ÖMER SEYFEDDiN

bazı aydıntarla birlikte İttihat ve Terakki içindeki çeşitli anlayışları da hicvetmiştir.

Eserleri. Ömer Seyfeddin'in sağlığında şu kitapları basılmıştır : Vatan! Yalnız Vatan ... (Selilnik 1911) , Herkes İçin İç­timaiyat: Ticaret ve Nasip (1914). Ya­rınki Turan Devleti (1914). Mektep Ço­cuklannda Türkl ük Mefkuresi ( 19 ı 4) , Milli Tecrübelerden Çıkarılmış Arneli Siyaset (1914), Turan Masalları: İhtiyar­lıkta mı Gençlikte mi? ( 1914 ?) , Ashab-ı Kehfimiz (1918). Harem (1918) , Efruz Bey ( 19 ı 9). Onun şiirlerini ilk defa Fevzi­ye Abdullah Tansel kitap haline getirmiş­tir (Ömer Sey {ettin 'in Şiirleri, Ankara 1972). Hikayelerini ilk toplayan Ali Canip Yöntem'­dir (Ömer Sey{ettin Külliyatı, I-IX, istan­bul 1938). Bu yayın Şerif Hulusi Sayman tarafından gözden geçirilip nottarla bir­likte tekrar basılmıştır (1-X, istanbul 1950). Daha zenginleştirilmiş bir derleme Ömer Seyfettin'in Toplu Eserleri'dir (haz. Ta­hir Alangu, I-Xl, istanbul 1962-1964). Hi­kayeler i daha sonra farklı tasniflerle pek çok defa basılmıştır. Hikayeleri ve diğer yazılarıyla bir likte ilk külliyat Ömer Sey­feddin: Bütün Eserleri adıyla çıkmıştır (haz. Muzaffer Uygun er, !-XVI!, Ankara 1970-1997). Ömer Seyfeddin'in yazdıkları ve hak­kında yazılanlar tam künye halinde Müj­gan Cunbur tarafından derlenmiş, bu bib­liyografyaya girmeyen metinleri çeşitli not­lar ve açıklamalarla birlikte Nazım H. Po­tat kitap haline getirmiştir (bk. bibL) Bu yayınlardaki bütün metinler önce tür, ar­dından kronolojik sıralama esasına göre Hülya Argunşah tarafından Ömer Sey­fettin-Bütün Eserleri adıyla yedi ciltlik bir külliyatta toplanmıştır (İstanbul 1997-200 ı) . Adı geçen çalışmalara rağmen kü­tüphanelerin süreli yayın koleksiyonların­daki noksanlar ve pek çok takma ad kul-

~d j:x.;..',J-1.J,:ai.lr·~J,;~rıf::l.j•;»_, . ':-""-'.ı}~ •.JJ.JI J)..:ıu~u..;-'-:'\S"~ r.ı:\.? ~J

lanmış olması sebebiyle yine de Ömer Sey­feddin külliyatının tamamlandığı söylene­mez. Ömer Seyfeddin'in diğer bir hizmet alanı tercümelerdir. Milli edebiyatların olu­şumunda destanların rolüne dikkat çek­mek amacıyla "Kırk Kız" ve "Köroğlu Kim­di?" gibi destan metinleri üzerinde çalıştı­ğı sırada Kalevala ve İlyada'yı çevirmiş­tir ( 1918). Neşri yarım kalan bu metinler­den başka Batı edebiyatma ait Fransızca üzerinden çevirdiği yirmi bir kalem tec­rübesi daha bulunmaktadır.

BİBLİYOGRAFYA :

Ömer Sey{ettin, Bütün Eserleri 1: Hikayeler (haz. Hülya Argunşah). İstanbul 1999, hazırlaya­nın Sunuş'u, s. 5-12; Ruşen Eşref [Ünaydın], Di­yorlar ki, İstanbul 1334, s. 241-244; Ali Canip Yöntem, Ömer Seyfeddin (1884-1920): Hayatı, Karakteri, Edebiyatı, ideali ve Eserlerinden /'lü­muneler(İstanbul 1935). İstanbul1947, s . 5-46; Tahir Alangu, Ömer Sey{ettin: Ülkücü Bir Yaza­rın Romanı, İstanbul 1968; H. Fethi Gözler, Ömer Seyfettin-Bütün Yönleriyle, İstanbul 1976; Sa­dık K. Tura!, "Ömer Seyfeddin'in Hayatı ve Eser­leri" , Doğumunun 100. Yılında Ömer Seyfeddin, İstanbul 1984, s. 9-39; Müjgan Cunbur, "Ömer Seyfettin'in Hayatı ve Eserleri", Doğumunun Yüzüncü Yılında ÖmerSey{ettin, Ankara 1985, s . 1-18; a.mlf.. "Ömer Seyfettin Bibliyografya­sı" , a.e., s . 113-180; Fevziye Abdullah Tansel. "Doğumunun Yüzüncü Yılı Dolayısıyle Ömer Seyfeddin'in Hayat Çizgisi ilk Eser ve Şiirleri" , a .e., s . 51-72; a .mlf .. "Ömer Seyfeddin'in Kul­landığı Ad, Mahlas ve Remzler", TK, sy. 260 ( 1984). s. 772-783; Nazım H. Polat, Külliyatına Girmemiş Yazılarıyla Ömer Seyfeddin, İstanbul 1998; Ömer Faruk Huyugüzel, İzmir'de Edebiyat ve Fikir Hareketleri Üzerine Araştırmalar, İzmir 2004, s. 208-223; Necati Mert, Ömer Seyfettin: İslamcı, Milliyetçi ve Modemist Bir Yazar, İstan­bul 2004, s. 121-127; Şerif Aktaş , "Milli Edebi­yat Dönemi (191 1-1 923)", Türk Edebiyatı Tari­hi, Ankara 2006, lll, 187-272; Ahmet Hidayet [Reel], "Şairler Derneği", SF, sy. 1352 (1917). s . 348-350; İsmail Parlatır, "Ömer Seyfettin", TA, XXVI, 261-266; Mustafa Kutlu, "Ömer Seyfeddin", TDEA, VII, 182-187. CiJ

lJiiii!J NAZIM H. PoLAT

~i :ılır. ..;~.l-?'Y.'~~~ .. ~.:t.r~\:--~~1 ~ .. ~:~; ::•,; ..G»~· u-yl.·~ .... ~.s\..?-'.1~'-s~'J~J~

!lı'}>J~~;~JP.)j'!~~;..t> ... <i:j~_/ ·:{ı ~J..ı'..ı.:-;_,.)\ •JjJ\ }iJ~~~JJ{;).) t~;'t\

..:.s~y:..-..J}I,s\.:.,J~Y''-!}J'J~'.)-'6..;..~\

~~~~~r-;..A.~)_j_JJ~~.:)\.-..ı..:..~ ~J:.l>v~,.ıf..i:--~~'":'~<;~/.)~r~\.;1 .::.ı~_,..:.fV'f ~ .. u~_,?._;;;,.L: .::?..ı:

_p':u-~,}-:;~.J.'ı..:.~f~.:'"-:'JYr<d..>.ı.:.y r,:;;:_: ./ · ·.J '! ~ -:)''· ~4~ J~~ ~..-.:":"~~~

~~.?.JJ/!/~~0,1 ~-.;ı~.r · .. ~--. --~

~~~~~~~~;~~~:j;~~~:~ ~~~J~-~ ... li- : ":""J--'!1-~ ,~_.I_..P .. i'{~\:. o.J_., ...;.ı_,.-:.:ı,~.J~2.J ' ~-':':.;_..;. 3~~:. ~_.A..>.::_,:.: ı ) . ı:'

"'~1:$t',!lü-! C:I...>J_,ı.:.\\-!..r\.;-J ...,. ~~~,.ı,j,;..ı4 .!,\\i ı:.ı\:.......f.J~li.~k~'~ .s..~.-:.:.wı..:..ı;{~;ıo~,.;fJjJ,J.>./.

:...--+-':'ii-.rl..i JI...;..'iı~....ıa;ı~ ~l<l:\f."._;,ı.lJ~I..ı_,~.,-:; ., ,.~>, .,.J-\'1.:.:.~1

C\A,..Jo", ;,i ~J_J~\ :;;\.'ıil\:,:.~

_,J;:lı~'ıiJc,,.. -? '.>J -!J ..s.l\iy ..:..S,.. ..:l~·'&'J~ ~J..ı._....Jj..ı~\~j--:'l:.ı'J.:/' & 1;.\..!l'i_,l ;;.:,ı_,...ı ....a;!> f..:;l:..;. s_...ı.s:ı!ı ...:;,v.--ı .:o_;...,.~..<>ı. J \oi)-J\.ı .!l,.,;'ılw;.ıl

-~'ıl, i ' .ı"" ... .~/" .s;._ı..-~ı.v.J~"llle\. ~)iı\ .... ..i~.Y. -V?l.-~ .J~JI~.!hfi"'J

"""'\·.>:: .:,(ı~ ~lı;-.... _~ '.JI("jJ)/'~lıJ'- ::w. ;.__;.f~ı;.:;..;;..;u<..,uı <J~.J?""

ömer Sifai Efendi" nin Ravzatü'n­nectit

adlı eserinin ilk iki sayfası (Süleymaniye Ktp., Hamidiye,

.;.ı._, nr. 1020/2)

82

L

L

ÖMER b. ŞEBBE

(bk. İBN ŞEBBE).

ÖMER ŞİFAI EFENDi (ö. 1155/1 742)

Osmanlı hekimi.

_j

_j

Aslen Sinoplu fakih ve mutasawıf bir ailenin çocuğu olan Ömer Şifai'nin küçük yaşta kaybettiği babası İstanbullu Şeyh Hasan Efendi diye tanınmaktadır. Gençli­ğinde Konya'ya giderek Mevlevi tarikatı­na girdi ve çilesini İstanbul Yenikapı Mev­levihanesi'nde dotdurduktan sonra tıpta ilgilenmeye başladı. Eserlerinde künyesi­ni Ebü'I-Abbas, nisbesini Mevlevi, Derviş, Dede ve Bursevi şeklinde zikretmektedir. Mazhar Osman, tıbbi bilgisini ilerietmek amacıyla Suriye ve Mısır'ı dolaşan Ömer Şifai'nin asıl bilgisini Şam'da Hanne adlı bir MOsevi'den tahsil ettiğini , ardından Av­rupa'ya giderek tıp alanındaki yeni geliş­meleri öğrendiğini belirtir (bk. bibl.) . Ömer Şifai, daha sonra Kahire'de tanıştığı bir Halveti şeyhinin telkirliyle seyahatten vaz­geçip Bursa'ya yerleşti, bir süre sonra Yıl­dırım Darüşşifası'nın başhekimliğine tayin edildi; bu sırada Ali Münşi'ye hocalık yap­tığı bilinmektedir. Vefatında eski Bursa Mevlevihanesi'nin karşısındaki Pınarbaşı Mezarlığı'na defnedildi. Ömer Şifai, Avru­pa'daki gezileri sırasında öğrendiği Latince ile Batı tıbbın1 takip ederek özellikle Röne­sans'ın büyük hekimi Paracelsus'un etki­sinde kalmış ve onunla diğer Batılı yazar­lardan yaptığı tercümelerle Osmanlı tıb­bına ve kimyanın tıpta uygulanmasına kat­kı sağlamıştır.

Eserleri. 1. el-Cevherü'l-ferid ii tıbbi'l­cedid. Paracelsus'tan faydalanılarak 1702-1703'te yazılmış yirmi beş kadar basit ve bileşik ilacın hazırlanış, kullanım ve etkile­rini içeren bir çalışma olup özellikle damıt­ma işlemlerinde kullanılan kimya aletle­ri bakımından önem taşımaktadır. Kütüp­hanelerde çeşitli yazmaları bulunan eserin (Millet Ktp ., Ali Em!r! Efendi, Tıp , nr. 78; iü Ktp., TY, nr. 7107; Süleymaniye Ktp., Ha­midiye, nr. 1020; Nuruosmaniye Ktp., nr. 3497, 3498) bir nüshasının Çorum Hasan Paşa İl Halk Kütüphanesi'nde (nr. 2915/3) Müfredat-ı Tıb adıyla kayıtlı olduğu tesbit edilmiştir. z. Minhdcü'ş-şifai ii tıbbi'l­kimyai. Paracelsus'tan yapılan tercü­meler ve bazı Avrupalı yazartara ait ikinci elden alıntı bilgilerle meydana getirilen, sular, uçucu gazlar, civa, balsam ve pan-

zehirlerin incelendiği bir eserdir. el-Cev­h erü 'l-ferid ile hemen hemen aynı ko­nuları içeren kitabın müellif nüshası Sü­leymaniye Kütüphanesi'nde bulunmakta­dır (Bağdatlı Vehbi Efendi , nr. 2230; diğer bazı nüshaları için bk. iü Ktp. , TY, nr. 7070, 7072). 3. Ravzatü'n-necdt. 171 O yılında La­tince' den tercüme edilen eser farmakolo­j iye dairdir. Kitapta, herhangi bir sistem gözetilmeden yazılan 206 reçetenin önce hangi hastalık için olduğu , ardından veri­len bitki, maden ve hayvan kökenli ilaçla­rın hazırlanış şekli ve nasıl kullanılacağı "sı­

fatı" başlığı altında anlatılmaktadır. Reçe­telerin otuz beşinin iç hastalıklarına, otuz üçünün cerrahiye, yirmi bir inin cildiyeye ve yirmi bir inin de nörolojiye ait olduğu görül­mektedir. Kaynaklarda yer almayan eserin bir nüshası Süleymaniye Kütüphanesi'nde­dir (Hamidiye, nr. 1020/ 2, vr. ıoı •-!48b) .

4. Mürşidü'l-muhtdr ii ilmi'l-esrdr. Yine Paracelsus'tan alıntılarla yazılmış altı va­raktan meydana gelen tıbbi kimyaya da­ir bir çalışmadır (Süleymaniye Ktp., Halet Efendi, nr. 753, Serez, nr. 2759, İ zmir, nr. 486; İÜ Ktp., TY, nr. 4634,7022, 7023, 9314) . 5. Kitdbü'l-M izdn fi'l-eşribe . Sıvı halin­de hazırlanmış ilaçların ölçüleri üzerine­dir (Cerrahpaşa Tıp Tarihi Enstitüsü Arş i­

vi , nr. 595/2). 6. Kitdbü'n-Nebdt. Tıbbi bitkilerin özellik ve t edavide kullandış şe­killerini konu alan eserin bir nüshası Cer­rahpaşa Tıp Tarihi Enstitüsü Arşivi'nde bulunmaktadır (nr. 595/4, vr. 189•-2!3b) .

7. Risdle ii dldti't-tıbbiyye (Cerrahpaşa Tıp Tarihi Enstitüsü Arş iv i , nr. 595/ 5, vr. 2!4•-223b). 8. Şifdü'l-eskiim (Cerrahpaşa

Tıp Tarihi Enstitüsü Arşivi, nr. 595/ 1, vr. ıa-

1 49b). 9. Tuhfetü'l-ahbdb (Beyazıt Dev­let Ktp. , Veliyyüddin Efendi, nr. 2475; iü Ktp ., TY, nr. 3917) .

~/:2:~;:~,~~~;2'

ömer Ş ifai

Efendi'nin ei-Cevherü '1-

ferid ff tıbbi'l-cedfd

adlı eserinin ilk iki sayfası

(Manisa il Halk Ktp.,

Eski Eserler, nr. 5337)

BİBLİYOGRAFYA : Şeyh!. Vekayiu'l-fuzalti , I, 672; Osmanlı Mü­

ellifleri, lll, 227 -228; Osman Şevki [Uludağ] . Beş

Buçuk Asırlık Türk Tabtibeti Tarihi, İstanbul 1341 / 1925, s . 163-164; MazharOsman [Uzman]. "Tıp Tarihimizde Bursa Daruşşifasının Mevkii ve Tabip Ömer Şifai" , Sıhhat Almanakı, İstanbul 1933, s . 57-61 ; ltal;ıu 'l-meknün, ll, 467; Hediy­yetü'l-'tiri{in, I, 798; AbdülhakAdnan Adıvar. Os­manlı Türklerinde ilim (haz. Aykut Kazancıgil -Sevim Tekeli ). İstanbul 1982, s . 161 ; Şeşen. Fihri­sü mai]tütati 't-tıbbi'l-isltimf, s. 261-263; Ali Hay­dar Bayat. Tıp Tarihi, İzmir 2003, s. 275; Feridun Nafiz Uzluk. "Bursalı Tabib Mevlevi Ömer Şifa! Dede", Dirim, XXV, İstanbul 1950, s. 170-175; Esin Ki'ıhya , "Ömer Şifa!" , AÜ Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi: OTAM, sy. 4, Ankara 1993, s . 171-195; Ayten Aydın ,

"Ömer Şifa!' nin Mürşid el-Muhti'ır fi ilm el-Esrar Adlı Eserinde Simya" , a.e., sy. 17 (2005). s. 1-15. r:;;;:ı

IJ!!I!I NECDET ÜKUMUŞ

.ı:~ı.:.:·~..~;::C,.)~";.(Ç,\ _;J\!,j; ~~_;.._, \ ~·-:'-"Ji~ ... \-Ji ~..ı.:--1-:;/ ~*~\{ı:_yy_,

....... j;tj~ v""-;:\!.y.J .r • ..>~

YJ)::i-;> ~Jh-':",ııJ":,. ~ ,;_r~ ..: ~~~);~yyı ,...,....~!:J"~J..:ı.J

~ _;~i~~~A~l> •.,;); ... l.-, ~J~;~) ~~l.J1f.:,.lj..J\-.4S\.. ·•

~~~ ':-' J J_;.ı~~;

~~~~~ lf.Z.'<fl>~:>ı.~.,~-Aı-.1 ~~ll~~~·lu_,..._>\'; ... ~:.,:-.~-~.

~tti~~\:;:;:;!:

r)l~_,.h~-' __;~_,ıı.,AJr;ıl{;;.,<f ~ ...:.:,_..\;;jl.ı _/_..jtl~iSjJ\ -'~Y

(Pl.J~ı.,~ ;~".J.w-t,.Jij ..,• .. Jlj._;J J .?," _ _,l_l;.-.ı~:\HjJ..t:J~}-

l#~,.1c .. (~I~L;~y~( jf : ~~ -~J.>>.:_:.ı"J! · .i.f~tı:.t~l(~.Ju ... ~J­

..ı"'f.:"~J\; ~.J j~....,: .. ~'-, .. 7.::-J:/ . ·' '"-'* ' '·'' F!'if l .,~_, ::.;;;>~ ı_,·~~l j~ ,~;· .j >i~):

ömer Sifa1 Efendi'nin Mürşidü '1-muhtar ff ilmi'I-esrar adlı eserinin ilk iki sayfas ı

(Süleymaniye Ktp.,

İzmir, nr. 486)

L

ÖMER VASFi EFENDi

ÖMER VASFİ EFENDi (1880 -1928)

Celi sülüs yazıda tanınmış Türk hattatı.

_j

ömer Ziya (Vasfi) Efendi 20 Cemaziye­

lewel 1297 (30 Nisan 1880) tarihinde Top­

hane semtinde doğdu . Babası Hırka- i Şe­

rif Camii hatibi Eyüp Sabri Efendi' dir. İb­tidalden sonra Tophane'de bulunan Feyzi­

ye Rüşdiyesi'nde hattat Çukurcumalı Kad­

ri Efendi'den aklam-ı sitteyi meşke baş­

ladı. 1896'da idadlyi bitirdi. 1898'de Sultan

Ahmed Camii'nde Kazasker Mehmed Esad

Efendi'nin cami derslerine devam ederek

1904'te icazetname aldı. Bu arada Rifili

Aziz Efendi'den nesta'lik ve sülüs, Kamil

Efendi'den (Akdik) sülüs ve divan! yazıla­

rını öğrendi. Sami Efendi'den nesta'lik ve

cellsini, sülüs cellsini t ekrar meşkederek

nesta'lik yazıdan 190Tde icazet aldı. 1899'­

da babasının ölümü üzer ine Hırka-i Şerif

Camii hatipliğine getirildi ve ölümüne ka­

dar bu görevi sürdürdü. Camideki vazife­

si dolayısıyla kendisine "Hatip Ömer" de

denilirdi. Mevlev! tarikatına mensup olan

Ömer Vasfi Efendi çalıştığı Eytam Şube­

si'ndeki görevinden ayrıldıktan sonra çe­

şitli okullarda Kur'an, hat, tarih ve coğraf­

ya dersleri verdi. CeiT sahasında Sami Efen­

di seviyesinde eserler ortaya koydu. Üskü­

dar'da Ayazma Camii'ndeki yazısı ile Kı­

sıklı Camii ve çeşmesinin yazıları, Mekteb-i

Nüwab'ın (halen istanbul Üniversitesi Kü-

83