20
wantok Niuspepa bilong ol Papua Niugini stret Namba 163 &llEEEErnEU3 Sarere, 26 Mas 1977 Prais lOt. MAMA BILONG MIPELA_ ___ Published by Wantok Publications, P.O. Box 1982, Boroko. Phone: 25.2214. Printed by Wirui Press, Wewak. Registered at the General Post Office, Port Moresby, for transmission by post as a Qualified Publication.

wantok &llEEEErnEU3wantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/1977/Wantok_namba_163.pdfkomonwelt, em i pasim yumi olgeta wantairn. Em i olsem mama i raun lukim pikinini bilong em. Tude

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: wantok &llEEEErnEU3wantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/1977/Wantok_namba_163.pdfkomonwelt, em i pasim yumi olgeta wantairn. Em i olsem mama i raun lukim pikinini bilong em. Tude

wantokNiuspepa bilong ol Papua Niugini stret

Namba 163

&llEEEErnEU3Sarere,26 Mas 1977 Prais lOt.

MAMA BILONG MIPELA_

___

Published by Wantok Publications, P.O. Box 1982, Boroko. Phone: 25.2214. Printed by Wirui Press, Wewak.Registered at the General Post Office, Port Moresby, for transmission by post as aQualified Publication.

Page 2: wantok &llEEEErnEU3wantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/1977/Wantok_namba_163.pdfkomonwelt, em i pasim yumi olgeta wantairn. Em i olsem mama i raun lukim pikinini bilong em. Tude

Kwin i save raun longp/anti kantri na lukim olpipel bilong em i mekimwanëmkain wok na I savesindaun gut o olsem Wanem?

Poto long lephan i soimKwin Elisabeth i pasimk/os bilong go daun aninitlong graun, daunbilo trutru, long lukim ol wokmanlong Eñglan I -ausim *ollong graun. Kol em i wanpela blakpela ston i savepaia hatpela tru na ol pipel I saveyusim long wokim paia bilong kukimkaikai na hatim haus longpies kol. Na tu ol faktorii save yus.imbilong ranim0/ masin bilong ol.

Poto daunbilo i soimKwin long yia 1974, taimem i lçam lukluk raun longPapua Niugini wantaimman bilong em, PrinsPhilip. Dispela poto i soimPrins Philip, Veronikamen bilong Michael Somare, Kwin. Elisabeth,naMichael Somare. Dispelataim ol i stap longRabaul.

M HIA TOKAUT BILONOpk

Box 90Rabaul

Phone:92.1355

Box 111Wabag.

AustralianAdvertisingRepresentative:Kevin Engel8 D.urabaP1.Caringbah222.9Phone:525.6263

British In formation Services PotoOfficeofInformation Poto

PapuaNew Guineans’own nationalweekly inMelanesian Pidgin.

Editorial Office:Box 1982BorokoPapuaNew Guihe

Phone: 25.2214Telex: WANTOK

NE 22213

BranchOffices:Box 396Wewak

Phone:86.2488

Subscriptionrate:Annual:K8.00.

WANTOK - Sarere,26 Mas 1977 Pes2

Page 3: wantok &llEEEErnEU3wantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/1977/Wantok_namba_163.pdfkomonwelt, em i pasim yumi olgeta wantairn. Em i olsem mama i raun lukim pikinini bilong em. Tude

MAMA BILONG BIKFAMILI-

Vumi olgeta i kamap long wanpela farnili; yurnitalk stap insait long wanpela famili. Ottaim yumison na yumi wan long pikinini I lusim papamamana i wanpis. Vumi Papua Niugini yumi tingtingplanti long wantok, tasol wañtok em i wanpela hantasol long dispela bikpela tn yumi kolim famili.

Na sampela taim ol bikpela lain pipel I stap insaitlong wanpela bikpela famili moa. I no famili tru, iolsem ol i no bratasusa tru, ol I no kamap longwanpela bel tasol. Tasol ol i bung wantaim longlaik bilong ol . na ol i kamapim wanpela bikpelalain o famili. 01 i bilong wanpeta skul, o wanpelasios, 0 wanpela wok, o wanpela pIes, o wañpelaailan, o wanpela tok pies, o wanpela kantri, o wan-pela lain kantri.

Vunaitet Nesens em i wanpela dispela kain bikpela famili. Na tu "Association of African Unity"-em i mm wanpela lain o grup bilong ol kantri. bilong Afrika i laik wok wantaim. Na komonweltem tu i wanpela bikpela famili olsem.

lnsai.t long komonwelt i get 35 kantri, bipo ol ianinit long Englan. Na komonwelt I arakain likiik.01 kantri bilong komonwelt i no save votim wanpela hetman bilong ol. Nogat, ol i gat mama pinis,na dispela mama i stap. Olsem long bikfamili tru,yu no votim hetman o hetmeri; i gat wanpela pinis. Em papa o mama. Olsem na dispela kainfamili i no save senis plantL

Taim Kwin Elisabeth i raun nau long lukim olgata kantri i sp insait long bikfamili yumi kolimkomonwelt, em i pasim yumi olgeta wantairn. Em iolsem mama i raun lukim pikinini bilong em.

Tude komonwelt I get wanpela bikpele wail, emldi Amin, Presiden bilong kantri Uganda longAfrika na wanpela memba bilong komonweit famiii. Kiostu olgeta memba bilong dispela farnili Ipilim, Amin em i man nogut tru- olsem wanpelapikinini bilong famili i nogut tru Na bai ol I mekim wanem? Rausim em long famili? 0 krosim emna mekim save long em?

Long olgeta famili sampela taim mama i get wan.Em nau wan bilong Kwin long dispela taim. Tasolem i pasin bilong mama, isi isi bai em i win.

Em i kisim nem Elisabethnambatu na i statlong sindaunlong wanpelasia bilong kwin i win trU long dispela taim na maplong tude.Em tu ikamaphet bilong EnglikenSios,olsem Popem i hetbiong Katolik Sios.

Long Englan, stat longyia 973 map nau,i bin gat6-pela kwin i bosim olEnglan. Na 3-pela i binstap longtaim moa: emElisabethI map 44 yia; naVictoria map 64 yia; naElisabethII map ?

Kwin Elisabeth II em igat 50 krismasnau. Em ino gat sik liklik; em i pilimgut tru. Na wok dokta bilong tude map longhelpimem long stap planti yiamoa. Ating map longyia2000.

I tru, tude palamen ibosim Englannakwin i nogat bikpela pawa moa.Tasol ol i save askimtingting na laik bilong emplanti taim long wokpolitik. Insait long dispela 25yia biong em, Kwin Elisabeth i bin winim 7-pelapraim minista. Em i kisimplanti save pinis long olwok politik.

Tasol wok politik em ino bikpela samtingtm bilong kwin na famili biongem. Gutpela eksampelbilong gutpela famii em i

bikpela samting moa. Natu kwin em i givim gutpelaeksampel biong wok nabiong gutpela pasin i nosave senis long taim olgavman i savesenis. Famiibiong kwin em i stap olsemtas9l. . bipo na naunabihain. . gutpelaeksampelbiong samting i savestapgut namellong planti samting nabautlong en i kapsalt na i pundaun. Kwinem i gat wok biong givimgutpelatok, biong strongim bel biong ol pipel imekim hatwok, bionggivim gutpela skul na toklong ol man nogut, longhelpim ol man i pait bai oli sekangen.

Sampela pipel i tingKwin i gat plantimani natripela bikpela hausna emi no maswok. Tasol em imekim planti wok olgetade. Na longdispelayia bilong amamaslong 25 yiabiong em, em bai raunlong olgeta hap bionggraun. Em i bin stap longSamoana Fiji na I winimNu Silan na Australia, nanau PapuaNiugini. Bihainbaiem i go moa mapplanti mun moa. Tasolem

I no soim em i les long oldispelasamting.Nogat. Naem i hatwok moa. Plantitaim, ating, em i no laikgolukim wanpelaso o wanpela miting 0 wanpelaskul -

tasol maski, em i go. Namaski em i piim o tingwanem, em i lap. Na lapbiong em i mekim bel bilong planti pipel i gut na ihepi.

Prins Philip, man biongkwin, em i no gat nambabiong kwin bikos dispelanambaI staplong famili nalain bilong Elisabeth, naPhilip i biong narapelalain na kantri olgeta. Em iman biong kwin, tasol emi no kisim - sampelapawabiong kwin. Tasol mash,em tu I mekim gutpelawok. Long planti kalktriem i pasin - olsem longPNG tu - long man i masbosim olgeta samting, nameri i namba tu samtingtasol. Manoltaim em i masnambawan. Na longEng[an em i olsem liklik tu.Dlsem na pasinbiongPrinsPhilip long i no wan longnamba tu ples bilong ein,em i givim gutpelaeksamliel tru.

rJuIIo1477

Long 6’ Februeri1952 papabilong KwiriElisabeth i dai, taim Elisabethistaplong Kenyalong Afrika na i mekim wanpela lukiukraun. Longdispela taim em i gat 25 krismas tasol.

EM HIA TOKAUT BILONG

wantokNiuspopa belong ni Papua Neugeni strel

British Information ServicesPoto

WANTOK - Sarere,26 Mas 1977 Pes3

Page 4: wantok &llEEEErnEU3wantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/1977/Wantok_namba_163.pdfkomonwelt, em i pasim yumi olgeta wantairn. Em i olsem mama i raun lukim pikinini bilong em. Tude

PASI KAM LONG OL PIPELOL PIPEL YET MAS

STRETIM RONG

Dia Edita - I gat ripot itok, nau ol stilman i savetilim samting olsem15,000 long KundiawaVokesenel Senta long olgetayia. Long 2-pelayia igo pinis, ol i save brukimsampelahaus nastil longolgeta tupelatupela mun.Tasol stat long mun Novembalong las yia i nogutolgeta. Long wanem, nauol stilman i save brukimhausna stil long olgetatupelatupelawik.

01 plis yet i save kisimripot long ol dispelatrabel,tasol map nau ol i no binholimpasim sampela stilman.

Vokesenel Senta i binsalim pasi go long Edukesen Dipatmen na askimlong sampela helpim longstapim dispela stilpasin.Tasol Dipatmen i bekimtok, yupela I mas lukautgut. Na mipela i bin mekim wanem? Mipela i nolukaut gut, a? Olaboi olstilman i brukim banis simen, katim ol waia nakapa, na brukbrukim olstrongpela bk. 01 dispela samting i biong pasimgut haus. Tasoli no mapstapimstilman Simbu.

Kundiawa VokesenelSentaem i wanpelabikpeIa gutpela skul. Plantimanki moa i salim aplikesen olgeta yia long i goinsait long dispela skul.Planti biong ol sumatin Iwinim skul pinis i savekisim gutpelawok, na planti isave go bek long pies nahelpim komyuniti biongol yet.

Senta ya i save helpimkopi, wokim bokis biongplanim daiman,na bihainim bisnis kakaruk. Longlas yia, EgrikalsaDipatmeni bin kirapim wanpelagutpela bisnis biong kakaruki gat 3-pela wik tasol, nalong dispela ol i save kisimolsem 36 kiau long wanpela de stret long dispelataim i no gat map kiaulong Kundiawa.

Kundiawa VokesenelSenta yet i save ranim

wanpela liklik kentin ostua long Kundiawa HausSik. Na em i savegivimwanhapprofitmani biongstuai go long helpim haussik.

01 nupelalida na ol pipelbioñg Simbu ProvinsalGavmanbai i mas tingtingyet saposol i laikim baisentai stap yet long Kundiawa o nogat?

Vokesenel Senta i savesanaplong bek biong emyet na winim mani biongem. TasoL sapos sentaIsave lusim oltaim plantimani long ol tul, na olkaikai na samting biongtret stua, bai senta i no

Dia Edita - Nau mi laikautim wanpelawan biongmi I go long ol Sista, Nes,na Doktabiong MaunHagen Haus Sik.

Dispela tingting biongmi i go olsem.Long olgetataim mi save lukim planti plisman i save balm 20toea long Haus Sik longMaun Hagen.TaIm ol i gatbikpela sik o liklik sik. Natu ob liklik-sua nabaut.Plisyupelaol wokmanna wokmeri biong Maun HagenHaus Sik, i mastraim nahelpim ol plisman na tokim ol i no ken balm haussik moa.

Bibong wanem long plisstesin ol plisman i savehelpim wari biong ol manmen biong Maun Hagenna ol i no save tokim ollong balm pus stesin, biham ol i savestretim wanbiong ol man na meri.Nogat tru. 01 plisman isaveharim wari biong yupela na rausimyupela i gobek.

IIi laikim olsem saposolplisman i laik i go longhaus sik, yupela ol wok-man na meri biong haussik i no ken tokim ol longbalm haussik. Givim ol frimarasin tasol na salim ol Igo bek. Dispela pasin yupela I mekim long ol plisman i no stret long tingtingbiongmi.

Long pies biong mi olpiisman i no save baimhaussik. Nogattru. Bibongwanem oi sista, nes, na

‘nap i stap. 01 Simbu Ilaikim tru bai ol pikininibiong ol i kisim gutpelasavebiong mekim go hetprovins biong ol. Olsemwanem Edukesen Dipatmen i mas pasim sentanawet map long taim ol plisman i palnim ol dispelastilman pastaim, na ol iken bekim bekmani na olgeta samtingbilong senta?

Em i samting biong olpipel na lida biong Simbuyet long stretim dispela.Tasol ol i mas mekimhariap.

Adrian Hobba,K.V.C. Manager,

Kundiawa.

dokta biong ples biongmi i save olsem oiplismani save helpim wari biongol na ol i save kisim fri olmarasin.

Tasoi long hialong MaunHagen Haus Sik milukimna I no stret tumas longtingting biong mi. Olsemna mi raitim dispela pasna askim oi wokman nameri biong Maun HagenHaus Sik long wari biongmi.

Em taol na saposdispela wari biong mi i no stretpela. Orait, rait tasol i golong Wantok Niuspepabaimi lukim beklm biongmi.Em tasol long liklik waribiong mi.

Nick. S. Avene,Mt Hagen.

SaLLni pa’o .i. fzzm.

Wan-to ía8o 1982Boiw lao

MERI MAS BAIMDUADia Edita - Nau mi gat

liklik wari, na mi iailc autim long ol manmeribiongNot Solomon Provins. Naolgeta hap provins bilongPapuaNiugini.

Hia long Arawa taun ol isave holim ol pilai danis.Na mipela olgeta mantasol I save peim dua bilong go insait long danis.Olgeta mani savetromoimKl.00 i go map longK2.00. Na olgeta men isave go insait nating.

Man! olsem wanem truya? Mipela ol man tasolisave wok mani? Long lilalong Arawa taun, plantimeri tm ol I wok nabautlong ol ofis. Sampelai woklongplanti stua. -

Tasol long Sarerenau, oli bias nai go fri insaitlongdanis na mipela ol mantasol I go tromoim K2.00.Mi i no savesaposi olsemtu long sampelaprovins bilong PapuaNiugini.

Ating ol i mas senisimdispela pasini nogutmipela ol manI westim mani bilong mipela na ol meri isevim manibiongol.

JacksonSalawa,Kieta.

WATPO PASIM BASiS

Dia Edita - Nau ml laikautim wanpelatingting bilong mi long WantokNiuspepa. Ating dispela tingting mi gat long en i no bilongml tasol. Nogat. Atingplanti fisamen biong AliAilan ol i stap lông Madang tu I gat dispela kalntingting.

Yes, ml autim dispelatingting i go long man yaKausom biong Not Kos,long Madang.

Mi save stap long Madangnai go long liklik botbiong ml, biong go painirn pis long bik solwara.Nasampelatalm ren na win ikami savemekim Si i rap.

Na ml painim basis bilong go halt, lukim taim nabal mi goaut bek gen. 01-taim mipela I savego haltlong basis, naol man longbasis ol i save kros tru;Olsem wanem long dispela? Mipela i save go nastilim meri biong yupela,a?

No gat sem biong yupela long rausim ol bot ianka I staplong basis? I nostnet long tingting biongmi. Son, pus mi tokimyupela,oltaim ol bot i savego na anka long dispelahap, tasol yupela i savegodaunna tokim ol, i no kenkam long dispela basis,yupela i ken go long sampelahap, o i go olgeta longMadang.

Sapos kepten biongbot i harlm tok biong yupela na aut gen I go, natalm bikpela si tumas ikam na kapsaitim bot bilong em pinis, bal olsemwanem? Sapos em I golong kot, I mas luk olsemhap kot I mas kam longyu? Bikos yu rong.

Em tasol tingting bilong mi i go long Kausomna sampelaman long NotKos, long Madang. Saposyupela I gat wanem kalntingting, rait I go longWantok Nius, bal mi kenlukim.

PeterBlibadu,Madang.

KAUNSIL TAKIS

Dia Edita - Mi i gat wanbiong ml na i go olsem:Raunlong olgetaprovins isave i gat takismani. Nadispela em I gutpela longhelpim ples o provins bilong yiimi. Long kirap bilong nupela yia ol bokalgavmankaunsil i saveraunlong ol ples na i save kisimtakismani.

Hia long Lumi Distrik tuol kaunsil i save raun tulong ol ples naI kisim takismani. Mi laik saveol lokalgavman kaunsil long Lumii save mekim wanemlongdispelamani?Ating yupelaI yusim long kirapim Luml, tasol i no long eria bilong Lumi.

Mi save lukim olsemkaunsil I save hatim ol p1-peltru long wok long rot,long olgetaMande. 011 nosavehelpim ol tarangup1-pel long balm wanpelabuldosa long yusim longhelpim long wokim rot.

Planti taim yupela savekisim mani long ol pipel naI save putim we? LongLumi ol kaunsil I no savehelpim ol pipel na enia bilong mipela. Nogattril.

Saposyu wanemkaunsilbiong Lumi yu i gat hevi,onait, rait I go long lapunWantok bal emI stretim.

A.P.Sonu,Lumi/W.S.P.

WATPO PLISMAN BAlM HAUS SIK

WANTOK - Sarere,26 Mas 1977 Pes 4

Page 5: wantok &llEEEErnEU3wantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/1977/Wantok_namba_163.pdfkomonwelt, em i pasim yumi olgeta wantairn. Em i olsem mama i raun lukim pikinini bilong em. Tude

na Papua. Olgeta Poto I kamlong V.S.0.

JIK.K ft DDD RJDD

V.S.O. emi lain yangpelamanmeribilong Englan ol i savekam nawok long PNG iiiap 2 yia na i no gut pe. Tude I gat 120 dispela kain

savemanna savEmeri.Bikpela wok bilong ol, em bilonk trenim ol lokalpipe!. 0/ poto hia I soimsampelakain wokbilong ol.

6

1 2Peter Danielsem I biiongkantri Skotian. Em i tis long Papitalai Hai

skul long Manus. Em i tisim musik bilong pies biiong em long olsumatin Manus. Em pasin bilong winim mambubilong ol Skotlan.

SarahDay em i skulim ol nes. Hia em I stap long haus sikbilong SenEiisabeth long Oro Bay, NotenProvins. Nauem i stap longKoinnambilong WestenHailans. 01 arapela VSO nes i wok long Madangna Simbu

David Tierney i wok wantaim Dipatmenbilong PraimeriIndastri longKavieng. Em i woklongpainim nupelapasin bilong pasim olliklik pis oli save yusim bilong hukim ol bikpela atun pis. Men biiong em,I tis long Utu Haiskul. -

5Alistair Evansem I bosim wanpeiaviles bliong olyangpelapipel kios

tu long Port Moresby yet. Nem bilong viles Veimauri:Em i olsemwanpela Boystaun, KatolikSios I ranim. 01 i save winim mani long wokgadenbilong ol na ol kaikai oil salim long maketlong Port Moresby.

3 4Graham Campbell, em i wanpela ensinia, I wok hia wantaim ol pipe!

bilong SatenHailans I wokim wanpela bikpela mambu bilong wara Ibrukim rot i stap nämellong lalibu na Tambul. Nau wara I stap aninitlong rot na ol pmvi ken ran gut.

Dispala poto I soim wantaim moa wok bilong Graham Campbell.Hiaol i wokim wanpelaBeili Bris long wara Kunalong WestenHallans Dispela wok em Ibilong heipim Mt. HagenLokal GavmanKaunsil. 0! VSOi savewok wantaim olkain gavmandipatmen.

WANTOK - Sarere,26 Mas 1977 Pes5

Page 6: wantok &llEEEErnEU3wantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/1977/Wantok_namba_163.pdfkomonwelt, em i pasim yumi olgeta wantairn. Em i olsem mama i raun lukim pikinini bilong em. Tude

AS TINOTING BILONG YUNAITET PATIGavman1 Palameni mas senisolgeta4-pelayia2 Mipela I stronglong dispelaaidia:

Wan wan man/meri I mas gat wanpelavot. Na i nogat kaln kain vot. Olgetawan wanvot I gat wankainstrong long en. Bilong helpim dispelaaidia mipelalaik mekim dispelasamting:

a Kaunimolgetapipel long yia1980.b RausimolgetaRijonal Ilektonetc Wokim 20 moa OpenIlektoret

3 Gavmani mas bihainim laik biong ol pipel - na tuem i mas nipotlong ol wok biong em, bai oi pipel iken save

4 01 ministaI mas sindaunwantaimol pipel nagivimgutpelaeksampel,napasinbiong ol I no kenbiliainim pasinbiongmaniinan.

Pablik Sevis: ol wokmanbionig gavmanTingting bildng YunaitetPati m go olsem:

1 Man I no ken kisim wanpela wokinsait longgavmanbikos em i biong wanpela politikal pati - nadispelawok I olsem wanpelapresen.Nogat.

2 Helpim bai moa wokmaninsait long ol dipatmenhi-long gavman Iken kisim moa skulna save.

3 Makim wanpela komisin biong glasim gut olgetawok biong olgetadipatmenbiong gavman,na ripotlong wan wandipatmenI mekim wanemwok bionghelpim tru pipel nakantni.

4 Jablik Sevis i mas gat wokman I kam long olgetaprovins.

ProvinsalnaViles Gavman1 Rausirnol het takis - em takis wan wanman i mas

bairn long lokal gavmankaunsil. -

2 Helpim provinsal na lokal gavmanlong mekim gutwok biongenlong helpim ol manmerii sindaungut.

3 Lukaut bal ol pnovinsalasemblii ken painim sampela we long winim mani;

Sir TeiAballida bilongYunaitetPati

As tingtmg is biip bi

long Yunaitet Pati em ol

deliget i go long nesenelki

bung biong ol long Y.C.

Senta long Lae,20/22/ Fe

brueri 1977 i bin raitim.

‘I‘H

l;IZL!, II ,_I,II

Georgina Gaiger idroim

Wok Bisnis1 Mekim Dipatmen biong Bisnis Divelopmen i moaV bikpela na lukaut bai em I gat gutpela ofis long ol

provins i no bin kisim planti helpim map nau.2 Helpim ol lokal pipel biong kirapim moa bisnis bi

long ol yet - skulim p1, trenim ol, givim dinaulongol... -

3 Skulim gavmanlong yusim ol lokal kailcainaolkainsamtingol lokal faktoni map wokim

igo moa longpesl7.

PJiii7I1 n 1i 1 usI iwi

THE INVESTMENT CORPORATION OF PAPUA NEW GUINEA

BAlM SEA LONGBILONG PAPUA

INVESMEN

NIUGINI

KOPOR ESEN

via.b.

baL yu ta-infapeLo. bliapeLa.

w.Ln,rnznkalnpctkvL

biong.t&a

wctnpe.Lcc

!! L1

-:-

-c_ .‘

I

* Long poto antap ya yumi lukim wanpela wokrnanbilong dispela karnpani, Hona T.vati, i wok longsekhanim Mista Bono Azanifa, MP. bilong Henganofi Open, E.H.P., taim em i bairn sampela sealong dispela kampani.

IISapos yu laik save moa long we bilong kisim

winmani, yu rait long: Investment CorporationP.O. Box 155Port Moresby

NEM BILONG

YU-

ADRES BILONG

Yl

WANTOK - Sarere,26 Mas 1977 Pes6

Page 7: wantok &llEEEErnEU3wantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/1977/Wantok_namba_163.pdfkomonwelt, em i pasim yumi olgeta wantairn. Em i olsem mama i raun lukim pikinini bilong em. Tude

brueri.

Daunbilo em I poto bilong Mista Adrian Warupi,nupela sekefrri bilong Koporesen,Mista Warupiem ibilong Bereina longSentralProvins. Em i kisim wanpela spesel setifiket longpasin bilong bosim pasinbilong yusim mani, longYunivesitibilong Teknolo

/1 long Lae. Em i bin stapmap 2-pela yia wantaimKoporesen.

THE INVESTMENT CORPORATION OF PAPUA NEW GUINEA

fl1EP1E1LL

Poto long lephan i soimMista Stan Sismey, mapnau emi bin holim wokbilong seketeribilong Koporesen.Em i givim buklongnupela seketeri, MistaAdrian Warupi.

V

Poto antap i soim ol dairekta nd hetman bilongInvesmenKoporesen longnamba 25 kibungbilong ollong Madang long 28 Fe-

OlgetaPoto longP. JoeJurczyga,s.v.d.

Poto an tap I soini nupela menesabilong Koporesen, em Mista Tom Fox.Emi namba wan taimwanpela lokal man I binholim dispela wok. Em ibin skullong Australiana Iwinim setifiket long wokdidiman long VudalKoles.Bihain gen emI kisim narapela spesel setifiket longYunivesiti bilong PapuaNiugini. Em i bin joinimKoporesenlong yla 1q73.

3Mista Bill Johns, bipo em i siaman bilong bot longKoporesenI givim buk longMista

Julius Chan,Minista bilongFainens.

WANTOK - Sarere,26 Mas 1977 - Pes7

Page 8: wantok &llEEEErnEU3wantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/1977/Wantok_namba_163.pdfkomonwelt, em i pasim yumi olgeta wantairn. Em i olsem mama i raun lukim pikinini bilong em. Tude

EPI1E DftfflT0flB ft 1flE1R31i OftUAIDIA BILONG

WANPELA MERISEPIK

Misis Maria Waliawi bilong Is Sepik I ting olsem,saposman o men i pabliksevan na I laik stap Insalt

long ieksen biong Hausov Palamen I mas peimKl00 moa antaplongmano meri i no pablik sevan.

As tingtlng biong em iolsem. Nauyet i gat plantitoktok tumaslong ol pab11k sevan Ibalk sanaplongileksen biong HausAsembli I kam blhaln.

Dispela tingting i go tulong ol pablik sevanhusatisave raunlong wok bionggavman, na i savemekimtoktok politik.

Tm I no gat rong longtoktok politik long olpipel, tasol em Irong longtoktok nogut long membalong wanem dispela iektoret em dispela pabliksevan Iwok long em.

Orait long tingting bilong Misis Waliawi em itok, sapos husat pabliksevan I laik sanap longmembabiong HausAsembli I mas peim KlOO moaantap long mak bilong husat kendidet i no pabliksevan. Oralt, Vsapos em Iwinim ieksenem i kenkisim bek dispela K100 kina.Sapos emI lusim ileksenKl00kinailustu.

Dispela arapela KlOOkina em i olsem,emi peimbiong holimpasim ofiswok biong em. Nogut balarapela’man i kisim spesbiong em long talm em igo aut na glvim toktoklong oi pipel long vot longem.

Poto an tap i soim ol nesI bin winim kos bilongol long Boram Skul bilong ol Neslong mun Februeri. Kirap long lephan long poto na long lain i sanapyumi painim:RoseNaliwi, SeverinaTamange,Carmella Lenga,Maria Apelis, Cecelia Vakinap, MariaJangetna DadoMirere. Na lain I nildaun em: Aloisia Babau,Prina Wamira, Ben/unimbo Maiyau, RhodaSelapui, na Monica Kanguma.0/i bin kisim setifiket bilong ol long han bilonglnterim Primia bilongls SepikPro-

vms, emPater Kerübim Dambut. Em i bin skulim ol long mekimhat wok na maskiV

long lukim kain kala bilong skin bilong ol sikmanmeri.Na tu oil no ken ting, nau savebilong ol map.Nogat. Oil masskruim savebilong ol I go moa moa’yet.

WantokPoto

I‘ __ V - I

WINIM OLGETATOYOTA

PMV LONG PNG

WANTOK- Sarere,26 Mas 1977

1’iL ‘11

Pes8

Page 9: wantok &llEEEErnEU3wantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/1977/Wantok_namba_163.pdfkomonwelt, em i pasim yumi olgeta wantairn. Em i olsem mama i raun lukim pikinini bilong em. Tude

New

OL LO BILONG ILEKSEN I GO LONG NIUSPEPA NA BROTKASV

Komisin Bilong Bosim Ileksen i laik tok save long ol kendidet na man i helpim ol, na tu long ol politikal pati na long ol man i saveprinim olkain tok. 01 i mas save gut na bihainim ol dispela lo bilong prin.

Pasinbilong prinim tok save bilongpolitik:

_

1 Sapos wanpela man i prinim ol poto o kain tok bilong pulim vot bilong iteksen, em yet i mas putim nem na adres bilong emaninit long dispela tok. Man i prinim tok save bilong ileksen I mas mekim olsem tu. Tasol sapos man i tok save insait long niuspepa long wanpela miting I laik kamap, em i no mas sainim dispela tok.

t2 Olgeta kain tok bilong ileksen wanpela woksap bilong prin I bin prinim, em i mas gat nem na adres bilong man i bosim dispelawoksap aninit long en. Kain tok olsem long niuspepa, I no mas gat nem bilong bosman bilong woksap bilong prin long em.

3 I tambu long prinim wanpela pepa o eksampel i luk wankain olsem vot pepa - sapos igat tok antap long dispela pepa i ken paul-im tingting bilong man i laik vot. V

Man i brukim dispela tripela lo, em map kot long K800 o kisim kalabus map 6 mun. V

01 tok save long Niuspepa V V

Olgetakain tok bilong ileksen o politikal patil stap long wanpela pes o spes na politikal pati o wanpela kendideti bin bairn, i rnasgat dispela tok klia antap long en: "Dispela spes wanpela pati i bairn". Na dispela tok ol i mas prinim bikpela Iiklik. Sapos niuspepa Ibrukirn dispela lo, em map bairn kot lông K400.

V

Man I rait I mas sainim stori1 Long taim bilong resis long ileksen, sapos man I raitim wanpela stori o ripot o pas ol i prinim long niuspepa o long hap pepa bi

long tilirn nabaut long ol pipel, na i gat tok long wanpela kendidet o wanpela politikal pati, papa bilong dispela tok I mas sainirnnem na adres tru bilong em aninit long stori. Sapos em i no mekim olsem, lo I ken kotirn em map K400.

2 Sapos wanpela edita bilong niuspepa I prinirn dispela kain stori o ripot o pas i gat tok long wanpela kendidet o politikal patilong tairn bilong resis long ileksen, na man i raitim em I no bin sainirn, orait edita o man bilong bosim niuspepa map long kotlong K400.

V

3 Tasol niuspepa I no mas putim nem bilong ripota I raitim Iongpela stori o ripot long wanpela bikpela politikal miting sapos dispela stori i autirn tasol ol tingting na tok bilong sampela spika bilong dispela miting - na I no tingting bilong ripota. V

map brotkasimwanem samting?V

V 1 Long taim bilong resis long ileksen, sapos wanpela man I laik skelim tok o pasin bilongVwanpela kendidet o politikal pati longredio, em I mas kolim nem na adres bilong man i as bilong dispela tok. Sapos nogat, em map long kot long K400.

2 Sapos wanpela mn I givim dispela kain program I sutim tok long wanpela kendidet o politikal pati long redio stesin na ol i brotkasim, tasol ol I no kolim nem bilong papa bilong dispela tok, em i rong. Sapos man bilong bringim tok I no bin bringim wan-

V taim nern bilong papa bilong tok, em I asua bilong em. Na em I keb balm kot map K400. Tasol sapos em I givim pinis nem bilongpapa bilong tok, tasol redio stesin I no brotkasim, em asua bilong stesin.

3 Tasol I no tambu long redio stesin I ken givim ripot o nius long wanpela miting we sampela man i bin tok egens wanpela kendidet o politikal pati, na dispela niusman i ripotim tasol tok bilong spika bilong miting na I no tingting nating bilong em yet.

Putim nabaut olkain bikpela sam bilong ileksen1 Sapos wanpela man i hangamapim wanpela bikpela sam bilong ileksen o planti sam wantairn na olgeta wantairn ol I karamapim

wanpela spes i winim 7,800 skwea sentimita 7,800 sq.cm em i brukim lo na i ken kot map K400.2 Sapos wanpela man i ritim o penim wanpela tok bilong ileksen long rot o haus o ka o trak osip o bikpela sam bot- maski

sapos em i no stap long ai bilong olgeta pipel - dispelaman i brukim lo naem map kot long K400. V

I tambu tu long wokim olkain sam olsem I stap lông namba 1 na 2 long tairn bipo long resis long ileksen.

Lo bilong tekewe 01 sam I tambu: V

Long taik bilong em yet olgeta plisman I ken rausim olgeta kain sam bilong ileksen I tambu. 0 sapos Kornisin Bilong Bosim lleksenI tokim em, o lleksen Ofisa tu, plisman I mas rausirn dispela kain sam tambu. Em i mm em I ken rausim ol sam i bikpelatumas nalwinirn 7,800skwea sentimita. 0 em i ken klinim o karamapim olkain sam ol I bin penim o raitim long rot na haus sarnting. Saposwanpela man i pasim rot bilong plisman I laik mekim dispela wok, dispela man map kot long K400. -

Pasin bilong kotim 01 man i brukim dispela ol tambu: V

01 i ken askim Nesenel Kot long tambuim man long hangamapim wanpela sam ibikpela tumas I winim 7,800 skwea sentimita, natambuim em tu long raitim o penirn kain kain samting bilong ileksen long rot o haus samting. Kot I ken tokim em tu em I rnas rausim ol dispeta samting sapos em I bin hangamapim o raitim o penim pinis. Sapos em I salim tok bilong kot, orait em i olsem tok bilaslong kot - na dispela em I bikpela rong tru.

V Mi J.S.Mileng, Komisinabilonglleksen,I raitim.long de namba8 bilong mun Mas1977. *

V

WANTOK - Sarere,26Mas 1977 Pes9

Page 10: wantok &llEEEErnEU3wantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/1977/Wantok_namba_163.pdfkomonwelt, em i pasim yumi olgeta wantairn. Em i olsem mama i raun lukim pikinini bilong em. Tude

V_

NEM BILONG OL OFISA VBILONG BOSIM ILEKSEN

Long raithan em Iman I bosim.

NEM BILONG OFISA

VDavid Ian MacDonaldDavid Ian MacDonaldMoka Havara

RichardKila VagiRaruaGamuRobertAlexanderHoadMark Vincent O’ReganNanaiKora

Mathëw OngogoTowaRodneyPaul MorrisonFrankCottonLukasWanskinRichardCharlesOliveIsraelEkoniaRodneyGeraldSaker

NormanWilsonJohn PaulHombomiaMack NapthalaiMaraoPeterStewart TarpleeJames SinamayaTayaPeni RichardKerisCraig McConaghyTrevor BuisingPeterHerbertWaide

MosesWarpuluVaporoVictor GabiJohnGeobahRonald John BrewLeo Aisi Bera

RossAllenBella Seiloni V

FrederickWadeKaugaKuaAllan JonathanPhillip VakoreMichael Benson Mattes

nem bilong ilektoret wan wan

VILEKTORET EM I

Bougainville ProvinsProvinsalSentralBougalnvllleSaut Bougainville

V SentralProvinsProvlnsalAbau

V

GoilalaKairuku-HiriRigo V

Simbu ProvinsProvinsalChuaveGumineKarimui-NomaneKerowaglKundiawaSinasina-YonggamuglIstenHailans ProvinsProvinsalDaubGorokaHenganofiKainantuLufaObura-WonenaraOkapaUngai-BenaIs Nu Briten ProvinsProvinsalGazelleKokopoPomioRabaulIs SepikProvinsPnovinsalAmbunti-DreikikirAngoramMapnikWewak

Wosera-GauiYangoru-Saussia

Girrit Frankden-OudstenEdnc NamiRussellMummeIan ThompsonGirrit Frankden-OudstenJohn Edwards V

Michael EggletonSaundersSoliwinIan Davey

William JamesSandersPeterJamesKraehenbuhlJohnFrancisBerggyWilliam Patrick ElderGenaia ElimoPhilip MarcusDunnRobin Ian Barclay

BevanJamesStottBevanJamesStott

Otto Henry RheeneyLazarusKalaiwmDavid Gordon HentonMichael MiroJohnRichardBartlett

MalewaKoneRobertHallhanFrancisErnestHavilandGoetzSchweinfuthTrevorTrumball-WardStonnyNunaClive William NichollsTom SabatiMichaelJohnDeasyRobertDraffen

Clive Vallack SingleAdira GumasaJamesJansenClive Vallack Single

William Van RikxoortWilliam Van RikxoortAndrew Tarube

RichardJamesPercyRichardJamesPercyRaphaelWarakau

Fulvio RenatoFavettaRaphaelTobnga

ILEKTORET EM I BOSIM

EngaPrVOvinsProvinsalKandepKompiam-AmbumLagaip-PorgeraWabagWapenarnandaGulf PrdvinsProvinsalKeremaKikoriMadangProvinsProvinsabBogiaMadang V

Middle RamuV

Ral Kos V

SumkarUsino-BundiManusProvins V

ProvinsalManusMime Bay ProvinsProvinsalAlotau VEsa’alaKiriwina-GoodenoughS amarai-MuruaMorobe Provins V

ProvinsalBuloboFinschhafenV

HuonGulfKabwumLae

MarkhamMenyamya V

NawaeTewal-SiassiNesenelKepital DistrilProvinsalMoresby Not IsMoresbyNot WesMoresbySautNu Ailan ProvinsProvinsalKaviengNamatanaiNotenProvins

V ProvinsalV Ijivitani

SoheSautenHailansProvinsProvinsal V

IalibuPangiVa

KOMISIN BILONG BOSIM ILEKSEN, long pawa em Ikisim pinis long hap namba 18 bilong bikpela lo bilongbosim ol ileksen, I mekim nau dispela tok save:

a em I pinisim nau wok bilong olgeta ofisa bilongwan wan provins I bin bosim ileksen map nau

b em i makim nau olgeta man yumi painim nem bilong ol long i stap aninit long lephan bilong pes.

NEM BILONG OF ISA

WANTOK - Sarere,26 Mas 1977 Pes10

Page 11: wantok &llEEEErnEU3wantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/1977/Wantok_namba_163.pdfkomonwelt, em i pasim yumi olgeta wantairn. Em i olsem mama i raun lukim pikinini bilong em. Tude

NEM BILONG OF ISA. ILEKTORET EM I BOSIM NEM BILONG OF1SA IL*EKTORET EM I BOSIM

RodneyJohn BullockPaul Anthony FearmanNoel WrightMosesSaigkolJohn RodneyBullockJamesStevensNoel Wright.

Tuna MaravilaNimrod MarkTuna Maravila

RobertMichael PressLawrenceWilliam BraggeTitus ManduiFrederickJohannesWafingianRobertMichael Press

SautenHailansProvinsImbonguKagau-EraveKomo-MargarimaKoroba-Lake KopiagoMendiNipa-KutubuTanWesNu Briten ProvinsProvinsalKandrian-GloucesterTalaseaWes Sepik ProvinsProvinsalAitape-Lumi

‘NukuTelefomin

Vanimo-GreenRiver

MoreaVeniZachiusApelisJeffreyWayneRansleyMoreaYen

Togu BauMartin HanniballAlbert I3arokuMitmit PunianGill KolongoIsidoreWilliam TeliDagu BoleMiki Yamali

jllj J.S.Mileng,

Westen ProvinsProvinsalMiddle FlyNorth FlySouth Fly.Westen Hailans ProvinsProvinsalAngalimp-SautWahgiBaiyer-MulDeiHagenJimiNorthWahgiTambul-Nebilyer

Komisina RilongIleksen,i raitim.18 Eebrueri1977

Sampela pasin bilong bruk.im lo long taim bilong. ileksen

1. Komisin Bilong Bosim Ileksen i laik tok save long ol man i laik vot o i talk sanap olsem kendidet long ileksen, long pasin bitongtoktok egens long arapela man i resis wantaim long ileksen. Em I tambu long mekim tok giaman bilong krungutim gutnem bilongwanpela man, o wanpeta kendidet, o wanpela politikal pati long dispela taim bilong resis. Olkain tok olsem i brukim to bilonggutnem. Na em hia sampela arapela we long kalapim dispela lo tu:

. a I tambu long mekim tok giaman long pasin bilong wanpela kendidet na krungutim gutnem bilong em. Kain toktok .1 noken kamap long niuspepa o tong redio o insait long wanpela pablik kibung.

Sapos wanpela man/men I mekim kain tok giaman olsem na em i save pinis dispela tok i no tru, na em i talk trik tasol,orait, dispela man/men map long kisim kot long K800 o kalabus long 6 mun.’

b Sapos kendidet i no orait long dispela tok pastaim, I no gat wanpela man i ken kolirn nem bilong wanpela grup o asosiesenna tok dispela kendidet I memba o pren bilong ol na olsem ol man bilong grup o asosiesen I mas givim vot long em.

Sapos wanpela man i brukim dispela tambu, em map kisim kot long K400 o kalabus long 3 mun.’

Sapos asosiesen o grup yet I orait long em I ken mekim dispela kain tok long nem bilong 01, ol ofisa bilong dispelaasosiesen tu I kalapim lo. .

2. Komisin Bilong Bosim lleksen i askim wantaim moa long ol man i laik vot na ol kendidet I resis long ileksen na ol politikal patina olgeta I helpi.m ol - ol I no ken sutim sampela tok nogut o tok giaman I go tong ol arapela pipel na long ol kendidet na long olpolitikal pati. 01 I tambu tru long dispela kain samting long taim bilong resis long ileksen.

Mi J.S. Milenq, Komisina Bilong lleksen, I raitim. 7 Mas 1977..

IWANTOK - Sarere,26 Mas 1977 Pes11

Page 12: wantok &llEEEErnEU3wantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/1977/Wantok_namba_163.pdfkomonwelt, em i pasim yumi olgeta wantairn. Em i olsem mama i raun lukim pikinini bilong em. Tude

1O IILONG 01 KAIN KAIM VOT PEPA‘Komisin Bilong Bosim lleksen I laik tok save long tnipela kain vot pepa, ol man bilong vot I ken kisim long taim bilong ileksen.

Em hia:1 Vot pepa stret - em I dispela kain vot pepa olgeta manmeri I talk vot hal kisim tong han bilong ol, taim ol I go insait long liklik

rum set bilong sainim vot bilong ol.

2 Vot pepibilong sainim na salim I kam bek long posI gat tupela kain:

Namba wan kain em I bilong ol manmeri I putim nem pinis long lista bitong vot.01 dispela manmeri I ken kisim kain vot pepa ol I ken sainim na salim I kam bek long

pos

I Sapos ol I save pinis ol bai no map stap long ilektoret bilong ol long taim bilong vot; o sapd ol I sindaun I stap rnoa long16 kilometa Iongwe long pIes bilong vot ,

ii Sapos ol bai no map kamap long pies bilong vat long ilektoret bilong ot bikos ol i mas go Iongwe, o ol I mas stap longwe, long pIes, stret long dispela taim bilong vot.

iii .Sapos ol I no map go long pIes bilong vot bikos ol i gat sik, o men i gat bel o givim susu long liklik pikinini, o bikos lotubilong ol I tambuim ol long vot long dispela de.

Sapos man/men i laik kisim dispela kain vôt pepa em I ken sàinim na salim I kam bek long pos, em I mas askim tenpeta o moa debihain long taim bilong ileksen I stat. Tasol em I mas askim bipo long taim bilong vot I stat. Sapos em I no askim long dispela kainspesel vot pepa long dispela taim, I tambu long ileksen ofisa long givim long em.

Man/men I talk kisim dispela kain vot pepa em I ken salim i lçam bek tong pos, em yet I ken go askim ileksen ofisa bilong ilektoret

bilongem, 0 em I ken raitim pas I go long em, o em I ken salimwailes I go long em.

3 Namba tu kain vot pepa man i ken sainim na salim u kam bek tong pos em i bilong ot yangpela manmeri ol bai kusim 18 yiastret long taim bilong ileksen o bilong vot. . 01 dispela kain yangpela manmenil mas askim ileksen ofisa long wanpela spesel kaintiket. Kisim pinis, orait, ol I mas wet tenpela de bihain long ileksen I stat bipo ol i ken salim tiket I go bek long ileksen ofisa naol bal kisim spesel vot pepa ol I ken sainim na salim I kam bek long pos. Tasot dispela tiket bilong ol I mas kamap long ileksenofisa moa olsem wan wik bipo long taim bilong vot I stat. Sapos tiket bilong ol I no kamap insait long dispela taim, ol bai I no

, map kisim vot pepa long ileksen ofisa. lleksen ofisa bilong ol, em i ileksen ofisa bilong dispela ilektonet we ol i bin sindaun Istap map long 6 mun nau tasot I go pinis. ‘

Lukaut: Sapos wanpela man/men i tok giaman long taim em I askim long kisim wanpela spesel vot pepa bitong salim vot I kambek long pos, em I ken kisim kot map K200 o kalabus map wan mun.

. I4 Spesel tok save - i tambU long salim ol vot pepa I go long ol man I step longwe long pIes map longpela taim pinis.

Bipo,. taim,ol I votim ol memba bilong Haus ov Asembli, i gat pasin long salim vot pepa I ‘go long ol wokboi I bin mekim kontrakna i wok I stap longwe long pIes long ol plantesin map sampela yla. Pasin bilong vot bilong bipo i tok: ol dispela kain wokboi Imas vot long ilektoret bilong as pies bilong ol na i no long ilektoret we ol i wok i stap.

Tasol nau lo i narakain. Naü to I tok olsern: sapos wanpe wokman i bin i stap 6 mun pin is long wanpelà ilektoret, orait, em imas putim nem bilong em long lista bilong vot bilong dispela ilektoret yet. Na em i ken vot long dispela ilektoret tasol. Maski emI bin kam long wanem hap; maski em i laik stap hamas taim yet; maski em I bin mekim kontrak o nogat.

Lukaut: Sapos wanpela man I no putim nem bilong em long lista bilong vot long ilektoret we em i bin stap tong dispela 6 mun ii go pinis, tasol em I go bek na vot long ilektoret we nem bitong em i stap tongtaim pinis, orait, dispela man i brukim tobilong vot na em map kisim kot long K800 o kalabus map 6 mun stret.

Tingting gut long dispela samting: Vu mas putim nem bilong yu long lista bilong vot long dispela ilektoret we yu bin sindaun I.stap long las 6 mun i go pinis.

Mi J.S. Miléng, Komisina bitong lleksen, I raitim. /

7Mas1977

WANTOK - Sarene, 26Mas 1977 Pes 12

Page 13: wantok &llEEEErnEU3wantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/1977/Wantok_namba_163.pdfkomonwelt, em i pasim yumi olgeta wantairn. Em i olsem mama i raun lukim pikinini bilong em. Tude

Mista Paul Pora, siamanbiiong "National AirlineCommission"i helpim nupela hostes o men bilongbosim ol pasmndia insaitlong baluslong katim wan-pela bikpela kek.Nem bilong men ya em MargetKila. Man i amamaswantaim ol na I holim setifiketbiiong em, emMista JohnWateng, em i skul pinislong bosim ol pasindia bilong balus taimAir NiuginiI flai i go long ol iongwekantri. Olgeta arapelahostes i stap longpoto, olgetaol i amamasna i pati wantaim ol nupelahostesI kisim setifiket.

POP NA V P.N.G.

map nau Pop, em hetman biong Katolik Sios, Ibin gat wanpela ofis longPort Moresby, ofisa bilong Monsignor JeanPaulGobel, i bin wok olsembris namel long PapuaVNU

gini na het ofis biong Katolik Sioslong Rom.

Tasol long 7 Mas, SirMaori Kiki, Minista biongbosim ol wok wantaim olarapela kantri, i bin givimaut dispela tok Save: Vetiken Siti, em liklik kantriwe Pop Pot na hetkota bilong Katolik Sios i stapinsait long bik kantri Itali,nau i laik putim bikpelaofisa moa hia long PortMoresby olsem tokmanbilong em. Dispela ofisa baiol i kolim wanpelanunsio.

AIRNIUGINITOK SAVE I GO

LONG OL MANMERI

LAIK FLAI LONG BALUS

Mi ofisa biong Air Niugini. Nem biong ml Asi Murdock. Mi amamaslong lukim niuspepabiong yupelaIkamap olgeta wik nau. Na mi laik raitim sampelatoksaveinsait long dlspela niuspepabiong skulim ol man-mcii i lalk flai long Air Niugini. V

Mipela insalt long Air Niugini mipela i lukim plantitrabel liklik i kamaplong sampelaol pasindiaI lalk raunlong ol balus biong Air Niugini. Planti pipel i gat kroslong mipela Air Niugini long wanemi no gat spes obalusI no kamkwik o long narapela samting.

Em i tru! Planti samtingolsemi no stret.Tasolmi tingting planti long dispelaol samtingi songnami laik askimol manmerihusatI laik raunlong baluslong helpim mllong stretim dispelasamting.SaposyupelaolgetaI harimgut tok biong ml na mekim gutpelapasin,bal ating i nogatbikpela trabel moa longpasinlong balm. V

1 . Namba wansamtingyu mas helpim ml long en, emlong tok stret long nembiongyu. Saposyu no tok stret,ol man husati makim nem biong yu long buk i no raitim gut, na taim yu laik kisim balusol I no kenlukim gutnem biong yu. Na tu yu no kensenisimnem biongyu.Mobeta yu balm tiket pastaimna makim bukim wan-talm, olsemol i no ken rongim nem biongyu.

2. Na sapos yulaik raun, yu mas tingting bipotaim nabalm tiket hariap.Saposyu wet klostu long taimbilonggo, planti taim ol i balm spespinis nayu no ken I go. 01-sem mobetayu winim ol na bairn pastairnna tu yu nokeni kamklostu aim balusI laik go. Nogat. ‘

3. SaposU kamap long ples balusmap wan aua bipobalm i go, em i gutpela.01 man i lainirn ol samtingi go

V Insalt long balus, na putim bensin,na raitim pasbiongsalim balus I go, ol I laik yu kamap kwiktalm.Saposyulet na balus I wetirn yu, olgetanarapela pasindiaI kroslong wetim yu, bikosVbaluS I ranbihaintalrn.

VOlsem rni tok savelong ol ofisa biong ml, em ol I woklong pies baius long ol I no ken holirn balusI wet longhusatrnanmerlemi kam insait long 30 minit bipo balusIgo.

4. Nau ml laik tok long samtingyu laik karim i go longbalus. Nau spesinsait long bá.lus em I no planti. Na tubalus I no lalk kirap gut sapossamtinginsait em i hevitumas.Na saposyu lalk bringim planti samtingbiongyuwantaim I go long balus, mobetayu salim i go pastairn.Long wanemnogut yu kamap long ples balusna ol ofisai tok I no gat spesmap longkarim olgetasamting.Na tusampela mumutman I stap nabautna nogut yu lusimsamtingI stapbihain naol I stilirn. Planti taim balusemiful tru na i no gat speslong ol pik o muruk o yam obuai. Mobetayu lusim long hausbiong yu o salim i golong kagopastaim.

Em tasoltok biong ml emi pinis nau.

Apmnun. - Mi Asi Murdock.

PostCourierPoto

BONEO PIKSA

Yu laik kisim wanpelafri film blak/wait?Yu laik savelong PE biong ol

V arapela Kodak film na kamera?

Pe I daunbilo tru.

Orait, raitim pas i go long:

BONEO PIKSA

BOX 217

FINSCHHAFEN

"UBank South Pacific V

the V

Personal Service Bank

WE LOOK AFTER YOUR NEEDS FOR

* Cheque Accounts* nass Book Accounts - earning interest* Interest Bearing Deposits, highest rates* Overdrafts and Personal Loans

V Travellers’ cheques* Full International Services

CONTACT OUR MANAGERS AT : V

Main office: Port MoresbyBranches: Boroko Mt. Hagen

Kieta Kundiawa

rae Rabaul

DISPEL/IBENG BILONG SAUT PA.SIFIK INAMBAWANBILONG LTJKAUTIM MANI BILONGYU.

Yu traim V

Bank of South PacificV Incorporated in Papua New Guinea

WANTOK - ‘Sarere,26 Mas 1977 Pes 13

Page 14: wantok &llEEEErnEU3wantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/1977/Wantok_namba_163.pdfkomonwelt, em i pasim yumi olgeta wantairn. Em i olsem mama i raun lukim pikinini bilong em. Tude

DispelaspesPangU Pati i bairn

WOKDI DI MAN

PA GU laikOL BENG I MAS RAUN LONG OL PLESNA GIVIM DINAU LONG HELPIM 01 PIPEL KIRAPIM WOK.

OL GAVMAN DIDIMAN I MAS RAUN MOANA MEKIM OL WOK LONG OL LIKLIK PLES.

KIRAPIM OL LIKLIK FAKTORIBILONG PUTIM OLKAIN KAIKAILONG TIN SAMTING V

Tok orait long dispelatok save ikam long,Mista WingkeoWilliong, Box 623, PortMoresby.

WANTOK - Sarere,26 Mas 1977 Pes14

Page 15: wantok &llEEEErnEU3wantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/1977/Wantok_namba_163.pdfkomonwelt, em i pasim yumi olgeta wantairn. Em i olsem mama i raun lukim pikinini bilong em. Tude

Stori Tumbuna

TARAGAU KAMAPIM LAIN ENGALong wanpela pIes, nem

bilog en LENKE, klostulong Wabag. I gat tupelayangpela men I stap. TupeIa I susa. Kaikal samtingtupela I save kisim long hatwok bilong tupela tasol.

Nau long wanpela delong wanpela gutpela api-nun taim san I laik i godaun. Tupela I wokimsampela maunten kaukau,ausait long haus’ bilong tupela. Tupela susa I wokimgaden I stap na wanpelabikpela taragau I kam pundaun na i wok long painimol binatang klostu longpies we tupela Iwokim gaden.

Yangpela susa ya I kisimstik em i bin wokim maunten kaukau long en. Na em

go wokabaut long han nalek tasol I go klostu longVPISIfl.V I go kamap nau em Ibrukim wanpela hap winbj4Ong taragau. Taragau ya1:110 map long flal gut, longwanem yangpela men i binbrukim hap win bilong em.Em I kirap nogut na flal Igo lusim 4-pela mauntenkaukau na I go pundaun Istap.

Tupela susa i ran longkisim pIsin. Tupela I goklostu nau, taragau I kirap

I lusim narapela 4-pelamaunten kaukau na I gopundaun gen. Na tupeiamen I ran tasol I go longkisim pisin. Tupela I go kamap klostu na taragau Ikirap I go pundaun longarere long gaden. Tupela Iran yet long kisim pisin.Pisin I kirap nau na i gopundaun long hap bus, lus

im gaden na haus bilongtupela susa hia.

Mekim, meklm I gotupela susa I go longwe longpies pinis. Na bikpelasusaI tokim smotpela susa,"Maski, mitupela I kamiongwe pinis, I no longtaimbal tudak I kamap, mitupela I go bek long haus."Tasol smolpela susa I tok,"Maski, yu go long haus.Mi laik bihainim dispela p1-sin ml kilim long en, mapml kisim na ml ken kambek long haus."

OIsem na bikpela susa Igo bek long pIes na smoipela I ting em bal map longkisim pisin na I wok longranim pisin yet.

PIes I tudak nau na yangpela men i no map longlukluk gut long taragau,em I bin bihainim. I gokamap nau men i bungimwanpela man. PIes em Ibungim yangpeia man em

bin bihainim wanpeIa pisinml bin kilim em hap indallong gaden bllong ml. Mibin nanim em na nau ml Ino save em i go we, na tuml paul pinis long wanemrot ml I kam long en."

"Maski, pies i tudakpinis," man I tokim men,"yu kam wantáim ml naslip long haus bilong ml,bilong I go tum,ora." Onait

long Wanepap,bilong Laigam.im men. "Vunern samtingtudak?" Men I"Hey, gutpelano bilongples

em i hapMan i ask

painim walong pIes

bekim tok,man, ml Iklostu. Mi

Long narapela de, manya IVbI kmnap long moningtaim tnu na I kukim 3-pelakaukau. Kaukau I tan p1-nis, man I givim wanpelalong men na wanpela emyet I kisim. Men I was gut Istap, man bai mekimwanem long nanapela kaukau. Man I kisim namba tnkaukau na I tromoim I goausait. Wantu men I hanimwanpela painap bllong winna I lukluk I go ausait. EmI luiim wanpela tanagau Iwankain olsem em I kilimI kam na kisim kaikal.

Men I tingting strong,pisin I stap ausait, I nonanapela pisin, em pisin

TRADE MARK REGD.

Man i bekim tok, "I gatplanti pisin I wankain olsem I stap. Vu no ken tingem I wanpela pisin bilongyu tasol I stap. Na tu p1-sin bilong ml I no save I golongwe."

Tasol men I tok strongmoa long dispela taragauhia’ em I bilong em tasol.Men I lukim lflIS pisin bilong em na I gat bikpelaamamas na em I lusim tingting long i go bek longpies bilong em. Men i go

Na ol namba wan pikinini tupela I kanim long en,em hia ol nem bilong ol:Sambe, Kunalin, na Kandep.

V Sapos yu nida map longkam long hap Long AmbunVeIl long Enga Provins oSau Veil o I go long Laiagam, bal yu map longlukim ol lain Kunalin istap. Na :o1VnaraPeia lainman I save koiim mipelaolsem mipeia I kamap longwanpela taragau.

V C.Ts1 kiroAlVabag.

"Coke em i iisamting truNVG.IV INDUSTRIES LAE, AUTHORISED BOTTLERS OF COCA-COLA AND FANTA.

nau yangpela men I gowantaim dispela man longhaus bilong em. V

bilong emtasol, em yet Ibin bihainim. Olsem na emI arnamas na em I kirapaskim man. "Dispela pisinem I bilong mi. Mi bin bihainim em I karn, ml binbrukim hap win bilongem."

V

long gaden bilong man na IkIlnim gaden, wokim flu-pela gaden. Em I stap wan-taim man map long wanmun. Bihain tupela I maritna I kamapim ol pIkIninl.

WANTOK - Sarere,26 Mas 1977 Pes15

Page 16: wantok &llEEEErnEU3wantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/1977/Wantok_namba_163.pdfkomonwelt, em i pasim yumi olgeta wantairn. Em i olsem mama i raun lukim pikinini bilong em. Tude

LI XY>4

Yu NAITETDispelaspesYunaitetPati i bairn.

PATI

BILONG PAP.UA NIUGINI

, EM TAIM NAU VBILONG SENISIM OL SAMTING.

V MI LES PINIS.V

FAIVV VIA I GO PINIS NATINGV

V

.

NA NAU PANGU NA PPP I GIVIM OL NUPELA PRVOMIS GEN

V MASKI TOKTOK NATING.V

.VU KEN BILIP BAI YUNAITET PATI I WOK TRU.’

Tok orait long dispelatok save Ikamlong Mi Tel Abal I tokSir Tei Abal, CBE., P.O. Box3534, Port Moresby. V

V

/0’

/

0

0

‘4-

0//

/

*1

‘4-

0

0-I

0

0

-p

-p

*0

*0*

0

*0

0

-p

-p

-p

‘Ill

-p

-p

-p

‘4-

/

0

0

-p0-p

-p-p-p

-p

-p

-p

-p-p*0

-p

-p-p

1

Tel Abal, lida bilong Pati, i tok

*1

K<Kff C t’ C CWANTOK - Sarere,26 Mas 1977 Pes 16

Page 17: wantok &llEEEErnEU3wantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/1977/Wantok_namba_163.pdfkomonwelt, em i pasim yumi olgeta wantairn. Em i olsem mama i raun lukim pikinini bilong em. Tude

AS TINGTING BILONG YUNAITET PAllWok Bisnis i kamlong pes6.

4 Kirapim pasin biong mekim ol bisnis divelopmenofisa I raunnabautlong ol liklik ples nayusim save

biongol long helpim ol pipel5 Oltalm gavman i givim mani long helpim wanpela

bisnis, dispelamani I no ken kamapolsem grismanibiongwanpelapolitikal pati.

Wok: V

Yunaitet Pati bal traim na mekim kamapimmoa wokInsaltlong ol taun nalong ol ples.

Na em bai tralm skelim gut pe biong ol wokman nabosmanbiong kampani. Em I laikim bal ol gutpelawok-mani savewok longtalm moai mas kisim gutpela.bekimbiong dispelagutpelapasin. Natu emlukautbai ol kampani nabosmani no ken trikim napretim na mekim savelong ol wokman.

Transpot V

1 Namba wan bikpelasamting,emlong wokim halwe Ipasin Port Moresby wantalm ol biktau biong bikples naHailans.

2 Helpim moa lokal pipel I kam insalt long PMV, balem I isi moalong ol pipel I go I kam

Wok Famana Didiman.Egrlkalsa1 Statim wanpela programbal insait long 5 yia PNG I

no mas balm moa ol dispela samtinglong ol ausaitkantri: suga, rais,kiau,kakaruk,pik, kaln kaln sayorna prut. V

2 Long wan wan provins kirapim wanpela didimansentabilong gavrnanbiongtrenim ol didiman,groimol nupelayangpelafri nakaunakaikai. Na tu dispelaol fam I ken groim ol kalkal ol gavman dipatmenlong provinsI ken yusim. V

Rural Divelopmen V

1 Kirapim speselofis biong rural divelopmen,bionglukaut moa yet long go hetbiong wok famanawokdidiman longwan wanprovins

2 Kirapim ol faktori biong wokim ol samting longdiwal na kopra. Na tu biong wokim simen,sop,kalnkain sop paura, ol liklik masin na tul biong gaden,ol nil, skru, loliwara,

01 Arapela kantri: V

Yunaltet Pati I ting mipela ol pipel biong PapuaNiugini I biongbikpela famili bilong ol wansolwaranabautlong wara Pasifik.Mipela i mas wok gut wantalmol.1 Mipela I laik pren wantalmol arapelakantri

2 Tasol saposol arapelakantri i mekim rong,mipela Ino ken sarapnating.

3 Mipela I lalk bihainim ol tingting bflong YunaitetNesenslong wok helt naedukesenna didiman.

Sanapimofis bilong ombudsman longwan wanhapbiong kantri.Gavman i mas makim sampelaloman I gat gutpelasavelong helpim ol mannatingI mas go long kot.Mekim savelong ol mani kirapim pait namellong ollain nabisnis nafamii. V

Yusim ol kaiãbusmanlong mekim wok i kenol pipel long ples.

01 Men:1 I masgatwanpelamen I membabiong Kebinet.2 Kirapim wanpelaofis biong helpim ol men long

kam insait long wokbisnis nawok politik

Edukesen: V

1 Relisen Otok biong lo biong God em i mas stapwantaim ol arapelastadi Insalt long ol praimeri nahaikul.

2 Senisim edukesen dipatmenbalmoa pawanastrongI ken kamap long han biong wan wan provinsalgavmanbilong bosimwok skul.

3 Givim moa mani long skulim ol bikpela manmeriIno saveyet long nt na ralt V

4 Daunim fi bilong olkain skul. Helpim tru long sumatin i gatgutpelasavetasolpapamaniabiong emI nogat mani biong salim emi go long halskul.

5 Mekim bai skul em I nanel biongkomyuniti. Naskul wantaimol skuirum na ples pilai na laibrerina

bikpela rum- ol dispelai samtingolgeta pipelbiongkomyuniti I ken yusim.

6 Helpim bai ol misin tisa I ken kisim sampelabekimV biong ol dispela wok ol i bin mekim bipo long ol i

kaminsait long lain tisahiong gavman.7 Skelim gut ol mani gavmani save givim long ol sios

biong ranim ol skul biong ol, na helpim ol moasaP05 ol i lalk skruim dispelawok i go moayet.

Pablik Helt: V

1 Skulim moa helt ofisa na odeli i ken raun nabautlong olgetahap na skulim ol pipel long pasinbiongpinisim sik, stretim ples,kamapimgutpelakalkal.

01 HausI Helpim ol manmerl long taunna ples long wokim

gutpelahausi no kostim planti mani2 Lukaut bal komisin biong wokim nabosim ol hausI

gat map mani long wokim ol gutpelahaus,tasolemol hausbiong pipel I no gatbikpela mani long bamrent.

Lo na Oda1

2

3

4

Mista Martin To Vadek

01 SiosYunaltet Pati I biip dis

pelaem i Kristenkantrinaolgeta pipel I fri long bihainim wanem lotunasiosol yet I laikim.

0! YangpelaPipe!:Yunaltet Pati i lalk

kirapim wanpela NesenelYut Seviswe emI laik putim ol yangpelapipel i nogat wok. Hia bal ol i kenmekim olkain wok bionghelpim pipel na kantri.Dispela bikpela grup pipelbal groim olgeta kaikalbilong em yet, na tu I olsemhelpmanbiongami.

BAlM WANTOKSapos yu wanpelayu laik kisim WANTOK niuspepai kam

Vlong yu Vstret, orait, yu katim dispelatiket long sisi na salim ikam wantaimK8.OO na bai yu kisim48 taims long dispela yia.

NEMADRES

Nau yu putim sek map long K8.OO I go wantaim dispela tiket insait longwanpelaskin pasna yu salimI go long:

V

V WANTOK V

BOX 1982 V

BOROKOSaposyu laik bairn moaolsemlO-pela WANTOKolgeta wik, mipela I gat

speselprais longdispela. Iii rait na askimmipela.

OL BAS I GO LONG HAILANSV OLGETA DE

GOROKA . LAE: olgeta deLAE - GOROKA: olgeta deGOROKA - HAGEN: Sande, Tunde Fonde,

FraideHAGEN . GOROKA: Mande, Trinde, Fraide,

Sarere.PRAIS: Goroka/Lae = K15

Goroka/Hagen K13

RING: Goroka: 72.1637Lae: 42.4377Ext. 1

STESIJt,T:Jurni CabcoLaeMaket konaAir CorpsRd.

WANTOK - Sarere,26 Mas 1977 Pes17

Page 18: wantok &llEEEErnEU3wantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/1977/Wantok_namba_163.pdfkomonwelt, em i pasim yumi olgeta wantairn. Em i olsem mama i raun lukim pikinini bilong em. Tude

[The Phantom By Lee Falk and Sy Barry

Mipela i save step hIaTasol mipela I pret,nogut giasman I painimm ipela.

LjV

Yu bin harim ol iI go we?

futbai, Rima. Vu gutpellikilk men. Vu lukaut V

long papa.

!‘ipa,em i go painirn’.,dispela grin pela masalai?,J

Rima, mi pret tru01 I mekim wanem?We stap giasman?

samting I orait nau.bringim pren I kam

Vu peinim tru wanpeladaimon long gaden?

biAting mi hanim ol itok /

V

bal ol i bung long hotel yu smat tru.

ol I kolim grinpela masalai.J Jau mi map pasnirn oI.

esa, daimon map olsemTasol glasman na tupel’

rapela man I stilm.

I

upelai no ken pret.01 plisman bai

1,ukaut.1ong yutupela. =

?V,V

,Yesa, vesa,1

i no save.7 Sapos I gat grinpeIa

1fmasalai,em balPainim.

1

-I I GO NAU LONG GRINPELA MAL.I

WANTOK - Sarere,26 Mas 1977 Pes18

Page 19: wantok &llEEEErnEU3wantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/1977/Wantok_namba_163.pdfkomonwelt, em i pasim yumi olgeta wantairn. Em i olsem mama i raun lukim pikinini bilong em. Tude

Poto daunbilo i soim PaterDougMcCraw bilong Engli

ken Sios na wantaim het pailot bilong TAL long Mt.

Hagen. map long 18 yia em i bin flai long olgetahap bi

long PapuaNiugini na planti pipel moa i savelongem.

Em I dai long mun Februerilong Hailans Haiwe kiostu

long Yonki, taim wanpela trak i bamimka bilong em.

Pater McGraw i bin flai planti yia rnoa olsempailot

wan tairn MAF na planti pipel long hap bilong Wewakna

Mt. Hagen i savelong em. V V

Planti taim long Sandeem I bin Jlai I go loig bus na V,

mekim lotu, long ol pipel i stap iongwe long wanpelarot

na i no gat wanpela misineri map long stap iclostu

WantokPoto

Poto antap I soim tupela man I makimPapuaNiugini longJapan. Tupelaya Vincent

Maragau na JosephAssaigo. V

Nau Air Niugini 1 flai olgeta wik i go long Kagoshirna,JaPan,na olsempianti pipel

moa i savekam long ofis bilongPapuaNiugini long biktaun Tokyo.

Hetman em Vincent Maragau. JosephAssaigoem i namba wan seketeribilong em.

Tupela i bin wok bipo long sampelaarapelakantri. Tupela manya i bilong Sepik.Vin

centem i bilong Boikin na Josephbilong Wewakstret.I gat 3-pelaol Japani woklong

ofis bilong ol tu. V

Tupela man ya I painirn ol prais bilong kaikai samtinglong Japan i antap moa moa

yet. Na tupelai save pasimkolsinglis na kain kot bilong hatim skin bilong ol - olsemyu

lukim long poto. Long wanern i kol moa longol. Poto i soim tupela i wokabautlong

wanpela rot long Tokyo.Tupela i laikim tru pipel bilong Japanna wok bilong ol yet. Tasol wanpelasamtingi

givim wan long tupela yet. Tupela i no map skrapirn tok pies Japan.Tupeia ibrukim

hetlong en yet.

Poo long lephan I soimwanpela séremofli longLo,nbrum, hetkota biiongPNG nevi long LorengaU,Manus.

Komanda E. Wilkinson,map nau hetman bilongdispela bmkpela pasis na

woksap na hetkota bilongnevi, i givim bainet bilong

em i go long han bilongnupela Leptenan Kenel

Karry Frank. Man I sin

daun namel na i lukirntupela, em hetman bilongPapua Nhgini DifensFos,

Brigadia JeneralTedDiro. V

01 patrol bot biiong

PNG i save goaut longLombrum na bosim ol

solwara raun nabaut. Sa

pos sampela sip bilongarajiela kantri i kam insaitklostu turnas long graunbilong mipela na hukimpis

na brukim lo olsem, orait

ol patrol bot na ofisa bi

long em I olsem plismanbilong solwara. Long yia i

go pinis ol I bin holimpasim ol dispela kain sip ibrukim lo, na kosbilong ol

dispela sip i winim K2 ml

lien kina.

Lutheran Mission Poto DefenceForcePoto

WANTOK - Sarere,26 Mas 1977 Pes19

Page 20: wantok &llEEEErnEU3wantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/1977/Wantok_namba_163.pdfkomonwelt, em i pasim yumi olgeta wantairn. Em i olsem mama i raun lukim pikinini bilong em. Tude

I gat sampelapipe! insaitlong PNG ol i no lukimwaitman yet na o! i no harim !ik!ik tok lone gavmanna wok biong en.

Wanpe!a hap i gat kainpipe! o!sem, em long busname! long Amboin long IsSepik Provins - em i staplong as biong o! bikmaunten - na ol pipeli sindaun istap long ol mauntennamel long Wabag na Am-boin.

Olsem na sampela munbipo Provinsal Komisinabiong Is Sepik, em MistaToni Bais wantaim nambatu biong em Ross Allen napatrol ofisa biong Amboinem VMista Red Wade ol ibin kisim helikopta nakalapim ol bikpela maunten na go insait long busbiong Manamanda. Hia ol ikisim 4-pela lokal man bilong tanim tok, na ol i gomoa na bihainim WanaLagaip i kam map longWabag.

Poto daunbilo I soim lain man na meni savehelpim ol nes, em ol Ikolim nesingeds. V Poto an tap i soirn lain man i wok bus long painirn olDispelalain I bin pinisim skulbilong ol long Boram HausSiklong Wewak. nupela pipel. Kirap long lephan, yumi lukim: Yoan,

V V InspektaPeter Keeneem man bilong tanim tok, Sipura,Kirap long lephan, stat long lain i sanap,yurni map lukim: EvaKikisma,Bernadette Provinsal Komisina Toni Bais, Patrol Ofisa Fred Wade,

Kap, Rita Masam, Tarniso Kumbaketi Lidwina Trapia, Cathy Yambui, Scholastica na lokal man Aipita. Bihain ol i bin stap map wan wikVMinn, Gloria Sengimoru, Susa Jaiwanna Mista BenjaminMelok. Na long lain oil nil- long nambislong Wewak, ôl4-pelamani bin go bek longdaun, em hia: TinisiaLigin, Pauline Kaur, Bertha Apiwa, SeraGikun, PhilomenaNimbe, RoslynOfiate, Ursula Watei.

OfficeofInformation Poto

bus.

WantokPoto

Published by Kevin Walcot, P.O. Box 1982, Boroko, from Wantok Publications Inc. office in Wewak. Printed by Wirui Press, Wewak.