W rytmie monsunu - Wydawnictwo Tetragon · 2019. 5. 2. · lotnicze i blokada – 323; Indyjski desant taktyczny – 338 ... wszystkim wymienić oficjalne monografie wojen 1965 i1971

Krzysztof Kubiak

W rytmie monsunuIndyjsko-pakistańska rywalizacja na morzu 1947–1971

Warszawa

Recenzenci:kmdr rez. prof. dr hab. Krzysztof Rokiciński, Akademia Marynarki Wojennej

dr hab. Maciej Franc, prof. Uniwersytetu Adama Mickiewicza

Redakcja:Tadeusz Zawadzki

Współpraca redakcyjna i korekta:Jolanta Wierzchowska

Projekt graficzny serii i okładki:Teresa Oleszczuk

Szkice okrętów:Michał Glock

Indeks, DTP, mapy:Tadeusz Zawadzki

Copyright © 2017 by Krzysztof Kubiak Copyright © 2017 by Tetragon sp. z o.o.

Ilustracja na okładce: Sygnaliści na krążowniku INS Mysore (Indian Navy) Fotografia na stronie tytułowej: Lotniskowiec INS Vikrant (AN)

Wszelkie prawa zastrzeżone.Książka ani żadna jej część nie może być przedrukowywana ani w jakikolwiek inny sposób reprodukowana czy powielana mechanicznie, fotooptycznie, zapisywana elektronicznie lub

magnetycznie, ani odczytywana w środkach publicznego przekazu bez pisemnej zgody wydawcy.

Wydawca:Wydawnictwo Tetragon Sp. z o.o.

00-836 Warszawa, ul. Żelazna 41 lok. 21e-mail: [email protected]

Książki można zamówić na: www.tetraerica.pl

Druk i oprawa: Print Group Sp. z o.o.

booksfactory.pl

ISBN 978-83-63374-59-4

5

Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

Monsunowy ocean . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12Zatoka Bengalska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12Morze Arabskie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14Wybrzeża Pakistanu Wschodniego. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15Wybrzeża Pakistanu Zachodniego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17Wybrzeża Indii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19Nikobary i Andamany. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21

Wspólne dziedzictwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23Angielskie i brytyjskie indyjskie siły morskie do 1947 r. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23Bunt w Royal Indian Navy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49

Własnymi drogami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60Podział Indii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60Podział sił zbrojnych. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63Marynarka Wojenna Pakistanu 1947–1965 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69

Scheda po Royal Indian Navy – 70; W systemie anglosaskich sojuszy – amerykańskie wsparcie dla floty – 81; Pakistańska flota handlowa – 92

Marynarka Wojenna Indii 1947–1965 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93Scheda po Royal Indian Navy – 96; Przyłączenie Dźunagadhu – 97; Rozbudowa floty – 102; Marynarka handlowa Indii – 131

Zajęcie Goa, Daman i Diu przez Indie – rola marynarki. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137Portugalskie „Państwo Indyjskie” (Estado da India) – 137; Akt pierwszy – Dadra i Nagarhaweli – 141; Ku aktowi ostatniemu – 145; Przygotowania do ostatecznej rozgrywki – 148; Zdobycie Goa i wyspy Anjediva – 158; Zdobycie Daman – 169; Zdobycie Diu – 171; Epilog – 174

Pierwsze zwarcie na morzu: 1965 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181Indyjski zwrot ku Sowietom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182Incydenty w Kaććh i ich następstwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190Pakistański atak na Dwarkę. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196Indyjskie lotnictwo morskie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205

Spis treści

6

W RYTMIE MONSUNUINDYJSKO-PAKISTAŃSKA RYWALIZACJA NA MORZU 1947–1971

Działania morskie w dniach 10–23 września . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210Dojrzałość operacyjna. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216

Antrakt: 1965–1971 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219Marynarka wojenna Pakistanu 1965–1971 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220Marynarka wojenna Indii 1965–1971 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 228

Ku następnej wojnie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 247Kryzys w Pakistanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 247Wojna domowa w Bengalu i zaangażowanie indyjskie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 255Rzeczno-morska partyzantka bengalska. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267

Drugie zwarcie na morzu: 1971. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283Wojenne przygotowania flot . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283Działania bojowe na Zatoce Bengalskiej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 304

Zatopienie Ghazi – 305; Działania grupy lotniskowcowej – pierwsze uderzenia – 310; Rajd grupy komandora Samanta – 319; Działania grupy lotniskowcowej – uderzenia lotnicze i blokada – 323; Indyjski desant taktyczny – 338

Działania bojowe na Morzu Arabskim. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 344Operacja „Trident” – 348; Operacja „Python” – 361; Operacja „Falcon” – 369; Kontrola żeglugi na Morzu Arabskim – 377; Zawieszenia broni w cieniu mocarstw – 381

Wojna morska w 1971 r. – próba podsumowania. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 388Powojenne sprzątanie – 394

Zakończenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 398

Załączniki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 422Załącznik 1. Indyjska Armia Narodowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 422Załącznik 2. Eksplozja w Bombaju . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 425Załącznik 3. Siły morskie Cejlonu 1947–1971 (rys historyczny) . . . . . . . . . . . . . . 428Załącznik 4. Ordery i odznaczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 434Załącznik 5. Rozminowanie portów Bangladeszu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 440Załącznik 6. Marynarka wojenna Bangladeszu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 443Załącznik 7. Goa – operacja „Boarding Party” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 448

Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 454Skorowidz nazwisk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 466Skorowidz nazw geograficznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 475Skorowidz jednostek pływających . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 489Skorowidz baz lądowych flot . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 502

7

Konflikt indyjsko-pakistański jest jednym z najważniejszych czynników kształtujących współczesne stosunki międzynarodowe. Postrzegany początkowo jako peryferyjny postkolo-nialny spór terytorialny przeistoczył się w śmiertelną rywalizację nuklearnych potęg i zyskał rangę nie tylko mitu założycielskiego obu państw, ale również jednego z kluczowych elementów budujących tożsamość ich mieszkańców. Owa zacięta wrogość ma przy tym niemal organiczny charakter. Tkwi ona korzeniami w czasie pośpiesznego i arbitralnego podziału brytyjskiego Ce-sarstwa Indii, choć genezy upatrywać można jeszcze głębiej w historii, w VIII w., gdy obszary dzisiejszego Pakistanu podbili Arabowie prowadzeni przez Muhammada ibn Kassima. Obszar ten stał się wówczas wschodnią prowincją Kalifatu Umajjadów. W X w. muzułmanie zajęli Pen-dżab, w XII w. powstał Sułtanat Delhi. Miejscowa ludność zaczęła wówczas przyjmować religię zwycięzców. Marsz muzułmanów na południe i wschód trwał z różnym natężeniem przez wieki. Gdy w Indiach wpływy zaczęli zyskiwać Europejczycy, pochodzący z Fergany wódz Babur poko-nał ostatniego sułtana Delhi i założył dynastię Wielkich Mogołów (1556 r.). Początek schyłku ich państwa przypadł na przełom XVII i XVIII w. Imperium Mogołów utraciło wówczas Maharasztrę i Pendżab. Uniezależniło się również wielu lokalnych subadarów i nawabów. Od południa z ko-lei państwo Wielkich Mogołów naciskane było przez konfederację Marathów, która odwoływała się do czasów świetności wielkich królestw hinduskich. Wielką klęską imperium było złupienie Delhi przez władcę Persji Nadir Szaha w 1739 r. Subkontynent indyjski stał się również obszarem rywalizacji między Francuzami i Brytyjczykami, z której zwycięsko wyszli ci ostatni. W 1752 r. Robert Clive zmusił Francuzów do kapitulacji pod Trichinopoly, zaś w 1757 r. zwyciężył nawaba Bengalu Sziradźia ud-Daulacha pod Plassey, co w efekcie dało Brytyjskiej Kompanii Wschodnio-indyjskiej pierwsze znaczące nabytki terytorialne. Z czasem Brytyjczycy zdobyli Delhi (1805) i podbili konfederację Marathów (1818), a w 1849 r. obalili ostatni silne państwo regionu – rzą-dzony przez sikhów Pendżab.

Na rozległych terenach Indii władza należała bezpośrednio do Brytyjczyków, jednak utrzy-mano ponad 500 lokalnych księstw podległych im pośrednio. Ów szczególny system sprawowa-nia kontroli zwany raj przetrwał wielkie powstanie sipajów w latach 1857–1858 i funkcjonował do końca epoki kolonialnej. Rodzący się ruch niepodległościowy od początku naznaczony był różnicami religijnymi i ostatecznie, wobec piętrzących się nierozwiązywalnych sprzeczności, brytyjski suzeren przygotowując się do opuszczenia Indii zmuszony był do dokonania podzia-łu swych posiadłości według klucza wyznaniowego. Skutkowało to gigantyczną migracją lud-ności uciekającej przed mordami i pogromami, które stworzyły barierę dzielącą do dziś Indie i Pakistan. Młode państwa niemal natychmiast uwikłały się w spór graniczny, który przeistoczył się w konflikt zbrojny zwany pierwszą wojną o Kaszmir. Tak w największym skrócie doszło do

Wstęp

8


ukształtowania się permanentnego konfliktu, który ponownie przybrał formę otwartej wojny w latach 1965 i 1971, zaś w 1999 r. doszło do zaciętych walk, które ograniczyły się jednak tylko do obszaru kaszmirskiej prowincji Kargil. Mimo że ostatnich z wymienionych wydarzeń nie nazywa się wojną, to jednak wówczas obie strony naprężyły nuklearne muskuły (Indie przeprowadziły pierwszą próbę nuklearną jeszcze w 1974 r., ale kolejną dopiero w 1998 r., Pakistan przeprowa-dził pierwszy test jądrowy 28 maja 1998 r., 17 dni po drugiej próbie indyjskiej). Zdaniem wielu specjalistów zajmujących się bezpieczeństwem międzynarodowym to właśnie atomowa wojna między Indiami a Pakistanem jest obecnie najgroźniejszym i najbardziej realnym ze złych sce-nariuszy, choć media znacznie więcej uwagi poświęcają zagrożeniu dla ładu międzynarodowego, jakim są działania Korei Północnej czy program zbrojeń atomowych prowadzony przez Iran.

Stosunki indyjsko-pakistańskie mają więc charakter ustawicznej rywalizacji, która w odnie-sieniu do płaszczyzny militarnej toczy się nie tylko na lądzie i w powietrzu, ale również na Oce-anie Indyjskim. To właśnie jej morski wymiar omawia niniejsza praca. Autor skoncentrował się przy tym na okresie 1947–1971. Wybór takiej cezury wynika z faktu, iż był to okres pozwalający na prześledzenie fascynującego procesu przekształcania się „pokolonialnej masy upadłościowej”, jaką Indie i Pakistan odziedziczyły po brytyjskiej Royal Indian Navy, we floty narodowe, których sensem istnienia jest realizacja morskich interesów niepodległych państw. Analiza zachodzą-cych wówczas zjawisk daje wyjątkową możliwość przeanalizowania czynników konstytuujących flotę nie tylko jako siłę zbrojną, ale przede wszystkim jako narzędzie uprawiania polityki.

W pracy przedstawiono skrótowo historię formacji morskich utrzymywanych przez Brytyj-czyków w Indiach, gdyż to ostatecznie Royal Indian Navy dała początek marynarkom wojennym Indii, Pakistanu i Sri Lanki. Wymienione floty powstały nie tylko w oparciu o okręty przejęte od potęgi kolonialnej, ale odziedziczyły po niej również znaczną część tradycji, ceremoniału, proce-dury taktyczne i – co równie ważne – sposób myślenia o siłach morskich w wymiarze operacyj-nym i strategicznym. Wspomniane wyżej kształtowanie się flot niepodległych państw polegało więc nie tylko na przejęciu kontroli nad okrętami i infrastrukturą brzegową oraz unarodowieniu szeregów (odnosiło się to przede wszystkim do kierowniczej kadry), ale również na odrzuceniu tych elementów własnej tradycji, które okazały się w zmienionych warunkach zbędne. Dzieje morskiej rywalizacji między Indiami i Pakistanem są więc także historią dochodzenia obu mary-narek do stanu operacyjnej dojrzałości rozumianej jako zdolność do efektywnego wykorzystania posiadanych zasobów w dynamicznie zmieniającej się sytuacji oraz budowy odrębnej tożsamości i esprit de corps.

Kolejne frapujące wątki związane są z kształtowaniem się w obu państwach relacji między władzami politycznymi a kierownictwem sił zbrojnych oraz między dominującym rodzajem sił zbrojnych, którym w obu przypadkach były wojska lądowe, a flotą oraz między wojskami lotni-czymi a flotą. Trudno przy tym o bardziej jednoznaczny przykład negatywnego wpływu decyzji politycznych na sprawność bojową sił morskich niż utrata inicjatywy w 1965 r. przez silniejszą marynarkę indyjską.

Bardzo wielu interesujących, a co więcej aktualnych również we współczesnych warunkach polskich, wniosków dostarcza polityka pozyskiwania sprzętu prowadzona przez obie floty. Jej ostateczny kształt był przy tym wypadkową czynników geopolitycznych (zimna wojna i będący jej konsekwencją system sojuszów i aliansów przekładający się na dostęp do określonych rynków uzbrojenia), ekonomicznych (zasobność budżetu państwa determinująca wielkość kwot przezna-

9

Wstęp

czanych na zakupy, ewentualnie na rozwój własnej bazy wytwórczej) i operacyjno-taktycznych oraz technicznych (potrzeby floty). Co intersujące, to właśnie względy pozawojskowe w sposób niezwykle istotny wpływały na ostateczny kształt marynarek wojennych.

Zamiarem autora było więc nakreślenie szerokiego obrazu procesu tworzenia flot i wyeks-ponowania kluczowych dla niego szans, wyzwań i zagrożeń. Weryfikacja przyjętych założeń następowała oczywiście w toku działań bojowych, dlatego ich opis i ocena stanowi zasadniczą część pracy. Z tego też względu relatywnie dużo miejsca poświęcono zajęciu przez Indie enklaw portugalskich na wschodnim wybrzeżu Morza Arabskiego w 1961 r. Była to bowiem pierwsza zakrojona na dużą skalę operacja bojowa ich floty, wnioski z której zaciążyły zarówno nad prze-biegiem działań morskich w 1965, jak i 1971 r.

W opinii autora zastosowane w pracy podejście interdyscyplinarne i transdyscyplinarne umożliwia przedstawienie rywalizacji morskiej Indii i Pakistanu we właściwym kontekście, uwzględniającym wielość kształtujących ją czynników. Nie można bowiem sprowadzać tytuło-wego procesu jedynie do wymiaru taktycznego i starć okrętów, które odbyły się podczas kolej-nych wojen. Byłoby to niedopuszczalne spłycenie zagadnienia, sugerujące oderwanie aktywności na poziomie taktycznym od płaszczyzny operacyjnej, strategicznej i politycznej. Floty wszak wal-czą ze sobą nie po to, by dostarczać materiału badawczego historykom wojskowości, lecz po to, by realizować cele państw, które je organizują i utrzymują.

W literaturze polskiej militarny wymiar stosunków między Indiami i Pakistanem nie spot-kał się z zainteresowaniem badaczy. Jedynie wojna w 1971 r. doczekała się popularnonaukowego opracowania, merytorycznie niebudzącego zastrzeżeń, lecz z racji formuły dość powierzchowne-go i nie wolnego od uproszczeń. Nie zmienia to jednak faktu, że jego autor wypełnił spory obszar niewiedzy i stworzył wartościową bazę dla dalszych dociekań1. W przypadku rywalizacji mor-skiej sytuacja jest znacznie gorsza. Poza kilkoma przyczynkarskimi artykułami w periodykach naukowych2 i hobbystycznych3 nie napisano na ten temat zgoła nic.

W Indiach i Pakistanie sytuacja jest całkowicie inna. Nie może to dziwić, gdy uwzględnić znaczenie rywalizacji obydwu państw. Problemów przysparza więc raczej selekcja literatury niż jej deficyt, choć wspomnieć należy, że anglojęzycznych publikacji pakistańskich jest zde-cydowanie mniej niż indyjskich. Spośród opracowań opublikowanych w Indiach należy przede wszystkim wymienić oficjalne monografie wojen 1965 i 1971 r. dostępne w wersji zdigitalizowa-nej4 oraz monumentalne opracowania admirałów Satyindara Singha5 i Gulaba Mohanlala Hira-nandani6. Mimo skłonności autorów do rozwlekania narracji i popadania w patos stanowią one trudne do przecenienia źródło informacji, kreślące – co niezwykle ważne – szerokie tło politycz-ne, społeczne i gospodarcze opisywanych wydarzeń. Spośród publikacji pakistańskich wymienić

1 J. Dobrzelewski, Indie-Pakistan 1971, Warszawa 2016.

2 K. Kubiak, Zajęcie terytoriów portugalskich na wybrzeżu Morza Arabskiego przez wojska Indii w grudniu 1961 r., [w:] Wojny i konflikty zbrojne po 1945 r., (pod red. M. Giętkowskiego i Ł. Nadolskiego), t. 2, Bydgoszcz 2016, s. 21–58.

3 M.S. Sobański, Zagłada Ghazi, Okręty Wojenne, 2005 nr 1 (69); K. Hanuszek, Działania morskie Indie-Pakistan 1971, Okręty Wojenne, 2007 nr 3 (83).

4 B.C. Chakravorty, D. Phil, History of the Indo-Pak War, 1965, New Delhi 1992; U.P. Thapliyal, S.N. Prasad, History of the 1971 India Pakistan War, New Delhi 1992.

5 S. Singh, Under Two Ensigns. The Indian Navy 1945–1950, New Delhi 1986; S. Singh, Blueprint to Bluewater. The Indian Navy 1951–1965, New Delhi 1992.

6 G.M. Hiranandani, Transition to Triumph, Indian Navy 1965–1975, New Delhi 2000.

10


należy przede wszystkim oficjalną historię marynarki w latach 1947–19727. Z kolei z publikacji autorstwa badaczy spoza Indii szczególną uwagę należy zwrócić na pracę Jamesa Goldricka po-święconą powstaniu i rozwojowi flot Indii, Pakistanu i Sri Lanki8. Zajęcie Goa przez armię Indii znalazło bogate odbicie w literaturze portugalskiej. Szczególnie interesujące materiały dotyczące morskiego wymiaru tamtych wydarzeń zawiera oficjalny periodyk portugalskiej marynarki wo-jennej „Revista da Armada”9.

Korzystając z przywileju przynależnego autorowi chciałbym podziękować za wsparcie oka-zane mi podczas przygotowywania niniejszej pracy przez Panów Andrzeja Wojtasa i Grzegorza Bukałę. Były to długie, inspirujące rozmowy, w trakcie których weryfikowane były pierwotne hipotezy i ostatecznych kształtów nabierały wnioski, były to także cenne wskazówki bibliogra-ficzne, ale także zwyczajna życzliwość okazywana mi podczas pracy nad zagadnieniem, o któ-rym wielu powiedziało, że wiadomo już wszystko. Niezwykle ważna była pomoc Pana doktora Łukasza Mamerta Nadolskiego, z którym przedyskutowane zostały, między innymi, zagadnienia umożliwiające dokonanie porównania działań indyjskiego lotnictwa pokładowego w Bengalu z amerykańskimi operacjami prowadzonymi z okrętów operujących na Zatoce Tonkińskiej. Od-rębnego potraktowania wymagają konsultacje, których udzielili mi Panowie: kmdr (w st. spocz.) mgr inż. Jerzy Kubiak, kmdr (rez.) prof. dr hab. Krzysztof Rokiciński oraz kmdr (rez.) mgr inż. Zbigniew Ramotowski. Bez ich pomocy kwestie uwarunkowań technicznych i taktycznych ści-gaczy projektu 205 nie zostałyby tak dokładnie wyjaśnione. Słowa serdecznych podziękowań chciałbym skierować w stronę wydawców, Panów Łukasza Przybyło i Tadeusza Zawadzkiego. Bez trudnego do oszacowania wsparcia drugiego z wymienionych, książka, którą trzymają Państwo w rękach, z pewnością byłaby znacząco gorsza.

Indie i Pakistan posiadają taką samą, odziedziczoną po Brytyjczykach, siatkę stopni woj-skowych. W przypadku oficerów są to trzy stopnie w korpusie oficerów młodszych: midship-man (lub student-officer), sublieutenant i lieutenant. Odpowiadają one trzem stopniom polskim: podporucznik marynarki, porucznik marynarki, kapitan marynarki. W połączeniu z innymi niż w Polsce zakresami odpowiedzialności przypisanymi do stopni powoduje to pewne zamieszanie terminologiczne. Należy jednak, godząc się na pewne uproszczenia, przyjąć, że midshipman to podporucznik-stażysta, sublieutenat to odpowiednik polskiego stopnia porucznik marynarki, zaś lieutenant to odpowiednik polskiego stopnia kapitan. W korpusie oficerów starszych siatki stopni z subkontynentu odpowiadają polskiej. Lieutenant commander to komandor podporucz-nik, commander – komandor porucznik, captain zaś to komandor. W Indiach i Pakistanie wystę-puje pięć stopni flagowych: commodor, rear admiral, vice admiral, admiral i admiral of the fleet, które odpowiadają takiej samej ilości stopni w PMW, przy czym pamiętać należy, że commodor to odpowiednik polskiego kontradmirała, rear admiral – polskiego wiceadmirała, vice admiral to

7 The Story of Pakistan Navy 1947–1972, Karachi 1991.

8 J. Goldrick, No easy answers. The development of the Navies of India, Pakistan, Bangladesh and Sri Lanka 1945–1996, New Delhi 1997. Książka jest rozwinięciem pracy autora przygotowanej w czasie studiów w amery-kańskim Naval War College Navies in Asia a Survey of the Development. Ten Navies in South and South East Asia, 1945–1992, Newport 1992.

9 Szczególnie ciekawie pod tym względem prezentuje się numer z grudnia 2001, a zatem wydany w 40 rocz-nicę upadku portugalskiego Państwa Indyjskiego. Za reprezentatywny może być uznany artykuł Silva Ribeiro A., Moreira Silva J., Índia. A Manobra Estratégica, Diplomática e Naval, Revista da Armada, 2001 nr 12.

11

Wstęp

ekwiwalent polskiego admirała, zaś admiral to polski admirał floty. Stopień admiral of the fleet nie ma polskiego odpowiednika, gdyż w naszej marynarce nie stworzono stopnia ekwiwalentne-go marszałkowi.

12

Ocean Indyjski rozciąga się od wschodnich wybrzeży Afryki po zachodnie wyspy Indonezji i wybrzeża Australii oraz od brzegów Półwyspu Arabskiego i deltowych wybrzeży Bengalu po szelfowe lodowce Antarktydy. W centralnej części w jego błękitny bezmiar wdziera się na kształt gigantycznego stalaktytu półwysep Dekan obciążony dodatkowo „kroplą” Cejlonu rozdzielając bezmiar wód na Morze Arabskie i Zatokę Bengalską. To właśnie pierwszy z wymienionych akwe-nów był teatrem morskiej konfrontacji między Indiami a Pakistanem w 1965 r., zaś w 1971 r. krwią zbroczone zostały oba z nich. Morze Arabskie nadal pozostaje potencjalnym polem bitwy między wymienionymi państwami, zaś z obecnego indyjskiego punktu widzenia Zatoka Bengal-ska to obszar nasilającej się infiltracji marynarki chińskiej, która coraz śmielej przechodzi przez cieśninę Malakka10.

Zatoka BengalskaAkwen nazywany Zatoką Bengalską to w istocie duże morze pomiędzy Półwyspem Indyj-

skim i Cejlonem a brzegiem Birmy oraz archipelagami Andamanów i Nikobarów. Od południa granicę zatoki wyznacza umowna linia łącząca południowy kraniec Cejlonu – przylądek Dondra z północnym cyplem Sumatry. Powierzchnia Zatoki Bengalskiej to 2 191 000 km2, średnia głębo-kość 2507 m, maksymalna głębokość 4490 m.

W północnej części zatoki znajduje się gigantyczna, rozgałęziona delta Gangesu i Brahma-putry, a na jej przedpolu – kanion Gangesu o szerokości na szelfie 15 km i głębokości do 1400 m na jego skraju. Ganges i Brahmaputra wprowadzają do Zatoki Bengalskiej olbrzymią ilość mate-riału zawiesinowego, z którego tworzą się liczne stożki11. Głębokości w części północnej zatoki są stosunkowo niewielkie – izobata 200 m przebiega o odległości 100–250 km od wybrzeża. Warun-ki takie, zwłaszcza osady nanoszone przez rzeki, mają zasadniczy wpływ na działanie środków hydroakustycznych, znacząco ograniczając ich zasięg. Stanowi to bardzo poważne utrudnienie zarówno dla działań okrętów podwodnych, jak i sił ich zwalczania. W drugim przypadku istotne znaczenie ma również, na przykład dla lotnictwa ZOP, niewielka przejrzystość wody, zwłasz-

10 Chiny realizują obecnie koncepcję strategiczną określaną mianem „pasa” lub „sznura pereł”. Zakłada ona zabezpieczenie własnych witalnych morskich komunikacji na Morzu Południowochińskim oraz Oceanie Indyj-skim poprzez stworzenie systemu punktów bazowania sił morskich oraz placówek handlowych od terytorium macierzystego aż po Wschodnią Afrykę. Obecnie w skład „pasa pereł” wchodzę: Hongkong, Sanya na wyspie Hajnan, Wyspa Woody na Wyspach Paracelskich, bazy na spornych Wyspach Spratly, Sihanoukville w Kambo-dży, przesmyku Kra w Tajlandii, wyspa Great Coco w Birmie, Ćottogram w Bangladeszu, Hambantota na Cej-lonie, Marao na Malediwach, Gwadar w Pakistanie, Lamu w Kenii oraz Port Sudan w Sudanie. Por. J. Bartosiak , Pacyfik i Eurazja. O wojnie, Warszawa 2016, s. 213–131.

11 Stożek podmorski (ang. submarine fans) – środowisko, system depozycyjny i forma o kształcie wachlarza zlokalizowana u podnóża skłonu kontynentalnego, do którego materiał osadowy dostarczany jest dolinami podmorskimi przez podmorskie spływy grawitacyjne (w tym także prądy zawiesinowe).

Monsunowy ocean

13

Monsunowy ocean

cza w rejonach ujścia licznych odnóg delty. Manewrowanie okrętów podwodnych w zanurzeniu komplikuje ponadto obecność olbrzymich rumowisk zbudowanych z materiału nanoszonego przez rzeki, w rejonie których głębokości spadają nawet do 50 m. Przy braku dokładnych map batymetrycznych stawia to przed dowódcami i nawigatorami bardzo poważne wyzwania. Głę-bokości w północnej części Zatoki Bengalskiej umożliwiają ponadto skuteczne użycie morskiej broni minowej.

Zatoka Bengalska należy do strefy klimatu monsunowego. Zimą (październik–kwiecień) wieją tu wiatry z północnego wschodu, latem występuje monsun południowo-zachodni. Na za-chodzie roczny opad to około 1500–2000 mm, na wschodzie ponad 2000 mm, a w części północ-no-wschodniej odnotowuje się ponad 3000 mm. Najwięcej opadów występuje w czasie monsunu letniego.

Zatoka jest jednym z najcieplejszych akwenów na Ziemi. Latem na całej powierzchni tem-peratura wody przekracza 28°C (osiągając w części północnej nawet 30°), zaś zimą wynosi około 25° na północy i 28° na południu. Sytuacja taka sprzyja powstawaniu cyklonów (warunkiem zaistnienia tego zjawiska jest, między innymi, utrzymywanie się w warstwie powierzchniowej

LIBIA

IRAK I R A N

EGIPTCHINYNEPAL BHUTAN

AFGANISTAN JAPONIA

Z A M B I A

ZIMBABWE

UGANDA

CZAD

S O MA L I A

SOMALILANDS U D A N

SUDAN PD.

MALAW

I

MAURITIUSReunion

Sokotra

Z. Omańska

M. Czerwone

MorzeArabskie

O c e a n I n d y j s k i

Zat.Bengalska

KONGO

DEMOKRATYCZNA

REPUBLIKA

KONGA

RŚA

BOTSWANA

NAMIBIA

B.

ZEA

ANGOLA

SRI LANKA

L A O S

MY

AN

MA

KAMB.

I N D I EPAKISTAN

BD.TAJWAN

PAPUA-NG

BRUNEI

A U S T R A L I APerth

FI L

I PI N

Y

RPA

Francuskie Terytoria Południowe i Antarktyczne

A N T A R K T Y D A

I. JORDANIA

Hongkong

KENIA

T A N Z A N I A

SESZELE

MO

Z AM

BI K

DŻIBUTI

ERYTREA JEMEN

KATAR

KUWEJT

E T I O P I A

R.

KOMORY

SINGAPUR

BombajOMAN

Szanghaj

TIMOR WSCH.

PALAU

Kapsztad

S.

L.

Melbourne

M A L E Z J AI

N D O N E Z J A

WIETN

AM

T AJ L

AN

DIA

MAL

EDIW

Y

MA

DAG

ASKAR

A R A B I A S A U D Y J S K A

Z. Perska

0 1000 2000 3000 4000 5000 km

0 500 1000 1500 2000 2500 Mm

4000 m

3000 m

1000 m

2000 m

200 m

0 m

5000 m

Papua-NG – Papua-Nowa Gwinea; B. – Burundi; BD. – Bangladesz; I. – Izrael; K. – Kuwejt; Kamb. – KambodżaR. – Rwanda; RPA – Republika Południowej AfrykiRŚA – Republika Środkowoafrykańska; L. – LesothoS. – Suazi; ZEA – Zjednoczone Emiraty Arabskie

główne trasy żeglugi handlowej

Mapa 1. Ocean Indyjski

454

Publikacje zwarte i artykułyA History of the India State Forces, Kalkuta 1967.Abreu dos Santos J.C., Crónica do assalto final – Índia Portuguesa, 1961, e-book, http://ultramar.terraweb.biz/

EstadodaIndia_EstadodaIndiaPortuguesa.htm, dostęp: 23.08.2017.Adamek K., Burakowski A., Indie. Od kolonii do mocarstwa 1857–2013, Warszawa 2013.Aghavan A., 1971. A Global History of the Creation of Bangladesh, London 2013.Ahmed Nazir, East Pakistan – 1971. Distortions and Lies, ebook 2015.Allen J.J., T.E. Lawrence and the Red Sea Patrol: The Royal Navy’s Role in Creating the Legend, Barnlsey 2015.Amrutha M.M., Sanil Kumar V., Anoop T.R., Balakrishnan Nair T.M., Nherakkol A., Jeyakumar C., Waves off

Gopalpur, northern Bay of Bengal during Cyclone Phailin, Annales Geophysicae, 32, 2014.Anwar M., Stolen Stripes and Broken Medals: Autobiography of a Senior Naval Officer, Bloomington 2008.Ardar F., Lodi S., RAW and Bangladesh, Dhakka 2015.Baker R., Ships of the Invasion Fleet, Proceedings of the Royal Institute of Naval Architects, 1947, Vol. 89.Bartosiak J., Pacyfik i Eurazja. O wojnie, Warszawa 2016.Bass G.J., Telegram konsula Blooda. Nixon, Kissinger i zapomniane ludobójstwo, Wołowiec 2015.Bègue Sandrine, La Fin de Goa et de l’Estado da Índia : Décolonisation et Guerre Froide dans le Sous-Continent

Indien (1945–1962), vol. 2, Lisboa 2007,.Bell Ch.M., Elleman B.A., Naval Mutinies of the Twentiech Century, London–Portland 2002.Bhattacharjee Arun, Dateline Mujibnagar, Delhi – Bombay – Bangalore – Kanpur – London 1973.Bose S., Dead Reckoning: Memories of the 1971 Bangladesh War, London 2011.Bradley M., Refugee Repatriation: Justice, Responsibility and Redress, Cambridge 2013.Brodecki S., Figarski J., Kamiński Z., Sołtys A., Ubezpieczenia morskie, Gdańsk 1979.Camões de L.V., Luzytanie, Kraków 1995.Cardozo I. (ed.), The Sinking of INS Khukri. Survivors’ Stories, New Delhi 2006.Census of India 2011, District Census Handbook Village and Town Wise Primary Census Abstract (PCA), Directo-

rate Of Census Operations Lakshadweep, (wyd. elektroniczne: http://www.censusindia.gov.in/2011census/dchb/3101_PART_B_DCHB_LAKSHADWEEP.pdf, dostęp: 21.11.2016).

Chakravorty B.C., Phil D., History of the Indo-Pak War, 1965, New Delhi 1992 (online: http://php.isn.ethz.ch/lory1.ethz.ch/collections/coll_india/1965War3593.html, dostęp: 18.12.2016).

Cheema P.I., Pakistan’s Defence Policy 1947–58, New York 1990.Chesneau R., Conways All the Worlds Fighting Ships 1922–1946, Annapolis 1980.Cloughley Brian, A History of the Pakistan Army, Oxford 2006.Cloughley Brian, A History of the Pakistan Army: Wars and Insurrections, 5th ed., New York 2016.Colledge J.J., British and Dominion Warships of World War Two, New York, 1968.

Bibliografia

455

Bibliografia

Colledge J.J., Warlow B., Ships of the Royal Navy, Philadelphia & Newbury 2010.Colledge J.J., Warlow B., Ships of the Royal Navy: The Complete Record of all Fighting Ships of the Royal Navy,

London 2006.Colledge J.J., Ships of the Royal Navy, Vol. 2: Navy-Built Trawlers, Drifters, Tugs and Requisitioned Ships From the

Fifteenth Century to the Present, London 1989.Costa R., A Marinha na India (1947–1961), 1o Parte, Revista da Armada, 1997 nr 11; 2o Parte, Revista da Ar-

mada, 1997 nr 12.Costa R., O ultimo noviop Portuguěs de Damao, Revista da Armada, 1993 nr 5.Crowley R., Zdobywcy. Jak Portugalczycy zdobyli Ocean Indyjski i stworzyli pierwsze globalne imperium, Poznań 2016.Czulda R., Brytyjsko-sowiecka agresja na Iran w 1941 r. (cz. 2), Technika Wojskowa Historia, Numer Specjalny,

2014 nr 6.D.J.E. Collins, The Royal Indian Navy, seria: Official History of the Indian Armed Forces In the Second World War

(wersja zdigitalizowana: https://www.ibiblio.org/hyperwar/UN/India/RIN/index.html, dostęp: 08.11.2016).Das D., Indie. Od Curzona do Nehru i później, Warszawa 2009.Economic History of India 1857–1956, New Delhi 2002.Elliott P., Allied Escort Ships of World War II. Minesweeper, Cleveland 1977.Fiscus J.W., Gun Running in Arabia: The Introduction of Modern Arms to the Peninsula, 1880–1914, Portland

State University 1987, Dissertations and Theses, Paper 1624 (http://pdxscholar.library.pdx.edu/cgi/view-content.cgi?article=2623&context=open_access_etds, dostęp: 10.09.2016).

Francillon R.J., Tonkin Gulf Yacht Club: U.S. Carrier Operations off Vietnam, Annapolis 1988.Friedman N., U.S. Submarines Through 1945: An Illustrated Design History, Annapolis 1995.Gallagher T., Portugal, a Twentieh Century Interpretation, Manchester 1983.Gardiner R., Conway’s all the world’s fighting ships 1947–1995, London 1995.Gates S., Roy K., East Unconventional Warfare in South Asia: Shadow Warriors and Counterinsurgency, New

York 2016.Gillett Ross, Australian and New Zealand Warships 1914–1945, Sydney 1983.Głogowski A., Pakistan. Historia i współczesność, Kraków 2011.Głogowski A., Polskie orły nad Himalajami, Kraków 2011.Goldrick J., Navies in Asia a Survey of the Development Ten Navies in South and South East Asia, 1945–1992,

Naval War College, Newport 1992.Goldrick J., No easy answers. The development of the Navies of India, Pakistan, Bangladesh and Sri Lanka 1945–

1996, New Delhi 1997.Gopal Rao K.P., Distortion of Indian Naval War History 1971 period, Indian Defence Review, Jul 1990.Hackman R., Ships of the East India Company, Gravesend 2001.Hall N., Royal Navy Cruisers in Focus. Favoured by the Gods, Ships Monthly, July 2015.Harrison F., Do dziś liczymy zabitych. Nieznana wojna na Sri Lance, Wołowiec 2015.Hasan Khaled, Modernization of Seaport of Bangladesh for Regional Connectivity – Implication for National

Development and Security, 2015 (ebook).Hassa S., SSK Royal Navy. Od Porpoise’a do Upholderów, Morza i Okręty, 2016 nr 6.Heitzman James, Worden Robert (editors), Bangladesh: A Country Study, Washington 1989, (wydanie online:

https://www.loc.gov/item/89600298/?q=Bangladesh:%20A%20Country%20Study).Hiranandani G.M., Transition to Triumph, Indian Navy 1965–1975, New Delhi 2000 (wersja online: https://

www.indiannavy.nic.in/sites/default/files/Transition-to-Triumph-07Apr16.pdf, dostęp: 18.12.2016).

456


Hobbs D., British Aircraft Carriers: Design, Development & Service Histories, Barnsley 2014.Holler R.A., The Evolution of the Sonobuoy from World War II to the Cold War, U.S. Navy Journal of Underwa-

ter Acoustics, January 2014 (wersja online: http://www.navairdevcen.org/PDF/THE%20EVOLUTION%20OF%20THE%20SONOBUOY.pdf, dostęp: 22.12.2016).

Hore P., Dreadnought to Daring: 100 Years of Comment, Controversy and Debate in The Naval Review, Barnsley 2012.

Ilnicki M., Kubiak K., Makowski A., Działalność wojskowa na morzu w świetle prawa międzynarodowego, Gdańsk 2003.

Indian Navy and the Indo-Pak War of 1965, India Strategic, September 2015.Islam Rafiqul, A Tale of Milions, Dacca 1974.Iwanek K., Burakowski A., Indie. Od kolonii do mocarstwa 1857–2013, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa

2013.Jacob J.R.F., An Odyssey in War and Peace: An Autobiography Lt Gen. J.F.R. Jacob, New Delhi 2011.Jacob J.R.F., Surrender at Dacca. Birth of the Nation, New Delhi 1999.Jaffrelot Ch., Islamic Identity and Ethnic Tensions, [w:] Jaffrelot Ch. (ed.), A History of Pakistan and Its Origins,

London 2004.James L., Raj, The Making and Unmaking of British India, New York 1999.Jane’s Fighting Ships 1953.Jane’s Fighting Ships 1960–1961.Jane’s Fighting Ships 1970–71.Jane’s Fighting Ships 1980–1981.Jane’s Fighting Ships 1963–64.Jerath V., The Missile Boat Operations, [w:] I. Cardozo (ed.), In Quest of Freedom: The War of 1971 – Personal

Accounts by Soldiers from India and Bangladesh, New Delhi 2016.Judd D., The Lion and the Tiger: The Rise and Fall of the British Raj, 1600–1947, Oxford –New York 2004.Kasatonow I., Fłot wyszieł w okiean, Moskwa 1996.Kaul B.M., Confrontation with Pakistan, Delhi – Bombay – Bangalore – Kanpur – London 1971.Kearney M., The Indian Ocean in world history, New York–London, 2004.Kohli N. S., We Dared: Maritime Operations in the 1971 Indo-Pak War, New Delhi 1989.Kowal W., Skulski P., F-86 MiG Killer, Wrocław 1995.Krishna B., India’s Bismarck, Sardar Vallabhbhai Patel, Mumbai 2007.Krishnan N., No Way But Surrender: An Account of the Indo-Pakistan War in the Bay of Bengal, 1971, Ghazibad

1980.Kubiak K., Nadolski M.Ł., Klęska na dachu świata. Armia indyjska w wojnie granicznej z Chinami w 1962 r.,

Toruń 2015.Kubiak K., Działania sił morskich po drugiej wojnie światowej. Studia przypadków, Warszawa 2007.Kubiak K., Makowski A., Korea 1950–1953. Działania morskie, Gdańsk 2000.Kubiak K., Royal Australian Navy w Wietnamie, Morza, Statki i Okręty, 2000 nr 4.Kumar A., The Submarine Arm of the Indian Navy, [w:] Indian Defence Review. Vol 31.4, Oct-Dec 2016.Kuzin W.P., Nikolskij W.I., Wojenno-morskoj flot SSSR 1945–1941, Sankt-Petersburg 1996.Lall K.B., Indian Navy’s Submarine Arm, New Delhi 1982.Longshore D., Encyclopedia of Hurricanes, Typhoons, and Cyclones, New York 2000.Lopes M.C., Os Avioes da Cruz de Cristo. The Airplanes if the Cross of Christ, Lisboa 2001.

457

Bibliografia

Low Ch.R., History of the Indian Navy 1613–1863, Volume I, London 1877.Lyon David, Winfield Rif, The Sail & Steam Navy. All the Ships of the Royal Navy 1815–1889, London 2004.Majewski A., Oceany i morza, Warszawa 1992.Majumdar M.R., I was put in a gunny bag and kept in the scorching sun, [w:] Shahriar Kabir (ed.), Tormenting Se-

venty One. An account of Pakistan army’s atrocities during Bangladesh liberation war of 1971, Dhaka 1991.Mała Encyklopedia Wojskowa, t. 1, Warszawa 1967; t. 3, Warszawa 1970.Mały oxfordzki słownik historii świata w XX w., Londyn 1989.Marriott L., Royal Navy Destroyers Since 1945, Birmingham 1989.Marston D., The Indian Army and the End of the Raj, Cambridge 2014.Mastny V., The Soviet Union’s Partnership with India, Journal of Cold War Studies, Summer 2010, Vol. 12, No. 3

(online: http://www.mitpressjournals.org/doi/pdf/10.1162/JCWS_a_00006, dostęp: 11.09.2016).Meister J., Brytyjsko-radziecka interwencja zbrojna w Iranie, Okręty Wojenne, 2000 nr 2.Melvin J., The Role of the Motor Minesweepers in World War II, Worcester 1992.Merra S.N., Developing of Indian Shipping during Five Years Plan, Finance India, vol. XIX, no. 4, December 2005.Miegoń T., ORP „Oksywie” w opałach, Biuletyn Historyczny Muzeum Marynarki Wojennej, 2016, nr 31.Misra R.N., Indian Ocean and India’s Security, Delhi 1986.Moore J.E., Warships of the Royal Navy, Lodnon 1979.Moreira A., Acçăo da Marinha Durante a Invasăo do Estado da Índia (1961), Revista da Armada, 2001 nr 12.Moses A.D., Civil War or Genocide? Britain and the Secession of East Pakistan in 1971, [w:] Sundar A., Sundar N. (ed.),

Civil Wars in South Asia State, Sovereignty, Development, New Delhi 2014.Mossor S., Sztuka wojenna w warunkach nowoczesnej wojny, Warszawa 1986.Muqueem Khan F., Pakistan’s Crisis in Leadership, Karaczi 1973.Murawiew A.D., The Russian Pacific Fleet from the Crimean War to Perestroika, Canberra 2007.N.R.P. „Antares”, Revista da Armada, 1993 nr 6.Nanda S.M. , The Man Who Bombed Karachi, New Delhi 2004.Nayan R., India’s Defence Industry Base, Defence and Security Alert, August 2012 (wyd. elektroniczne; http://

www.idsa.in/system/files/DIB_Nayan.pdf, dostęp: 19.11.2016).O Combate da “Vega” Visto da Fortaleza de Diu, Revista da Armada, 2001 nr 12.O’Connell P., The Influence of Law on Sea Power, Manchester 1975.Oceany, morza, Warszawa 2004.Palit D. K., The Lighting Campaign. The Indo-Pakistan War 1971, Salisbury 1972.Palmer A., Kto jest kim w polityce, Warszawa 1998.Patjanin S.W., Kriejsiera tipa „Linder” i „Sidniej”, Moskwa 2005; .Pawłow A.S., Wojenno-Morskoj Fłot Rossii 1996 g., Irkuck 1996.Pawłow A.S., Wojennyje korabli SSSR i Rossji 1945–1995 g., Irkuck 1994.Perepeczko A., Wojna samotnych krążowników, Warszawa 1997.Polmar N., The Naval Institute Guide To The Ships And Aircraft Of The U.S. Fleet, 18th edition, Annapolis 2008.Polmar N., Aircraft Carriers: A History of Carrier Aviation and Its Influence on World Events, vol. 2, 1946–2005,

Dulles 2007.Prasad S.N. et al., History of the 1971 India Pakistan War, New Delhi 1992 (wersja zdigitalizowana: http://php.

isn.ethz.ch/lory1.ethz.ch/collections/coll_india/1971War3593.html?navinfo=96318).Raghavan S., War and Peace in Modern India, Ranikhet 2010.Richardson D., Naval Armament, London 1981.

458


Risbud S.S., Goa’s Struggle for Freedom, 1946–1961: The Contribution of National Congress (Goa) and “Azad Goman-tak Dal”, Doctors Thesis, University of Goa, 2003, (http://hdl.handle.net/10603/32202, dostęp: 07.10.2015).

Rodrigues António Filipe Gaião, The referendum in the Portuguese constitutional experience, Leiden University Press 2013 (https://openaccess.leidenuniv.nl/handle/1887/22936, dostęp 02.09.2015).

Rohwer J., Der Indish-Pakistanische Konflikt 1971, Marine Rundschau, 1974 nr 1.Rotter A.J., Comrades at Odds: The United States and India, 1947–1964, Cornell University Press, New York 2000.Roy M.K., War in the Indian Ocean, New Delhi, 1995.S. Dewan, Indo-Pak War 1965. The Indian Navy and 1965, Sainik Samachar, Vol. 62, No. 16, 16–31 August 2015

(wersja online: http://sainiksamachar.nic.in/englisharchives/2015/aug16-15/h5.htm, dostęp: 18.12.2016).Sadasivan S.N., Political and Administrative Integration of Princely States, New Delhi 2005.Saigal J.R., Pakistan Splits: The Birth of Bangladesh, New Delhi 2000.Saikia Y., Women, War and the Making of Bangladesh: Remembering 1971, Durham 2011.Sarma S.H., My Years at Sea, New Dahli 2001.Scott R.F., Ostatnia wyprawa Scotta, Warszawa 1960.Mahmud, Sezan, Operation Jackpot: A true, untold story of naval commando operations in the liberation war of

Bangladesh in 1971, Kindle Edition, Malden 2014.Shamsul Arefin A.S.M., Bangladesh Documents 1971, Dhaka 2011.Sharma S., Alma Abidi S.S., Services Chiefs of India, New Delhi 2007.Sharma S.C., The Indian Navy in the 1965 Indo-Pak War, Freedom First, Issue No.: 557, November 2013 (wyda-

nie online: http://www.freedomfirst.in/issue/articles.aspx?id=7740, dostęp: 19.12.2016).Silva Ribeiro A., Moreira Silva J., Índia. A Manobra Estratégica, Diplomática e Naval, Revista da Armada, 2001 nr 12.Sing V.K., Leadership in the Indian Army: Biographies of Twelve Soldiers, London 2005.Singh Jasjit (ed.), Role of Indian Air Force in 1971 War, New Delhi 2013.Singh S., Blueprint to Bluewater. The Indian Navy 1951–1965, New Delhi 1992.Singh S., Partition of the Indian Armed Forces Between India And Pakistan, rozprawa doktorska, Centre For

International Politics, Organisation And Disarmament School of International Studies, Jawaharlal Nehru University, New Delhi, 1994.

Singh S., Under Two Ensigns. The Indian Navy 1945–1950, New Delhi 1986 (wydanie zdigitalizowane: https://www.indiannavy.nic.in/sites/default/themes/indiannavy/images/pdf/under-2-ensigns.pdf).

Skibiński F., Rozważania o sztuce wojennej, Warszawa 1972.Słownik historii politycznej świata, 1901–2005, Kraków 2006.Smillie J., World War II Sea War, Germany Sends Russia to the Allies, Vol. 4, Dayton 2012.Sobański R., Zagłada Ghazi, Okręty Wojenne, 2005 nr 1 (69).Sridharan K., Sea – Our Saviour, New Delhi 2000.Subramaniam A., India’s Wars, 1947–1971: A Military History, New Delhi 2016.Syed N.A., Razzaq D.A. , Sohoo N., Ahmed S.G., A Study of the Dynamics of Miani Hor Coastal Lagoon, Pakistan and

Failure of Damb Fish Harbour, International Journal of Science and Technology, Volume 3 No. 8, August, 2014.Telo A.J., A Queda da Índia Como Inversăo de Alianças, Revista da Armada, 2001 nr 12.The Complete Encyclopedia of World Aircraft, New York 1997.The Story of Pakistan Navy 1947–1972, Karaczi 1991.Tripathi S., The Colonel Who Would Not Repent: The Bangladesh War and Its Unquiet Legacy, Yale 2016.Ultimos combates navais na India Portuguesa. Cerimónia evocativa do 30.0 aniversário do combate dos NRP

Afonso de Albuquerque e NRP Vega nos mares de Goa e de Dio, Revista da Armada, 1992 nr 2.

459

Bibliografia

Urbanowicz K., Ocean Indyjski. Problemy polityczno-strategiczne, Warszawa 1976.USS Kitty Hawk (CVA-63) Command History, 1967, OPNAV report 570-1.West N., Historical Dictionary of Naval Intelligence, Lanham, Toronto, Plymouth 2010.Wilson Prabhakar P., Wars, Proxy-wars and Terrorism, Muttal Publications, New Delhi 2003.Winogradow L., Korabli mieniajut fłag, Moskwa 1996.Zafrulla Khan M, Emmerson J. K., United States-Pakistan Mutual Defense Assistance Agreement (May 19, 1954),

Middle East Journal, Vol. 8, No. 3 (Summer, 1954).

Publikacje internetowe1965 War Indian Naval Base Destroyed Operation Dwarka Full Story, https://www.youtube.com/watch?v =xxuASScyEQ0.1971 How Russia stopped America’s 7th Fleet on Bay of Bengal, https://www.youtube.com/watch?v=MvWQ2cE6lUQ

[film].50 anos depois, recordando os TAIP e Dabolim, http://www.supergoa.com/pt/read/news_cronica.asp?c_news=521.A Invasão do Antigo Estado Português da Índia, http://osmeusolhares09.blogs.sapo.pt/tag/invasão+da+índia.About SCI, http://www.shipindia.com/profile/about-sci.aspx.Abreu d’ F. S., Anjediva, http://www.colaco.net/1/AbreuAnjediva5.htm.Admiral Nalecz-Tuminski, http://www.federacjapolek.ca/nowy/image/2009_images/polish_spirit_persons/na-

lecz-tyminski.pdf.Ahmed I., Liton S., Sun rose from ruins, Pakistani butchers made to surrender, http://www.thedailystar.net/

frontpage/nagras-lightening-advance-187612, dostęp: 17.02.2017.Al Hasan. IMO 5146732, http://www.shipspotting.com/gallery/photo.php?lid=1861405.Alam Khan S., Defence Notes, http://defencejournal.com/may98/fightergap2.htm.The Royal Indian Navy. Appendix V, Ships of the R.I.N. in 1944, https://www.ibiblio.org/hyperwar/UN/India/

RIN/RIN-A5.html.Authorities & Units | Indian Navy, https://www.indiannavy.nic.in/about-indian-navy/enc-authorities-units.Bagh-e-Karaczi. IMO 6411031, http://www.shipspotting.com/gallery/photo.php?lid=2236878.Bajwa M.S., Rikhye R., Indian State Forces Battalions 1947, http://www.orbat.info/cimh/regiments/Indian%20

State%20Forces%20Battalions%201947.htm.Balaji M., India laments loss of defense guru, Asia Times Online, Feb 18, 2011, http://www.atimes.com/atimes/

South_Asia/MB18Df01.html.Bangladesh Inland Water Transport Authority (BIWTA), http://www.biwta.gov.bd/website/?page_id=2.Bangladesh historical demographical data of the whole country, http://www.populstat.info/Asia/bangladc.htm.Barnett L., The East India Company’s Marine (Indian Marine) and its Successors through to the Royal Indian Navy

(1613-1947), http://www.barnettmaritime.co.uk/mainbombay.htm.Bhat A., Princely States and the Regiment, http://www.salute.co.in/princely-states-and-the-regiment/.Breguet Br 1050 Alize (ALM/ALH), http://www.ffaa.net/aircraft/alize/alize.htm.Carlos Azeredo lembra que em Goa ninguém queria acreditar na invasão Indiana, http://www.tsf.pt/interna-

cional/interior/carlos_azeredo_lembra_que_em_goa_ninguem_queria_acreditar_na_invasao_india-na_2191560.html.

Case Concerning Right of Passage over Indian Territory (Merits), Judgment of 12 April 1960, http://www.icj-cij.org/docket/index.php?sum=278&code=poi&p1=3&p2=3&case=32&k=ce&p3=5.

Cheema A.S., Operation Vijay: The Liberation of ‘Estado da India’– Goa, Daman and Diu, http://usiofindia.org/Article/Print/?pub=Journal&pubno=594&ano=2188.

460


CIA World Factbook; The World Defence Almanac; Bangladesh Population, http://www.worldometers.info/world-population/bangladesh-population/.

City of St. Albans, http://www.shipsnostalgia.com/showthread.php?t=162530.Cmde Babru Yadav led the Missile Boat Attack on Karachi in 1971, http://www.indiastrategic.in/topstories548.htm.Commonwealth War Graves Commission Annual Report 2014–2015, https://issuu.com/wargravescommission/

docs/ar_2014-2015?e=4065448/31764375.d’Abreu d’ F. S., Anjediva – 5, http://www.colaco.net/1/AbreuAnjediva5.htm.Dabas M., Vice Admiral Krishnan, Master Strategist Who Saved INS Vikrant From Pakistan And Won India The 71

War, http://www.indiatimes.com/news/vice-admiral-krishnan-master-strategist-who-saved-ins-vikrant--from-pakistan-and-won-india-the-71-war-253770.html.

Dadra and Nagar Haveli Act, 1961, http://bombayhighcourt.nic.in/libweb/actc/1961.35.pdf.Deepak Class, https://web.archive.org/web/20140826115907/http://www.bharat-rakshak.com/NAVY/Ships/Past/

160-Deepak-Class.html.Depth Charge Mk 11 Mod 2, http://www.iwm.org.uk/collections/item/object/30021860.Dhaka (Bangladesh) – Karachi (Pakistan), Transport Planning, http://www.entfernungsrechner.net/en/distan-

ce/city/1185241/city/1174872.Discontent in armed forces. Pushing them too much not in national interest, https://airforcechat.wordpress.

com/2012/09/20/royal-air-force-revolt-1946-naval-mutiny-1946/.Dry Docks At Kolkata Dock System, http://kolkataporttrust.gov.in/showfile.php?layout=2&lang=1&lid=87.Dulles Formulated and Conducted U.S. Foreign Policy for More Than Six Years, http://www.nytimes.com/lear-

ning/general/onthisday/bday/0225.html.Duncan D., Mutiny in the RAF: the air force strikes of 1946, https://libcom.org/book/export/html/26188.Explosion on cargo ship rocks Bombay, India, http://www.history.com/this-day-in-history/explosion-on-cargo-

-ship-rocks-bombay-india.Fairey Firefly IN-112 – Warbirds of India, http://www.fleetairarmarchive.net/aircraft/firefly.htm.Fairey Firefly, http://www.fleetairarmarchive.net/aircraft/firefly.htm.Famous and not so famous ows, http://www.hms-worcester.org.uk/stuff/Famous%20Ows.pdf.Farre M., Daphne Class Submarine, http://www.groundshout.co.za/misc/DAPHNE articles from IPMSA.pdf.FFAR de 127 mm (5 in), https://www.aviationsmilitaires.net/v2/base/view/ExternalLoadModel/202.html.First Chairman Board of Governors, http://www.petaro.org/BOG/bog-ARKhan.htm.Fleet tanker INS Shakti to be commissioned today, http://www.thehindu.com/todays-paper/tp-national/tp-an-

dhrapradesh/fleet-tanker-ins-shakti-to-be-commissioned-today/article2502469.ece.French Torpedos After World War II, http://www.navweaps.com/Weapons/WTFR_PostWWII.htm.Gogin I., Abyssinia coast defence monitor (1870), http://navypedia.org/ships/india/in_bb_abyssinia.htm.Gogin I, Magdala coast defence monitor (1870), http://navypedia.org/ships/india/in_bb_magdala.htm.Gopal M., Vice Admiral R. D. Katari: The architect of modern Indian Navy Ram Dass Katari, http://www.thehin-

du.com/thehindu/mp/2003/04/14/stories/2003041400910200.htm.Growth of Indian Shipping – 1947, 1951 to 31st December 2014, https://data.gov.in/catalog/indian-fleet-statistics-0.Guard Ships, Project 159, Project 159A, Project 159AE. NATO: Petya Class, http://russianships.info/eng/war-

ships/project_159.htm.Gupta A., 1965 War: IAF raid on Pakistan’s Badin Radar Station, http://defence.pk/threads/1965-war-iaf-raid-

-on-pakistans-badin-radar-station.199219/#ixzz4TBLd1XrN.HAL HS 748M Avro, http://www.bharat rakshak.com/IAF/Galleries/Aircraft/Current/Transports/HS748/.

461

Bibliografia

“Harmattan” (British Seamen), HC Deb 10 December 1971, vol 827 cc1683-6, http://hansard.millbanksystems.com/commons/1971/dec/10/harmattan-british-seamen.

Hawker-Siddeley HS-748, http://www.airliners.net/aircraft-data/hawker-siddeley-hs-748/57.Hawker Sea Hawk History, http://www.thunder-and-lightnings.co.uk/seahawk/history.php.Hawker Sea Hawk, https://web.archive.org/web/20100209061350/http://bharat-rakshak.com/NAVY/Aviation/

Aircraft/105-Sea-Hawk.html.History of IAF, http://indianairforce.nic.in/show_page.php?pg_id=98.HMS Charity, Naval Warfare, http://navalwarfare.com/2011/03/figure-1-british-destroyer-hms-charity.html.HMS Choudri laid to rest, http://www.dawn.com/news/352533/karachi-hms-choudri-laid-to-rest.How we won the 1971 war, http://www.thehindu.com/todays-paper/tp-national/tp-karnataka/how-we-won-

the-1971-war/article6641846.ece.INAS 330 – The Harpoons, https://www.indiannavy.nic.in/content/seaking-42b.India, Historical demographical data of the whole country, http://www.populstat.info/Asia/indiac.htm.India/Pakistan, //www.cia.gov/library/readingroom/docs/LOC-HAK-537-6-10-8.pdf.Indian Army – World War II and Partition, http://www.globalsecurity.org/military/world/india/army-history-6.htm.Indian Naval Bases, http://www.globalsecurity.org/military/world/india/ports.htm.India-Pakistan Situation, https://www.cia.gov/library/readingroom/docs/LOC-HAK-556-8-9-7.pdf.India-Pakistan, https://www.cia.gov/library/readingroom/docs/LOC-HAK-524-2-2-5.pdf.Indo-Pakistani Wars, http://www.newworldencyclopedia.org/entry/Indo-Pakistani_Wars.INS Garuda, https://www.indiannavy.nic.in/content/ins-garuda.International Bank for Reconstruction and Development International Development Association, http://docu-

ments.worldbank.org/curated/en/660341468253825909/pdf/multi-page.pdf.Jaguar Class: Generasi Awal Kapal Cepat Torpedo TNI AL, http://www.indomiliter.com/jaguar-class-generasi-

-awal-kapal-cepat-torpedo-tni-al/.Jewel J. I., Vital river route losing navigability, http://www.thedailystar.net/vital-river-route-losing-navigability-18782.Jiwani Climate Normals 1961--1990. National Oceanic and Atmospheric Administration, ftp://ftp.atdd.noaa.

gov/pub/GCOS/WMO-Normals/RA-II/PK/41756.TXT.Journey from Scratch to Nuclear Power, https://www.pakistanarmy.gov.pk/AWPReview/TextContent.aspx?

pId=18&rnd=157.Juze B., “Um Sacrifício Inútil” – The Last Act of Glory by the Man Who Loved he Orient, http://www.nizgoenkar.

org/archiveDetails.php?id=2575.Kalvari Class (Foxtrot Class), http://www.bharat-rakshak.com/NAVY/Submarines/Past/92-Kavari-Class.html.Karachi Harbor, http://www.globalsecurity.org/military/world/pakistan/pns-karachi.htm.Karachi on fire – operation Trident, https://defence.pk/threads/karachi-on-fire-operation-trident.222815/.Karachi Port Trust, http://kpt.gov.pk/pages/Default.aspx?id=48#page-heading.Karachi Shipyard & Engineering Works Limited, http://www.karachishipyard.com.pk/category/history/.Karamat Rahman Niazi, https://nauranga.wordpress.com/great-people-of-mianwali/.Khan S.A., The Fighter Gap, http://www.defencejournal.com/may98/fightergap1.htm.Khukri Class Frigate, http://www.globalsecurity.org/military/world/india/f-khukri.htm.Last voyage of PNS Ghazi 1971, https://wwiiafterwwii.wordpress.com/2015/12/24/last-voyage-of-pns-ghazi-1971/.Lentin S, Partition 1947: Split In Royal Indian Navy Had Serious Impact on then Geopolitic, http://swarajyamag.

com/culture/partition-1947-split-in-royal-indian-navy-had-serious-impact-on-then-geopolitics,.Liberation of Bangladesh: 1971 Recollection and Reflection, http://www.claws.in/images/events/pdf/1292432928_

462


SeminarReport_1971LiberationofBangladesh.pdf.Lighthouse, http://lakshadweep.nic.in/island_web/minicoy/Lighthouse.htm.Łyko G., Na wieczną wachtę do Polski, http://archiwum.wojsko-polskie.pl/pl/z-zycia-wojska/14998,na-wieczna-

-wachte-do-polski.html.Mankotia A., America’s forgotten kindness in the Bangladesh war, MailOnline India, 00:17 BST, 12 December

2014, http://www.dailymail.co.uk/indiahome/indianews/article-2870776/America-s-forgotten-kindness--Bangladesh-war.html.

Medium landing ships. Project 770D. Project 770M. Project 770MA. Project 770T, http://russianships.info/eng/warships/project_770.htm

Minesweeper Index, http://www.navsource.org/archives/11/05idx.htm.Mohanan K., Evolution of the Indian Submarine Arm, http://www.indiandefencereview.com/news/evolution-of-

-the-indian-submarine-arm/2.Mujtaba S.A., The Story Of The Accession Of The Princely State Of Junagarh, http://www.countercurrents.org/

mujtaba310111.htm.Mukhtar A., Battle of Dhalai: The Bangladesh Campaign 1971, http://www.defencejournal.com/dec98/battle-

-dhalai.htm.MV Vishva Kusum, http://www.wrecksite.eu/wreck.aspx?104587.Naik S., The Frustrated Indian, Gomantak Times Sunday Magazine, 5th November 1989, przytoczone za: https://

www.facebook.com/TheFrustratedIndian/posts/692768744091940.Nao Sena Medal, https://www.indiannavy.nic.in/node/727.Narayan V., Indian Navy – A Shipbuilders Navy - INS Nilgiri, INS Godavari & INS Brahmaputra classes of Frigates,

http://www.team-bhp.com/forum/commercial-vehicles/161202-indian-navy-shipbuilders-navy-ins -nilgiri-ins-godavari-ins-brahmaputra.html.

National Shipping Board, http://nsb.nic.in/content/.NATO: Polnocny-A Class, http://russianships.info/eng/warships/project_770.htm.Nature and History of Shipping, http://shippingtopics.blogspot.com/2012/10/nature-and-history-of-shipping.html.Naval Dockyard at Mumbai Legacy of Excellence, http://www.salute.co.in/naval-dockyard-at-mumbai-legacy-

-of-excellence/.Naval Operations During The 1971 War – A Retrospect, http://www.salute.co.in/naval-operations-during-

-the-1971-war-a-retrospect/.Naval Operations in East Pakistan, http://pakdef.org/naval-operations-in-east-pakistan/.Nilgiri (Leander) Class, http://www.bharat-rakshak.com/NAVY/Ships/Active/177-Nilgiri-Class.html.No.6 Squadron, http://www.bharat-rakshak.com/IAF/units/squadrons/6-6-squadron.html.Office of the Pr. Controller of Defence Accounts (Pensions), http://pcdapension.nic.in/6cpc/Circular-9.pdf.Operation Jackpot, The commando operation that sabotaged Pakistan Navy and the assets Of Pakistan, https://

dhangmari.wordpress.com/1995/01/12/operaion-jackpot/.Operation Searchlight, http://en.banglapedia.org/index.php?title=Operation_Searchlight.Operations in the Arabian Sea, http://pakdef.org/operations-in-the-arabian-sea/.Mortos em Combate, http://www.areamilitar.net/analise/analise.aspx?NrMateria=52&p=8.Indian Air Force and Navy Super Constellations, http://ramrao.com/aircraft/connie/IAF-and-IN-SuperConnies.html.Osa I Class, https://web.archive.org/web/20100209211603/http://www.bharat-rakshak.com/NAVY/Ships/Past/88-

-Osa-I-Class.html.Osmani M.A.G., https://plus.google.com/110997631117743942983/posts/hfHSEG98isC.

463

Bibliografia

Pakistan Navy Chronology of Important Event from 1974 to June 2012, http://www.paknavy.gov.pk/chron_hi-story.html.

Pakistan Navy Submarines: A Silent Force to Reckon with!, http://defence.pk/threads/pakistan-navy-submari-nes-a-silent-force-to-reckon-with.34672/#ixzz4TCpMN0jM.

Pakistan Navy’s shelling of Dwarka in 1965 War, http://defence.pk/threads/pakistan-navy%C2%92s-shelling-of--dwarka-in-1965-war.206749/#ixzz4Sby6wKZL.

Pakistani Regiment, http://www.defencebd.com/2010/11/east-bengal-regiment.html.Param Vir Chakra, www.bharat-rakshak.com/HEROISM/PVC.html.Parihar R., Old man of the sea. The first commanding officer of INS Vikrant worries about the navy’s future, http://

indiatoday.intoday.in/story/p.s.-mahindroo-first-commanding-officer-of-ins-vikrant-worries-about-na-vy-future/1/282464.html.

Petya II Class, https://web.archive.org/web/20100209211553/http://www.bharat-rakshak.com/NAVY/Ships/Past/5-Petya-II.html.

Pilotage, http://kolkataporttrust.gov.in/index1.php?layout=1&lang=1&level=2&sublinkid=656&lid=570.Port of Paradip, India to Port of Chittagong, Bangladesh, http://ports.com/sea-route/port-of-paradip,india/

port-of-chittagong,bangladesh/.Port of Vishakhapatnam to Port of Chittagong, http://ports.com/sea-route/port-of-paradip,india/port-of-chitta

gong,bangladesh/#/?a=4060&b=0&c=Port of Vishakhapatnam, India&d=Port of Chittagong, Bangladesh.Portscom, http://ports.com/sea-route/.Portuguese Navy (Portugal), http://www.navypedia.org/ships/portugal/pr_es_alfonso_de_albuquerque.htm.Precedence Of Medals, http://indianarmy.nic.in/Site/FormTemplete/frmTempSimple.aspx?MnId=zCQHR1MO

DtMw0EJ0MUc5CA==&ParentID=XRRy6fl/Yj1c0bK0sve+Pg.Profile of Andaman and Nicobar Island, http://www.andamanonline.in/About/Profile/index.html.Project 651 / Juliett, https://fas.org/nuke/guide/russia/theater/651.htm, dostęp:18.02.2017.Pubby M., India’s first nuclear submarine INS Arihant ready or operations, passes deep sea tests, http://economic-

times.indiatimes.com/news/defence/indias-first-nuclear-submarine-ins-arihant-ready-for-operations--passes-deep-sea-tests/articleshow/51098650.cms.

Rai R.B., Indian Navy’s War Hero passes away. Cmde Babru Yadav led the Missile Boat Attack on Karaczi in 1971, http://www.indiastrategic.in/topstories548.htm.

Raja D. M. T, O General, my General, http://www.thedailystar.net/op-ed/politics/o-general-my-general-1278466.Ramsaga S., The Alize 1050 in 1971, http://defence.pk/threads/indian-navy-alize-bombers-in-1971-war-over-ba

ngladesh.27999/#ixzz4Wg1ZwUfg.Ramsagar S., The eve of 1965 (The Indo-Pakistan War), https://www.linkedin.com/pulse/eve-1965-r-adm-ram-

sagar-avsm-vir-chakra-n-s-m. .Rear Admiral James Wilfred Jefford, http://www.tareekhepakistan.com/detail?dtd_id=2077&title_id=2196, do-

stęp.Reports of the Advisory Panels for the Fourth Five Year Plan 1970–75, Vol. I, published by the planning com-

mission of Pakistan, [w:] Bangladesh Liberation War, https://books.google.pl/books/about/Reports_of_the_Advisory_Panels_for_the_F.html?id=zQx1cgAACAAJ&redir_esc=yeration%20War.pdf.

Roy M.K., Indo-Pak Conflict of 1965 – Surrendering Victory, http://www.indiandefencereview.com/spotlights/indo-pak-conflict-of-1965-surrendering-victory/.

Rozin A., Миссия советского флота в ходе войны между Индией и Пакистаном в 1971 г. Часть 2. Флоты в Индийском океане, http://alerozin.narod.ru/indi2.htm.

464


Russian vs. Americans in Bengal Bay, 1971. Ударная Сила, https://www.youtube.com/watch?v=Er2E_PpVUYw.S-1 (Cosmos SX-404), http://cmano-db.com/submarine/598/.Sutton H. I., The Famous CosMoS CE2F Chariot, http://www.hisutton.com/The%20famous%20CosMoS%20

CE2F%20chariot.html.Sarkar B., Capture of Dacca 1971, http://www.indiandefencereview.com/spotlights/capture-of-dacca-1971/.Shetye S.R., Tides in the Gulf of Kutch, India, Continental Shelf Research 19 (14) · November 1999, https://www.

researchgate.net/publication/27668600_Tides_in_the_Gulf_of_Kutch_India.Short SA.6 Sealand, http://theaviationanorak.blogspot.com/2012/04/short-sa.html.Short Sealand. Characteristics. Photo, http://en.avia.pro/blog/short-sealand-harakteristiki-foto.Singh S., December 4, 1971: When Navy got credit for IAF’s strikes on Karaczi oil tanks, http://indianexpress.com/

article/explained/december-4-1971-when-navy-got-credit-for-iafs-strikes-on-karachi-oil-tanks/.Soviet Warships Visit Karachi, http://www.itnsource.com/shotlist//RTV/1968/06/01/BGY507010006/?s=kosygin.SS Steel Vendor, http://www.isthmianlines.com/ships/sm_steel_vendor.htm.SS-N-2 Styx, http://www.globalsecurity.org/military/world/russia/ss-n-2.htm.Submarine tenders Project 1886, Project 1886M, Training ships, Project 1886U. NATO: Ugra Class, http://rus-

sianships.info/eng/support/project_1886.htm.Sura A., Sinking of INS Khukri: Have facts been sunk too?, http://blogs.timesofindia.indiatimes.com/contentions/

sinking-of-ins-khukri-are-facts-been-sunk-too/.Tales, Air Support at Sea – 1971 War, http://kaiser-aeronaut.blogspot.com/2010/03/air-support-at-sea-1971-

-war.html.The B-24 Liberator, http://www.bharat-rakshak.com/IAF/Aircraft/History/927-B24.html.The Babylonian Captivity of Portuguese India. The Case of Damaõ, http://www.geocities.ws/prakashjm45/da-

mao.babylonian.captivity.html.The Breguet Alize & Fairey Gannet, http://www.airvectors.net/avalize.html.The Clyde built ships, http://www.clydeships.co.uk/view.php?ref=11162#v.The Facts About Merchant Shipping in Pakistan, http://pakistan-national-shipping.blogspot.com/2013/05/the-

-facts-about-merchant-shipping-in.html.The First Destroyer, http://pakdef.org/the-first-destroyer/.The Gulf Steamship Limited, http://pakistan-national-shipping.blogspot.com/2013/05/the-gulf-steamship-limi-

ted.html.The history of the aircraft fleet, http://www.airwhiners.net/whine_cheez/20040726.htm# VkciheTZEUAT-

TYod.99.‘The man who bombed Karachi’ dead, https://www.telegraphindia.com/1090513/jsp/nation/story_10956579.jsp.The Mind of Mahatma Gandhi. Foreign Settlements In India, http://www.mkgandhi.org/momgandhi/chap69.htm.The Second Missile Attack, http://pakdef.org/the-second-missile-attack/.The South African Naval Museum, http://www.navy.mil.za/museum_submarine/.The Wadias of India: Then and Now, http://www.zoroastrian.org.uk/vohuman/Article/The%20Wadias%20

of%20India.htm.Three Days of Fury, http://pakdef.org/three-days-of-fury/.Today’s tide times for Karaczi, Pakistan, http://www.tide-forecast.com/locations/Karaczi-Pakistan/tides/latest.Treacher J., Life at Full Throttle, From Wardroom to Boardroom, Barnsley 2004.Turkish Company Will Upgrade Pakistan’s Submarines, https://turkishnavy.net/2016/06/25/turkish-company-

-will-upgrade-pakistans-submarines/.

465

Bibliografia

United Kingdom / Britain. ASW Weapons, http://www.navweaps.com/Weapons/WAMBR_ASW.php.USS Mission Santa Clara, ex-USNS Mission Santa Clara, http://www.navsource.org/archives/09/19/19132.htm.When the Bombay Docks rocked, http://timesofindia.indiatimes.com/city/mumbai/When-the-Bombay-Docks-

-rocked/articleshow/610478.cms.Who Stole The Bengali Treasure ?, http://cyclicstories.blogspot.com/2014/08/who-stole-bengali-treasure.html.Yusuff M., Operation Jackpot, a glorious chapter of the 1971 Liberation War, http://bdnews24.com/bangla-

desh/2015/12/16/operation-jackpot-a-glorious-chapter-of-the-1971-liberation-war.Крылатая противокорабельная ракета П-15(4К40), http://rbase.new-factoria.ru/missile/wobb/p15/p15.

shtml.Противокорабельная ракета П-15 „Термит”, http://www.warships.ru/Russia/Weapons/PKR/P-15/.Розин A., Участие ВМФ СССР в тралении и судоподъеме в Бангладеш, http://alerozin.narod.ru/bangl.htm.

Минное и противоминное оружие, http://forums.balancer.ru/posts/tree/2314892.Сверхмалые подводные лодки (Штурмовые средства), http://navyworld.narod.ru/Maiale.htm.

466

Abd al-Aziz ibn Su’ud 110Abdullah, Muhammad 190, 196Abdul Rahim 220d’Abreu, Francisco S. 165, 166Abreu dos Santos, J.C. 151Aghavan, Srinath 247, 250, 254Ahmad, Ansar 360Ahmed, Inam 382Ahmed, Khondokar Mośtak 265Ahmed, Nazir 251Ahmed, Sultan 445Ahmed, Syed Ghayyour 18Ahmed, Tajuddin 265Ahsan, Syed Mohammad 77, 220, 252Alam, Khurshid 273Alam, Mohammad Badiul 275Alam, Mohammad Shah 273Alavi, M.A. 80Albuquerque, Afonso de 137, 139Ali, Mansur 265Ali, Sujat 252Alma Abidi, S. Sartaj 360Almeida, Francisco de 137, 140Almeida, Lourenço de 137Almeida e Vasconcelos, Fernando de 171, 174Amin, Mohammad Ruhul 438Anderson, Raj 291Anwar, Muhammad 368Anwar, S.M. 196, 200, 203, 381Aslam, Amir 200Aśoka 435Attlee, Clement Richard 60Auchinleck, Claude 22, 64, 74Auditto, Arun 163, 164, 166, 291

Aurora, Jagjit Singh 271, 299, 381, 382Awati, Manohar Pralhad 290Azad, Abdus Samad 265Azeredo, Carlos de 145Aziz, R.W. 200

Babur 7Bajaj, Raz 324Bajwa, Mandeep Singh 65, 359Balaji, Mohan 259Bandaranaike, Solomona West Ridgeway Dias 430Bandopadhya, A.K. 323Banks, William 428, 429Bansal, Alok 408Barkat, kpt. nar. 71Barnett, Len 27Bartosiak, Jacek 12Bass, Gary J. 247, 249, 257, 258, 260, 327, 328, 383,

385Bazaz, Raz 324Bedford, Arthur Edward Frederick 32Bègue, Sandrine 152Bell, Christopher M. 49, 54, 55Benbow, John 359Bertke, Donald A. 78Best, Thomas 23Bhalla, R.P. 339Bhat, Anil 65Bhattacharjee, Arun 251Bhatti, C.D. 256, 257Bhombul, kmdr 347Bhonsle, S.J.S. 156Bhushan, Benoy 374Bhutto, Benazir 100, 418

Skorowidz nazwisk

467

Skorowidz nazwisk

Bhutto, Szach Nawaz 100, 102Bhutto, Zulfikar Ali 100, 192, 248, 250, 260, 350, 415Bieriezniak, Aleksandr Jakowlewicz 349Bose, Biswanath 56Bose, Rash Behari 422, 423Bose, Sarmila 317Bose, Subhas Chandra „Netaji” 22, 142, 422, 423, 424Bossa, José Silvestre Ferreira 140Bourchier, George 27Bowers, Henry Robertson „Birdie” 29Bradley, Megan 267Bragança, Constantino de 170Bragança Cunha, Tristão de 142Breżniew, Leonid 328Brito e Abreu, Fausto Morais de 171Brodecki, Zdzisław 277Brown, H.N.S. 103, 292Brown, J.R.S. 429Brownlow, Charles Henry 27Bukała, Grzegorz 10Bułganin, Nikołaj Aleksandrowicz 146Bunker, Ellsworth 148Burakowski, Adam 61, 142Bush, George 327Butterworth, Thomas 26

Cabral, José Ricardo Pereira 140Cabral, Pedro Álvares 137Caetano, Marcello 149Cameron, D.St.J. 157, 199Camões, Luís Vaz de 175Candeth, Kunhiraman Palat 156, 157Cardozo, Ian 362Cariappa, Kodandera „Kipper” Madappa 106, 229Carlill, Stephen Hope 116, 117Cartwright, Jack 450Cerejeira, Manuel Gonçalves 149Chakravorty, B.C. 9, 199, 210Chatterjee, Dwarka Nath 260Chatterji, Adhar Kumar 186, 187, 229Chaudhri, Ejaz R. 255, 257Chaudhry, Zafar Ahmad 346Chaudhry, Zu 298

Chaudhuri, Joyanto Nath 153, 173, 181, 186, 229Chavan, Yashwantrao Balwantrao 181, 183, 185, 186Chavasse, Paul Morrison Bushe 430Cheema, Amar S. 153, 171Cheema, Pervaiz Iqbal 82Chen Yi 192Chesneau, Robert 37, 73, 100Choudhury, M.K.I. 443Choudri, (Haji) Mohammad Siddiq 71, 75, 78, 80–

82, 85, 88, 89Chowdhury, Abdul Wahed 268, 273, 274Chowdhury, Abu Osman 255Chruszczow, Nikita Siergiejewicz 146, 185Clive, Robert 7, 270Cloughley, Brian 88, 250Cole, A.T.J. 49Colledge, J.J. (James Joseph) 77, 104, 109, 111Collins, D.J.E. 33, 34, 42, 43Conquest, Don 354Cooper, Damon W. 328Costa Pinto, Antonio Jose da 170, 171Costa, R. 150Crowley, Roger 137Cunha Aragão, António da 154, 166, 177Cunha, Paulo 146Cunha, Tristão da 137Cunningham, Andrew 54Curzon, George 29, 61, 196Czulda, Robert 37

Dabas, Maninder 302Dabir, Utful 285, 290Dalajlama 181Das, Durga 61Das, Mathra 292Das, Samir 271Dawson, Oscar Stanley 339Desai, Shivajirao 142Devchand, Kilachand 133Devi, Pooran 292Dewan, Hari Chand 382Dewan, Sandeep 215Dhar, Durga Prasad 385

468


Dhillon, Gurbaksh Singh 424Dhingra, H. 310Dhir, Ravi 315Dobrzelewski, Jarosław 9, 222, 255, 267, 383Đo Xuân Công 413Dubash, H.F. 157Dulles, John Foster 146Duncan, D. 48Dung, Nguyen Tan 413

Edward III Plantagenet 138Eleonora Teles de Menezes, król. 138Elleman, Bruce A. 49, 54, 55Elliott, Peter 37, 73, 100Elżbieta I Tudor 23Elżbieta II Windsor 113, 428Engineer, Aspy Merwan 153Erry, I.K. 291Evans, P.S. 77

Farre, Malcolm 223Fay, Peter Ward 424Ferdynand I Burgundzki 138Fidalgo, Virgílio 143Figarski, Jerzy 277Filip II Habsburg 24Fiscus, James W. 27Fitzherbert, Herbert 32Flintham, Vic 330Fragoso Carmona, António Oscar de 149Francillon, Rene J. 334Francisco Xavier, św. 152Friedman, Norman 89

Galbraith, John Kenneth 148Gallagher, Tom 149Gama, Vasco da 137Gamelin, Maurice 390Gandhi, Indira 229, 244, 258–260, 283, 326, 390, 409Gandhi, Mahatma (Mohandas Karamchand) 61, 133,

141, 142, 378Gandhi, Samaldas 101Gardiner, Robert 109

Gates, Scott 253Gaulle, Charles de 222Ghandhi, Rustom K. S. 157, 291Ghulam Ahmad 63Giáp, Võ Nguyên 266Giętkowski, MIrosław 9Gillett, Ross 104Giri, Varahagiri Venkata 246Gladstone, William Ewart 65Głogowski, Aleksander 60, 190, 220, 249, 250, 350Godfrey, John Henry 32, 38, 49, 53, 54, 56Goldrick, James 10, 32, 55, 57, 69, 75, 79, 88, 97, 103,

113, 124, 216, 222, 372, 377Gopal Rao, Kasargod Patnashetti 291, 348, 350, 351,

355, 356, 358Gorszkow, Siergiej Gieorgijewicz 239, 388Greczko, Andriej Antonowicz 221Grice, Bill (William) 448Grzegorz XV, papież 152Guedes, Paulo Bénard 140, 152Guevara, (Ernesto) Che 264Gul, Wazir 77Gupta, Aditya 206Gupta, R. 290

Hackman, Rowan 24Hafeez, S. 48Hall, George Henry 108Hall, John Talbot Savignac 96Hall, Nick 87Hanif, Ali 200Hanuszek, Krzysztof 9Hardinge, lord 280Harris, M. 80Harrison, Frances 284Hasan, Khaled 80Hasham, Ismail 132Hassan, Mohammed Abdullah 27, 65Hassan, Muzaffar 220, 298Hayat, Sikandar 383Headlam, Edward 31Heitzman, James 247Henryk I Cnotliwy (Kardynał) 24

469

Skorowidz nazwisk

Hirachand, Walchand 133Hiranandani, Gulab Mohanlal 9, 211, 213, 227, 234,

239, 241, 245, 273, 281, 282, 287, 289, 302, 304, 310, 313, 316, 318, 321, 322, 331, 337, 339, 341, 342, 361, 362, 369, 381, 395

Hisaichi, Terauchi 423Holler, Roger A. 242Hood, Alexander 180Hope, Victor Alexander John 63Hore, Peter 37Howard, Trevor 453Huq, Nurul 443Hussain, Khalid Mahmood 200Hussain, S.M. 298

Ilnicki, Marek 314Iqbal, Arif 375Isaac, S.C. 291Islam, Rafiqul 250, 268Islam, Syed Nazrul 265Iwaichi, Fujiwara 422Iwanek, Krzysztof 61, 142

Jacob, Jacob Farj Rafael 259, 285, 302, 320, 339, 340, 343, 344, 382

Jaffrelot, Christophe 17, 70Jain, Sukhmal 291Jakowlew, Aleksandr Siergiejewicz 365Jakowlew, Władymir Michajłowicz 365Jamil, Khalid 80Jamshed, Muhammad 382Jan IV Odnowiciel 24Jefford, James Wilfred 71, 74–76, 79–82Jellicoe, John 30Jerath, Vijay 291, 362Jerzy VI Windsor 30Jespal, mjr 178Jewel, Jahirul Islam 268Jinnah, Muhammad Ali 63, 71, 74, 93Joshi, B.C. 261Judd, Denis 62

Kabir, Shahriar 251

Kadirimagar, Rajanathan 432Kaiser Tufail, M. 346, 351, 360, 375Kalkat, Onkar Singh 261Kamaruzzaman, Abul Hasnat Muhammad 265Kamath, V.A. 68, 283, 409Kamiński, Zenon 277Kania, Ireneusz 175Kao, Rameshwar Nath 258Karol II Stuart 24, 95Kasatonow, Igor Władymirowicz 280Katari, Ram Dass 35, 44, 101, 116, 117, 125, 132, 153,

181, 292Katarzyna Bragança, król. 24, 95Kaul, Brij Mohan 250Kaul, Triloki Nath 185Kavina, Bahadur Nariman 291Kearney, Milo 230Kelman, N. 166Khalid, Shamim 298Khan, Afzal Akram Rahman 77, 88, 89, 196, 220Khan, Ahmad Mukhtar 299Khan, A. Qayyum 256Khan, Asghar 216Khan, (Muhammad) Ayub 81, 88, 190, 192, 220, 222,

248, 249Khan, Choudri 88Khan, Fazal Muqeem 281Khan, F. Muqueem 281Khan, I.A. 256Khan, Liaquat Ali 63, 81Khan, Mahbub Ali 445Khan, M. Asghar 216Khan, Mohammad Shariff 52, 298Khan, Mohammed Jamshed 381Khan, Mosharraf Hossain 443Khan, M. Zafrulla 81Khan, Nur 220Khanolkar, Savitri 434Khan, Shabbir A. 360Khan, Shah Nawaz 424Khan, Sharif 68Khan, Shuaib Alam 346, 347, 359Khan, Tikka 252, 254, 266

470


Khan, T.K. 298Khan, Yahya 88, 220, 248–250, 254, 260, 264, 266,

299, 300, 327, 381, 382Khan, Zafar Muhammad 298, 307Khasruj, Aminur Rahman 275, 276Kindell, Don 78King, F.W. (Freddie) 49, 50, 58Kissinger, Henry 247, 257, 260, 276, 326–328, 383Kitchener, (Horatio) Herbert 65Kochhst, V.K. 157Kohli, Sourendra Nath 49, 186, 239, 241, 283, 292,

294, 344, 354, 357, 360–362, 370, 377Kosygin, Aleksiej Nikołajewicz 210, 221, 385Kowal, Witold 311Krishna, Balraj 101Krishnan, Nilakanta 157, 158, 219, 282, 283, 285,

287, 302, 303, 305, 308, 310, 311, 328, 330, 337, 382–384, 392

Krishnan, S. 290Kruglakow, Władymir Siegiejewicz 386, 388Kubiak, Jerzy 10Kubiak, Krzysztof 1, 9, 107, 124, 181, 314, 356Kulkarni, K.L. 101, 157Kumaramangalam, Paramasiva Prabhakar 229Kumar, Arun 288Kumar, Sajjan 305Kumar, S.S. 291Kuruvilla, E.C. Chandy 241, 283, 291, 344, 346, 356,

361–363, 368

Lall, K.B. 186, 188Law, Balbir Dutt 125Lawrence, Thomas Edward 30, 264Leasor, James 453Lentin, Sifra 68Lenton, Henry T. 104, 111Leon XIII, papież 149Liton, Shakhawat 382Little, C.G. 80Lodi, Ardar F.S. 265Lodi, M.A.K. 200, 298Loganadan, Arcot Doraisamy 22Lohia, Ram Manohar 142

Longshore, David 14Lopes, Mário Canongia 163Low, Charles Rathbone 25Ludwig, Günther 80Lus, Tomasz 365Lyon, David 28

Łomakin, Nikołaj Pawłowicz 65

Mack, William P. 328Macmillan, Harold 148Maday-de-Maros, Eva Yuonne Linda; zob. Khanolkar,

SavitriMahindroo, Pritam Singh 124, 157Mahomet 17, 63, 190Majumdar, Mahmudur Rahman 251Makowski, Andrzej 107, 314Maktum, Raszid II ibn Said Al 363Malia, R.S. 157Malik, Akhtar Hussain 196Malik, Ikramul Haq 200Malik, M.N. 298Manekshaw, Sam Hormusji Framji Jamshedji 229, 258,

259, 285, 343Mankotia, Ajay 257Manuel I Szczęśliwy 140Mao Tse Tung 264Marakkaaru, Maamaley 295Markham, Clements 29Marriott, Leo 83, 86, 118–120Marston, Daniel 67Martadinata, Eddy 216Martis, George 271, 342Mastny, Vojtech 187Maurras, Charles 149Mazumdar, Charu 258McCain, John III 328McCain, John Jr. 328McLaglen, Andrew V. 453Mehta, Jivraj Narayan 100Mehta, Om Prakash 291Meister, Jürg 37Mel, (Gerard) Royce (Maxwell) de 428, 430, 432

471

Skorowidz nazwisk

Melo, Diogo de 139Melvin, Michael J. 37, 73, 100Memon, Kutchi 132Menezes Bragança, Luís de 141Menon, (Vengalil Krishnan) Krishna 95, 103, 146, 179,

181Merra, S.N. 136Miegoń, Tomasz 356Mikojan, Artiom Iwanowicz 349Milan, Roy J. 290Miles, Geoffrey Audley 32, 56, 57, 58, 102Millwala, Fakhruddin M. 92Millwala, Ibrahim 92Mirza, Iskander Ali 88Misra, Raj Narain 113Mittar, Suresh Kumar 290, 323Mohanan, Kalesh 186Mohanty, Nirode 327Moniz, (Júlio Carlos Alves Dias) Botelho 151Montgomery, Bernard 145Moore, Roger 453Morarjee, Narottam 133Moreira, Adriano 10, 148, 168Moreira Silva, J. 10, 148More, Sridhar 290Moses, A. Dirk 267Mosharraf, Khaled 255, 262Mossor, Stefan 391Mountbatten, Louis 57, 59–61, 63, 64, 69, 85, 88, 100,

101, 103, 110, 124Muhammad ibn Kassim 7Muhammad Mahabat Chandźi III 100Mujtaba, Syed Ali 101Mukerji, Dijendra Nath 32Mukherji, K.K. 157Mulla, Mahendra Nath 291, 370, 372, 374Müller, Karl von 20Munabao, st. kol. 210Mungavin, George 101, 102Muraviev, Alexey D. 385Mussolini, Benito 424

Nadir Szah 7

Nadolski, Łukasz Mamert 9, 10, 181Nagarwala, Jamshed Dorab 142Nagra, Gandharv Singh 381Naik, Shridhar 144Nair, K.M.V. 14, 291, 363Naismith, Alexander James 425, 426Nałęcz-Tymiński, Romuald 78, 80Nanda, Gulzarilal 181, 228Nanda, Sardarilal Mathradas 46, 47, 49, 103, 105,

106, 184, 185, 229, 268, 271, 277, 283, 285, 286, 292, 325, 360, 361, 392

Narayan, Parmeshwar 258Narayan, V. 244Nayan, Rajiv 66Nehru, Jawaharlal 60, 61, 63, 106, 146, 148, 179, 181,

183, 229, 398Nelson, Horatio 32, 180, 292Niazi, Amir Abdullah Khan 254, 257, 266, 381, 382Niazi, Karamat Rahman 200, 213, 214, 381Niven, David 453Nixon, Richard 247, 257, 260, 276, 326, 353, 383Nogueira, Alberto Franco 148Noronha, Joseph Pius Alfred 290, 322, 323Nott, Martin 96, 97, 102

O’Connell, Daniel Patrick 366Oliveira, António de 149Oliveira e Carmo, Jorge Manuel Catalão de 173Osmani, Muhammad Ataul Gani 265, 266, 271

Palden Thondup Namgjal, król 94Palit, Dharitri Kumar (Monty) 259, 282, 382Palmer, Alan 149Paramanandhan, Subramanyam 246Parry, William Edward 103Parti, A.R. 291Patel, Sardar Vallabhbhai 55, 101, 102Patjanin, S.W. 104Paul, Subir 290Paweł V, papież 152Pawłow, Aleksander Siergiejewicz 232, 235–238, 240Pearce, William 365Peck, Gregor 453

472


Perepeczko, Andrzej 20Pervez, Nadir 256, 257Phil, D. 9, 199, 210Pinto da Cruz, José 168, 178Pinto, Erlic Wilmot 156Pius XI, papież 149Pizey, (Charles) Mark 110, 113, 116Polmar, Norman 91, 123Powers, Francis Gary 220Prabhakaran, A.C. 48Prabhakar, Peter Wilson 145Prakash, Arun 410Prakash, Swaraj 287, 290Prasad, Rajendra 134Prasad, Shri Nandan 9, 262, 265, 313, 342, 344, 352,

356, 361, 363, 377, 378, 381, 392Pratap, M. 291Pratap Singh Rao Gaekwad 100Pressler, Larry Lee 417Przybyło, Łukasz 10Pubby, Manu 21Pucciarini, Sergio 225Pugh, Lewis 448–450, 453Puri, I.K. 157Puri, J.C. 290

Qayoom, A. 298Quadir, Iqbal F. 88, 200Quamrul Huq, A.M. 277Quintanilha e Mendonça Dias, Fernando de 140

Radcliffe, Cyril John 61, 190Radhakrishnan, Sarvepalli 181, 228Raghavan, Srinath 101, 260Rahman, Abder 275Rahman, Azizur 273Rahman, (Śajch) Mudźibur 247, 248, 250, 252, 254,

255, 265, 438, 440, 444Rahman, Ziaur 255, 262Rai, Ranjit B. 339, 340, 356, 359Raja, Dewan Mohammad Tasawwar 266Rajaram, Ramaswamy 48, 208Ramachandran, Palamadai Muthuswamy 173, 174

Ramdas, Laxminarayan 290Ramotowski, Zbigniew 10Ramsagar, S. 207, 208, 314, 316, 318Rashid, Abdur 71Rasool, Ehtesham 443Rasool, Ejaz 256, 257Raszid Ali (al-Kilani) 37Rattray, Arthur Rullion 51, 57Raut, L.N. 363Rawlinson, Henry Seymour lord 31Raza, S.Q. 298Raza, S.Y. 298Razzaq, Dilawar Abdul 18Rebello, Vernon F. 339, 343Rehman, Rashid 347Resgate Salazar, Maria do 149Richmond, Herbert 31Rikhye, Ravi 65Risbud, Seema Suresh 145Rizvi, S.K.M. 298Robinson, Frederick Samuel 308Rodrigues, António Filipe Gaiao 151Rohwer, Jürgen 282, 337, 366Rokiciński, Krzysztof 10Rosário, Aniceto 142Rose, Leo E. 301Rose, Reginald 453Rotter, Andrew J. 146Roy, Ashok 375Roy Chowdhary, J.K. 290Roy, Kaushik 253Roy, Mihir Kumar 125, 195, 199, 200, 268, 290, 291,

298, 309, 321Rozin, Aleksandr (Розин, Александр) 334, 337, 386Rusk, Dean 148

Sadasivan, Sivanandamandiram Narayanan 97Sahgal, Prem Kumar 424Saigal, J.R. 300Saikia, Yasmin 267Salazar, António de Oliveira 147–149, 151, 154, 176, 178Salik, N.A. 262Samaldas, Lallubhai 101, 133

473

Skorowidz nazwisk

Samant, Mohan Narayan Rao 239, 270, 271, 290, 320, 321, 323

Samson, Benjamin Abraham „Chippy” 185, 193, 195, 211, 212, 215, 259

Sanil Kumar, V. 14Sanyal, Kanu 258Sarin, Harish C. 185, 186Sarkar, Bhaskar 382Sarkar, B.N. (Jimmy) 261Sarma, S.H. 215, 283, 287, 290, 310, 315, 317, 324,

342, 343Sarmento Gouveia, José Augusto 154Schanberg, Sidney 249Scott, Robert Falcon 29Searle, Willard F. 442Senanayake, Don Stephen 428Shackleton, Ernest 29Shafiullah, Kazi Mohammed 262Shamsie, S. Zafar 200Shamsul Arefin, A.S.M. 250Sharif, Mohammad 255, 383Sharma, A.K. 290Sharma, Inderjit 291Sharma, Satinder 360Sharma, Suresh C. 219Shastri, Lal Bahadur 181, 190, 228Sheikh, R.M. 298Shekhawat, Vijai Singh 291Sheth, Śri G.L. 186Shrihari, Baryl 121Shrihari, Victor 121Siddiqui, (Abdul) Kader 266Sidhu, Shivdev Singh 161Silva, Marques 168Silva Ribeiro, A. 10, 148Silveira, António da 171Singhal, Tribhuvan Naryan 290Singh, Arjan 229Singh, Baldev 102Singh, B.B. 291Singh, Bhupinder 156Singh, Guridal 101, 102Singh, Inder 106, 290, 302, 305

Singh, Madan 52Singh, Manmohan 412Singh, Mohan 422, 424Singh, Prem 262Singh, R.N. 291Singh, Sabeg 262Singh, Sagat 156, 382Singh, Sant 262Singh, Satyindar 9, 22, 25, 32, 38, 44, 45, 52, 53, 70,

101, 107, 108, 110, 115, 121, 131, 147, 164, 169, 174, 177, 182, 195, 201, 204, 354

Singh, Sharmila 64, 70Singh, V.K. 156Sirohey, Iftikhar Ahmed 298Sisson, Richard 301Sivaswami Iyer, Pazhamaneri Sundaram 35, 132Skibiński, Franciszek 390Skobielew, Michaił Dmitriewicz 65Skulski, Przemysław 311Smirnow, Nikołaj Iwanowicz 222Smith, Gordon 78Soares, Mario 145Sobański, Maciej S. 9, 303, 305Sohoo, Naimatullah 18Sołtys, Antoni 277Soman, Bhaskar Sadashiv 156, 157, 181, 193, 195, 229Sood, Rishi Raj 291Sridharan, K. 165, 324Stalin, Józef 146St Anthony, HMIS, patr. pom. 41Subrahmanyam, Krishnaswamy 258, 259Subramaniam, Arjun 197Subramanian, K.S. 233, 234Suharto 183Sukarno 182, 183, 216, 398Sundar, Aparna 267Sundar, Nandini 267Sura, Ajay 374Suri, R.B. 291Sutton, H.I. 226Su’ud ibn Abd al-Aziz Al Su’ud 110Syed, Naeem Ahmed 18Syed, Shafi 310

474


Szedaj, Mohammed Iqbal 424Sziradź ud-Daulach 7, 270

Tahiliani, Radhakrishna Hariram 125Tasnim, Ahmad 298, 372, 375Telo, António José 151Tenreiro, Acácio 161Tewodros (Teodor) II 26Thadani, G.C. 303Thapar, Pran Nath 153, 176, 181Thapliyal, Uma Prasad 9Tipu, sułtan 165Tito, Josip Broz 113Tojo, Hideki 423, 424Tripathi, Salil 275Tripathi, U.C. 291Tripati, Sila 363Turowicz, Władysław Józef Marian 350Turowicz, Zofia 350

Uban, Sujan Singh 265Urbanowicz, Kazimierz 230Usmani, M.S. 298

Vaidya, Prabhaker Trivikram 144Vassalo e Silva, Manuel António 140, 151, 168, 174–177Verghese, P.M. 53

Wadh, M.B. 262

Wadia, Lovji Nusserwanjee 24Wadia, ród 24Wadia, Sorabji 24Walker, Patrick Gordon 108Walwyn, Humphrey T. 32Warlow, Ben 77, 109Wavell, Archibald 60West, Nigel 56Whistler, Lashmer Gordon 67Wiktoria, królowa 30Wilkinson, Frederick Garner 34Wilson, Harold 444Winfield, Rif 28Winogradow, Lew Władymirowicz 232, 242Władysław Józef Marian 350Wojtas, Andrzej 10Worden, Robert 247

Yadav, Babru Bhan 241, 291, 350, 354–359Yadav, Bhagwan Singh 359Yadav, Mahendra Singh 359Yusuf, Mostafa 272, 273, 275

Zabludowicz, Szlomo 260Zadu, Kailash Nath 291Zamir, kmdr 279Zawadzki, Tadeusz 10Zia-ul-Haq, Muhammad 213Zujenko, Siergiej Pawłowicz 440

475

365, wzg. (Daman) 171

Abadan 29, 77, 78Abu Zabi 27Aceh 21Addu, w. 14Aden 22, 26, 27, 30, 37, 52, 97, 113, 199, 221, 384, 385,

425Adeńska, Zatoka 14, 216Adżman 27Afganistan 27, 70, 196, 213, 417Afryka 12, 15, 22, 24, 149, 233, 398, 411, 441Afryka Południowa 269Afryka Południowa, państwo 63, 142, 154Afryka, Północna 63, 350Afryka, Wschodnia 12, 27, 63Afryki, Róg 35Agalega, arch. 413Agartala 269Agatti, w-a 20Agra 62, 158, 208Aguada, fort 161, 175, 452Ahmadnagar 43Ajmer-Merwara-Kekri, prow. 62Akhnur, most 198Akram Point 321Aksai Chin 181Akyab (ob. Sittwe) 36, 44Al-Alamajn 424Alameda 329Albania 327Albion; zob. Wielka BrytaniaAldabra, w-a 411Aleksandria 110

Aleuty, arch. 92Al-Fudżajra 27Aligarh 88, 266Allahabad 229Al Murtaza, fracht. 281, 282Alpargueiros 175Alzacja 424Amindiwy, w-y 20, 229Amin, w-a 20Amritsar 63, 144, 360Amsterdam 184Andaman, Południowy, w. 21, 46, 410Andaman, Północny, w. 305Andamany, arch. 12, 21, 22, 44, 52, 62, 93, 132, 183,

189, 194, 195, 216, 231, 287, 292, 303, 311, 338, 381, 395, 398, 410

Andamany i Nikobary, Terytorium Federalne 21, 229Andamańskie, Morze 21Andhra Pradeś 20, 132Andhra, Wybrzeże 20Angielski, Kanał 125, 131Anglia 23, 24, 68, 138; zob. też Wielka BrytaniaAngola 138, 145, 149, 150, 151; zob. też Portugalska

Afryka ZachodniaAngtihara 17Anjediva, w-a 139, 147, 157, 158, 163–166Ankara 81Annapolis 37, 83, 86, 89, 91, 118, –120, 334Antarktyda 12Arabia Saudyjska 88, 152, 227, 278, 327Arabskie, Morze 9, 12, 14, 17–19, 25, 35, 79, 93, 148,

180, 190, 194, 198, 200, 209, 216–218, 221, 222, 241, 286, 296, 301, 304, 344, 357, 360, 368, 369, 377, 378, 384, 390, 414, 450

Skorowidz nazw geograficznych Skorowidz nazw geograficznych

476


Arabski, Półwysep 12, 14, 15, 27Arakan, rz. 423Argentyna 327, 338Aricha 16, 17Aricha Ghat 16Arunaćal Pradeś 181Asam 61, 62, 201, 257, 262, 280Asseb 35Astola, w-a 18Ateny 88Atlantyk 37, 78, 124, 132, 411Atlantyk, Środkowy 448Auckland 104Australia 12, 26, 39, 51, 63, 79, 81, 110, 113, 123, 124,

184, 336, 414, 420Azad Kaszmir; zob. KaszmirAzja 24, 89, 107, 137, 230, 398, 448Azja, Południowa 400Azja, Południowo-Wschodnia 23, 57, 81, 186, 220Azja, Środkowa 400Azja, Wschodnia 295, 422Azory, arch. 138, 146, 149, 448

Bab al-Mandab, cieśn. 301Babariawad, ks. 100, 101Badder Bazar 17Badin 206, 207, 208Bagdad 81Baghabari, rz. 16Bagpanćra, w. 438Bahadurabad 17Bahamy 78Bahrajn 25, 27, 52Baidyanathtala 265Balli, w. 148Bałtyk 87, 233, 234Bambolim 157Banarhat, dystr, 262Banastarim 160, 161Bandar Abbas 221, 425Bandaranaike, lotn. 250Bandar-e Szahpur (ob. Bandar-e Chomejni) 78Bandung 398

Bangalur 128, 209, 250, 251Bangkok 422Bangladesz 10, 12, 14–16, 32, 69, 70, 94, 227, 232,

247, 249, 255, 257, 258, 264, 265, 267, 268, 271, 275, 280, 283, 299–301, 317–319, 324, 325, 333, 337, 338, 345, 362, 381–383, 394–398, 440–442, 443–447; zob. też Pakistan, Wschodni

Barcelona 269Barisal 16, 17, 255, 256, 257, 268, 282, 317, 318, 335Barnsley 30, 37, 125, 126, 330Baroda (ob. Wadodara) 62, 65, 73, 97, 100, 101, 133Barrow-in-Furness 126, 133Barygaza; zob. BharućBasra 25, 26, 29, 37, 385Batala 82Bednore, król. 165Beira 152, 410Belfast 36, 119, 124, 126, 429Belgia 327Bellingham 84Beludżystan 18, 27, 60, 62, 196, 416Bengal 7, 10, 12, 15, 24, 25, 60–62, 65, 137, 216, 229,

247, 249, 251, 252, 254–257, 259, 261, 265–270, 272, 273, 280, 285, 299, 317, 330, 339, 383, 385, 388, 394, 400, 424

Bengal, Wschodni 21, 255, 257, 280, 289, 321, 325, 326, 343, 381

Bengal, Zachodni 21, 257, 258, 261, 262, 270Bengalska, Zatoka 12–14, 16, 19–21, 26, 35, 44, 93,

189, 192, 194, 195, 200, 204, 215–217, 222, 241, 264, 271, 286, 289, 296, 302–304, 308, 310, 316–319, 328, 329, 341, 344, 369, 378, 380, 383, 384, 390, 397, 414, 415, 440, 441, 450

Bengazi 110Benin; zob. DahomejBenselor, post. 171Berar 62Berbera 37, 385, 440Berkeley 301Berlin 422Bermudy 113Bhagirathi, rz. 270Bhairab Bazar 17

477

Skorowidz nazw geograficznych

Bharawas, w. 359Bharuć 19Bhawnagar, ks. 97, 101Bhoma 269Bhudź, lotn. 206Bhutan 94, 328Bicholim 148, 158, 160Bihar 60, 62, 229, 255, 262Bikaner, ks. 65Bilbao 315Bioko, w-a; zob. Fernando Po, w-aBirkenhead 84, 104, 109, 119, 425Birma (Myanma) 12, 21, 23, 27, 29, 37, 44, 45, 63, 70,

94, 111, 132, 137, 227, 311, 316, 318, 330, 338, 340, 342, 343, 383, 415, 422, 424, 427

Birmingham 83, 86, 118Bishkali, rz. 318Blackwall, dz. Londynu 28Bliski Wschód 448Bloomington 368Blyth 72Bogra 281Bombaj (Mumbaj) 14, 15, 19, 24–26, 30, 33, 36, 42,

43, 48–51, 54–58, 62, 65, 67, 69, 73, 75, 76, 93, 95–97, 100–102, 110, 112, 116, 121, 124–126, 132, 133, 139, 169, 175, 178, 180, 193–195, 200, 201, 204–215, 221, 225, 229, 239, 241, 244, 245, 250, 251, 269, 280, 286, 289, 290, 292, 293, 295, 307, 344, 347, 348, 356, 360, 361, 363, 368–370, 375–381, 389, 404, 406, 425, 448

Bopung, w-a; zob. Ross Island, w-aBorneo, Północne 182Borneo, w-a 182Bosfor, cieśn. 90Boyra, w. 300, 301, 310Brahmaputra, rz. 12, 15, 16, 21, 70, 192, 318, 330Brawdy 129Brazylia 148, 184Brema 227, 448Brest 223Bretania 87Bristol 100Brunei 182

Brytyjska Wspólnota Narodów 39, 75, 85, 97, 102, 107, 108, 110, 113, 120, 124, 190

Brytyjskie Terytorium Oceanu Indyjskiego 22Buleji, przyl. 367Burundi 327Bydgoszcz 9

Cambridge 67, 267Cam Ranh 413Canberra 385Candepar 158, 160, 161Cape Cod, kan. 89Cejlon (Sri Lanka), państwo 250, 284, 285, 380, 428,

429, 430, 431; zob. też Sri LankaCejlon, w. 12, 20, 22, 29, 35, 38, 44, 48, 69, 70, 113, 133,

175, 228, 250, 284, 289, 295, 302–304, 308, 338, 339, 378, 380, 381, 383, 385, 429, 430, 434

Chabarowsk 236Chakeri 209Chakulia 262Charan, ks. 416Chile 184Chilmari 17Chingleput 132Chinna, rz. 17Chiny 12, 23, 65, 70, 94, 138, 145, 146, 148, 152, 154,

179, 181–183, 186, 187, 192, 216, 221, 258, 260, 261, 295, 300, 323, 326, 327, 334, 398, 400, 413, 418–420, 433, 444, 445, 447

Chińska Republika Ludowa; zob. ChinyChińska Republika (Tajwan) 192, 225, 327, 424Chitral, ks. 65, 196Chittagong; zob. ĆottogramChRL; zob. ChinyCleveland 37, 73Clydebank 77, 109, 118Clyde, rz. 29, 367Cochin; zob. KoczinCoimbatore 128Coimbra 149Coorg (ob. Kodagu), prow. 62Courant de Malicut, cieśn.; zob. Ósmego Stopnia, KanałCowes 83, 120

478


Cox’s Bazar (ob. Koks Badźar) 16, 289, 312, 316, 317, 332, 333, 335, 338, 340, 342–344

Cubitt Town, dz. Londynu 28Cuszimska, Cieśnina 386Czabahar 18Czagos, arch. 22Czandigarh 82, 229Czarne, Morze 234, 349Czatgańskie, Góry 15Czerwone, Morze 26, 29, 35Czin, g. 423

Ćalna 80, 272, 281, 282, 284, 288, 289, 315, 317, 322, 335

Ćandernagor 20Ćandpur 16, 17, 268, 272, 275, 282Ćennaj; zob. MadrasĆhamb, w. 197, 198, 301Ćilka, jez. 21Ćottogram 12, 16, 17, 43, 80, 93, 216, 220, 222, 239, 251,

253, 255, 256, 262, 267, 268, 272, 274–276, 278–282, 284, 289, 301, 311, 312, 315–317, 319, 330–335, 337, 338, 353, 383, 388, 394–397, 438, 440, 441, 443

Ćottogram, prow. 439

Dabhol 369, 370Dabolim 150, 151, 152, 157, 161, 162, 164, 189Dadra 140, 142, 143; zob. też Dadra i NagarhaweliDadra i Nagarhaweli 139–144, 229Dahomej 138Daikhawa 17Daleki Wschód 23, 146, 360, 440Daman 19, 132, 137–140, 149, 152, 153, 156, 157,

169, 171, 175, 177–179, 217Daman, dystr. 140Daman, Małe 169–171Daman, Wielkie 169Damanganga, rz. 169Daman i Diu, ter. zw. 229Damietta 355Dania 137, 337Dar es Salaam 103Dartmouth 88, 359

Daulatdia 16Dayton 78Dehradun 88, 104, 266Dekan, półw. 12, 20, 23, 24, 121, 131, 132, 137, 178,

181, 398, 411, 450Delhi 7, 62, 63, 113, 177, 192, 219, 250, 251, 268, 269,

300, 343, 359, 361, 423, 458; zob też Nowe DelhiDelhi, Sułtanat 7Delhi, teryt. zw. 229Deogarh 43Devta Mura 262Dhaka 16, 61, 69, 70, 250–256, 265, 266, 268, 300, 311,

317–319, 330, 332, 381, 382, 388, 395, 440, 442, 443Dhalai, plant. 299Dhrangadhra, ks. 97Dhrol 97Diamond Harbour 314Diego Garcia, w-a 22Dieppe 78Diu, w-a 19, 132, 137–140, 149, 150, 152, 153, 156,

157, 171–175, 177–179, 211, 217, 348, 369, 370, 372, 375, 376

Dobrej Nadziei, Przylądek 35Doha 412Dondra, przyl. 12, 308Doromagogo 158Dubaj 27, 363Dulles 123Dumbarton 83, 98, 279Dundigal 288Dunkierka 330Durham 267Dutch Harbor 92Dwarka 19, 88, 97, 193, 196, 200, 203–205, 210, 213,

219, 239, 285, 292, 348, 368, 389, 394, 400Dziesiątego Stopnia, Kanał 21Dziewiątego Stopnia, Kanał 295, 296, 308, 378Dźafarabad 97, 101, 375Dźajpur 43Dźajsalmer 206, 347Dźamnagar 37, 42, 51, 174, 200, 205–207, 211, 279,

354, 375Dźaurian 198

479


Dźojdebpur 253Dźomalpur 382Dźomunā, rz.; zob. Brahmaputra, rz.Dźoszohor 253, 266Dźunagadh 97, 100–102, 132, 398Dżafna 45Dżakarta 182Dżammu i Kaszmir, ks. 62, 65Dżammu, m. 197, 198Dżask 18Dżibuti 420Dżudda 88, 110, 133

East Boothbay 84Egipt 27, 137Elefanta, w-a 19, 42Elefant, przyl. 313Ernakulam, dz. Koczinu 215Erytrea 35, 154Esquimalt 431Estado da India; zob. Indie PortugalskieEstonia 233Eufrat, rz. 30Eurazja 12Europa 23, 133, 139, 149, 295, 323, 324, 424, 448

Falklandy, arch. 104Feni, rz. 261Fergana 7Fernando Po, w-a 452Fiji 113Filadelfia 89Filipiny 81, 295, 386Francja 20, 65, 81, 138, 154, 222, 242, 260, 269, 297,

327, 350, 415, 416, 418, 424Freemantle 415

Gabkhan, kan. 268Gadani 304Gadra, w. 210Ganges, rz. 12, 15, 16, 19, 21, 70, 280, 318Gangesu, Kanion 12Garidpur, w. 300

Gauhati 257Gazipur 268Gdańsk 107, 231, 277, 314, 350Gdynia 78, 231, 294, 325, 349Gdynia-Oksywie 78Gedrozja 18Genewa 269Geok Tepe (ob. Gökdepe) 65Gibraltar 113, 116, 425Gibraltar, przyl. 111Glasgow 36, 77, 98, 99, 105, 120, 121, 184, 367Goa 10, 19, 114, 132, 137–142, 144–148, 150–153,

156–158, 160–163, 165, 166, 168, 169, 171, 172, 174, 176–178, 181, 189, 195, 205–207, 210, 215, 217, 229, 245, 289, 295, 311, 381, 400, 404, 412, 448–450, 453

Godavari, rz. 20Gogola, w. 140, 172, 173Gölcük 297Gomti, strum, 200Gondal 97Gorki (ob. Niżny Nowogród) 387Gosport 115Govan 77Gowan 86Gravesend 24Great Coco, w. 12Greenock 29, 30, 70, 72, 109Grimsby 34, 115Gudźarat 19, 23, 140, 190, 200, 229, 377, 378Gudźranwala 292Gumani, rz. 16Gwadar 12, 18, 27, 296, 362, 412, 420Gwadar, zat. 18Gwalijar, ks. 62Gwatar, zat. 18Gwinea Bissau; zob. Gwinea PortugalskaGwinea Hiszpańska 452Gwinea Portugalska 138, 145, 149, 151Gwinea Równikowa; zob. Gwinea Hiszpańska

Hadźi Pir, przeł. 197Hafun (Raas Xaafuun), przyl. 14

480


Haga 143, 190Hajdarabad, ks. 62, 65, 132, 153, 181Hajdarabad, m. 132Hajnan, w. 12Haldia 270, 271Hambantota 12Hardinge, most 280Hariabhanga, rz. 444Harijana, stan 229Hartlepool 24Hasnabad 321, 323Hassa, Sebastian 184Hatija, w-a 319Hebburn 153Herat 65Heuberg, o. ćwicz. 424Himaćal Pradeś 229Himalaje, g. 94, 186, 350Hindustan 59Hindustańska, Nizina 318Hiszpania 138, 269, 337Holandia 90, 131, 138, 182, 184, 216, 416, 419, 442Holkar, ks.; zob. Indaur, ks.Hollywood 453Hongkong 12, 23, 63, 105, 430Houston 212Hugli, rz. 14, 21, 195, 270, 314Hunza (ob. Karimabad), ks. 65Hyeres 131

Idar, ks. 97Ihawandippolu, w-a 295Indaur, ks. 62Indie; passimIndie Portugalskie 137–139, 141, 145, 151–153, 170,

176, 448Indochiny 398Indonezja 12, 22, 137, 138, 182, 183, 189, 194, 216,

385, 398, 415, 420Indus, rz. 14, 17, 18Indyjski, Ocean 8, 12, 21, 22, 37, 44, 75, 77, 82, 93,

117, 128, 132, 150, 182, 184, 186, 215, 230, 295, 302, 328, 384–386, 388, 400, 404, 430

Indyjski, Półwysep 12, 14, 15, 19, 44Invergordon 54Investigator Bank 295Irak 63, 81, 225, 385Iran 8, 37, 63, 70, 78, 81, 85, 113, 311, 346, 362, 385, 412Irawadi, rz. 29Irian Jaya; zob. Irian ZachodniIrian Zachodni 182; zob. też Nowa GwineaIrlandia 24Irlandia, Północna 124Islamabad 63, 192, 221, 257, 260, 326, 388Izmir 88Izrael 184, 220, 222, 285, 431

Jamajka 113, 444Janam 20Japonia 22, 37, 44, 46, 104, 152, 154, 209, 280, 292,

327, 420, 422–424, 432, 442Jemen 206Jemen Południowy 385Jemen Północny 385Jiwani 18, 362; zob. DźiwaniJugiana, w. 424Jugosławia 121, 443

Kabinda 138; zob. też Portugalska Afryka ZachodniaKaććh, półw. 91, 213, 416Kaććh, reg. 19, 190–192, 196, 216Kaććh, zat. 19, 190, 200, 206, 213Kakinada 37, 43Kalamat Hor, zat. 18Kalat 18, 196Kalat, ks. 416Kalba 27Kalifornia 329Kalikat; zob. KozhikodeKaliningrad 403Kalkuta 27, 194Kalkuta (Kolkata) 14, 19, 21, 23, 33, 37, 43, 51, 60, 61,

65, 72, 73, 93, 96, 98–100, 122, 132, 195, 201, 212, 241, 245, 255, 256, 258, 259, 265, 270, 271, 280, 282, 285, 293, 300, 314, 316, 325, 339, 341, 348, 383, 397, 450

481


Kalpeni, w-a 295, 308Kamalpur 299Kambajska, Zatoka 14, 19Kambodża 12Kanada 34, 37, 39, 63, 78, 123, 124, 184, 229, 282, 425Kanczendzonga, g. 94Kandla 19, 190Kannur 137Kanpur 209, 250, 251Karachi; zob. KaracziKaraczi 10, 14, 17–19, 26, 33, 42, 43, 47, 48, 51, 55, 56,

63, 67, 68, 70, 71, 75–78, 80, 83–86, 88, 90, 91, 93, 101, 102, 105, 151–153, 162, 163, 168, 171, 176, 195, 198–201, 203, 211–213, 215, 219, 221–225, 227, 268, 275, 281, 285, 292, 293, 296–298, 301–304, 307, 308, 337, 346–348, 350–356, 358–363, 366–369, 375, 377, 379, 384, 388, 391, 393, 394, 400, 418, 419, 425, 438

Kargil 8, 399, 434Karikal 20Karnataka 19Karnawar, Kanał 165Kar Nikobar, w-a 22Karolina, Północna 257Karwar 43, 147Kasur 210Kaszmir 7, 63, 76, 88, 92, 190, 191, 196, 197, 198, 205,

210, 258, 398, 434Katar 412Kathijawar, półw. 14, 19, 97, 100, 101, 140, 195, 200, 216,

356, 361, 368, 369, 378; zob. też Saurasztra, reg.Kaukaz, g. 17, 389Kautia 17Kawaratti, w-a 20, 287, 290, 314, 324, 325Kaweri, rz. 20Kawkhali 17Kazipur 17Kenia 12Kerala 20, 137, 229Khanderi, w-a 370Khanwel 143Khulna 16, 17, 70, 256, 268, 279, 285, 288, 289, 315,

317, 321, 335, 395, 442, 443, 446, 447

Kiamari, dz. Karaczi 364Kingston 444Kirtanakhola, rz. 16, 255Kiśanganga, rz. 210Kittery (Maine, USA) 89Kōchi 47Koczin 19, 20, 33, 37, 43, 51, 73, 99, 110, 113, 114, 125,

128, 137, 164, 195, 200, 201, 206, 207, 210, 215, 242, 287, 295, 380, 381

Kokosowe, Wyspy 113Kolaba, w-a 42, 193Kolkata 35; zob. KalkutaKolombo 55, 221, 228, 295, 304, 378, 380, 428Kolshet k. Bombaju, os. 42, 50Kolumbia 225Kolumbia, Brytyjska 425Kołomna 232Komory, arch. 411Komoryn, przyl. 19, 20, 411Kongo 179, 398, 434Koniuszkowa, Zatoka 387Konkańskie, Wybrzeże 19, 132Korea 83, 107, 108Korea, Południowa 225Korea, Północna 8, 285Korei, Republika 446Kori Creek, zat. 195Kornophuli, rz. 16, 331Koromandelskie, Wybrzeże 20, 137Kozhikode 19, 137Kra 12Kraków 60, 149, 175, 350Krisznanagar 270Kriszna, rz. 20Krym, płw. 17Kuba 314Kumilla 253, 255Kuria Muria, arch. 14Kurma Chara, rz. 299Kurmitola, lotn. 311Kusztija 255, 280Kuwejt 27

482


Lahore (Lahaur) 61, 198, 201, 208, 210, 424Lajes 448Lakkadiwy, w-y 20, 295Lakszadiwy, arch. 20, 308Lakszadiwy, ter. zw. 229Lamu 12Lancashire 32Lanham 56La Plata, rz. 103, 104La Rochelle 87Lasbela, ks. 416Laukathi, rz. 16Leningrad 183, 186, 233, 237, 238Le Trait 223Liban 63, 399Libia 153, 399Lichtenstein 260Limbdi 97Lipsa 17Liverpool 110Livorno 224, 225Lizbona 138, 140, 142, 143, 145–147, 149–152, 154,

155, 166, 168, 174, 176, 448Lofoty, arch. 111Lonavala 43, 51, 158Londyn 17, 23, 25, 29, 31, 49, 65, 77, 79, 81, 82, 85, 88,

102, 107, 109, 110, 115, 138, 149, 156, 189, 190, 216, 230, 242, 243, 247, 250, 251, 260, 266, 267, 279, 308, 317, 367, 376, 428, 444, 448

Longawala 354Lossiemouth 129Lourenço Marques; zob. MaputoLowesoft 115Lushai, g. 423Lyon 269

Macilipatnam 19Madagaskar, w-a 411Madaripur 17Madera 145Madera, arch. 138Madhja Pradeś 229Madras (Ćennaj) 20, 21, 23, 25, 33, 37, 43, 51, 62, 65,

132, 194, 195, 221, 242, 287, 288, 298, 302, 308, 450, 451

Madryt 269Magdala 26Maharasztra 7, 19, 23, 24, 35, 140, 142, 229, 368Mahé 20Mahé, w-a 411Maine 89Majsur, ks. 62, 65, 229Makau 138, 154Makran, ks. 416Makrańskie, Wybrzeże 14, 18, 346, 361, 362, 379, 380Malabarskie, Wybrzeże 20, 23, 137, 308Malaje 37, 63, 65, 111, 137, 423Malakka, cieśn. 12, 37, 93, 341, 344, 385, 386Malcie 88, 110, 125Male 413Malediwy 413Malediwy, arch. 12, 14, 20, 22, 109, 295, 308, 399Malezja 182, 183, 446Maliku Kandu, cieśn.; zob. Ósmego Stopnia, KanałMalta 85, 113, 116, 125Manchester 32, 149, 366Mandapam 37, 43, 52Mandiala, w. 198Mandowi, rz. 148, 161, 162Mandwi 207Mangalore 43Mangrol 100, 101, 356, 360, 361Mannar, zat. 44Manora, w-a 17, 56, 78, 292, 350, 363, 364, 366, 367Mapusa 148, 160, 161Mapusa, rz. 148Maputo 152, 154, 410Marao, w. 12Marathów, konfederacja 7Margão 162Marmaganw (d. Mormugão) 139, 148, 152, 157, 163,

164, 166, 448, 451, 452Marve k. Bombaju, os. 43, 50Masimpur 262Masira, w. 14Maskat 18, 27

483


Massaua 35Matla, rz. 21, 313, 325Maulinguém 158, 160Mauritius 103, 399, 413Maurjów, imperium 435Mawa 17Medyna 17Meerut 448, 449Meghalaja 262Meghna, rz 285Meghna, rz. 15, 16, 21, 319Mekka 17, 88, 133Meppel 91Mezopotamia 29Middle Ground, w-a 193Mijani Har (Miani Hor), lag. 18Minikaj, Kanał; zob. Ósmego Stopnia, KanałMinikaj, w-a 20, 229, 295, 308Mirpur 210Mizoram 265Mizoram, stan 201Mogadiszu 35, 221Mojmonszinho 382Mongla, m. 17, 80, 268, 272, 275, 276, 280, 282, 288,

289, 315, 319, 321, 322, 335Mongla, rz. 80Montevideo 104Montreal 431Monze (Ras-e Muari), przyl. 17, 354, 359Moratuwa k. Kolombo 43Moray, hr. 129Mormugão, m.; zob. Marmaganw (d. Mormugão)Mormugão, płw. 150Moroni 411Morwi 97Moskwa 146, 186, 220, 221, 222, 230, 232, 280, 326,

328, 385, 422, 440Most Adama, w-y 45Mozambicki, Kanał 410Mozambik 138, 142, 149–152, 154, 176, 410; zob. też

Portugalska Afryka WschodniaMul Dwarka 101Mundra 19

Murti Camp 261Myanma; zob. Birma

Nagalaind 229Nagarbari 16, 17Nagarhaweli 140, 143; zob. też Dadra i NagarhaweliNagar, ks. 65Nankana Sahib 63Nantes 223Naph, rz. 342Narajangondźo 16, 17, 256, 272, 275, 280, 282, 318Narola 143Natal, prow. 154Nawanagar, ks. 97, 101Nepal 94, 206Nevalim 175Newcastle 111, 118New Delhi; zob. Nowe DelhiNew Moore, w-a 444Newport 10, 377New York, zob. Nowy JorkNha Trang 413Niedźwiedzia, Wyspa 111Niemcy 35, 63, 199, 216, 246, 404, 405, 422, 423, 441,

442Nigeria 452Nikaragua 327Nikobary, arch. 12, 21, 22, 44, 93, 132, 137, 183, 189,

194, 216, 229, 231, 292, 338, 395, 398, 410Nikołajew 235Noakhali, okr. 438Normadia 424Normandia 87Norszinhdi 16Northumberland 72Norwegia 267Nova Goa 139Nowa Georgia, w-a 104Nowa Gwinea 182, 216Nowa Zelandia 39, 63, 79, 81, 103, 104, 113Nowe Delhi 9, 10, 20, 32, 47, 52, 56, 63, 66, 97, 105,

113, 136, 145, 146, 148, 165, 176, 177, 179, 181, 182, 186, 192, 197, 200, 208, 215, 216, 239, 245,

484


257, 259, 267, 282, 283, 284, 292, 296, 300, 306, 320, 321, 326, 360, 362, 375, 384, 385, 398, 411, 413, 424; zob też Delhi

Nowy Jork 14, 55, 62, 82, 104, 111, 146, 189, 216, 230, 243, 253, 269,327

Ohio 78Okha 19, 195, 204, 212, 219, 289, 348, 360, 370, 375,

377Okinawa, w-a 414Oman 14, 18, 27, 412, 415Oman Traktatowy; zob. Zjednoczone Emiraty Arab-

skieOmańska, Zatoka 14, 15, 412Oregon, stan 91Orisa, ks./stan 21, 62, 229Ormara 18Ormuz, cieśn. 25, 377Ormuz, ciśn. 412Osaka 350Ottawa 31Oudh 62Ouidah 138Oyster Rock, w-a 193

Ósmego Stopnia, Kanał 295, 378

Pacyfik 12, 104, 133, 154, 424Padma, rz.; zob. Ganges, rz.Paisley 51Pakistan; passimPakistan, Wschodni 15, 16, 21, 69–71, 75, 76, 79, 80,

88, 186, 194, 196, 198, 201, 222, 227, 228, 247, 249, 250, 258, 259, 263, 267, 268, 272, 277, 280, 284, 285, 289, 297, 300, 304, 311–314, 316, 327, 328, 336, 337, 338, 341, 343, 353, 382, 384, 385, 388, 394

Pakistan, Zachodni 17, 69, 70, 71, 79, 195, 222, 247, 249–251, 285, 296, 385

Palam, lotn. 208Paldiski 233Palitana 97Palk, cieśn. 20, 44, 45, 339, 429, 430, 432

Panadźi 139, 157, 160, 161Panikota (ob. Simbor), w-a 140, 174Panth-Piploda, prow. 62Państwo Indyjskie; zob. Indie PortugalskieParacelskie, Wyspy 12Paradip 333, 338, 341, 342Paryż 39, 222, 269Pasni 18, 380, 381Pasrur 210Passur, rz. 440Patenga 273Patrakhala, plant. 299Patuakhali 16, 17Paturia 17Pazhaverkadu; zob. PulikatPekin 146, 148, 181, 192, 260, 261, 300, 326, 413Penang 74, 383Pendżab 7, 60–63, 82, 198, 206, 229, 292, 358, 359Persja 7, 27, 78Perska, Zatoka 14, 25–27, 29, 37, 137, 211, 292, 296,

301, 311, 360, 363, 377, 378, 412Peszawar 206, 220Petersburg 403Phoridpur 281Pictou 122Pilani 43Pireus 279Plassey (ob. Palasi) 7, 270, 271Plymouth 56Polska 17, 78, 232, 243, 327, 406, 408Południowochińskie, Morze 12, 413Ponda 148, 158, 160, 175, 176, 178Pondichéry 20, 141Pontonnoje, przys. 238Poongli 330Pope 257Porbandar, ks. 97, 101Porbandar, m. 101, 216, 378Port Blair 21, 22, 46, 93, 288, 305, 381, 410Port Canning 21Port Cornwallis 338Portland 27, 49, 91, 124Porto 145

485


Port Said 425Portsmouth 68, 89, 104, 107, 110, 115, 124, 359Port Sudan 12Portugalia 20, 24, 137, 138, 140–142, 146–150, 153,

175, 176, 177, 178, 223, 415, 448, 449Portugalska Afryka Wschodnia 138Portugalska Afryka Zachodnia 138Portugalskie Państwo Indii; zob. Indie PortugalskiePort Victoria 411Poznań 137Północne, Morze 325, 424Północno-Zachodnia Prowincja Graniczna 62Prince Rupert 425Prowincja Wschodnia; zob. Pakistan, WschodniProwincja Zachodnia; zob. Pakistan, ZachodniProwincje Centralne i Berar, prow. 62Pulikat 137Puna 156, 375Puńćh 197, 301Pura 18Purba Medinipur 270Pusur, rz. 80, 280, 313, 315, 321, 323, 335, 396

Qadian 63Queensland, stan 26Quincy 84

Radźkot 97Rajgaunj 262Ramgati 17Ramstein 257Rangun 25, 29, 423Ras al-Chajma 25, 27Ras al-Hadd, przyl. 412Ratnagiri 35, 37Rawalpindi 63, 197Rawi, rz. 210Reju Khāl, rz. 340, 342, 343Renfrew 37, 98, 99Republika Federalna Niemiec; zob. NiemcyRepublika Korei; zob. Korea, PołudniowaRepublika Południowej Afryki 416Rewari, dystr. 359

RFN; zob. NiemcyRiver Wear 98Rochester 113Rosja 402, 404, 406, 407, 420Ross Island, w-a 305Rosyth 110Rumunia 350Rupsha, rz. 16Ryga 233, 234Rzym 269

Sabroom 261Sajgon 353Sakesar, g. 206, 208Sal, rz. 148Sandha, rz. 268Sandheads, ławica 315, 316, 324, 325Sandhurst 88Sankt Petersburg 334Santa Comba Dão 149Santacruz, dz. Bombaju 171, 206, 375Santiago, w-a 149Sanya 12Saõ Jerónimo, fort. 169, 171Sarawak; zob. Borneo, PółnocneSarawak, prow. 182Sargodha 208Saurasztra, reg. 204, 348, 360, 375, 380; zob. też Kat-

hijawar, półw.Saurasztra, stan 102Sausalito 91Savona 91Selby 430Serampur 137Seszele 103, 411, 412Sewastopol 440Sewri, dz. Bombaju 42Shakargarh 210Shatkhira 320Shikoku, w-a 47Shoreham 153Sibpur 73, 99Sierra Leone 327

486


Siewierodwińsk 402Sihanoukville (ob. Preăh Sihanŭk) 12Sijalkot 198, 210Sikandarabad 132Sikkim 94, 399Silwasa 143Simla 426Sind 60, 62, 190, 206Sind, Wybrzeże 17Singapur 22, 37, 48, 55, 63, 65, 79, 97, 177, 194, 308,

323, 324, 414, 415, 422, 423, 430, 432, 442, 445Sirajgonj 17Skagerrak, cieśn. 124Sokotra, w. 14Somalia 27, 65, 282, 327, 385, 410Somali, Brytyjskie 37Sonsagar, g. 148Soonda, król. 165Southampton 72, 83South Bank-on-Tees 73Spira 364Split 110Spratly, Wyspy 12Srihotto 266Sri Lanka 8, 10, 23, 32, 195, 206, 284, 385, 399, 420,

428, 433; zob. też Cejlon, państwoStambuł 88Stany Zjednoczone AP 32, 81, 84, 85, 111, 113, 116,

146, 148, 149, 182, 193, 220, 227, 230, 242, 243, 257, 260, 299, 326, 327, 328, 339, 383, 385, 387, 414, 415, 417, 423

Stare Goa 152Streatham, dz. Londynu 29Sturgeon Bay 84Subic Bay, zat. 386Sudan 12, 27Sueski, Kanał 29, 110, 125, 150, 268Suez 230Sugandha, rz. 268Suheli Par, w-a 295Sulur 125, 128Sumatra, w-a 12, 21, 111, 175Sunderland 98

Surat 19, 23, 24Sussex 153Swally (Suvali) 23Swierdłowsk 220Syberia 350Sycylia 37Sydney 34, 52, 99, 104Synaj, płw. 398Syria 63, 327Szahbadźpur 319Szardża 27Szczecin 440Szkocja 24, 29, 129Szoidpur 253Szondip, w-a 268Szpicbergen, w-a 111Szwabia 424Szwajcaria 110Szwecja 85, 184, 185, 442

Śitalaksia, rz. 16Śrinagar 63, 190, 198Śródziemne, Morze 78, 125

Tajlandia 12, 81, 415Tajwan; zob. Chińska Republika (Tajwan)Takipur 269Talpatti, w-a; zob. New Moore, w-aTambaram 128Tamilnad, stan 20, 124, 125, 128, 229, 284, 339Tangail 330Tanganika 103Tanger 24Tarrafal, obóz. konc. 149, 154Tasmania 26Taszkient 210, 221, 228Tejgaon, lotn. 311Teknaph 342Teliapara 262Terekhol, rz. 148, 169Thane, rz. 19Tharangambadi 137Thar, pust. 17

487


Thetis C, drobn. 337Thuraakunu, w-a 308Tiencin 419Timor Wschodni 138, 148, 150–152, 154, 182Tirpitz, o. lin. 87Titas, rz. 319Titumir, PNS 268Tivim 160Tokio 422, 423Toledo (Ohio) 78Tonga 113Tonkińska, Zatoka 10, 328, 341Toronto 56, 381, 429Toruń 181Trichinopoly (ob. Tiruchirappalli) 7Triest 90, 448Trincomalee 304, 428, 430Tripura 262Tripura, stan 201, 229, 257, 299Trombaj, w-a 43, 50Tulon 125, 131, 268, 269, 270, 274, 275, 394Tura 262Turcja 17, 79, 81, 85, 88, 89, 90, 113, 216, 269, 296,

308, 420, 443Turkmenistan 65Tygrys, rz. 30Tyne 36, 86, 87, 109, 110, 153Tyneside 109

Ubin, w-a 422Uganda 113Ukhia 340Ulhas, rz. 19Umajjadów, Kalifat 7Umm al-Quwain 27Umm Kasr 221USA; zob. Stany Zjednoczone APUsgão 158, 160U’Thant 198Utkal, Wybrzeże 21Uttarlai, lotn. 206Uttar Pradeś 229

Vallarpadam, w-a 20Vancouver 133Vasco da Gama 148, 162, 176Verna 161Versova k. Bombaju, os. 42, 43, 50Victoria, stan 26Vlissingen 184

Wadhwan, ks. 97Walia 129Wankaner 97Warszawa 9, 12, 14, 17, 20, 29, 61, 66, 78, 142, 149,

222, 230, 356, 390, 391Waszyngton 82, 85, 89, 182, 328, 330, 384, 412, 417Wellington (Tamilnad) 124Wembanad, jez. 20Wenecja 88Werawal 100, 378Whaikhyang 342Whale Island, w-a 68Wheelus, baza lotn. 153Wielka Brytania 23, 26, 27, 32–34, 48, 60, 63, 64, 68,

75, 77, 79–81, 83, 84, 85, 103, 105, 109, 113, 120, 123, 124, 132, 133, 137, 138, 177, 182, 184, 186, 187, 207, 216, 222, 227, 230, 233, 238, 239, 242, 244, 245, 260, 286, 327, 350, 359, 360, 400, 417, 420, 423, 425, 428, 430, 432, 444; zob. też Anglia

Wielka Syrta, zat. 355Wietnam 124, 295, 413William (Kalkuta), fort 339, 341Willingdon, w-a 20Wiśakhapatnam 20, 21, 33, 37, 43, 46, 52, 89, 132,

133, 134, 136, 188, 189, 194, 195, 199, 215, 229, 230, 233, 234, 237, 282, 287, 288, 290, 302–306, 308, 310, 314, 333, 338, 341, 396, 415

Władywostok 234, 334, 359, 386Włochy 35, 63, 90, 91, 110, 120, 297, 327, 406, 424Wniebowstąpienia, Wyspa 411Wniebowzięcia, Wyspa 411Wołowiec 247, 284Wonsan 395, 396Woody, w. 12Woolston, dz. Southampton 72, 83

488


Worcester 37Wrocław 311Wschodniochińskie, Morze 26Wspólnota Brytyjska; zob. Brytyjska Wspólnota Na-

rodówWyspy Świętego Tomasza i Książęca 138

Yale 275

Zahedan 346Zewnętrzne, Wyspy (Mauritius) 413Zewnętrzne, Wyspy (Seszele), arch. 411

Zielonego Przylądka, Wyspy 138, 149, 154Zjednoczone Emiraty Arabskie 25, 363Zjednoczone Królestwo; zob. Wielka BrytaniaZjednoczone Państwa Kathijawaru 100Zjednoczone Państwo Saurashtry 100Zjednoczone Prowincje Agra i Oudh 60, 62ZSRS; zob. Związek SowieckiZudyra 350Związek Sowiecki 57, 87, 145, 146, 178, 183, 186–

188, 209, 210, 216, 218–221, 228, 229, 232, 234, 238, 239, 241, 242, 246, 260, 293, 296, 325–328, 349, 385, 393, 397, 401, 403, 405, 440, 441

489

Abhay (I), INS, k. patr. 122Abhay (II), INS, korw. 404Abu Bakar (I), BNS, freg. 445Abu Bakar (II), BNS, freg. 447Abyssinia, monitor 26, 28Achilles, HMS, kr. lek. 59, 102, 103, 104; zob. też Del-

hi, INS, krąż.Adamya, BNS, k. patr. 446Adept, HMS, hol.; zob. Aliya, HMCyS/SLNS, hol.Admirał Fłota Sowietskogo Sojuza Gorszkow,

lotn. 402; zob. też Vikramaditya, INS, lotn.Admirał Sieniawin, krąż. 385Admirał Trybuc, niszcz. 415Adventurous, SAS, op; zob. Hurmat, PNS, opAfonso de Albuquerque, NRP, awizo 149, 150, 153–

155, 164–168, 172, 178, 217African Proctor, drobn. 337Agra, HMIS, trawl. uzbr. 40, 51Agray, INS, korw. 404Ahmedabad, HMIS, trawl. uzbr. 40, 52Airavet, INS, o. des. 406Ajax, HMS, kr. lek. 59, 104Ajay (I), INS, k. patr. 122, 195, 199, 271; zob. też Sur-

ma, BNS, k. patr.Ajay (II), INS, korw. 404Akshay (I), INS, k. patr. 122, 271, 288, 290, 306; zob.

też Padma (II), BNS, k. patr.Akshay (II), INS, korw. 404Al-Abbas, fracht. 275Al-Ahmadi, fracht. 93Alamgir (I), PNS, niszcz. 83, 200, 203, 298Alamgir (II), PNS, freg. 419Albion, lotn. 123, 384Al Hasan, mas. 199, 215

Ali Haider (I), BNS, freg. 444Ali Haider (II), BNS, freg. 447Aliya, HMCyS/SLNS, hol. 430, 431Al-Seeb, RNO, patr. 412Álvares Cabral, NRP, freg. 150Amba, INS, baza op 234, 235, 294, 295, 380; zob. też

PB-7, baza op.Ambuda, INS, barka wodna 245Amindivi, INS, freg. 238Amini, INS, freg. 238Amrit, INS, barka żywn. 245Amritsar, HMIS/INS, trawl. uzbr. 40, 51, 96, 99AMS/MSC 138, USS, trał.; zob. Muhafiz, PNS, trał.AMS/MSC 261, USS, trał.; zob. Musahid, PNS, trał.AMS/MSC 262; zob. Mubarak, PNS, trał.AMS/MSC 267, USS, trał.; zob. Mahmood, PNS, trał.Andaman, INS fregata 238Andaman, statek 383Anderson, USS, niszcz. 328Androth, INS, freg. 238Anfora, fracht. 448Angola, NRP, transp. 154Anis Baksh, fracht. 337Anjadip, INS, freg. 236, 238Ansar, k. rozj. 321Antares, NRP, k. patr. 153, 170, 171Anticosti; zob. Shahid Ruhul Amin, BNS, o. szk.Anwar Baksh, fracht. 321, 324, 381Aparajeya, BNS, k. patr. 446ARD-6, USS, dok pływ. 92; zob. Peshawar, PNS, dok

pływ.Arihant, INS, op 405Arnala, INS, freg. 238Arrogant, HMS, lotn. 123

Skorowidz jednostek pływającychW skorowidzu zastosowano zwyczajowe skrótowce oznaczające przynależność państwową

okrętów, przy czym HMIS uzyto dla okrętów kolonialnej floty indyjskiej przed 1947 r. Podany w nawiasie liczbami rzymskimi numer oznacza kolejność okrętów o tej samej nazwie przyjętych do służby, nie jest w żadnym razie częścią oficjalnej nazwy.

490


Arromanches, OF, lotn. 123, 131; zob. też Colossus, HMS, lotn.

Arthur Cavanagh, HMS, trawl. uzbr. 78Asia, o. lin. 95Aslat (I), PNS, freg. 417Aslat (II), PNS, freg. 419Assam (I), HMIS, trał. 40Assam (II), HMIS/INS, korw. 40, 51, 96Assaye, kan. torp. 26Assegaai, SAS, op 373Astrant, SAS, op; zob. Hsahmat, PNS, opAstute, HMS, op 194, 242Atandra, BNS, k. patr. 446Athenian, drobn. 381Atlas Navigator, fracht. 380Atlas, o. rat. 440Attock (I), PNS, hulk pal. 78, 90Attock (II), PNS, zbiorn. bunkr. 90, 91, 92Aurora, HMIS, slup 26Avenger, HMS, o. des.; zob. Magar, HMIS, o. des.Avlos, fracht. 282, 441Azuchisan Maru, fracht. 323; zob. Anwar Baksh,

fracht.

B-112, op 386B-855, op 386Babur (I), PNS, kr. 85, 87, 89, 198, 199, 200, 203, 298,

299, 304; zob. Diadem, HMS, kr.Babur (II), PNS, niszcz. 417Babur (III), PNS, freg. 418Badr (I), PNS, niszcz. 86, 200, 203, 296, 298, 304Badr (II), PNS, freg. 417Badr (III), PNS, freg. 418Bagh-e-Karachi, fracht. 199, 200Bahadur, hulk 33, 51, 56Bahawalpur, PNS, trawl. uzbr. 73, 81; zob. też Baroda

(II), HMIS, trawl. uzbr.; zob. też Lucknow (II), HMIS, trawl. uzbr.

Balshil, INS, hol. 245Baluchistan, HMIS/PNS, trał. 40, 52, 70, 72, 81Baluchi, torp. 26Bangabandhu, BNS, freg. 446, 447Bann, HMS, freg.; zob. Tir, HMIS/INS, freg./o. szk.

Baqir, fracht. 321, 324, 381Barbara, zbiorn.; zob. Attock, PNS, hulk pal.Barbero (SS-317), USS, op 387Barlain 282Baroda (I), HMIS, trawl. uzbr. 40, 51, 311Baroda (II), HMIS, trawl. uzbr. 70, 73; zob. też Baha-

walpur; zob. też Lucknow (II), HMIS, trawl. uzbr.Baroda, fracht. 427Barracuda, HMIS, baza pływ. 41Bartolomeu Dias, NRP, awizo 149, 150, 154Bassein, INS, trał. 115, 294, 295Bausell, USS, niszcz. 328BDK-77, o. des. 385Beas (I), INS. freg. 117, 118, 125, 147, 157, 164, 166,

177, 192, 194, 195, 201, 212, 216, 287, 290, 293, 315, 324, 331, 332, 342, 343

Beas (II), INS. freg. 402Bedale, HMS, niszcz.; zob. Godavari, INS, niszcz.Bengal, HMIS, trał. 40, 52, 96, 99Berar, HMIS, trawl. uzbr. 40, 51Beruang, KRI, k. torp. 216Betony, HMS, korw.; zob. Sind (II), HMIS, korw.Betwa (I), INS, freg. 117, 118, 147, 157, 164, 166, 169,

177, 192, 195, 201, 212, 216, 217, 289, 293, 344, 345, 362

Betwa (II), INS, freg. 402Bhadravati, HMIS, okr. rat. 41, 51Bhatkal, INS, trał. 245, 397Bholu, PNS, hol. 90Bibundi, fracht. 452Bihar, HMIS, trał. 40, 52, 96, 98, 99Bijoy, BNS, korw. 447Bimlipatan, INS, trał. 115, 157Bishkali; zob. też Jessore, PNS, k. patr.Bishkali, BNS, k. patr. 227, 444; zob. też Jessore, PNS,

k. patr.Blinjoe, HMIS, baza pływ. 42Bogra, BNS, k. patr. rz. 443Bombay, HMIS, trał. 40, 51, 52, 96, 99Bombay, o. lin. 95Bonaventure, HMCS, lotn. 124Boris Butoma, zbiorn. 415Brahmaputra (I), INS, freg. 116, 118, 194, 195, 201,

491

Skorowidz jednostek pływających

212–215, 219, 244, 287, 290, 293, 314, 331, 332, 342, 343, 359

Brahmaputra (II), INS, freg. 402Braunfels, fracht. 448Bremse,. o. szk. 111Buckeye State 316Buckeye State, fracht. 316Bugloss, HMS, korw.; zob. Assam (II), HMIS/INS,

korw.Bugurusłan, zbiorn. 385Bulsar, INS, trał. 245, 396, 397Bulwark, HMS, lotn. 123Burnet, HMS; zob. Gondvana (II), HMIS, korw.

Cachalote, NRP, op; zob. Ghazi (II), PNS, op; zob. Ghazi (III), PNS, op

Cadiz, HMS, niszcz.; zob. Khaibar, PNS, niszcz.Calcutta, HMIS/INS, trawl. uzbr. 40, 45, 96, 99, 453Calcutta, o. lin. 95Campbell, HMS, niszcz. 110Cannanore, INS, trał. 115, 157, 195, 396, 397Carnatic, HMIS, trał. 40, 96, 99Caroline, HMS, krąż. 124Cauvery, HMIS, korw. 40, 96, 98, 132; zob. też KaveriCentaur, HMS, lotn. 123Ceylon, HMS, krąż. 311Chahbaaz, kan.; zob. Hira, HMIS, patr. pom.Chahrokh, kan.; zob. Nilam, HMIS, patr. pom.Chakdine, fracht. 282Chakra (I), INS, op 405Chakra (II), INS, op 405, 407Chantilly, HMHS, st. szpit. 427Charity, HMS, niszcz. 83, 84, 353; zob. też Shah Jahan,

PNS, niszcz.Charlock, HMS, korw.; zob. Maharatta, HMIS, korw.Cheetah, INS, o. des. 406Chenna, INS, niszcz. 403Cheonan, ROKS, korw. 376Chiddingfold, HMS, niszcz.; zob. Ganga, INS, niszcz.Chilka, INS, zbiorn. 105, 192, 217Chinthe, HMIS, okr. rat. 41Chitrangada, INS, k. patr. 320, 321, 322Chittagong, PNS, trał. 70, 72; zob. też Kathiawar,

HMIS, trał.Chittagong, trawler 40Chivalrous, HMS, niszcz.; zob. Taimur, PNS, niszcz.Chrysovalandou, fracht. 282City of St. Albans, fracht. 279, 280, 282Claudia, fracht. 441Clive, HMIS, korw. 36, 40, 51Clydebank, HMS, trał.; zob. Orissa, HMIS/INS, trał.Cochin, HMIS/INS, trawl. uzbr. 40, 51, 96, 99Colossus, HMS, lotn. 123; zob. też Arromanches, OF,

lotn.Comilla, PNS, k. patr. 227, 256, 312, 337, 438Conqueror, HMS, op 376Conrad, ORP, krąż. 78Coral Sea, USS, lotn. 334(Marquis of) Cornwallis (I), freg. 95Cornwallis (II), HMIS, korw. 36, 40Coromandel, HMS, transp. 25Corte Real, NRP, niszcz. 150Cuddalore, INS, trał. 115Cuttack, HMIS, trawl. uzbr. 40, 51Czajka, ORP, trał. 78Cziernomoriec-13, dźwig pływ. 440

Dacca (I), PNS, trał. 70, 72, 81; zob. też Oudh, HMIS, trał.

Dacca (II), PNS, zbiorn. fl. 90, 91, 199, 200, 227, 298, 304, 364, 366, 367

Dalhousie (I), HMIS, transp. 25Dalhousie (II), HMIS, transp. 29, 30, 33, 42, 360Dão, NRP, niszcz. 154Darshak, INS, o. hydr. 188, 195, 243, 289, 397Decatur, USS, niszcz. 328Deccan, HMIS/INS, trał. 40, 52, 96, 98, 99Deepak, INS, zbiorn. 233, 243, 289, 344, 345, 362Delavar, hol. rat. 78Delhi (I), INS, kr. lek. 103, 104, 110, 132, 157, 158,

171, 173–175, 195, 217, 292, 295, 311; zob. też Achilles, HMS, kr. lek.

Delhi (II), INS, niszcz. 403Desford, HMS, śc.; zob. Kotiya, HMCyS/SLNS, śc.Desh Deep, zbiorn. 325, 326Deveron, HMS, freg.; zob. Dhanush, HMIS, freg.

492


Devonshire, HMS, krąż. 359Dhaleshwari, BNS, korw. 447Dhanush, HMIS, freg. 46, 47, 51, 70, 73; zob. też Zul-

fiquar, PNS, freg.Dharini, INS, o. baza 122, 123, 157; zob. też Kelowna

Park, fracht.Diablo, USS, op 89, 118, 182; zob. też Ghazi, PNS, opDiadem, HMS, kr. 85, 87; zob. też Babur, PNS, kr.Diogo Cão, NRP, niszcz. 150Diogo Gomes, NRP, freg. 150Dipavati, HMIS, patr. pom. 41, 51Discovery 29Diyakawa, HMCyS/SLNS, k. patr. 431, 433Dmitrij Pożarskij, krąż. 221, 385Dora, fracht.; zob. Makran, fracht.Drachenfels, fracht. 448Duchessa d’Aosta, fracht. 452Dufferin, transp. 29, 31, 35, 132, 311Duke of York, HMS, kr. 88Dulal, kabot. 337Dumbarton Castle, HMS, korw.; zob. Bijoy, BNS, korw.Dunagiri, INS, freg. 402Durgam, BNS, patr. 447Durjoy, BNS, patr. 447Durweston, HMS, trał.; zob. Kakinada, INS, trał.

Eagle, HMS, lotn. 384Ean Zaquit (Libia), korw. 356Ehrenfels, fracht. 448, 449, 452Eilat, niszcz. 239Elephant, HMS, lotn.; zob. Hermes (II), HMS, lotn.El Hind, HMIS, o. des. 427Emden, SMS, kr. 20, 29Empire Bairn, HMS, zbiorn.; zob. Chilka, INS, zbiorn.Empire Barbara, HMS, hol.; zob. Aliya, HMCyS/SLNS,

hol.Empire Gypsy, HMS, zbiorn.; zob. Sambhar, INS, zbiorn.Empire Indus, fracht. 427Empire Josephine, HMS, hol. 430Empire Taj, zbiorn.; zob. Attock, PNS, hulk pal.Empress of India; zob. Loyalty, pas.Enterprise, USS, lotn. 304, 328–330, 341, 344, 383, 388Erebus, HMS, mon. 311

Esso Ark, zbiorn. 397Exeter, HMS, krąż. c. 104

Faial, NRP, trał. 149Farndale, HMS, niszcz. 116Fatima, kabot. 93Flying Fish, HMS, trał.; zob. Vijaya, HMCyS/SLNS, trał.Formidable, RSS, freg. 415Fort Crevier, fracht. 426, 427Fort Stikine, fracht. 425, 426, 427Fox, HMS, krąż. 29Foxhound, HMS, niszcz. 311

Gabbard, HMS, niszcz.; zob. Badr, PNS, niszcz.Gajabahu, HMCyS/SLNS, freg. 285, 431, 432Gaj, INS, hol. 245Gama, PNS, hol. 90Ganga (I), HMIS, patr. pom. 41Ganga (II), INS, niszcz. 109, 110, 192, 213, 217, 294,

295, 381Ganga (III), INS, freg. 402Ganges, o. lin. 95Gayundah, kan. 26Generaal van der Heyden, fracht. 427Generaal van Sweiten, fracht. 427General Belgrano, ARA, krąż. 376Generał Haller, ORP, kan. 78Gharial (I), INS, o. des. 231, 282, 287, 290, 325, 338,

341–343Gharial (II), INS, o. des. 406Ghazi (I), PNS, trał. pom. 70, 73, 437; zob. też MMS

131, HMIS/PNS, kut. trał.Ghazi (II), PNS, op 9, 87, 89, 90, 117, 118, 190, 193,

200, 201, 205, 210, 212–215, 217, 219, 220, 224, 296–298, 302–310, 333, 369, 415; zob. też Diablo, USS, op

Ghazi (III), PNS, op 223, 415Ghorpad, INS, o. des. 406Glory, HMS, lotn. 123, 151Godavari (I), HMIS, korw. 40, 68, 70, 72, 74, 110, 124,

192; zob. też SindGodavari (II), INS, niszcz. 109, 195, 294, 295, 360,

378, 380

493


Godavari (III), INS, freg. 244, 402Gomati (I), INS, niszcz. 109, 110, 192, 195Gomati (II), INS, freg. 402Gonçalo Velho, NRP, awizo 149, 150Gonçalves Zarco, NRP, awizo 149, 150Gondvana (I), HMIS, trał. 40Gondvana (II), HMIS, korw. 40, 51Gothic 113Graciosa, fracht. 427Grayback (SSG-574), USS, op 387Greenock, HMS, trał.; zob. Baluchistan, HMIS/PNS, trał.Growler (SSG-577), USS, op 387Guldar (I), INS, o. des. 231, 285, 287, 290, 325, 338,

341–343Guldar (II), INS, o. des. 406Gulf Crescent, fracht. 315Gulf Navigator, fracht. 315Gulf Princess, fracht. 315Gulf Star, zbiorn. 366Gulf Trader, fracht. 315Gulf Zain, fracht. 315Gurkha, torp. 26Gurnard, USS, op 328

Haleakala, USS, transp. amun. 328Halibut (SSGN-587), USS, op 387Hallowell, HMS, freg.; zob. Gajabahu, HMCyS/SLNS,

freg.Hambledon, HMS, niszcz. 116Hamza, PNS, op 418Hangor, PNS, op 120, 223, 298, 304, 347, 369, 370,

372, 379, 409Hansaya, HMCyS/SLNS, k. patr. 431Hansaya, k. patr. 433Harbah, PNS, freg. 417Hardinge, transp. 29, 30Harmattan, drobn. 366, 367Hartlepool, HMS, trał. 70, 72; zob. Kathiawar, HMIS,

trał.Harwich, HMS, trał.; zob. Khyber, HMIS/INS, trał.Hashmat, PNS, op 416Hathi, INS, hol. 105, 294, 295HDML 1110, HMIS/INS, k. patr. 96, 100

HDML 1112, HMIS/INS, k. patr. 96, 100HDML 1117, HMIS/INS, k. patr. 96, 100HDML 1118, HMIS/INS, k. patr. 96, 100HDML 1261, HMIS/PNS, k. patr. 70, 73HDML 1262, HMIS/PNS, k. patr. 51, 70, 73HDML 1263, HMIS/PNS, k. patr. 70, 73HDML 1266, HMIS/PNS, k. patr. 70, 73Hercules, HMS, lotn. 124, 126; zob. też Vikrant, INS,

lotn.Hermes (I), HMS, lotn. 123Hermes (II), HMS, lotn. 123, 402; zob. też Viraat, INS,

lotn.Hildersham, HMS, trał.; zob. Bimlipatan, INS, trał.Himgiri, INS, freg. 245, 402Hindustan, HMIS/PNS, korw. 34, 36, 40, 51, 56, 57,

73; zob. też Kersaz, PNS, hulkHira, HMIS, patr. pom. 41, 51Hiravati, HMIS, patr. pom. 41Honain, PNS, freg. 417Hooghly, fracht.; zob. Baquir, fracht.Hosdurg, INS, korw. rak. 404Howard, USS, niszcz. 414Huangsji, freg.; zob. Abu Bakar (II), BNS, freg.Huang Tai, krąż. 133Hurmat, PNS, op 416Illustrious (IV), HMS, lotn. 116Illustrious (V), HMS, lotn. 401

Imtiaz Bakhsh, fracht. 281, 282Independencia, ARA, lotn.; zob. Warrior, HMS/HMCS,

lotn.Indian Merchant, fracht. 383India, pas.-tow. 151Indus, HMIS, korw. 34, 36, 74Investigator (I), o. hydr. 37, 41, 311Investigator (II), o. hydr. 100, 289, 374Iran, fracht. 427Irian, KRI, krąż. l. 183Irrawadi, HMIS, patr. pom. 41Iskra, ORP, o. szk. 78Island of Marmara, fracht.; zob. City of St. Albans,

fracht.Izmieritiel, o. rozp. 386

494


Izumo, JDS, śmigłowc. 414Jaguar, HMS, freg.; zob. Ali Haider, BNS, freg.Jahangir (I), PNS, niszcz. 83, 197, 199, 200, 203, 298,

304Jahangir (II), PNS, o. szk. 87; zob. też Babur (I), PNS, kr.Jalapadma, fracht. 427Jalashwa, INS, o. des. 406; zob. też Trenton, USS, o. des.Jalavishnu, fracht. 383Jalrajendra, fracht. 198Jamaica, HMS, krąż. 108James, gal. 23Jervis, USCG, patr.; zob. Somudra Joy, BNS, patr.Jessore, PNS, k. patr. 227, 256, 331, 337, 444; zob. też

Bishkali, BNS, k. patr.Jhelum, PNS, korw. 70, 72, 80, 81, 98; zob. też Narba-

da, HMIS, korw.João de Lisboa, NRP, awizo 149, 150John S. McCain, USS, niszcz. 189Joyjatra, BNS, op 446Jumna, HMIS/INS, korw. 37, 39, 40, 51, 96, 98, 101Jupiter, USS, węgl.; zob. Langley, USS, lotn.Jyoti, INS, zbiorn. 414, 415

K-31, op 386K-120, op 386, 387Kadmatt (I), INS, freg. 234, 236, 289, 291, 344, 362,

363Kadmatt (II), INS, freg. 404Kakinada, INS, trał. 115, 157, 195Kalavati, HMIS, patr. pom. 41, 51Kalvari (I), INS, op 233, 234, 237, 242, 290, 389Kalvari (II), INS, op 405Kamorta (I), INS, freg. 234, 236, 287, 290Kamorta (II), INS, korw. 404, 405, 414, 415Karachi, HMIS, trawl. uzbr. 40, 51Karanj, INS, op 237, 238, 239, 291, 377Karel Doorman, HNMLS, lotn. 123, 124; zob. też Ve-

nerable, HMS, lotn.Karen, torp. 26Karkass, kan.; zob. Moti, HMIS, patr. pom.Karmuk, INS, korw. 404Karnaphuli, BNS, k. patr. 443Karnaphuli, fracht. 337

Karwar, INS, trał. 115, 157Kasari, INS, o. des. 406Katchall, INS, freg. 236, 289, 291, 348, 356, 375Kathiawar, HMIS, trał. 40, 51; zob. też Chittagong, PNS,

trał.Kavaratti (I), INS, freg. 236, 287, 290, 314, 324, 325Kavaratti (II), INS, freg. 404Kaveri, INS, korw. 40, 96, 98, 101, 157, 164, 289, 291,

294, 295, 348; zob. też Cauvery, HMIS/INS, korw.Kelowna Park, fracht. 122; zob. też Dharini, INS, o. bazaKersaz, PNS, hulk 73; zob. też Hindustan, HMIS/PNS,

korw.Kesari, INS, o. des. 406Khaibar (I), PNS, niszcz. 86, 196, 199, 200, 203, 298,

304, 351, 352, 353, 354, 358Khaibar (II), PNS, freg. 417Khaibar (III), PNS, freg. 418Khalid, PNS, op 418Khalid bin Walid, BNS, freg.; zob. Bangabandhu, BNS,

freg.Khanderi (I), INS, op 234, 237, 288, 303, 304, 383Khanderi (II), INS, op 405, 406Khanjar, INS, korw. 404Khukri (I), INS, freg. 117, 120, 157, 192, 194, 212,

213, 289, 291, 344, 347, 348, 370, 372, 374–377, 394, 409

Khukri (II), INS, korw. 404Khyber, HMIS/INS, trał. 40, 51, 96, 98, 99Kidd, USS, niszcz. 414Kiltan (I), INS, freg. 236, 289, 291, 348, 350, 355, 356,

362Kiltan (II), INS, freg. 404King, USS, niszcz. 328Kingyuan, fracht. 427Kirch, INS, korw. 404Kirpan (I), INS, freg. 117, 120, 121, 147, 157, 192, 194,

201, 212, 213, 232, 289, 291, 344, 347, 370, 372, 374, 375, 409

Kirpan (II), INS, korw. 404, 414Kistna, HMIS/INS, korw. 40, 44, 45, 52, 96, 98, 101,

132, 195, 289, 291, 344, 380Kitty Hawk, USS, lotn. 334, 336Kochi, INS, niszcz. 403

495


Kolkata, INS, niszcz. 403, 404Königsberg, SMS, krąż. 29Konkan, HMIS/INS, trał. 40, 96, 99, 101, 294, 295Kora, INS, korw. 404, 414Korawakka, HMCyS/SLNS, k. patr. 431, 433Kotiya, HMCyS/SLNS, śc. 430, 433Kukri, HMIS/INS, freg. 96, 100; zob. też Investigator,

o. hydr.Kulish, INS, korw. 404Kumaon, HMIS/INS, trał. 40, 51, 96, 98, 99Kumbhir, INS, o. des. 406Kursura, INS, op 237, 238, 291, 377Kuthar (I), INS, freg. 117, 120, 157, 192, 194, 212, 213,

232, 289, 291, 344, 347, 370, 372, 375Kuthar (II), INS, korw. 404Kuther, INS, freg. 409Kutubtari, HMIS, patr. pom. 41

Lady Myrtle, HMIS, zbiorn. pom. 42La Fayette, fracht. 378Lahore (I), HMIS, trawl. uzbr. 40, 51Lahore (II), PNS, trawl. uzbr. 73; zob. też Rampur,

HMIS, trawl. uzbr.Lal, HMIS, patr. pom. 41, 51, 228, 229, 324Lama, pas. 29Langley, USS, lotn. 336La Petite Hermine, fracht.; zob. Kelowna Park, fracht.Larchbank, fracht. 41La Salle, USS, okr. dow. 92Lauenburg, o. meteo. 111Lawrence, HMIS, korw. 36, 40, 51, 78Laxmi, HMIS, patr. pom. 41LCP 866, HMS, k. des. 427LCT 1310, k. des. 101LCT 1358, k. des. 101LCT 1360, k. des. 101Leander, HMS, kr. lek. 59Leeds Castle, HMS, korw.; zob. Dhaleshwari, BNS, korw.Leviathan, HMS, lotn. 124Lightning, fracht. 277, 281, 282, 321Lihiniya, HMCyS/SLNS, k. patr. 431, 433Likomba, fracht. 452Lilavati, HMIS, patr. pom. 41

Lima, NRP, niszcz. 150Littleham, HMS, trał.; zob. Bassein, INS, trał.Llandaff, HMS, freg.; zob. Umar Farooq, BNS, freg.Loch Torridon, bark 29Loyalty, pas. 133Lucknow (I), HMIS, trawl. uzbr.; zob. Baroda (I),

HMIS, trawl. uzbr.Lucknow (II), HMIS, trawl. uzbr. 40, 70, 73; zob. też Ba-

roda (II), HMIS, trawl. uzbr.; zob. też BahawalpurLucknow (III), HMIS, trawl. uzbr. 40Lunka, pas. 29L.V. Stoddard, zbiorn.; zob. Attock, PNS, hulk pal.Lychnis, HMS, korw.; zob. Cornwallis (II), HMIS,

korw.Lydia Be, hol. 324Lyme Regis, HMS, trał.; zob. Rajputana, HMIS, trał.Lynx, HMS, freg.; zob. Abu Bakr, BNS, freg.

Madadgar, PNS, hol. rat. 90, 91, 358, 367Madhumati, fracht. 362, 379, 380Madras (I), o. lin. 95; zob. też Meeanee, o. lin.Madras (II), trawl. uzbr. 37Madras (III), HMIS, trał. 40, 51, 96, 99, 101Madura, HMIS, trawl. uzbr. 40, 51Magar (I), INS, o. des. 105, 287, 290, 325, 333, 338,

339, 341, 342, 344Magar (II), INS, o. des. 406Magdala, monitor 26, 28Maggie Be, hol. 324Magnificent, HMS/HMCS, lotn. 124Magnus JV, dźwig. pływ. 442Maharatta, HMIS, korw. 51Mahasena, HMCyS/SLNS, freg. 431, 432Mahindroo, Pritam Singh 125Mahir, k. cum. 321Mahish, INS, o. des. 406Mahmood, PNS, trał. 84, 298Mahtab Javed II, zbiorn. 282Maihar, drobn. 337Majestic, HMS/HMAS, lotn. 123Makran, fracht. 321, 337Malwa, HMIS, trał. 40, 70, 72Mangro, PNS, op 223, 268, 269, 298, 304, 369

496


Maqbool Baksh, fracht. 379, 380Marhatta, torp. 26Mastro Stelios, fracht. 282, 321Matanga, INS, hol. 245Matjan Kumbang, KRI, k. torp. 216Matjan Tutul, KRI, k. torp. 216Mauritius, HMS, krąż. 79Mauritius, HMS, krąż. lek. 87Mauritius Trochetia, pas.-tow. 413McKean, USS, niszcz. 328Meeanee, o. lin. 95; zob. też Madras, o. lin.Melbourne, HMAS, lotn.; zob. Majestic, HMAS, lotn.Mewa, ORP, trał. 78Middlesbrough, HMS, trał.; zob. Kumaon, HMIS/INS,

trał; zob. Kumaon, HMIS/INS, trał.Minas Gerais, NAeL, lotn. 123; zob. też Vengeance,

HMS/HMAS, lotn.Mini Labor, fracht. 280, 282Mini Lad, fracht. 314Mini Lens, fracht. 282Mini Lion, fracht. 282Mini Loaf, fracht. 314Mini Tide 282Minto, transp. 27, 30Misnak, INS, freg.; zob. Gajabahu, HMCyS/SLNS, freg.Mission Santa Clara, USS, zbiorn. fl.; zob. Dacca, INS,

zbiorn. fl.Mivtach, INS, freg.; zob. Mahasena, HMCyS/SLNS,

freg.ML 420, ścig. 96, 99, 101MMS 129, HMIS/PNS, kut. trał 41, 70, 73; zob. też

Mujahid (I), PNS, trał. pom.MMS 130, HMIS/INS, kut. trał 41, 96MMS 130, HMIS/INS, kut. trał. 99MMS 131, HMIS/PNS, kut. trał. 41, 70, 73; zob. też

Ghazi (I), PNS, trał. pom.MMS 132, HMIS/INS, kut. trał. 41, 96, 99MMS 151, HMIS/PNS, trał. pom. 96, 99MMS 154, HMIS/PNS, trał. pom. 96, 99MMS 192, HMS, trał. pom. 38Moawin, PNS, o. warszt. 417Moçambique, pas. 176Moeen, kab. 337

Momin, PNS, trał. 84, 298Monmouth, HMS, lotn. 123Mormugao, INS, niszcz. 403Moshal, PNS, trał. 84, 298, 367Moti, HMIS, patr. pom. 41, 51Mount Kyllene, fracht. 93MSC 273; zob. Munsif, PNS, trał.MSC 274; zob. Mukhtar, PNS, trał.MSC 293; zob. Momin, PNS, trał.; zob. Moshal, PNS,

trał.MT-4, trał. 385Mubarak, PNS, trał. 84, 298, 370Muhafiz (I), PNS, trał. 84, 298, 304, 353, 355, 358, 370Muhafiz (II), PNS, niszcz. min 418Mujahid (I), PNS, trał. pom. 70, 73; zob. też MMS

129, HMIS/PNS, kut. trał.Mujahid (II), PNS, trał. pom. 298Mujahid (III), PNS, niszcz. min 418Mukhtar, PNS, trał. 84, 298, 370Mumbaj, INS, niszcz. 403Munsif (I), PNS, trał. 84, 298Munsif (II), PNS, niszcz. min 418Musahid, PNS, trał. 84Mushtari, zbiorn. 92Mustali, drobn. 337Mysore (I), INS, krąż. 85, 110, 111, 125, 157, 163–

166, 192, 194, 195, 200, 204, 212, 213, 216, 217, 289, 291, 292, 344, 360–363, 379; zob. też Nige-ria, HMS, krąż.

Mysore (II), INS, niszcz. 399, 403

Nabajatra, BNS, op 446Nadder, HMS, freg.; zob. Shamsher, HMIS/PNS, freg.Nagpur, HMIS, trawl. uzbr.; zob. Rampur, HMIS,

trawl. uzbr.Narbada, HMIS, korw. 40, 51, 70, 72, 292; zob. też

JhelumNarval, NRP, op 150Nashak (I), INS, śc. rak. 240, 241, 289, 291Nashak (II), INS, korw. 404Nasik, HMIS/INS, trawl. uzbr. 40, 51, 96, 99Nasr, PNS, zbiorn. 416Náutilo, NRP, op 150

497


Nautilus, HMIS, trał. pom. 41, 51Neptuno, NRP, op 150Netravati, HMIS, esk. pom. 41Newhaven, HMIS, trał.; zob. Carnatic, HMIS, trał.Newhaven, HMS, trał.; zob. Carnatic, HMIS, trał.Niassa, NRP, pas.-tow. 147Nicobar, fracht. 383Nigeria, HMS, krąż. 85, 110, 111; zob. też Mysore,

INS, kr.Nikaraksha, INS, pogł. 245Nilam, HMIS, patr. pom. 41, 51Nilgiri, INS, freg. 185, 244, 245, 402, 403Nimitz, USS, lotn. 414Nimrod 29Nipat (I), INS, śc. rak. 240, 289, 291, 348, 350, 352, 354Nipat (II), INS, korw. rak. 404Nippon-Go, dźwig. pływ. 442Nirbhik (I), INS, śc. rak. 240, 289, 291Nirbhik (II), INS, korw. rak. 404Nirghat (I), INS, śc. rak. 240, 289, 291, 348, 351, 352, 355Nirghat (II), INS, korw. rak. 404Nirmul, BNS, patr. 447Nishan, BNS, patr. 447Nishank, INS, korw. 404Nistar, INS, rat. 238, 239, 306, 310; zob. też SS-53, rat.Noakhali, BNS, k. patr. rz. 443Nordpol, drobn. 321, 337Norse Trader, fracht. 427Northbrook, HMIS, transp. 29Nova Scotia, RMS, pas. 154Nuno Tristão, NRP, freg. 150

Obanes Tumanjan, fracht. 440Ocean Enterprise, drobn. 321, 337Ocean, HMS, lotn. 123Offa, HMS, niszcz. 76, 77; zob. też Tariq, PNS, niszcz.Ohrmazo, fracht. 275Oksywie, ORP, k. rak. 356Omdurman, fracht. 325Ondarroa, fracht. 315, 337Onslaught (I), HMS, niszcz.; zob. Tughril, PNS, niszcz.Onslaught (II), HMS, niszcz. 242Onslow, HMS, niszcz.; zob. Tippu Sultan, PNS, niszcz.

Oostcappelle, HMIS, trał. pom. 41Ordżonikidze, kr. l.; zob. Irian, KRI, kr. l.Orient no 6, barka 275Orissa, HMIS/INS, trał. 40, 51, 52, 96, 98, 99Orkney, HMCS, freg.; zob. Mahasena, HMCyS/SLNS,

freg.Orleck, USS, niszcz. 328Osiander/Hosiander, gal. 23Osman, BNS, freg. 445, 447Ostrich, par. rz. 256, 257Oudh, HMIS, trał. 40, 51, 70, 72; zob. też Dacca, INS,

trał.Overton, HMS, trał.; zob. Karwar, INS, trał.

Pabna, BNS, k. patr. rz. 443Pacheco Pereira, NRP, freg. 150Padma (I), BNS, k. patr. 271, 280, 290, 320, 322, 323Padma (II), BNS, k. patr. 271, 443; zob. też Akshay (I),

INS, k. patr.Padma (III), BNS, k. patr. 446Padstow, HMS, trał.; zob. Rohilkhand, HMIS/INS, trał.Pakenham, HMS, niszcz.; zob. Tippu Sultan, PNS,

niszcz.Palash, BNS, k. patr. 271, 280, 290, 320, 322, 323, 438Paluma, kan. 26Pamban, INS, k. patr. 232Panaji, INS, k. patr. 232, 288, 290Pankaj, INS, barka żywn. 245Pansy, HMIS, patr. pom. 41Panther, HMS, freg.; zob. Brahmaputra, INS, freg.Panvel, INS, k. patr. 232, 280, 288, 290, 320, 322, 323Paradip, INS, niszcz. 403Parakrama, HMCyS/SLNS, trał. 429, 430, 431, 432Parsons, USS, niszcz. 328Pathan (I), HMIS, torp. 26Pathan (II), HMIS, patr. 36Pathfinder, HMS, niszcz.; zob. Tughril, PNS, niszcz.Patna, HMIS, trawl. uzbr. 40, 51Pátria, pas. 176Patrick Stewart, kabl.; zob. Investigator (I), o. hydr.Patuakhali, BNS, k. patr. rz. 443Paweł Chochriakow, trał. 385, 386PB-7, baza op. 235; zob. też Amba, INS, baza op

498


Pedro Nunes, PNR, awizo 149Pero Escobar, NRP, freg. 150Perseus, HMS, lotn. 123Peshawar, PNS, dok pływ. 90Peshawar, PNS, trał. 40, 70, 72, 81; zob. też Malwa,

HMIS, trał.Phoebe, barka 450, 451, 452Pickle, HMS, trał.; zob. Parakrama, HMCyS/SLNS,

trał.Pioneer, HMS, lotn. 123Plassey, kan. torp. 26Pluton, OF, kr. min. 78PM-24, o. baza. 385PM-40, o. baza. 385Polarnik, zbiorn. 385Polyphemus, HMS, lotn. 123Pomerol, OF, patr. pom. 78Poona, HMIS, trawl. uzbr. 40, 51Porbandar, INS, niszcz. 403Porpoise, HMS, op 184, 234Port Cornwallis 305Poshak, zbiorn. 289, 348Powerful, HMS, lotn.; zob. Bonaventure, HMCS, lotn.Prabal, INS, korw. 404Prahar, INS, korw. 404Pralaya, INS, korw. 404Princeton, USS, krąż. 414Prottoy, BNS, korw. 447Pulicat, INS, k. patr. 232, 288, 290Punjab, HMIS, trał. 39, 40, 51Puri, INS, k. patr. 232

Quilliam, HMS, niszcz. 116

Rahman, Hasina Wajeda 438Rahman, Rehana 438Raider, HMS, niszcz.; zob. Rana (I), INS, niszcz.Rajput (I), torp. 26Rajput (II), INS, niszcz. 107, 109, 124, 125, 132, 147,

157, 192, 194, 195, 201, 211, 217, 282, 287, 290, 302, 303, 305, 309, 315, 323–325

Rajput (III), INS, niszcz. 403Rajputana, HMIS, trał. 22, 40, 51, 96, 99

Rajshahi, PNS, k. patr. 227, 228, 256, 257, 312, 383, 384Ramdas, HMIS, patr. pom. 41, 51Rampur, HMIS, trawl. uzbr. 40, 51, 70, 73; zob. też La-

hore (II), PNS, trawl. uzbr.Rana (I), INS, niszcz. 107, 109, 192, 195, 201, 213,

217, 360Rana (II), INS, niszcz. 403Rangamati, barka 337Rangamati, BNS, k. patr. rz. 443Ranger, fracht. 167, 168Ranjit (I), INS, niszcz. 107, 109, 110, 192, 194, 195,

201, 216, 289, 291, 292, 344, 362Ranjit (II), niszcz. 403Ranvijay, INS, niszcz. 403Ranvir, INS, niszcz. 403, 414Rashid, hol. 337Ratnagiri, HMIS, esk. pom. 41Red Dragon, gal. 23, 24Redoubt, HMS, niszcz.; zob. Ranjit, INS, niszcz.; zob.

Ranjit (I), INS, niszcz.Republica, fracht. 378Repulse, HMS, krąż. lin. 311Rhyl, HMS, freg. 177Rifaquat, PNS, k. patr. 227, 228Rigoletto, drobn. 321, 337Robert E. Lee, fracht. 325Rod El Farag, fracht. 427Rohilkhand, HMIS/INS, trał. 40, 52, 96, 98, 99, 101Rotherham, HMS, niszcz. 107; zob. też Rajput (II),

INS, niszcz.Rukmavati, HMIS, patr. pom. 41Rush, USCG, patr.; zob. Somudra Avijan, BNS, patr.Rustamji, Khusro Faramurz 409Rustom, PNS, hol. rat. 90, 91, 367

Saad, PNS, op 418Sabari, HMIS, zbiorn. pom. 42Sabarmati, pas. 147Sadaquat, PNS, k. patr. 227, 228, 298, 358Sagardeep, tend. 289, 347, 370Sahayak, INS, barka pal. 245Sahyadri, INS, freg. 403, 414, 415Saif (I), PNS, freg. 417

499


Saif (II), PNS, freg. 419Sakeela, fracht. 198Sambhar, INS, zbiorn. 105Samy 282Santa Maria, transatl. 149São Brás, NRP, zbiorn. 151Saraswati, pas.-tow. 198Satpura, INS, freg. 403, 415Satyavati, HMIS, trał. pom. 41Saviti, INS, k. doz. 120Savitri, INS, k. doz. 205Sazanami, JSD, niszcz. 414Semiramis, HMIS, hulk 25Serigala, KRI, k. torp. 216Seruwa, HMCyS/SLNS, k. patr. 431, 433Sevak, INS, barka pal. 245Shadhinota, BNS, korw. 447Shahid Ruhul Amin, BNS, o. szk. 443Shah Jahan (I), PNS, niszcz. 83, 196, 200, 203, 228,

298, 304, 353; zob. też Charity, HMS, niszcz.Shah Jahan (II), PNS, freg. 418Shakti, zbiorn. 110, 192, 211, 217, 233Shalki, INS, op 404Shall Be, hol. 324Shamsheer, PNS, freg. 419Shamsher, HMIS/PNS, freg. 47, 51, 70, 73, 81Shankul, INS, op 404Shankush, INS, op 404Shapta Dinga, zbiorn. 281, 282, 442Sharabh, INS, o. des. 406Sharada, INS, k. patr. 121Sharayu, INS, k. doz. 120, 205Shardul, INS, o. des. 406Shillong, HMIS, trawl. uzbr. 40, 52Shishumar, INS, op 404Shivalik, INS, freg. 189, 403, 414, 415Should Be, hol. 324Shoup, USS, niszcz. 414Shushuk, PNS, op 223, 298, 304Sikh, torp. 26Simorgh, kan.; zob. Lal, HMIS, patr. pom.Sind (I), HMIS, trał. 40Sind (II), HMIS, korw. 40, 51

Sind (III), PNS, korw. 68, 70, 72, 81, 98; zob. też Goda-vari (I), HMIS, korw.

Sindhana, fracht. 378Sindhi, PNS, kut. pil. 80Sindhudhvaj, INS, op 405Sindhudurg, INS, korw. rak. 404Sindhughosh, INS, op 404Sindhukesari, INS, op 405Sindhukirti, INS, op 405Sindhuraj, INS, op 405Sindhurakshak, INS, op 405Sindhurashtra, INS, op 405Sindhuratna, INS, op 405Sindhuvijay, INS, op 405Sindhuvir, INS, op 405Siqqut, PNS, freg. 417Sirius, NRP, k. patr. 153, 168Sita, HMIS, patr. pom. 41Sletter, fracht. 282Smok, ORP, min. pom. 78Solomon, gal. 23Somudra Avijan, BNS, patr. 447Somudra Joy, BNS, patr. 447Sonartary, kab. 337, 441Sonavati, HMIS, esk. pom. 41, 52Sperrbrecher 7, łamacz blokady 87SS-53, rat. 238, 239; zob. też Nistar, INS, rat.Stanisław Dubois, drobn. 325Steel Protector, fracht. 212Steel Vendor, fracht. 211, 212Stierieguszczij, niszcz. 221Stolzenfels, fracht. 366Strathmore, RMS, pas. 154Strogij, niszcz. 386St Rose, HMIS 42Strymon, fracht. 93Subhadra, INS, k. doz. 120Subhadra Kumari Chauhan, ICGS, k. patr. 408Successful Day, fracht. 381Sudopodjom-1, dźwig pływ. 441Sudopodjom-2, dźwig pływ. 441Suffolk, HMS, krąż. 311Sukanya, INS, k. patr. 121

500


Sunayna, INS, patr. 411Supreme, RSS, freg. 415Surma (I), BNS, k. patr. 271, 443, 444; zob. też Ajay (I),

INS, k. patr.Surma (II), BNS, patr. 446Surma, drobn. 337Sutlej, HMIS, korw. 37, 40, 47, 96, 98, 195, 289Suvarna, INS, k. doz. 120Swat, fracht. 251Sydney, HMAS, lotn. 124Sylhet, PNS, k. patr. 227, 337

Ślązak, ORP, niszcz. 78, 109, 360; zob. też Godavari, INS, niszcz.

Tabar, INS, freg. 403Tabuk, PNS, freg. 417Taimur, PNS, niszcz. 82, 83, 89, 416, 417Taklift One, dźwig. pływ. 442Talwar (I), INS, freg. 118, 119, 192, 195, 204, 205, 212,

219, 233, 289, 291, 292, 344, 361, 362, 363Talwar (II), INS, freg. 403Taragiri, INS, freg. 402Tarawa, HMCyS/SLNS, k. patr. 431, 433Tariq (I), PNS, niszcz. 76, 77, 81, 88, 89, 416Tariq (II), PNS, freg. 418Tarkash, INS, freg. 403Tarseus, drobn. 337Tartar, HMS, niszcz. 111Teg, INS, freg. 403Tejo, NRP, niszcz. 150Terrible, HMS/HMAS, lotn.; zob. Sydney, HMAS, lotn.Teviot Bank, fracht. 281, 282Thai, fracht. 381Theseus, HMS, lotn. 123Tilbury, HMS, trał.; zob. Konkan, HMIS/INS, trał.Tina Christensen, fracht. 315Tinombo, kab. 427Tippu Sultan (I), PNS, niszcz./freg. 76, 77, 79, 81, 88,

197, 200, 203, 298, 304, 356Tippu Sultan (II), freg. 418Tir, HMIS/INS, freg./o. szk. 47, 96, 100, 110, 195, 241,

289, 291, 344, 361

Tista, BNS, k. patr. 443Travancore, HMIS, trawl. uzbr. 40, 51, 292Trenton; zob. też Jalashwa, INS, o. des.Trenton, USS, o. des. 406Trias, fracht. 325Trikand, INS, freg. 403Trincomalee, HMS, freg. 24Tripoli, USS, o. des. 328, 383Trishul (I), INS, freg. 119, 157, 163–166, 192, 195,

217, 289, 291, 344, 362, 379Trishul (II), INS, freg. 403Triumph, HMS, lotn. 123Tughril, PNS, niszcz./freg. 77, 81, 196, 227, 298Tunny (SS-282), USS, op 387

U-177, op 154Udaygiri, INS, freg. 245, 402Umar Farooq, BNS, freg. 444

Veer (I), INS, śc. rak. 240, 289, 291, 348, 353, 356Veer (II), INS, korw. rak. 404Vega, NRP, k. patr. 153, 171, 172, 173, 174Veinticinco de Mayo, ARA, lotn.; zob. Venerable, HMS,

lotn.Venerable, HMS, lotn. 123; zob. też Karel Doorman,

HNMLS, lotn.Vengeance, HMS/HMAS, lotn. 123; zob. też Minas

Gerais, NAeL, lotn.Venus Challenger, fracht. 353Vera Cruz, pas. 176Vest, fracht. 93Vibhuti, INS, korw. 404Victoria, kan. 26Victory, RSS, freg. 415Vidyut (I), INS, śc. rak. 240, 289, 291, 361Vidyut (II), INS, śc. rak. 404Vijaya, HMCyS/SLNS, trał. 428, 429, 430, 432Vijaya II, HMCyS, trał. 428Vijaydurg, INS, korw. rak. 404Vijeta, INS, śc. rak. 240, 289, 291, 347, 361, 370Vikramaditya, INS, lotn. 402, 414; zob. też Admirał

Fłota Sowietskogo Sojuza Gorszkow, lotn.Vikrant (I), INS, lotn. 124–128, 130–132, 157, 180,

501


188, 190, 192, 195, 205, 217, 233, 243, 285–287, 290, 292, 298, 302, 303, 308, 311–313, 315, 319, 330, 332, 338–342, 395, 401; zob. też Hercules, HMS, lotn.

Vikrant (II), INS, lotn. 402Vinash (I), INS, śc. rak. 240, 289, 291, 362, 364, 366Vinash (II), INS, korw. rak. 404Vindhyagiri, INS, freg. 402Vipul, INS, korw. 404Viraat, INS, lotn. 123, 402; zob. też Hermes (II), HMS,

lotn.Visakhapatnam, INS, niszcz. 403Vishal, INS, lotn. 402Vishwa Kusum, kab. 397Vishwa Vijay, węgl. 339, 341, 343, 383Voleon, fracht. 324Vouga, NRP, niszcz. 150

Waheed (Libia), k. rak. 355Walter Hardcastle, zbiorn.; zob. Attock, PNS, hulk pal.Wariag, krąż. 386, 388Warrior, HMS/HMCS, lotn. 123Wdumcziwyj, niszcz. 385Wennington, HMS, trał.; zob. Cuddalore, INS, trał.White Plains, USS, zaop. 328Whitton, HMS, trał.; zob. Cannanore, INS, trał.Wicher, ORP, niszcz. 78Wichita, USS, zbiorn. 328

Wieskij, niszcz. 385Wilia, ORP, transp. 78Wiszera, zbiorn. 385W. L. Connelly, zbiorn.; zob. Attock, PNS, hulk pal.Władywostok, krąż. rak. 386Worcester, HMS, freg. 29Wozbużdionnyj, niszcz. 385Wrazumitielnyj, niszcz. 385Wuhu, freg.; zob. Ali Haider (II), BNS, freg.Wydierżannyj, niszcz. 385

Xiangatan, freg.; zob. Osman, BNS, freg.

Yarra, HMAS, korw. 78Yau Wing No 25, hol.; zob. Empire Josephine, HMS,

hol.Yingchow, HMIS, baza plyw. 41YO 249; zob. Attock (II), PNS, zbiorn. bunkr.Yuma, USS, hol. rat.; zob. Madadgar, PNS, hol. rat.

Zoe, fracht. 366Zulfiqar (I), PNS, freg./o. hydr. 70, 73, 80, 148, 298, 304,

350, 354, 358, 359; zob. też Dhanush, HMIS, freg.Zulfiqar (II), PNS, freg. 417Zulfiquar, PNS, freg. 419Zum Zum, PNS, zb. wody 90, 91

Żytomir, zbiorn. 385

502

Adyar, HMIS/INS 43, 51, 284Akbar, HMIS 42, 50

Bahadur, HMIS 42Bakhtiar, PNS 268, 394, 443; zob. też Issa Khan, BNS

Chamak, HMIS 42, 51, 56Cheetah, HMIS 43, 50Circars, HMIS/INS 43, 52

Dilawar, HMIS/PNS 42, 71Dronacharya, INS 164

Feroze, HMIS 42, 51

Garuda, INS 113Gomantak, INS 190

Hamla, HMIS 43, 50Hamla II, HMIS 43Hamlawar, HMIS 43Hansa, INS 128, 129, 400Hilsa, HMIS 43Himalaya, HMIS/PNS 42, 51, 56, 366Hooghly, HMIS 43, 51

India, HMIS/INS 52Iqubal, PNS 225Issa Khan, BNS 443; zob. też Bakhtiar, PNS

Jahanara, HMIS 43

Jarawa, INS 22, 189, 410Jehangir, HMIS 43

Kakauri, HMIS 50Karsaz, PNS 438

Machlimar, HMIS 42, 50Monze, HMIS 43

Nalini, HMIS 43

Patunga, HMIS 43

Quasim, PNS 350

Satavahana, INS 21Shivaji, HMIS/INS 43, 51, 158Sita, HMIS 43

Talwar, HMIS 42, 49, 50Tengra, HMIS 52Titumir, PNS/BNS 256, 321, 443Trata II, INS 241

Vairi, HMS 128Valsura, HMIS/INS 42, 51, 99, 205, 206Venduruthy, HMIS 43Venduruthy, HMIS/INS 51Vernon, HMS 359Virbahu, INS 21, 237

Skorowidz baz lądowych flot