www.thuvienhoclieu.comMi vn câu hi vì sao là b sách ph cp khoa hc dành cho la tui thanh, thiu niên. B sách này dùng hình thc tr li hàng lot câu hi "Th nào?", "Ti sao?" trình bày mt cách n gin, d hiu mt khi lng ln các khái nim, các phm trù khoa hc, các s vt, hin tng, quá trình trong t nhiên, xã hi và con ngi, giúp cho ngi c hiu c các lí l khoa hc tim n trong các hin tng, quá trình quen thuc trong i sng thng nht, tng nh ai cng ã bit nhng không phi ngi nào cng gii thích c.
B sách c dch t nguyên bn ting Trung Quc do Nhà xut bn Thiu niên Nhi ng
Trung Quc xut bn. Do tính thit thc tính gn gi v ni dung và tính c áo v hình thc
trình bày mà ngay khi va mi xut bn Trung Quc, b sách ã c bn c tip nhn nng
nhit, nht là thanh thiu niên, tui tr hc ng. Do tác dng to ln ca b sách trong vic ph
cp khoa hc trong gii tr và trong xã hi, nm 1998 B sách Mi vn câu hi vì sao ã
c Nhà nc Trung Quc trao "Gii thng Tin b khoa hc k thut Quc gia", mt
gii thng cao nht i vi th loi sách ph cp khoa hc ca Trung Quc và c vinh d chn
là mt trong "50 cun sách làm cm ng Nc Cng hoà" k t ngày thành lp nc.
B sách Mi vn câu hi vì sao có 12 tp, trong ó 11 tp trình bày các khái nim và các hin tng thuc 11 lnh vc hay b môn tng ng: Toán hc, Vt lí, Hoá hc, Tin hc,
Khoa hc môi trng, Khoa hc công trình, Trái t, C th ngi, Khoa hc v tr, ng vt, Thc vt và mt tp Hng dn tra cu. mi lnh vc, các tác gi va chú ý cung cp các tri thc khoa hc c bn, va chú trng phn ánh nhng thành qu và nhng ng dng mi nht ca lnh vc khoa hc k thut ó. Các tp sách u c vit vi li vn d hiu, sinh ng, hp dn, hình v minh ho chun xác, tinh t, rt phù hp vi c gi tr tui và mc ích ph cp khoa hc ca b sách.
Do cha ng mt khi lng kin thc khoa hc s, thuc hu ht các lnh vc khoa hc t nhiên và xã hi, li c trình bày vi mt vn phong d hiu, sinh ng, Mi vn câu hi vì sao có th coi nh là b sách tham kho b tr kin thc rt b ích cho giáo viên, hc sinh, các bc ph huynh và ông o bn c Vit Nam.
Trong xã hi ngày nay, con ngi sng không th thiu nhng tri thc ti thiu v vn hóa,
khoa hc. S hiu bit v vn hóa, khoa hc ca con ngi càng rng, càng sâu thì mc sng,
mc hng th vn hóa ca con ngi càng cao và kh nng hp tác, chung sng, s bình ng
gia con ngi càng ln, càng a dng, càng có hiu qu thit thc. Mt khác khoa hc hin i
ang phát trin cc nhanh, tri thc khoa hc mà con ngi cn nm ngày càng nhiu, do ó, vic
xut bn T sách ph bin khoa hc dành cho tui tr hc ng Vit Nam và cho toàn xã hi
là iu ht sc cn thit, cp bách và có ý ngha xã hi, ý ngha nhân vn rng ln. Nhn thc
c iu này, Nhà xut bn Giáo dc Vit Nam cho xut bn b sách Mi vn câu hi vì sao
và tin tng sâu sc rng, b sách này s là ngi thy tt, ngi bn chân chính ca ông o
thanh, thiu niên Vit Nam, c bit, là HS, SV trên con ng hc tp, xác lp nhân cách, bn
lnh tr thành công dân hin i, mang t cht công dân toàn cu.
NHÀ XUT BN GIÁO DC VIT NAM
www.thuvienhoclieu.com
1. Thông tin là gì?
Loài ngi sng trong bin thông tin. Con ngi ta tng gi tng phút phi quan h vi thông tin hoc t giác hoc không t giác. Vy thì, rt cuc thông tin là gì?
Thông tin không có mt khái nim xác nh nhng nó li có hình thc a dng. Nó có th là cái mà ta cm nhn c qua c quan th cm, cng có th là cái mà c quan th cm ca ta khó mà cm nhn trc tip nhng thc t vn tn ti. Thông tin, cái mà ngi ta thng nói không phi ch là bn thân s vt hoc nhng tin tc, tin tình báo, mnh lnh, con s, tín hiu phát ra t mt s vt. Ví d hình di ây ã cha ng lng thông tin rt phong phú.
Mi s vt u phát ra nhng thông tin rt a dng, do vy ã chng t cái muôn màu, muôn v ca th gii, cái khác nhau gia các s vt. Ví d hình nh là mt loi thông tin. Nhng cái bin hóa muôn hình, muôn dng mà mt ta nhìn thy u ã cho ta nhng thông tin nào ó. T liu vn bn là thông tin, sóng in t hay sóng siêu âm phn x t máy bay hoc hm tàu cng là thông tin. Trc khi xy ra ng t, ta thy gà bay, chó sa, ó là do nhng ng vt này ã cm nhn c thông tin trc khi ng t mà con ngi không th cm nhn trc tip c. Gió bão sm chp trên bu tri ri on tng, khoáng vt ca v Trái t, cho n các thiên th trong v tr u có th mang thông tin n cho con ngi. Thông tin là mt hình thc ph bin biu th c trng s vt, là mt quan trng ca th gii vt cht. Thông tin cng nh vt cht, nng lng, không khí, ánh sáng Mt Tri, nó tn ti ph bin trong gii t nhiên, xã hi loài ngi và trong nhn thc con ngi.
Nói cách n gin thì nhng tin tc truyn n bng tín hiu mà có th s dng c thì chính là thông tin. ng nhiên cng có th hiu thông tin là phng thc tn ti và trng thái vn ng ca s vt. Các s vt khác nhau u có phng thc tn ti và trng thái vn ng riêng ca nó và th là ã hình thành nên cái c trng ca tng s vt, tc là nhng thông tin khác nhau phát ra t mi s vt.
Khái nim v thông tin do nhà khoa hc M Wiener a ra u tiên vào nm 40 th k XX.
T khóa: Thông tin; Hình nh.
2. Ti sao nói thông tin là ngun tài nguyên quan trng ca xã hi loài ngi?
Trong xã hi ngày nay, thông tin ã tr thành mt dng tài nguyên - tài nguyên thông tin. Tài nguyên thông tin cng nh tài nguyên vt cht (nh t ai, rng, khoáng sn, nguyên liu, ngun nng lng), ó là ca ci vô cùng quý giá ca nhà nc, là ngun quan trng thúc y xã hi loài
ngi phát trin. nh hng ca thông tin thng là rt ln, mt thông tin thng mi có giá tr có th giúp thng nhân thu c món lãi cc ln, mt d báo khí tng chun xác có th giúp cho tính mng và tài sn ca nhân dân tránh c tn tht nng n, mt thông tin phân tích th trng c phiu có th giúp ai ó ch trong mt êm ã tr thành ngi giàu có.
So vi tài nguyên vt cht, tài nguyên thông tin có tm quan trng rt riêng, tm quan trng
này quyt nh bi c im bn thân nó. Vy, tài nguyên thông tin có nhng c im nào? Nói
mt cách khái quát, nó có nm c im ln: (1) Tài nguyên thông tin có th s dng nhiu ln mà
không h mt i giá tr. (2) S tng trng tng lng ca tài nguyên thông tin thng là "tng
trng kiu bùng n". Ví d nh nhng nm 60 tng lng thông tin là 72 ngàn t con ch, nhng
nm 80 tng lng thông tin là 500 ngàn t con ch, n nm 1995 tng lng thông tin ã gp
2400 ln so vi nm 1985. (3) Tc truyn ti ca tài nguyên thông tin có th rt nhanh, có khi
t ti tc ánh sáng. (4) Tài nguyên thông tin không có biên gii quc gia, nó có th truyn i
mi ni bng phng tin thông tin i chúng. Ngày nay vi s phát trin nhanh ca mng
Internet thì phm vi truyn thông tin li càng m rng. (5) Tài nguyên thông tin có tính thi im
(ch có ý ngha trong khong thi gian nht nh). Ví d nh d báo thi tit ht mt khong thi
gian nào ó thì s mt i ý ngha, d báo máy bay không kích thi chin khi ã quá hn cng s
không còn giá tr na.
Vic khai thác và s dng tài nguyên thông tin ã tr thành mt ngành công nghip rt nhiu quc gia - ngành công nghip thông tin, và ã tr thành mt im tng trng trng yu ca kinh t các nc. Tài nguyên thông tin còn là mt tài nguyên chin lc quan trng. V trí và giá tr ng dng ca nó trên các lnh vc quân s, ngoi giao, chính tr ngày càng cao. Tài nguyên thông tin và c các trang b thông tin ã tr thành s biu hin tng hp lc lng ca quc gia.
T khóa: Tài nguyên thông tin; Tài nguyên vt t.
3. Ti sao nói thông tin liên quan mt thit ti s sng còn ca loài
ngi?
T khi xut hin xã hi loài ngi thì thông tin ã có tác dng vô cùng quan trng i vi i
sng ca con ngi. Ví d thi vin c, khi gp thú d con ngi ã dùng nhiu hình thc truyn
tin gim thiu kh nng b hi. Trong xã hi hin i, tác dng ca thông tin li càng khó mà
tng tng, phng thc truyn tin li rt a dng. Chng hn bn ang i cùng vi bn bè, và khi
nhn thy có chuyn gì bt thng, ngi bn s nháy mt, lc u ra hiu, và bn s có c
nhng thông tin cn thit. Bn cng có th s dng in thoi quc t hoc Internet trao i tin
tc vi bn bè khp ni trên th gii. Tóm li trong xã hi hin i, thông tin mi ni mà bn
ang sng. Ch cn thông qua phng thc nào ó là bn ã có nhng thông tin cn thit. Vi ý
ngha ó, thông tin không phi là s liu, mà s liu ch là hình thc chuyn ti ca thông tin,
thông tin không b thay i theo s thay i v hình thc thit b vt lý cha ng nó.
Bác s khám cho bnh nhân, trc ht tìm hiu bnh s, bnh tình ri mi bt mch, o cp nhit , có lúc còn phi in tâm , xem phim X quang và xét nghim hóa nghip. Bác s ã thu c nhng thông tin cn thit cho vic iu tr t nhng li mô t, vn bn và t liu hình nh.
Các k s khí tng bng các thit b ghi mt lot s liu nh hng gió, tc gió, lng ma, nhit , m, ri t ó v ra bn mây khí tng, thu lm thông tin khí tng.
Tóm li, các loi hình thông tin trong xã hi hin i rt phong phú, lng tin cng cc ln. Ngi ta bng các phng pháp ã thu c mt lng thông tin nguyên thy, sau ó chnh lý sàng lc hoc x lý chúng bng máy tính có c thông tin hu ích.
T khóa: Thông tin; Truyn tin.
4. Ti sao nói: Làm gì cng phi có thông tin?
Hot ng thng ngày ca chúng ta luôn b ràng buc bi thông tin. Ví d hôm nay bn phi n trng hc thì trc ht phi bit c thông tin là hôm nay có hc không, hc nhng môn gì, nhng ai dy. T ó mi có th chun b nhng mt cn thit, nh mang nhng tài liu và dùng hc tp liên quan có c kt qu tt p trong hc tp. T xa n nay "Quân cha iu ng, lng ã i trc" là nguyên tc c xác nhn trong quân s. Còn trong công tác kinh t, công tác nghiên cu khoa hc, công tác sn xut công nông nghip thì viên quân lng i trc chính là thông tin. “Quân cha iu ng, thông tin i trc" ã tr thành c s quan trng làm tt mi công vic. Ví d làm công tác kinh t thì phi i din vi vic cnh tranh th trng vô cùng gay gt, ai nm c thông tin y thì ngi ó xác lp c u th trong công cuc cnh tranh thng mi quyt lit này. S phát trin phn mm máy tính trong vic x lí thông tin ã t iu kin có li cho vic truyn bá thông tin, khin vic "thông tin i trc" tr thành vic có th.
Tp oàn gang thép Bo Sn là mt trong nhng n v u tiên Trung Quc có kinh
nghim trong vic s dng "thông tin i trc". Thot u, thu thp thông tin, công ty ã u t
rt nhiu sc ngi, sc ca. Tp oàn này ã dùng mt chic xe con i khp các phân xng, các
ca kíp thu nhn thông tin, báo cáo ngn trong ngày hôm ó, sau ó chnh lý ri biên tp thành
t ng thái trong ngày cung cp cho lãnh o tham kho, nghiên cu và b trí công vic hôm
sau. Khi ã có h thng t ng cho vn phòng thì toàn b ng thái trong ngày ca Bo Sn ã
c a lên trang web công ty. Nh vy lãnh o lúc nào cn cng có ngay c thông tin mi
nht v các phân xng. Bo Sn có c thành công nh vy là vì "thông tin i trc" ã phát huy
mt tác dng quan trng.
làm tt công tác kinh t, ngi ta phi theo dõi sát sao ng thái bin i ca th trng, không ngng thu nhn và nm vng mi thông tin liên quan. Và th là các công ty tin hc loi nhân ó phát trin và nhn c s hoan nghênh ca ông o mi gii, mi ngành. iu ó ã chng t tm quan trng ca thông tin.
T khóa: Thông tin i trc.
5. Ti sao thông tin tr thành cn c ca quyt sách?
Vào cui thu nm 1794, khi Napôlêông a quân vào Hà Lan, Hà Lan ã cho m các ca p
ca các con sông ngn chn bc tin ca i quân Pháp do Thng ch Sác Pisgliu (thy ca
Napôlêông) ch huy. ang lúc i quân ca Pisgliu không cách nào tin vào và chun b phi rút
lui thì bng Pisgliu phát hin ra nhng con nhn trên cành cây ang nh hàng lot t chng
li. ó là d báo t khí lnh sp tràn xung. Da vào hin tng này, Pisgliu lin ra lnh ngng
rút quân và chun b tn công. Chng bao lâu, t gió lnh thi ti, trong mt êm mt sông ã
óng bng và quân Pháp ã d dàng vt qua sông Wahl, ánh chim ngay thành Oatéclô.
Quyt sách này c a ra trên c s nhng kin thc quân s, khoa hc phong phú ca Pisgliu. Mi ngi u bit, khi bu tri dày c mây en thì báo tin có th sp ma, con nhn nh t thì báo tin gió lnh sp thi v, khí lnh n mt sông s óng bng.
Quyt sách mà ngi ta thng nói ti chính là vic a ra quyt nh. Quyt sách là hot ng quan trng trong xã hi loài ngi, liên quan ti mi lnh vc ca i sng loài ngi. Vic ch huy quân s, chn oán iu tr, biên o kch, cu t sáng tác, iu hành giao thông, i mi k thut công ngh, phát minh khoa hc u gn lin vi quyt sách. Quá trình quyt sách là quá trình thu thp thông tin, t duy, suy lý và cui cùng là a ra quyt nh.
Ta d dàng nhn thy thông tin là c s và cn c ca quyt sách, nu không có khi lng thông tin ln thì không th bc vào t duy, suy lý ri a ra quyt sách.
Có ngi nói không có thông tin thì không có quyt sách, xem ra là có lí. Bi l không có thông tin làm ch da thì không th a ra quyt sách khoa hc - mi quyt sách úng n u gn lin vic thu thp thông tin, chnh lý, phân tích và nghiên cu. Còn s sai lm ca mt quyt sách là kt qu ca vic coi nh thông tin và vic d oán sai v tng lai.
T khóa: Thông tin; Quyt sách.
6. Ti sao phi bin thông tin thành tri thc?
Thông tin là gì thì chúng ta ã làm rõ ngay t bài mt ri. Thông tin thng có c thông qua vic x lý và phân tích.
Nu chúng ta c tip nhn thông tin mà không phân tích thì rt có kh nng b thông tin gi làm hoang mang, thm chí b "ánh la".
Tri thc là vic tng kt các loi kinh nghim mà loài ngi t nhn thc, da vào t nhiên, bin thành quá trình chinh phc t nhiên, là s tng kt nhn thc chính xác i vi quy lut vn ng ca th gii khách quan. Con ngi ã da vào tri thc mà ch ra c kính vin vng nhìn ti c các thiên th cách xa ti ngoài 10 t nm ánh sáng, ã ch to c máy tính, mi giây tính c my ngàn t phép tính, ã thit k c máy bay v tr và phi thuyn v tr, ã to ra nn vn minh tinh thn cho loài ngi.
"Tri thc khoa hc mt khi c con ngi nm vng thì s bin thành sc mnh vô biên". Con ngi ã da vào sc mnh tri thc tr thành ch nhân thiên nhiên, vch ra iu huyn bí ca t nhiên, hé m nhng nhân t ni ti sn sinh ra ca ci xã hi. Qung không luyn thì không thành gang thép, không làm ra c tàu ha, máy bay, xe hi; than không khai thác s mãi mãi ng sâu trong lòng t. Luyn kim và khai thác than không phi là ai cng làm c, ch ai nm vng tri thc khoa hc và k thut mi có th t c mc ích này.
Tóm li, trong lao ng sn xut và thc tin xã hi, con ngi nu ch da vào thông tin thì không c. Ch khi bit sàng lc thông tin, phân tích, ghi nh, t duy tích ly và tin hành x lý h thng hóa thì mi bin thông tin thành tri thc và có th lao ng sáng to. Ch có nh vy
chúng ta mi k tha và tip th c trí tu và tinh hoa kin thc ca lp ngi i trc và ón chào tng lai ti p bng thành qu lao ng sáng to ca chính chúng ta.
T khóa: Tri thc thông tin.
7. Thông tin có th tr thành tri thc không?
Khi bn nói chuyn vi mt ngi bn, nu anh ta c thao thao bt tuyt nói v mt vn nào ó t các khía cnh khác nhau, cung cp cho bn tình hình các mt, cung cp nhng cách nhìn và kin gii ca mình thì bn s có c nhiu iu gi ý và s thu nhn c kin thc cn thit. Nu nh anh ta nói nng khô khc, không có bao nhiêu ni dung, không làm bn hng thú thì khi cuc trò chuyn kt thúc bn s cm thy thông tin thu nhn chng là bao. Vì sao vy? iu này thng là vì ngi bn u ã có mt khi lng thông tin ln còn ngi sau thì thông tin ít. ó chng t thông tin là mt c s thu nhn tri thc. Khi bn có c nhiu thông tin thì tri thc ca bn s phong phú.
Tri thc là mt s tng kt nhn thc ca con ngi i vi các hin tng t nhiên và hin tng xã hi, là nhng thông tin ã c h thng hóa, quy phm hóa, cu trúc hóa; nó ã xâu chui tng tin riêng l hoc nhiu tin bng các phng thc. Ví d chúng ta có c hai thông tin: "tri nóng nc" và "khí hu m t" thì s có c kin thc: "tri sp ma". "Xâu chui" là mi ni kt liên h các thông tin khác nhau. Nu ta dùng quan h t nhân qu "nu…thì" liên h s thc "tri nóng nc" và "khí hu m t" li thì s thành mt tri thc "tri sp ma" và chúng ta có th dùng quan h t nhân qu vit thành phng thc biu t nh sau: "nu tri nóng nc và m t thì sp có ma".
Tri thc sinh ra t nhng thc tin và hot ng t duy ca loài ngi. Khi con ngi ã nm mt khi lng ln thông tin thit thc, tri qua thc tin và t duy, thì tri thc ca con ngi s dn dn tr nên phong phú. Bi vy, tri thc và thông tin có mi quan h cht ch. Thông tin qua thc tin và t duy ca con ngi s có th bin thành tri thc c.
T khóa: Tri thc thông tin; Xâu chui.
8. Ti sao có th chia s thông tin?
Trên th trng nông sn, ch sp bán ra mt loi hàng, ngi bán mt i thì ngi mua c. Th nhng sân bay hoc nhà ga, nhng thông tin hin th trên bng thông báo không ging nh các mt hàng thông thng. A có th qua bng thông báo mà thu nhn c thi gian khi hành ca chuyn bay hoc chuyn tàu nào ó và thi gian chúng n ích. B và c nhng ngi khác cng u có th nhn c cùng mt thông tin này. Có th nói mt thông tin nào ó ca bng thông báo nht nh không th vì mt ai ó ã nhn c mà mt i. Nói chính xác là, vi thông tin trên bng thông báo thì ai cng không th c chim, ch có th chia s hoc cùng hng.
Cùng vi s phát trin nh v bão ca k thut in t, ngi ta ngoài vic da vào sách báo, tranh nh, vn kin truyn tin, còn có th da vào nhng hình thc truyn ti mi nh: in thoi, telex, truyn hình, v tinh thông tin, v tinh truyn hình trc tip truyn tin vi hiu qu cao.
T nhng nm 90 ca th k XX nhân loi ã tng bc i vào th gii mi m mà i din là
mng Internet. Mng Internet là ngi dn ng trên xa l thông tin cao tc ã bng quy phm k thut thng nht kt ni hàng chc triu máy tính loi trên toàn cu.
S khai thông ca xa l thông tin khin ngi ta có th s dng thông tin hu hiu hn, càng có th chia s tài nguyên thông tin y hn.
Gi ây, xa l thông tin ã c "xây" hn 100 nc và khu vc, và ã ti hàng triu thuê bao (ngi s dng) thit lp quan h nghip v vi nó. Tài nguyên thông tin trên xa l thông tin cao tc vô cùng phong phú, nó bao gm các loi phn mm, s liu, tp chí, tin tc, th mc, vn hin k thut, tranh nh, âm thanh cho n phim hot hình. Thuê bao có th a t liu ca mình vào ó các thuê bao khác s dng. ng nhiên thuê bao va là nhà cung cp tin, li là nhà mua tin. Mi mt thuê bao u có th nhanh chóng x lý, truyn tin i, li va cùng chia s mc ti a.
T khóa: Chia s thông tin.
9. Ti sao vic truyn tin li gn lin vi vt mang?
Vic nhn thc và s dng thông tin ca loài ngi ã có mt lch s lâu i t rt xa xa. Bao nhiêu nm, rt nhiu thông tin s d c truyn i và lu gi li u phi da vào phng tin mang (hình thc truyn ti).
Nhng ai ã n Bc Kinh phn ln u n Bát t Lãnh. ó ta có th thy Trng Thành un ln quanh co, ch cao ch thp kéo dài tít tn ni xa và bn còn có th thy c Phong Ha ài hùng v. Cách ây 2700 nm, ngi ta ã s dng Phong Ha ài làm vt truyn thông tin i các ni xa.
T xa n nay, con ngi tin ly thông tin hoc trao i tin ã tin hành nm ln bin i thông tin. Và mi ln bin i này ã làm ny sinh nhng phng tin mang riêng.
· Ln bin i thông tin th nht - ã có c ngôn ng. Trong xã hi nguyên thy, t tiên chúng ta bng cách ra hiu tay (th th), nét mt (bày t tình cm) và nhng âm tit n gin tin hành trao i thông tin. Khi con ngi phát trin
lên mt giai on nht nh, ch da vào các cách ra hiu này và nét mt thì không th nào t
c mc ích trao i thông tin. Và th là ngôn ng ra i. Ngôn ng ra i ã cho con ngi mt phng tin mang giao lu t tng và truyn tin.
· Ln bin i thông tin th hai - sáng to ra ch vit (vn t) nn sn xut phát trin ã dn ti vic phân công lao ng chân tay (th lc) và lao ng trí óc. T ó thúc y vic ra i ca vn t. Vn t là mt phng tin mang giao lu và truyn tin vt qua khu vc, vt qua gii hn thi gian ca loài ngi.
· Ln bin i thông tin th ba - làm ra giy và phát minh k thut in. Trc ó thông tin c ghi li bng ch vit trên mai rùa và xng (giáp ct), th tre hoc da thú. Vic gi gìn và truyn i tht bt tin. Vic Trung Quc phát minh ra cách làm giy, c bit là phát minh và s dng cách in ch ri ã a loài ngi tin vào thi i mi coi ngun c bn ca tri thc và thông tin là nhng sn phm in n. ng thi cng khin loài ngi có c phng tin mang mi cho thông tin.
· Ln bin i thông tin th t - ng dng telex, in thoi và truyn hình. nm c thông tin và truyn hình nhanh hn, các nhà khoa hc ã phát minh ra mt phng tin mang mi cho thông tin, ó là in tín. S phát minh và ng dng in tín ã m rng mt bc phm vi ln ni dung truyn tin - ngoài vn t còn có th truyn âm thanh và hình nh.
· Ln truyn thông tin th nm - ng dng k thut mng s. T u th k XX n nhng nm 90 ca th k này, tc thông tin ã nâng cao 10 triu ln, tc ghi tin cng ã nâng cao mt triu ln. Trong tình hình ó, ch da vào trí lc t nhiên ca con ngi ly c và gia công thông tin thì không th nào tha mãn yêu cu ca xã hi phát trin. Và th là máy tính in t ã ra i. S phát minh và ng dng máy tính in t, vic s hóa thông tin ã nâng cao tc và tin cy truyn tin lên rt nhiu ln. Nhng nm 90, vic phát trin mng Internet ã tìm ra mt phng tin mang mi cho vic nhn thc và s dng thông tin ca loài ngi. Sau khi Internet và xa l thông tin cao tc xut hin, ngi ta thu nhn thông tin vô cùng tin li, c hi s dng thông tin càng nhiu hn.
Tóm li, nhng phng tin mang tin k trên ã khin cho gia nhng con ngi vi nhau, gia các quc gia vi nhau có th truyn thông tin và trao i thông tin. Hn na, thông tin c gi li truyn cho các i sau.
T khóa: Thông tin; Phng tin cha ng thông tin.
10. Th nào là thông tin phn hi?
Nu bn ã ti Thiên àn Bc Kinh, bn s thy công trình kin trúc này c thit k tinh xo, to hình c áo và nó chc chn s li mt n tng sâu sc cho bn. Th nhng bc tng hi âm k diu kia mi thc s làm cho bn không mun ri chân. Nu ta gii thích v bc tng hi âm bng ngôn ng khoa hc thì nó chính là mt loi phn hi thông tin âm thanh.
Vy th nào là thông tin phn hi?
Trong cuc sng thng nht, chúng ta thng gp hin tng này: khi bn di chuyn cây
xng rng cu hoc xng rng bà, nu không cn thn, ngón tay bn s b gai âm. Lúc này b
phn b âm s phn ng, nhanh chóng ri xa cây xng rng. Và ó là vì h thng thn kinh
truyn tin v cho i não - i não lp tc phn ng li, làm ny sinh tác dng iu khin tng ng
tránh ngón tay hoc b phn khác li b âm gây au. S phn hi thông tin cng ta nh hin
tng k trên. Khi con ngi nhn c thông tin cng s có nhng phn ng khác nhau. Loi
phn ng này chính là phn hi thông tin.
Gi ây, trên các min t Trung Quc các siêu th u ã thit lp. ây ã có mt vn
cnh tranh. c bit giành c thng li trong cnh tranh thu hút c nhiu khách, các ban
iu hành công ty ã lp t máy tính in t, hng ngày mi sáng tp hp và báo cáo tình hình
tiêu th trong ngày hôm trc ca các ca hàng trong công ty. Tng công ty cn c vào thông tin
tiêu th này s iu chnh giá cho thích hp i vi tng mt hàng và cng iu phi ngun hàng
luôn. Giá c sau khi iu chnh li c máy tính kp thi truyn n cho các ca hàng siêu th
thuc công ty. Và th là tt c các máy quét thu tin s thu theo giá mi, ây máy tính ã truyn
tin cho các ca hàng trc thuc, và ó là quá trình phn hi thông tin.
Mt công ty nu làm tt công tác tin hc hóa qun lý, tin tc cung cu kp thi phn hi, thì tình trng tiêu th ca công ty này s rt áng mng. Thông tin và s phn hi thông tin s có tác dng quyt nh tm rt ln i vi hin trng và tng lai ca mt xí nghip.
Tính thi hiu (giá tr trong mt khong thi gian) ca thông tin th trng thng phm là rt ln. kp thi và nm c và trao i thông tin, vic phn hi thông tin là không th thiu.
T khóa: Thông tin phn hi.
Xã hi hin i là xã hi tin hc hóa, dù là ngành nào u không tách ri khi thông tin. Thông tin ã tr thành mt trong nm yu t kinh t (nm yu t kinh t: nhân lc, nguyên liu, k thut, vn, thông tin). Lng s hu thông tin, tc truyn thông tin ánh du s mnh yu ca ngun lc quc gia. Vy chúng ta phi nhìn nhn mt xã hi tin hc hóa th nào ây?
Xã hi tin hc hóa ch yu có my c im nh sau:
· Th nht; tt c các ngành dch v trong xã hi nh thng mi, tin t, du lch, giao thông, u nm trong s phc v ca mng máy tính. Vic ni mng máy tính ang ng trc ph cp toàn dân, tc mi ngi ngi trc máy tính là u có th hiu c thông tin n t mi min trên th gii, và có c s phc v cn thit. Ví d bn có th bm máy tính khám bnh, hc, tra cu t liu.
· Th hai; cuc sng thng nht ca con ngi không th tách ri máy tính, các thit b in trong gia ình u ã c máy tính hóa hoc c iu khin bng máy tính. Bn có th t ni xa xm mà iu khin các thit b in nhà bn bng in thoi. Chúng thm chí có th chun b sn mt ba cm ti y hng v ch bn. Cuc sng hng ngày ca ngi ta bao gi và âu cng có s iu khin ca máy tính.
· Th ba; lng thông tin mà con ngi nhn c s tng lên gp bi, lng thông tin tuy tng nhiu nhng vì thi gian mà mi chúng ta có th s dng c, suy ngh tìm hiu thì li không tng lên tng ng. Bi vy, nhng thách thc thc hin hin nay rõ ràng là không th x lý khi lng thông tin ln nh vy. Nhng thông tin không có s iu khin và t chc trong xã hi tin hc hoá s không tr thành tài nguyên mà trái li s tr thành nhng tr ngi cho ngi công tác v thông tin. S phát trin ca k thut tin hc khin ngi s dng có th tìm kim nhng thông tin cn thit mt cách thun tin. Nh vy, toàn b nhng trng im nhn mnh ca xã hi tin hc hoá s có th t cung ng chuyn sang la chn.
· Th t; h ngn cách gia "giàu thông tin" và "nghèo thông tin" ang b khoét sâu, xã hi
cn có i ng ông o nhng ngi lao ng có vn hóa, có k thut. Nhu cu i vi ngi lao ng không có k thut hoc na k thut ang gim thiu.
· Th nm; nn kinh t ngày càng da vào c s ngành tin hc. Nhng ngi tham gia vào công vic thu thp, x lý tn tr và kim tra tìm kim t liu so vi s ngi c thuê làm trong các ngành nông nghip và ch to còn nhiu hn. S phát trin ca k thut ã khin cho sn lng hàng hóa có kh nng tng theo cp s, trong khi ó vn u t lao ng và nng lng li thiu ht ln. iu này ánh du vic kinh t ã thoát ra khi cách thc phát trin truyn thng.
Tóm li trong xã hi tin hc hóa, máy tính và k thut truyn thông có mt khp mi ni s làm bin i ln lao phng thc sng ca con ngi, s mang li s bin i to ln cho loài ngi. ng nhiên xã hi mun tin hc hóa hin thc thì cn phi có mt lot vic chun b v mt k thut và cng cn có s chun b hàng lot v vt t. ng thi li cn t cht t thân ca con ngi phi có c nâng cao rt nhiu. Chúng ta ngày nay hc tp, công tác chính là chun b y cho vic tin vào mt xã hi tin hc hóa.
T khóa: Xã hi tin hc hóa; Máy vi tính.
Cùng vi s phát trin v bão ca khoa hc k thut, toàn xã hi ã sp bc vào xã hi tin hc hoá. Trong quá trình này ngành công ngh thông tin tt nhiên s phát trin nhanh chóng. Vy,
ngành công ngh thông tin là gì? Nó gm có nhng ni dung gì?
Thông tin, vt cht, nng lng ã tr thành ba ngun tài nguyên c bn không th thiu mà loài ngi cn phi da vào ó sinh tn và phát trin. Trong ó thông tin là b phn cu thành quan trng ca xã hi hin i, là ct tr trng yu ca nn kinh t quc dân. Công ngh thông tin ã ra i cùng vi vic khai thác s dng máy tính, thúc y vic sn xut, lu thông và ng dng thông tin vào các ngành công nghip, thot u ngi ta gp các ngành công ngh máy tính, công ngh x lí thông tin, công ngh truyn tin và gi là công ngh tin. V sau li có ngi a thêm ngành truyn thông báo chí, ngành lu tr thông tin, ngành sn xut tri thc vào ngành công ngh tin. Gi ây, nói chung u cho rng ngành công ngh thông tin ch yu bao gm các b phn nh sau:
(1) Ngành công nghip máy tính. T nhng nm 40 ca th k XX, máy tính dùng bóng èn in t (èn chân không) ra i, n ngày nay khi máy tính mch tích hp c cc ln ra i thì ngành công nghip máy tính ã hình thành và chim a v quan trng trong nn kinh t quc dân.
(2) Ngành công nghip phn mm. Thng là ch ngành công nghip lp trình bng máy tính nh ngành lp trình, ngành kho d liu, ngành khai thác h thng thông tin.
(3) Ngành công nghip truyn thông. Bao gm ngành in thoi, ngành in báo, ngành phát thanh truyn hình, ngành truyn thông s, ngành truyn thông si quang, ngành truyn thông v tinh.
(4) Ngành dch v thông tin. Bao gm ngành phng vn tin tc thi s, ngành xut bn, ngành t vn, ngành tình báo, tranh nh sách báo, v.v..
Xã hi phát trin n nay, c bit là khi máy tính c dùng ph bin và áp dng rng rãi, k thut truyn thông phát trin nhanh chóng, máy tính và k thut truyn thông thâm nhp vào nhau ã to nên s phát trin mnh m ca mng máy tính, y mnh s tng tin t bin ca ngành công ngh thông tin, và khin nó tr thành ct tr kinh t trong nn kinh t quc dân.
T khóa: Công ngh thông tin; Truyn thông.
Thông tin là mt loi tài nguyên quan trng trong xã hi. Cng nh các tài nguyên khác,
trong tài nguyên thông tin cng có nhng loi rác thi loi. Rác thi thông tin ã mang li
nhng mi nguy hi to ln cho vic ng dng và x lý tài nguyên thông tin. Không ch vy, rác thi thông tin cng có mi nguy hi ln cho xã hi, và nó ã tr thành mi nguy hi ln cho xã hi tin hc hoá. Ta phi dn dp nó bo m s ng dng hu hiu ca tài nguyên thông tin.
Vy thì rác thi thông tin là cái gì? Nói cách thông tc, rác thi thông tin chính là nhng thông tin vô dng, thông tin có hi ln trong lng to ln thông tin có ích, và c nhng thông tin nguy hi ti các mt ca xã hi loài ngi. Nó ã to nên s uy hip i vi vic ng dng và truyn thông an toàn i vi thông tin. Các loi virut máy tính chính là mt loi rác thi thông tin, nó có th làm cho máy tính khi vn hành phát sinh các tr ngi, thm chí treo máy. Nhng thông tin trên mng gieo rc dâm ô i try, tuyên truyn ch ngha chng tc hoc i ngc o c xã hi, pháp lut quc gia cng chính là mt loi rác thi thông tin. Hành vi gieo rc nhng loi rác thi nh vy chính là hành vi "ti phm máy tính".
Nhng ví d v ti phm máy tính rt nhiu. Ví d Liên bang c trc ây có my hc sinh ã t nhp vào mt h thng máy tính quân s ca M. Bn chúng ã thu thp tin tc cho c quan tình báo, li còn to ra virut phá hoi h thng máy tính quân s này, khin máy tính không th hot ng bình thng c. Li ví d có ngi tng t nhp h thng máy tính ca ngân hàng Trung Quc, bng vic thay i trình t ã chuyn s cui ca phn li tc ngi gi vào chng mc ca mình thu li bt chính. Nhng hành ng k trên va là to ra rác thi thông tin, li va là mt hành vi "ti phm máy tính".
Cho n nay, ngi ta ã to ra khá nhiu phng pháp xóa b rác thi thông tin. Nhng mun hoàn toàn xóa b rác thi thông tin, hoàn toàn ngn chn vic to ra rác thi thông tin thì còn cha có phng pháp trc tip và hu hiu. Th nhng cùng vi s phát trin ca khoa hc k thut thì vic xóa b rác thi thông tin cng có nhiu tin trin mi.
T khóa: Rác thi thông tin; Truyn thông; Ti phm máy tính.
Cuc chin in t (Electronic Warfare) khác vi cuc chin thông tin (Information War - IW). Có th nói cuc chin thông tin bao hàm cuc chin in t, quan h gia chúng là quan h l thuc. Dù rng xét v ni hàm hay xét v b ngoài thì cuc chin thông tin có ni dung phong phú và rng ln hn cuc chin in t. Cuc chin thông tin là cuc chin hai bên ch ta nhm quyn kim soát thông tin trong lnh vc tin tc; còn cuc chin in t li là cuc i kháng mà hai bên ch ta tin hành theo cách s dng tn s in t. Gia chúng va có khác bit li va có mi liên h.
Trc ht, i tng ca cuc chin in t và cuc chin thông tin là khác nhau. i tng ca cuc chin thông tin là các h thng thông tin ca i phng và c các thit b liên quan; còn i tng ca cuc chin in t là các thit b in t ca i phng và các thit b liên quan trong h thng ch huy thông tin, nh h thng raa thm dò, h thng dn ng cho tên la.
Sau ó là nhim v tác chin ca cuc chin in t và cuc chin thông tin cng khác nhau. Nhim v ca cuc chin thông tin tìm cách thu nhn, qun lý, s dng và khng ch các loi thông tin; ng thi cng phòng chng i phng thu nhn và s dng hu hiu các thông tin. Nhim v ca cuc chin in t là phóng ra in t trng cc mnh làm nhiu và khng ch tín hiu ca i phng, khin i phng không th s dng hu hiu tn s in t.
Cuc chin thông tin và cuc chin in t có mi liên h ni ti. Hình thc tác chin ca cuc chin in t có tính i kháng thông tin. Nó là hình thc biu hin ca cuc chin thông tin trong lnh vc tn s in t. Cuc chin in t là mt b phn hp thành hu c ca cuc chin thông tin, là mt cách thc quan trng giành u th thông tin trong cuc chin thông tin.
Ví d trong cuc chin in t có th a virut vào h thng máy tính ca i phng bng cách thông tin vô tuyn, cp thi c phá hoi h thng ch huy v khí vi tính ca i phng, khin chúng trong thi im mu cht b ánh la hoc khin toàn b h thng tan rã. ó cng là mt phng pháp công kích i phng c áp dng trong cuc chin thông tin. Li ví d, trong cuc chin thông tin có th dùng phng pháp nghe trm in t có c thông tin, và ó cng là mt nhim v ca cuc chin in t.
T khóa: Cuc chin in t; Cuc chin thông tin.
Màu sc thnh hành quc t là ch chung nhng nhóm màu trong mt khong thi gian nào
ó c ông o ngi tiêu dùng a chung. Hin tng này bt u xut hin t nhng nm 60
ca th k XX, do nc Pháp khi xng và c, Nht, Ý, M, Anh… 14 nc tham gia. Các nc
này ã thành lp hip hi màu sc thnh hành quc t ti Pari, xut bn thông tin chuyên ngành
Chuyên gia màu sc thnh hành quc t, thông qua vic các chuyên gia màu sc ca nhng nc
thành viên bàn bc và ngh, ng thi cng tin hành tng hp, quy np, phân tích xu th thay
i t cuc trin lãm vi vóc qun áo quc t Instertop c t chc mt nm hai ln ti Phrng
Phuc (c) ri công b d báo trang phc lu hành cho nm sau, bao gm qun áo, vi vóc,
dt, trang sc. Vic làm này có mc ích thúc y s ci tin và phát trin nhng vt dng phc sc
· các nc. V sau các nc thành viên m rng thành 17 nc, và thành ph Milan (Ý) li cho ra mt tp chí Màu sc lu hành quc t rt có nh hng ti s ci tin sn phm dt các nc.
Vy thì màu sc thnh hành quc t hng nm c ra i nh th nào?
Nguyên là các nc thành viên Hip hi màu sc thnh hành quc t cn c vào s yêu và ghét i vi màu sc hin hành ca phc trang nhân dân nc mình, tham kho nhng màu sc thi gian trc thnh hành ri a nhng tin v màu sc ó vào máy tính, tin hành quy np, phân loi, la chn, ri li da vào xu th thm m mi và cui cùng a ra nhng nhóm màu. Mi nhóm li gm nhiu loi màu. Ngoài vic cung cp mu gam màu ra, còn xác nh nhng sc màu chính. Va phi xem xét s phi màu li va phi làm ni bt nhng nét u th trong vic phi màu. T ó, làm cho th gii màu sc càng thêm m cht th, càng thêm sng ng. Ta có th thy màu sc và thông tin thc s liên quan cht ch vi nhau, hòa nhp làm mt.
T khóa: Màu sc thnh hành quc t.
Loài ngi trong cuc u tranh vi t nhiên ã dn dn sáng to ra
loi các công c và khí gii. Nhng công c và thit b khí gii này
thc cht ch là s kéo dài ca các khí quan con ngi. Ví d, cái cuc, cái
xng, cái búa, cái kìm, c máy tin, cn trc, máy i t là s kéo dài
chc nng tay ca con ngi. Dùng nó ta có th làm thay i v trí và
hình dng ca vt th. Ô tô, tàu ha, xe p, tàu thuyn, máy bay, phi
thuyn v tr là s kéo dài chc nng cái chân ca con ngi. Dùng nó ta
có th tin li, nhanh chóng di chuyn t ni này sang ni khác. Kính
phóng i, kính hin vi in t, fax, máy quét là s kéo dài chc nng
mt ca con ngi. Dùng nó ta có th xem xét c vt th nh bé và xa
xm. Máy in thoi, máy thu thanh. Dàn máy Hi - Fi (dàn âm hng)
có th coi ó là s kéo dài chc nng ca tai ta. Dùng nó ta có th nghe
c nhng âm hng xa xôi.
Vy thì liu có hay không mt loi công c hoc thit b có th kéo dài b não ca con ngi? Có y! ó chính là máy tính in t.
Máy tính in t có chc nng tính toán, có th thay cho b não con ngi hoàn thành
nhng công vic tính toán phc tp va nhanh, va chính xác. Bn chc là rt quen thuc vi s π.
S π là mt s vô t, da vào nhng quy tc nào ó có th tính ra c. My ngàn nm nay nhiu
nhà toán hc v i ã hao tn tâm sc c i ngi tính toán s π mt cách chun xác. Th k
XIX, Uyliam Sinke ã s dng thi gian 30 nm tìm giá tr s π n hàng n v th 707, nâng
mc tính toán s π lên trình mi.
Th nhng, t nm 1946 khi phát minh ra máy tính in t u tiên Eniac (Electronic Numerical Intergrator and computer - chú thích ca ngi dch) thì bài toán khó tìm giá tr s π rt nhanh chóng c gii. Nm 1949 có ngi ã dùng Eniac tính s tr π, ch cn 70 gi ã tính ti hàng n v th 2037.
So sánh vi kt qu tính toán ca Uyliam Sinke thì phát hin ra s l th 528 là sai. Do cái sai lm này mà nhng tính toán sau con s ó b s tot. Ngha là Uyliam ã tiêu phí mt thi gian hn 10 nm quý giá. Máy tính in t không ch dùng vào vic tính toán mà còn có chc nng ghi nh phán oán lôgic và suy lun lôgic rt mnh. Và nhng chc nng này có th thay th cho mt phn lao ng trí óc ca con ngi. Xét trên ý ngha này, nó là s kéo dài chc nng ca b óc con ngi. Con ngi là mt ng vt, duy trì cuc sng bng cách s dng n thc ung. Còn máy tính in t thì "sng" da vào in. Vì vy mt s nc và khu vc, ngi ta gi máy tính in t là b não in t, gi máy vi tính (microcomputer) là b não in
nh.
T khóa: Máy tính; B não in t.
Chc nng c bn ca máy tính là tính toán s liu, x lý thông tin. Con s mà máy tính hin nay x lý là phép tính h nh phân. Con s trong h nh phân ch có hai s 0 và 1. m n s 2 thì nhy lên mt hàng mi. Ví d 2 có th biu th bng 10. Ti sao máy tính li tính toán theo h nh phân li không dùng h m c s 10 thng ngày ta vn dùng? Ba nguyên nhân ch yu là:
Th nht, h nh phân có cách biu th d thc hin trong thit b vt lý. Máy tính s dng linh kin có hai trng thái rt d chp hành thao tác tính toán và lu tr. Linh kin có hai trng thái có t in có th np và phóng in, và bóng bán dn có th thông hoc tt. Hai trng thái này thích hp vi cách biu th s 0 và 1, s dng và âm, s úng và sai trong phán oán lôgic thuc h nh phân.
Th hai là dùng h nh phân có th tit kim thit b ch to. Trong cuc sng thng ngày dùng h m 10, ó là do con ngi có 10 ngón tay, ta có th dùng ngón tay m và tính toán rt hình tng và tin li. Trong h m 10 có 10 con s (0 - 9), quy tc tính toán c bn nht là: n 10 thì lên mt hàng, mi hàng quá 9 thì lên mt hàng. Ví d s mi biu th bng 10.
Khi biu th s 25 trong h m 10 thì ch cn hai hàng s là c. Còn trong h nh phân thì phi dùng ti nm hàng s: 11001. T ây, ta thy mt s thc là con s ca h m càng nh thì vic biu th mt s càng cn nhiu hàng s. Ngc li con s ca h m càng ln thì hàng s cn dùng li càng ít.
T h nh phân n h c s 10 thì dùng h m nào s lng thit b s ít nht? Qua thc
chng ca toán hc là dùng h m 3, sau ó là h nh phân. Nhng h m 3 thì cn 3 con s, xét
theo góc thit k in thì thit b 3 trng thái phc tp hn thit b 2 trng thái nhiu. Hn na,
vic sn xut thit b theo h nh phân tin hn. Và do vy ngi ta ã chn h nh phân.
Th ba, quy tc tính toán theo h nh phân n gin tin li. Phép nhân trong h m 10 phi dùng bng cu chng, khi ta mi hc nhân thì phi mt nhiu công hc thuc. Th nhng, quy tc nhân h nh phân rt n gin, c thy ch có 4 phép:
0 x 0 = 0; 0 x 1= 0; 1 x 0 = 0; 1 x 1 = 1
Nh vy rt d nh mà dùng cho máy móc cng gin n.
T khóa: H m 10; H nh phân.
Máy vi tính có nm b phn ch yu hp thành, ó là: (1) CPU (Central Processing Unit): b
x lý trung tâm hay còn gi b vi x lý. (2) B lu tr trong khi h thng (gm RAM là b nh
chính hoc còn gi là b nh truy nhp ngu nhiên - random access memory, và ROM là b nh
ch c - read only memory). (3) phn cng lu tr (permanent storage, còn gi là b lu th cp,
nh a mm và a cng c cài bên trong khi h thng, vt liu lu tr d liu là media-
gm a mm và a cng). (4) phn cng nhp d liu (gm bàn phím, con chut). (5) Phn cng
xut tin (gm màn hình, máy in). B x lý trung tâm và b lu tr bên trong c lp t trong
bàn máy (cài trong khi h thng). Phn cng lu tr thng cng c lp t trong bàn máy.
Ngi ta cho rng CPU là b phn trung tâm ca máy tính, vì sao vy? T chc nng ca nm
b phn ch yu ca máy tính ta bit rng CPU gm hai b phn tính toán và iu khin. Chc
nng ca CPU là chc nng quan trng nht trong máy tính, và các b phn khác u làm vic di
s iu khin ca nó. CPU có nhiu chc nng và u quan trng i vi máy tính. Trc ht là
CPU có kh nng tính toán rt nhanh. Nu không có chc nng này thì ta không th bàn ti tính
u vit ca máy tính. K n là kh nng lu tr và xut tin ca CPU, to nên kh nng ghi nh cho
máy tính. Tip na là CPU có kh nng nhn bit và chp hành lnh ca máy tính, và bi vy mà
ngi ta có th lp chng trình (h thng lnh) cho máy tính t ng làm vic. Cui cùng là
CPU có kh nng ch huy các b phn khác, khin chúng có th phi hp làm vic. Bi vy, ta nói
CPU là b phn trung tâm ca máy tính.
Do CPU là b phn trung tâm ca máy tính nên loi hình CPU cng là tiêu chí ch yu phân loi và ánh giá cht lng máy tính. Ví d máy tính s dng CPU - 8088 c gi là máy tính PC/XT, máy tính s dng CPU - pentium thì c gi là máy tính pentium.
T khóa: CPU (b x lý trung tâm).
u nm 1997, công ty Intel ca M tung ra b vi x lý (microprocessor còn gi là con chip) có multimedia (a phng tin). Ni dung hin din trong mt kt hp ca vn bn, ha, hình nh, hot hình và âm thanh - chú thích ca ngi dch). Máy vi tính có gn b vi x lý này tính nng c nâng cao lên nhiu ln v phng din chc nng truyn ti và ng dng thông tin. B vi x lí vi multimedia trong vic x lý hình nh nh hình lp th, hot hình vi s liu ln và phc
tp thì vt xa b vi x lí bình thng. Tính nng các mt ca nó nh nén th tn và gii nén hp thành âm nhc, nén ng âm, nhn bit ting nói, k thut mô phng cng c ci thin rt nhiu.
B vi x lý a phng tin ã tng thêm ch lnh mi ng dng multimedia, còn tng thêm lng lu tr ca b nh chính. Trc kia, thit b x lý trung tâm ca máy tính gn b vi x lý pentium, nu np a VCD, thì phi cài tm gii nén làm công vic gii nén i vi tín hiu nén ca multimedia. Sau khi dùng b vi x lý k thut multimedia thì không cn lp thêm tm gii nén, vì b vi x lý multimedia ã m nhim công vic x lý gii nén khong 2/3. Theo th nghim ca công ty Intel, sau khi s dng b vi x lý multimedia thì tính nng thông tin và truyn thông tng lên trên 60%, tính nng tng th ca máy tính tng khong 10 - 20%.
My nm nay ngoài công ty Intel sn xut b vi x lý k thut multimedia, cng có mt s công ty ã b hn vic sn xut loi b vi x lý c.
T khóa: Multimedia (a phng tin; phng tin truyn thông a chc nng); B vi x lý; Nén; Gii nén.
Máy chính (khi h thng) ca máy tính cu to gm b x lý trung tâm (central processing unit) và b lu tr bên trong (gm RAM và ROM). B x lí trung tâm khi vn hành thì trc ht phi ly c s liu, vn hành xong thì phi lu tr s liu. Tc vn hành ca b x lý trung tâm rt nhanh, nó òi hi b phn lu tr và ly s liu cng phi hot ng nhanh. Nu b phn lu tr và ly s liu (truy cp) có tc vn hành chm thì b x lý trung tâm phi thng xuyên dng li ch. Nh vy thì tính u vit ca máy tính nhanh chóng x lý s liu không còn phát huy c na. B nh chính RAM chính là b phn mà b x lý lu tr và ly s liu. B nh chính có thi gian lu tr t 0,05 micrô giây n 0,2 micrô giây, nó có kh nng áp ng nhu cu lu tr và ly s liu ca b vi x lý.
Gi ây b nh chính trong máy tính c ch to bng vt liu bán dn. Ngi ta thng
quen gi b nh chính là RAM (random access memory) - b nh truy cp ngu nhiên hay trc
tip (còn gi là b nh truy cp bt k). Nhng s liu và thông tin d liu lu tr trong b nh này
có th np vào và ly ra bt k lúc nào cn. Nhng khi ngun in mt thì s liu và tin u mt
theo. B nh ch c ROM li là mt b nh thuc loi khác. Nó có dung lng nh hn RAM.
Ngi s dng khi chn mua máy thng quan tâm n s lng và cht lng ca RAM. ó
là mt trong nhng tiêu chun quan trng ánh giá tính nng ca máy tính. Trc kia dung
lng ca RAM trong máy vi tính ch khong 640 kB (1 kB = 1024 B) thì nm 1998 máy vi tính sn
xut ra có dung lng b nh chính khong 64 MB (1 MB = 1024 kB), tc truy cp cng phi
khong 0,01 μs (micro giây, 1 μs = mt phn triu giây). 1
Trong b nh chính li còn có nhng b nh nh gi là b phn lu tr, và thng thì không gi chúng là b nh chính. B phn lu tr này nm trong b nh chính dùng tính toán và lu tr s liu, tc truy cp s liu ca chúng cng rt nhanh. Th nhng s lng b phn lu tr trong b nh chính quá ít, lng lu tr cng không nhiu, ch có th tm thi lu tr mt s kt qu trung gian trong khi tính toán.
T khóa: B nh chính; B nh truy cp ngu nhiên; B x lí trung tâm.
21. Ti sao máy tính ã có b nh chính li phi có phn cng lu tr?
Tc truy cp ca b nh chính trong máy tính rt nhanh nhng dung lng lu tr li rt nh, khi ngun in b ct thì các s liu lu tr cng s mt i tc khc. Còn phn cng lu tr thì tuy là tc truy cp chm hn b nh chính, nhng lng lu tr li ln, ngun in b mt nó vn tip tc lu tr. Bi vy có b nh chính ri ta phi lp t phn cng lu tr bù p mt thit sót ca b nh chính. Khi phn cng lu tr cung cp s liu cho b x lí trung tâm thì nó trc ht chuyn s liu cho b nh chính ri mi ly ra s dng t b x lý trung tâm. Nh vy là ta có th to cho máy tính có c các chc nng là tc nhanh và dung lng ln.
Phn cng lu tr là b phn lu tr ph tr. Thng gm b phn a t (gm a mm và a cng), b a quang và b a t, USB.
B phn a t lu tr là mt loi phn cng lu tr tc rt nhanh, ó là thit b ch yu ca phn cng lu tr. B phn a t là a c ph lp cht có t tính ri làm cho nó nhim t theo cách thc xác nh. B lu tr a t có dung lng ln, nm 1998 thng dùng a cng cho máy vi tính có dung lng 8 GB (1 GB = 1024 MB), bây gi là 80 GB.
Phn a quang là thit b truy cp s liu theo phng pháp quang hc, cng gi là b phn lu tr laze. Nó có dung lng lu tr ln, tc gn vi b phn lu tr a t, nhng không d dàng vit s liu vào. Bi vy, hin nay s dng rng rãi a quang ch c (CD - ROM: vit tt ca compact disk - read - only memory - chú thích ca ngi dch). Dung lng ca nó chng 650 MB. Dung lng lu tr ca a quang có th t ti hàng chc GB.
Dung lng b lu tr bng bng t nh hn a t, thi gian lu tr cng khá dài. Th nhng
bng t có th ct gi cách bit vi máy tính, và có th dùng thay i cho máy tính khác. Nó
thng c dùng lu tr s liu cn lu tr lâu dài và dùng làm thit b lu tr cho kho t liu.
(Hin nay, bng t hu nh không còn c s dng làm b nh ngoài ca máy tính na - btv).
T khóa: B nh chính; Phn cng lu tr; B lu tr a t; B lu tr a quang; B lu tr bng t.
22. B nh ch c là gì?
Trong b nh lu tr bên trong ca máy tính, ngoi tr b nh truy cp ngu nhiên RAM có
dung lng ln ra, còn có b nh ch c dung lng thp ROM. ROM khi vn hành bình thng
ch có th c c s liu mà không vit s liu vào c. Khi ngun in ngt, s liu lu tr
trong ROM không mt i. ROM trong máy tính c nhà sn xut máy tính ghi sn mt lot
chng trình và s liu. Nhng chng trình này s giúp ích v c bn cho vic thao tác máy tính.
Chng trình ca ROM i th có th chia thành ba phn: (1) Khi máy tính ã có ngun in, cho máy c kim tra trng thái s thy. Máy s t ng kim tra trng thái ca b nh chính, bàn phím và card màn hình có tt không, ng thi tin hành công tác s thy cho thit b tiêu chun vn có ca máy. (2) Tin hành khi ng và s thy hóa vi thit b mi, và tin hành m rng vic tr giúp theo chng trình ca ROM trong thit b mi, gia tng chc nng ca chng trình vn ã vit vào trong ROM. (3) c các ch dn, tìm h iu hành nh h iu hành DOS, WINDOWS. Do chng trình và s liu trong ROM có th lu gi c lâu, không b nh hng ca vic ngt in nên khi bt công tc ngun in thì chng trình ca ROM có th vn hành liên tc, khin máy tính có th t ng hoàn thành mt lot công tác chun b giúp cho ngi s dng.
B nh ch c ngoài vic khi ng h thng trong máy tính còn thng c dùng trong
thit b card âm nhc, bng hàm s, kho ch Hán và vic sn xut kí hiu con ch. Nó là b phn quan trng ca h thng máy tính hin i.
ROM c to thành bi mch tích hp silic c ln, nói chung có th chia ra làm hai loi: (1) chip b nh ch c có th ghi d liu và (2) chip b nh ch c có th xóa và ghi d liu. Chip b nh ch c có th ghi d liu thì ch có th ghi s liu vào mt ln. S liu ghi vào ri ta không th xóa c, ch có th c (tìm kim). Nhng chip b nh ch c có th xóa và ghi d liu thì ni dung trong chip có th vit li hoc xóa b. B nh có th xóa và ghi d liu có nhng cách thc xóa b và vit li khác nhau: có cái thì dùng cách chiu tia t ngoi xóa, có th ly chip ra khi mng vi mch, cho tia t ngoi chiu lên ca s ca chip, khin cho d liu trong chip b bin mt. Thng thì ca s ca chip có dán mt ming giy phòng tia t ngoi phá mt d liu ca chip. Có cái thì dùng tín hiu in vit li hoc xóa i, chng hn chip b nh ch c có th xóa và ghi d liu bng in ta có th xóa b hoc vit li bng in, còn tin li hn là dùng tia t ngoi.
T khóa: B nh ch c; Chip b nh ch c có th ghi d liu; Chip b nh ch c có th xóa và ghi d liu.
23. Ti sao a t có th lu tr tin?
a t ca máy tính có th lu tr tin vì ã dùng k thut ghi t và phng pháp lu tr trc
tip.
Trên a ngi ta ã ph mt lp vt liu mng có t tính. a s b nhim t theo cách thc xác nh và tr thành cái a có th lu tr tin. Vt liu có t tính c ph lên màng plastic và chúng tr thành a mm, ph lên a nhôm cng (cng có th dùng a gm s hoc pha lê) thì chúng thành a cng.
B mt ca a t ta có th thy vô s im. Các im sau khi nhim t thì có cc tính khác nhau, ln lt biu th cho s 0 hoc 1. Do nh v ca nhng im này thng là không tht chính xác, nên phi dùng cách nh chia cung giúp cho vic tìm kim v trí ghi, và ó chính là mt lí do ti sao trc khi dùng a t thì ta phi nh dng. Vic ghi và c tin trên bng t c tin hành theo trình t. Mun tìm kim im nào ó trên bng, ta ch có th bt u t u mà tìm kim theo th t. Nhng vic ghi và c tin trên a li có th tin hành trc tip, vì u t có th nhanh chóng tìm thy bt k im nào trên a t. Vì sao vy?
Trc ht, a t có th quay rt nhanh, vì vy tìm n mi mt im trên vòng tròn không
mt bao nhiêu thi gian. Nu tc quay ca mt a mm mi phút là 300 vòng thì 1/5 giây nó s
quay c mt vòng. Nu tc quay ca a cng là 3600 vòng/phút thì ch cn 1/60 giây là nó quay c mt vòng.
Sau ó là u t có th di ng theo hng ng kính, ging nh kim cn máy quay a (record - player) có th di ng t ngoài vào trong. a mm bình quân cn t 1/6 giây là tìm n bt k v trí nào, còn a cng ch cn 1/25 giây n 1/70 giây.
Ta kt hp di ng ca u t và chuyn ng quay ca a li, u t s nhanh chóng tìm c bt k v trí nào trên a t. Nh vy, a t có th lu tr d liu nhanh chóng và trc tip. (Hin nay hu nh ngi ta không dùng a mm - btv)
T khóa: a t; Ghi t; Cung (sect).
24. D liu trong a t c lu tr nh th nào?
a mm là th mà ngi s dng máy tính cn phi có. Vic lu tr d liu và ghi c chng
trình ca máy u ly a mm làm trm trung chuyn. a mm mi cng ging nh mt khách
sn mi xây. Các tng và các bung u cha c ánh s, ngay c l tân ngay ca chính cng
cha b trí. Lúc này, các nhân viên qun lý khách sn s không tài nào bit c phòng nào còn
trng, phòng nào ã có khách và phòng nào thì ai v.v.. Do vy mà không th qun lý c tòa khách
sn. Ch khi khách sn ã ánh s tng, ánh s phòng và khách sn ã b trí l tân thì khách mi
có th làm th tc hoc thanh toán ây.
a mm mi ch yu c nhà sn xut cung cp, ó là loi a t trng, cha tng lu tr mt tin nào. a nh vy không th s dng c ngay, mà phi nh dng nó ã, ri mi có th dùng ghi thông tin. Vic nh dng a t chính là vic máy tính cn c vào quy cách ca a t và yêu cu ca ngi s dng mà chia ra nhiu rãnh và cung, ánh du cung trên các v trí tng ng. Tt c các công vic ó là chun b cho vic lu tr tin trên v trí và ln ca tng cung.
a t thng có hai mt, gi là mt 0 và mt 1. ng rãnh t ánh s bng s hai hàng,
ng rãnh ngoài cùng là ng 00, ln lt vào trong là 01, 02,… Mi ng rãnh li chia ra
nhiu cung, mi cung to bi 512 byte (ký t). Kí t là n v c bn lu tr, mi kí t có th
cha s nguyên không kí hiu trong khong t 0 n 255. n v m dung lng ngoài kí t B còn
có KB (1 KB = 1024 B), (1 MB = 1024 KB). Nhng a mm quy tc khác nhau, khi ã c nh
dng thì s ng rãnh và s cung phân chia cng khác nhau. Chng trình dn h thng và tham
s a t thng là vit cung 1 ng rãnh t 0 ca a mm. (Hin nay hu nh ngi ta không
dùng a mm - btv).
T khóa: Mt a t; ng rãnh t; Cung (sect).
25. Ti sao phi dùng chut?
Bao lâu nay bàn phím là thit b dn nhp tiêu chun c dùng cho máy tính. Nhng ngi ta thng cm thy bàn phím chng trc quan chút nào. Trc khi dùng bàn phím dn nhp thì phi nh c ni dung lnh, sau ó gõ vào phím tng ng thì mi có th bt máy thc hin lnh này. Nu có chút sai sót, máy tính s không nghe theo s ch huy. Nu có th tìm ra c mt công c, nó nh bàn tay ngi t do di ng trên màn hình, nhanh chóng ch ra các lnh thc n trên màn hình và tc khc ch huy máy chp hành lnh thì s khin cho vic s dng máy tính thun li hn. Chính vì vy mà con chut ã ra i. Chut có hình dáng nh cái hp hình ô van, phn cui là si dây in tín hiu, trông nh cái uôi chut, bi vy mà nó c gi là chut. Cu to ca chut, thot u còn có nhiu khim khuyt, nh chun xác thp, phn ng không nhy, v.v. Mãi ti nm 1983, sau khi phát minh ra chut quang hc thì chun xác và tui th ca chut mi c nâng cao. Khi Windows thành công và ng dng rng rãi thì chut ã tr thành thit b ngoi vi tiêu chun ca loi máy tính cá nhân PC (personal computer).
Chc nng c bn ca chut là chuyn di ng ca tay thành di ng ca vch sáng (con tr), chuyn vic bm bàn phím sang vic clích (nhn) chut. Con ng thc hin vic chuyn i c bn này có phng pháp c gii và c phng pháp quang in. Bi vy mà có loi chut c và loi chut in quang. Nguyên lý công tác ca chúng là nh nhau, u là phân gii di ng ca chut trên bàn phím hoc tm m ca chut thành di ng ca ta màn hình theo hng X, Y.
Tuy nhiên, chut không th ging nh bàn phím thun tin trong vic a công trình, d liu
vào và ra nhng lnh tng hp có linh hot cao. Nhng dù sao thì nó vn có th hoàn thành
c nhiu thao tác iu khin phc tp mà bàn phím khó thc hin c. Nó ã b khuyt nhng
cái bt cp ca bàn phím v mt nào ó. Ví d di chuyn mng hình trên màn hình và nh v
chúng. Trc mt ta vn thy chut là mt phng tin liên lc gia ngi và máy không th thiu
c trong h thng máy tính. Vic phát minh ra chut khin vic giao lu gia ngi và máy tr
nên tin li. Nó c Hip hi K s in và in khí M coi là mt s kin rt quan trng trong 50
nm qua k t khi máy tính ra i.
Ngày nay vic s dng rng rãi chut còn có mt vn , ó là nó hay b bn. S dng mt thi gian thì bi và du m làm cho c quang hoc vic chuyn ng ca bi ln tr nên trc trc, làm cho các ô trên m chut kiu quang hc tr nên m nht khin chut khó nhn bit c, i ti qu o di ng ca con tr thuc loi chut này hot ng không bình thng, phn ng chm hoc vn ng run ry. Máy b mài mòn, hin tng này càng ti t hn. Bi vy, ngi s dng phi thng xuyên làm v sinh viên bi, bi hoc m chut. (Ngày nay ã có c chut không uôi hay không dây - tc không cn dây cm vào máy tính - btv)
T khóa: Bàn phím; Chut.
26. Khong cách thành phn nh và phân gii ca b hin th có gì khác nhau?
B hin th có rt nhiu chng loi. Nhng trong trng hp c nh thì thng dùng b hin th èn âm cc - CRT (cathode - ray tube). Và ngi ta thng nhc ti hai tính nng quan trng ca loi b hin th này: (1) phân gii và (2) Khong cách thành phn nh.
Khong cách thành phn nh là khong cách gia các im sáng nh nht có hình nh trên
màn hình. Nhng im sáng nh nht này c gi là thành phn nh. Thng ngi ta không cn
c vào ln nh ca thành phn nh, mà coi khong cách gia các im sáng nh nht ca hình
nh trên màn hình là mt ch tiêu tính nng quan trng. Trong b hin th màu, các thành phn
nh c bn c to thành bi ba im , xanh, lam. Còn khong cách gia các im hình quang
ng màu thì gi là khong cách thành phn nh. Khong cách càng nh thì hình nh hin th
càng nhiu và cht lng cng càng cao. Th nhng, khong cách nh thì khó ch to và giá tin
ca bóng èn hình càng cao. Hin nay, quy cách thng gp ca khong cách bóng èn hình trong
b hin th là 0,39 ~ 0,25 mm.
phân gii là nói trên màn hình hin th có th hin th c bao nhiêu thành phn nh. phân gii ca mt b hin th c to thành bi phân gii hin th ngang và phân gii hin th dc. Ví d phân gii là 640 x 480, thì phân gii ngang là 640 im, còn phân gii dc là 480 im. phân gii ca b hin th màu 14” có th t 1024 x 768; 15 ins thì thng nh v là 1280 x 1024; có b hin th phân gii t ti 1600 x 1280. phân gii càng cao thì s lng thành phn hin th mi hàng càng nhiu, kí t và hành nh càng hoàn chnh, sc nét. Thông thng khi ã bit khong cách thành phn nh và ln ca màn hình, ta có th tính c phân gii ca b hin th và s lng thành phn nh.
Trong thc t khi s dng, phân gii ca b hin th cn phi c cài t. Khi cài t không nht thit phi t phân gii cao nht ca b hin th. Thc t s dng, s cài t phân gii ca b hin th còn phi thc hin thông qua vic lp phi hp ng b b hin th (card màn hình). Card màn hình có th lp t trên phân gii quy nh ca màn hình; cng có th lp t thp mt chút. Nu card màn hình bn thân không th lp t phân gii cao thì màn hình có phân gii cao n my cng không th phát huy tác dng.
Thành phn nh thc t thì không th kim tra chính xác, có th bng kính hin vi chuyên dùng ca phòng thí nghim thì mi có c kt qu chun xác. Th nhng ngi tiêu dùng có th kim tra qua catalô và quan sát k màn hình tìm hiu khong cách thành phn nh. Ví d khi hin th ch Hán phn th, ta quan sát nét ch xem thành phn nh có sc nét không, khi hin th hình nh ta xem ng nét ca hình có hoàn chnh, nh có rõ nét không. Còn phân gii ln nh ch khi lp card màn hình vào, có th kim tra bng phn mm và có th cn c vào nhu cu và tin hành lp t. (Ngày nay ngi ta dùng màn hình tinh th lng thay th loi màn hình CRT, các khái nim v khong cách phn t nh và phân gii cng tng t nh màn hình CTR - btv GD).
T khóa: Khong cách thành phn nh; phân gii; Card màn hình.
27. Chng trình máy tính là gì?
Máy tính là mt công c thông dng c to thành bi các linh kin in t và các mch, có th dùng gii các bài toán. Nhng mun bin ý tng sáng to gii quyt vn ca con ngi thành các bc thao tác thc t ca máy thì ngay ây ta phi tri qua nhiu khâu, trong ó có khâu quan trng nht: bin ý tng gii thành chng trình cho máy tính thc hin.
Thng ngi ta gi nhim v cn x lí bng máy tính là nhim v tính toán. Nhim v tính toán này không ch là tính toán s tr mà là gi chung nhng nhim v cn s dng máy x lý.
Chúng ta cn phi miêu t nhng i tng mà nhim v tính toán òi hi phi x lí và nguyên tc
x lí chúng bng chng trình. i tng x lí trên thc t ch là nhng thông tin cn x lý trong
nhim v tính toán. Hin nay cái mà trong máy tính có th x lí ó là Phng tin mang (hình
thc truyn ti) ca các thông tin này- d liu. Ví d nh con s, vn bn, âm thanh, hình nh và c
nhng d liu màn nh v.v. Quy tc x lí thng là ch các ng tác và các bc tin hành x lí i
vi d liu.
Chng trình c thc hin thông qua ngôn ng lp trình. Trong ngôn ng chng trình cp thp nh ngôn ng máy, ngôn ng hp dch (còn gi là hp ng - assembly language), chng trình là mt dãy ch lnh có trình t và d liu có liên quan. Trong ngôn ng chng trình cp cao thì chng trình thng là mt nhóm thuyt minh và câu. Chng trình phi cài t vào trong máy tính thì mi có tác dng.
T khóa: Chng trình; Phn mm; Ngôn ng máy; Ngôn ng hp dch.
28. Phn mm và chng trình ca máy tính là mt chng?
Chúng ta nói ti hai t: phn mm và chng trình; chng hn: Tôi có c mt phn mm mi; Chng trình tôi son ra còn phi th nghim; Chc nng phn mm ha (nào ó) rt khá; Chng trình ha (nào ó) không th khi ng trong máy tính ca tôi v.v. Vy là ã cp n hai khái nim "phn mm" và "chng trình".
Phn mm ca máy tính là gi chung ca chng trình và tài liu trong h thng máy tính. Chng trình là s miêu t i tng x lí và quy tc x lí i vi nhim v tính toán. Tài liu và t liu có tính thuyt minh cn thit giúp tìm hiu chng trình, nh bn thuyt minh thit k, ch dn cho ngi dùng (s tay s dng) v.v. Chng trình phi cài t vào máy tính mi có th làm vic, tài liu thì thng cho ngi ta xem, không nht thit phi cài t vào máy.
Bt kì nhim v nào s dng máy tính làm công c x lí thì u là nhim v tính toán. i
tng x lí ca chng trình là d liu (nh con s, ch vit, hình v, tranh nh, âm thanh v.v.)
hoc thông tin (ly d liu làm hình thc truyn ti, có ni dung hàm ngha xác nh). Quy tc x lí
là ng tác và các bc dùng x lí d liu hoc thông tin, nh tính toán bài toán, tính toán lôgic,
tính toán quan h, tính toán hàm s và c các thao tác, các bc trình t, phán oán, tun hoàn.
Chng trình là khái nim c bn nht trong lp trình, và cng là khái nim rt c bn trong phn
mm, chng trình là b phn ch yu cu to nên phn mm cng li là i tng nghiên cu ca
phn mm. Cht lng ca chng trình quyt nh cht lng ca phn mm. Quá trình làm vic
thc t khi chng trình c cài t vào máy c gi là thc hin (chy) chng trình. ánh giá
cht lng chng trình, ngoài vic kho sát tính cu trúc chng trình, còn phi kho sát quá
trình thc hin ca nó.
T phn mm bt ngun t chn