H 3

1- HYPNOTICA, ANXIOLYTICA, MINOR TRANQUILISERS = insomnia, angstorrnissen,… 1 NEUROBIOLOGIE

SLAAPLOOSHEID Classificatie APNEU -> KNO Probleem volksgezondheid ALERTHEID =AROUSOL

o WORDT BEWAAKT door een delicaat evenwicht van 5 neurotransmitters reticulaire formatie =RETICLAIR ACTIATING SYSTEM Histamine Dopamine Noradrenaline Serotonine Acetylcholine

o CORTICO-STRIATALE-THALAMISCHE-CORTICALE LOOP = moduleert ALERTHEID thv thalamis thalamische filter

door GAbAerge neuronen deficientie slaaploosheid

SLAAP /WAAK swicht o WAAK = HISTAMINE (tuberomamillaire nucleus)

OREXINE / HYPOCRETINE promoot wakero SLAAP = GABA (venterolaterale preoptiche nucleus)

SUPRACHIAMSMATISCHE NUCLEUS = INERNE KLOK beinvloed dooro LICHTo Activiteito Melatonine = slaapbevorden hormoon

ANGSTOORNISSEN SOORTEN

O PANIEKSTOORNISSEN = paniekaanval somatische en psychisce angstsymptomen

O VERALGEMEENDE ANGST = Buitensporige aanhoudende agnst gedurend minstens 6 MAANDEN

motorische spanning, autonome hyperactiviteit, overmatig waakzaamheid, vermoeidheid overlappende symtomen met majeure depressie

O FOBIE = irrationele aanhoudende angs voor een object/ situatie specifieke/ sociale fobie

O POSTTRAUMATISCHE STRESSO OBSESSIEF COMPULSIEF GISORDE

AMYGDALA + ANDERE REGIOPS GABA A RECEPTOREN ionotroop

o Verschillende bindingsiteso PAM = positieve allosterische modulatieo CL kanaal INFLUX HYPERPOLARISATIE

MINDER EXITEERBAARHEIDo GABAB gproteine K eflux

FARMACO

EFFECTEN INDICATIES NEVENEFFECTEN CONTRAINDICATIES/INTERACTIESGHB (liquid XTC) sedatie, vertraging HR, AF

fysiche zwakte, daling bewuszijn, minder logisch denken convulsies, coma, dood

sneloverdosis in combinatie met alcohol

BENZODIAZEPINESKorte werking TRIAZOLAM inslapenIntermediaire werking LORAZEPAM middle of the night insomniaLange werking DIAZEPAM angstGABA NODIG

anxiolyse hypnotica( 30min/uur gewonnen) spierzwakte anticonvulsief sedatie, retrograde amnesieOPGEPAST = FLUNITRAZEPAM uitgangsmilieu

ANGSSTTOORNISENSLAAPSTOORNISSENAnesthesie + kleine ingrepenepilepsieSpasticiteitdervingssymtpomen

sedatie, slaperigheid, verwardheid, amnesie, coordinatiestoornissen dood POTENTIALISATIE paradoxale effecten tolerantie + REBOUND EFFECT FYSICHE EN PSYCHISCHE afhankelijkheid mechanische desensitisatie

myastheina ademhalingsinsufficientie, apneu dementietoestanden leveraandoeningen POMPELMOESSAP CYP 3A5 inh BEJAARDEN

BENZODIAZEPINE ANTAGONIST FLUMAZENIL als overdozeringZ DRUGS =GABAa PAM 1 subunitZOLPIDEM, ZALEPLON, ZOPICLON

hypotische werking Inslaapproblemen, jet lag

minder cognitieve en motorische neveneffecten hallucinaties, amnesie , parasomnieen = sleep eating, driving, autoongevallen

BARBITURATENVerlengde duur openen CL kanaal OOK ZONDER GABAThiopental : inductie anhestesie ,kortwerkendFenobarbital - antileptica

hypnotisch anxiolitisch sedatief anticonvulsief spoierrelaxerend

NIET MEER GEBRUIKT ALS HYPNOTICA OF ANXIOLYTICA

ademhalingsdepressie tolerantie door enzyminductie psychische en fysieke afhankelijkheid veel interacties met andere Gm

MELATONINE primaire slaapstoornis bij patienten van 55Jaar of ouder jet lagSEROTINERGE MOLECULEN SSRI 5HT projecties vanuit de raphe nuclei selectieve serotonine reuptake inhibitoren FOBIE, paniekstoornisen ( samen met MAO inh, antidepressica)1e generatie H1 antihistaminica sedatieVALERIAAN EXTRACTEN hypnotisch effect niet bij leverlijden

2-ANTIPSYCHOTICA EN NEUROLEPTICA = schisofrenie en andere 2

NEUROBIOLOGIE

SCHIZOFRENIE = meest voorkomende vorm van psychpse + symptpmen hallucinaties, wanen - Symptomen

o afgevlakt/ stompo anhedonieo alogieo gebrek aan wilskrachto sociale isolatie

cognitieve stoornissen; angst depressie, agressie

DOPAMINE STAAT centraal Synthese: Tyrosine – LDOPA- dopamine-

noradrenaline-adrenaline Metabolisatie MAO en COMT Banen

o Mesolimbische baan : emotieso Mesocorticale baan : cognitieve, affectueve, -

symptomen

o Nigrostriatale baan : EPSo tubero-infundibaire baan: prolactineinhibitieo CTZ : braakcentrumo Thalamisch dopaminerg systeem

DOPAMINE HYPERactiviteitstheorieo D2 antagonisten

GLUTAMAAT voor – symtpomen Ionotrope Recetopren; NMDA, AMPA, kainaat GLUTAMAAT HYPactiviteitstheorie

FARMACO

1-- CONVENTIONELE OF TYPISCHE ANTIPSYCHOTIVA WERKING

D2 ANTAGONIST o mesolimbische regio Minder dopamine = ONDERDRUKKING POSITIEVE

SYMPTOMEN = wanen en hallucinaties o mesocorticale regio nog altijd te weinig, hypofunctie = cognitieve , negatieve,

affectieve stoorniso tubero-infundibulair minder dopamine = prolactinemieo nigrostriatale baan minder dopamine == EXPS

WELKE Fenothiazine en thioxanthenen Butyrofenonen en difenylperidinen benzamides

EFFECTEN Antipsychotisch effect = ONDERDRUKKING POSITIEVE SYMPTOMEN

NEVENEFFECTEN extra pyramidiaal syndroom

o acuut: Parkinsonisme = tremor, regiditeit, hypo, akinesieo motorische rusteloosheido chronisc: Tardieve dyskinessien

Hyperprolactinemie: impotentie, libio, gyneacomastie, amenorree, galactorrea Anti-emetische effect Niet selectiviteit van D2 blokkers

o Anti-ACH: droge mond, accommodatie, constipatie…o Anti-H2: Sedatieo Ant- 5HT: verdikkeno Anti- 1 : hypothesie

Verhoogde resico op epileptifomz manifestaties Verlengd QT interval Torsades de pointes, cardale dood maligne neuroleptisch syndroom

2--- NIEUWE OF ATYPISCHE ANTIPSYCHOTICA WERKING

SDA= serotonine –domapine antagonistO BasismechanismenO Nigrostriatale baan stijging Da dmv disinhibitie, D2 blokkadeO Mesocorticale baan stijging DAO Mesolimbisch serotonine antaogonist O Tubero-ifindubilair serotonine antagonis

DPA = dopamine pariteel agonistO Reward baan activeren !! – genot…

SPA= Serotonine partieel agonistO Stimulatie Da vrijgave

Rappe dissociatie van D2 receptor antagonisten WELKE

CLOZAPINE = meest efficiento agranulocytose, myocarditis, myopathie

OLANZAPINEo Potenter dan clozapine – cardometabole risicos

RISPERIDON hyperprolactinemie kan optreden EFFECTEN

verbetering positieve en negatieve symptomen DOELTREFFENDHEID

in acute fase verminderen wandeer de behandeling wordt verdergezet NEVENEFFECTEN

EPS, tardieve dyskinesieen metabole ongewenste effecten

o gewichtstoenma – clocapine, olanzapineo verhogen risico op diabetes o hypercholesterolemie, hyperlipidemie – clozapine, olanzapine

risico op cerebrovasculaire accidenten bij bejaarden BPSD– olanzapine risperidono risico op plotse cardiale dood voor ALLE antipsychotica

3

INDICATIES Schizofrenie Manische episoden van bipolaire stoornissen Andere psychotische stoornissen Obsessief-compulsieve stoornis

o In combinatie met antidepressiva Ongecontroleerde psychomorische agitatie Seksuele perversie Palitatieve zorgeverlening : pijn, anti-emetica Alzhemierpatienten = BPSD

CONTRAINDICATIES Ziekte van parkinson Epilepsie Nier of leverinsufficientie Zwangerschap en borstvoeding EPS Glaucoom en prostaathypertrofie Anti-ch

INTERACTIES = VEEL o Antiparkinson geneesmiddelen

LDOPA DA receptor agonisten Anti ch

o Potaliseren sederend effect van alcoolo Anthypertensivao Antidepresivao Lithium

3A- ANTIDEPRESSIVA = majeure depressie 4

NEUROBIOLOGIE

MAJEURE DEPRESSIE : DSM IV –huiste diagnose !!

NORADRENALINE Synthese: tyrosine-Ldopa-dopamine-NAD Receptoren: , Uptake

o NET 1 =heropname in zenuwuiteinde= hoge aff NAD, Na dependent, inhibitie door TCD, cocaine

o NET 2= extraneuronale opname lage aff NAD+ adrenaline,isprnealine,

Metabolisatie= MAO, COMT Nodranerge banen vanaf locus coeruleus

o Antidepressiefo Betere aandachto Energiekero Tremoro Tachycardie

o vasoconstrictie SEROTONINE

Synthese: typtofaan-5HTP- 5HT Metabolisatie 5H5 5HIAA= 5hydroxy

indoleacetaat Receptoren 5HT1a = somatodentritische /

5HT1B,1D terminale autroreceptoren / 5HT3 ionotrope

Seritonerge banen vanaf raphe nucleuso Antidepressiefo Anxiolytisch en mminder obsessief gedrago Maag darm krampen diarreeo Nausea, brakeno Migraine achtige hoofdpijno EPSo Anorexieo Insomniao Sexuele dysfunctie

PATHOLOGIE DEPERSSIE MOnoamine hypothese= duidelijk

malfunctioneren van de monaminesystemen NA,5HT, DA

Neurotransmitter receptor hypothese=verandering in functionaliteit en aantal receptoren door een terkort aan Da, NAD, 5HT

Monoamine hypothese van de signaaltrasductie cascaden en de resulterende genexpressie van bv groeifactoren

Rol van neuropepitiden OVERACTIVATIE VAN HYPOTHALAMUS-

HYPOFYSE BIJNIERSCHORS AS door stress en glucocortioiden, vestoren Energihuishouding Glutamaathuishouding Neurotrofe factoren

FARMACOLGIE

1- REUPTAKE INHIBITOREN (zie blad)

2- AGOMELATINE= valdoxan

WERKING = compleet nieuw Agonist melatonine receptoren MT1, MT2 en

antagonist thv 5HTC receptoren INDICATIE = majeure depressieve episode bij jonge

vrouw EFFECTEN

VANAF 1e week, dosis afbouw NIET noodzakelijk Geen seksuele dysfunctie + effect op slaappatroon anxiolytische efecten

NEVENEEFECTEN = Hoofdpijn, duizeligheid, slaperigheid, gastrointesintale stoornissen, leverstoornissen, huiderupties – LEVERFUNCTIE controleren

INTERACTIES = CYPisoenzymen – alcohol

3- MAO INHIBITOREN

OUDE GENERATIE = IRREVERSIEBELE MAO A en B inh enzymactiviteit HERSTELT traag na stoppen Neveneffecten

o Anti-Acho chronische hypotensieo Slaaploosheid,zenuwachtigo Levertoxiteito Cheese effect = levensbedreigende

hypertensieve crisis tyramine rijke voeding Analoge interacties

NIEUWE GENERATIE= REVERISEBELE MAO A inh (RIMA) enzymactiviteit HERSTELT SNEL na stoppen nevenwerkingen = MINDER

o slaapstoornissen, agitatie

o GEEN CHEESE effect

4-SINT- JANSKRUID

WERKING = heropname inhiitor van serotonine INDICATI E = milte tot matige depressie NEVENEFFECTEN =

GI last hoofdpijn anorgamse tetatogeen fotosensibilisatie allergische reactie lyell syndroom

INTERACTIES CYP3A4 doordraakbloedingen, zwangerschap serotinergsyndroom

REUPTAKE INHIBITOREN 5

WELKE/ WERKING 1e generatie = TCAD weinig selectiviteit, bijwerkingen

o imipramine, clomipramine, amytriptiline, nortryptiline, doxepine, dosulepine 2e generatie = heterogene groep minder bijwerkingen

o 1- SNRI = serotonine en noradrenaline reuptake inhibitoren venlafaxine, duloxetine

o 2- NRI = noradrenaline reuptake inhibitoren reboxetine, maprotiline

o 3- SNDI= NAD en 5HT acties via 2 antagonismen desinhibitie mirtazapine, mianserine

o 4- SARI = serotonone antagonist en reuptake inhibitor trazodon

o 5- Dopamine reuptake inhibitor + zwakke NAD reuptake inhibitor + NICOTINE antagonist brupoprion

3e generatie = SSRI selectief, minder bijwerkingen, depressie, fobie en paniekaanval

fluoxetine( prozac), sertraline, paroxetine EFFECTEN

Verbetering stemming majeure depressieve patienten bij normale personen GEEN euforie, eerder sedatie

INDICATIES majeure depressie panische aanvallen en paniekstoornissen ObessiefCovulsiefDisorder – ssri Posttraumatische stresssyndroom –SSRI Ernstige premenstrueel syndroom –SSRI Sicale fobie – SSRI Bedwateren –TCA Neuropathie en chronische pijnen – TCAD

PLAATSBEPALING EFFECT ten vroegste na 3 a 4 weken duidelijk OVERDOSERING TCAD gevaarlijk 1e lijn – ernstig ? behandelen? NIET MEDICAMENTEUZE aanpak bij mineure depressie NIET bij kinderen en adolecenten verhoogd risico op zefmoorgedachten en

automutilatie Keuze bepaald door : klachtenprofiel, comorbiditeiten, eedere behandeling ,

containdcaties, ongewenste effecten, interacties, kostprijs

NEVENEFFECTEN VOOR ALLE

o seksuele stoornisseno verlagen van convulsiedrempelo becen, overmatig zweteno dervingsverscijnseleno heptotoxiteito zelfmoorgedachten

VOOR TCAD / 2E GENERATIE REUPTAKE IHIBITORENo TCAD – cardiale geleidingstoornissen en ritmestoorniseno anti 1 blok: orthostatische hypotesieo anticholinerge effecteno anti- H : sedatie, gewichtstoenameo lichte agitatie: angst, slaaploosheid

VOOR 3E GENERATIE INHIBITOREN : SSRIo GEEN CARDIALE STOORNISSEN- veiligero gastrointestinale bijwerkingen= 5HT3 R : nausea, braken, krampen, diareeo centale effecten: hoofdpijn, duizeligheid, agitatie, slaapstoornisseno verzadigingsgevoel: anorexieo serotoninesyndroom: o bloedingen maag, darm, huid mucosa NSAID,antistollingo EPS: dopamine inhibitie via 5HT2A activatieo Hyponatriemieo agressie en geweld – fluoxetine

CONTRAINDICATIE - ZWANGERSCHAP Teratogeen Aticholinerge efecten pasgeborenen – TCAD Moeilijkheden bij het pasgeborenen kind

INTERACTIES interacties met 1e en 2e generatie AD

o gaan centraal werkende antihypertensiva (clonidine )tegeno versterken sympathicomimeticao hypertensieve crisis met MAOinhibitoren

interacties met SSRIo serotoninergsyndroomo stolling bloedingeno CYP450 isoenzm inhibitie

3B- STEMMINGSSTABILISITATOREN = BIBOLAIRE STOORNIS 6

NEUROBIOLOGIE

BIPOLAIRE STOORNIS SYMPTOMEN VAN MANIE MANIE = inefficiente informatie processing = hyperreactiviteit

FARMACOLOGIE

1—lithiumzouten WELKE: lithiumcabonaat maniprex® WERKING niet goed gekend EFFECTEN

Moostabiliser = stemmingsregulator = thymoregulator Effect traag= 2-3 weken acuut = neurolepticum en AD

INDICATIES Bipolairestoonissen onderhoudsbehanelingen werkt vooral PREVENTIEF tegen

manische dase Voorkomen van zelfmoord

OPGELET Bij opstarten therapie evaluatie nier, hart en schildklier Belangrijke interviduele middelen = plasma drug minitoring

BIJWERKINGEN GI last, diarree, nausea, braken Tremor, duizligheid, sedatie Gewichttoename, haarverlies, acne POLYURIE DOOR INHIBITE VAN ADH Hypothyroidie TERATOGEEN OVERDOSIS :ECG veranderingen, RS, ataxie, convulsie

INTERACTIES Serotonine syndroom , centrle effecten als met AD

2- Andere mood stabiliser = bepaalde antieleptica WELKE

Valproinezuur Carbamazepine Oxcarbazine Lamotrigine

WERKING : voltage afhankelijke NA blokkers

ACUTE MANIE = LITHIUM (of Valproinezuur ) met antipsychoticum

MILDE VORM = enkel lithium of lamotrigine

ONDERHOUDSBEHANDELING = LITHIUM ( of/en andere moostabilser + ANTIDEPRESSIVUM

Depressieve episode = lamotrigine

4- ANTI-EPIPLEPTICA = epilepsie 7

NEUROBIOLOGIE

DEFINITIE EPILEPSIE = het optreden van minstens 2 epileptische aanvallen die niet uitgelegd kunnen worden door onderliggende aandoeningen of omstandigheden

INCIDENTIE EPILEPSIE= 1-2% VAN POPULATIE OORZAKEN EPILEPSIE

genetische factoren: polymorfimsen channelopathieen

problemen tijdens foetale ontwikkeling hoofdtrauma hersentumoren excitotoxines geproduceerd tijdens bepaalde virale

infecties of door voedselintoxicaties iatrogene intoxixatie gewijzigd cellulair inonenhomeostase =

excitabiliteit

o EC MG, Ca,Nao EC K , Cl

gewijzigd neurotransmitterbalanso GLUTAMAAT = exitatieo GBA= inhibite

Neuronale weefselveranderingeno Mossy fibre sprouting; granule cell disorder…

BLAATSBEPALING neuropatische en chronische pijn :

carbamazepine, gabapentine , pregabaline stemmingstoornissen carbamazepine,

lamotrigine, valproinezuur, valproaat profylachtische behandeling bij migraine:

valproinezuur, valproaat, topiramaat AANGRIJPINSPUNTEN VOOR FARMACOLOGIE

verhoging van GABAERGE INHIBITIEo door GABAa receptor activatie =

benzodiazepine, baribiturate, topimaraten,…..o door interferentie met synthese, vrijgave,

metabolisatie van GABA = o door interferentie met GABA reuptake=

tiagabine, viagabine voltage-afhankelijke en frequentiedependente

blokkage/ inactivatie van NA kanalenmembraanstabilisatieminder hoogfrequente ontladingen van zenuwcellen mogelijko fenytoine, carbamazepine,

vaplroinezuur,lamotrigine…

FARMACOLOGIE1—Anti-epileptica met een breder spectrum

WERKING INDICATIE NEVENEFFECTENVALPROINEZUUR-NATRIUMVALPROAAT

Voltage afhankelijke NA+ kanaal inhibitie Voorkeurapparat Breed spectrum absences, myoclonieen, veralgemeende tonische-clonische aanvallen partiele aanvallen al dan niet met secundaire generalisatie syndroom van West en Lenoox gastautMOOD STABILISER bij acute manie

nausea braken, diarree haaruitval beven gewichtstoename: frequetn ernstig acuut leverfalen pancreatitis menstruele onregelmatigheden bloedingstoonissen, trombocytopenie TERATOGENICITEIT: aantasting neurale buis

LAMOTRIGINE Voltage afhankelijke NA+ kanaal inhibitie mono therapie : partiele of veralgemeende epilepsie bij patient ouder dan 12 jaar add on therapie: bij syndroom van lennox Gastraut SPECIALITEIT: preventie van depressieve episode bij bipolaire stoornissen

vooral huiduitslagsoms misselijkheid, hoofdpijn slaaperigheid, vertigo

LEVETIRACETAM Binding aan synaptisch vesikel protiene SV2A inhibeert burst firing

monotherapie/ ad don bij partiele epilepsie of tonisch-clonische aanvallen Ad don bij epilepsie met MYOCLONIEEN

slaperigheid, vermoeidheid, duizeligheid zeldzaam huid rash, diplopie, prikkelbaarheid, GI last en trobocytopenie

TOPIRAMAAT Voltage afhankelijke NA+ kanaal inhibitie kainaat en AMPA receptor ANTAGONIST versterkingn GBAerge inhibitie via GBAa receptoren

monotherapie/ ad don bij partiele epilepsie of tonisch-clonische aanvallen add on therapie: bij syndroom van lennox Gastraut profylactische behandeling bij migraine

vertraging cognitieve functies gewichtsverlies, beven, ataxie, vermoediheid, slaperigheid, duizeligheid, hoofdpijn…

2—ANTI-EPILEPTICA MET EEN NAUWER SPECTRUM

3—ANDERE 9

WERKING INDICATIE NEVENEFFECTENCARBAMAZEPINE EN OXCARBAZEPINE

Voltage afhankelijke NA+ kanaal inhibitie VOORKEURSPREPARAAT NIET BIJ ABCENCES of MYoclonnieen1e keus: partiele aanvallen al dan niet met secundaire generalisatie TRIGEMINUSNEURALGIE MOOD STABILISERS BIJ BIPOLAIRE STOORNISSEN

verergering, soms tot status epilepticus, bij sommige veralgemeendeepilepsieën, zoals absences EnzyminducerAnticholinerge verschijnselen Frequente en soms ernstige allergische reacties Leverfunctiestoornissen; Hematologische stoornissen, OX: hyponatriëmieReductie in serumthyroïdhormonen bij meisjesCBZ: epoxidevorming en neuraalbuisdefecten, vooral bij hoge dosis - toedienen van foliumzuur– "Carbamazepine foetaal syndroom” (mineure cranio-faciale afwijkingen, hypoplasie vingers, psychomotorische achterstand

PHENOBARBITAL EN PRIMIDON

potentiatie GABAerge inhibitie via GABAa receptoren

EERDER BEPERKT, VOOR GEEN ENKELE VORM VAN EPILEPSIE EERSTEKEUSPREPARAATveralgemeende tonisch-clonische aanvallen partiele aanvallen al dan niet met secundaire generalisatieFENOBARBITAL : BIJ STATUS EPILEPTICA

sedatie, ataxie, diplopie,Karakteriële stoornissen, ongunstig effect op gedrag en cognitie, vooral bij kinderen en ouderen– Osteoporose, vooral in postmenopauzale vrouwen– Enzyminduce)– Primidon: Megaloblastische anemie door foliumzuurtekort ␣foliumzuursupplementatie

FENYTOÏNE EN NATRIUMFENYTOÏNE

Voltage afhankelijke NA+ kanaal inhibitie GEEN EERSTE KEUS PREPARAAT veralgemeende tonisch-clonische aanvallen partiele aanvallena l dan niet met secundaire generalisatie bij status epileptica

Vestibulaire en cerebellaire stoornissen met ataxie en nystagmus, Enzyminducer Megaloblastische anemie door foliumzuurtekort␣ Tandvleeshyperplasie bij jongeren, dysmorfie van het aangezicht en hypertrichose bij langdurige toediening, vooral bij jongeren.Allergische reacties ter hoogte van de huid, gaande tot Stevens- Johnson syndroom

ETHOSUXIMIDE Blokkade van T-TYPE Ca2+ kanalen in het thalamocortiaal circuitCa2+ stroom verantwoordelijk voor een pacemakerstroom die ritmische corticale ontladingen veroorzaakt absence

abcenses Aplastische anemie Irritatie g.i. tractus Ataxie Slapeloosheid Kan tonisch-clonische aanvallen uitlokken

GABAPENTINE EN PREGABALINE

Binding aan de alfa2-delta subunit van voltage-afhankelijke calciumkanalen verminderde neurotransmittervrijgave + blokkade van Na+ kanalen en glycine site NMDA receptor

partiële epilepsie met of zonder secundaire tonisch-clonische aanvallenNeuropathische pijn (o.a. bij diabetes neuropathie, postherpetische neuralgie, etc)

Duizeligheid, slaperigheid, ataxie, hoofdpijn, tremor, moeheid, gewichtstoename, aandachtsstoornissen , gezichtsstoornissen als mogelijke ongewenste effecten

TIAGABINE GABA reuptake inhibitor "add-on” bij partiële epilepsie met ofzonder secundaire veralgemeende tonisch-clonische aanvallen

vnl duizeligheid, vermoeidheid, slaperigheid, ...

LACOSAMIDEVoltage-afhankelijke Na+ kanaal blokkage: zal echter selectief de trage inactivatie versterken zonder te interferen met de snelle inactivatie van het Na+ kanaal zoals vele andere AEDs

"add-on"-therapie bij partiële aanvallen al dan niet met secundaire veralgemening alsook bij status epileptics

vooral duizeligheid, hoofdpijn, diplopie, nausea; atrio-ventriculaire geleidingsstoornissen met risico van ritmestoornissen en syncopes

FELBAMAAT blokkage voltage-dependent Na+ kanalen +

verhoging van GABAerge inhibitie (doch niet via GABAA receptor complex) + antagonist thv glycine site vd NMDA receptor

Omwille van de mogelijke ernstige ongewenste effecten wordt felbamaat voorbehouden voor de behandeling van refractaire vormen van het syndroom van Lennox-Gastaut

Aplastische anemie (regelmatig hematologische controle, vnl in de eerste maanden van de therapie), ook gastrointestinale last en hepatotoxiciteit

VIGABATRIN Irreversiebele inhibitie GABA-T; excitatoire

aminozuur concentratie Gezien het risico van irreversibele retina-

afwijkingen met concentrische vernauwing van het gezichtsveld, dient gebruik van dit middel beperkt te worden (minstens jaarlijks laten controleren);

ook CNS ongewenste effecten zoals vertigo, hoofdpijn; na langdurig gebruik gewichtstoename en psychose

STRIPENTOL weesgeneesmiddel, nieuw geïntroduceerd GABAerge werkingsmechanismen: verhoogt de

vrijgave van GABA en de GABA-A receptor activatie

Is voorbehouden voor de behandeling van ernstige myoclonische epilepsie bij de zuigeling, in combinatie met clobazam en valproaat

KOOLZUURANHYDRASE INHIBITOREN SOMMIGE BENZODIAZEPINES

CLONAZEPAM = abcenses, myoclonieen, fotogene aanvallen

DIAZEPAM = eerste keus bij STATUS EPILEPTUCUS en KOORTSTUIPEN

NITRAZEPAM= infantiele spasmen, syndroom van west en lennox gatraut

OPMERKINGEN

BEHANDELING VAN VROUWELIJKE PATIENT ER IS HET RISICO VAN TERATOGENITEIT – valproine risico - foliumzuur toeoegen DOELTREFFENDHEID VAN ORALE ANTICONCEPTIVA verminderd door

o carbamazepine, fenytoïne en de barbiturateno oxcarbazepine en topiramaat,

PLASMASPIEGELS VAN LAMOTRIGINE DALEN bij orale anticonceptiva endocriene ongewenste effecten –valproïnezuur risico

ALGEMENE ONGEWENSTE EFFECTEN Stevens-Johnson-syndroom en Lyell-syndroom. Hematologische stoornissen, elektrolytenstoornissen, leverfunctie- stoornissen, osteo-articulaire stoornissen en cognitieve stoornissen komen Gedragsveranderingen en stemmingsstoornissen - zelfmoordgedachten CNS: diplopie, evenwichts- en coördinatiestoornissen, duizeligheid, nystagmus, bewustzijnsdaling en verwardheid Huiderupties, alopecia, hirsutisme en hypertrofie van gingiva Teratogeniciteit foliumzuur + monotherapie

o CAVE: epilepsie-aanval is ook gevaarlijk voor de foetus wegens mogelijkheid van zuurstoftekort

5- CENTRALE STIMULANTIA EN WAKE PROMOTING GENEESMIDDELEN 10

CENTRALE STIMULANTIA= AMFETAMINE DERIVATEN WELKE

fenetylline = captago® misbruik bij studenten methylfenidaat

WERKING monoamine releaser heropname remmer GEEN EFFECT bjij derpessieve patient

EFFECTEN eufrorie, alertheid, opwinding, zelfoverschatting , mentale en fysiche vermoeidheid verminderen

NEVENEFFECTEN eetlustremmend =anorexigeen Cardiovasculaire problemen = tachycardie en cardiale

complicates GI problemen slaaploosheid, karakterveranderingen, afetaminepsychose sterke psychische EN fysiche afhankelijkheid ontregeling temperatuur verhoogde motorische activiteit, tremoren, dyskinesieën

WAKE PROMOTING MIDDEL

WELKE Modafinil =provigil ®

WERKING Dopamine reuptake inhibitor

GEEN EFFECT bij depressieve patiënt

BEHANDLING ADHD

1- METHYLFENIDAAT = RILATINE® WERKING = NAD en DAT inhibitor EFFECT = doeltreffend voor hyperreactiviteit – 1e keuse(slowrelease) NEVENEFFECTEN

GEWENNING en AFHANKELIJKHEID nervositeit, prikkelbaarheid, dysforie,slaapstoornissen, buikpijn, hoofdpijn, tics, stijging bloeddruk en pols, gewichtsverlies, afgenomen eetlust, groeivertragingZeldzaam : convulsies, compulsief gedrag, psychosen, gebrek aan

spontaneïteit Veiligheid op lange termijn niet gekend CONTRA-INDICATIES: cardiovasculair lijden, glaucoom,

hyperthyreose,Gilles de la Tourette2- ATOMEXINE

WERKING = NAD reuptake inhibitor EFFECT = doeltreffend voor 3 symtpmen – 2e keuze of 1e bij

VOLWASSEN NEVENEFFECTEN

abdominale pijn, braken, anorexie, vertigo, slaapstoornissen, prikkelbaarheid, stemmingsfluctuaties, mydriasis, allergische reacties, tachycardie & verhoging bloeddruk, maar ook verlenging QT interval, ernstige leverstoornissen, allergische reacties, suïcidale neigingen, vijandelijk gedrag en emotionele labiliteit,

convulsiess 3- DEXAMFETAMINE

alleen als magistrale bereiding Minder bestudeerd dan methylfenidaat, doch vergelijkbare effecten en

neveneffecten4- TRICYCLISCHE ANTIDEPRESSIVA

•WELKE = Desipramine en imipramine EFFECT = verbetering van de 3 kernsymptomen met comorbiditeit van

angst of depressie 3e lijns OPMERKING = Terughoudend gebruiken omwille van ernstige

ongewenste effecten

6-DRUGS ABUSE 11

WERKING EFFECTEN NEVENEFFECTCENTRAAL STIMULEREND = AMFETAMINES

zie eerderMDMA= METHYLEENDIOXIMETHAMFETAMINE = XTC AMFETAMINE EN LSD EFFECT

CENTRAAL STIMULERENDE= COCAINE

monamine reutpake inhibitor+ anesthesie: blokkage NA kanalen

Centraal stimulerend eufrorie, alertheid, opwinding, zelfoverschatting , mentale en fysiche vermoeidheid “maskeren paresthesieën, visuele/auditieve stoornis, hallucinaties, paranoia, psychosen

lokaal anhestiserend ZEER VESLAVEND ABSTENTIEVERSHIJNSELENCARDIALE BELASTING

HALLUCINOGENENLSD(5HT)-ERGOTAMINEMDMAPMAPSYLOCYBINE(5HT)MESCALINE (NAD)

verwant met monoamines partieel 5HT2A agonisten

effecten LSDmatige autonome symptomenvisuele, auditieve, tactiele, olfactorische hallucinaties verstoord tijdsbesef bewust van effect BAD trip= schizofrenie flashbacks: tot maanden na gebruik PSYCHISCHE AFHANKELIJKHEID

DISSOCIATIEVE ANESTHETICA

NMDA receptor antagonisten geen NA, Ca stroom

DISSOCIATIEF = onderdrukking thalamocorcticaal systeem + activatie limbisch systeem

KETAMINE: special K ANHESTESIE: analgesie en amnesie psychomimmetische symt: dromen, hallucinatie.. HYPOTHERMIE bij overdosis

PCP:phencyclidine angeldust

agitatie, hallucinatie, desorientatiedissociatie van zich zelf en omgevingnystagmus

DEXTROMETHORPAN + DAT en NET inh+ …. Hoestsiroop OTC verkrijgbaarLage dosis Euforie, licht stimulerend,mild hallucinogen hoge dosis Hallucinaties, verstoring zintuiglijke waarneming, dronkengevoel, geheugenstoornissenhogere dosis trip = beangstigend,dissociatie hersenbeschadiging

CANNABINOIDEN CB1 RECEPTOR =metabotrtoopinhibite AC & Ca2+hippocampusn , frontale cortex, cerebellum, basale ganglia, gastrointestinaal, urogenitaalCB2 RECEPTOR thv immuniteit

KORT TERMIJN EFFECTkalmerend, relaxatie , lacherig, high versterking gemoedstoestandrealiteitsbesef, taken uitvoeren, leercapaciteit,geheugenmatige tolerantie, psychische en fysische afhankelijkheidLANGE TERMIJN EFFECT psychociale problemen amotivationeel syndroom, apathie, depersonalisatie

CONTRAINDICATIE = zwangerschap (neuronale ontwikkeling)INDICATIE = anti-emetisch, algetischCB1 AGONIST = DRONABINOL oncologie(anti-emetisch), aids (+eetlust)CB1 ANTAGONIST = RIMONABANT acomplia obesitas (BMI>30) NIET bij DEPRESSIEVE PATIENT

OPIOIDEN hars van papaver somniferum OPIUM KRACHTIGE ANALGETICA

10% morfine

Endogene opioïden = enkefalines, endorfines, dynorfines

krachtig narcotisch analgeticul sterk gevoel van gelukVERSLAVENDHEROINEeuforie, pijnstillend, anxiolytisch, sedatiehypothermie, nausea, ademhalingsdepressie etcSnelle uitwerkinggrote drang naar nieuwe dosis Heftige dervingsverschijnselen

morfine, methadon, bezitramide, bprenofin, dextromoramide, fentanyl, porotramideANALGETICA MET INTERMEDIAIR ACTIVITEIT pethidine, pentazocine, tilidine, tramdaolWEINIG KRACHTIGE ANALGETICA dextropropoxyfeen, codeine, dihydrocodeineVERWANTE VERBINDINGEN loperamide, heroine, dextromethorphanANTAGONIST NALOXAN, NALTREXON

NICOTINE EN MIDDELEN BIJ TABAKSMISBRUIK

Stimuleert nAChRs thv OS en PS autonome ganglia -gemengde OS en PS responsCZS: verslavend genotsmiddel mesolimbische activiteit

NICOTINE NICORETTE® BIJ TABAKSMISBRUIKBUPROPION = AMFEBUTAMON zwakke heropname inhibitor van DA en NADVARENICLINE CHAMPIX® partiële agonist van de 4 2 nicotine receptorenRisco neuropsychiatrische symptomen

ALCOHOL GABAA receptoractivatieNMDA receptor blokkerDA-erge activiteit in mesolimbische baan verhogenAlcohol kan ook endogene opioïden en endocannabinoïden vrijstellen

Tiapride Tiapridal®neurolepticumAcamprosaat Campral®:Naltrexone Nalorex®: narcotische antagonist,bij zwarea bstinentieverschijnselenDisulfiram Antabuse® • inhibitie hydroxylase en aldehyde dehydrogensase (ALDH)Aldehydea ccumulatie na alcohol inname nausea, hoofdpijn, braakneigingen, hypotensie, zweten = AVERSIETHERAPIEcardiovasculaire collaps bij alcoholinname

Euforie, high gevoel, ...Afhankelijkheid – Verslavend50-1 g/l: sedatie, subjectief ““high””, reactiesnelheid, zelfverzekerdheid, 1-2 g/l: motorische dysfuncties, ataxia, 2-3 g/l: emesis 3-4 g/l: coma>>5 g/l respiratoire depressie, doodLEVERSCHADE •HERSENSCHADEhippocampus = stoornissen van geheugen, spraak , redenering cerebellum = ataxie, coordinatiestroonisfrontale cortex -VOLWASSENEN: functie communicatie tussen cellen -ONGEBOREN BABY’s: celdood , foetaal alcoholsyndroom

7- GENEESMIDDELEN BIJ DE ZIEKTE VAN PARKINSON 13

NEUROBIOLOGIE

ZIEKTE VAN PARKINSON triade van symptomen

o akinesie (initiatie, traag)o rigiditeit (tandradfenmee)o tremor (BL, veregert bij emotie en stress)

andere symptomeno overdreven speekselvormingo depressie, angst, melancholieo cognitieve problemeno cicrografie

PARKINSONISME Post-encefalitisch Neuroleptica-geinduceerd COMn vergiftigng

OORZAAK = afsterven van domapine-producerende cellen meer Ach

FARMACOLOGIE

WERKING EFFECTEN/ INDICATIE NEVENEFFECTEN CONTRAINDICATIEL DOPA EN INHIBITOR PERIDERE DOPADECARBOXYLASELDOPA + BENSERASIDE= PROLOPALDOPA + CARPIDOBA= SINEMET

Ldopa = precursor dopamine passert BHB dopadecarboxylase dopamineInhibitor van perifere dopadecarboxylae (pDDi) = zodat er meer LDopa de hersenen bereikt

doeltreffend bij 75% in loop van de jaren bradykinesie, rigiditeit, tremor

VROEG nausea, obsipatie, othostatische hypotensie, verwardheidLATE dyskinesieen hallucinaties, slapeloosheid, nachtmerries, psychotische en compulsief gedrag

psychotische toestand (neurolpetica)coronair accident ernstige ritmestoornissen gesloten hoe glaucoom ulcus peticum omwille van GI bloedingen

DOPAMINE RECEPTOR AGONISTENAPOMORFINE (SUBCUTAAN)ERGOTDERVIATEN; bromocriptine, pergolideROPINIROLPRAMIPEXOLROTIGOTINE (transdermale pleister)

Directe D2 R stimulatiemeestal in associatie met L-dopa en pDDI verlagen Ldopa motorische werwikkelingen

ziekte van parkinson off periode – apomorfine hyperprolactinemie-bromocroptine lactatie post partum resless leg syndroom - ropinirolpramipexol

nausea, obsipatie, othostatische hypotensie (zie LDOPA slaperigheid en plotse slaapaanvallenergoderivaten = inflam fibrotische reacties, hartklepletsel met pergolideCOMPULSIEF GEDRAG, gokverslaving, hyperseksualiteit, …

COMT INHIBITORENENTACAPONTOLCAPON

Inhibitoren van perifere COMT meestal in associatie Ldopa en PDDi verhoogd beschikbaarheid Ldopa centraal

bij on off fluctuaties DA effect = dyskinesieën nausea, othostatische hypotensie, anorexie, slaapstoornissenGI= diaree hepatoxiteit tolcapon

MAO-B INHIBITORENseleginilerasagiline

afbraak DA zonder interferentie met NAD/ 5HT metabolisatiemeestal in associatie met L-dopa en pDDImonotherapie = BEGINSTADIUM

bij on off fluctuaties hoofdpijn, depressie spijsverteringstoornissen, gewrichtspijn, grieperig syndroomhuidletsels =melanomen

interactie met andere monoaminerge farmaca tyramine rijke voeding

ANTICHOLINERGICADEXETIMIDETRIHEXIFENIDYL

meestal in associatie Ldopa en PDDi effectief tov TREMOR, ook regiditeit chronisce EPS of acute dystonie geinduceerd door neuroleptica

KLASSIEKE monddroogte, nause, obstipatie, urineretentie mydriase, accomodatiestoornisen, IO P Tachycardie, ritmestoornissen verwardheid, agitatie

glaucoom prostatisme

COMBINATIEPREPARAAT STALEVO = LDOPA+CARBIDOPA+ENTACAPON

8-GENEESMIDDELEN BIJ DE ZIEKTE VAN ALZHEIMER 14

NEUROBIOLOGIE

ZIEKTE VAN ALZHEIMER KENMERKEN

O GeheugenverliesO Metnale verwarheid

O mentale en fysieke invaliditeitO dementiesyndroom

3 FASEN

o korte termijn geheugen: desorientatie, depresssie

o lange termijng geheugen:namen, slaap, reken en taal problemen, humeur

o ernstige dementie: sociale vaardigh, persoonlijkheid, wartaal, stijfheid,krom, incontinentie, psychosen

PATHOLOGIEo degeneratie van ACHneuronen van

de N. Basalis van Menert en het

septum met evolutie naar projecties

o densiteit nAChRs en mAchRso seniele plaques met amyloid in

hippocampus en corteco neuroofibrillaire knopen in

cytoplamsa thv dendtrieten en cellichamen gefosoryleerde tau proteine verminderde conncectiviteit

neuronen

o diffuse atrofie cortex temporaalo BuCh

CLASSIFICATIE O VROEG =

O LAAT

FARMACOLOGIE

WERKING EFFECTEN/ INDICATIE NEVENEFFECTEN CONTRAINDICATIECHOLINESTERASE INHIBITORENDONEPEZIL.HCLRIVASTIGMINEGALANTINE (ook alosterisch ligand nachR

matig gunstig effect (10% van patiente) op de deterioratie bij lichte of matige alzheimerdementie

onwenstige perifere effecten (parasymatocimimetica) zweten GI motiliteit, braken , diarree, nausea, incontonetnieEPSbradycaride

GINKO BILONA EXTRACT Extract van bladeren, neurprotectiefantioxidans

matig gunstig effect op de Detorioratie bij lichte of matige alzheimerdementie ook bij centrale vaatstoornissen??

weinig neveneffecten bloedingsrisivo en convulsies indien antecedenten van EPILEPSIE,

MEMANTINE Niet competieve, antagonist van NMDA receptor (pcpcsite) = paritele open kanaalblokker GAAT overactivatie van NMDAR tegen minder exitoxiteit neuroegenarite

matig ernstige en ernstige vormen van alzeimerdementie (10%)

hallucinatie, verwardheid, hoofdpijn, vermoeidheid

verhoogd risico op psychose door gelijktijdige toediening van amantadine, jetamine, dextromethorphan

9-ANTIMIGRAINE MIDDELEN 15

NEUROBIOLOGIE

DEFFINITIE MIGGRAINE = neurovasculaire aandoening die zich uit in herhaalde aanvallen hoofdpijn

KENMERKEND Kloppende hoofdpijn + misselijkheid en

overgevoeligheid aan licht en geur Volwasenen = 6x maand, 4-72uur Kinderen = frequentie, duur

COMORBITEIT = Epilepsie Ernstige angsstoornissen Depressie Ischemisch infarct

VERSCHILLENDE SOORTEN HOOFDPIJN Migraine Tension headache Tension headache + migraine Cluster headache (opstoten) Trimeginal neuralgia – carbamezapine Intracrainiale lesion (pijn)

MIGRAINE TOP VAN IJSBERG

FASEN VAN MIGRAINE 1- Prodromen 2-48u

o Stemmingsveranderingo Misselijkheido Geeuweno Drang om te eteno gevoeligheid lichto diurese

2- Aura 60min o Visuele aurao Eenzijdige paresthesiën in de vingers en

rond de mondo Spraakstoornissen/verward

3- Hoofdpijn 4-72u o Bonkende hoofdpijno Anorexieo Nauseanbrakeno Vermoeidheid, geeuweno Verergering bij normale fysiek activiteito Fotofobie, fonofobie

4/5- Recovery 1-48u o brakeno humeursveranderingo voedselo diurese, diepe slaap

NEURONALE EN VASCULAIRE MECHANISMEN Polygenetisch

o NEURONALE HYPEREXCITABLITEITo Channelopathiën

Hyperexcitabiliteit van cortex o Uitgelokt door TRIGGERS =Hormonale

cyclus, stress, wijno HIERDOOR: CSD =corticale spreading

depression neuronale suppresie doorbloeding aura

activatie TGVS = trigeminovasculair systeemo pijn tramsmissie door mediatoren:

SEROTONINE, CGRP , histamine, sP, neurokinineA , VIP, PGE, leukotrieenen

VASOACTIEVE en NOCICEPTIEVE neuropeptide- Vasodilatie- Neurogene onflammatie- pijn

FARMACOLOGIE

werking effecten neveneffecten Contra-indicatie interactiesANALGETICUMacetylsalisylzuur, lysine-acetylsaalicylaat, paracetemolnsaid

GASTROPKINETICA domperidone, metoclopramide

D2 blokkers verbetering resoptie pijnstiller

Migpriv = lysine-acetylsalicylaat 1,62 g + metoclopramide 10 mg

tonus onderste ES, peristaltiek vernslde maaglediging

!! analgetica geinduceerde hoofdpijn !!!

TRIPTANENsumatriptaneletriptanalmotriptanrizatriptannaratriptanzolmitriptan

5HT1 AGONISTEN activeren 1B en 1D inhibitory 5HT1 receptorsubtypes op de trigeminus zenuw directe vasoconstrictie inhibitie neuropeptide vrijgave verminderde pijntransmissie

effectieve pijnstilling in >80%

OPGEPAST!! respecteer minum tijdsinterval!! !! niet bij aura met neruologische uitval meer VC !! analgetica geinduceerde hoofdpijn !!!

Kortdurende milde tot matige NE paresthesieën warmteopwellingen beklemmend gevoel slaperigheid, zwaktegevoel, moeheid, duizeligheidnausea en brakenBDZZ CORONAIRE VC, CVA

ABSOLUTE CONTRA-INDICATIE angina pectoris, cor insuff, cardio-… perifeer vasculair lijden cerebrovascularlijden ongecontroleerde hypertensie allergie sulfamidesRELATIEVE antihypertensie therapielever en nierfunctiestoornis, gn 2e

dosis zwangerschap; lactatie

INTERACTIESMAO A metabolisatie MAOA inhibitor = moclobemideCOMPTITITIE = propranolol metabolisatie rizatriptan SSRI e, St janskruid = serotonine syndroomErgotaminederivaten= coronair vaatspasme

EGOTAMINESergotaminedydroergotamineergometrinemethysergidebromocriptiene (DA agonist, parkinson)

Lyserginezuur (LSD effecten = directe vasoconstrictieergotisme,5HT effecten= 5HTcentrale effecten; epilepsieeën, myoclonieënmethysergide en pizotifeen = 5HT2 R ANTAGONISTEN couteren

ACUTE MIGRAINE AANVAL= Ergotamine, dihedroergotamine PROFYLACTISCH, cluster HP= methysergide UTERUSMOTILITEIT= methylergometrine D2 agonist= bromocriptine

nausea braken coronaire vasoconstrictie ergotisme- > kriebelend gevoel LD- > diarree- > duizeligheid- > pupildilatatie- > spierkrampen- > ischemisch gangreen ergotamine-afhankemijke hoofdpijn fibrotische reacties, pleuritis,pericarditis…

chronisc: inflamotoire

ernstige og ongecontroleerde hypertensie fenomeen van ranaud angina pectoriszwangerschap lactatie leveraandoeiningennierfunctiestoornis

TriptanenSymapthicomimetico = - > coronair/vasculaire insuff +VC blokkers- > perifere VCCYP3A4 inhibitoren- > macroliden = spasme, ergotisme,ischemie- > HIV protease INH- > pompelmoessap

PROFYLAXEN WANNEERIndien meer dan 2X per maandindien aanval langdurig en hevigSluit analgetica geinduceerde hoofdpijn uit

KEUZE hangt af van leeftijd aard comorbiditeit, comedicatie bijwerkingen

BLOKKERS ZONDER ISAPROPRANOL

Verwant met adrenaline en felyletheyllamines, L-isomeren

1e KEUS BEHANDELING voor PROFYLAXE

ANDERE ANTI EPILEPTICANatriumvalproaattopimaraat

AmityptilineCa entryblokker flunzarizine

PIZOTIFEENOXETERON 5HT, H1 ANTAGONISTEN

Sartanen, candesartan Clonidine = centrale 2 agonist

10-GENEESMIDDELEN GEBRUIKT BIJ BEPAALDE ENZYM TEKORTEN 17

TEKORT ENZYME ZIEKTE SYMPTOMENAGALSIDASE , AGALSIDASE galactosidase A ziekte van fabry opstapelen lipdie afvalstoffen

pijn, vermoeidheid, huidproblemen, minder zweten, oogproblemen hartproblemen, nierproblemen, Gi last, duizeligheid, beroerte

IMIGLUCERASE, MIGLUSTAAT glucocerebrocidase ziekte van gaucher opstapeling glucocerebridose in macrofaag lever, milt, ogen…

IARONIDASE L- iduronidase mucopolysachardidose 1 MPSI mentale achterstand, waterhoofd, samendrukking ruggenmerg, gehoorverlies, vertroebeling hoornvlies, skeletafwijkingen, gewrichtsbeperking, carpaal tunnel syndroom

18

H 4

NSAID, ANALGETICA, ANTIPYRETICA 19

WERKING EFFECTEN/ indicaties neveneffecten CONTRAINDICATIE

SNSAIDindoolderivatenaryalzijndzuurderivatenarylpropionzuurdervaten-ibuprofenoxicams

inhibitie cox enzym antipyretisch = geen koorts anti-analgetisc =pijnpijn bij botmetastasenierkolieken anti-inflammatoiracute of chronische inflammatie RA (inhiite plaatjes aggregatie)dysmenorroe

GI LAST PGI2 en PGE2 mucus zuur VD erosie, ulcus, bloedingenRENAALGFRnatriurese (harfalen, HT)intterstitiele neritiskyperkalmieBLOEDINGEN anti-aggregatie, bind met coumarine (hematologiscje afw)OVERGEVOELIGHEID = astmaZWANGERSCHAP partustijd sluiten ductus arteriorusbloedingen

Ulcus zwangerschap astm, utricaria door overgevoeligheid ernstig hartfalen

COX 2 = ischemisch hartlijden, CVA

cox2 selectie NSAIDcelecoxibn etoricoxib sommige selectieve Cox 2

inhibitie minder neveneffectenPAF en leukotrieennen niet onderdrukt !!

PARACETEMOL(PARA-AMINOFENOLEN)

Inhibitie COX3 -werkt centraal wordt gemetaboliseerd/ geconjugeerd tot AM404 =N arachidonoyl fenolamine agonist VR1 en CB1 R = PIJSTILLEND

ANALGETISCH Anti-pyretisch NIET ANTIINFLAMMATOIR

WEINIG BIJWERKINGEN !!!GEEN GI lastGEEN inhibite plaatjesaggragatieMag genomen worden tijdens zwangerschapNEFROTOXITEITHEPATOXITEIT

ACETYLSALISYLZUUR(SALICYLATEN)

CODEINE = SAMENGESTELD PRODUCT

IRREVERSIEBELE acetylering van SER-residus van COX1 en COX2 inhibite PG synthese - herwinning enkel door denovo synthese

ANALGETISCH Anti-pyretisch

allergie maagletseltoename op risico bloeding syndroom van reye problemen zwangerschap niertoxiciteittoxiciteit BIJ HOGE DOSIS = ontkoppeling ox fosdoriylatie co2 HYPERVENTILATIE ZEER HOGE DOSIS= respiratoire defficientie, metabole acidose, confusio, coma

GENEESMIDDELEN BIJ RHEUMATOIDE ARTHRITIS 20

SYMPTOM MODIFYNG ANTI-RHEMATIC DRUGS= SMARD NSAID , corticosteriodeDISEASE-MODIFYNG ANTIRHEMATIC DRUGS = DMARD

WERKING EFFECT / INDICATIE NEVENEFFECTGOUDZOUTEN Onbekend

inhibitie van -migratie ontstekngcellenInhibite van activiteit en vrijstelling van lysosomale enzymes

inhibitie gewrichtsaantasting , remissie RA effect =enkele maanden RA (beperrkt)

Mucocutaan: dermatitits, stomatitisRenaal: proteineurieAgranulocytoseLeverstoorinissenDiarree bij orale toediening

ANTIMALARIA GENEESMIDDEL

Onbekend inhibitie van migratie inflam. cellenInhibite van activiteit en vrijstelling van lysosomale enzymes verminderde vorming IL1

inhibitie gewrichts aantasting , remissie RA basistherapie van RA lupus erythematodus malaria

oogafwijkingen

METHOTREXAAT Antitumoraal middel antimetaboliet, golumzuurantagonist

1e KEUZE DMRA in lage dosering LeverstoornissenInterstietële pneumonie, pancytopenie (hemato controle)+ FOLIUMUUR, folinezuur

SULFASALAZINE even doeltreffend als methotrexaat Hematologische stoornissenhuidletsels

LEFUNOMIDE immunosuppressiva profileratie geactiveerde Tcel

doeltreffendheid vgl met methotrexaat en sulfasalazine als methotrexaat niet doeltreffend is

GROTERE toxicteitLevertoxixiteit, hematologische stoornissen , haaruitval, infectiesTERATOGEEN

TNF-REMMERS imuunmodulerend effect, gericht tegen TNF sneller effect !! enkele weken

als weerstandig aan DMARD, of in associatie met methotrexaatrefractaire RA Psoriatrische A juveniele polyarthritis ziekte van bechterwziekt van crohn

Risco op infectiesAllergische reactiesLymfoom.. CI =zwangerschap/ bortvoeding

RITUXIMAB Monolonaal AL tegen CD20 aan B-lymfocyt

folliculaire lymfomen bij RA ALS DMARDS en TNF remmers niet werken

ABACEPT selectieve T-cel co stimulator ernstige RA + methorexaat, als tolerantie andere

NARCOTISCHE ANALGETICA 21

NEUROBIOLOGIE

TERMINOLOGIE morfine= alkaloïde uit papavaer

somniferum opiate= structuuranaloog opioïden= gelijkaardig farmacologisch

effect ENDOGENE OPIODIEN = enkefalines,

endorfines, dynorfines OPIOD RECEPTOREN

, ,

WERKING = inhibitie van pijnprikkel in dorsale hoorn en activatie van dalende inhiberende banen van: PAG NRM – 5HT, ekefalines NRPG LC –NAD

EFFECTEN Analgesie – , ( ) depressie ademhalingcentrum , inhibitie gastro-intestinale motiliteit

, eurforie , sedatie nausea en braken spierrigiditeit

miosis inderdrukking van hoestreflex bronchoconstrictie bradycardie hypotensie pylorusspasme contractie galwegen / sf oddi vertraging maaglediging tolerantie afhankelijkheid

o fysiek = dervingssyndroom, koorts zweten, rusteloosheid, nausea, diaree

o psychisch = craving for drug:

OPDELING NARCOTISCHE ANalgetica volgens pijnstillend vermogen

WEINIG KRACHTIGE ANALGETICA ANALGETICA MET INTERMEDIAIRE ACTIVITEIT KRACHTIGE ANALGETICAcodeine pethidine morfine, methadondihydrocodeine pentazocine buprenorfine, bezitramide

tilidine piritramide,dextromoamidetramadol alfentanil, sulfentanil, fentanyl

hydromorfon, oxycodon

ALLERGIE 22

1- ANTHISTAMINICA

WERKINGSMECHANISME = invers agonisme H1 receptoren Vaak niet selectieve blokkage Difenhydramine, promethazine

ook muscarine receptor blokkageo CONTRAINDICATIE bij glaucoom en

prostaat hypertrofie Promethazine ook 1 receptor Pizotfeen, oxetoron ook 5HT

receptor blokkage WELKE

Cetrizine, levocetrizine, loratidine, mizolastine, rupatidine

EFFECTEN Anti-allergisch Sedatie – H1R

o Nieuwe generatie Dring niet door BHB: GEEN SEDATIE

INDICATIES Allergische aandoening Reiziekte Zwangerschapbraken

ONGEWENSTE EFFECTEN Sedatie Wiegedood (fenothiazinen) Locale applicatie fotosensibilsatie,

overgevoeligheid Verlenging QT interval

2- BETAHISTIDINE

WERKINGSMECHANISME = zwakke H1 agonist en sterke H3

antagonist,

STIMULEERT de synthese en afgifte van HISTAMINE

EFFECTEN Bevordering van microcirculatie in het

labyrintho Antivertigo effect??o Vaat verwijdendo Herstel vestibulaire leasiso Verbetering bij ziekte van meniere

INDICATIE verbeteren vertigo en tinnitus bij

binnenooraadoeningen zoals ziekte van ménière

3- MONTELUKAST

WERKING= leukotrënreceptoranatgonist

INDICATIE = allergische rhinitis

4- MIDDELEN VOOR DESENSIBILISATIE

WERKING = extract stof (waaraan men allergisch is wordt langzaam in 3-5 jaar in oplopende dosis toegediend

INDICATIE= alleen bij specifieke igE allargie, andere behandelingen onvoldoende succes

ONGEWENSTE EFFECTEN = anafylaxis

IMMUUNSYSTEEM 23

IMMUNDOGLOBULINES INDICATIEPOLYVALENTE IMMUNOGLOBULINES hypo of agammaglobulinemie

mazelen met complicaties ITP =idiopatische trombocytopenische purpura

SPECIFIEKE IMMUNOGLOBULINES TEGEN HEPATITIS B

(uren,dagen)na contact met HB-antigen + VACCIN

SPECIFIEKE IMMUNOGLOBULINES TEGEN TETANUS

bij verdachte wonde bij niet-immune patient bij tetanus, HOGE dosissen samen + VACCIN

ANTI-D IMMUNOGLOBULINEN preventie van vorming anti-rhesus bij rhesus-negatieve vrouwen van een rhesus-positieve baby bevallen of die een rhesus-positieve bloedtranfusie kregen binnen 72u

SPECIFIEKE IMMUNOGLOBULINES TEGEN RABIES

advies pasteur instituur

SPECIFIEKE IMMUNOGLOBULINES TEGEN CMV

preventie CMV infectie bij immuundeficiente patienten behandeling van CMV infectie + antiviralemiidelen

MONOCLONALE ANTILICHAMEN TEGEN RSV =PALIVIZUMAB

preventie RSV bij prematuren en kinderen met hhog risico

IMMUNOMODULATOREN INDICATIE ONGEWENSTE EFFECTEN/ CIINERFERERON 2A EN 2B

cytokines met volgende eigenschappenantiviaralimmunomodulatorischantiproliferatief anti-angiogenetische

chronische hepatitis B en C herpes zoster, sommige tumoren

Grieperig ,Moeheid, PijnGastro-intestinale klachtenVerhoogde gevoeligheid voor infectiesSchildklierstoornissenPsychiatrische stoornissenZELDEN stollingstoornissen CI ZWANGERSCHAP

INTERFERON 1 A EN 1B multiple sclerose exacerbatiesINERFERON 1B chronische granulomatose +antibiotica

GLATIRAMEERACETAAT Synthetisch polypeptide dat gelijkenis vertoont met myeline

multiple sclerose exacerbaties Lokale reacties thv injectieplaatsVasodilatie, pijn borststreek, hartkloppingen, dypnoe

IMMUNOSUPRESSIVA WERKING ONGEWENSTE EFFECTEN ALGEMEENCYCLOSPORINE Cyclische petide (11AZ) Bind aan

CYFLOFILIN, = complex inhibeert CALCINEURIN= een fosfotase nodig voor activatie van transcriptiefactoren en dus inhibitie IL-2 productie/ werking

Hypertensie, nefrotoxiteit, hepatoxiciteit, hirsutisme, tremorInteractie CYP3A4Plasmamonitoring!!

WERKING = grijpen in thv inductiefase van de immuunrespons waadoor lymfocyt-polyferatie PLAATSBEPALING= orgaantranspnatatie, autoimuunziekte, RA, nefrotisch syndroom, chronische glomerulonefritisCONTRAINDICAITE = ZWANGERSCHAPONGEWENSTE EFFECTEN=begunstigen infecties en maligniteit=

TACROLIMUS, EVEROLIMUS, SIRLIMUS

Macrolide-antibiotica bind aan FKBP gm- FKBP complex inhibeert CALCINEURIN inhibitie IL-2 productie/ werking

CORTICOSTEROIDEN Inhibiet cytokine genexpressieAZATHIOPRINE Inhibite purine/pyrimidine synthese in

lymfocytHematologische en hepatische toxiteit

MYCOFENOLZUUR EN MYCOFENOLAAT

Inhibite purine/pyrimidine synthese in lymfocyt

Anemie, leukpenie, GI last

ANTILYMFOCYTAIRE ANTILICHAMENMONOKLONALE ANTILICHAMEN

Inhibite oppervlakkige T cel moleculen betrokken in signaaltrasductie

TNF REMMERS Ziekte van Chronh en RA (zie eerder)

11 - GENERALE ANESTHETICA 18HISTORISCH Lachgas (N 20) als anestheticum en strijdgas

Inhaleren: duizelingen, evenwichtsstoornissen, echo in de stem, giechelig gedrag, korte psychedelische roes, analgesie, bewustzijnsverlies

Hoofdpijn na intensief gebruik Ether

bij tandarts euforie, bewustzijnsverlies

Chloroform in de gynaecologie om bevallingspijnen te reduceren

WERKINGSMECHANISME LIPIDE THEORIE:

Correlatie van potentie van anesthetica met de oplosbaarheid in lipiden

Anesthesie kan ontstaan door wijzigingen in de membraanfunctie

EFFECTEN OP IONKANALEN: Interactie van anesthetica met modulerende sites van vele

receptorkanalen neurotransmittervrijstelling of inhibitie NT actie of membraanexcitabiliteit

Activatie van TREK K+ kanalen membraanexcitabiliteit Anesthesie kan ontstaan door wijzigingen

EFFECTEN ANESTHETICA Fase 1: analgesie Fase 2: versterking van bepaalde reflexen als reactie op

pijnprikkels: gevaar van stikken, bewegen, etc. deze fase wordt geminimaliseerd in de modern anesthesie

Fase 3: anesthesie Fase 4: medullaire paresthesiën en dood Alle anesthetica geven bij hoge dosissen cardiale en

respiratoire depressie De gehalogeneerde induceren frequent aritmiën

EFFECTEN ANESTHETICA Praktijk: de anesthesist wil:

snel bewustzijnsverlies met i.v. INDUCTIEANESTHETICUM onderhouden met INHALATIE-ANESTHETICUM + pijnstilling

met narcotische analgetica Spierverslapping snelle recovery

Dus: combinatie van anesthetica + narcotische analgetica + neuromusculaire blokkers

FaRMACAKenmerken/Effect Neveneffecten

Halothaan - niet-irriterend thv respiratoir systeem, niet explosief

- hangover, risico op aritmiën- levertoxiciteit- maligne hyperthermie

Enfluraan - snellere inductie en recovery - minder legertop- verhoogd risico epilepsie-aanvallen- maligne hyperthermie

Isofluraan - gelijkaardig aan enfluraan, maar minder epilepsie

- irriterend thv resp systDesfluraan en sevofluraan = Eerstekeus

- gelijkaardig aan isofluraan, maar geen resp irritatie

- snelle inductie, recoveryN2O - Lage potentie, dus nooit alleen gebruiken

- snelle inductie, recovery- beduidende analgetische effecten

- risico beenmerg depressie en anemie (indien langer dan 6u)

Thiopental (barbituraat) - inductie-anestheticum- kleine therapeutisch-tox marge

- cardiovasc en resp depressie

Etomidaat - analoge werking thiopental, maar snellere metabloisatie inductie-anestheticum

- minder risico cardiovasc depressie, maar onwillekeurige bewegingen mogelijk

- adrenocorticale suppresiePropofol - inductie-anestheticum of onderhouds

- snelle recovery- ook interessant bij dagkliniek

- geen onwillekeurige bewegingen, geen adrenocort depressie

Ketamine - effect pas na 2-5min- dissociatief anestheticum

12- LOCALE ANESTHETICA 19

WERKINGSMECHANISME

Voltage-afhankelijke Na+ kanaalblokkade Bezitten een hydrofobe groep en een amine

thv actieve site: kationische vorm om door membranen te diffunderen: niet-geïoniseerde vorm: Betere membr permeabiliteit bij licht alkalische pH geïnflammeerd weefsel

(zuur) = moeilijker te nesteieren Use-dependency = graad van blokkage van Na+kanaal neemt toe met de frequentie van de actiepotentialen Eerst worden dunne, later large-diameter vezels onderdrukt eerst PIJNSENSATIE onderdrukt, nadien AANRAKINF, PROPRIOCEPTIE,

motorneuronen zijn relatief resistent Locale anesthetica vaak in combo met vasoconstrictor: lidocaïne + adrenaline

ONGEWENSTE EFFECTEN

Centrale effecten : agitatie, beven, angst, convulsies Cardiovasculaire effecten : VC, hypertensie, aritmiën, angor, bradycardie, hartstilstand bij overdosering of IV injectie Allergische reacties : frequenter met esters, vooral locaal, pseudo-allergische reacties op bewaarmiddelen Passage door placenta-barriere

13- GENEESMIDDELEN BIJ SPASTICITEIT

Spasticiteit = skeletspierhypertonie en complexe motorische stoornis tgv letsels in de hersenen of het ruggenmerg waardoor de normale inhibitoire controle is weggevallen (MS, ALS,...)

Spierrelaxantie : kunnen inwerken thv: reflexbogen de spier zelf

FARMACA : BENZODIAZEPINES (diazepam) BACLOFEN = GABA-B receptor antagonist: excitabiliteit BOTULINETOXINE = Botox paralyse van de spieren DANTROLEEN: inhibitie van de vrijstelling van Ca2+ uit het intracellulair sarcoplasmatisch reticulum RILUZOLE TIZANIDINE = een 2 receptor antagonist

14- NEUROMUSCULAIRE BLOKKERS

Niet-depolariserende spierverslappers : Prototype: CURARE relaxatie en paralyse van de spieren = competitieve nAChR antagonisten AchE gaan curariserend effect tegen! Indicaties: tetanus, anesthesie

Depolariserende spierverslappers: blijvende depolarisatie thv de eindplaat verlies van excitabiliteit = depolarisatieblok anesthesie bij korte ingrepen

Zie ook geneesmiddelen gebruikt bij spasticiteit