W KWADRANS

HISTORIA CZŁOWIEKA

POWSTANIE ZDOLNEJ MAŁPY

Zdolna małpa, czyli człowiek, należy do rzędu ssaków

zwanych naczelnymi. Rząd ten wyłonił się

prawdopodobnie z ssaków owadożernych (od nich

pochodzą dzisiejsze ryjówki). U naczelnych następowało

zwiększanie objętości mózgu i jego udoskonalanie. Żywiły

się one głównie owocami, których zdobycie było

trudniejsze niż pokarmu roślinożerców, więc mózg służył między innymi jako

trójwymiarowa mapa otoczenia. Rozejście się człekokształtnych i małp nastąpiło w miocenie.

JUTRZENKA HOMINIDÓW Najstarszym znanym

hominidem jest Orrorin tugenensis. Żył on przypuszczalnie w czasie, kiedy rozdzieleniu uległy linie rodowe prowadzące od goryla, obu gatunków szympansów i człowieka.

Orrorin tugenensis

• Wzrost: ?• Masa ciała: ?• Objętość puszki

mózgowej: ?• Występowanie:

tereny obecnej Kenii

• Czas: około 6,1-5,8 mln lat temu

CZAS AUSTRALOPITEKÓW Poza najwcześniejszym

gatunkiem Ardipithecus ramidus, australopiteki zalicza się na ogół

do jednej z dwu grup – masywnych, o silnej budowie

ciała, bądź gracylnych, o budowie delikatnej.

Ardipithecus ramidus

• Wzrost: 125cm

• Masa ciała: ok.60kg

• Objętość puszki mózgowej: 300–350 cm³

• Występowanie: tereny obecnej Etiopii

• Czas: ok. 4,4 mln lat temu

AUSTRALOPITEKI MASYWNE

Miały one mocną żuchwę i duże zęby. W odróżnieniu od innych australopiteków, które były wszystkożerne paranthropusy (a.masywne) były wyspecjalizowanymi roślinożercami żywiącymi się orzechami, bulwami i innymi twardymi częściami roślin.

Paranthropus Boisei

• Wzrost: ?• Masa ciała: ?• Objętość puszki

mózgowej: 515 cm³

• Występowanie: Afryka Wschodnia

• Czas: ok. 2,3-1,2 mln lat temu

Niektóre z tych masywnych form żyły w tym samym czasie, co wczesne gatunki z rodzaju Homo. Czy wchodziły sobie w drogę, czy raczej się ignorowały? Nie wiemy. Jednak sądząc ze sposobu, w jaki szympansy reagują na pojawienie się innych naczelnych, najbardziej prawdopodobne wydaje się, że w razie kontaktu nie były przyjaźnie nastawione. Mogło to prowadzić do zniknięcia masywnych australopiteków, które okazały się ślepą uliczką ewolucji.

WSPÓŁŻYCIE

Australopithecus afarensis

• Wzrost: 140cm• Masa ciała: 40 –

50kg• Objętość puszki

mózgowej: 500-600 cm³

• Występowanie: tereny obecnej Etiopii i Tanzanii

• Czas: 7 mln - 1,3 mln lat temu

NARODZINY RODZAJU HOMO

Z drugiej linii australopiteków (gracylnych) ok. 2,4 mln lat temu powstał rodzaj Homo.

W owym czasie istniały dwa gatunki Homininae, których cechy stanowiły mieszaninę cech australopiteków i późniejszych rodzajów Homo.

Homo habilis• Wzrost: 110 -

135 cm• Masa ciała: 45

kg• Objętość

puszki mózgowej: 750 cm³

• Występowanie: Afryka Wschodnia

• Czas: 2,5-1 mln lat temu

HOMO HABILIS – CZŁOWIEK ZRĘCZNY

Potrafił on wytwarzać proste narzędzia kamienne (jak pięściaki) Znaleziska tych obrobionych kamieni pozwalają stwierdzić, iż jednego kamienia używano do obróbki drugiego. Używanie jednego narzędzia do zrobienia innego nosi nazwę obróbki wtórnej. Uważa się, że umiejętność obróbki wtórnej odróżnia rodzaj Homo od innych hominidów.

NARZĘDZIA ASZELSKIE Przed blisko 1,8 mln lat temu nastąpił kolejny

okres globalnego ochłodzenia, a zarazem pojawiły się nowe rodzaje narzędzi, zwane aszelskimi. Cechuje je obustronna obróbka krawędzi, pozwalająca otrzymać ostrze. W tym samym czasie kopalnym pojawiają się także dwa nowe gatunki rodzaju Homo – H. ergaster i H. erectus.

Homo ergaster• Wzrost: ok. 180

cm• Masa ciała:

55kg• Objętość

puszki mózgowej: 800–900 cm³

• Występowanie: Afryka Wschodnia

• Czas: 1,9–1,6 mln lat temu

Homo erectus• Wzrost: ok. 180

cm• Masa ciała: 55kg• Objętość puszki

mózgowej: od 800 do 1200 cm3

• Występowanie: środkowo-wschodnia Afryka, zachodnia i wschodnia Azja

• Czas: 1,8 miliona lat temu

Oba gatunki wspinały się na drzewa mniej sprawnie od Homo habilis, który być może całe życie spędzał wśród drzew.

W ciągu ostatniego pół miliona lat z

niektórych form powstały dwa odrębne gatunki: Homo sapiens i H. neanderthalensis. W okresie między 800 a 100 tysiącami lat temu ewolucja człowieka uczyniła wielki skok, dając początek formie, którą możemy nazwać archaicznym Homo sapiens.

Homo neanderthalensis

• Wzrost: ok. 160cm

• Masa ciała: 75kg – 90kg

• Objętość puszki mózgowej: od 1370 do 1900cm 3

• Występowanie: Europa

• Czas: ok. 400 000 do ok. 24 500 lat temu

NASI NAJBLIŻSI KUZYNI

Jest to najbliższy nam gatunek. Cechuje je solidniejszy szkielet kończyn, wydatniejsze wały nadczołowe, większy nos i mniejsza część twarzowa. Tworzyli różnego rodzaju narzędzia. Neandertalczycy mieszkali w jaskiniach albo prowadzili koczowniczy tryb życia. Podczas swoich polowań wykorzystywali naturalne pułapki, takie jak urwiska lub bagna, w które wpędzali zwierzynę.

MY SAMI Istnieje kilka teorii mających objaśnić

powstanie człowieka współczesnego. Jedna z nich głosi, że w różnych częściach Afryki, Eurazji i być może Australii wcześniejsze Hominiae niemal równocześnie przekształciły się w populacje geograficzne dzisiejszego Homo sapiens. W kolejnej, często określanej jako ,,Pożenanie z Afryką”, twierdzi się, że człowiek dzisiejszy powstał z jakiejś populacji Homo około 200-100 tysięcy lat temu, prawdopodobnie gdzieś we wschodniej Afryce.

Homo sapiens fossilis (Człowiek z Cro-Magnon)

• Wzrost: ok. 180 cm

• Masa ciała: 60 – 75kg

• Objętość puszki mózgowej: 1600 cm

• Występowanie: Europa

• Czas: 43 tys. lat p.n.e – 10 tys. lat p.n.e

Homo sapiens• Wzrost: 150-

185cm• Masa ciała: 50-

80kg• Objętość

puszki mózgowej: od 1000 do 2000 cm3

• Występowanie: obecnie na wszystkich kontynentach

• Czas: współcześnie

KONTROWERSYJNE KRZYŻOWANIE

Najwięcej sporów wywołuje pytanie: czy współcześni ludzie utrzymywali stosunki seksualne z innymi gatunkami Homo spotykanymi na drodze

migracji? Różnice między H. sapiens a neandertalczykami nie są większe niż między

dwoma podgatunkami szympansów, a między H. erectus tylko nieco większe. Z czysto biologicznego

punktu widzenia formy te są bardzo bliskie i wytwarzanie płodnych mieszańców było bardzo prawdopodobne. Mogły jednak istnieć bariery

kulturowe i behawioralne. Jedno z badań wykazuje, że każdy Europejczyk ma w sobie ok. 4% genów neandertalczyka, jednakże nie są to informacje

zupełnie pewne.

ZRYWY W EWOLUCJI CZŁOWIEKA

Ewolucjonista Stephen Jay Gould zasugerował, że proces ewolucji człowieka przypominał raczej ,,szarpaninę”, którą dobrze oddaje metafora krzewu, nie zaś drabinę prowadzącą do doskonałości. Jak już widzieliśmy, ewolucja człowieka wydaje się składać z szeregu ,,zrywów”, w trakcie których dokonywało się wiele istotnych zmian. Według Goulda ich przyczyną było nierównomierne tempo rozwoju różnych części ciała, określane jako heterochronia. Człowiek po osiągnięciu dojrzałości seksualnej zachowuje wiele cech właściwych młodym małpom człekokształtnym, między innymi większy stosunek masy mózgu do masy ciała i małe kły.

KONIECWykonanie:

Maria Robaczewska IIdKarolina Andrzejewska IIc

Źródła:,,Histroia Życia. Od początków do dzisiaj i

teraz” Richard Southwood,,Skąd przychodzisz, Adamie?” Josef Kleibl

,,Wikipedia, wolna encyklopedia”,,WIRED SCIENCE”

DZIĘKUJEMY ZA UWAGĘ