W numerze: Zakład Rehabilitacji Elektroterapia Hydroterapia Masaż

wcm.opole.pl - maj 2010 �

ISSN 1689-6858

W numerze:Zakład Rehabilitacji

ElektroterapiaHydroterapia

Masaż leczniczyRehabilitacja lecznicza

Diagnostyka i leczenie zespo-łów bólowych kręgosłupa

wcm.opole.pl - maj 2010�

08 majaMiędzynarodowy Dzień Położnych

12 majaMiędzynarodowy Dzień Pielęgniarek

Międzynarodowy Dzień Pielęgniarek i Dzień Położnych, jest dniem rado-ści z dobrze wykonywanej pracy na rzecz pacjentów. Chociaż nierzadko co-dzienność zawodowa bywa trudna i wymaga pokonywania licznych raf, to bezsprzecznie, jesteśmy profesjonalistkami w sprawach pielęgnowania i w tym zakresie wachlarz naszej samodzielności decyzyjnej jest coraz szerzy. Pielęg-niarki i położne w Naszym Szpitalu są zaangażowane w nowatorskie działa-nia na rzecz poprawy opieki nad pacjentem i potrzebą zredukowania kosztów. Wiele podjętych zmian ma znaczący wpływ na zdrowie pacjenta. Coraz częś-ciej działania te, są dostrzegane i nagradzane, a także rozpoznawane przez całe środowisko medyczne.

Pielęgniarki dbają o jakość, służbą społeczeństwu: „Są liderami opieki długoterminowej”

(hasło Polskiego Towarzystwa Pielęgniarskiego ogłoszone na obchody Międzynarodowego Dnia Pielęgniarek)

Z okazji Naszego Święta, składam pielęgniarkom i położnym

Wojewódzkiego Centrum Medycznego, najlepsze życzenia pogody ducha, serdeczności

i ciepła, wiecznej gotowości do niesienia pomocy, aktywności zawodowej, realizacji marzeń i pasji i aby Święta te trwały przez cały Rok.

Maria Grzeczna

Naczelna Pielęgniarka


W pracy codziennej nasze przygotowanie zawodowe, doświadczenie i za-angażowanie, pozwalają na profesjonalny i coraz częściej pierwszy i najważ-niejszy kontakt pacjenta z Naszym Szpitalem, czy systemem ochrony zdrowia. Wśród 548 pielęgniarek i położnych oraz 20 pielęgniarzy pracujących w Naszym Szpitalu, mamy bardzo dobrze przygotowaną kadrę posiadającą specjalizacje w dziedzinach pielęgniarstwa chirurgicznego, zachowawczego, pediatryczne-go, organizacji i zarządzania, epidemiologicznego, ratownictwa medycznego itd.(48), jak również ukończone kursy kwalifikacyjne we wszystkich dziedzi-nach medycyny (160) oraz kursy specjalistyczne (170). W 2009 roku, 6 pie-lęgniarek uzyskało tytuł naukowy magistra pielęgniarstwa a 80 pielęgniarek i położnych kontynuuje naukę na Wydziałach Pielęgniarskich, Położniczych i Zdrowia Publicznego. Profesjonalna kadra pielęgniarska prowadzi praktyki lub zajęcia praktyczne ze studentami Uczelni Medycznych, jak również zajęcia dydaktyczne na specjalizacjach i kursach we wszystkich dziedzinach pielęg-niarstwa. Praca w Naszym Szpitalu daje satysfakcję, pozwala na samorealizację i inspiruje do dalszych zmian.

W dniu radości z wykonywanej pracy i na każdy następny dzień w imieniu kadry kierowniczej pionu pielęgniarskiego, życzę Koleżankom i Kolegom za-chowania: właściwej proporcji między pracą a życiem prywatnym, wkładem w pracę a wynagrodzeniem, zawsze przyjaznych ludzi wokół a przede wszyst-kim atmosfery szacunku i zrozumienia.

Pielęgniarki Oddziału Kardiochirurgii Ewa Urbańczyk i Bożena Tabora

Pielęgniarka Centralnej Steryli-zatorni Ilona Hadryś

Pielęgniarki Oddziału Chirurgii Dziecięcej Maria Herda i Teresa Wieloch

Magdalena Szwarcbach pielęgniarka Od-działu Chirurgii Ogólnej i Naczyniowej członek Polskiego Towarzystwa Pielęgniarek po raz dru-gi została finalistką II etapu V Ogólnopolskie-go Konkursu „Pielęgniarka Roku 2009”, który odbył się na terenie Województwa Opolskiego 05 marca 2010 r. Finał Konkursu odbędzie się w 13 maja 2010 r. w Ciechanowie. Tematem wystąpienia finalistek jest „ Rola czasopism pie-

lęgniarskich w Polsce w latach 1921 do czasów współczesnych dla rozwoju pielęgniarstwa polskiego”.

Trzymamy za naszą Koleżankę Magdę kciuki i życzymy jej udanego wystą-pienia a przede wszystkim pokonania koleżanek pielęgniarek z innych regio-nów Polski.

Pielęgniarki Oddziału Chirurgii Ogólnej i Naczyniowej Magdalena Szwarcach i Anna Sachambińska


Zakład RehabilitacjiZakład Rehabilitacji powstał w roku 1998, jako jed-

na z ostatnich komórek organizacyjnych Wojewódzkiego Centrum Medycznego. Jego organizatorem i pierwszym kierownikiem był lek. med. Jerzy Lach (zdj. obok) spe-cjalista chirurgii urazowo ortopedycznej i rehabilitacji medycznej. Dzięki Jego ogromnej wiedzy, doświadcze-niu, zaangażowaniu i wizji funkcjonowania powstała nowoczesna świetnie wyposażona w najlepszy sprzęt placówka. To Jego zasługą jest dobór wykwalifikowanej kadry, zapewniającej kompleksową opiekę pacjentom.

Zastępcą została lek med. Barbara Materek (zdj. z lewej) specjalista z neurologii, a od roku 2001 specjalista z rehabilitacji medycznej, która w roku 2003 przejmuje funkcję kie-rownika, znajdująca zawsze czas dla swoich pacjentów, równocześnie kierownik utożsamiający się z Zakładem i pracownikami. Niestety w marcu 2005 r., pożegnali-śmy doktor Barbarę Materek, (nie zdołała uciec choro-bie), pozostawiając pustkę, której nie udało się zapełnić. Po tej tragedii, obowiązki kierownika przejęła lek med. Joanna Łaba specjalista z pediatrii, która już wcześniej rozpoczęła specjalizację z rehabilitacji medycznej, jed-nakże w roku 2006, zrezygno-

wała z tej funkcji. Od stycznia 2007 obowiązki kierow-nika pełni mgr Lidia Kalinowska (zdj. obok), długoletni pracownik Zakładu Rehabilitacji. Lidia Kalinowska jest absolwentką Akademii Wychowania Fizycznego - kierunek rehabilitacja ruchowa w Krakowie, w roku 2009 ukończyła specjalizację otrzymując tytuł specja-listy fizjoterapii. Funkcję kierownika próbuje pogodzić z pracą w gabinecie kinezyterapii, zajmując się rów-nież pracą dydaktyczną studentów wydziału fizjotera-pii Politechniki Opolskiej i PWSM w Opolu. Kadrowo Zakład rehabilitacji przechodził liczne reorganizacje. W latach 2006/2007 w wyniku reorganizacji, część pra-cowników przeszła do pracy na poszczególne oddziały, pozostali stanową trzon Zakładu, zajmując się całościową opieką ambulatoryj-ną pacjentów. W skład Zakładu Rehabilitacji wchodzi Poradnia Rehabilitacyjna zatrudniająca dwóch lekarzy: lek med. Elenę Margułę specjalistę z neurologii i rehabilitacji medycznej, zajmującą się głównie pacjentami ZUS, oraz dr nauk med. Tarsycjusza Kaźmierczuka specjalistę chirurgii, (z otwartą specjalizacją z rehabilitacji medycznej) jest także specjalistą metody Mc Kenziego, bada i zleca zabiegi, pacjentom ambulatoryjnym i pacjentom ZUS. W gabinecie fizy-koterapii pracują: starszy technik Grażyna Jaroszewska, która sprawuje nadzór nad gabinetem oraz st. technik Zofia Pluskwa. Gabinet kinezyterapii, królestwo


ćwiczeń, objęli w swoje władanie mgr Piotr Kosiński specjalista fizjoterapii, mgr Ewa Sołtys, mgr Teresa Świtała oraz mgr Magdalena Szostak, która rów-nocześnie odpowiada za koordynację i prowadzenie pacjentów ZUS. W gabi-necie masażu przyjmują st. technik Małgorzata Archacka, st. technik Leszek Jaroszewski, technik Rafał Podkański oraz masażysta Tomasz Chuć, a w razie potrzeby rolę masażysty pełni mgr Wojciech Wolański będący w trakcie spe-cjalizacji z fizjoterapii (głównym jego miejscem pracy jest Oddział OIOM dla dorosłych). Drugą osobą pracującą na oddziałach m.in. pediatrii, laryngologii, nefrologii, wewnętrznym jest mgr Magdalena Krzemińska. Pozostali fizjote-rapeuci pracują rotacyjnie w poszczególnych gabinetach. Należą do nich: mgr Halina Gucał, mgr Małgorzata Białek-Stodolska, mgr Izabela Szymczak, mgr Anna Troszyńska-Stefan, st. technik i studentka II roku kierunku fizjoterapii Teresa Doliszna oraz st. technicy: Dorota Bakalarz, Aleksandra Kosińska, Ire-na Kuźmicka, Ewa Łuczak, Wiktoria Mustwiło, Zofia Nowak, Teresa Radom-ska, Bogusława Wierzbicka, Małgorzata Zamorowska, Dariusz Żyżyk. Pion administracyjny to rejestracja, w której sekretarka medyczna mgr Magdalena

Jandura i rejestratorka medyczna Regi-na Cichoń prowadzą rejestrację pacjen-tów na zabiegi (zdj. obok) oraz zajmują się dokumentacją medyczną. Porząd-kiem w Zakładzie zajmują się Ewa Hys i Danuta Czech. Osobny rozdział stano-wi praca psychologa klinicznego mgr Joanny Szlachty-Dacyk, zapewniająca pomoc psychologiczną pacjentom ZUS, prowadząc diagnostykę, porady psy-chologiczne, psychoedukację, pracując

z pacjentami innych oddziałów. Pracownicy Zakładu Rehabilitacji stanowią zgrany zespół, podnoszący swoje umiejętności i wiedzę, uczestniczą-cy w kursach z nowoczesnych me-tod fizjoterapii, w szkoleniach, kon-ferencjach, po to by przyspieszać powrót do zdrowia, poprawiając jakość oferowanych usług, zapew-nia specjalistyczną opiekę swoim pacjentom.

Rehabilitacja medyczna, jest to kompleksowe i zespołowe działanie na rzecz osoby niepełnosprawnej fizycznie lub psychicznie, którego celem jest przywrócenie pełnej lub maksymalnej do osiągnięcia sprawności fi-zycznej lub psychicznej, a także zdolności do pracy oraz do brania czynnego udziału w życiu społecznym. Rehabilitacja to proces medyczny i społeczny. Szerokie wdrożenie i stosowanie rehabilitacji medycznej daje wymierne ko-rzyści w postaci skracania czasu leczenia i powrotu osoby chorej lub niepełno-sprawnej do możliwie wysokiej sprawności fizycznej i psychicznej.


Rehabilitacja ruchowa - usprawnianie osób z dysfunkcją narządu ruchu. Specjalista z zakresu rehabilitacji ruchowej - fizjoterapeuta - stosuje w proce-sie usprawniania metody fizjoterapii.Jak się do nas dostać?1. Pacjent zgłasza się do rejestracji w Zakładzie Rehabilitacji w godzinach 8.00-14.00 ze skierowaniem na zabiegi, przepisanym przez lekarza specjalistę lub lekarza z POZ. Skierowanie ważne jest miesiąc. Następnie pacjent zostaje umówiony na zabiegi i otrzymuje kartę zabiegową, w której zapisany jest: ro-dzaj zabiegu, data i godzina zabiegu, numer gabinetu. Zapoznaje się również ze wskazaniami i przeciwwskazaniami do przepisanych zabiegów, co potwierdza własnoręcznym podpisem. Z tą kartą zgłasza się w danym gabinecie w odpo-wiednim dniu.2. Pacjent ze skierowaniem do Poradni Rehabilitacyjnej, umawia się w reje-stracji do lekarza przyjmującego w Poradni, który przeprowadza wywiad, bada i przepisuje zabiegi na które pacjent może się umówić bezpośrednio po wyjściu od lekarza. Zakład Rehabilitacji, prowadzi rehabilitację pacjentów: z choro-bami narządu ruchu, neurologicznych, przed i po zabiegach operacyjnych, po urazach, w niektórych przypadkach laryngologicznych po oparzeniach z trudno gojącymi się ranami, poprzez skojarzenie fizykoterapii, kinezyterapii, hydrote-rapii, masażu. Prowadzi również rehabilitację u pacjentów z dysfunkcją narzą-du ruchu kierowanych na turnusy przez ZUS. Na zabiegi pacjenci przyjmowani są w godzinach od 8.00 do18.00.

Zakład Rehabilitacji posiada w pełni wyposażoną salę gimnastyczną, w któ-rej prowadzona jest kompleksowa kinezyterapia tj. leczenie ruchem i gimnasty-ka lecznicza.

Podstawą tej dziedziny fizjoterapii są ćwiczenia ruchowe. Ruch jest środ-kiem leczniczym mającym wpływ na cały organizm. Ćwiczenia zalecane cho-rym, są indywidualnie dobierane, odpowiednio dawkowane, dostosowane do aktualnych możliwości pacjenta z zastosowaniem różnorodnych form i metod usprawniania, przyborów i przyrządów. Na sali gimnastycznej wykonuje się również wyciągi - odcinka lędźwiowego i szyjnego kręgosłupa, wyciągi osio-we np. stawu biodrowego (zdj. 1 str. okładka). Działają one przeciwbólowo, odciążają dany odcinek kręgosłupa bądź staw, poprawiają krążenie oraz rucho-mość. Przy obrzękach o różnej etiologii (limfatycznych, pourazowych), w pro-filaktyce przeciwzakrzepowej oraz niewydolności żylnej stosowany jest ma-saż pneumatyczny - uciskowy. Polega on na pobudzeniu układu krwionośnego i limfatycznego poprzez wywieranie ucisku na kończyny przy odpowiednio do-branym ciśnieniu w komorach mankietu.

Leczniczo stosuje się odpowiednio dobrane ćwiczenia w następujących scho-rzeniach i dysfunkcjach narządu ruchu: zespoły bólowe kręgosłupa i stawów, zmiany zwyrodnieniowe, dyskopatie, osteoporoza, uszkodzenia obwodowego układu nerwowego ( uszkodzenia n. twarzowego, strzałkowego, promienio-wego, pośrodkowego i innych), choroby reumatyczne, urazy tkanek miękkich i kości (złamania, skręcenia, zwichnięcia, stłuczenia), stany po zabiegach ope-racyjnych (endoprotezy, operacje kręgosłupa, rekonstrukcje więzadeł i inne), entezopatie (zmiany przeciążeniowe ścięgien, mięśni i ich przyczepów, zmiany zapalne ścięgien, ostroga piętowa, jałowa martwica kości), uszkodzenia central-


nego układu nerwowego (po udarach, guzach, pourazowe uszkodzenia rdzenia). Odpowiedni dobór ćwiczeń uzależnia efekt kinezyterapii. Najczęściej jest to

grupa reakcji do których zaliczamy: zwiększenie siły mięśniowej, poprawę za-kresu ruchu, poprawę czucia głębokiego, zmniejszenie dolegliwości bólowych. Ćwiczenia poprawiają elastyczność i napięcie tkanek miękkich, zmniejsza-ją podwyższone napięcie mięśniowe, podwyższają poziom endorfin (związki chemiczne o silnym działaniu przeciwbólowym), poprawiają wydolność krą-żeniowo-oddechową, zwiększają wydzielanie mazi stawowej, podwyższają lub obniżają ciśnienie krwi, nasilają procesy przemiany materii, usprawniają dzia-łanie układu trawienia i wydalania, hamują odruchy patologiczne, usprawniają gojenie się tkanek.

Stosowanie kinezyterapii umożliwia uzyskanie maksymalnej poprawy utraconej funkcji, przywrócenia prawidłowej mechaniki, ułatwia wystąpienie procesów kompensacji, zabezpiecza przed wykształceniem nieprawidłowych stereotypów ruchowych lub przywraca już utracone, umożliwia prawidłowy przebieg procesów przebudowy tkanek po urazach i operacjach, przeciwdziała wtórnym zmianom w układzie kostno-mięśniowym w postaci ograniczeń ruchu,

zapobiega powikłaniom w układzie krążenia i oddychania, które mogą wynikać z długiego unieruchomienia.

Kinezyterapia, może być stosowana jako podstawowa i jedyna forma leczenia. Je-śli choroba wymaga leczenia operacyjnego, powinna być stosowana zarówno w okresie przedoperacyjnym jak i po zabiegu. W więk-szości nawet drobnych urazów narządu ruchu, w których kinezyterapia nie jest podstawo-wą formą leczenia, powinno się ją stosować po zakończeniu leczenia podstawowego lub równoległe z nim. Ćwiczenia gimnastyczne często łączy się z innymi formami leczenia, w tym metodami fizjoterapii (fizykoterapia,

masaż, hydroterapia), w celu poprawy efektu terapeutycznego.Inną z metod usprawniania pacjentów jest fizykoterapia. Początki tej meto-

dy sięgają zamierzchłej przeszłości (460-380 p.n.e.). Jej stosowanie ograniczało się do wykorzystywania leczniczego wpływu promieni słonecznych i wód mi-neralnych (bodźce stosowane w sanatoriach do dzisiaj), lub poprzez naturalne źródła prądu elektrycznego, jakimi były niektóre gatunki ryb przykładane do ciała. W miarę rozwoju cywilizacji i techniki, zaczęły powstawać źródła no-wych bodźców: pola elektromagnetyczne, ultradźwięki, laser, a niektóre natu-ralne bodźce zaczęto generować w sposób sztuczny: prąd elektryczny, źródła ciepła, lub promieni ultrafioletowych. Obecnie do aplikowania bodźców fizy-kalnych służą specjalnie konstruowane urządzenia i aparaty spełniające określo-ne normy techniczne, dające możliwość precyzyjnego ich dawkowania i zapew-niające wysokie bezpieczeństwo wykonywanych zabiegów. Sposób działania fizykoterapii zależy od rodzaju bodźca, jego siły, natężenia i czasu działania, oraz od reaktywności organizmu. Różne bodźce wywołują różne reakcje, bądź

st. techn. Dariusz Żyżyk


grupy reakcji. Ciepło rozszerza naczynia krwionośne, zimno je zwęża. Ultradźwięki zmniejszają napięcie mięśni, elektrogimna-styka zwiększa lub zmniejsza, w zależności od parametrów prądu. Prądy impulsowe o odpowiednich parametrach działają także przeciwbólowo. Dobierając rodzaj bodźca oraz jego natężenie, osiągamy zamierzony efekt leczniczy. Niektóre zabiegi fizykalne oddziałują bezpośrednio na funkcje życio-

we komórki, usprawniając je. W ten sposób pobudzają naturalne możliwości naszego organizmu do walki z chorobą. Fizykoterapię można stosować jako leczenie uzupełniające lub jako podstawową formę leczenia. Stosuje się ją rów-nież jako postępowanie przygotowujące do stosowania innych metod fizykote-rapii, np.: rozgrzanie tkanek przed masażem lub krioterapia (stosowanie zimna) przed ćwiczeniami.

W Zakładzie Rehabilitacji wykonuje się zabiegi wykorzystując elektrotera-pię, magnetoterapię, pola elektromagnetyczne wielkiej częstotliwości, ultraso-noterapię (ultradźwięki), laseroterapię, światłolecznictwo, krioterapię, hydrote-rapię i ciepłolecznictwo.

Elektroterapia - w fizjoterapii działanie prądu elektrycznego, ma zasto-sowanie w procesach diagnostyki i leczenia. Prąd stały w organizmie wywo-łuje szereg procesów natury fizykochemicznej i fizjologicznej. Najważniejsze

z nich to procesy elektrochemiczne, elektrolityczne, elektrotermiczne, reakcja nerwów i mięśni na prąd stały oraz odczyny ze strony naczyń krwionośnych. Wzrost ukrwienia powierzchniowego i głębokiego oraz zwiększenie procesów dyfuzji i osmozy popra-wia stan odżywienia tkanek i zwiększa wchłanianie wysięków i obrzęków. W ten sposób przyspiesze-niu ulegają procesy regeneracyjne tkanek. Efekty lecznicze działania prądu elektrycznego są szeroko wykorzystywane. W gabinecie fizykoterapii prąd stały najczęściej stosuje się w galwanizacji i jono-forezie . Prądy małej częstotliwości do 1000 Hz, stosujemy w zabiegach wykorzystujących prądy

diadynamiczne Bernarda (DD - działanie przeciwbólowe wynika z tłumiącego wpływu bodźców elektrycznych na bodźce bólowe przez podwyższenie progu bólowego), prądy impulsowe Träuberta (zabiegi znacznie obniżają lub całkowi-cie znoszą ból, powodują przekrwienie miejscowe oraz wywołują silne drżenie mięśniowe, wpływające na rozluźnienie mięśni). W celu pobudzenia układu nerwowo-mięśniowego stosuje się elektrogimnastykę, w której zabiegi oparte są na działaniu prądów impulsowych. Celem jest uzyskanie skurczu w obrębie osłabionych włókien mięśniowych. W leczeniu zespołów bólowych stosujemy przezskórną stymulację nerwów (tens). Prądy średniej częstotliwości od 1000 do 10 000 Hz, używa się w zabiegach wykorzystujących zjawisko interferencji. Zastosowanie tych prądów ma działanie przeciwbólowe, pobudzające do skur-

st. techn. Małgorzata Zamorowska, Grażyna Jaro-szewska, Zofia Pluskwa

Grażyna Jaroszewska


czu mięśnie szkieletowe, usprawnia leczenie obwodowe poprzez rozszerzenie naczyń krwionośnych, zmniejszając napięcie nerwów współczulnych, a także poprawiając odżywienie tkanek i tkankową przemianę materii.

W leczeniu polem elektromagnetycznym wielkiej częstotliwości (zastoso-wanie siły pól elektrycznych, magnetycznych i fal elektromagnetycznych prą-dów zmiennych do głębokiego przegrzewania tkanek), wykorzystujemy diater-mię: krótkofalową (DKF), krótkofalową impulsową (terapuls) i mikrofalową. Główne działanie lecznicze diatermii polega na wytwarzaniu ciepła endogen-nego (wewnątrz tkanek), co powoduje obniżenie pobudliwości nerwowo-mięś-niowej, rozszerzenie naczyń krwionośnych i zwiększenie szybkości przepływu krwi, komórkowej przemiany materii, obniżenie napięcia mięśni i zmniejsze-nie odczucia bólu. Diatermia impulsowa (zmniejszenie efektu cieplnego), ma zastosowanie nie tylko w stanach zapalnych okołostawowych, ale zwłaszcza w trudno gojących się krwiakach pourazowych.

Do zabiegów wykorzystywane jest także, pole elektromagnetyczne niskiej częstotliwości. Uzyskiwane efekty to, przyśpieszanie powstawania zrostów kostnych, a przez to wzmocnienie i stabilizacja kośćca, przyśpieszone gojenie pourazowych owrzodzeń (dzięki uaktywnieniu procesów przemiany materii), wzmacnianie mechanizmów obronnych, regeneracja komórek oraz łagodne rozszerzenie naczyń krwionośnych. Zastosowanie tej grupy zabiegów ma sku-tek przeciwbólowy, przeciwzapalny i rege-neracyjny.

Wykonujemy zabiegi z wykorzystaniem ultradźwięków (fale dźwiękowe powstające na skutek mechanicznych drgań cząsteczek w ośrodku materialnym - mikromasaż). W wyniku stosowania ultradźwięków w organizmie człowieka, następuje wzmo-żona przepuszczalność błon komórkowych, zwiększenie wewnątrzkomórkowego stęże-nia jonów wapnia, przyśpieszenie syntezy DNA, poprawa utlenienia komórkowego wraz z pobudzeniem przemiany mate-rii na poziomie komórkowym i uwalnianie histaminy. Dzięki temu poprawia się ukrwienie tkanek, następuje hamowanie procesów zapalnych i przyśpieszenie wchłaniania tkankowego, zmniejsza się napięcie miejscowe, zwiększa prze-wodnictwo nerwowe i stabilizuje układ współczulny, co w następstwie przy-śpiesza gojenie się tkanek miękkich i tkanki kostnej.

Światłolecznictwo, jest promieniowaniem podczerwonym (lampa solux), którego podstawową cechą są właściwości cieplne. Podczas naświetlania nastę-puje miejscowe rozszerzenie włośniczek, drobnych tętniczek i naczyń żylnych, a następnie, za pośrednictwem układu nerwowego, dochodzi do rozszerzenia naczyń w tkankach i narządach oddalonych od miejsca naświetlania. Wytwa-rzane ciepło, powoduje zmniejszenie napięcia miejscowego i podwyższenie progu odczuwania bólu.

Zabiegi z wykorzystaniem lasera, tj. światła zwielokrotnionego przez wymuszenie emisji promieniowania z zakresu światła widzialnego i podczer-wieni. Promieniowanie laserowe powoduje trzy efekty fotobiologiczne: foto-

od lewej: st. techn. Wiktoria Mustwiło, Aleksandra Kosińska

wcm.opole.pl - maj 2010�0

biochemiczny, fototermiczny i fotojonizacyjny. Można powiedzieć, że główne działanie biostymulacji laserowej ma charakter bodźcowy. Reakcją organizmu na taki bodziec jest zwiększenie wydzielania histaminy i serotoniny, norma-lizacja potencjału elektrycznego błon komórkowych, stymulacja odżywienia i wzrostu komórek. Ponadto obserwuje się obniżenie przewodnictwa nerwowe-go we włóknach czuciowych, pobudzenie mitochondrialnych procesów metabo-

licznych w zakończeniach nerwowych oraz zmiany w zakresie przewodnictwa w synapsach choliner-gicznych. Tak różnorodne efekty terapeutyczne na poziomie przewodnictwa nerwowo-mięśniowego, stanowią o szerokim wykorzystaniu laseroterapii w leczeniu procesów zapalnych i zwyrodnieniowych.

Do zabiegów krioterapii (leczenie zimnem), używany jest ciekły azot. Pożyteczne działanie tego zabiegu polega na zmniejszeniu metabolizmu mięśni i powierzchownych tkanek miękkich oraz łagodze-niu reakcji zapalnej i zmniejszaniu bólu w wyniku zwalniania (zdj. ost. strona okładki) przewodze-nia przez włókna nerwowe. Krioterapia powoduje

w rezultacie końcowym wzrost gry naczyniowej naczyń skórnych, spadek napię-cia mięśniowego, działa przeciwbólowo, przeciwobrzękowo i przeciwzapalnie. W końcowym efekcie pozwala to na podjęcie większego wysiłku w czasie ćwiczeń, co skutkuje wzrostem siły mięśniowej oraz zwiększeniem zakresów ruchów w obrębie chorych stawów.

Okłady cieplne - ciepło stosowane miejscowo powoduje podwyższenie tem-peratury tkanek, co daje rozszerzenie naczyń krwionośnych, zmniejsza lepkość krwi, zwiększa przepływ chłonki. Działając na tkanki objęte procesem zapal-nym okład powoduje osłabienie napięcia mięśniowego, zmniejsza bierne prze-krwienie, powoduje zmniejszenie bólu.

Najstarszym działem fizjoterapii, której rozwój datuje się na okres starożyt-nych kultur Rzymu, Chin i Japonii jest hydroterapia.

Hydroterapia, inaczej wodolecznictwo, to metoda polegająca na zewnętrz-nym stosowaniu wody. Wodolecznictwo korzystnie wpływa na układ krążenia, układ nerwowy, psychikę, narządy wydzielnicze, gruczoły przewodu pokarmo-wego, przeminę materii, układ oddechowy, narządy ruchu. Jest metodą niwelo-wania stresu i stresopochodnych czynników, takich jak wysokie ciśnienie krwi, bóle głowy i chroniczne boleści.

W zakładzie Rehabilitacji w ramach hydro-terapii wykonywane są zabiegi:

Masaż podwodny - zabieg wykonuje się podczas kąpieli całkowitej. Polega na masowa-niu strumieniem wody o ciśnieniu 2-4 atmosfer różnych części ciała. Dzięki głębokiej pene-tracji tkanek dochodzi do pobudzenia krążenia i zwiększenia przemiany materii. Masaż po-woduje rozluźnienie mięśni, zmniejsza napię-cie nerwowe i łagodzi dolegliwości bólowe.

Wiktoria Mustwiło

mgr Małgorzata Białek-Stodolska

wcm.opole.pl - maj 2010 ��

Kąpiele perełkowe - zabieg powoduje rozluźnienie mięśni, przekrwienie tkanek, przemieszczenie płynów ustrojowych, zwiększa odpływ krwi żylnej do serca oraz poprawia przemianę materii, daje uczucie rozluźnienia i odprężenia.

Kąpiele wirowe kończyn dolnych i górnych - stały natrysk na kończyny za-nurzone w wodzie z dysz umieszczonych w wanienkach wywołuje przekrwie-nie kończyn, zmniejsza obrzęk i zastój krwi żylnej, działa przeciwbólowo, roz-luźnia napięte mięśnie.

Kąpiele elektryczno-wodne nazywane też czterokomorówką - w czasie za-biegu kończyny dolne i górne zanurzone w wanienkach z ciepłą wodą podda-wane są działaniu prądu stałego, Działanie zabiegu zależy od kierunku prze-pływu prądu, wpływając na układ naczyniowo-ruchowy oraz pobudliwość ośrodkowego układu nerwowego. Warto zaznaczyć, iż Zakład Rehabilitacji w Wojewódzkim Centrum Medycznym, oferuje najszerszy zakres zabiegów wodnych (hydroterapii) na terenie Opola.Masaż leczniczy

Masaż jest metodą leczenia fizykalnego objawów chorobowych, a w wie-lu przypadkach i przyczyn chorobowych. Polega na mechanicznym drażnie-niu tkanek, wywierając pośredni i bezpośredni wpływ na organizm. Składa się z wielu chwytów i opracowań, których celem jest nie tylko leczenie ale także zapobieganie wielu chorobom. Masaż jest również integralną częścią odnowy biologicznej. Wywodzi się z Indii i Chin, gdzie wchodził w zakres rytuału re-ligijnego. Pierwszą szkołę masażu otworzył holenderski lekarz Johan Mesger z Amsterdamu (1839-1909). Od jego czasów masaż stosowany jest w klinikach i innych oddziałach szpitalnych, mając zastosowanie w leczeniu wielu chorób. Mimo rozwoju medycyny i wprowadzenia wielu nowych metod leczenia, ma-saż leczniczy nie stracił swojego znaczenia. Nadal jest niezastąpiony w leczeniu wielu chorób narządów ruchu. W tutejszym Zakładzie, wykonuje się następu-jące rodzaje masażu: masaż klasyczny, masaż segmentalny, masaż punktowy, masaż izometryczny, drenaż limfatyczny. Najbardziej popularnym jest masaż klasyczny. Techniki wykonywane przez masażystę powinny być zręczne, do-kładne, miękkie, sprężyste i wykonywane z różną siłą. W zasadzie pacjent nie powinien odczuwać bólu podczas wykonywania masażu. Podstawowymi tech-nikami w masażu klasycznym są: głaskania, rozcierania, ugniatania, uciski, oklepywania, wibracje, roztrząsania i wałkowania.

Wpływ masażu klasycznego na organizm, może być obiektywny i subiek-tywny. Odczucia obiektywne to przyspieszenie przemiany materii, wzmożenie krążenia, przyspieszenie oddechu, wzrost lub obniżenie napięcia mięśniowego i nerwowego, lepsze ukrwienie tkanek. Odczucia subiektywne to uczucie lek-kości lub dużego zmęczenia. Uczucie ogólnej sprawności, uczucie rozgrzania, ogólnego uspokojenia lub podrażnienia. Wpływ masażu klasycznego na poszczególne tkanki,• skóra - masaż usuwa ze skóry złuszczony naskórek, łój i pot, dzięki czemu odsłaniają się i rozszerzają pory skórne, co prowadzi do lepszego oddychania skórnego. Wskutek masażu uaktywnia się również sieć naczyń włosowatych, poprawia się krążenie obwodowe. Dzięki poprawie procesów oddychania skór-nego i ukrwienia skóry przyspieszają się miejscowe procesy przemiany materii. Skóra staje się lepiej utlenowana, ukrwiona i odżywiona. Uzyskuje właściwy

wcm.opole.pl - maj 2010��

koloryt, jędrność i elastyczność. • tkanka mięśniowa - wpływ masażu może być bezpośredni, pośredni, konsensualny (zgodny). Wpływ pośredni przejawia się tym, iż opra-cowując każdy mięsień lub grupę mięśniową dążymy do ich maksymalnego usprawnienia. Obniżamy lub podnosimy napięcie mięśniowe, usuwamy z mięśni kwaśne metabolity prze-miany materii, które gromadzą się wskutek ich pracy. Usuwając produkty przemiany materii, ułatwiamy doprowadzenie do mięśni szereg produktów odżywczych. Masaż działa rozgrze-wająco na tkankę mięśniową, powoduje roz-szerzenie naczyń krwionośnych w mięśniach. Poprawia się ukrwienie mięśni, trofika, jęd-rność, elastyczność, wytrzymałość i gotowość do pracy. Lepsza jest ich zdolność do kurczenia się i rozkurczania. Wpływ pośredni na tkankę mięśniową wywierany jest drogą unerwienia

segmentalnego. Poprzez opracowanie splotów nerwowych lub ich okolic od-działujemy na mięśnie leżące nawet w odległych częściach ciała. • tkanka łączna - masaż wpływa na przyrost tkanki łącznej i okostnej, wy-jątkiem jest tkanka tłuszczowa, która zanika pod wpływem masażu. Ma-saż ma na celu lepsze odżywienie tkanki łącznej, przyczynia się do ogra-niczenia procesów zwyrodnieniowych i powstrzymuje już istniejące. • tkanka nerwowa - pod wpływem masażu można stwierdzić lepsze ukrwienie i odżywienie we wszystkich częściach układu nerwowego. Wpływamy w spo-sób bezpośredni na zakończenia nerwowe, stymulując przewodnictwo nerwo-we. Lekki masaż działa uspokajająco, masaż średniej mocy działa pobudzająco. Masaż odżywia tkankę nerwową oraz reguluje przeciwstawnie działające ukła-dy współczulny i przywspółczulny.

Można powiedzieć, że pod wypływem masażu poprawia się praca wszyst-kich układów naszego organizmu, poprawia się przepływ krwi, co powoduje lepsze ich dotlenienie i odżywienie. Ułatwione są procesy dowozu i przyswa-jania produktów odżywczych, a także usuwania produktów szkodliwych dla zdrowia.

Masaż segmentalny, składa się z szeregu chwytów i opracowań, których technika i kolejność wykonywania pozwala na wykrywanie i usuwanie zmian chorobowych, a także przyczyn chorobowych na drodze odruchowej. W od-różnieniu od masażu klasycznego, masaż segmentalny, znajduje szczególne zastosowanie w leczeniu chorób narządów wewnętrznych. Ten rodzaj masażu uwzględnia zmiany odruchowe powstające w tkankach i podaje sposoby ich usuwania przy zastosowaniu określonych rękoczynów. Masaż segmentalny, podobnie jak większość metod fizjoterapeutycznych posługuje się sztucznym bodźcem, który ma nakłonić organizm do odczynu, reakcja organizmu na ten bodziec zależy od stanu reaktywności ustroju oraz jego siły. Aby osiągnąć efekt leczniczy, należy właściwie ocenić te czynniki.

techn. Rafał Podkański


Masaż punktowy-akupresura - pobudzanie określonych punktów masa-żem jest najstarszą i najpowszechniejszą w świecie metodą leczenia. Rozwój tej terapii, jest całkowitą zasługą Chińczyków. Wiele tysięcy lat temu odkryli, że przez uciskanie określonych punktów na powierzchni ciała, można usunąć lub złagodzić niektóre zaburzenia czynności organizmu. Istnieją różne możliwości oddziaływania na te punkty. Najprostszym jest celowany ucisk i masaż tych punktów, tzw. akupresura.

Podczas stosowania masażu punktowego, bardzo istotne jest odnalezienie właściwych punktów. Im dokładniej masowany jest właściwy punkt, tym sil-niejszy jest skutek wywierany przez zabieg. Nacisk na punkt poddawany aku-presurze musi być równomierny. Czas trwania zabiegu można wydłużać w celu wzmocnienia jego działania.

Masaż izometryczny, stosowany jest, przy występowaniu zaników mięś-niowych, ponieważ powoduje przyrost ich masy. Zawsze powinien być po-przedzony masażem klasycznym, który rozgrzeje mięśnie i przygotuje je do zasadniczego zabiegu. Czas trwania masażu izometrycznego wraz z masażem klasycznym jednej części ciała nie powinien przekraczać 20 minut. Podczas wykonywania masażu izometrycznego stosuje się technikę ugniatania i wibracji a następnie w izometrycznym skurczu mięśnia wykonuje rozcieranie. Następ-nie ponownie ugniatamy i wibrujemy, po czym w skurczu izometrycznym po-nownie rozcieramy wydłużając dwukrotnie czas tej techniki. W kolejnej fazie zabiegu po ponownym ugniataniu i wibracji, wykonujemy technikę rozcierania, dwukrotnie zwiększając czas trwania tej techniki. Czynności te powtarzamy około 5-6 razy. Masażu izometrycznego nie wykonujemy w dystrofii mięśnio-wej, stwardnieniu rozsianym, miopatiach i wszędzie tam, gdzie nie jest wskaza-ne narażenie mięśni na zmęczenie.

Drenaż limfatyczny, pozwala na usprawnienie krążenia limfy, przeciwdzia-łając powstawaniu chorób wywołanych jej zastojem oraz przyczynia się do li-kwidowania obrzęków zastoinowych, zapalnych i chłonnych. Działa korzystnie na przepływ limfy po przebytych chorobach zakaźnych i nowotworowych. Ma duże zastosowanie w kosmetyce lekarskiej. Obecnie jest jednym z najczęściej stosowanych zabiegów masażu, szczególnie w Europie Zachodniej. To duże zainteresowanie drenażem spowodowało powstanie wielu technik i sposobów postępowania, jednak sam mechanizm oddziaływania na układ limfatyczny nie zmienił się. Polska metoda stosowania drenażu limfatycznego opiera się na technikach stosowanych przez Emila Veddera i obejmuje: głaskanie, rozcie-ranie koliste, rozcieranie spiralne, ugniatania lub uciski. Bardzo istotną rzeczą podczas stosowania drenażu limfatycznego, jest zasada podwójnego opraco-wania stawów. Bardzo istotna jest umiejętność jego wykonania i odpowiednie połączenie poszczególnych technik oraz sposobów postępowania, co wymaga dużej wiedzy terapeuty. Rehabilitacja lecznicza w ramach prewencji rentowej ZUS, osób z dysfunkcją narządu ruchu w systemie ambu-latoryjnym.

Rehabilitację pacjentów ZUS, prowadzimy od maja 2003 roku, z przerwą w latach 2007 i 2008. Celem programu rehabilitacji leczniczej, jest przywróce-nie zdolności do pracy osobom, które w następstwie choroby, są zagrożone dłu-


gotrwała niezdolnością do pracy zarobkowej i jednocześnie rokują odzyskanie tej zdolności po przeprowadzeniu rehabilitacji. Na rehabilitację leczniczą mogą zostać skierowane osoby:w ubezpieczone, zagrożone całkowitą lub częściową niezdolnością do pracy,w uprawnione do zasiłku chorobowego lub świadczenia rehabilitacyjnego po ustaniu tytułu do ubezpieczenia chorobowego lub wypadkowego,w pobierające rentę okresową z tytułu niezdolności do pracy.

W skład programu kompleksowej rehabilitacji leczniczej w ramach prewencji ZUS, wchodzi: re-habilitacja lecznicza, rehabilitacja psychologiczna, edukacja i promocja zdrowia. Średni okres rehabili-tacji osoby skierowanej przez ZUS wynosi 24 dni kalendarzowe. W uzasadnionych przypadkach, na wniosek lekarzy prowadzących leczenie w Zakła-dzie, Zakład Ubezpieczeń Społecznych, może prze-dłużyć lub skrócić czas rehabilitacji. O rehabilitację leczniczą wnioskować może lekarz prowadzący, wystawiając odpowiedni wniosek (druk do pobrania na stronie internetowej ZUS), który pacjent składa w oddziale ZUS i oczekuje na wezwanie lekarza orzecznika, rozpatrującego wnioski pod względem zasadności ich wystawienia.

Orzeczenie o potrzebie rehabilitacji wydawane jest, nie tylko na wniosek le-karza prowadzącego, ale głównie w związku z kontrolą zaświadczeń lekarskich ZUS ZLA, oraz w związku z orzekaniem, do ustalenia świadczenia rehabilita-cyjnego lub rentowego.

Najlepsze efekty w rehabilitacji leczniczej, osiągane są w przypadku kiero-wania na rehabilitację osób w najkrótszym okresie po zaistnieniu niezdolności do pracy.

Według statystyk Zakładu, najczęściej występujące jednostki chorobowe wśród pacjentów kierowanych na turnusy i wymagających rehabilitacji lecz-niczej to:w zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa odc. lędźwiowego i szyjnego,w następstwa złamania kończyny górnej i dolnej,w choroba zwyrodnieniowa stawów biodrowych i barkowych,w zwichnięcie, skręcenie i naderwanie stawów i więzadeł kolana,w zaburzenia korzeni rdzeniowych i splotów nerwowych.

Na rehabilitację ZUS do Zakładu Rehabilitacji kierowani są pacjenci z Opola i okolic (do 20 km od Opola). W roku kalendarzowym przeprowadza-nych jest 14 turnusów rehabilitacyjnych. Na jednym turnusie przebywa średnio 25 osób, które są kompleksowo rehabilitowane dwa razy dziennie z przerwą na gorący posiłek.

Pacjenci w ostatnim dniu turnusu otrzymują zwrot kosztów dojazdu do Zakła-du Rehabilitacji tj. równowartość biletu miesięcznego najtańszego środka trans-portu jakim jest MZK, PKS i PKP. W czasie trwania turnusu pacjent ma trzy wizyty lekarskie w celu ustalenia rehabilitacji leczniczej i kontroli jej przebiegu.

Pacjenci po odbyciu turnusów rehabilitacyjnych w ramach prewencji rento-

dr Elena Marguła


wej ZUS, otrzymują do domu ankiety w których zawarte są pytania dotyczą-ce pracy lekarzy i fizjoterapeutów, odczucia terapeutycznego po rehabilitacji, warunków panujących w Zakładzie Rehabilitacji, satysfakcji ankietowanych. Dane otrzymane z Departamentu Rehabilitacji w Warszawie, pokazują najwyższą ilość punktów przyznanych przez pacjentów. Tym samym Za-kład Rehabilitacji WCM w Opolu, zajął pierwsze miejsce wśród wszyst-kich ośrodków w Polsce, prowadzących rehabilitacją leczniczą w ramach prewencji rentowej ZUS zarówno ambulatoryjną jak i stacjonarną.

PNF (Proprioceptive Neuromuscular Facilitation), to jed-na z najstarszych koncepcji rehabilitacyjnych na podłożu neurofizjologicznym. Jej początki sięgają lat 40-tych ubiegłego stulecia, kiedy to współpraca neurofi-zjologa dr Hermana Kabata oraz fizjoterapeutki Margaret Knott, zaowocowała powstaniem koncepcji pracy funkcjonalnej, stawiającej na pierwszym miejscu problemy pacjenta w codziennym funkcjonowaniu. W roku 1946 w Vallejo w Kalifornii, Henry Kaiser, bogaty przedsiębiorca, w dowód wdzięczności za pracę z chorym na SM synem, funduje Instytut Rehabilitacji Neuromięśnio-wej. W 1990 roku powstaje IPNFA - międzynarodowa organizacja zrzeszają-ca instruktorów PNF oraz ludzi zainteresowanych tą koncepcją. Dynamiczny rozwój koncepcji PNF w Polsce przypada na lata 1999-2006. Metoda PNF jest wykorzystywana w naszym Zakładzie.P - proprioceptywne, stymulujące receptory ciała (zawierają informacje o wykonywanym ruchu oraz ułożeniu ciała w przestrzeni),N - nerwowo-mięśniowe, aktywizujące struktury nerwowo-mięśniowe,F - facylitacja, ułatwianie, pomoc, torowanie.

Istotą metody jest maksymalne pobudzenie ekstero i proprioreceptorów znajdujących się w ciele, oraz różnych sfer kory mózgowej w celu ułatwiania i torowania ruchu w obszarze uszkodzonym. Utrata prawidłowej funkcji narzą-du ruchu może nastąpić na skutek uszkodzeń układu sterującego, czyli central-nego układu nerwowego (uszkodzenia mózgu lub rdzenia kręgowego), uszko-dzenia struktur przekazujących informację do układu wykonawczego (rdzeń kręgowy, nerwy obwodowe) oraz uszkodzeń układu wykonawczego (mięśnie). Proces uczenia ruchu, rozumiany w PNF jako odtwarzanie utraconej funkcji, wspomagany jest w terapii, zarówno wcześniejszymi doświadczeniami pocho-dzącymi ze schematów rozwoju ruchowego jak i wielozmysłowym bodźcowa-niem, polegającym na czasowym i przestrzennym sumowaniu różnego rodzaju pobudzeń (bodźce dotykowe, wzrokowe, słuchowe, równoważne, itd.).

Metoda PNF (chcąc w pełni wykorzystać plastyczność układu nerwowego i zachować tzw. pozytywny potencjał), zawsze koncentruje się na mobilizacji rezerw czynnościowych osoby usprawnianej, w celu osiągnięcia przez nią naj-wyższego możliwego poziomu funkcjonalnego.

Korzyści z pracy w koncepcji PNF:- terapia przyjazna dla pacjenta, dobrana pod względem stopnia trudności do

jego stanu psychofizycznego, oparta na bezbolesnej pracy, wykorzystująca silne odcinki ciała i umiejętności chorego,- podstawowym celem terapii jest postępowanie, umożliwiające przejście na wyższy poziom umiejętności usprawnianiu funkcji,- terapia globalna, nie nastawiona na problem lokalny, w związku z tym rezyg-


nuje się tu z drobnych ruchów w pojedynczych stawach i w typowych płaszczy-znach, przy cym całość ruchu jest wynikiem świadomych starań pacjenta (ruch czynny), poparty elementami torującymi,- możliwość pracy z chorym na każdym poziomie dysfunkcji- wysoki poziom edukacji pacjenta, oparty na współuczestnictwie w planowa-niu terapii oraz kontynuacji ćwiczeń w formie programu domowego, przy nie-wielkich wymaganiach sprzętowych,- duża efektywność prowadzonej terapii, wynikająca z dokładnej analizy prob-lemu i ukierunkowanych oddziaływań.Wykorzystując budowę anatomiczną człowieka, PNF proponuje ruchy natural-ne, przebiegające trójpłaszczyznowo, zbliżone do aktywności dnia codzienne-go. Ruchy te prowadzone są wzdłuż skośnych (diagonalnych) osi ruchu, które ze względu na swój przebieg stwarzają możliwość zaktywizowania najwięk-szej ilości mięśni należących do tego samego łańcucha mięśniowego. Zgod-nie ze skośnym przebiegiem większości mięśni szkieletowych za najważniej-szą komponentę ruchu uważana jest rotacja. Warunkuje ona siłę i koordynację wykonywanego ruchu. Na bazie tych spostrzeżeń opracowano tzw. wzorce ru-chów globalnych, należące do 13 zasad głównych torowania (facylitacji). Wyróżniamy tu:1. kontakt manualny2. kontakt werbalny3. kontakt wizualny4. opór manualny5. trakcja (oddalanie powierzchni stawowych)6. aproksymacja (kompresja, docisk powierzchni stawowych)7. stretch - impuls pobudzający rozciągnięty mięsień do skurczu lub stymulują-cy napięty mięsień do intensywniejszego skurczu8. mechanika ciała terapeuty9. ww. wzorce ruchowe10. promieniowanie pobudzenia (irradiacja) i wzmocnienie11. normalna kolejność ruchu12. zmiana normalnej kolejności ruchu13. sumowanie bodźców - czasowe i przestrzenne.

Nie stanowią one jeszcze w pełni o wartości metody, dopiero zastosowa-nie specjalnych sposobów (technik) prowadzenia ćwiczeń, nadaje tej metodzie szczególny sens.

W zależności od potrzeb pacjenta, wykorzystywane są techniki np. uczące ruchu i koordynacji, stabilizujące, rozluźniające, mobilizujące przeciwbólowe i inne, typowe dla metody, a także program ćwiczeń funkcjonalnych na mate-racu, nauka chodzenia i czynności samoobsługi. Ze względu na szerokie moż-liwości oddziaływania, koncepcja PNF przestała być utożsamiana ze sposobem pracy przeznaczonym wyłącznie dla pacjentów neurologicznych. Z powodze-niem stosuje się ją w ortopedii, pediatrii, chorobach nerwowo-mięśniowych, wadach postawy, skoliozach, a dokładna analiza funkcjonalna w połączeniu z bogatym warsztatem technik i zasad pozwala na dostosowanie tej indywidu-alnej terapii ściśle do potrzeb pacjenta.


Stosowanie metody McKenziego w diagnostyce i leczeniu mechanicznych zespołów bólowych kręgosłupa.

dr nauk med. Tarsycjusz Kaźmierczuk

Jeszcze kilkanaście lat temu zastanawiano się, w jakim stopniu wraz z postępem cywili-zacji, mechanizacji, a co za tym idzie, wyko-nywaniu pracy w pozycji siedzącej, zmaleje ilość pacjentów cierpiących z powodu dole-gliwości bólowych kręgosłupa? Czas zweryfi-kował te założenia i oczekiwania. Coraz więk-sza liczba pracowników zmieniała tryb pracy z „fizycznej” na tak zwaną „umysłową”. Pozy-cje siedzące w pracy w samochodzie, w domu, mniejsza aktywność fizyczna przyniosły zgo-ła inny od oczekiwanego wynik - drastycznie wzrosła liczba osób, cierpiących z powodu dolegliwości bólowych kręgosłupa. Badania biomechaniczne wykazały, iż podczas wyko-nywania pracy „umysłowej”, w pozycjach sie-

dzących, zgięciowych, obciąża kręgosłup statycznie, natomiast wykonywanie prac „fizycznych” obciąża kręgosłup dynamicznie. Otóż naszemu kręgosłupo-wi, bardziej szkodzi obciążenie statyczne. Stąd dane statystyczne pokazujące, iż stosunek dolegliwości bólowych pomiędzy pracownikami „umysłowymi” i „fizycznymi” wynosi 3:2. Pozycję zgięciowe i garbienie się powodują rozciąg-nięcie tylnych struktur więzadłowych kręgosłupa, wzrost ciśnienia międzykrę-gowego, poczucie „zmęczenia” pleców. I tak, naprawdę, od momentu wstania z łóżka aż do położenia się wieczorem, większość czynności wykonujemy w pozycjach zgięciowych, prostujemy się sporadycznie, np. podczas ćwiczeń przeprostnych lub w trakcie wieszania firan. Według danych epidemiologicz-nych, co roku na zespoły bólowe kręgosłupa, cierpi około 40% populacji. O pomoc medyczną do lekarzy zwraca się od 25% do 40% pacjentów z bólami kręgosłupa, są one główną przyczyną niedyspozycji pacjentów i zwolnień lekar-skich. Całkowite koszty leczenia zespołów bólowych kręgosłupa są wyższe niż w przypadku jakiejkolwiek innej jednostki chorobowej, dla której przeprowa-dzono analizę ekonomiczną kosztów, a wg Maniadakisa i Gray 2000, stanowią do 34% całkowitych kosztów opieki zdrowotnej. Nie policzyliśmy w tych sta-tystykach kosztów związanych z kupowaniem i zażywaniem leków p/bólowych i p/zapalnych, często nawet bez konsultacji lekarskiej. Przypuszczalnie około 40% NLPZ, stosują pacjenci z bólami kręgosłupa. Dolegliwości bólowe krę-gosłupa są nie tylko najczęstszą przyczyną zwolnień lekarskich, one w sposób znaczący obniżają wydajność pracy u osób cierpliwie znoszących objawy bólo-we. Źródła podają różne dane dotyczące przyczyn rozwoju zespołów bólowych kręgosłupa. Patologie krążka międzykręgowego, zwane dyskopatią stanowią od 66 % do 89% bólów kręgosłupa. Często bóle kończyn, klatki piersiowej, brzucha nie tylko towarzyszą zespołom bólowym kręgosłupa, ale są jedynymi objawami u pacjentów. Przeprowadzenie szczegółowej analizy każdego przy-


padku bólu, pozwala skutecznie rozpoznawać i różnicować zespoły bólowe krę-gosłupa od innych dolegliwości, przebiegających w podobnej formie. Metoda McKenziego, nazwana na cześć jej twórcy - fizjoterapeuty z Nowej Zelandii, pozwala skutecznie rozpoznawać, klasyfikować zespoły bólowe kręgosłupa, różnicować z innymi patologiami, a także leczyć i zapobiegać nawrotom.Zasadniczymi cechami metody są: ocena reakcji symptomatycznych i mecha-nicznych, klasyfikacja zespołów bólowych, znaczenie centralizacji w procesie leczenia, edukacja pacjenta, możliwość zapobiegania nawrotom dolegliwości bólowych samodzielnie, progresja siły terapeutycznej.Diagnostyczne znaczenie metody: rozpoznawanie natury bólu - mechaniczny czy chemiczny, ustalenie związku bólów kręgosłupa z towarzyszącymi dole-gliwościami (np. zespół szyjno-barkowy, zespoły bólowe stawów kolanowych, biodrowych, łokciowych, bólów okolicy klatki piersiowej itd.), związek zabu-rzeń czucia i deficytów neurologicznych z zespołem bólowym kręgosłupa.Edukacyjne znaczenie metody: poznawanie roli codziennego obciążenia mechanicznego, zasady ergonomii w pracy, w domu, podczas wykonywania czynności codziennych, znaczące zaangażowanie pacjenta w proces leczenia, psychospołeczne aspekty dolegliwości bólowych kręgosłupa.Cechy odróżniające metodę od innych metod leczenia: powtarzane ruchy wykorzystywane do oceny i leczenia, akcent położony na niezależność pacjenta od terapeuty, minimum interwencji terapeutycznych na początku oceny i le-czenia, progresja siły w razie konieczności, kombinacja ćwiczeń i interwencji terapeutycznych w razie konieczności, użycie ćwiczeń do redukcji i eliminacji dolegliwości bólowych kręgosłupa. Wg McKenziego, rozróżniamy bóle natury chemicznej oraz bóle pochodzenia mechanicznego. Bóle natury chemicznej charakteryzują się: stałością objawów, niedawnym początkiem (zazwyczaj pourazowym), mają zasadnicze objawy - obrzęk, za-czerwienienie, wzmożone ucieplenie, bolesność, pod wpływem ruchu dolegli-wości bólowe nasilają się długotrwale, brak ruchu likwidującego czy centrali-zującego ból.Ból pochodzenia mechanicznego, często ma charakter niestały, ale stałość ob-jawów bólowych nie przesądza o przyczynach i charakterze dolegliwości. Klu-czowe różnice różnicujące stały ból pochodzenia mechanicznego to: - ból stały, ale pewne powtarzane ruchy powodują trwałe zmniejszenie, likwi-dację lub centralizację bólu,- określone ruchy powodować mogą nasilenie objawów, inne ruchy mogą przy-nosić poprawę,- mechaniczna dysfunkcja zmniejsza się wraz ze złagodzeniem objawów. Na podstawie wywiadu, badania przedmiotowego i podmiotowego oraz reakcji mechanicznych, McKenzie rozróżnił trzy zespoły bólowe kręgosłupa:- zespół zaburzeń strukturalnych,- zespoł dysfunkcyjny,- zespół posturalny.

Zespół zaburzeń strukturalnych, związany jest z patologią dysku między-kręgowego, biomechanicznie z wewnątrzdyskowym przemieszczeniem jądra miażdżystego. Charakteryzuje się różnorodnym obrazem klinicznym, ale ty-powa reakcją na strategię obciążeń - tzn. nasilenie się objawów, w odpowiedzi


na pewne pozycję czy ruchy, lub zmniejszenie, centralizację albo eliminację objawów w odpowiedzi na inne ruchy. Niestałość i zmienność charakteru i in-tensywność dolegliwości bólowych stanowią główne cechy charakterystyczne zespołu zaburzeń strukturalnych. W zespole zaburzeń strukturalnych konieczne jest zastosowanie siły, w celu spowodowania powrotu na swoje miejsce prze-mieszczonej tkanki, zastosowanie znajdują strategię ruchowe zmniejszające, centralizujące lub eliminujące objawy bólowe. Zespół zaburzeń strukturalnych jest najczęściej spotykaną jednostką chorobową w praktyce klinicznej.

Zespół dysfunkcyjny - ból w zespołach dysfunkcyjnych, spowodowany mechaniczną deformacją tkanek miękkich o zaburzonej strukturze, wskutek przebytych urazów, procesów zapalnych czy zwyrodnieniowych. Powstałe przykurcze, zbliznowacenia, zrosty, niedokończone procesy naprawy tkanko-we, reagują bólem na obciążenie patologicznie zmienionej tkanki. Zespół cha-rakteryzuje się: niestałym bólem przy obciążeniu patologicznie zmienionych tkanek, bolesnym ograniczeniem końcowego zakresu ruchu, ustąpieniem bólu wraz ustaniem obciążenia, objawami zawsze niestałymi, czasem trwania od 6 do 8 tygodni, zawsze miejscowym charakterem (za wyjątkiem zrostów około-korzeniowych).

Jeśli zmiany strukturalne dotyczą torebek stawowych lub sąsiadujących z nimi więzadeł (najczęściej dotyczy kręgosłupa), dochodzi do bolesnego ogra-niczenia ruchu w końcowym zakresie w jednym lub kilku kierunkach. Ból w zespołach dysfunkcyjnych może się utrzymywać do momentu modelowania struktur przy pomocy regularnych ćwiczeń obciążających.

Zespół posturalny - ból w zespole posturalnym, spowodowany przez me-chaniczną deformację tkanek miękkich lub wskutek niedostatecznego ukrwie-nia, wynikających z długotrwałych obciążeń pozycyjnych lub posturalnych, dotykających torebek stawowych, tkanki kurczliwej mięśni, ich ścięgien i przy-czepów. W obrębie kręgosłupa, ból w zespole posturalnym powstaje w toreb-kach stawowych oraz przyległych więzadłach w wyniku długotrwałego pozo-stawania w pozycji końca zakresu ruchu. Już samo wycofanie się z tej pozycji wystarcza, aby spowodować natychmiastowe ustąpienie bólu. Edukacja pacjen-tów dotycząca korekcji postawy zapobiega rozwojowi dolegliwości bólowych w tym zespole.

Skuteczność metody McKenziego, w diagnostyce i leczeniu zespołów bó-lowych kręgosłupa została potwierdzona badaniami i wynikami klinicznymi. Należy zwrócić szczególną uwagę na niepokojący fakt. Często terapią metodą McKenziego zajmują się ludzie, nie posiadający odpowiedniej wiedzy. Prowa-dzą pacjentów w sposób niedopuszczalny, zniekształcając główne założenia metody - w konsekwencji prowadzi to do nieprawidłowych rozpoznań, pogor-szenia stanu pacjenta, a nawet do leczenia operacyjnego. Jak mawiał A.Einstein: „Nawet najbardziej słuszną ideę czy metodę mogą sprofanować nieodpowie-dzialni ludzie”.

W Zakładzie Rehabilitacji metoda ta jest szeroko stosowana. Z pacjentami pracują tylko terapeuci, absolwenci kursów metody McKenziego.

Powierzając swoje dolegliwości w nasze ręce wybieracie profesjonalizm, wiedzę, odpowiedzialność. Życzymy wszystkim dużo zdrowia!

wcm.opole.pl - maj 2010�0

Publiczny Samodzielny Zakład Opieki ZdrowotnejWojewódzkie Centrum Medyczne45-418 Opole, Al. W. Witosa 26e-mail: [email protected] www.wcm.opole.plRedaktor Naczelny - Wiesław Duda, e-mail: [email protected], tel. 601 688 692 Sekretariat Dyrektora 77 45 20 745, 77 54 13 745, fax 77 45 20 123 Kancelaria 77 45 20 124, 77 54 13 124 Informacja dla pacjentów 77 45 20 711, 77 54 13 711, 77 45 79 067 Rejestracja Główna 77 45 20 111, 77 54 13 111Skład i druk: Eurocent, 45-049 Opole, ul. Dwernickiego 4, tel. 77 44 10 777, [email protected] str. okładki: Teresa Świtała, Magdalena Szostak, Ewa Sołtys; ostatnia str.: Teresa Doliszna z pacjentką

Documents

W numerze: Zakład Rehabilitacji Elektroterapia Hydroterapia Masaż