Upload
others
View
10
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
22-3-2018
1
Woensdag 21
maart 2018
WAT EET MIJN PAARD ?
Jan Willem Versteegt
Petra Groeneveld
Jiska Zeegers
◼ INLEIDING
◼ WAARUIT BESTAAT EEN RANTSOEN
- Natuurlijke behoefte van het paard
- Ruwvoer- Krachtvoer- Supplementen
◼ WELK RANTSOEN PAST BIJ WELK PAARD
- Gezond paard, onderhoud tot lichte
arbeid- Jong paard, in de groei- Sportpaard, matig tot zware arbeid- Merrie, dracht en lactatie
Wat eet mijn paard?
◼ VOEDING GERELATEERDE ZIEKTEN
- te mager/ te dik
- PPID- gebitsproblemen- EMS- recidiverende koliek- maagzweren
◼ SNELLE HAP
- Zout- Slowfeeders- Kijkersvraag- Feit of fabel?- Take away’s
22-3-2018
2
◼ Waarom dit onderwerp?
◼ Vragen van eigenaren over de conditie van hun paard
◼ Vragen van eigenaren over het rantsoen van hun paard
◼ Onze eigen waarneming tijdens behandelingen van paarden
◼ Gebleken uit evaluaties van voorafgaande informatie avonden
INLEIDING
◼ INLEIDING
◼ WAARUIT BESTAAT EEN RANTSOEN
- Natuurlijke behoefte van het paard
- Ruwvoer- Krachtvoer- Supplementen
◼ WELK RANTSOEN PAST BIJ WELK PAARD
- Gezond paard, onderhoud tot lichte
arbeid- Jong paard, in de groei- Sportpaard, matig tot zware arbeid- Merrie, dracht en lactatie
Wat eet mijn paard?
◼ VOEDING GERELATEERDE ZIEKTEN
- te mager/ te dik
- PPID- gebitsproblemen- EMS- recidiverende koliek- maagzweren
◼ SNELLE HAP
- Zout- Slowfeeders- Kijkersvraag- Feit of fabel?- Take away’s
22-3-2018
3
WAARUIT BESTAAT EEN RANTSOEN
Natuurlijke behoefte van een paard
• Paard is planteneter• Ruwe celstof is belangrijkste energiebron
VERTERING◼Mond: verkleining voedseldeeltjes, speeksel
◼Maag: verzuring maaginhoud, suikers en zetmeel vertering. Maag is betrekkelijk klein
◼Dunne darm: vertering vetten, koolhydraten en eiwitten. 45 min-3 uur
◼Enzymen
▪ Alvleesklier: neutralisatie maagzuur en splitsing eiwitten/zetmeel/vet
▪ Gal: emulgeren vetten
▪ Slijmvlies darm: vertering suikers en eiwitten
◼Blinde darm en dikke darm: fermentatievaten. Omzetting koolhydraten tot VVVZ en NH3 tot
microbieel eiwit. > 48 uur
◼Grote maaltijden zijn tegennatuurlijk → overloop naar blinde darm →
gasvorming/diarree/koliek/hoefbevangenheid
WAARUIT BESTAAT EEN RANTSOEN
22-3-2018
4
WAARUIT BESTAAT EEN RANTSOEN
Ruwvoer• In de natuur: seizoensgebonden
voorjaar en zomer mals gras, kruiden, blaadjes, etc.winter boomschors, droog gras, riet, etc.
• Wild paard maalt 18 uur per dag → 2500 kauwslagen per 1 kg ruwvoer
• Is essentieel voor de kauwbehoefte, darmmotiliteit, gezonde darmflora en
het fermentatieproces in de blinde- en dikke darm
Ruwvoer =
◼ Gras◼ Hooi ◼ Voordroog◼ Kuilgras◼ Snijmais◼ Luzerne◼ (Stro)
Zorg dat je paard 1 – 1,5 kg ruwvoer per 100 kg lichaamsgewicht per dag krijgt, voor een volwassen paard
komt dit neer op 6 – 9 kg ruwvoer per dag.
WAARUIT BESTAAT EEN RANTSOEN
22-3-2018
5
◼Kan ‘volledige’ voeding zijn
eigenschappen variëren met het weer. Algemeen: Energie waarde: hoog, eiwit: redelijk hoog,
spoorelementen: laag, caroteen: hoog, vit. E: redelijk hoog, vit. D: laag
◼ Regelmatig mesten en maaien/weiden positief effect op:
▪ Kwaliteit gras
▪ Preventie Jacobskruiskruid en onkruid
▪ Verlaging fructanen (vooral hoog bij gestressed gras)
◼Suikers in gras (= opslag voor de groei vh gras)
▪ Zonnige dagen en koude nachten ↑
▪ Beste is in de ochtend laten grazen (tenzij koude nacht)
▪ Fructaanindex!
◼ Graastijd : beperkte graastijd – sneller grazen! Individuele verschillen zijn groot
◼ Weidegang: paard graast 0,5-0,8 kg ds/ uur
◼ Weidegang: paard kan max. 2,5% van LG aan ds op, pony’s kunnen wel tot 4,5 % op!
RUWVOER - GRAS
◼Hooi: kán hoog gehalte aan suikers bevatten (tenzij in de ochtend gemaaid)
◼ Hooi in kuilbalen: minder suikergehalten door verzuring
◼ Voordroogkuil: hoger energie en eiwitgehalte, stofarm
◼Luzerne : vezel en eiwitrijk , hoog calciumgehalte, laag vit. E
◼Snijmais : zetmeelrijk, verder weinig voedingsstoffen, tegenwoordige rassen te energie rijk voor paarden
◼Stro : zeer hoog ruwe celstof gehalte, kan als aanvulling, maar te veel geeft kans op verstopping.
Advies: ruwvoeranalyse
RUWVOER – GECONSERVEERD
22-3-2018
6
VOEDINGSWAARDE RUWVOER
RUWVOER ANALYSE
22-3-2018
7
RUWVOER ANALYSE
◼ Drogestof gehalte
▪ Hooi: ± 85 %
▪ Droge kuil: ± 70 %
▪ “koeienkuil” ± 35-40 %
◼ EWpa : Energie Waarde Paard, gemiddeld hooi levert bijv: 0,5 Ewpa/kg ds
◼ VREp : Verteerbaar Ruw Eiwit Paard, uitgedrukt in gram/ kg ds. VREp = eiwit in het voer – eiwit in de
mest. Bij een uitsluitend ruwvoer rantsoen is een VREp van 40g /Kg ds nodig. VREp > 90 g/kg ds =
hoog
◼Ruw as: totaal aan mineralen die overblijven na volledige verbranding van de voeding → Een hoog
gehalte (> 10%) kan wijzen op veel zand in het ruwvoer!
RUWVOER ANALYSE
22-3-2018
8
◼Ruwe celstof : = celwanden, worden in de dikke darm door bacteriën vergist (gefermenteerd)
◼NDF, ADF en ADL zijn de afzonderlijke celwandcomponenten, waaronder het onverteerbare houtstof
(hoe ouder de plant, hoe meer houtstof)
◼VCOsp : verteerbare organische stof, wordt lager bij stijgende ADL (houtstof)
◼Suiker: grote variatie, afhankelijk van maaimoment, mate van broei. > 10% is hoog
◼Mineralen/ spoorelementen.
▪ Calcium/fosfor: botontwikkeling ( gewenste verhouding = 2:1)
▪ Magnesium: ondersteunt enzymen
▪ Koper: botontwikkeling en hemoglobine aanmaak
▪ Zwavel: hoef en haar
▪ Zink: eiwitsynthese en botontwikkeling
RUWVOER ANALYSE
◼Gevaren
▪ Conserveren van ruwvoeders : Schimmel , Broei
▪ Botulisme
▪ Giftige planten
▪ Zand
◼1e snede? 2e?..... > grote invloed op samenstelling
◼Overgang naar ander ruwvoer 2 weken de tijd voor nemen
→ plotse wijziging van kuil, hooi (of brokken) vervijfvoudigt de kans op koliek!
RUWVOER
22-3-2018
9
BROKKEN, MUESLI OF GRANEN
◼ Zijn beide een mengsel van granen en graanproducten, met toevoeging van vitaminen, mineralen en spoorelementen
◼ Brok: gemalen en geperst, ieder brokje heeft dezelfde samenstelling
◼ Muesli: mengsel van bovenstaande producten, afzonderlijke granen vaak herkenbaar.
◼ Granen: enkelvoudig krachtvoer, hoog zetmeel-, hoog fosfor gehalte (scheve Ca/P)
KRACHTVOER
◼ Voorbehandeling zorgt voor een snellere vertering (het ontsluit zetmeel waardoor de verteerbaarheid versnelt).
◼ Muesli moet een paard langer op kauwen. Voordeel: meer speekselproductie.
◼ Krachtvoer bevat vaak te weinig mineralen (Ca/Mg/P) om tekorten in het ruwvoer te compenseren. Wel vaak ruim voldoende sporenelementen.
◼ Max 2 kg per maaltijd, minimaal 3x daags
KRACHTVOER
22-3-2018
10
◼Vezelrijke voeding: weinig suikers en eiwitten. Geschikt voor nierpatiënt en insuline resistentie
◼Zetmeelrijk: hogere glycogeenvoorraad. Slome paarden, leverpatiënt en bij korte/krachtige
prestaties
◼Vetrijk: ‘dikmaker’. Magere paarden, spierbevangen paarden, sportpaarden!
◼Zemelen: aanvulling voor verbetering darmpassage (Ca-P)
◼Bietenpulp: vezelrijk, stimuleert gezonde darmflora (=voeding voor de ‘goede’ bacteriën)
◼Wortels/appels: lekkere aanvulling
◼Vit E en Se: bij vetrijke voeding, eind winter, drachtige merrie → verbetering biestkwaliteit
◼Electrolytenmix: bij zeer veel zweten, ná zware inspanning
AANVULLINGEN EN SUPPLEMENTEN
WELKE?
22-3-2018
11
◼ Onbeperkt en goede kwaliteit
◼ Eigen bron, oppervlakte water, leidingwater
◼ Leidingsysteem: emmers, vlotterbakken, zelfdrinkers
◼ Samenstelling: metalen, micro-organismen, vervuiling
◼ Bij twijfel: drinkwater analyse
◼ Behoefte naast hooi rantsoen hoger dan bij vers gras
WATER
◼ INLEIDING
◼ WAARUIT BESTAAT EEN RANTSOEN
- Natuurlijke behoefte van het paard
- Ruwvoer- Krachtvoer- Supplementen
◼ WELK RANTSOEN PAST BIJ WELK PAARD
- Gezond paard, onderhoud tot lichte
arbeid- Jong paard, in de groei- Sportpaard, matig tot zware arbeid- Merrie, dracht en lactatie
Wat eet mijn paard?
◼ VOEDING GERELATEERDE ZIEKTEN
- te mager/ te dik
- PPID- Gebitsproblemen- EMS- recidiverende koliek- maagzweren
◼ SNELLE HAP
- Zout- Slowfeeders- Kijkersvraag- Feit of fabel?- Take away’s
22-3-2018
12
◼ Conditie paard
◼ Gedrag
◼ Mest
◼ Vacht
◼ Ziektes
Beoordelen van het paard
◼Uitgedrukt als Ewpa (energiewaarde paard)
◼Eiwit waardering: VREp (verteerbaar ruw eiwit paard)
◼Wat heeft een paard nodig:
▪ Onderhoudsbehoefte
▪ Plus
▪ Arbeid
▪ Dracht
▪ Zogende merrie
▪ Groei
ENERGIEBEHOEFTE
22-3-2018
13
Energiebehoefte
BCS
22-3-2018
14
VOORBEELD
DIESEL, Rijponyruin van 12 jaar
stokmaat ± 1,50 m
Geschat gewicht: 450 kg
Gewenst gewicht: 400 kg
Zomer rantsoen: weidegang 24 uur per dag,
Gras opname = 0,5 kg ds / uur gedurende 18 uur per dag = 9 kg ds gras levert 7,11 kg Ewpa en 1305 gr. VREp
Huidig rantsoen 8 kg hooi, en 0,2 kg Balancer.
Hooi opname = 6,8 kg ds = 3,6 Ewpa, en 251 gr. VREp
Krachtvoer = 0,2 kg = 0,12 Ewpa en 22,6 gr VREp
Totaal : 3,72 Ewpa en 273,6 gr. VREp
Behoefte van een paard van 400 kg (is gewenst gewicht)
- onderhoud : 3,68 Ewpa/ dag en 270 gr. VREp/ dag
- toeslag lichte arbeid: 0,99 Ewpa/ dag en 75 gr. VREp/ dag
◼ totale behoefte van Diesel = 4,76 Ewpa en 345 gr. VREp om op 400 kg gewicht te blijven
◼ Huidig rantsoen = 3,72 Ewpa en 274 gr. VREp
◼ Afval dieet : 0,75 van de behoefte van het ideale gewicht óf niet compenseren voor arbeid
◼ Bezuinig op energie maar niet op eiwit
◼ Zomer rantsoen van 24 uur beweiden op standweide levert dus véél te véél energie!
VOORBEELD
22-3-2018
15
Opdracht voor in de pauze:
Hoe veel hooi en hoeveel kuil zit er in
De hooinetten??Wie het dichtste bij het werkelijke
gewicht zit, van de 2 netten samen
wint een ruwvoer analyse
Van Pavo!
Pauze
◼ INLEIDING
◼ WAARUIT BESTAAT EEN RANTSOEN
- Natuurlijke behoefte van het paard
- Ruwvoer- Krachtvoer- Supplementen
◼ WELK RANTSOEN PAST BIJ WELK PAARD
- Gezond paard, onderhoud tot lichte
arbeid- Jong paard, in de groei- Sportpaard, matig tot zware arbeid- Merrie, dracht en lactatie
Wat eet mijn paard?
◼ VOEDING GERELATEERDE ZIEKTEN
- te mager/ te dik
- PPID- gebitsproblemen- EMS- recidiverende koliek- maagzweren
◼ SNELLE HAP
- Zout- Slowfeeders- Kijkersvraag- Feit of fabel?- Take away’s
22-3-2018
16
◼Koudbloeden, sobere rassen
◼Risico: hoefbevangenheid, IR
◼Een gezond gewichtsverlies is 0,5 - 2% van het lichaamsgewicht per week
◼Bepaal hoeveel energie het paard/pony nu krijgt
◼25-40% minder energie in de voeding
◼‘Arm’ hooi, met aanvulling eiwitten zoals luzerne en mineralen/vitamines
◼Geef krachtvoer met een lage energiewaarde (EWPa < 0,85)
◼Beperk weidegang
◼Paarden die weinig arbeid verrichten hebben vaak geen extra krachtvoer nodig na het rijden
◼Geen crash dieet….
◼Beweging!
◼Hoefbevangen/IR: geen natuurhooi!Paard heeft nodig: 1,5 -2% van het ideale lichaamsgewicht droge stof voor onderhoud
OBESITAS
◼In de meeste gevallen is het verhogen van de hoeveelheid krachtvoer geen oplossing om je paard
dikker te krijgen. De kwaliteit van het ruwvoer is veel belangrijker voor de gezondheid van je paard.
◼Gras is de beste voeding om een paard snel aan te laten komen
◼Beter vetrijk voeding dan koolhydraat (suiker) rijke voeding
◼Meer eiwitten in het rantsoen voor aanzet spieren
▪ luzerne
▪ mais (meel): erg zetmeelrijk, dus voorzichtig mee zijn
▪ bietenpulp
▪ (merriebrok/veulenbrok)
TE MAGER
22-3-2018
17
▪ PPID= ziekte van Cushing
▪ Te veel cortisolproductie bijnieren, aangestuurd door een goedaardig gezwel in de hersenen
▪ Doorgaans > 15jr oud dier
▪ Grotere kans op laminitis
▪ Opvallendheden: later stadium
▪ lange (krullende) vacht
▪ vermageren maar vaak dikkere buik
▪ spierverlies
▪ vetophoping boven de ogen
▪ veel drinken/plassen
▪ hoefbevangenheid
→ andere behoeTen aan suikers. Stimuleren spieropbouw, dus eiwitrijk/vetrijk
Vermijd suikerrijk ruwvoer
ZIEKTES
PPID
◼Gebitsafwijkingen
▪ Goed werkend gebit is essentieel voor opname voedingsstoffen
▪ ‘ziektes’
▪ Ouderdom
▪ Wisselen melkgebit/doorkomen kiezen
▪ Niet onderhouden gebit → kleine afwijkingen worden met de tijd doorgaans ernstiger
▪ Niet goed ontwikkeld gebit
◼Kan het paard niet kauwen: slobbers gaan geven, vaak vezelrijk
◼Bv grasbrokken, luzerne, havermoutbrokken, bietenpulp
◼Indien kv: dan voorbehandelde brokken! en liever vetrijker voeren dan zetmeel/suikerrijk
ZIEKTES
gebitsafwijkingen
22-3-2018
18
EMS= equine metabolic disease: insuline resistentie, overgewicht en hoefbevangenheid
◼Overgewicht → toename insulineproductie → langdurige te hoge concentratie insuline in het bloed →
maakt het lichaam minder gevoelig voor werking insuline → nog meer insulineproductie en
glucosestijging → vicieuze cirkel….
◼ De oplossing: afvallen!! maar dan wel gericht afvallen.
▪ 50 kg afvallen zonder extra beweging kost 150-250 dagen
▪ Geen crash dieet: risico leververvetting
▪ Wat dan wel: kleine porties (ruw) voeding met lage gehalten aan suiker/zetmeel
▪ Let op mineralen, vitamines!
ZIEKTES
EMS
◼Maagzweren: knarssetanden, zeurende buikpijn, gapen, prestatie vermindering, kribbebijten
◼Stress?
◼Medicatie
◼Voeding!!!
- veel ruwvoer, verdeeld over de dag
- stro in de stal
- luzerne (Ca en eiwitrijk) discutabel, wellicht luzernebrok beter
- krachtvoer ↓ (liefst ontsloten kv) en evt met luzerne mengen
- pectines
ZIEKTES
maagzweren
22-3-2018
19
Recidiverende koliek
- - indien voeding gerelateerd (kan ook door afwijkend darmstelsel): vaak door verstoring dikke
darm/blinde darm door overmaat aan koolhydraten die de de dunne darm passeren
- - te weinig ruwvoer: te weinig stimulatie darmwerking en minder goede fermentatie
- - te trage doorstroom van darminhoud
Voeding
- - veel ruwvoer, over de dag verdeeld
- - indien krachtvoer: laag in koolhydraten, dan liever rijker aan eiwitten/vetten
- - probiotica
- - verbetering passage darminhoud: zemelen, bietenpulp, luzerne
Beweging!
Ziektes
recidiverende koliek
◼ INLEIDING
◼ WAARUIT BESTAAT EEN RANTSOEN
- Natuurlijke behoefte van het paard
- Ruwvoer- Krachtvoer- Supplementen
◼ WELK RANTSOEN PAST BIJ WELK PAARD
- Gezond paard, onderhoud tot lichte
arbeid- Jong paard, in de groei- Sportpaard, matig tot zware arbeid- Merrie, dracht en lactatie
Wat eet mijn paard?
◼ VOEDINGSGERELATEERDE ZIEKTEN
- te mager/ te dik
- PPID- gebitsproblemen- EMS- recidiverende koliek- maagzweren
◼ SNELLE HAP
- Zout- Slowfeeders- Kijkersvraag- Feit of fabel?- Take away’s
22-3-2018
20
◼Een onderschat tekort bij het paard
◼Zweten tijdens arbeid
◼1 afgestreken theelepel = 5 gr
◼Liksteen
ZOUT
Zout
22-3-2018
21
◼Kunnen een goede oplossing zijn voor:
- snelle eters → verveling
- paarden die af moeten vallen
- knoeiers/vertrappen voer
SLOWFEEDERS
“Haver geeft meer energie”
FEIT OF FABEL?
22-3-2018
22
“eiwitten in het gras zorgen voor
hoefbevangenheid”
FEIT OF FABEL?
“mijn paard krijgt eiwitbultjes van het
gras/kuil”
FEIT OF FABEL?
22-3-2018
23
“een zoutblok werkt voldoende om de
zoutbehoefte van mijn paard te
ondervangen”
FEIT OF FABEL?
Door Marjan ons toegestuurd:
◼ Mijn paard is bij jullie in de praktijk ingeschreven. Het gaat om Iriska, bijna 28 jaar oud. Vanwege het snel
vermageren en maken van proppen is zij onlangs (door Petra) nagekeken. Gebleken is dat de achterste kiezen
vrijwel volledig zijn vervlakt. Zij krijgt al enkele jaren seniores priores van Subli en 18+ Pavo en dagelijks hooi of
kuil. Ook na de behandeling blijft zij proppen maken van hooi en kuil. Ik heb vervolgens luzerne geprobeerd en
ook Hartog grasmix als vervanging, maar ook bij deze producten blijft zij proppen maken.
◼ De priores, 18+ en de brokken in de grasmix eet zij goed.
◼ Is er een andere vervanger van ruwvoer wat ik kan geven?
◼ Kan ik toch hooi/kuil blijven aanbieden als tijdverdrijf of is dit gevaarlijk ivm mogelijke slokdarmverstopping?
INGEZONDEN VRAAG
22-3-2018
24
◼ Seniores priores heeft ook vezels zodat zelfs paarden zonder (functionele) kiezen genoeg vezels
binnen krijgen, dit geldt wel bij volledige toevoeging van dit product
◼ Gras zou de beste oplossing zijn, dit kunnen ze vaak tot een heel laat stadium verwerken en bevat
veel voedingsstoffen
◼ Alternatieven: gras/ruwvoer dat zeer kort stengelig en zacht is en rijk aan VREp (>60 gr)
◼ Grasmix gaat niet beter, grasbrokken zijn te overwegen (kan als brok of geweekt gevoerd worden)
◼ Voorbewerkte brokken/muesli’s
ANTWOORD
◼ Plantaardige olie bijvoeren/vetrijk kv
◼ 18+ is een heel geschikt kv (eventueel veulenbrok)
◼ Risico slokdarmverstopping is wellicht wat groter maar doorgaans laten de paarden de proppen uit
de mond vallen en slikken ze niet door
◼ MPB mix: combinatieproduct van bietenpulp, bierborstel en mais
◼ Advies: paardenrusthuis Soest heeft zijn eigen ruwvoer voor slecht kauwende paarden
ANTWOORD
22-3-2018
25
◼ Geef minimaal 1 kg ds ruwvoer per 100 kg paard per dag
◼ Geef nooit meer kilo’s in kv tov rw
◼ Niet meer dan 2 kg kv per voerbeurt
◼ Laat een paard niet langer dan 6 uur zonder eten staan
◼ 1-3 uur voor het rijden geen grotere hoeveelheden krachtvoer geven
◼ Bestaat het dieet alleen uit ruwvoer: supplementen bijgeven voor de mineralen/vitamines
◼ Neem de tijd voor rantsoenveranderingen
TAKE AWAY’s
◼Handige websites:
- www.voervergelijk.nl
- www.pavo.nl
- www.kleinhekkelder.nl
- www.bonpard.nl
- www.cvbdiervoeding.nl (tabellenboekje paard)
HANDIG OM TE WETEN