współpracy finansowej samorządów z organizacjami pozarządowymi, wśród których należy wyróżnić:

powierzanie i wspieranie realizacji zadań publicznych, w tym w oparciu o umowy wieloletnie (np. na trzy lata), co pozwala na długofalowe planowanie zarówno przez organizacje pozarządowe, jak i organy administracji publicznej;

dofinansowanie podmiotów aplikujących o środki zewnętrzne (zabezpieczenie części lub całości tzw. wkładu własnego) – jako dodatkowe wzmocnienie możliwości pozyskiwania środków przez organizacje pozarządowe, a tym samym budowanie ich niezależności i profesjonalizacji. Wpierane powinny być projekty uznane za najkorzystniejsze dla całego obszaru funkcjonalnego lub danej gminy, np. mające szanse na pozyskanie największych dodatkowych środków;

regranting – oznaczający korzyść dla administracji w postaci przeniesienia na organizację „parasolową” kompetencji formalnych i administracyjnych, związanych z ogłaszaniem konkursów, kontrolowaniem ich przebiegu oraz rozliczania merytorycznego i finansowego, dla samej organizacji możliwość stabilizacji finansowej i organizacyjnej, a dla pozostałych organizacji pozarządowych lepszy, bardziej adekwatny do potrzeb system dystrybucji środków publicznych;

budżet partycypacyjny – gwarantujący obywatelom możliwość decydowania o przeznaczeniu całości lub części środków publicznych, zwiększający przejrzystość rządzenia, stanowiący jednocześnie znakomity instrument edukacji obywatelskiej.

Niemniej ważnym zadaniem pozostaje lepsze wykorzystanie dostępnych narzędzi współpracy niefinansowej między administracją a organizacjami pozarządowymi.

Zadania i projekty

II.1.1 Zasady współpracy z organizacjami pozarządowymi w realizacji zadań publicznych na terenie obszaru funkcjonalnego.

II.1.2 Procedura dialogu i konsultacji społecznych na terenie obszaru funkcjonalnego.

II.1.3 Doskonalenie kadr samorządowych i pozarządowych pod kątem współpracy międzysektorowej (nowe kompetencje i umiejętności).

II.1.4 Powierzanie i wspieranie realizacji zadań publicznych organizacjom pozarządowym, w tym w oparciu o umowy wieloletnie.

II.1.5 Wsparcie i promocja dla wprowadzenia systemu regrantingu.

II.1.6Zabezpieczenie w budżetach gmin środków na wkłady własne oraz ogłoszenie otwartych konkursów ofert w zakresie finansowania wkładów własnych dla organizacji.

II.1.7 Wdrożenie w poszczególnych gminach, tworzących obszar


53

funkcjonalny, budżetów partycypacyjnych.

II.1.8 Upowszechnianie narzędzi współpracy niefinansowej między administracją a organizacjami pozarządowymi.


II.2. Wspieranie rozwoju instytucjonalnego,

profesjonalizacji i integracji sektorowej organizacji

pozarządowych oraz innych inicjatyw obywatelskich

Liczba organizacji pozarządowych, współpracujących z instytucjami publicznymi z terenu OF(np. w podziale na współpracujące stale i akcyjnie) – dane poszczególnych JST

Liczba organizacji pozarządowych, które skorzystały z oferty Ośrodka Wsparcia dla Organizacji Pozarządowych i Inicjatyw Obywatelskich Powiatu Krakowskiego – dane Starostwa Powiatowego w Krakowie

Współczynnik efektywności organizacji pozarządowych w zakresie pozyskiwania zewnętrznych środków finansowych [liczba i/lub wartość projektów, które uzyskały dofinansowanie zewnętrzne / liczba i/lub wartość wniosków aplikacyjnych o dofinansowanie zewnętrzne, złożonych przez organizacje pozarządowe z terenu OF] -dane organizacji pozarządowych i/lub poszczególnych JST

Liczba organizacji zarejestrowanych w ramach Mapy aktywności organizacji pozarządowych, działających na terenie OF - – dane Partnerstwa „Blisko Krakowa”

Strategia postępowania:Zgodnie z nowymi założeniami prowadzenia polityki rozwoju, powinna ona wspierać „procesy i inicjatywy, które wzmacniają wolę działania obywateli na rzecz dobra wspólnego i przyczyniają się do wzmocnienia zaufania, jako jednego z podstawowych komponentów życia społecznego, gospodarczego i kulturowego”2. Kluczowe wyzwanie dla Partnerstwa Podkrakowskiego Obszaru Funkcjonalnego „Blisko Krakowa” jest takie, aby korzystając z dostępnych instrumentów, przede wszystkim prawnych, instytucjonalnych, informacyjno-edukacyjnych i finansowych, skutecznie rozwijać aktywność i partycypację społeczną oraz pogłębiać relacje obywateli z administracją.Jedną z barier, hamujących zaangażowanie obywatelskie na terenie obszaru funkcjonalnego, są niewystarczające zasoby lokalowe i kadrowe znacznej części organizacji pozarządowych. Niezbędne jest zatem lepsze wykorzystanie potencjału fizycznego i ludzkiego lokalnych instytucji publicznych, takich jak np. biblioteki, szkoły, ośrodki kultury czy obiekty rekreacyjno-sportowe. Instytucje publiczne powinny stanowić naturalną, przyjazną obywatelom przestrzeń, w której mogą przygotowywać i

2 Strategia Rozwoju Kapitału Społecznego, Warszawa 2013 (Załącznik do uchwały nr 104 Rady Ministrów z dnia 18 czerwca 2013 roku).


54

realizować działania na rzecz dobra wspólnego.

Skutecznym, efektywnym i użytecznym sposobem wpływania obywateli na życie publiczne jest ich zaangażowanie w ramach zorganizowanych form aktywności. Wynika z tego konieczność zagwarantowania wsparcia merytorycznego, organizacyjnego, finansowego i prawno-księgowego dla organizacji pozarządowych oraz innych form inicjatyw społecznych. Część z tych funkcji zapewnia m.in. Ośrodek Wsparcia dla Organizacji Pozarządowych i Inicjatyw Obywatelskich Powiatu Krakowskiego. Istnieje jednak potrzeba jego ciągłego rozwijania i poszerzania dostępnej oferty, jak również organizacji innych form wspierania rozwoju instytucjonalnego i profesjonalizacji aktywności obywatelskiej.Celem pogłębienia procesu współpracy międzysektorowej i międzyorganizacyjnej oraz integracji społecznej na całym obszarze funkcjonalnym, powstanie Mapa aktywności organizacji pozarządowych, charakteryzująca społeczność lokalną pod względem aktualnej i potencjalnej partycypacji społecznej mieszkańców we wszystkich ważnych procesach społecznych, kulturowych, politycznych i ekonomicznych.Ponadto, dzięki opracowaniu innowacyjnego, interaktywnego portalu internetowego, wcielona zostanie w życie idea e-partycypacji.

Zadania i projekty

II.2.1Zwiększenie wykorzystania zasobów instytucji publicznych dla rozwijania aktywności obywatelskiej (zasoby fizyczne i ludzkie bibliotek, szkół, domów kultury, obiektów sportowych, itp.).

II.2.2 Wsparcie merytoryczne, organizacyjne, finansowe i prawno-księgowe organizacji pozarządowych oraz innych form inicjatyw społecznych.

II.2.3 Mapa aktywności organizacji pozarządowych, działających na terenie obszaru funkcjonalnego.


II.3 Usprawnienie procesów oraz poprawa jakości komunikacji w

sferze publicznej

Liczba wejść na strony (odwiedzin) Biuletynów Informacji Publicznej poszczególnych Gmin-Partnerów i Powiatu Krakowskiego – dane poszczególnych JST

Wyniki badań społecznych wśród mieszkańców OF „Blisko Krakowa” w zakresie ocen dostępności i jakości usług publicznych (m.in. dostępność informacji o usługach urzędów, jakość informacji o usługach urzędu, dostępność usług elektronicznych) oraz ocen skuteczności wykorzystywanych sposobów komunikacji z mieszkańcami) – dane Partnerstwa „Blisko Krakowa”

Liczba informacji dotyczących organizacji pozarządowych i ich działalności, pojawiających się


55

w mediach lokalnych – dane poszczególnych JST

Liczba usług publicznych udostępnionych on-line przez urzędy gmin tworzących OF oraz liczba mieszkańców korzystających z tych usług – dane poszczególnych JST

Strategia postępowania:Jakość komunikacji w sferze publicznej ma fundamentalne znaczenie dla rozwoju i integralności obszaru funkcjonalnego „Blisko Krakowa” oraz nowoczesnego zarządzania publicznego, bazującego na aktywności obywatelskiej i partycypacji społecznej. Komunikacja społeczna służy wymianie informacji, edukacji, budowie tożsamości jednostki oraz integracji na poziomie grupy, zawiązywaniu i pogłębianiu współpracy, kreowaniu nowych pomysłów na rozwój społeczno-gospodarczy, bazujący na mobilizowaniu sił i zasobów (synergia).Celem większego zaangażowania obywateli w procesy zarządzania sprawami publicznymi oraz wdrożenia sprawnych i efektywnych mechanizmów partycypacji społecznej, niezbędne jest zatem tworzenie warunków sprzyjających poprawie jakości komunikowania - zarówno w relacjach pomiędzy jednostkami, grupami społecznymi i organizacjami, jak też między obywatelami i administracją (instytucjami publicznymi). W tym kontekście, wyzwaniem dla Partnerstwa Podkrakowskiego Obszaru Funkcjonalnego „Blisko Krakowa” jest ułatwienie dostępu do zasobów informacji, zwiększenie jej jakości i przejrzystości oraz dostosowanie form i treści przekazu do potrzeb zróżnicowanych grup odbiorców.Szczególną rolę odgrywają w tej kwestii media. Prasa, telewizja, radio, Internet, interpretując wydarzenia, kształtują opinie oraz wzory zachowań jednostkowych i społecznych. Zadaniem samorządu jest wspieranie różnych form działania mediów, które sprzyjają budowie więzi społecznych i rozwojowi demokracji (przy fundamentalnym założeniu poszanowania ich niezależności). Partnerskie współdziałanie realizować się może m.in. poprzez stałą obecność ogłoszeń i informacji trzecisektorowych w gazetach gminnych i innych mediach lokalnych.Istotne znaczenie dla usprawnienia procesów oraz poprawy jakości komunikacji w sferze publicznej będą miały również działania, mające na celu upowszechnianie dostępu do usług medialnych, zwłaszcza oferowanych przez administrację publiczną. E-administracja stanowi odpowiedź na rosnące oczekiwania klientów względem organów administracji publicznej oraz, w swym założeniu, ma doprowadzić do zwiększenia skuteczności i efektywności państwa otwartego na współpracę z obywatelami.

Zadania i projekty

II.3.1 Zwiększanie dostępności i przejrzystości informacji publicznej, dostosowanie form i treści przekazu do potrzeb odbiorców.

II.3.2 Partnerskie współdziałanie z mediami lokalnymi w zakresie informowania i promocji działań obywatelskich.

II.3.3 Upowszechnianie usług elektronicznych w administracji publicznej


56

(e-administracja).


57

Zgodność Programu z wytycznymi i założeniami zawartymi w dokumentach wyższego rzęduDla zobrazowania zależności pomiędzy Zintegrowanym Programem Aktywizacji i Partycypacji Społecznej na terenie obszaru funkcjonalnego a dokumentami strategicznymi szczebla krajowego, regionalnego i ponadlokalnego, opracowano matryce spójności celów strategicznych i operacyjnych Programu z priorytetami, celami i kierunkami interwencji zawartymi w nadrzędnych dokumentach strategicznych. Tym samym, poniżej wykazano zgodność z kluczowymi dokumentami planistycznymi definiującymi priorytety rozwojowe w obszarach tematycznie i sektorowo powiązanych z niniejszym dokumentem, tj.:

Strategią Rozwoju Kraju 2020. Aktywne społeczeństwo, konkurencyjna gospodarka, sprawne państwo;

Strategią Rozwoju Kapitału Społecznego 2020; Strategią Rozwoju Kapitału Ludzkiego 2020; Strategią Innowacyjności i Efektywności Gospodarki

„Dynamiczna Polska 2020”; Regionalnym Programem Operacyjnym Województwa Małopolskiego

na lata 2014-2020; Projektem Strategii Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych dla

Krakowskiego Obszaru Funkcjonalnego; Zintegrowaną Strategią Rozwoju Obszaru Funkcjonalnego

„Blisko Krakowa”.


58

Schemat 1 Matryca zgodności pomiędzy Zintegrowanym Programem Aktywizacji i Partycypacji Społecznej na terenie obszaru funkcjonalnego „Blisko Krakowa” a nadrzędnymi krajowymi i regionalnymi dokumentami strategicznymi.

Cele strategiczne Zintegrowanego ProgramuAktywizacji i Partycypacji Społecznej

I Wysoki poziom kapitału społecznego

i kooperacyjnego mieszkańców

II Sprawne i efektywne mechanizmy partycypacji

społecznej i wpływu obywateli na życie

publiczne

Cele

ope

racy

jne

Zint

egro

wan

ego

Prog

ram

uAk

tyw

izac

ji i P

arty

cypa

cji

Społ

eczn

ej

I.1 E

duka

cja o

bywa

telsk

a or

az p

rom

ocja

ak

tywn

ości

i par

tycy

pacji

społ

eczn

ej

I.2 W

zmoc

nien

ie e

duka

cji m

edia

lnej

i ku

ltura

lnej

I.3 W

zmoc

nien

ie to

żsam

ości

loka

lnej

, int

egra

cji

i sol

idar

nośc

i spo

łecz

nej

I.4 E

fekt

ywne

wyk

orzy

stan

ie p

oten

cjału

ku

lturo

wego

dla

rozw

oju

społ

eczn

o ‐gosp

odar

czeg

o ob

szar

u fu

nkcjo

naln

ego

II.1

Wsp

iera

nie

mec

hani

zmów

wsp

ółpr

acy

inst

ytuc

ji pu

blicz

nych

z ob

ywat

elam

i

Wsp

iera

nie

rozw

oju

inst

ytuc

jona

lneg

o,

prof

esjo

naliz

acji

i int

egra

cji se

ktor

owej

org

aniza

cji

poza

rząd

owyc

h or

az in

nych

inicj

atyw

oby

wate

lskich

Uspr

awni

enie

pro

cesó

w or

az p

opra

wa ja

kośc

i ko

mun

ikac

ji w

sfer

ze p

ublic

znej

Cele operacyjne nadrzędnych dokumentów strategicznych


59

Stra

tegi

a Ro

zwoj

u Kr

aju

2020

. Akt

ywne

spo

łecz

eńst

wo,

kon

kure

ncyj

na

gosp

odar

ka, s

praw

ne p

ańst

wo

(SRK

)

OS

I. SP

RAW

NE

I EFE

KTYW

NE

PAŃ

STW

O

Cel I.1. Przejście od administrowania do zarządzania

Cel I.2. Zapewnienie środków na działania rozwojowe

Cel I.3. Wzmocnienie warunków sprzyjających realizacji indywidualnych potrzeb i aktywności obywatela

OS

II. K

ON

KURE

NCY

JNA

GO

SPO

DAR

KA

Cel II.1. Wzmocnienie stabilności makroekonomicznej

Cel II.2. Wzrost wydajności gospodarki

Cel II.3. Zwiększenie innowacyjności gospodarki

Cel II.4. Rozwój kapitału ludzkiego

Cel II.5. Zwiększenie wykorzystania technologii cyfrowych

Cel II.6. Bezpieczeństwo energetyczne i środowisko

Cel II.7. Zwiększenie efektywności transportu

OS

III.

SPÓ

JNO

ŚĆ

SPO

ŁECZ

NA

I TE

RYTO

RIAL

NA Cel III.1. Integracja społeczna

Cel III.2. Zapewnienie dostępu i określonych standardów usług publicznych

Cel III.3. Wzmocnienie mechanizmów terytorialnego równoważenia rozwoju oraz integracja przestrzenna dla

rozwijania i pełnego wykorzystania potencjałów regionalnych


60

Stra

tegi

e zi

nteg

row

ane

(SIE

G, S

RKS,

SRK

L)

Stra

tegi

a In

now

acyj

nośc

i i E

fekt

ywno

ści

Gos

poda

rki.

„Dyn

amic

zna

Pols

ka Cel 1. Dostosowanie otoczenia regulacyjnego i finansowego

do potrzeb innowacyjnej i efektywnej gospodarki

Cel 2. Stymulowanie innowacyjności poprzez wzrost efektywności wiedzy i pracy

Cel 3. Wzrost efektywności wykorzystania zasobów naturalnych i surowców

Cel 4. Wzrost umiędzynarodowienia polskiej gospodarki

Stra

tegi

a Ro

zwoj

u Ka

pita

łu S

połe

czne

go

2020

Cel 1. Kształtowanie postaw sprzyjających kooperacji, kreatywności oraz komunikacji

Cel 2. Poprawa mechanizmów partycypacji społecznej i wpływu obywateli na życie publiczne

Cel 3. Usprawnienie procesów komunikacji społecznej oraz wymiany wiedzy

Cel 4. Rozwój i efektywne wykorzystanie potencjału kulturowego i kreatywnego

Stra

tegi

a Ro

zwoj

u Ka

pita

łu

Ludz

kieg

o 20

20

Cel 1. Wzrost zatrudnienia

Cel 2. Wydłużenie okresu aktywności zawodowej i zapewnienie lepszej jakości funkcjonowania osób starszych

Cel 3. Poprawa sytuacji osób i grup zagrożonych wykluczeniem społecznym

Cel 4. Poprawa zdrowia obywateli oraz efektywności systemu opieki zdrowotnej

Cel 5. Podniesienie poziomu kompetencji oraz kwalifikacji obywateli


61

Mał

opol

ski R

egio

naln

y Pr

ogra

m O

pera

cyjn

y na

lara

201

4-20

20Cel tematyczny 1. Wzmacnianie badań naukowych, rozwoju

technologicznego i innowacji

Cel tematyczny 2. Zwiększenie dostępności, stopnia wykorzystania i jakości technologii informacyjno-komunikacyjnych

Cel tematyczny 3. Wzmocnienie konkurencyjności MŚP

Cel tematyczny 4. Wspieranie przejścia na gospodarkę niskoemisyjną we wszystkich sektorach

Cel tematyczny 5. Promowanie dostosowania do zmian klimatu, zapobieganie ryzyku i zarządzanie ryzykiem

Cel tematyczny 6. Zachowanie i ochrona środowiska oraz promowanie efektywnego gospodarowania zasobami

Cel tematyczny 7. Promowanie zrównoważonego transportu i usuwanie niedoborów przepustowości w działaniu najważniejszej infrastruktury

sieciowejCel tematyczny 8. Promowanie trwałego i wysokiej jakości zatrudnienia

oraz wspieranie mobilności pracowników

Cel tematyczny 9. Promowanie włączenia społecznego, walka z ubóstwem i wszelką dyskryminacją

Cel tematyczny 10. Inwestowanie w kształcenie, szkolenie oraz szkolenie zawodowe na rzecz zdobywania umiejętności i uczenia się przez całe

życie


62

Stra

tegi

a ZI

T Kr

akow

skie

go d

la O

bsza

ru F

unkc

jona

lneg

o (p

roje

kt) Priorytet 1. Wysoki potencjał i konkurencyjność przedsiębiorstw w KrOF

Priorytet 2. Sprawny system mobilności regionalnej w transporcie drogowym

Priorytet 3. Rozwinięte i dopasowane do potrzeb rynku pracy systemy kształcenia i szkolenia zawodowego

Priorytet 4. Poprawa jakości środowiska naturalnego KrOF

Priorytet 5. Poprawa stanu gospodarki wodnej w KrOF

Priorytet 6. Zmniejszenia nierówności w stanie zdrowia poprzez rozwój infrastruktury zdrowotnej

Priorytet 7. Wysokiej jakości i dostępność ofert wsparcia w zakresie opieki zdrowotnej i usług socjalnych

Priorytet 8. Spójność wewnętrzna i współpraca międzyinstytucjonalna

Priorytet 9. Wspólnotowy wymiar Metropolii Krakowskiej


63

Zint

egro

wan

a St

rate

gia

Rozw

oju

Obs

zaru

Fun

kcjo

naln

ego

„Blis

ko K

rako

wa” Rozwój kapitału intelektualnego

Skuteczny system doradztwa i kształcenia zawodowego

Wzmacnianie przedsiębiorczości i aktywności zawodowej mieszkańców

Zarządzanie przestrzenią gospodarczą i inwestycyjną obszaru funkcjonalnego.

Rewitalizacja i zrównoważona komercjalizacja przestrzeni kulturowej obszaru funkcjonalnego

Kreowanie atrakcyjnych przestrzeni umożliwiających spędzanie czasu wolnego

Zwiększenie dostępności transportowej i rozwój połączeń funkcjonalnych.

Kształtowanie proekologicznych postaw i świadomości obywatelskiej

Ochrona terenów atrakcyjnych przyrodniczo

Wspieranie indywidualnych i publicznych rozwiązań infrastrukturalnych sprzyjających ochronie środowiska

Przeciwdziałanie klęskom żywiołowym

Wzmacnianie tożsamości lokalnej i spójności społecznej obszaru funkcjonalnego

Wspieranie aktywności obywatelskiej oraz partycypacji społecznej mieszkańców

System usług publicznych, dostosowany do potrzeb i struktury społeczeństwa.

Wdrażanie nowoczesnych instrumentów zarządzania publicznego

Rozwój współpracy z partnerami zewnętrznymi


64

System monitorowania i ewaluacji oraz aktualizacji ProgramuWprowadzenieWdrożenie zapisów Zintegrowanego Programu Aktywizacji i Partycypacji Społecznej na terenie obszaru funkcjonalnego „Blisko Krakowa”, jego monitoring oraz ewaluacja, wymaga podjęcia przez członków Partnerstwa działań formalno-prawnych związanych z utworzeniem struktury zarządczej o charakterze międzysektorowym (gminy, powiat krakowski, partnerzy społeczni i gospodarczy).Należy podkreślić, iż każde z tworzonych rozwiązań formalno-prawnych w tym zakresie powinno być ukierunkowane na organizowanie i wzmacnianie stałej platformy współpracy wielosektorowej na rzecz integracji obszaru funkcjonalnego. Istotnym aspektem realizacji zadań i projektów Zintegrowanego Programu Aktywizacji i Partycypacji Społecznej jest rzetelna współpraca wielu autonomicznych podmiotów. Jeżeli uda się ją nawiązać, będzie sprzyjać poprawie sprawności zarządzania w sektorze publicznym, skutecznemu pozyskiwaniu środków finansowych, tworzeniu trwałych podstaw dla przedsięwzięć partnerskich. Wybór konkretnego rozwiązania formalno-prawnego, które umożliwi efektywne funkcjonowanie Partnerstwa „Blisko Krakowa” wciąż stoi przed jego członkami. Zaproponowany poniżej system zarządzania Zintegrowanym Programem Aktywizacji i Partycypacji Społecznej należy traktować jako propozycję bazową przed podjęciem i wdrożeniem decyzji, co do kształtu formalno-prawnego Partnerstwa.Docelowo należy zastanowić się nad rozwiązaniem włączającym w system zarządzania realizacją Zintegrowanego Programu Aktywizacji i Partycypacji Społecznej Rad Działalności Pożytku Publicznego, które ze względu na strukturę członków (samorząd, organizacje społeczne) oraz zadania ustawowe jest do tego predysponowana. Jednak w obecnej sytuacji Rada Działalności Pożytku Publicznego funkcjonuje wyłącznie na terenie gminy Skawina (biorąc pod uwagę gminy obszaru funkcjonalnego). Należy rozważyć stworzenie Rady Działalności Pożytku Publicznego Obszaru Funkcjonalnego „Blisko Krakowa”, co będzie się wiązać z koniecznością podjęcia szerszej współpracy pomiędzy samorządami i partnerami społecznymi z tego terenu oraz wyznaczeniem nowych procedur działania.


65

Instytucjonalna struktura systemu zarządzania i wdrażania ProgramuWdrożenie zapisów Zintegrowanego Programu Aktywizacji i Partycypacji Społecznej na terenie obszaru funkcjonalnego „Blisko Krakowa”, jego monitoring oraz ewaluacja, wymaga podjęcia przez członków Partnerstwa działań formalno-prawnych związanych z utworzeniem struktury zarządczejInstytucjonalną strukturę systemu zarządzania i wdrażania Zintegrowanego Programu Aktywizacji i Partycypacji Społecznej tworzą:

Rada Partnerstwa, działającą w imieniu całego Partnerstwa, tworzonego przez gminy Czernichów, Liszki, Mogilany, Skawina, Świątniki Górne, powiat krakowski, Galicyjską Izbę Gospodarczą, Podkrakowską Izbę Gospodarczą, Lokalną Grupę Działania „Blisko Krakowa oraz Uniwersytet Rolniczy im. H. Kołłątaja w Krakowie, reprezentującą cały podkrakowski obszar funkcjonalny „Blisko Krakowa”;

Grupa Sterująca, prowadząca nadzór merytoryczny nad realizacją zapisów Zintegrowanego Programu Aktywizacji i Partycypacji Społecznej Obszaru Funkcjonalnego „Blisko Krakowa”;

Centrum Koordynacji, będące organem operacyjnym, odpowiadającym za wdrażanie Zintegrowanego Programu Aktywizacji i Partycypacji Społecznej na terenie obszaru funkcjonalnego „Blisko Krakowa”;

Urzędy poszczególnych Gmin-Partnerów oraz Starostwo Powiatowe w Krakowie, wraz z jednostkami gminnymi i powiatowymi.

Zakres funkcjonalny poszczególnych elementów struktury zarządzania i wdrażania ProgramuRada Partnerstwa, rozumiana jako kluczowe przywództwo polityczne i organizacyjne, odpowiada za regulowanie zasad funkcjonowania Partnerstwa, wytyczanie kierunków rozwoju, a także za podejmowanie współpracy przy realizacji kluczowych programów i projektów na terenie całego obszaru funkcjonalnego oraz z partnerami zewnętrznymi. Jej kompetencje obejmują m.in. nadzorowanie działalności Partnerstwa, promowanie obszaru funkcjonalnego „Blisko Krakowa”, stymulowanie i inicjowanie działań podejmowanych przez różnorodne podmioty i środowiska, jak również mobilizowanie oraz integrowanie zasobów pozostających w ich dyspozycji – na rzecz realizacji celów strategicznych.


66

Przywództwo pełnione w przestrzeni realizacji Programu obejmować będzie w szczególności następujące formy aktywności:

inspirowanie samorządów gminnych i powiatowego do budowania/aktualizowania własnych strategii i programów lokalnych, uwzględniających cele określone w Zintegrowanym Programie Aktywizacji i Partycypacji Społecznej Obszaru Funkcjonalnego „Blisko Krakowa”,

mobilizowanie podmiotów społecznych, grup nieformalnych, samorządów i podmiotów prywatnych, działających na terenie obszaru funkcjonalnego, do włączania się w proces realizacji zadań i projektów Zintegrowanego Programu Aktywizacji i Partycypacji Społecznej Obszaru Funkcjonalnego „Blisko Krakowa”, które leżą w ich sferze kompetencyjnej,

angażowanie partnerów zewnętrznych do przejmowania części zadań wdrożeniowych na podstawie porozumienia lub umowy – w przypadkach, w których realizacja określonych przedsięwzięć na poziomie lokalnym lub subregionalnym oznacza większą skuteczność oraz prowadzi do lepszych efektów,

aktywne współdziałanie z władzami samorządów sąsiednich, w tym z samorządem Miasta Krakowa, na rzecz realizacji przedsięwzięć o znaczeniu strategicznym (ponadlokalnym), w zakresie uzgodnionych spraw stanowiących obszar wspólnego zainteresowania,

aktywna współpraca z samorządem regionalnym oraz administracją rządową, umożliwiająca prezentację stanowisk, wymianę opinii oraz uzgadnianie stanowisk w sprawach kluczowych dla rozwoju obszaru funkcjonalnego „Blisko Krakowa” oraz mających znaczenie strategiczne dla rozwoju województwa małopolskiego.

Zgodnie z powyższymi założeniami, Rada Partnerstwa pełni funkcję zbliżoną do Rady Nadzorczej (w spółkach) lub Radę Fundatorów (w organizacjach pozarządowych). Radę Partnerstwa tworzy 10 osób. W jej skład wchodzą: wójtowie/burmistrzowie poszczególnych gmin (Czernichów, Liszki, Mogilany, Skawina, Świątniki Górne), Starosta Krakowski, uprawomocnieni do podejmowania decyzji przedstawiciele: Lokalnej Grupy Działania Blisko „Krakowa”, izb gospodarczych, a także Uniwersytetu Rolniczego im. H. Kołłątaja w Krakowie. Założenia funkcjonowania Rady Partnerstwa przewidują rozszerzenie jej składu o przedstawicieli innych instytucji i organizacji zewnętrznych, jeżeli istotnie przyczyni się to do zwiększenia efektywności działania całego Partnerstwa. O ewentualnym rozszerzeniu Rady Partnerstwa decydują jednogłośnie wszyscy członkowie Rady Partnerstwa.


67

Grupa Sterująca odpowiada za nadzór merytoryczny nad realizacją zapisów Zintegrowanego Programu Aktywizacji i Partycypacji Społecznej. Grupę Sterującą tworzy 11 osób – wójtowie/burmistrzowie poszczególnych gmin wchodzących w skład Partnerstwa (lub ich zastępcy lub Sekretarze) oraz przewodniczący rad poszczególnych gmin (Czernichów, Liszki, Mogilany, Skawina, Świątniki Górne) oraz Starosta Krakowski (lub Wicestarosta lub delegowany Członek Zarządu Powiatu Krakowskiego).Zadaniem Grupy Sterującej jest podejmowanie decyzji wykonawczych w ramach realizacji poszczególnych zadań Programu oraz pozyskiwania nowych projektów realizacyjnych dla Partnerstwa. Grupa Sterująca nadzoruje pracę Centrum Koordynacji i stanowi dla niego organ decyzyjny. Zgodnie z powyższymi założeniami, Grupa Sterująca pełni funkcję zbliżoną do Zarządu (w spółkach lub organizacjach pozarządowych).Centrum Koordynacji jest organem operacyjnym, w którego skład wchodzą osoby odpowiedzialne za właściwą organizację i realizację zapisów Zintegrowanego Programu Aktywizacji i Partycypacji Społecznej na terenie obszaru funkcjonalnego „Blisko Krakowa”. Centrum działa w oparciu o regulamin zatwierdzony przez Grupę Sterującą. W jego skład wchodzą pracownicy merytoryczni poszczególnych Partnerów, zgłoszeni i zatwierdzeni przez Grupę Sterującą. Zgodnie z powyższymi założeniami, Centrum Koordynacji pełni funkcję biura realizacyjnego dla Zintegrowanego Programu Aktywizacji i Partycypacji Społecznej. Centrum Koordynacji dla Zintegrowanego Programu Aktywizacji i Partycypacji Społecznej powinno mieścić się w jednej z gmin Partnerstwa.Procedury wdrażania, monitorowania i aktualizacjiProcedury wdrażania, monitorowania i aktualizacji zawierają listę działań, których podjęcie ma na celu ułatwienie realizacji Programu oraz umożliwienie stałego monitorowania i dostosowywania jej zapisów do zmieniających się warunków otoczenia wewnętrznego i społeczno-gospodarczego. Proces wdrażania Programu rozpatrywany będzie na trzech głównych poziomach:

organizacyjnym, merytorycznym, społecznym.

Opracowane podsystemy wykorzystują instytucjonalną strukturę systemu zarządzania i wdrażania Programu.


68

POZIOM ORGANIZACYJNYProgram proponuje zadania i projekty, które stanowią wyzwania dla całej społeczności obszaru funkcjonalnego: poszczególnych gmin (Czernichów, Liszki, Mogilany, Skawina, Świątniki Górne) i powiatu krakowskiego, jednostek organizacyjnych samorządów oraz wszystkich instytucji działających w zakresie realizacji polityki społecznej i na polu aktywizacji mieszkańców.Wdrażanie Programu, zawierającego zadania będące w kompetencjach wielu podmiotów, wymaga ścisłej koordynacji i współpracy pomiędzy zainteresowanymi stronami. Stąd też efektywność realizacji celów wyodrębnionych w Programie, w dużej mierze będzie zależała od komórki zarządzającej jej wdrażaniem – Centrum Koordynacji.Do zadań Centrum Koordynacji należeć będzie bieżące zarządzanie realizacją Zintegrowanego Programu Aktywizacji i Partycypacji Społecznej, a w szczególności:

bieżąca realizacja zadań oraz programów/projektów strategicznych, w tym:

o koordynacja współpracy z innymi jednostkami samorządu terytorialnego, organizacjami pozarządowymi i przedsiębiorstwami,

o pozyskiwanie partnerów do realizacji zadań zapisanych w Programie

o harmonizacja realizacji działań zapisanych w Programie i innych dokumentach branżowych;

przygotowywanie sprawozdań z realizacji Programu; przygotowywanie okresowych raportów o stanie partycypacji

i aktywizacji społecznej oraz innych zestawień i wniosków, przydatnych w procesie planowania i zarządzania strategicznego,

monitoring oraz przygotowywanie zmian w ramach Programu.Podstawą skutecznego wdrażania działań służących osiąganiu celów Zintegrowanego Programu Aktywizacji i Partycypacji Społecznej jest dysponowanie wiedzą na temat postępów osiąganych w zakresie realizowanych zadań oraz zdolność do reagowania na pojawiające się różnice pomiędzy przyjętymi założeniami a uzyskiwanymi efektami realizacji kluczowych zadań. Wszyscy partnerzy realizujący zadania zdefiniowane w Programie będą poproszeni o aktywną współpracę z Centrum Koordynacji. W tym celu w urzędach poszczególnych gmin


69

(Czernichów, Liszki, Mogilany, Skawina, Świątniki Górne) oraz w Starostwie Powiatowym w Krakowie powinna zostać wyznaczona osoba do kontaktu z Centrum Koordynacji. Przyczyni się to do lepszej organizacji oraz realnego zarządzania Zintegrowanym Programem Aktywizacji i Partycypacji Społecznej na terenie obszaru funkcjonalnego „Blisko Krakowa”.Centrum Koordynacji rokrocznie dokonuje okresowej oceny stopnia realizacji Programu Ocena ta dokonywana będzie w oparciu o dwa elementy podsystemu monitorowania i ewaluacji:

analizę wskaźnikową, bazującą na miernikach wyznaczonych dla każdego celu operacyjnego,

raport z realizacji zadań.Analiza wskaźnikowa, bazującą na miernikach wyznaczonych dla każdego celu operacyjnego Programu, będzie przygotowywana przez Centrum Koordynacji w oparciu o pozyskane dane statystyczne i informacje, w skład których wchodzą następujące źródła informacji:

statystyka publiczna – generowana przez Główny Urząd Statystyczny w ramach Banku Danych Lokalnych, dostępna pod adresem www.stat.gov.pl/bdl – z uwzględnieniem opóźnienia w zamieszczaniu aktualnych danych statystycznych w Banku Danych Lokalnych;

zestawienia własne Centrum Koordynacji (np. przygotowywane z wykorzystaniem Subregionalnego Systemu Analiz Samorządowych);

statystyka prowadzona przez samorządy gminne i samorząd powiatowy – generowana i gromadzona przez urzędy poszczególnych gmin (Czernichów, Liszki, Mogilany, Skawina, Świątniki Górne), Starostwo Powiatowe, jednostki gminne i powiatowe, zobowiązane do terminowego przekazywania danych i informacji do Centrum Koordynacji;

statystyka prowadzona przez podmioty prywatne, pozarządowe, samorząd regionalny i administrację rządową, dotycząca działań zbieżnych merytorycznie z badanym celem operacyjnym – przekazywanie informacji i danych przez te podmioty i jednostki zewnętrzne do Centrum Koordynacji powinno odbywać się na mocy porozumień ze wskazanymi podmiotami i jednostkami.

W wyborze mierników określających postęp realizacji celów Programu, przyjęto zasadę ograniczonej liczby mierników monitorowania dla każdego z celów – zgodnie z rekomendacjami zawartymi w Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego. Przy doborze mierników kierowano się adekwatnością, jednak głównym ograniczeniem była dostępność danych.


70

Podstawowym źródłem danych do monitorowania poziomu realizowania Programu stały się dane ewidencjonowane przez samorządy,a w niektórych przypadkach konieczne jest zawiązanie porozumień z podmiotami i jednostkami zewnętrznymi. W ramach analizy wskaźnikowej realizowanej przez Centrum Koordynacji, mierniki pochodzące ze statystyki publicznej (BDL GUS) mogą zostać przedstawione w układach porównawczych (banchmarking),np. w porównaniach względem średniej dla powiatu krakowskiego, województwa małopolskiego czy kraju. Zakres czasowy analizy powinien obejmować zmiany w stosunku do roku bazowego (2014 r.) i roku ostatniego badania (dynamika).Pomocnicza tabela do przekazywania danych statystycznych do Centrum Koordynacji wygląda następująco:

Cel operacyjny nr .............................

Nazwa miernika

Źródło danych

i jednostka miary

Wartość dla roku

bazowego (2014 r.)

Wartość dla roku

badanego (.......... r.)

1. ..............................................................

2. ..............................................................

3. ..............................................................

Raport z realizacji zadań i projektów, przygotowywany przez Centrum Koordynacji, opiera się na informacjach dotyczących stanu realizacji danego zadania/projektu, przekazywanych przez urzędy poszczególnych gmin (Czernichów, Liszki, Mogilany, Skawina, Świątniki Górne), Starostwo Powiatowe w Krakowie, jednostki gminne i powiatowe, zbieżne merytorycznie z badanym celem operacyjnym, i/lub podmioty zewnętrzne (m.in. podmioty społeczne, prywatne), jeżeli dane zadanie/projekt mieści się w ich kompetencjach. Sprawozdania do Centrum Koordynacji składane są rokrocznie na określonym formularzu sprawozdawczym. Stanowią one podstawę zbiorczego raportu z realizacji kierunków interwencji całego Programu.Dla zwiększenia efektywności procesu sprawozdawczego z realizacji zadań/projektów Programu, sprawozdania realizacyjne składane są na ujednoliconym formularzu sprawozdawczym, wg następującego wzoru:


71

Zadanie/projekt nr: ...................

CEL STRATEGICZNY................................

CEL OPERACYJNY...............................

JEDNOSTKA REALIZUJĄCA:......................................

OPIS STANU REALIZACJI ZADANIA/PROJEKTU(m.in.: zrealizowane przedsięwzięcia w danym okresie, stopień realizacji zadania/projektu, skuteczność zastosowanych instrumentów realizacyjnych, ocena partnerów realizacyjnych, sukcesy realizacyjne, uzyskane efekty)

OPIS POWSTAŁYCH TRUDNOŚCI REALIZACYJNYCH(m.in.: problemy powstałe na etapie realizacji, opóźnienia i ich przyczyny, środki podjęte w celu przezwyciężenia trudności, rekomendacje dotyczące zmian w realizacji zadania/projektu, możliwe usprawnienia)

OPIS ŹRÓDEŁ FINANSOWANIA(wielkość środków finansowych wydatkowanych na realizację kierunku interwencji w danym okresie (lata realizacji), w podziale na źródła finansowania)Budżet gminy X (kwota w zł) (% kwoty ogółem)Budżet jednostki realizującej (kwota w zł) (% kwoty ogółem)Środki zewnętrzne ................................ (kwota w zł) (% kwoty ogółem)Ogółem (kwota w zł) (% kwoty ogółem)

Opracowane przez Centrum Koordynacji zestawienia: analiza wskaźnikowa oraz raport z realizacji zadań/projektów są podstawą dla Grupy Sterującej do podejmowania oceny realizacji Programu, wprowadzania uzupełnień oraz dokonywania niezbędnych i uzasadnionych zmian (reagowanie na zmieniające się uwarunkowania w otoczeniu wewnętrznym i społeczno-gospodarcze).POZIOM MERYTORYCZNYPoziom merytoryczny obejmuje wdrażanie i monitorowanie realizacji celów zapisanych w Zintegrowanym Programie Aktywizacji i Partycypacji Społecznej na terenie obszaru funkcjonalnego „Blisko Krakowa”, przegląd jego zapisów i ich aktualizację. W konsekwencji systematycznych działań


72

wdrożeniowych i monitorujących, osiągnięte zostaną cele strategiczne i operacyjne.Na poziomie merytorycznym ważną rolę przypisuje się Grupie Sterującej, która będzie wsparciem merytorycznym dla Centrum Koordynacji.Do jej zadań należą w szczególności:

dbałość o osiąganie założonych w Zintegrowanym Programie Aktywizacji i Partycypacji Społecznej Obszaru Funkcjonalnego „Blisko Krakowa” celów operacyjnych i strategicznych;

ewaluacja Programu, podejmowanie decyzji strategicznych dla realizacji zapisów

Programu.Procedura monitoringu i aktualizacjiMonitoring i aktualizacja będzie dokonywana w przedstawiony poniżej sposób:

1. Organem odpowiedzialnym za właściwą organizację i realizację zapisów Zintegrowanego Programu Aktywizacji i Partycypacji Społecznej, w tym za monitorowanie realizacji zadań/projektów Programu, jest Centrum Koordynacji. Proponuje się, aby odpowiedzialność za organizację Centrum Koordynacji przejęła jedna z gmin Partnerstwa. Propozycja składu Centrum Koordynacji zawarta została w części „Zakres funkcjonalny poszczególnych elementów struktury zarządzania i wdrażania Programu”. Docelowo proponuje się również przejęcie roli Centrum Koordynacji dla Zintegrowanego Programu Aktywizacji i Partycypacji Społecznej Obszaru Funkcjonalnego przez Radę Działalności Pożytku Publicznego Obszaru Funkcjonalnego „Blisko Krakowa” – jeżeli dojdzie do jej powołania (patrz „Wprowadzenie”).

2. Każdego roku realizacji Programu, Centrum Koordynacji będzie organizować spotkanie ewaluacyjne Zintegrowanego Programu Aktywizacji i Partycypacji Społecznej na terenie obszaru funkcjonalnego „Blisko Krakowa”. Uczestniczyć w nim powinny podmioty i instytucje, które w ramach zadań własnych lub statutowych realizują poszczególne cele operacyjne Programu. Centrum Koordynacji powinno stworzyć bazę tych podmiotów i instytucji z terenu obszaru funkcjonalnego i jego otoczenia oraz zapraszać uczestników na spotkanie ewaluacyjne. W ramach niniejszego spotkania poruszane będą następujące kwestie:

przedstawienie aktualnego stanu realizacji poszczególnych celów operacyjnych na podstawie analizy wskaźnikowej wykonanej przez Centrum Koordynacji (mierniki dla każdego


73

celu operacyjnego) – ogólny obraz sytuacji (porównanie wskaźników bazowych dla 2014 roku ze wskaźnikami dla badanego roku realizacji Programu, wskazanie tendencji wzrostowych i malejących w poszczególnych celach operacyjnych, itp.),

zebranie informacji nt. ewentualnych trudności realizacyjnych dla poszczególnych zadań i projektów Programu, z uwzględnieniem proponowanych działań naprawczych,

podjęcie decyzji odnośnie modyfikacji treści Zintegrowanego Programu Aktywizacji i Partycypacji Społecznej.

3. Spotkanie ewaluacyjne jest protokołowane. Efektem posiedzenia jest sprawozdanie przygotowywane przez Centrum Koordynacji.

4. Sprawozdanie ze spotkania ewaluacyjnego Zintegrowanego Programu Aktywizacji i Partycypacji Społecznej na terenie obszaru funkcjonalnego „Blisko Krakowa” będzie przedstawiane Radzie Partnerstwa i/lub Grupie Sterującej do akceptacji wnioskowanych na spotkaniu propozycji.

POZIOM SPOŁECZNYPoziom społeczny dotyczy wzmacniania spójności i integralności społecznej obszaru funkcjonalnego, a także upowszechniania zapisów Zintegrowanego Programu Aktywizacji i Partycypacji Społecznej wśród mieszkańców i pozyskiwania partnerów (lokalnych, regionalnych i zewnętrznych) dla realizacji zadań Programu. Głównym adresatem zapisów dokumentu są mieszkańcy obszaru funkcjonalnego,a w szczególności:

1. Organizacje pozarządowe, grupy nieformalne i inicjatywy społeczne, działające na terenie obszaru funkcjonalnego;

2. Radni, pracownicy urzędów poszczególnych gmin (Czernichów, Liszki, Mogilany, Skawina, Świątniki Górne), Starostwa Powiatowego w Krakowie, jednostek gminnych i powiatowych;

3. Posłowie i senatorowie reprezentujący w Parlamencie region oraz radni Sejmiku Wojewódzkiego, związani z regionem;

4. Przedsiębiorcy, przedstawiciele sektora gospodarczego, instytucje otoczenia biznesu, instytucje szkoleniowe z regionu;

5. Sektor finansowy – banki, instytucje pożyczkowe i kredytowe;6. Wyższe uczelnie z terenu regionu.

W celu upowszechnienia treści Zintegrowanego Programu Aktywizacji i Partycypacji Społecznej na terenie obszaru funkcjonalnego „Blisko Krakowa” należy m.in. przeprowadzić proponowane działania:


74

1. Opracowanie krótkiego materiału informacyjno-promocyjnego, przybliżającego mieszkańcom treść Zintegrowanego Programu Aktywizacji i Partycypacji Społecznej Obszaru Funkcjonalnego „Blisko Krakowa”;

2. Umieszczenie Programu do pobrania w wersji elektronicznej na stronach internetowych urzędów poszczególnych gmin (Czernichów, Liszki, Mogilany, Skawina, Świątniki Górne), Starostwa Powiatowego w Krakowie, w Biuletynach Informacji Publicznej (BIP) oraz na stronie projektowej;

3. Przekazanie Programu oraz materiału informacyjno-promocyjnego drogą elektroniczną do instytucji publicznych, przedsiębiorstw lokalnych, organizacji społecznych na terenie obszaru funkcjonalnego;

4. Przekazanie Programu oraz materiału informacyjno-promocyjnego drogą elektroniczną do obecnych i potencjalnych partnerów zewnętrznych obszaru funkcjonalnego „Blisko Krakowa”, np. do sąsiadujących z obszarem funkcjonalnym gmin, w tym do Miasta Krakowa, Stowarzyszenia Metropolia Krakowska (ZIT), Zarządu Województwa Małopolskiego, Wojewody Małopolskiego, organizacji samorządu gospodarczego o ponadlokalnym zasięgu, organizacji pozarządowych o ponadlokalnym zasięgu, a także zagranicznych partnerów samorządowych gmin, tworzących obszar funkcjonalny, oraz innych potencjalnych zagranicznych partnerów dla całego obszaru funkcjonalnego „Blisko Krakowa”;

5. Przekazanie bibliotekom publicznym oraz szkołom, działającym na terenie obszaru funkcjonalnego, wydrukowanego egzemplarza tekstu Programu wraz z nagraną płytą CD, zawierającą Program oraz materiał informacyjno-promocyjny.


Documents

€¦ · Web viewPartycypacja polityczna obywateli, czyli udział w wyborach parlamentarnych i samorządowych, jest przedmiotem najsilniejszych zachęt i …