w‡adyka NIKOLAJ VELIMIROVI˘ - ELPISattachment,366,368,book.html · (1942). St„d 14 wrzeœnia 1944 r. ... Biblija, Vera obrazovanih ljudi , Carev zavet, Misli o dobru i zlu, Simboli

Bez tytuu-2

wadyka NIKOLAJ VELIMIROVIwity Nikolaj iczki

sto myli o mioci

Gorlice 2001

waciciel wydania: Wydawnictwo - Orodek Kultury Prawosawnej ELPIS w Gorlicach. www.OKP-ELPIS.prv.pl

Copyrigrt by Dekanalny Orodek Kultury PrawosawnejELPISZ Bogosawiestwa Jego EkscelencjiNajprzewielebniejszego AdamaArcybiskupa Przemysko - Nowosdeckiego

Tytu orginalny: KASIJANAStoslov qubavi

Opracowanie graficzne, skad i amanie:Dawid KwokaISBN 83-913884-0-9Wydawca: Dekanalny Orodek Kultury PrawosawnejELPIS38 - 300 Gorlice, ul. Jana Brzechwy 2

Cytaty Pisma witego pochodz z:BIBLIA, to jestPismo wite Starego i Nowego TestamentuBrytyjskie i Zagraniczne Towarzystwo Biblijne,Warszawa 1975

Autor:episkop Nikolaj (Velimirovi)Tumaczenie:Tomasz Kwoka

Projekt okadki:Piotr Krynicki

Korekta:Danuta DziubynaRedaktor wydania:Roman Dubec



Drogi Czytelniku. Ksieczka, ktr trzymasz wdoni, wysza spod pira geniusza serbskiej literaturyteologicznej i witego pasterza duchowego stada Chry-stusowego, wadyki Nikolaja, biskupa Ochrydzkiego1 ,a nastpnie iczkiego2 .Jej fabua nie jest zmylona - o ile jest to praw-dziwa, o tyle wstrzsajca opowie o duchowej prze-mianie nieszczliwej garbatej Juli w pokorn i dobrmniszk Kasijan. W istocie za jest to opowie o zwy-cistwie duchowego pikna nad duchow brzydot,wiatoci nad ciemnoci, dobra nad zem, cnoty nadgrzechem, ycia nad mierci, Boga nad szatanem.Zaiste, jest tu wspaniale wytumaczona i przem-drze objaniona nauka o chrzecijaskim pojmowaniumioci, jak gosi jej podtytu. Trudno jest oceni, gdziewspanialej byszczy mio: czy w uduchowionym obli-czu mniszki Kasijany, czy te w penych aski sowachduchownego - Kalistrata.Dlatego te dzieu temu nie potrzeba ani przed-mowy, ani rekomendacji. Czytajc go, bracie i siostro1) Ochryda miasto w po-zach Macedonii, nad Jez. Ochrydzkim, sie-dziba biskupstwa. Po upadku misji cyrylo-metodiaskiej (pod ko-niec IX w.) wany orodek kultury i pimiennictwa sowiaskiego.(Ten i nastpne przypisy pochodz od tumacza polskiego).2) Serbski Prawosawny Monaster Krlewska awra wita icza koronacyjna cerkiew krlw serbskich, miejsce proklamowania nie-zalenego arcybiskupstwa serbskiego w 1219 r.; zbudowana za krlaStefana Pierwo-Ukoronowanego w latach 1208 - 1215. Obecniejest to eski monaster p.w. Wniebowstpienia Paskiego.

W miejsce przedmowy

4

waciciel wydania: Wydawnictwo - Orodek Kultury Prawosawnej ELPIS w Gorlicach. www.OKP-ELPIS.prv.plw Chrystusie, odczujesz wito, prawd i pikno na-szej prawosawnej chrzecijaskiej wiary. Poczujesz ,coznacz sowa zapisane w Pimie witym: Bg jestmioci.Niech ksieczka ta bdzie dla Ciebie wspania-ym duchowym darem, yciowym drogowskazem i we-zwaniem do dziaania. Tak jak bya dla autora tychskromnych linijek przy ich pierwszym czytaniu przeddziesicioleciami, tak i teraz, przy kolejnym z czyta mam nadziej, nie ostatnim. biskup Baczki Irinej

5


Urodzi si 23wrzenia 1880 r. we wsi Le-li, niedaleko miasta Val-jevo, w rodkowej Serbii.Ju od wczesnegodziecistwa uczestniczy wyciu Cerkwi, poniewajego pobona matka cz-sto zabieraa go na w. Li-turgi do monasteru e-lije. W szkole podstawo-wej wyrnia si nadzwy-czajnym talentem, a p-niejsze sukcesy w valjevskim gimnazjum i belgradzkimseminarium pozwoliy mu otrzyma pastwowe sty-pendium. Dziki temu stypendium zapisa si na Sta-rokatolicki Wydzia Teologiczny w Bernie, gdzie w1908 r. obroni prac doktorsk: Die Glaube an dieAuferstehung Christi ( dzieo zostaje wydane w jz.niemieckim w roku 1910, a dopiero w 1986 w serb-skim przekadzie pt.: Vera u Hristovo Vaskrsenje kaoosnovna dogma apostolske Crkve Wiara w Zmar-twychwstanie Chrystusa jako podstawowy dogmat Cer-kwi Apostolskiej). W roku 1909 przygotowywa w Oks-fordzie obron pracy doktorskiej traktujcej o filozo-fii Berkleya, ktr w jzyku francuskim obroni w Ge-newie. Dwudziestego grudnia tego roku przyj schi-m (wstpi do monasteru) w monasterze Rakovicajako hieromnich Nikolaj. Po podry przez Pomorze

wadyka NIKOLAJ VELIMIROVIwity Nikolaj iczki

6

waciciel wydania: Wydawnictwo - Orodek Kultury Prawosawnej ELPIS w Gorlicach. www.OKP-ELPIS.prv.plchorwackie i czarnogrskie, Niemcy, Szwajcari i Wo-chy, rok 1910 spdzi w Rosji.W czasie I wojny wiatowej uda si z misj dy-plomatyczn do Anglii i Ameryki. Wykada tam nauniwersytetach, organizowa pomoc finansow dla wal-czcej Serbii, utrzymywa bliskie kontakty z duchow-nymi i intelektualistami katolickimi i protestancki-mi. W swym poszukiwaniu moliwoci porozumieniasi chrzecijan porwnywany jest czsto do Wodzi-mierza Soowiowa. Wwczas to zwierzchnik KocioaAnglikaskiego nazwa go najwiksz cerkiewn oso-bowoci tamtego czasu.Na pocztku 1919 r. Nikolaj Velimirovi prze-bywa jeszcze w Anglii, kiedy Serbska Cerkiew Prawo-sawna wybraa go biskupem iczkim (1919), a nastp-nie ochrydzkim (1920 1930). Po zniesieniu diecezjiochrydzkiej, przeniesiony zosta do Bitolja jako biskupochrydzko-bitoljski (1930 - 1934). Std wrci do mo-nasteru icza i a do wojny pozosta biskupem icz-kim z siedzib w Kraljewie.Dziaalno misjonarska wadyki Nikolaja jestogromna, a zarazem wszechstronna i moe si porw-nywa tylko z dziaalnoci witego Sawy i pisarstwemwadyki Njegosza.Jednak najwiksz zasug wadyki Nikolaja dlaserbskiej Cerkwi jest zaoenie przez niego w 1919 rokuPrawosawnej Narodowej Wsplnoty Chrzecijaskiej.Magnetyzmem swojej osoby przyciga on olbrzymierzesze ludzi. Ten ruch wiernych, gwnie wiejski, za-chwyca pobonoci i modlitewn gorliwoci.Bez jakiejkolwiek przesady mona powiedzie, eCerkiew serbska przed nim rni si od tej po nim.Razem z nim zacza si pewna,zupenie nowa ,epoka.

7

waciciel wydania: Wydawnictwo - Orodek Kultury Prawosawnej ELPIS w Gorlicach. www.OKP-ELPIS.prv.plOd samego pocztku niemieckiej okupacji Ser-bii podczas II wojny wiatowej biskup Nikolaj by in-ternowany w monasterach icza i Ljubostinja (1941),by potem razem z patriarch Gavrilo Doiciem zostaprzeniesiony do monasteru Rakovica i Vojlovica(1942). Std 14 wrzenia 1944 r. Niemcy przewoich do, cieszcego si z saw, obozu koncentracyj-nego Dachau.Po zakoczeniu wojny biskup Nikolaj nie chciaju wraca do titowskiej Jugosawii i do koca yciapozosta na wygnaniu. Krtki okres spdzi w Euro-pie i w 1946 r. wyjecha do Stanw Zjednoczonych.W Ameryce a do swej mierci kontynuowa pracmisjonarsk.Na emigracji wadyka Nikolaj napisa wiele ka-za i ksiek. Pracowa jako profesor w prawosaw-nych seminariach, midzy innymi wykada w serbskimseminarium wity Sawa w Libertywille (Illinois).Jednak najduej przebywa w rosyjskim rodowisku,gdzie pracowa jako wykadowca w Instytucie wite-go Wodzimierza w Nowym Jorku, seminarium wi-tej Trjcy w Jordanville i witego Tichona w So-uth Kanan (Pensylwania).Umar 18 marca 1956 r. w rosyjskim monaste-rze w. Tichona w Pensylwanii. Pochowany zosta obokserbskiego monasteru witego Sawy w Libertyville.W 1991 r. relikwie Wadyki uroczycie sprowa-dzone zostaj do Serbii.Wadyka Nikolaj odnowi serbskie cerkiewne ka-znodziejstwo, a sam by najwikszym kaznodziej whistorii Serbskiej Cerkwi. Dziki swemu niezwykemudarowi goszenia kaza zyska sobie miano Zotouste-go. By kaznodziej , za ktrym musiao znajdowa si

8

waciciel wydania: Wydawnictwo - Orodek Kultury Prawosawnej ELPIS w Gorlicach. www.OKP-ELPIS.prv.pltylko Sowo, sam boski Logos.Ogromne literackie dzieo wadyki obejmujewszystkie dziedziny myli ludzkiej: Bg i wiat, czo-wiek i jego przeznaczenie, jednostka i spoeczestwo,ziemia i niebo, czyli wszystko, czym si ludzki umys idusza w widzialnym i niewidzialnym wiecie zajmuj iinteresuj.Bardziej znane dziea wadyki: w jz. serbskim:Biblija, Vera obrazovanih ljudi , Carev zavet, Misli odobru i zlu, Simboli i signali, Emanuil, Homologija,Zemlja nedodjija, etve Gospodnje, Kasijna, Divan,Pesme molitvene, Ohridski prolog, Pesme Bogu i rodu,Prvi Boiji zakon i rajska piramida, Jedini covekolju-bac, Omilije I - II, Molitve na jezeru, Besede pod go-rom, Nove besede pod gorom, Reci o svecoveku, Du-hovna lira, Iznad greha i smrti, Rat i Biblija; w jz. an-gielskim: Living Church, Serbia in light and darkness,The soul of Serbia, Gusle ( wszystkie podczas I wojnywiatowej), Catechism, The universe as sing and sym-bol, The life of saint Sava; w jz. niemieckim: Die au-ferstehung - jest to rwnoczenie praca doktorska wa-dyki ze Starokatolickiego Uniwersytetu w Bernie(Szwajcaria).Nikt spord serbskiego narodu nie pisa tyle itak wiele ile wadyka Nikolaj. To jego ogromne dzieojest objawieniem przebogatej osobowoci samego au-tora. Wadyka by jednym z najbardziej podnych serb-skich pisarzy i bez wtpienia, najwikszym serbskimkaznodziej wszechczasw. Po w. Sawie tylko on i wa-dyka Petar II Njegosz s dwoma najgbszymi i najbar-dziej oryginalnymi mylicielami Serbii. Ale jest co wnim, co przewysza ca jego wit, przebogat spu-cizn. To sama jego osoba wito do koca po-

9

waciciel wydania: Wydawnictwo - Orodek Kultury Prawosawnej ELPIS w Gorlicach. www.OKP-ELPIS.prv.plwicona Bogu. Przede wszystkim Chrystusowi.Pewien jemu wspczesny powiedzia o nim: Coprzed oczyma ludzi wyglda mae, wielkie jest przedBogiem. To jest Nikolaj, wielki wity i zotousty na-szych czasw. Tak jak gbka wchania w siebie wod,tak i on napenia si naukami. Serbia, Rosja, Anglia,Niemcy, Szwajcaria widziay go jako pszczo, ktrazbiera mid. Dy do poznania prawdy. Twardy wwierze prawosawnej chcia i umysem osign to codaje wiara. Nie wtpi w prawd wiary. Pragn uwi-ci swj rozum Prawd i Prawdzie suy umysem,sercem i wol. Stopniowo pozbywa si swoich ludz-kich saboci, stawa si duchownym geniuszem, jasnyi umysem, i yciem. Sta si wielkim nauczycielemCerkwi Prawosawnej, kaznodziej Prawosawnej Wia-ry, mdrym pasterzem, duchownym ojcem Serbii, fi-larem swojej Ojczyzny, apostoem Prawosawia w ob-cych krajach. Mdro sw czerpa z nauki, przyrody,wydarze, codziennego ycia, ale najbardziej, karmicswoj dusz Pismem witym i modlitw. Uczy przy-kadem i sowem, w kadym miejscu i w kadej chwili,nie zwaajc na to, czy rozmawia z pojedyncz osob,czy z tysicami ludzi. Wszyscy go suchali: poboni ici maej wiary, uczeni i proci, starzy i modzi, profe-sorzy i uczniowie.Twrczo wadyki Nikolaja pozwolia zaliczygo w szereg wielkich pisarzy cerkiewnych. Poda szla-kiem w. Grzegorza Teologa. Jest ozdob i saw Serb-skiej Cerkwi. Przez p wieku komunistycznej Jugo-sawii dziea wadyki Nikolaja byy zakazane i pozosta-way w ukryciu. Dzi wadyka znw jest czytany i nanowo odkrywany przez prawosawnych Serbw, i nietylko.

10


Pewnej piknej wiosny, tu przed Wielka-noc, trzy doroki poday z Sarajewa do monaste-ru Mileszewa3 . Podrnikami byli powaani sara-jewscy Serbowie, ktrzy podczas I wojny wiatowejlubowali Bogu, e w przypadku serbskiego zwyci-stwa nad Austri, pjd do tego monasteru i nadgrobem witego Sawy4 zo dzikczynienie Panu.Byli to ludzie znani i szanowani, ktrzy wraz z wej-ciem serbskich wojsk do Sarajewa zostali oswobo-dzeni z wizienia, przeywszy wielu swoich prawo-sawnych braci z Boni, ktrzy zakoczyli swj ywotcierpieniem i mczestwem za swoj wiar, imi iwolno.3) Mileszewa monaster p. w. Wniebowstpienia Paskiego na grani-cy Serbii i Czarnogry, ufundowany ok.1234 r. przez krla Wladi-slawa, w ktrym znajdoway si relikwie w. Sawy.4) w. Sawa patron Serbii i najbardziej czczony tam wity. RastkoNemanja (bo tak brzmiao jego wieckie imi) by synem pierwsze-go serbskiego wadcy i zaoyciela dynastii Nemanjiciw StefanaNemanji. Majc siedemnacie lat wstpi do monasteru, a w 1198wraz z ojcem zaoy monaster Chilandar na w. Grze Atos, a popowrocie do kraju doprowadzi do powstania autonomicznegoarcybiskupstwa Serbskiej Cerkwi Prawosawnej (1219r.) i zosta jejpierwszym zwierzchnikiem.

Nauka o chrzecijaskimpojmowaniu miociWstp

11

waciciel wydania: Wydawnictwo - Orodek Kultury Prawosawnej ELPIS w Gorlicach. www.OKP-ELPIS.prv.plByo ich wszystkich dwanacioro, a midzynimi i cztery kobiety. Nie bdziemy ich wszystkichnazywa po imieniu , z wyjtkiem trjki najbardziejznanych. Jednym z nich by Pawle Sarajlija, syn zna-nego Jowe Sarajliji, kupca tkanin i jedwabiu; drugito doktor Petar Sumrak, stary sarajewski lekarz, atrzeci osob by Marko Kneew, dziaacz narodo-wy i filantrop.Podr bya duga i mczca. Po drodze mu-sieli oni spdzi dwie noce w konaku5 i dopierotrzeciego dnia wieczorem dojechali do monasteruMileszewa.Drugiego dnia wieczorem przybyli do mia-steczka Priboj, skd na nocleg udali si do pobli-skiego monasteru Banja. Tu przy murach mona-steru, bdcego fundacj krla serbskiego UroszaIII z XIII wieku, znajduje si rdo ciepej wodyleczniczej. Po modlitwie w wityni i obmyciu siwod z cudownego rda, w dobrym nastroju za-czli - lub raczej kontynuowali swoj rozmow.Wspomniana wczeniej trjka siedziaa przyjednym stole. Pawle Sarajlija powiedzia:- Panowie, musz teraz, zanim jutro dojedzie-my do Mileszewej, odkry przed wami pewn ta-jemnic. Wszyscy my, pielgrzymujc, mamy jedenwsplny cel, to jest - chcemy wypeni nasz obiet-nic z czasw przeytego wojennego horroru i za-nie dzikczynienie Panu Bogu za darowan nam

5) Konak budynek z miejscami noclegowymi, np. dla pielgrzymw.

12

waciciel wydania: Wydawnictwo - Orodek Kultury Prawosawnej ELPIS w Gorlicach. www.OKP-ELPIS.prv.plwolno. Ale ja mam jeszcze jedno, specjalne zada-nie, ktre zapisa mi w testamencie mj zmary oj-ciec. Wszystkim wam, jak i caemu Sarajewu, zna-ne jest imi mniszki Kasijany, inaczej zwanej gar-bat Jul. Ojciec mj, ktry by bliskim przyjacie-lem jej ojca, zostawi mi ten rkopis o garbatej Julii przed mierci poleci mi go odnie, o ile bdmg, do monasteru Mileszewa i tam doczy dopewnego tekstu ojca Kalistrata, naszego rodzimegoduchownego. Za wczenie jeszcze by ka si doka, wic jeli chcecie, mog wam ten rkopismojego ojca przeczyta.- Chcemy, chcemy! - powiedziaa pozostaadwjka.Wtedy Pawle wydoby ze swojej torby niezwy-ky rkopis na pokym ze staroci papierze i zaczczyta.Na tytuowej stronie byo napisane:Notatka o crce mojego przyjaciela z dzieci-stwa, teraz ju nieboszczyka Niifora Milicia, daw-nego sarajewskiego obszarnika oraz o moim wiel-kim duchownym ojcze i przyjacielu ojcu Kalistra-cie, igumenie monasteru Mileszewa. Zabraniamogasza to przed moj mierci i przed zakocze-niem austriackiego panowania nad Boni, ktreto obydwie rzeczy z Bo pomoc, wkrtce jednapo drugiej nastpi. To jest mj testament danymojemu synowi Pawle albo jego potomkom.Przeczytawszy ten tytu Pawle wyjani:- Powinnicie wiedzie, panowie, e mj oj-

13

waciciel wydania: Wydawnictwo - Orodek Kultury Prawosawnej ELPIS w Gorlicach. www.OKP-ELPIS.prv.plciec posiada dar literacki i opublikowa wiele arty-kuw i wierszy w pimie Bosanska vila6 . NiiforMili by jego nieodcznym przyjacielem. Nato-miast igumen Kalistrat, kiedy tylko przyjeda doSarajewa, mieszka w naszym domu. Ale ja sabo gopamitam. Jako dziecko caowaem go w rk, a onmnie gaska i bogosawi. Garbatej Juli jako takiej,dopki mieszkaa w Sarajewie, nie pamitam, na-tomiast dobrze j pamitam z okresu, gdy ju byamniszk Kasijan. Dwa albo trzy razy przyjedaaona do Sarajewa i nas odwiedzaa. A teraz suchajcie co pisze o niej mj ojciec.

6) Bosanska vila czasopismo spoeczno-kulturalne wydawane napocztku wieku w Sarajewie.

14


Sowiki koczyy ju swj cao-nocny, sawicy Stwrc koncert, kie-dy wielkie soce powoli zaczo poja-wia si na wschodzie. Wielkie so-ce, bstwo wszystkich pogaskichmitologii, pojawiao si niczymwielka miedziana brytfanna zKujundi machale7 , by na swjsposb przeduy ten sawicy Boga koncert.Jeli ty, pikne Boe soce, mylao, e naj-wczeniej ze wszystkich wstao i e najpunktualniej-szy budzik upionego Sarajewa, jake si pomylio.Przed tob ju ojciec Kalistrat rozsawia swojegoStworzyciela, stojc przed ikon i czytajc modli-twy eucharystyczne przed liturgi. Nie dokoczyich jednak, poniewa kto zastuka koatk w bra-m. Przyzwyczajony do monasterskiego zwyczaju,e odwiedzajcy jeszcze przed bram mwi: PanieJezusie Chrystusie, Boe nasz, zmiuj si nad nami,czeka tych sw, by mc odpowiedzie Amen. Alekiedy pukanie si przeduao bez sw, zapyta:

ROZDZIA PIERWSZYGARBATA JULA

7) Kujunda machala dzielnica zotnicza w Sarajewie.

15

waciciel wydania: Wydawnictwo - Orodek Kultury Prawosawnej ELPIS w Gorlicach. www.OKP-ELPIS.prv.pl- Kto tam?- To ja, wity ojcze, prosz mi otworzy.Jaki kobiecy gos. Kalistrat przeegna si iotworzy drzwi. Pojawio si przed nim eskie stwo-rzenie, niedue i garbate, bardzo garbate. Modakobieta, dobrze ubrana, obwizana kolorowchustk. Ale garbata garb by bardziej widocznyni wszystko u niej i na niej, tak jakby to garb nosij, a nie ona garb.- Dzie dobry, ojcze. Przepraszam, e ojca takwczenie niepokoj, ale c... musz.Podesza i niedbale pocaowaa rk duchow-nego, i kontynuowaa dalej:- Dzisiaj po naboestwie bdzie ojciec udzie-la lubu pewnej parze, czy to prawda?- Tak, to prawda. odpowiedzia duchowny Jeszcze ich nie widziaem, ale powiedziano mi, ebd udziela im lubu.Wtedy moda kobieta spod sukni wycignapistolet, pokazaa go duchownemu i krzykna:- Przyszam tu, aby powiedzie ojcu, e kiedyojciec bdzie im udziela lubu, ja tym oto pistole-tem zastrzel przed otarzem pana modego. On jestmoim narzeczonym, a teraz eni si z inn. Niechojciec nie bdzie zaskoczony. Ta garbata i szpetnaJula uczyni to, a potem swoje ycie skrci.- Ale moja crko... zacz Kalistrat Prze-cie to jest cerkiew i lub jest ju ustalony, i byy jutrzy zapowiedzi w cerkwi, a metropolita nakaza mi,abym przyjecha z Mileszewa i zastpi chorego pro-

16

waciciel wydania: Wydawnictwo - Orodek Kultury Prawosawnej ELPIS w Gorlicach. www.OKP-ELPIS.prv.plboszcza. Ja nic nie wiem o adnych przeszkodach.Dlaczego wczeniej nie zoya adnego protestu,kiedy kapan w cerkwi pyta: Czy jest kto przeciw-ny temu maestwu?Na to kobieta odpowiedziaa z gniewem:- Na prno mi protestowa. Dwie osobymnie zdradziy i protestowaam bez powodzenia.Ten jest trzeci. Teraz zaprotestuj nie kobiecymi so-wami i zami, lecz tym oto pistoletem. - Jej oczy za-bysy niczym u lwicy.Zakopotany i podniecony mnich mileszew-ski zdziwi si. Opanowa si jednak i rzek:- Usid, moja crko zota, usid tutaj otona minderluku8 i opowiedz mi ca swoj histori.Dziewczyna nerwowo i gwatownie opada naminderluk i zacza opowiada:-Duga, ojcze, jest historia mojego ycia, aleja opowiem j w skrcie. Moi rodzice zmarli i cayswj majtek zostawili mi. Majtek by wielki: i zie-mia, i las, i domy, i sklepy, i pienidze. Ale co onjest dla mnie wart, kiedy jestem tak brzydka jaknikt na wiecie! Bardziej przypominam wielbdani ludzk istot.Tu dziewczyna zachysna si, jednak przy-trzymaa zy i kontynuowaa:- Wiedzc jaka jestem szpetna i brzydka, po-godziam si ze swoim gorzkim losem i zdecydowa-

8) Minderluk awa pokryta dywanem okalajca wszystkie cianydomu orientalnego.

17

waciciel wydania: Wydawnictwo - Orodek Kultury Prawosawnej ELPIS w Gorlicach. www.OKP-ELPIS.prv.plam nigdy nie wychodzi za m, nawet gdyby zna-laz si kto, kto poprosiby mnie o rk. Ale zna-laz si pewien czowiek nieczowiek, ktry skrzy-owa swoj drog z moj. Pracowa w handlu umojego ojca, ale zosta zwolniony z powodu swegopijastwa. Zacz mi schlebia jako niby piknej ko-biecie: ,, Ach, jak anielsk masz twarz! Twoje cu-downie niebieskie oczy s niczym dwa Boe nieba!Twoje rce s tak czue jak wiosenne tulipany! A tebujne rude wosy! I temu podobne pochlebstwabez koca, dzie po dniu.Starzec - mnich dopiero teraz uwaniej spoj-rza w twarz dziewczyny i zdawao mu si, e ten jejlosem nie przeznaczony mody czowiek ani trochnie przesadza. Jednak wielki garb wszystko psu iprzypominaa ona drewno pene skw, ktrymoprawione jest mae byszczce lusterko.- Wiedziaam, e s to tylko puste pochleb-stwa, ale sprawiay mi one przyjemno. Komu po-chlebstwa nie sprawiaj przyjemnoci? I ludziom,tak jak i koniom, i psom. Szczeglnie mi - samot-nej, brzydkiej sierocie. Wic gdy poprosi mnie ork, zgodziam si. Od tego czasu przez trzy mie-sice dawaam mu pienidze, wtedy kiedy prosi iwtedy kiedy nie prosi. Nagle znikn z Sarajewa.Potem sysz, e oeni si z jak rozwdk w Au-strii. Niech mu bdzie na nieszczcie... Drugim bypewien student medycyny z Boki Kotorskiej, ktre-go utrzymywaam, dopki nie skoczy szkoy i niezosta lekarzem. Spdzaam lato na Pomorzu i cz-

18

waciciel wydania: Wydawnictwo - Orodek Kultury Prawosawnej ELPIS w Gorlicach. www.OKP-ELPIS.prv.plsto odwiedzaam dom jego biednych rodzicw wpobliu Herceg Nowi. I im rwnie obficie poma-gaam: naprawiam ich dom, spaciam ich dugi,kupiam im bydo i daam im wiele prezentw. Kie-dy on otrzyma dyplom, zdecydowalimy si wzilub w sawnym serbskim monasterze Sawina. Wustalony dzie przyszam do cerkwi razem z mojniani, staruszk opiekunk, ktra przeya w na-szym domu duej ni ja i ktra cakowicie zastpiami moj zmar matk. Niestety, my przyszymy, aon nie. Ksidz rozpyta si o niego i dowiedzia si,e ubiegej nocy wyjecha w nieznanym kierunku, arodzicom zabroni i do cerkwi. Jeszcze nigdy nicpodobnego nie wydarzyo si w tym monasterze!-krzycza duchowny, zakry twarz rkoma i jakby samzawstydzony odszed od nas. A ja trzy dni pakaamna onie mojej miej niani, dopki nie wypakaamostatniej zy z mojego serca.(Kiedy Pawle Sarajlija czyta t opowie, dok-tor Sumrak skry gow w doniach i zacz gonoszlocha, co obecni przypisali jego wraliwemu ser-cu). - Czy ojciec si pieszy? zapytaa dziewczyna.- Nie, nie, ja ci uwanie sucham. odpo-wiedzia ojciec Kalistrat Do liturgii pozostay jesz-cze pene dwie godziny.- Dziekuj wam ojcze, ju kocz. Po tychdwch smutnych dowiadczeniach zaczam niena-widzi mczyzn jako oszustw i obudnikw. I obie-caam niani nigdy wicej nawet nie pomyle o

19

waciciel wydania: Wydawnictwo - Orodek Kultury Prawosawnej ELPIS w Gorlicach. www.OKP-ELPIS.prv.plmaestwie, choby jakim cudem poprosi mnieo rk i krlewski syn. Niestety, na moje nieszcz-cie ulegam trzeciej pokusie i zarczyam si rw-nie z tym trzecim. Ssiad i syn gospodarza, z kt-rym dorastaam i razem chodziam do szkoy przy-cerkiewnej, zacz si do mnie zaleca. Na poczt-ku zdecydowanie mu odmawiaam. Znaam go bar-dzo dobrze. Cae Sarajewo go znao. Bardziej wolaprzyjani si z Turkami ni z Serbami. Syn hody zmeczetu Begowa Ibrahim by jego najbliszym to-warzyszem i w pijastwie, i w hazardzie. Obaj taksi razem zbratali, e przyrzekli sobie, e jeden drugie-mu bdzie gwnym drub na weselu. Jeli w Sara-jewie kiedykolwiek byo jakie zamieszanie, wiedzia-no, e wpltani s w to Wule i Ibrahim. Nie jedno-czy ich ani krzy, ani pksiyc, lecz karczma i szar-kija9 . - Ojcze, ja mu zdecydowanie odmawiaam.Wiedziaam, e jest szelm i szulerem. Sam mi opo-wiada, e przez noc mgby przegra w karty Sara-jewo i jeszcze dwie wsie. Wiedziaam, e mnie niekocha, ale ja si w nim szaleczo zakochaam. Pew-nej nocy przegra w karty. Zada, bym przepisaamu jeden sklep. Natychmiast to zrobiam. Sprze-da sklep i spaci dugi. Tak mi zawrci w gowie,e byam gotowa odda mu cay majtek, gdyby tegozada. A on nie krpowa si da kadego dnia.W kocu zarczylimy si. A spjrz dzisiaj, ojcze,

9) Szarkija z tur., instrument muzyczny o dwch strunach.

20

waciciel wydania: Wydawnictwo - Orodek Kultury Prawosawnej ELPIS w Gorlicach. www.OKP-ELPIS.prv.plon eni si z inn! Ale daj ojcu sowo, e ywy niezrzuci wieca z gowy. Zabij go w cerkwi, zatrzsiesi cae Sarajewo i wszyscy oszuci przestrasz siswoich on. A i niech si... niech si ten wasz Bgopamita i niech nie zamieca ten wiat stwarza-niem ajdakw i otrw.- Moja crko krzykn Kalistrat ty blu-nisz przeciw Bogu. Czym ci zawini Bg?- Ja ju nie wierz, e istnieje dobry Bg. Ist-nieje tylko jaki zy Bg, ktry pomaga depta do-bro i rozwija si zu. Kiedy caym swoim sercemwierzyam w dobrego Boga i modliam si do Nie-go, i piewaam w chrze cerkiewnym jako najlep-sza sopranistka. Ale niesprawiedliwo ludzka ode-pchna mnie od Cerkwi i od Boga. Dlatego dzi-siaj przejm rol sprawiedliwego Boga, dokonamsprawiedliwej zemsty i wasz cerkiew zbrukam nie-czyst krwi jednego krzywoprzysizcy. Chc si ze-mci i za siebie, garbat Jul, i za wszystkie garbatedziewczyny, ktrych nieszczcia pomnaaj ludziepozbawieni wyrzutw sumienia.- Zamilcz i nie blunij wicej! - krzykn du-chowny Istnieje dobry Bg sprawiedliwoci, wktrego ty prawdziwie wierzya, podobnie jak i twoirodzice, dopki nie wpltaa si w sie szataskichludzi. Istnieje Bg, ale istnieje rwnie szatan - prze-ciwnik Boga. Bg da ludziom wolno, aby okre-lili si albo za Nim, albo za Jego przeciwnikiem.Dobry Bg nie jest winny temu, e twoi narzeczenizaprzgli si w jarzmo szataskie, a ty lekkomyl-

21

waciciel wydania: Wydawnictwo - Orodek Kultury Prawosawnej ELPIS w Gorlicach. www.OKP-ELPIS.prv.plnie si z nimi przyjania i zakochiwaa w nich.Pokajaj si za te bluniercze sowa, ktre wypowie-dziaa dzisiaj, w wit niedziel i to przede mn,starym sug Boym.- Ani tego nie auj, ani z tego nie zrezygnu-j. Dzisiaj bd bogiem nad yciem tego krzywo-przysizcy i swoim. Wybacz mi ojcze, e ci niepo-koiam. Pokonia si i odesza.Kalistrat szybko napisa kartk i posa mo-dej parze, e dzisiaj nie moe udzieli im lubu. Julajednak o tym nie wiedziaa.

22


Kiedy klepala10 w cerkwiach chrzecijaskichogosiy czas wieczerni (poniewa za tureckiego pa-nowania nie wolno byo bi w dzwony), a hode wmeczetach odpiewali akszam, starzec Kalistrat pie-szy do starej serbskiej cerkwi. Rozpustny grd Sa-rajewo dopiero wtedy si roztaczy i rozweseli. Itak to ju zawsze bdzie: ojcowie do pnocy, a sy-nowie do rana.Dla ojca Kalistrata wszystkie te miejskie ta-ce i zabawy nie znaczyy nic wicej ni brzczeniekonikw polnych czy nocne pohukiwanie sowy. Onani nie aprobowa, ani nie osdza takiego sposobuycia. S dwie drogi ycia, mwi, jedna to drogawiecka, a druga to ycie mnisze. Ci, ktrzy kroczwieck drog, nie przysigali i t drog do mier-ci, a mnisi przysigli i przypisan monastyczndrog a do mierci. Std te wieccy ludzie, kiedydoyj rozczarowania na swojej liskiej drodze, mogsi pokaja i wstpi na lepsz drog, ktra prowa-dzi do ycia wiecznego. Natomiast mnisi nie mogdoy rozczarowania ani zmieni drogi. Mog tylkoupa i podnie si, i znowu upa, i podnie si,10) Klepalo klekotka, klepetalo; drewniany dzwonek w prawosaw-nych monasterach.

ROZDZIA DRUGIKALISTRAT

23

waciciel wydania: Wydawnictwo - Orodek Kultury Prawosawnej ELPIS w Gorlicach. www.OKP-ELPIS.prv.plale na tej samej drodze. Tak myla i tak mwi.Dla niego nie istniao ani Sarajewo, ani Istam-bu, ani ziemski Jeruzalem, ani wiat. On w sobienosi swj wiat nieskoczenie odlegy od tego wiatai swoj muzyk, niesyszaln symfoni bezcielesnychistot. W Mileszewej przebywa pidziesit lat. Ranoi wieczorem okadza ikony i freski witych, pustel-nikw, mczennikw i aniow Boych. I to oni stalisi dla niego blisi ni ywi ludzie, z ktrymi obco-wa jak z cieniami. Rzeczywistoci dla niego byoto, co kryo si za ikonami i freskami, wanie zatymi namalowanymi. Z kolei symboliczne i zudnejak cie to, co z ciaa i krwi, owinite ubraniem,poruszao si wok niego albo wchodzio czy wy-chodzio z cerkwi. Umarych uwaa za swoich praw-dziwych przyjaci, a yjcych za tymczasowych.Dlatego te jego mio wobec ywych bya niczymnie ograniczona. Wszystko dla Chrystusa i dla tam-tego wiata. Nigdy nie wszed do otarza, dopkinajpierw nie stan przed olbrzymim freskiem wi-tego Sawy i nie zamyli si. O czym myla? Oto,rzekby, ty wity ojcze majc siedemnacie lat po-rzucie ten wiat prnoci i przypodobae siTemu, ktry nas stworzy z mioci i z mioci ocze-kuje naszego powrotu. A ja dopiero majc lat dwa-dziecia siedem. Ty jako ksi, ja jako prostak.Pom mi, by w niebiaskim wiecie przynajmniejmoja gowa bya blisko twoich ng.Tymczasem, mimo e Kalistrat pochodzi zprostej rodziny rzemielniczej, w aden sposb nie

24

waciciel wydania: Wydawnictwo - Orodek Kultury Prawosawnej ELPIS w Gorlicach. www.OKP-ELPIS.prv.plby prostakiem. Jego ojciec by krawcem, a on sko-czy seminarium i wysz szko teologiczn w Ate-nach. Po grecku mwi tak jak po serbsku. Dwu-krotnie proponowano mu stanowisko biskupa, aleon za nie tylko podzikowa. O tyle bardziej by onszanowany nie tylko w Polimlju11 , ale w caej Bo-ni i Hercegowinie. Za cudotwrc uwaali go za-rwno chrzecijanie jak i muzumanie, gdy uzdro-wi wielu chorych, a szalonym wraca rozum po jegomodlitwach. Na spowied do niego przyjedali bi-skupi. Kiedy go pewien biskup zapyta: - Co jestnajwaniejsze dla duchownego? On odpowiedzia:- Najwaniejsze jest wspycie najpierw z Gospo-darzem, potem z nadwornymi magnatami Gospo-darza, a na kocu ze sugami Gospodarza. Gospo-darzem nazywa on Chrystusa, magnatami Gospo-darza witych, a sugami Gospodarza ludzi z tegowiata. Poniewa ci, ktrzy wspyj tylko ze su-gami Gospodarza, nie zwaajc na Gospodarza,przyzywaj gniew Gospodarza.Starzec Kalistrat nie troszczy si ani o Sara-jewo, ani o jakiekolwiek inne ludzkie mrowisko.On mrwki poznawa i bez mrowiska. Ale to wi-te posuszestwo wobec swego biskupa doprowa-dzio go do Sarajewa. Parafialne obowizki wype-nia z wielk gorliwoci i suy nie jak ludziom,lecz jak Bogu. I chocia duchem y w bezchmur-nych wysokociach, to jednak z tych wysokociatwiej przenika w ludzi i wydarzenia, atwiej rozu-

11) Polimlje region wzdu rzeki Lim.

25

waciciel wydania: Wydawnictwo - Orodek Kultury Prawosawnej ELPIS w Gorlicach. www.OKP-ELPIS.prv.plmia ludzkie niedole i skuteczniej je leczy. Przypa-dek garbatej Juli nie zmci jego duszy, ale go za-smuci i wprowadzi w gbokie rozmylania.Kto moe przenikn do myli jednego praw-dziwego mnicha? To nie s myli jakiego laika, kt-ry skacze z jednego przedmiotu na drugi, z obrazuna obraz, z jednego wspomnienia na drugie. Nie,nie takie s myli prawdziwego mnicha. S duoprostsze. On nie moe myle o niczym ziemskim anie wznosi si w niebiaski wiat i przez niebiasklunet spojrze na ziemi ,i niebiask latarni nieowieci ludzi i wydarze na ziemi. Innymi sowy,on nie moe myle bez modlitwy. Mnich nie moerwnie rozmyla o charakterach ludzi i wydarze-niach midzy ludmi bez wplatania niebiaskiegow ziemskie, nadnaturalnie. Std wszystkie rozmy-lania mnicha to modlitewne rozmylania niebia-sko-ziemskie. Takimi mylami byy i myli staregomileszewskiego mnicha. Po dugim rozmylaniu oprzypadku garbatej Juli gono powiedzia:- Nie, nie, ja jej swoj moc nie mog po-mc. Najgorsze ze wszystkiego jest to, e odstpiaod wiary w Boga i nawet zacza w cyniczny sposbbluni przeciwko Bogu. Naley najpierw przywr-ci j Bogu. Poniewa, jeli si nie nawrci i zabijetego nieszcznika jako bezbonica, a potem i sie-bie, moe go tym czynem uratowa przed piekem,a siebie w tym piekle utopi. W tym wypadku niemog tu pomc. Jedynie Ty, o Najwyszy Boe!Powiedziawszy to starzec wzi Psaterz i zacz

26

waciciel wydania: Wydawnictwo - Orodek Kultury Prawosawnej ELPIS w Gorlicach. www.OKP-ELPIS.prv.plczyta. Po kadej katizmie Psaterz jest podzielo-ny na dwadziecia katizm przyklka i zanosi swo-je modlitwy wycznie za suebnic Bo, grzesznJulijan. Te modlitwy pyny prosto z jego starcze-go serca i zwilane byy zami. Po pierwszej katizmiewznis do Boga tak oto modlitw:- Panie, wielki i straszny, ktry chostasz i mi-ujesz, by albo chost, albo miowaniem zbawialudzi, zbaw grzeszn suebnic Twoj, Julijan.Odpd od niej szatana, ktry jej umys wpdzi wciemno przeciwko Tobie, ktrego bogosawiwszelkie zastpy anielskie. Albowiem aden zdrowyi pojtny umys ludzki nie moe wyrzec si i bluniprzeciw Bogu, a jedynie ten, ktry pozostaje w ciem-noci. I wielkie soce Twoje utonie w ciemnoci,kiedy ksiyc stanie midzy nim a ziemi. Tak wa-nie mroczny szatan stan midzy Tob a jej dusz,i jej dusza znalaza si w ciemnoci, w ktrej Ciebienie wida. Szczodry, miosierny, wielce miosiernyi cierpliwy Panie, zmiuj si nad suebnic Twoj,Julijan. Owie jej umys, uspokj jej serce, opro-mie j Twoim witym Duchem, aby poprzezpokut poznaa i wsawia Ciebie, jedynego praw-dziwego Boga i Zbawiciela naszego...Takie i podobne modlitwy wznosi stary du-chowny za Julijan po kadej katizmie, a po prze-czytanym Psaterzu przeczyta te pokutny KanonPrzenajwitszej Bogurodzicy. Sarajewskie koguty zlicznych ogrodw zwiastoway zorz porann, kie-dy zmczony duchowny kad si do ka.

27


Jula nie wiedziaa, e Kalistrat przeoy lub.Przysza na liturgi i zaja strategiczn pozycj nachrze po prawej stronie. Wiedziaa bowiem, e panmody na lubie zawsze stoi przed otarzem po pra-wej stronie obok panny modej. Pod sukni w pra-wej rce trzymaa pistolet. Nie przeegnaa si anijeden raz. Jej twarz przybraa blado-ty kolor sk-ry nieboszczyka. Wszystko to zauway ojciec Kali-strat. Dopiero po zakoczeniu naboestwa zorien-towaa si, e lub zosta odoony. Od nerwowegonapicia i gniewu bya bardzo wyczerpana. Podtrzy-mywana przez niani z trudnoci dosza do wyjciaz cerkwi. Wwczas stracia przytomno, a przywie-ziona do domu pada na ko.Kalistrat przekona si, e Jula naprawd jestgotowa popeni zbrodni w cerkwi. Dlatego te we-zwa mnie, Jowe Sarajlij, bym nazajutrz uda sido tego nieszczsnego Wuli i owiadczy mu, e niemoe udzieli mu lubu w sarajewskiej cerkwi aniw przysz niedziel, ani pniej, ani w jakimkol-wiek innym terminie. Jeli zdecyduje si eni gdziepoza Sarajewem, niech nikt o tym nie wie w mie-cie, szczeglnie za niech nie dowie si Julijana.Tak mi powiedzia, a ja odszedem i przekazaem twiadomo. Syszc te sowa ten nieszczliwiec

ROZDZIA TRZECIDNI I PRZEMIANY

28

waciciel wydania: Wydawnictwo - Orodek Kultury Prawosawnej ELPIS w Gorlicach. www.OKP-ELPIS.prv.plkrzykn:- Przejd do Kocioa Katolickiego! A mognawet przej na islam. Wszystko mi jedno. Niktsi nie moe mi narzuca wstrtn garbat Jul.Ona jest jednogarbnym wielbdem; jelibym jwzi na plecy, bybym dwugarbnym wielbdem.- Wstyd si, mody czowieku! Bg syszy iodpaci ci powiedziaem i wrciem do domu.Przez wiele nocy Julijana nie moga zasn.Nerwy jej szalay i rozpdzay sen. Dlatego do p-nej nocy zatrzymywaa niani i prosia j, by opo-wiadaa jej rne historie, a niania siedziaa na skrajujej ka i opowiadaa o starych dobrych czasach,kiedy sowo dane przez kogo miao wiksz war-to ni dzisiaj zapisana kartka, i kiedy czowiek czo-wiekowi na sowo, w cztery oczy, poycza setki du-katw, i kiedy nikt nie sysza o zdradzie mae-skiej ani o rozwodach maestw, i kiedy ony ro-dziy po dwanacioro dzieci. Tu jej przerwaa Julija-na: - Och nianiu, nianiu, jak bardzo chciaabymmie dzieci. Tylko z powodu dzieci decydowaamsi na maestwo. Gardz ludmi, ale dzieci bez-granicznie kocham. Dzieci, nianiu, dzieci, dzieci!Czy jest co pikniejszego od dzieci, i to duo dzie-ci, nie jak jeden kwiat, ale jak cay bukiet kwiatw?Oj, oj, oj! A co ty, nianiu, mylisz o Kalistracie?- Myl, zoto ty moje, e to wity czowiek.- Cha, wity czowiek! Obudnik, jak i wszy-scy inni.

29

waciciel wydania: Wydawnictwo - Orodek Kultury Prawosawnej ELPIS w Gorlicach. www.OKP-ELPIS.prv.pl- Nie, zoto ty moje, nie, owieczko moja, onnie jest taki jak inni. On yje biedniej ni niejedenczeladnik w Sarajewie, a wszystkich nas wzbogacaduchem i prawd. A kiedy odprawia w cerkwi, wi-dziaam ja, widzieli i inni, twarz mu janieje jaksoce. I Turcy go szanuj i nazywaj Baba-Kaloger,a bule12 chodz do niego na modlitw i przynoszswoje chore dzieci. Taki jest nasz duchowny, go-beczko moja.- Zostaw, nianiu, te gupstwa. Po si juspa. Boe, jak zoon jest kada ludzka istota!Chocia Julijana wypowiadaa sowa przeciw Bogui przeciw sudze Boemu, w gbi duszy miaa jakwielk rezerw, ktra wymazywaa jej sowa. Kade-go dnia posyaa ona niani do ojca Kalistrata zprob ,by przyszed do nich. I w cigu tygodniastarzec znalaz czas i trzykrotnie je odwiedzi.- Dzikuj ci ojcze, e poprzedniej niedzielinie udzieli lubu temu nieczowiekowi. Ale ojciecchce mu udzieli lubu w przysz niedziel. Jed-nake, niech ojciec wie, e w przysz niedziel zoba-czy dwie mierci przed otarzem. Nie porzuciamtego zamiaru. Zabij go. Zabij jego, zabij i siebie.Starzec przerazi si w duchu, tak jakby sy-sza gos demona z pieka. Wreszcie rzek:- Nie zabijesz go ani w przysz niedziel, aniw adn inn. Ani te ja nie bd udziela mu lubu,

12) Bula kobieta duchowna muzumaska, nauczycielka religii.

30

waciciel wydania: Wydawnictwo - Orodek Kultury Prawosawnej ELPIS w Gorlicach. www.OKP-ELPIS.prv.pldopki pozostan w Sarajewie. Bd spokojna iwyrzu pistolet do Miljacki. Jest Kto wikszy odciebie i mnie, Ktry osdza, i Ktry rwnie i jegoosdzi. A On nie osdza zemst, tak jak ty chceszsdzi, lecz sprawiedliwoci i mioci, pewn wy-sz sprawiedliwoci i mioci.- Jaka jest ta wysza mio? Czy nie jest jed-na mio, taka sama zawsze i wszdzie, cielesna inamitna? Chciaabym to usysze szyderczo za-pytaa dziewczyna.- Moja crko, nie moe mwi o wyszej alboniebiaskiej mioci ten kto... kto straci wiar wBoga. Kiedy wrci do ciebie stara wiara w Boga,dopiero wwczas bdziesz zdolna, by usysze i po-zna t wysz bosk mio, ktra jest niezalenaod pikna lub brzydoty cielesnej. Poniewa wiarajest korzeniem, z ktrego wyrasta w gr drzewonadziei i na ktrym lni zote owoce mioci.Przy okazji drugiej wizyty Julijana bardzo moc-no pakaa przed starcem i skarya si na Boga, ktrystworzy j tak szkaradn. Na to starzec odpowie-dzia jej:- Zapewniam ci, moja crko, e Bg stworzyci tak z olbrzymiej mioci do ciebie. Czy wolaa-by by garbata czy lepa?- Och, lepota jest straszna!- Bez wtpienia lepota jest cisz chorobod twojej. Ja jednak w cigu swego ycia widziaemsetki lepych, lecz ani jeden z nich nie by niewie-rzcym. Wrcz przeciwnie, wszyscy oni nosili w

31

waciciel wydania: Wydawnictwo - Orodek Kultury Prawosawnej ELPIS w Gorlicach. www.OKP-ELPIS.prv.plswoich sercach yw wiar, a niektrzy z nich gla-mi13 wysawiali Boga jak najlepsi duchowni. Two-ja choroba jest duo mniejsza, a ty jednak szem-rzesz przeciw Bogu. Czego pragniesz? eby Bg stwo-rzy ci pikn niczym nimf, a przy tym jeszczebogat czy tego chcesz? Mog ci powiedzie, erzadko, rzadko spotykaem, osobicie albo w opo-wieciach lub czytaniu, tak pikno z urod nim-fy, ktra by swojej cielesnej urody nie naduya nazgub swojej duszy.W kolejn niedziel Jula znw przysza z pi-stoletem do cerkwi. Wtpia w sowa ojca Kalistra-ta, e nie bdzie udziela Wulemu lubu. Ale kiedynie doszo do skutku to, na co ona czekaa, to wrazz niani wrcia do domu.Jednak tego dnia zdarzyo si co strasznego.Ten krzywoprzysizca Wule eni si tej niedzieli wpewnej wiejskiej cerkiewce za Sarajewem, a kiedyswatowie wracali do miasta, kto z ukrycia zabi pi-stoletem pana modego, a sama panna moda znik-na. Znikna jak gdyby si pod ziemi zapada.Ani te nie by wiadomo kto zabi pana modego,ani kto uprowadzi pann mod. Ale cae Saraje-wo wymieniao tylko jedno imi: Ibrahim, synhody. Potga turecka w Boni w tamtym czasie byanajbardziej uboga w sprawiedliwo, dlatego tenikt nie omieli si nikogo oskara ani tym bar-dziej przeszukiwa harem Ibrahima.

13) Gle ludowy instrument serbski.

32

waciciel wydania: Wydawnictwo - Orodek Kultury Prawosawnej ELPIS w Gorlicach. www.OKP-ELPIS.prv.plJa jako pierwszy poinformowaem o tym ojcaKalistrata. On wsta, stan przed ikon, pomilczachwil i rzek: Niech Bg wybaczy jego duszy! Akiedy powiedziaem mu, e pjd od razu zawiado-mi Julijan, jak si objawia sprawiedliwo Boa,on surowo na mnie spojrza.- Id, mwi Jowe, i powiedz jej, aby si niecieszya. Niech wyle ten pistolet na bazar i sprze-da, a za zarobione pienidze niech kupi wiec izapali j w cerkwi za dusz nieboszczyka.Kiedy obwieciem garbatej Juli t nowin,najpierw zacza taczy i klaska w rce. Ale kiedyprzekazaem jej polecenie Kalistrata, usiada i g-boko si zamylia. Wwczas podesza do mnie ikrzykna:- Duchowny ma racj. Bg zrobi swoje, a te-raz ja uczyni to, co mi poleci starzec. I oddaa tenpistolet na bazar, by tam go sprzedano. I zapaliawiec za dusz Wula.Po tym wydarzeniu kilka razy niania chodzi-a do ojca Kalistrata i zapraszaa go, by ich odwie-dzi. Jednak starzec ju wicej do nich nie przyszed.Kiedy po pewnym czasie usyszay, e starzec wkrt-ce wyjeda do Mileszewej, obydwie pewnego ran-ka niespodziewanie zjawiy si w jego mieszkaniu.Niania powiedziaa:- Przyszymy, aby nas ojcze pobogosawi za-nim wyjedziesz. Bardzo emy ojca wymczyy i ob-raziy. Duchowny na to odpowiedzia:

33

waciciel wydania: Wydawnictwo - Orodek Kultury Prawosawnej ELPIS w Gorlicach. www.OKP-ELPIS.prv.pl- Ciebie pobogosawi, ale Julijan w tej chwi-li pobogosawi nie mog. J rwnie pobogosa-wi, jednak dopiero wtedy, kiedy zami obmyje tesowa przeciwko Bogu i t zbrodni, ktr chciaapopeni przed otarzem.Obydwie zaczy paka. A Julijana zakryatwarz rkami i gono zakaa. Przez pacz i szlocha-nie przemwia, co jaki czas przerywajc:- Wybacz mi ojcze, zbawicielu mj. To ty miprzeszkodzie w uczynieniu za w wityni Boej,bym nie zhabia Serbskiego Imienia i Chrzecija-stwa przed Turkami, i..., i... przed moimi zmarymirodzicami.To mwic, upada do ng duchownego. Onpodnis j agodnie i powiedzia:- Twoim Zbawicielem, crko, jest Bg, a nieja. Bd wdziczna Bogu i kajaj si dalej. A wszyst-ko zostanie ci przebaczone. I bdziesz bogosawio-na oraz mia Bogu. A teraz idcie w pokoju.

34


Cika jest burza na morzu, a jeszcze ciszaw duszy. Ale ani morze, ani dusza nie mog si oczy-ci bez burzy.Garbata Jula, pdzona burz w duszy, razemze swoj niani znalaza si pewnego dnia w mona-sterze Mileszewa. Byo to latem, na pocztku postuprzed witem Zanicia Bogurodzicy.- Przybyymy do ciebie, wity ojcze rzekaniania. Sarajewo wydaje nam si puste bez cie-bie. Ty zwizae moj Jul, wic i ty moesz j uwol-ni, wedle Ewangelii.Starzec Kalistrat przyj je ciepo, po ojcow-sku. I wyznaczy im mieszkanie w kobiecym kona-ku, przeznaczonym dla pielgrzymw odwiedzajcychgrb w. Sawy. Midzy nimi byy kobiety chore alboz chorymi dziemi. Przyszy tam, by leczy si mo-dlitw. Niektre z nich przybyy po raz kolejny, tymrazem z prezentami dla monasteru, dzikujc za wy-leczenie modlitw lub za otrzymanie innych darwod Boga, o ktre prosiy. Byy te dziewczyny, przy-sze ony, ktre wedug starego zwyczaju lubowaysub Bogu i w. Sawie przez kilka miesicy przedwyjciem za m aby ich zwizek otrzyma bogo-sawiestwo. Te dziewczyny pracoway jak pszczoy:

ROZDZIA CZWARTYKASIJANA

35

waciciel wydania: Wydawnictwo - Orodek Kultury Prawosawnej ELPIS w Gorlicach. www.OKP-ELPIS.prv.plsprztay cerkiew, kopay w ogrodzie, doiy owce ikrowy, karmiy zwierzta, czyciy konak, szyy, ha-ftoway, tkay, gotoway. Biorc z nich przykad, nia-nia z Jul od razu przyczyy si do ich prac. OjciecKalistrat agodnie powiedzia do nich:- Nie trudcie si. Odpocznijcie sobie. To sw wikszoci kobiety i dziewczyny ze wsi, przyzwy-czajone do cikiej roboty. Dla was wystarczy, eutrzymujecie post i chodzicie do cerkwi. Wieczo-rem porozmawiajcie z nimi. Od nich nawet uczonymoe si czego nauczy. W ich duszach jest wi-to. T ostatni rad Jula wzia sobie do serca,zacza zagbia si w rozmowy z tym prostym ko-biecym wiatem. Podchodzia do nich wstydzc siswojego garbu, gdy czua, e si nad ni lituj. I toj pieko niczym rozgrzane wgle. I wiele si od tychkobiet nauczya - szczeglnie szczerej pobonoci ibojani Boej. Na pocztku mwia do niani:- Mia nianiu, czuj, e nie jestem nigdzie po-trzebna, ani na wiecie, ani w monasterze.Lecz burza w jej duszy stopniowo cicha. Ponaboestwie w wito Zanicia Najwitszej Ma-ryi Panny rzeka do niani:- Mia nianiu, ja bardziej wol y tutaj, wMileszewej ni w Sarajewie.Obydwie chciay przystpi do sakramentuEucharystii w wielkie wito Bogurodzicy, ale oj-ciec Kalistrat rzek:- Niania moe przystpi, a ty crko Julo, mu-

36

waciciel wydania: Wydawnictwo - Orodek Kultury Prawosawnej ELPIS w Gorlicach. www.OKP-ELPIS.prv.plsisz poci z pokut przez sze tygodni. To jest dlaciebie jedna agodna epitimija14 . Ty wiesz za co.Jula si zarumienia i nic nie powiedziaa. Aniania rzeka od razu:- Razem bdziemy, wity ojcze, razem bdzie-my poci sze tygodni i razem przystpimy do Eu-charystii. Jake bym moga spoglda na Jul, jakpoci beze mnie?- Nie pociaby sama, nie pociaby. Jest jesz-cze kto, kto by jej dotrzymywa towarzystwa po-wiedzia starzec z agodnym umiechem.Albowiemwanie starzec Kalistrat poci nieprzerwanie.Wwczas Jula zacza paka. Pakaa duo,szczeglnie noc. Po wicie Zanicia Bogurodzicyludzie rozeszli si do domw, a zostay tylko kobie-ty chore i te, ktre zoyy luby.Pewnego dnia Jula zawoaa niani:- Chod, co ci poka.I zaprowadzia j do grobu z maym pomnicz-kiem, obrosym mchem.- Oto co jest napisane na tym pomniku:Mniszka Pelagija. Nianiu, czy mniszki mog byw mskim monasterze?- Spytajmy ojca Kalistrata, serce ty moje.Kalistrat wyjani im, e za tureckiego pano-wania zniky monastery eskie, ktre kiedy, w cza-sach serbskiego krlestwa, rozkwitay. Dlatego w nie-ktrych mskich monasterach czsto przebywayjakie stare mniszki.

14) Epitimija, epitinija kara kocielna w Cerkwi Prawosawnej.

37

waciciel wydania: Wydawnictwo - Orodek Kultury Prawosawnej ELPIS w Gorlicach. www.OKP-ELPIS.prv.pl- A czy i ja nie mogabym by mniszk? Mjgarb czyni ze mnie staruszk.- To, crko, nie jest dla wszystkich. Jedyniedla tych nielicznych, ktrzy mog to przyj. A mogprzyj tylko ci, ktrzy znienawidz siebie dla mio-ci Chrystusowej.- Ale ja, ojcze, nienawidz swoje ciao i gar-dz nim, i brzydz si nim.- To nie jest ani najwaniejsze, ani wystarcza-jce. Najwaniejszym jest znienawidzi swoj dusz,wedug sw Pana: Kto nie ma w nienawici i du-szy swojej, nie moe by uczniem moim [uk14:26].Dziewczyna spucia gow i powiedziaa:- Z twoj, ojcze, pomoc, bd si staraa znie-nawidzi i swoj dusz.Przed witem Podwyszenia w. Krzya nia-nia zachorowaa. W dzie wita Kalistrat sakramen-tu Eucharystii udzieli Juli w cerkwi, a niani w ku.Nastpnego dnia niania zmara. Zostaa pochowa-na obok cerkwi.Teraz Jula czua si rozdarta na p. Zdwoiapacz, tak e a oczy jej poczerwieniay. Po czterdzie-stodniowym okresie wspominania Juli we nie zja-wia si niania i rzeka:- Bdziesz tu ya a do koca. Suchaj ojcaKalistrata. Mi jest dobrze.Jula swj sen opowiedziaa starcu, a on jejrzek: - Jak Bg chce. Ale powtarzam: w monaste-

38

waciciel wydania: Wydawnictwo - Orodek Kultury Prawosawnej ELPIS w Gorlicach. www.OKP-ELPIS.prv.plrze nie moe pozostawa ten, kto nie ma w pogar-dzie swojej starej duszy i nie zastpi jej odnowiondusz, wypenion Bo mioci.Przed Boym Narodzeniem dostaem (JoweSarajlija) od Juli penomocnictwo do sprzedaniacaego jej majtku, z wyjtkiem jej wielkiego domu,w ktrym yli jej rodzice i w ktrym ona przysza nawiat. Ten dom przeznaczya na dom dla serbskichsierot. Jedna cz z uzyskanych pienidzy miaapj na dom, druga dla monasteru Mileszewa, atrzecia dla serbskiej cerkwi w Sarajewie (w ktrej tochciaa dokona tej straszliwej zbrodni). Mnie wy-znaczya doywotnim opiekunem, z tym e mogsobie dobra dwch albo trzech Serbw jakopomocnikw. Zrobiem wszystko zgodnie z jej ycze-niem.W nastpnym roku po Wielkanocy Julaprzyjechaa do Sarajewa. Jej dom peen by maychsierot. Ona rozpakaa si z radoci.- Bg mi da to, o czym zawsze marzyam mnstwo dzieci.Szybko wrcia do monasteru.- Nie mog ju y w miecie. Wszystko jesttam dla mnie obce. Do teraz byam garbat Jul,a od teraz jestem tylko garbat i ciaem, i dusz.Wczeniej nie wiedziaam, e jestem garbata rw-nie dusz. Ojciec Kalistrat teraz mi prostuje i leczydusz. egnaj.Trzy lata spdzia w monasterze jako posusz-nica. Pozbieraa sieroty z okolicy i stworzya dzieci-

39

waciciel wydania: Wydawnictwo - Orodek Kultury Prawosawnej ELPIS w Gorlicach. www.OKP-ELPIS.prv.plcy chr cerkiewny. Odwiedzaa chorych, tak Ser-bw jak i Turkw z okolic Prijepolja, przynoszc impocieszenie i poczstunek. Nard chtniej zaczodwiedza monaster, bardziej ze wzgldu na ni nina ojca Kalistrata.Kiedy upyny trzy lata od przybycia Juli domonasteru, starzec Kalistrat naoy jej szaty mni-sie przed grobem w. Sawy i nada jej imi Kasija-na. Jula bya bardzo szczliwa. Mwia:- To mi si bardziej podoba, ni kiedy bymwychodzia za m za krla.- I zaiste wychodzisz za m za Krla, i to zaKrla nad krlami powiedzia jej starzec umie-chajc si.Zrozumiaa.Na wito Zanicia Najwitszej Maryi Pan-ny po odprawieniu liturgii, Kalistrat pooy si doka i wezwa Kasijan, a przekazawszy jej pewienswj tekst, powiedzia:- To jest wszystko, co chciabym ci zostawi.To, co mwiem ci przez lata, tutaj zapisaem, byprzypominao ci moje sowa. Anio Boy obwiecimi dzisiaj na liturgii, e w cigu trzech dni zabierzemoj dusz. A ty , moja crko zota, kontynuuj swojdotychczasow prac i ronij, ronij w mioci BoejRzeczywicie, trzeciego dnia Kalistrat umar.Kasijana zapalia za nim wiec i zamkna mu oczy.Tak wielki duchowny jakim by ojciec Kali-strat, w Mileszewej zdarza si nie czciej ni raz nasto lat Nastpcami Kalistrata byli mniej dowiad-

40


Jowe Sarajlija- Na tym koczy si, moi panowie, rkopismojego zmarego ojca Jowe Sarajliji powiedziaPawle Sarajlija Dzikuj wam za uwag, a terazudajmy si na spoczynek. Przed nami jeszcze jedencay dzie podry do witej Mileszewy.

czeni duchowni. Dlatego te nard zdwoi swojmio wzgldem matki Kasijany jako nosicielki tejwysokiej pobonoci i mioci, ktr y i oddychazmary ojciec Kalistrat.Kocz z t uwag - obecnie s trzy wielkieatrakcje dla prawosawnego narodu serbskiego jaki dla wielu muzumanw. S to: Grb w. Sawy,wspomnienie po ojcu Kalistracie i mniszka - mat-ka Kasijana.Chwaa Bogu i w. Sawie. Spokj duszy ojcaKalistrata. ycie i zdrowie matce Kasijanie. Amen.

41


Nasi pielgrzymi szczliwie dotarli do Mile-szewej. Srogo pocili, aby mc przystpi do sakra-mentu w. Eucharystii w Wielki Czwartek (w dziekiedy miaa miejsce pierwsza w historii wiata Eu-charystia) oraz aby w radoci doczeka wita Zmar-twychwstania. Regularnie chodzili na wszystkienaboestwa, klkali przed grobem w. Sawy. Zapa-lali wiece na grobach ojca Kalistrata i mniszki Ka-sijany. Pawle w tych czynnociach przewysza wszyst-kich. On dodatkowo jeszcze pali wiece na wszyst-kich grobach wok cerkwi. Mogia Kasijany znaj-dowaa si po poudniowej stronie cerkwi. Nie byona niej adnego pomnika. Tak sobie zayczya. Grbjej oboony by marmurowymi pytami, a na jed-nej z nich napisane byo: Mniszka Kasijana. Mar-mur zdy ju poczernie od ogromnej iloci wiec,ktre nard tam pali. Na grobie leay jeszcze ko-lorowe wstki i kawaki ptna wplecione w zwi-de i wiee kwiaty, chustki oraz inne rzeczy - pre-zenty od ludzi, ktrzy tym wyraali swoj wdzicz-no za otrzymane aski.Pewnego dnia, kiedy nasi ptnicy stali przygrobie Kasijany wraz z innymi ludmi, ktrzy simodlili, palili wiece, przystrajali grb i egnali, za-uway ich pewien stary wieniak i rzek do nich:

ROZDZIA PITYMIDZY MURAMI MONASTERSKIMI

42

waciciel wydania: Wydawnictwo - Orodek Kultury Prawosawnej ELPIS w Gorlicach. www.OKP-ELPIS.prv.pl- Powicia si ona, panowie, powicia. Do-brze j pamitam. Przy czyimkolwiek smutku onapakaa ze smutku, a przy kogokolwiek radoci onapakaa z radoci. Takiej dobroci nawet nasi dziado-wie nie widzieli.- Aferim dobrze mwi! krzykn pewien mu-zumanin z Prijepolja Ama bardzo si namczya.Mczyli j i muzumanie, mczyli i chrzecijanie.Pewien gwatowny kajmakam15 z Prijepolja wtr-ci j do wizienia i rozkaza andarmom bi j, po-dobno za to, e jacy Turcy z jej powodu przyjliwiar chrzecijask. Innym za razem serbscy haj-ducy bili j za to, e chodzia po muzumaskichdomach i pomagaa biednym. Wszyscy bili j po jejgarbie, wic nosia rany a do mierci. wita du-sza, niech by jej i koci pachniay na Denet16 .Syszc to, stary doktor Sumrak zaszlocha.Jego przyjaciele spojrzeli na niego i przypomnielisobie, e tak samo szlocha, kiedy Pawle Sarajlijaczyta rkopis swojego ojca w monasterze Banja.Wic i teraz, tak jak i wwczas, przypisali to jegostarczej wraliwoci.Pawle Sarajlija kilka razy prosi mnichw, abyposzukali tekstu ojca Kalistrata, powiconego Ka-sijanie, o ktrym wspomina jego ojciec. Szukaliwszdzie; w bibliotece, w skrzyniach, w przedostat-nich sutannach zmarych mnichw, w siennikach i

15) Kajmakam namiestnik turecki, dowdca.16) Denet Raj u mahometan.

43

waciciel wydania: Wydawnictwo - Orodek Kultury Prawosawnej ELPIS w Gorlicach. www.OKP-ELPIS.prv.plpoduszkach. Ale nic nie znaleli. Mwili, e nigdynic nie syszeli o tym tekcie.Pewnego wieczoru doktor Sumrak szepn naucho Pawle:- Ten tekst znajduje si pod Prestoem w ota-rzu. Zdziwiony Pawle zapyta doktora:- Skd o tym wiesz ?- Wiem i duo wicej. Nieboszczka Kasijanatrzymaa go pod Prestoem i kadej soboty braa,zanosia do swojej celi i czytaa przez noc niczymjaki Modlitewnik. Nazajutrz w niedziel zanosiago znowu na miejsce; tak robia od mierci Kali-strata a do swojej gbokiej staroci i mierci. O ilenie zabraa go ze sob do grobu, rkopis jest w ota-rzu, tak jak powiedziaem.To owiadczenie jeszcze bardziej zadziwioPawle. Wezwa igumena, z ktrym poszed do cer-kwi, gdzie mnich rzeczywicie wydoby spod Presto-a pewien skrzany zwj, w ktrym by rkopis. Nie-zmiernie uradowany Pawle wezwa dwjk swoichprzyjaci, by razem z igumenem w jednej celiwidzie i przeczyta ten rkopis. Jednak doktor Sum-rak znowu szepn do Pawle, ku jego wielkiemuzaskoczeniu, e nie moe by obecny. Kasijana da-waa ju mu to do przeczytania. I czyta go kilkarazy. Wwczas Pawle wraz z igumenem i Marko Kne-ewem zamknli si w celi. Do czytania tekst dostaigumen, gdy on najlepiej zna z rnych akt stylpisma ojca Kalistrata.

44

waciciel wydania: Wydawnictwo - Orodek Kultury Prawosawnej ELPIS w Gorlicach. www.OKP-ELPIS.prv.plIgumen przeegna si i zacz czyta. Czytapowoli i co chwila przystawa, po kadym zdaniu.Niektre paragrafy czyta po dwa razy, na probyobecnych. Z tego powodu czytanie to przeduyosi prawie do rana.

45


ak jak wszystkie rzeczy we wszechwiecie,razem z ich waciwociami i dziaaniami,s jedynie symbolem duchowych rzeczywistoci, taki ziemska mio. To co ludzie na ziemi nazywajmioci, tak naprawd jest tylko bladym symbo-lem prawdziwej niebiaskiej mioci.szystkie byty mona podzieli na niestwo-rzone i stworzone. Bg jest niestworzo-ny, a wszystko pozostae stworzone. Rwnie miojest niestworzona; niestworzona i wieczna. Mionie jest Boym atrybutem, lecz imieniem Boym jednym z imion Boga i istot Boego bytu. Dlate-go te zostao powiedziane: Bg jest mioci.ostao rwnie powiedziane, e Bg jestPrawd i Sowem. Cudowne jest to so-

ROZDZIA SZSTYSTO MYLIO CHRZECIJASKIMPOJMOWANIU MIOCI

TWZ

Na twoj prob, crko moja, pisz to ja,skromny Kalistrat.

46

waciciel wydania: Wydawnictwo - Orodek Kultury Prawosawnej ELPIS w Gorlicach. www.OKP-ELPIS.prv.plwiaskie sowo Prawda17 ktre doskonale okre-la Tego, ktry zawsze jest taki sam. Jestem Ten,ktry jestem; krcej: jestem ten sam, niezmien-ny, po staro-cerkiewno-sowiasku Syj (Ten, ktryjestem), w jz. greckim . A Sowo jest wyra-zem Boga ukrytego. I tak jak Prawda i Sowo wiecz-nie s u Boga i Bogiem, tak samo i Mio. I takjak Sowo mwi o sobie: Jestem alfa i omega- po-cztek i koniec, tak i Mio moe za siebie powie-dzie: ,, Jestem alfa i omega.

ako Mio, Bg objawi si rodowi ludz-kiemu przez objawienie witej Trjcy wjednoci Ojca, Syna i Ducha Jednego Boga orazpoprzez wcielenie Boga Sowa. W Starym Testamen-cie, a jest to Testament Prawa, Bg jest zapowie-dziany tylko jako wita Trjca, cho rwnie Mi-o jest niedostrzegalnie i jakby mimochodem po-stawiona midzy wieloma innymi przykazaniami Za-konu. [V Moj 6:5; III Moj 19:18]. wiat nie doj-rza wwczas do przyjcia nauki o witej Trjcy, awobec tego i o Mioci. A te dwie rzeczy s nieroz-dzielne. Przykazanie o mioci, ostatnie z przykazaStarego Testamentu, stao si pierwszym przykaza-niem Nowego Testamentu.17) W oryginale jest ISTINA. W jz. serbskim prawd oznacza sowoISTINA, natomiast sowo ISTI oznacza taki sam; std takie rozszy-frowanie sowa prawda.

J

47

waciciel wydania: Wydawnictwo - Orodek Kultury Prawosawnej ELPIS w Gorlicach. www.OKP-ELPIS.prv.pl wiecie pogaskim istniaa wiara w trj-c, lecz ani nie w wit, ani w jednolit.Hindusi wierzyli, i po dzi dzie wierz, w doktry-n Trimurti, to jest w trzech najwyszych Bogw, zktrych jeden - Siwa, to diabe i burzyciel wszyst-kiego co dwaj pierwsi, Wiszna i Brahma, stworzyli.W staroytnym Egipcie take wierzono w triadbstw, ale jako rodzin z cielesn mioci, z ktrejto Ozyrysowi i Izydzie urodzi si Horus i ktregoOzyrys zabi, co spowodowao rozpad tego mae-stwa. Przed Chrystusem ludzie swoim umysem iwysikiem mogli stworzy wielkie cywilizacje nawszystkich kontynentach wiata, ale nie mogli dojdo prawidowego pojmowania Boga jako witejTrjcy w Jednoci, a co za tym idzie i Boga jakoMioci.slam, cho jest to jedna z wzgldnie wy-szych religii, nienawidzi nauki o Bogujako witej Trjcy. W Koranie ta nauka jest wy-miana. A na meczecie Omara w Jerozolimie wyry-ty jest w cianie ten oto nakaz: Prawowierni, wiedz-cie, e Allach nie ma Syna. I rwnie dlatego wa-nie, wedug tej wiary, e Bg nie ma Syna, nigdziew Koranie nie mwi si o Boej mioci, a jedynie oBoej sprawiedliwoci i miosierdziu. Mimo, e Ma-homet swoj nauk czerpa ze Starego Testamentu,to jednak nie przeczyta on sw Najwyszego: CzyJa mam doprowadzi pd do samego ona, a nie

I

W

48

waciciel wydania: Wydawnictwo - Orodek Kultury Prawosawnej ELPIS w Gorlicach. www.OKP-ELPIS.prv.pldopuci do porodu? mwi Pan albo czy Ja, kt-ry doprowadzam do porodu, mam zamkn ono?[Izaj 66:9]. I nie dotyczy to tylko Mahometa, ale istaroytnych Aryjczykw i wspczesnych Unitaria-nistw.

iedz i zapamitaj moja crko: Tajemnicawitej Trjjednoci jest wewntrzn ta-jemnic istoty Boej. T swoj intymn tajemnicBg nie mg objawi narodom ani bez zakonu,ani przez zakon. Ani przez ludzi, ani przez wielkichprorokw. Przez wybranych prorokw zapowiadajedynie, wystarczajco jasno i pewnie, przyjcie naziemi i Wcielenie swojego Syna, przez ktrego zie-mia bdzie pena poznania chway Pana, jak morzewodami jest wypenione [Izaj 11:9; Hab2:14]. Agwne poznanie, ktre obwieci Syn , bdzie pe-nym chway poznaniem Boga jako witej Trjcy,ktrej jednym z imion jest Mio.ieczny Ojciec miuje Syna i witegoDucha. Wieczny Syn miuje Ojca i wi-tego Ducha. Wieczny Duch miuje Ojca i Syna.Wszystko w niewyobraalnej jednoci - niepodziel-nej i niezlanej. Wszystko bezcielesne i duchowe. Itak z wiecznoci w wieczno, bez pocztku i bezkoca, bez zmian, bez zmniejszania albo powik-szania, bez wpywu czasu i przestrzeni oraz jakich-kolwiek zewntrznych zdarze.

W

W

49


yobraa sobie Boga bez Syna, to tak samojakby wyobraa sobie Boga bez Mioci.Albowiem kada mio domaga si obiektu swejmioci. Ty wiesz, moja crko, e kiedy kto z ludzimwi: Kocham, my natychmiast logicznie pyta-my si: Kogo kochasz? Kogo by wic Bg Ojciecmiowa w wiecznoci, przed stworzeniem wiata,jeli nie miaby Syna jako obiektu swojej mioci?Oznaczaoby to, e nie umia On miowa ani nieby w swojej istocie Mioci przed tym, jak stwo-rzy wiat jako obiekt swojej Mioci. A to z koleiznaczyoby, e Bg wraz ze stworzeniem wiata otrzy-ma co, czego wczeniej nie mia i przez to zmienisi. To jest bezsensowne, nielogiczne i przeciwneBoemu Pismu witemu, w ktrym jest powiad-czone z nieba, e u Boga nie ma zmian.to nie wierzy w narodziny Boga Syna odBoga Ojca, ten w ogle nie moe Boga na-zywa Ojcem. A jeli kto tak Go nazywa, to niemwi prawdy. Albowiem dlaczego jest on Ojcem,jeli nie ma Syna? Chyba tylko Ojcem honorowymalbo tytularnym, tak jak dzieci czasem zwracaj sido starego czowieka: Ojcze! Kto powie, e Bgjest Ojcem wszystkich ludzi, lecz my wtedy od razuodpowiadamy: ,,Bg jest Stwrc wszystkich ludzi,a nie Ojcem. On nie zrodzi ludzi, lecz ich stwo-

W

K

50

waciciel wydania: Wydawnictwo - Orodek Kultury Prawosawnej ELPIS w Gorlicach. www.OKP-ELPIS.prv.plrzy. Jeli kowal ma rodzonych synw i wykute pod-kowy, czy nie bdzie widzia rnicy midzy swo-imi rodzonymi dziemi a swoimi produktami? Niktnie moe bez kamstwa nazywa Boga Ojcem, a nieuznawa Jego przedwiecznie zrodzonego Syna, kt-ry jako jedyny posiada moc, by stworzone przemie-ni w zrodzone. Aposto Chrystusowy stanowczopowiedzia: Kady, kto podaje w wtpliwo Syna,nie ma i Ojca; kto wyznaje Syna, ma i Ojca [I Jan2:23; 4:16].

drugim czonie naszego Symbolu wia-ry wyznajemy nasz wiar w jedynegoPana Jezusa Chrystusa, Syna Boego Jednorodzo-nego, ktry z Ojca jest zrodzony przed wszystkimiwiekami. wiato ze wiatoci, Boga prawdziwe-go z Boga prawdziwego. Zrodzonego, a nie stworzo-nego. Ach, jake musimy by wdziczni witymOjcom Cerkwi, ktrzy t prawd podkrelili i po-twierdzili. W innym wypadku bylibymy kamcami,kiedy mwilibymy o Ojcu bez Syna. Albowiem, jeliOjciec nie ma Syna, czyim byby Ojcem i dlaczegobyby nazywany Ojcem? I wszystkie nasze sowa oMioci byyby jedn tskn pieni bez realnegouzasadnienia.g jako Mio tumaczy si wycznieprzez Boga jako wit Trjc. W tym tkwiB

W

51

waciciel wydania: Wydawnictwo - Orodek Kultury Prawosawnej ELPIS w Gorlicach. www.OKP-ELPIS.prv.plklucz do tajemnicy mioci, moja crko. Miej tostale w pamici. I wierz sowom wielkiego IzaakaSyryjczyka: Mio jest sodsza od ycia. A ja do-daj: i silniejsza od mierci.

iedy mwimy o mioci w witej Trjcy,cigle mamy w pamici, e Bg jest du-chem i caa mio w Bogu jest duchowa. Ojciecmiuje Syna tak mocno, e cay jest w Synu; i Synmiuje Ojca tak mocno, e cay jest w Ojcu; i wi-ty Duch wedle mioci cay jest w Ojcu i Synu. SynBoy powiadczy to sowami: Jestem w Ojcu, a Oj-ciec we mnie [Jan 14:10]. I Syn w witym Du-chu, i wity Duch w Synu. W Pimie witymnapisane jest jak zmartwychwstay Chrystus na apo-stow tchn i powiedzia im:,, Wemijcie wite-go Ducha [Jan 20:22]. To, co kto nosi w sobie,moe da z siebie...ech mioci jest to, moja crko, e zako-chana osoba pragnie uton w umiowa-nej osobie. Taka jest gorca mio Ojca wzgldemSyna, jakby On chcia uton i znikn w Synu. Iodwrotnie. Taka jest mio witego Ducha wzgl-dem Ojca i Syna. Ale wedug nieosigalnej koniecz-noci wszystko pozostaje tym, czym jest. Dlatego owitej Trjcy mwi si: niepodzielna - niezlana.Jest niepodzieln, poniewa jest jedn wedle bytu i

K

C

52

waciciel wydania: Wydawnictwo - Orodek Kultury Prawosawnej ELPIS w Gorlicach. www.OKP-ELPIS.prv.plmioci; niezlana, poniewa jest indywidualna w swo-ich Hipostazach. Jeden trjjedyny pomie bytu,ycia i mioci. Na tym wspaniaym pomieniu bo-skiej Mioci palimy i my nasze mae i wilgotne wie-ce ziemskiej mioci, ktre si chwiej, dymi i atwogasn. A to, e trzy osoby si nie zlewaj i nie roz-dzielaj, jest skutkiem mioci kadej osoby wzgl-dem pozostaych dwch. Poniewa kada z nich dydo gloryfikacji i wysawienia dwch pozostaychosb witej Trjcy. Wyjaniaj to sowa Syna Bo-ego: Ojciec mj jest wikszy ode mnie

io do jednej osoby to nie mio, leczsamolubstwo i egoizm. Z tego powoduMahomet nie wspomina o mioci mwic o jed-noimiennym Allachu, a jedynie o sprawiedliwocii miosierdziu. Mio we dwoje szybko si ocha-dza i przechodzi w smutek. Z tego powodu bezdziet-no w Starym Testamencie uwaano za przekle-stwo. I dzisiaj tak si uwaa na Bakanach, w Rosjii na caym Wschodzie. Pena mio to mio wetroje. Tak jest na ziemi, dlatego e tak jest w niebie.Nie jest zatem dziwne, e liczba trzy odgrywa takwan rol we wszystkich tworach TrjjedynegoStwrcy.io nie pochodzi z ziemi, ale zostaa danaz nieba. wity Kasijan mwi: MioM

M

53

waciciel wydania: Wydawnictwo - Orodek Kultury Prawosawnej ELPIS w Gorlicach. www.OKP-ELPIS.prv.plnaley wycznie do Boga i do tych ludzi, ktrzywznieli w sobie obraz i podobiestwo Boe. wia-doma mio dotyczy wiadomej osoby; nie zasadylub idei albo jakiego bezosobowego tworu, ale wa-nie osoby. Gdzie nie ma wzajemnoci i mioci,tam nie ma mioci. A zasada albo idea, albo bez-wiedny twr, bd to Boy, bd ludzki, nie moenas miowa, chobymy go nie wiadomo jak ko-chali. My nie mwimy o takiej mioci, lecz mwi-my o tej, ktr czuje osoba do osoby i ktra jestniepodzielna i niezlana.

oskonaa osoba z doskona wiadomo-ci, z doskonaym umysem i doskonasi moe posiada doskona mio. T osob jestnasz Bg. Cokolwiek kady czowiek czyni dla swo-jej osoby, czyni to, gdy jego Stwrca rwnie jestosob. To, e wszyscy ludzie ceni mio ponadwszystko, to dlatego, e ich Stwrca rwnie jestMioci. I tak od pocztku a do dzisiaj i na wiekwiekw.awsze si nisze udowadnia wyszym, a nieodwrotnie. I ludzkie istnienie udowad-nia si istnieniem wyszych bytw , wyszych si iinteligencji od ludzkiej. Pewien europejski filozofpowiedzia: Myl, wic jestem. I te jego sowazostay roztrbione po caym wiecie jako co wiel-kiego. W rzeczy samej, mylaem ile chciaem, ale

DZ

54

waciciel wydania: Wydawnictwo - Orodek Kultury Prawosawnej ELPIS w Gorlicach. www.OKP-ELPIS.prv.plja nie istniej, jeli nie istnieje kto wikszy odemnie, kto, kto by wymyli mnie i cay wiat. JeliBg nie istnieje jako wysza ode mnie inteligencja,pewnym jest, e i ja nie istniej; jestem jedynie jakprzemijajc zjaw, widmem, ktr wichry wznio-sy z kurzu i przez chwil uksztatoway, eby potemna nowo rozsypa w ten sam kurz, bez celu i ladu.Tak samo i mio. Jeli mioci nie ma u Boga i odBoga, to jest to tylko pewna sentymentalna tskno-ta, ktr ludzie stosuj jak narkoz, eby ma bez-mylnoci zaagodzi wielk bezmylno ycia.

g jest mioci, a kto mieszka w mioci,mieszka w Bogu, a Bg w nim [I Jan4:16]. Wieki i pokolenia ludzkie z utsknieniemoczekiway, by usysze te yciodajne i niosce wia-to sowa jak gwiazdy prowadzcej, podobnej dogwiazdy Betlejemskiej. A te sowa sysza tylko apo-sto, odczu i powtrzy je tak, jak je przyj od swo-jego Pana. Bg Prawdy i Mioci to jedyny wiecznyBg, ktry nie ma niczego wsplnego z bogamikamstwa i nienawici. Tym objawieniem Chrystuszburzy wszystkie politeistyczne panteony, w kt-rych bogw dobra i za wyobrania ludzka stawiaana rwnym poziomie.ie atwo jest poj, dlaczego Bg stworzywiaty, najpierw wiat bezcielesny- aniel-

B

N

55

waciciel wydania: Wydawnictwo - Orodek Kultury Prawosawnej ELPIS w Gorlicach. www.OKP-ELPIS.prv.plski , a potem fizyczny- cielesny, z czowiekiem naszczycie. Jeli trjjedyny Bg jest doskonay i samo-wystarczalny w peni ycia, mioci i chway, to dla-czego stworzy wiaty nisze od siebie? (Mwimy: ni-sze od siebie, gdy nikt nie moe stworzy czegorwnego sobie. Urodzi- tak. Bg Ojciec zrodziSyna rwnego sobie; i czowiek rodzi dzieci rwne,wedug bycia i istoty, sobie). Cerkiew i tylko Cer-kiew daje odpowied: z przeobfitoci swojej mio-ci w samym Sobie, Bg stworzy wszystkie wiaty-niewidzialne i widzialne - poprzez swojego jedno-rodzonego Syna, by dogodzi swojemu Synowi. CzySynowi dla zabawy, czy te z jakiego innego powo-du? My tego nie mwimy. Bogu nie potrzeba za-baw. Jego potrjna mio przewysza kad radozabawy i kad sodycz wesela. Doskonay, Samo-wystarczalny niczego te nie potrzebuje, gdy wszyst-ko ma w sobie samym.

nieskoczonej mioci do swego Ojca,Syn chcia dogodzi Ojcu tym, e stwo-rzyby mu wicej synw, a sobie wicej braci, ni-szych od siebie, ale wedle mioci zrwnanych zesob poprzez usynowienie. I w Wiecznej RadzieOjciec i wity Duch zgodnie zaaprobowali, w za-mian za mio Syna, stwarzanie przez Syna wia-tw. I tak poprzez Syna powstao wszystko co po-wstao, ime ws bya. A Syn Boy jest nazy-wany Logos Boy albo Sowo Boe tj. obraz Boy;

W

56

waciciel wydania: Wydawnictwo - Orodek Kultury Prawosawnej ELPIS w Gorlicach. www.OKP-ELPIS.prv.pltak, Pie Boa, przez ktr objawia si majestat ichwaa, i mdro, i mio Boa. Komu si obja-wia? Nowostworzonym wiatom [Kol 1:15-17].

rzejwszy inicjatyw stwarzania, Synprzyj rwnie i odpowiedzialno przedWieczn Rad za stworzone wiaty, a ponadto jesz-cze i dobrowoln zgod, e zoy z siebie ofiar, je-liby tylko zasza taka potrzeba, jak prostodusznegoi przeczystego baranka, przeznaczonego na ofiarju przed zaoeniem wiata [I Piotr 1:20]. Tak za-cza si pewna nieporwnywalna epopeja nad epo-pejami: epopeja stwarzania wiata, jego upadku, od-kupienia, zmartwychwstania i odnowienia. Wszyst-ko tak jak byo powiedziane i prorokowane. Awszystko z jednym jedynym motywem: Mio. Po-niewa Bg jest Mioci i w Nim nie ma innychmotyww poza Mioci, moja pobona i nabonacrko. stworzy Syn Boy niezliczone niebiaskieinteligencje archaniow i aniow, bez-cielesnych i bliskich Bogu duchw. Stworzy ich po-dobnymi Bogu, mocnymi i przepiknymi. I da imwolno. Jedyny Bg nie naduywa wolnoci. Jedenz wielkich aniow, Satanail, naduy danej mu wol-noci i zosta nieskoczenie oddalony od obecno-ci Boej wraz z legionami swoich zwolennikw oraz

P

I

57

waciciel wydania: Wydawnictwo - Orodek Kultury Prawosawnej ELPIS w Gorlicach. www.OKP-ELPIS.prv.plstrcony do Pieka w skrajn ciemno. Po tym So-wo Boe, za przyzwoleniem Wiecznej Rady, stwo-rzyo w ciaach Adama mczyzn i Ew kobiet ipostawio ich w Raju. Ale zwid ich szatan za po-moc kolorowego wa, a oni zgrzeszyli przeciwBogu. Bg nie chcia przebaczy szatanowi grzechu,poniewa zgrzeszy w cakowitej bliskoci Boga. Aczowiekowi chcia przebaczy, bo ten zosta zwie-dziony przez szatana. Chcia wwczas Bg przeba-czy Adamowi, ale nie bez pokuty i dostatecznejofiary. I Syn Boy, Baranek Boy, poszed na zar-nicie dla odkupienia Adama i jego rodu.,, Wszyst-ko z mioci i sprawiedliwoci ?- pytacie. Tak, i spra-wiedliwoci, bo sprawiedliwo jest wczona w Mi-o.

ak objawia si mio Boga do nas, iSyna swego jednorodzonego posa Bg na wiat,abymy przeze yli. Na tym polega mio, e niemymy (pierwsi) umiowali Boga, lecz e On nasumiowa i posa Syna swego jako ubaganie za grze-chy nasze [I Jan 4:9-10]. Zatem, po pierwsze, po-kaza on mio do nas i dlatego oczekuje, e i myokaemy swoj mio do Niego. Chcemy czy niechcemy od tego zaley albo wieczna nagroda wier-nej mioci ,albo te wieczna mka zdradzonej mi-oci. Albowiem w pozaczasowej wiecznoci nie maniczego czasowego, wszystko jest wieczne, zarwnorado jak i cierpienie.

T

58


Jezusie Chrystusie, swoim Synu, ukazaBg mio ktra przewysza rozum. Ten, przezktrego wita Trjca stworzya wiat, pojawia sijako czowiek w ciele, by przekaza czowieczestwumio witej Trjcy, dotd nieznan wiatu. Jaksi pojawia? Tak jak nie wstydzi si tylko wielkamio, e pojawia si dla zbawienia umiowanego:w ponieniu, w sueniu, w cierpieniu, wreszcie wnajwyszym powiceniu. opowieciach i balladach o rycerzach czy-tamy, jak to oni z mioci do swoich narzeczonychchtnie szli na cierpienia, a czasem nawet i namier. A te ich narzeczone, jak to opisuj poeci,byy godne ich mioci i powicenia. Ale bezgrzesz-ny i przeczysty Chrystus wytrzyma ponienia, mkii straszn mier, nie za jak niewinn, wiern idobr dziewczyn, ale za grzesznikw i rozpustni-kw, za mordercw, kamcw, zodziei, porywaczy,rozbjnikw, krzywoprzysizcw i bezbonikw, zabrudne i mierdzce dusze ludzkie, od ktrych czubyo mierteln zgnilizn i jeszcze przed miercibyy mierci. Wszak Chrystus, gdy jeszcze bylimysabi (...) umar za bezbonych. Rzadko si zdarza,e kto umrze za sprawiedliwego; prdzej za dobre-go gotw umrze. Bg za daje dowd swojej mio-

WW

59

waciciel wydania: Wydawnictwo - Orodek Kultury Prawosawnej ELPIS w Gorlicach. www.OKP-ELPIS.prv.plci ku nam przez to, e kiedy bylimy jeszcze grzesz-nikami, Chrystus za nas umar [Rzym 5:6-8]. Czynie jest to Mio, ktra przewysza wszelki rozum?

io nie szuka swego [I Kor 13:5] -mwi aposto nauczony przykadem swo-jego Nauczyciela. Wszystkie swoje sowa i dziea SynBoy przypisuje Ojcu. Mwi wiatu to, co usy-szaem od Niego. Zstpiem z nieba, nie po to, bywypenia swoj wol, lecz wol Ojca, ktry mnieposa. Aby zakoczy Jego dzieo. Tak jak miOjciec przykaza, tak czyni. Niech wiat widzi, emam mio ku Ojcu [patrz: Ewangelia w. Jana]./Ach, jeliby wszyscy synowie czowieczy tak mio-wali swoich rodzicw!/. Zatem Syn wyrzek si swo-jej woli i wszystko przypisa Ojcu. Ani te nie szukaOn sawy dla siebie, lecz dla Ojca. Z drugiej zastrony, Ojciec miuje Syna i wszystko mu ukazu-je. Ani te Ojciec nikogo nie sdzi, ale wszelkisd odda Synowi. I jeszcze wicej: Ojciec miujeSyna. I wszystko przekaza w rce jego. mioci Ojca i Syna w penej mierzeuczestniczy Duch wity. Duchowi wi-temu zostao umoliwione zrodzenie Syna z nieza-mnej Panny Maryi. wity Duch objawi si podpostaci gobicy przy chrzcie Jezusa. Peen wite-go Ducha wrci Jezus z rzeki Jordan. witym

M

W

60

waciciel wydania: Wydawnictwo - Orodek Kultury Prawosawnej ELPIS w Gorlicach. www.OKP-ELPIS.prv.plDuchem Jezus wypdza z ludzi ze duchy. wityDuch zstpi na apostow w dzie Pidziesitni-cy. Bg pojawia si w ciele, a udowadnia si Du-chem. Ci ,ktrzy zachowuj si zgodnie z DuchemBoym, ci s synami Boymi. Jedyne nieprzebaczal-ne blunierstwo, to blunierstwo przeciwko Ducho-wi witemu [Mat 12:31]. Duch ycia, siy, mdro-ci, prawdy, modlitwy, pokoju, radoci, pocieszenia,osiedla si w wierzcych w Chrystusa, jak w swojejwityni. On przedua ciao Chrystusa jednoczcwiernych i jedno uwicone ciao, ktrym jest Cer-kiew jako kolumna i twierdza prawdy. I ponadwszystkim mio Boa rozlana jest w sercach na-szych przez Ducha witego, ktry nam jest dany[Rzym 5:5]

dy wic si mwi: Bg jest mioci, torozumie si przez to, e caa wita Trj-ca jest Mioci. I Ojciec jest Mioci, i Syn jestMioci, i wity Duch jest Mioci. rdem iprawzorem Mioci midzy anioami i ludmi; r-dem, ktre dajc nie uboeje, a przyjmujc niebogaci si.osuchaj, crko, tych sw o niewypowie-dzianej odwadze, ktra waciwa jest tyl-ko Mioci. To z mioci Syn Boy by poniany, su-y, naucza, ywi, poi, leczy, uzdrawia i wskrze-

GP

61

waciciel wydania: Wydawnictwo - Orodek Kultury Prawosawnej ELPIS w Gorlicach. www.OKP-ELPIS.prv.plsza; weseli i mczy si, cierpia, przebacza i umar.Syn Czowieczy nie przyszed ,aby mu suono, leczaby suy i odda ycie swoje na okup za wielu [Mat20:28]. Kiedy suy, suy z radoci, kiedy si po-wica, powica si z ca przyjemnoci, nie mar-twic si o siebie, ale cigle spogldajc w wieczneognisko Mioci w niebiosach, na Tych Dwoje. Tobyo atwe dla Syna Wiecznej Mioci. To jest atwedla ludzi z mioci. Dlatego Nil Synajski mwi:Wszystko to bdzie atwe do uczynienia i wytrzy-mania, skoro zdobdziesz wit Mio. A gdzienie ma mioci, tam nie ma pomylnoci i wszyst-ko jest trudne i niemoliwe.

io jest radoci, cen Mioci jest po-wicenie. Mio jest yciem, cen Mio-ci jest mier.i, ktrzy kochaj ziemskie bogactwa, wa-dz i saw, niemiosiernie przeladuj in-nych ludzi, by suyli ich nierozumnej mioci. Igotowi s powica tej swojej mioci wszystko iwszystkich, z wyjtkiem samych siebie. Ich jedynymstrachem jest obawa przed sueniem innym i po-wicaniem si za innych. Ksita i dowdcy rzu-cali na mier legiony dla zdobyczy i dla swojej sa-wy. To jest dzieo szatana, czowiekobjcy. A niePana, Miujcego Czowieka , nie Jego. On zstpi

CM

62

waciciel wydania: Wydawnictwo - Orodek Kultury Prawosawnej ELPIS w Gorlicach. www.OKP-ELPIS.prv.plz niebiaskiego tronu chway, by swoj osobistsub i ofiar objawi Mio Bo wzgldem lu-dzi. Mio Chrystusa jest przykadem najwikszejodwagi. To jest odwaga, przed ktr dry i mier, iPieko.

pjrzmy teraz na pocztek pocztkw, cr-ko czowiecza. Dopki Ewa miaa w so-bie Mio Bo, caa ona bya oddana Bogu. I mi-owaa Boga wit Mioci, caym sercem, cadusz i caym umysem swoim. Mio do ma, jaki mio do wszystkich wspaniaoci Raju, bledaprzed jej mioci do Boga. Wszystko inne co ko-chaa, kochaa z powodu Boga i przez Boga, a nicco by nie widziaa w wiatoci swojego umiowane-go Stwrcy. I caa jej dusza , ubrana w lekk, przej-rzyst i nieodczuwaln szat ciaa, wypeniaa si nie-wypowiedzian rozkosz i sodycz Boej Mioci. Wmioci do Pana Boga moga ona konkurowa zCherubinami. adne pragnienie za czym poza Bo-giem nie wchodzio w jej serce ani nie stykao si zjej umysem. Mioci do Boga ona ya, oddychaai weselia si. Taka bya pramatka rodu ludzkiego.Taki by i praojciec Adam.dam i Ewa byli bogami, maymi bogami takimi, jakimi s i wszyscy anioowieniebiescy. Niech ci nie przestrasz te wielkie so-

S

A

63

waciciel wydania: Wydawnictwo - Orodek Kultury Prawosawnej ELPIS w Gorlicach. www.OKP-ELPIS.prv.plwa, crko moja, ktre czsto powtarzaj si w pra-wosawnych witych ksigach. To, e Adam i Ewabyli bogami, to ju byo zawarte w sowach w. Trj-cy: Uczymy czowieka na obraz nasz [Rodz 1:26].Take i pniej prorok jasno o tym powiedzia:Wycie bogami i (...) synami Najwyszego [Ps 82:6].A te sowa powtrzyy i potwierdziy boskie usta Zba-wiciela wiata: Bogami jestecie [Jan 10:34]. Napodstawie tego mdry Maksym Spowiednik radzi:Oddajmy si cali Bogu, bymy Go przyjli (do sie-bie) caego i przez Niego stali si bogami. Podob-nie mwi i inni prawosawni teologowie.

opki wizja Boga prawdy i mioci jania-a w duszach Adama i Ewy, oni zaiste bylibogami w takiej mierze, w jakiej Stworzyciel swojMioci czyni swoje rozumne stworzenia bogami.Wzmocni to jeszcze Chrystus, odpowiadajc na jed-no niemdre pytanie Sadyceusza, powiedziawszy, eludzie po mierci przy zmartwychwstaniu ani sieni nie bd, ani za m wychodzi, lecz bd jakanioowie w niebie [Mat 22:29-30]. Rwnie usta-mi psalmisty anioowie nazwani s bogami Bgwstaje na Zgromadzeniu Boym, pord bogwsprawuje sd [Ps 82:1].aki to byby bg, choby i may, jeli niemiaby swobody w dziaaniu? Tylko wiel-

D

J

64

waciciel wydania: Wydawnictwo - Orodek Kultury Prawosawnej ELPIS w Gorlicach. www.OKP-ELPIS.prv.plki i jedyny wieczny Bg nie naduywa swej wolno-ci. Szatan, jeden z maych bogw, uywa swojej wol-noci na swoj i innych niekorzy. Tak samo byo iz prarodzicami rodu ludzkiego. Skoro tylko znikamio, umys popad w ciemno. Razem z grze-chem znika i wolno. Gdyby Ewa pozostaa w Mi-oci Boej, to wwczas wraz z mem rodziaby dzie-ci, ale nie z pragnie cielesnych ani z dz ma,lecz z Boga.

a w pewnym fatalnym momencie pobo-na Ewa ulega pokusie pierwszego wrdnaduywajcych wolnoci. Oszuka j szatan, nie-gdy archanio, a potem ojciec wszelkiego kam-stwa, ludzki oprawca i przeciwnik Boy. Sodko-ci kamstw poechta on uszy kobiety. Tak to jej wistocie rzek: Jedzcie z tego zakazanego drzewa, aotworz si wam oczy i bdziecie bogami. Wie otym mwi Bg i dlatego zabroni wam, abycienie byli tacy jak i On. On nie znosi rywali, jest za-zdrosny. Te sowa zabrzczay w uszach Ewy, zale-piy jej duchowy wzrok i zmciy jej umys. Od razuuwierzya oszczercy Boemu, uwierzya kamstwuprzeciwko Prawdzie, uwierzya czowiekobjcy prze-ciw Miujcemu Czowieka. I w chwili, kiedy uwie-rzya kolorowemu wowi, kolorowemu kamstwu,z jej duszy znika harmonia, zwolniy si w niej stru-ny boskiej muzyki i ochodzia si mio wzgldemStworzyciela, Boga Mioci.

Z

65


mtnej wodzie nie zobaczy si twarzy.Rwnie Ewa nie widziaa Boga w swojejzamconej duszy. Spojrzaa na drzewo, ktre penebyo pomieszanych owocw dobra i za. Spojrzaaw swoj zamcon dusz i nie widziaa ju Boga wniej. Bg j ju opuci. Bg i diabe nie mieszkajpod tym samym dachem. Kobieta nie miaa wtedyna kim polega poza szatanem i swoimi cielesnymioczami. I znw spojrzaa oczami i zobaczya, e za-kazany owoc jest dobry do jedzenia, miy do patrze-nia i e daje duo wiedzy. Wiedzy nie tylko o do-bru, ale i o zu!. A pomieszane dobro i zo jest zem.W miejsce mioci trzy pragnienia wszystko wype-niy: pragnienie cielesnej rozkoszy, pragnienie po-siadania i pragnienie wiedzy. Straciwszy Boga, za-cza szuka oparcia w rzeczach. Ale pustk jaknieobecno Boga pozostawia w duszy, nie moe caywiat wypeni.dczywszy si od mioci Boej, Adam iEwa poczuli strach powszedniego pra-ojca grzechu i zobaczyli, e s nadzy. Pki przeby-wali w Mioci Boej, Bg wieci z nich jak ze swo-ich wity rwnie z zewntrz byli odziani w wia-to i rzadko patrzyli na swoje ciaa. Zauwa, e onibyli nadzy i przed grzechem, ale nie odczuwali tego,ani te si tego nie wstydzili. Skoro za tylko te trzy

W

O

66

waciciel wydania: Wydawnictwo - Orodek Kultury Prawosawnej ELPIS w Gorlicach. www.OKP-ELPIS.prv.plpragnienia zajy w nich miejsce mioci, ich du-chowe oblicze zamroczyo si i zaczli patrze ciele-snymi oczami i widzie tylko ciaa. Zuboona i ob-naona dusza, bez askawej mioci Boga, widzi tyl-ko to, co cielesne oczy mog widzie. Jak i ryba.

a drzewie poznania pomieszane byy owo-ce dobra i za. I owoce za przycigay, takjak i zawsze, nie swoim smakiem, lecz wygldemzewntrznym: lnicymi kolorami i piknymi kszta-tami. Oszukana ciekawska kobieta zerwaa i zjadajako pierwszy owoc za, a dopiero potem owoc do-bra. Dlatego te urodzia najpierw zego Kaina, adopiero potem dobrego Abla. I od tego momentuprzeduy si rodzenie zych i dobrych, poprzezwszystkie wieki i generacje ludzkie. Std waniekonflikty, ktnie, wojny, ktre przepeniaj cahistori czowieczestwa. Historia wiata to makro-kosmiczne drzewo poznania.iektrzy grzech Ewy traktuj zbyt powierz-chownie, moja crko. Mwi: Co jesttakiego strasznego w tym, e kobieta zerwaa jakizakazany owoc? Mwi tak, jakby na usprawiedli-wienie nie tylko swojej pramatki, ale i samych sie-bie, zwabionych grzechem. Prakamca nazwa Bogakamc i kobieta mu uwierzya czy to nie jeststraszne? Albowiem rzek do kobiety: Nie umrze-cie, tak jak mwi wam Bg, ale staniecie si boga-

N

N

67

waciciel wydania: Wydawnictwo - Orodek Kultury Prawosawnej ELPIS w Gorlicach. www.OKP-ELPIS.prv.plmi takimi, jak i On, jeli tylko bdziecie je z tegozakazanego drzewa. (Gdyby powiedzia: stanieciesi bogami takimi, jak i ja jestem, byoby bliejprawdy). I uwierzya kobieta, e Bg kamie, a dia-be mwi prawd. Cay ten proces odstpowaniaod Boga prawdziwego i przylegania do prakamcy,jak i wyzbywanie si Mioci Boej oraz napenianiesi cielesnymi pragnieniami, cay ten proces, m-wimy, dokona si w duszy Ewy jeszcze przed tym,jak signa po zakazany owoc. Do identycznegoprocesu dochodzi i dzisiaj u mczyzn i kobiet, kt-rzy popadaj w grzech. Dusza przygotowuje, a ciaowykonuje.

iedy ludzie zostali obnaeni z Mioci Bo-ej, jedynej prawdziwej mioci, zaczlinazywa swoje dze i pragnienia mioci. Tak wa-nie nazwali mioci pragnienie za cielesnymi roz-koszami, za ziemskim bogactwem, za ciekawymi wia-domociami jak i pragnienie za kontaktem pcio-wym, za wadz i zaszczytami, za tacem i zabaw,za posiadaniem rzeczy. Wszystko to ludzie nazwalimioci ustami szatana, tylko po to, aeby zapo-mnie o Mioci niebiaskiej, jedynej nie faszywej.To tak jakby wizie w wizieniu rozdrabnia swjczarny chleb na mae kski, a nastpnie te kskinazywa imieniem najsodszych pokarmw, ktreniegdy jada na wolnoci. A to wszystko tylko poto, aby poprzez te iluzje mg poyka gorzki wi-zienny chleb.

K

68


iczne pragnienia, przerose cielesne mi-ostki nie mogy nigdy zastpi prawdzi-wej Mioci ani uczyni ludzi szczliwymi. Przeciw-nie, one czyniy ich coraz bardziej nieszczliwymi,poniewa z daleka ich oczaroway, a z bliska rozcza-roway. W kwiecie ra, w dojrzaoci opuch.Niezliczone pragnienia spowodoway rozkawako-wanie ludzkiego serca oraz konflikty wewntrzne izewntrzne midzy synami czowieczymi. Wspania-le objaniaj to apostoowie Boy. Najpierw Jakub,brat Paski: Skde spory i skd walki midzywami? Czy nie pochodz one z namitnoci waszych,ktre tocz bj w duszach waszych? Podacie, a niemacie; zabijacie i zazdrocicie, a nie moecie osi-gn (...) Prosicie, a nie otrzymujecie, dlatego e leprosicie, zamylajc to zuy na zaspokojenie swo-ich namitnoci. [Jak 4:1-3]. Po tym Piotr: Umi-owani, napominam was, abycie jako pielgrzymi iwychodcy wstrzymywali si od cielesnych podli-woci, ktre walcz przeciwko duszy [I Piotr 2:11],a Pawe przestrzega: wedug Ducha postpujcie, anie bdziecie pobaali dzy cielesnej [Gal 5:16].I wiele wicej podobnych sw.ch, crko moja, spjrz jak wraz z utratmioci zanikaa i ludzka wiadomo oprawdzie. Albowiem mio i prawda s nierozdziel-

L

A

69

waciciel wydania: Wydawnictwo - Orodek Kultury Prawosawnej ELPIS w Gorlicach. www.OKP-ELPIS.prv.plne. Std te, tak jak wiele pragnie zastpio mi-o, tak wiele kamliwych poj zastpio prawd,a faszywi bogowie jedynego prawdziwego Boga.Kademu ludzkiemu pragnieniu odpowiadao jed-no faszywe bstwo. Wyranie to wida we wszyst-kich mitologiach, szczeglnie w helleskiej, ktrajest opracowana co do szczegw i, niestety, opie-wana wielkimi pieniami. Pragnienia i namitno-ci ludzkie projektowane byy na poszczeglnychbogw i boginie, i tak to ludzie znikczemnieli wmylach swoich, a ich nierozumne serce pogryosi w ciemnoci. A gdy znikczemnieli, mienili simdrymi [Rzym1:21-22] , co jest rwnie cechnajniebezpieczniejszego obdu.

ymi samymi trzema gwnymi pragnienia-mi, ktre zy duch wywoa w sercu Ewy,aby oprni jej serce z mioci, kusi ten sam zyduch i Chrystusa Zbawiciela na pustyni, nad Jery-chem. A s to: pragnienie ziemskiej rozkoszy, pra-gnienie posiadania wszystkiego, co widz oczy i pra-gnienie poznania wszystko wbrew i przeciwkoBogu i Boej Mioci. Lecz Jezus wygna go od sie-bie rozkazujc (a nie jak Ewa) Id precz, szatanie![Mat 4:10].ak uczyni Syn Boy na pocztku swojejzbawiennej suby ludziom. A na kocu

TT

70

waciciel wydania: Wydawnictwo - Orodek Kultury Prawosawnej ELPIS w Gorlicach. www.OKP-ELPIS.prv.plpowiedzia Jezus do swoich uczniw: Nadchodzibowiem wadca wiata (tj. ksi wszystkich pr-nych pragnie i kamstw), ale nie ma on nic domnie [Jan 14:30], tj. adnych z tych mierciono-nych pragnie. Jak wielka jest rnica midzy Bo-giem a szatanem, taka te jest midzy prnymi pra-gnieniami a mioci.

io to Bg. Tylko przez Boga mona mi-owa stworzenie Boe. Nawet i najbrzyd-sze. Dlatego pierwsze przykazanie brzmi: Bdzieszmiowa Pana Boga swego, a dopiero potem dru-gie Bdziesz miowa bliniego swego. Bez mio-ci do Boga kada inna mio jest nierealna i nie-trwaa. Tak jak gorcy wiatr nadchodzi i przecho-dzi, ustpujc miejsca mrozowi. Nawet samego sie-bie czowiek nie umie miowa bez mioci do Boga.Jedynie przez mio do Boga czowiek moe kochasiebie jako stworzenie Boe. O samolubstwie mwiw. Diodoch: Kto siebie miuje, ten nie moe mi-owa Bogaiedy Chrystus przykaza: Bdziesz mio-wa bliniego swego, nie myla On, jakwielu, e naley miowa tylko dobrych i sprawie-dliwych, i zdrowych, i wybitnych, ale rwnie i nie-dobrych, i niesprawiedliwych, i chorych, i trdo-watych, i garbatych, i lepych, i szalonych, i wstrt-

M

K

71

waciciel wydania: Wydawnictwo - Orodek Kultury Prawosawnej ELPIS w Gorlicach. www.OKP-ELPIS.prv.plnych, i obrzydliwych. Jednym sowem, wszystkichtych, ktrych On miowa i nikt inny. A jest to nie-moliwe dla czowieka, ktry nie miuje Boga i kt-ry przez mio do Boga, jak przez niebiaski pry-zmat, nie rozpociera swojej mioci na wszystkich,ktrych Bg stworzy. Podobnie, gdy kto zakocha-ny ,kocha nie tylko ukochan osob, ale i jej kale-kiego krewnego i nie tylko jej now jedwabn su-kienk, ale i jej achmany.

io - to nie jedno z uczu serca. Mio-to krlowa wszystkich uczu , szlachetnychi pozytywnych. wity Teodor Edeski mwi: Mi-o prawdziwie jest nazwana matk cnt, gowpraw i prorokw. Wszystkie pozostae szlachetne ipozytywne uczucia s jak jej dworskie damy. Dlate-go te i Aposto pisze do Kolosan, e: Mio jestspjni doskonaoci [Kol 3:14]. A do Tesaloniczan:Pan za niech kieruje serca wasze ku Mioci Bo-ej [II Tes 3:5]. Zaprawd , mio jest najkrtszdrog do Krlestwa Niebieskiego. Mio niszczy od-lego midzy Bogiem a czowiekiem.uchaj teraz, crko, i tej tajemnicy. Bgjest doskona osob, dlatego te jest Oni doskona mioci. Bg jest doskona osob, dla-tego te jest On i doskona prawd. Bg jest do-skona osob, dlatego te jest On i doskonaym

M

S

72

waciciel wydania: Wydawnictwo - Orodek Kultury Prawosawnej ELPIS w Gorlicach. www.OKP-ELPIS.prv.plyciem. Z tego te powodu wypowiedzia On sowa,ktre wstrzsny wszechwiatem: Ja jestem drogai prawda, i ywot [Jan 14:6], rozumiejc pod so-wem droga- mio. Dlatego mio jako drogapostawiona jest na pierwszym miejscu. Albowiemwycznie przez mio osignie si prawd i ycie.Dlatego te jeszcze raz zostao powiedziane w Pi-mie witym: Jeli kto nie miuje Pana, niech b-dzie przeklty! [I Kor 16:22]. Jake nie miaby byprzeklty ten, kto jest bez mioci, a wic i bez praw-dy i ycia? Sam si tym przekl.

iao nie moe ani miowa, ani nienawi-dzi. Nie moe ciao zakocha si w ciele,zdolno do mioci przypada duszy. Kiedy duszazakocha si w ciele, to nie jest to mio, lecz pra-gnienie, podanie. Kiedy dusza zakocha si w du-szy, nie przez Boga, to jest to albo zachwyt, albolito. Gdy za dusza poprzez Boga zakocha si wduszy, nie ogldajc si na wygld ciaa (pikno,brzydot), to wwczas jest to mio. To jest praw-dziwa mio, moja crko. A w mioci jest ycie.aukowiec przyciga wiedz, bogacz bogac-twem, urodziwy urod, fachowiec umie-jtnoci. Kady z nich przyciga ograniczon licz-b osb. Jedynie Mio przyciga wszystkie ludzkieistoty. Atrakcyjno Mioci jest nieograniczona.

CN

73

waciciel wydania: Wydawnictwo - Orodek Kultury Prawosawnej ELPIS w Gorlicach. www.OKP-ELPIS.prv.plI uczcy si, i nieuk, i bogaty i biedny, i wprawny iniewprawny, i pikny i brzydki, i zdrowy i chory, imody i stary wszyscy oni pragn by kochanymi.Chrystus rozpostar swoj mio nad wszystkimi imioci przycign do siebie wszystkich. Swoj mi-oci obj On rwnie i martwych, ktrych ciaadawno ju zgniy i o ktrych ludzie ju zapomnieli.

yjcy, i nieboszczyk pragnie, by go ko-chano. I po mierci walczy przeciwkomierci. Dlatego wic wielu trudzi si, by testamen-tami i fundacjami zabezpieczy przychylno ludzido siebie, nawet po mierci. I ywy, i martwy czo-wiek pragnie by kochanym. Krewni take mog mi-owa swoich zmarych bliskich. A Chrystus rzek:A gdy ja bd wywyszony ponad ziemi, wszyst-kich do siebie pocign [Jan 12:32]. Podniesionyna krzy , z mioci do wszystkich, swoj ofiar przy-cign do siebie wszystkich, nawet dusze zmarychz pieka. Przed Chrystusem, crko moja, nie ist-niaa nauka o mioci, ani te religia mioci.posto mioci i rozumnoci, w. Jan pi-sze: Nie miujcie wiata ani tych rzeczy,ktre s na wiecie. Jeli kto miuje wiat, nie ma wnim mioci Ojca [I Jan 2:15]. I daje powd, dlaktrego nie naley kocha wiata. Dlatego e wszyst-ko, co jest na wiecie, podliwo ciaa, i podli-

I

A

74

Documents

w‡adyka NIKOLAJ VELIMIROVI˘ - ELPISattachment,366,368,book.html · (1942). St„d 14 wrzeœnia 1944 r. ... Biblija, Vera obrazovanih ljudi , Carev zavet, Misli o dobru i zlu, Simboli