UNIVERSITETI I TIRANES

FAKULTETI I SHKENCAVE SOCIALE

DEPARTAMENTI I Psikologji

PROGRAMI MASTER Profesional

DEGA )Orientim Profesional

VITI I Parë

DETYRE KURSI

Tema : Ndikimi i personalitetit në performancen në punë

Punoi:Endriona Cengu Pranoi:Eva Janaqi

Tirane, 2016

Përmbajtja

Hyrja

1. Ҫ᾽është personaliteti ?

2. Ҫ᾽është performanca në punë ?

3. Ndikimi i personalitetit në performancen në punë

3.1 Tiparet e personalitetit sipas Jung

3.2 kombinime të personalitetit dhe performance në punë

4. Pesë faktorët e personalitetit dhe performanca në punë

Përfundimet

Biblografia

Hyrja

Të gjitha proceset psikike, siç janë: të perceptuarit, të menduarit, të ndjenjave, të

mësuarit, të motivacionit etj, janë të lidhura ngushtë njëra me tjetrën, pra varën njëra nga

tjetra dhe ndikojnë në njëra-tjetrën.

Individi, duke kaluar nëpër këto procese psikike, gjatë periudhave të ndryshme të jetës,

formon veti të caktuara personale. Duke i vërejtur këto veti gjatë aktivitetit të individit, ne

vërejmë mënyrën e veçantë të sjelljeve, që është karakteristike për të. Këto veti

karakteristike, mënyrën e përgjithshme dhe të veçantë të sjelljeve të njerëzve dhe të çdo

individi, si manifestohen, si zhvillohen dhe nga cilët faktor varën ato.

Numri i faktorëve, si ndikim në bazën e dhënë biologjike për formimin e cilësive të

personalitetit, është mjaft i madh si: ambienti dhe kushtet familjare (në të cilat rritet

fëmija), shkolla,  moshatarët, mësuesi, të njohurit, organizatat dhe shoqëria në të cilat ai

është anëtar, dhe roli që ka në to, literatura dhe filmat, bashkëshortësia dhe marrëdhëniet

bashkëshortore, profesioni dhe suksesi në këtë profesion, pozita sociale, kultura në të

cilën rritet dhe jeton, sistemi shoqëror i bashkësisë etj.

1. Ҫ᾽është personaliteti ?

Personaliteti është tërësia e organizuar e tipareve, inteligjencës, karakterit, të konstruktit

trupor dhe të temperamentit, e cila ka karakter relativisht të qëndrueshëm dhe formohet

gjatë veprimtarisë së ndërsjelltë të njeriut dhe të mjedisit të tij (Psikologjia e

Personalitetit, A. Hoti).

Një tërësi e tillë tiparesh ka tre karakteristika:

1. Integritetin e tipareve të personalitetit. Kjo lidhet me tërësinë e organizuar të

tipareve të shfaqura në forma të ndryshme të sjelljes.

2. Qëndrueshmërinë e tipareve të personalitetit. Kjo ka të bëjë me ngjashmërinë e

sjelljeve të njeriut në situata thuajse të ngjashme.

3. Veҫantia e personalitetit që lidhet me unitetin e tipareve karakteristike dhe

nderlidhjeve të tyre, në bazë të të cilave një individ ndryshon nga një tjeter.

2. Ҫ᾽është performanca në punë

Ajo mund të jetë mjaft e vështirë për të vënë në dukje karakteristikat qendrore të

performancës në punë. Kjo mund të jetë për shkak se studiuesit nuk duket bien dakord

për sa i përket përkufizimit të tij të saktë. disa studiues sugjerojnë se performanca e punës

është një konstrukt multi-faktor (Boshoff & Arnolds, 1995). Në një perkufizim të tillë,

disa faktorë mund të tregojnë se si edhe individë për të kryer detyrat e tyre të punës dhe

zgjidhjen e problemeve të punës me mjeshteri. Faktorë mund të tregojnë se sa mirë

individët përdorin burimet e tyre, deri në çfarë mase ata shfrytëzojnë kohën dhe energji

në detyrë në dorë, dhe sa mirë ata e marrin masa ndaj përfundimit të tyre. Performanca

është e bazuar në një model, të faktor i cili mbulon të gjitha dimensionet e punës.

Performanca në të gjitha llojet e profesioneve, dallohen mes performancës të punës dhe

punës rezultate për shkak se rezultatet janë të ndikuara gjithnjë nga faktorë të tjerë.

3. Ndikimi i personalitetit në performancen në punë

Personaliteti mund të shihet si një motorr që drejtonë sjelljen. Kjo në përputhje me

situatat duke parashikuar dhe suksesin tonë. Personaliteti është shumë i rëndësishëm për

organizatën, shumica e organizatave kanë modelet e pranuara të sjelljes. Që do të thotë,

se disa njerëz mundë të përshtaten më mirë me kulturen e sajë se sa të tjerë. Këtu kamë

listuar disa tipare të personalitetit që janë në interes të organizatës:

1. Hapsirat e kontrollit: përcakton masën në të cilen individet besojnë se sjellja e

tyre krjon dhe kontrollon atë ҫ᾽ka ju ndodhe në mjedisin e tyre. Ky aspekt ka

rëndësi dhe ndikim për organizaten dhe menaxheret e tyre, p.sh punonjësit me

orientim të brëndshëm janë të gatshëm ti vënë shpatullat punës për arritjen e

synimeve duke shfaqur gjithmonë sjellje adaptive e me besim në zotësinë e tyre

për tja dalë mbanë.

2. Makiavelizmi: strategji të sjelljes shoqërore që ka në themel të sajë manipulimin e

të tjerve për perfitime profesionale, zakonisht në kundërshtim me përfitimet

personale.

3. Krijimtaria: organizatat e sotme po e ndjejnë novacionet si mjaftë të rëndësishme

për të vazhduar kulturen e tyre. Menaxheret janë të interesuar për njerëz kreativ,

ata janë njerëz vetë-besues dhe të motivuar drejt suksesit. Janë entuziast me

iniciativ dhe kur ju duhet kapërcejnë veshtërsitë.

4. Autoritarizmi/dogmatizmi: një person me shumë autoritet është I prirur të

përkrahë vlerat tradicionale dhe ti bindet një autoriteti të deklaruar. Ato ndihen

mir në një mjedis të disiplinuar.

5. Vetë-kontrolli: është një tipar personal me rëndësi të veҫantë. Ai pasqyronë

aftesin e dikujtë për t᾽ia përshtatur sjelljen e vet përshtatshmerive respective të

faktorëve të jashtëm të ambjentit, këto individ janë mjaftë të ndjeshem ndaj

sinjaleve të mjedisit.

6. Personaliteti pro-aktiv: individët në mënyrë aktive incoinë veprimtari duke mos

mbetur reargues të kerkesave të mjedisit. Eshtë i lidhur me motive të rritura për të

mësuar dhe angazhuar veprimtari progresive, ato janë individ që kerkojnë

ndryshimin dhe paraqiten me zgjidhje.

3.1 Tiparet e personalitetit sipas Jung

1. Ekstravert i hapur, përson i shoqerueshëm të cilit i pëlqen të jete në

grupnjerëzish aktiv, i interesuar pothuajse për gjithҫka. Priret të jetë optimist dhe

entuziast, megjithëse entuziazmi i tij është kalimtar. Është kjo gjë që i bën njerezit

të mëndojnë se janë sipërfaqesor. Kanë një perfaormancë pothuajse në gjitha

punët. Ata përgjithsisht kanë një marrdhënje të mirë me punen.

Duke qene se janë komunikues mjaft te mirë dhe ju pelqen kontakti me njerezit

mund të arrinë në një performance të mir si agjent shitje. Duke qenë këmbëngules

ata e kryejnë punen deri në fund janë kurajoz gjë që i bënë të perballojnë më mirë

situatat problematike. Gjithashtu mund të jenë dhe menaxher të mirë, duke arritur

që për shkak të këtyre cilsive të performojnë mjaft mirë në punë.

Në bazë të funksionit psikologjik mbizoterojnë katër nënë tipe, të tipit ekstavert,

si: ekstravert ku mbizotronë mendimi, ekstravert ku mbizotëron ndjenja,

ekstravert në të cilin mbizotron ndjesia dhe ekstravert ku mbizotëron intuita.

- ekstravert ku mbizotronë mendimi: karakterizohet nga racionaliteti dhe

reflektimi intelektual që i drejtohen gjithmonë objektit, të dhënave objektive.

Bëjënë pjesë personat objektivë dhe dogmatikë. Shembull për tipin psikologjik

ekstravert mendimtar, mund të jenë shkëncëtaret, kerkuesit, etj. Ky tip mund ti

përkushtohet idealeve të medha (drejtësis, të vërtetës, etj).

- ekstravert ku mbizotëron ndjenja: drejtohet kryesisht prej gjykimeve të vlerës

të pranimit ose mospranimit nga ana e mjedisit. Këtu bëjnë pjesë personat

konfromist. P.sh priret të gjykojnë si të “bukur” apo të “mire” një objekt jo me

baze te perjetimit të vetë subjektiv, por sepse I leverdis që të shprehet ashtu.

Interesohet në rradhë të parë për suksesin, për njohjen dhe pranimin social, që e lë

veten të drejtohet prej “modës së fundit”.

- ekstravert në të cilin mbizotron ndjesia: individet e kategoris së tillë drejtohen

thjesht nga realiteti i ndjeshëm. Bëjnë pjesë persona që janë të gatshëm të

provojnë gjëra të reja në jetë, që kanë interes të vazhdueshëm që “të ndjejnë

objektin” të kenë ndjesi dhe mundësisht që të gëzohen për një gjë të tillë.

- ekstravert ku mbizotëron intuita: ku mbizotëronë intuita bëjnë pjesë personat

krijues dhe nxitës të të tjerve. Është gjithmon i gatshëm të shikojë “në brëndësi të

gjërave”, me qellim që të gjëjë mundesi të reja. Është përherë në kërkim të risisë

dhe i pëlqen rreziku. Është një person shtytës, një lider i aftë për të nxitur aftësi

dhe për të ngjallur besim tek të tjerët. Këti tipi i përkasin sipermarrësit,

politikanët, etj.

2. Introvertët të mbyllur në vetvete nuk pëlqejnë të jenë me njerëz. Ata janë të

ndrojtur nga frika mos bëjnë figurë të keqe. Janë të ndjeshem, të ndërgjegjshëm

dhe mjaft të përkushtuar ndaj një numri të vogël interesash. Ato dallohen për një

gjykim të pavarur që nuk ndryshojnë nga personi apo nga rekomandimi i të tjerve.

Introvertet nuk mund të kenë një performancë të mirë në seksionin e promocionit.

Duke qenë se ata nuk janë të shoqerueshëm dhe pelqejnë vetminë. Ata mund të

performojnë shumë mirë në një zyrë ku nuk kanë shumë kontakte me njerëz. Ata

mund të jenë ekonomist apo arkitekt të mirë, e lidhur kjo me personalitetin e tyre

të mbyllur.

Në bazë të funksionit psikologjik mbizotërojnë katër nën kategori të tipit

introvers, si: introvers ku mbizotëronë mendimi, introvers ku mbizotëron ndjenja,

introvers ku mbizotëron ndjesia dhe inrovers ku mbizotëron intuita.

- introvers ku mbizotëronë mendimi: në përgjethsi është një person i heshtur, që

izolohet dhe që komunikon me vështërsi, që nuk pranonë as një formë

reklame, pak i ndikueshëm. Sjelljet e ti shpeshë janë të ngathta.

- introvers ku mbizotëron ndjenja: bëjnë pjesë përsonat e qetë dhe të turpshëm.

Kanalet komunikuese që përdorë më së shumti janë, arti, poezia, muzika, etj.

- introvers ku mbizotëron ndjesia: bëjnë pjesë personat e ndjeshëm dhe

indifferent. Fusha e zgjedhur ku introversi, i bazuar në ndjesi, realizohet është

ajo e artit dhe ajo estetike në përgjithësi.

- inrovers ku mbizotëron intuita: orjentohet drejt zhvillimit të potencialiteteve

të botës së tit ë brëndshme, më shumë se në realizimin e jashtëm të sajë.

Shembuj të këti tipi mundë të jenë: ëndërrimtaret mistik, soditësit, njeriu që

fantazon, artisti. Të gjithë ata njerëz që krijojnë një botë ideale largë realitetit

konkret (Psikologji Personaliteti, A.HOTI).

3.2 Kombinime të personalitetit dhe performance në punë…

Ndijues/mendues; i vendosur, i sigurtë, mendimtar i aplikuar, I ndjeshëm ndaj

detajeve, aftesi teknike. Mund të performojnë mirë si: llogaritar, programues

kompjuterik, mjek, inxhinier (Sjellje Organizative,M.MANXHARI).

Intuitive/mendues; krijues, perparues, mendimtar i holl me shumë ide. Punët ku

mund të performoj: zgjidhje teorike e problemeve, projektim sistemesh,

menaxhim i niveleve të mesëm/të lartë, analiz sistemesh, mësimdhënje, biznes

dhe ekonomi (Sjellje Organizative,M.MANXHARI).

Ndijues/ndjenjë; pragmatik, analitik, metodist i vetëdishëm. Ofronë ndihmë dhe

shërbime të tjerve, mbikqyrje e drejtëpërdrejtë, shitje/reklama, sherbim klienti,

personel (Sjellje Organizative,M.MANXHARI).

Intuitive/ndjenjë; krijuës, avancues i ndergjëgjshëm, kupton dhe komunikonë me

të tjerët, artist, shkrimtar, arganizator festash (Sjellje

Organizative,M.MANXHARI)

4. Pesë faktorët e personalitetit dhe performanca në punë

Në lidhje me tipare të personalitetit, struktura më e pranuar gjerësisht të personalitetit, në

mesin e shkencëtarët dhe hulumtuesit, është FFM i personalitetit (Goldberg, 1993). Sipas

Costa dhe McCrae (1992) struktura e FFM-së është i bazuar në pesë faktorët kryesorë të

gjera, të njohur si "Big Five". Pesë faktorët e personalitetit janë të rënditur si më poshtë:

neroticizmi, kthim së prapthi, hapja ndaj provojave, agreeableness, vetedijshmi.

1. Neuroticism: neuroticism, në krahasim me stabilitet emocional, i referohet

individëve të cilët priren të jenë të trembur, i zemëruar, i pasigurt, në depresion, të

pambrojtur dhe të shqetësuar (Costa & McCrae, 1992).

Në të kundërt, personat që janë emocionalisht të qëndrueshme kanë tendencë të

jenë të sigurt dhe të qetë, dhe prandaj, më shumë gjasa për të kontrolluar impulset

e tyre dhe të përballen me stresin.

Gjashtë nën Dimensionet e neuroticism përfshijnë ankthi, armiqësi zemëruar,

depresionin, vetë-vetëdije, shtytje dhe Vulnerabilitet (Costa & McCrae, 1992).

2. Kthim së prapthi: kthim së prapthi i referohet sasisë dhe intensitetin e energjisë

drejtuar jashtë në botën sociale (Costa & McCrae, 1992). Ky dimension i

personalitetit i referohet sasisë dhe intensitetin e ndërveprimeve të preferuara

ndërpersonale, nivelin e aktivitetit, kanë nevojë për stimulim, dhe kapaciteti

gëzimi. Individët që kanë nivel të lartë në kthim së prapthi priren të jenë të

shoqërueshëm, aktivë, llafazane, person i orientuar, optimist, gazmor, i dashur dhe

e dashur. Individët që kanë nivel të ulët në kthim së prapthi tentojnë të tregojnë

tiparet e drojë; prandaj ata kanë tendencë të preferojnë për të kaluar kohë e tyre

në vend të tërhequr largë grupeve të njerzve.

3. Hapja ndaj Përvoja: i referohet individëve të cilët kanë tendencë të jenë

kreative, imagjinative, dhe kurioz për të përjetuar gjëra të reja në mesin e gjërave

të tjera (Costa & McCrae, 1992). Gjithashtu, individët që e kane me të theksuar

këtë tipar ka të ngjarë që të ketë qëndrime positive ndaj ideve të tyre dhe përvojat

në jetë. Në të kundërt, individët të cilët kanë rezultat të ulët priren mos preferojnë

rutinat fikse. Gjashtë dimensionet më të hapur ndaj përvoja përfshijnë: Fantazi,

Estetikë, Ndjenjë, Veprimet, Idet dhe Vlerat (Costa & McCrae, 1992).

4. Pajtueshmëria : mund të konceptohet si një faktor kontribues për ecurinë e

punës. Megjithatë, në lidhje me vlerësimet mbikëqyrëse të performancës në

punës në kontekstin e shitjes, është e arsyeshme të besojmë se performanca në

punë e punëtorëve të këndshëm shitjes do të jetë më e lartë, e vlerësuarat në

krahasim me shitjet e punëtorëve të cilët kanë tendencë të jenë në një farë mase,

egocentrik. Kjo mund të jetë për shkak të fakti që metodologjia e shitjes mbuluar

në studimin aktual kërkon që punonjësit të të përqëndrohet në konkurrencën

individualiste dhe jo në bërjes bashkë me të tjerët. Si pasojë, në urdhërojë për

përfaqësuesit e shitjes për të arritur objektivat e shitjes e tyre ata duhet të

fokusohen në bërjen sa më shumë thirrje telefonike dhe të shitjes të jetë e mundur.

5. Vetedijshmi: ndergjegjesimit referohet individëve që shfaqin tipare të

vetkontrollit me anë të të qenit të aftë për të planifikimit, organizimit, duke

punuar në mënyrë strategjike drejt qëllimet dhe kryejnë detyrat (Costa & McCrae,

1992; Barrick & Mount, 1998). Ndergjegjesimit është edhe tipar që është i lidhur

me zell, vetë-disiplinës, saktësinë, dhe kompetenca të përgjithshme (Costa &

McCrae, 1992; McCrae & Costa, 2003). Tipar i cili karakterizon një person që

është i orientuar drejt arritjes. Gjashtë nën dimensioneve të përfshira në këtë

dimension të gjerë të personalitetit i referohen: kompetencës, rendit, i sjellshëm,

arritje, vetë-disiplinës, dhe reflektimit.

Përfundimet

Si përfundim mund të themi se vetëdija qëndronë si nën tipari më i rëndësishëm i

personalitetit dhe i performancës në punë. Gjithashtu mund të themi se dhe stabiliteti

emocional është nën tipar mjaft i rëndësishëm për performance në punë. Hulumtimet e

fundit kanë treguar se duhet të ketë kombinime të tipareve dhe aspekteve, d.m.th nën

tiparet për secilin nga “Big Five”. Personaliteti kontribonë në performancë, por vetem në

një nivel mesatar. Duke përdorur edhe teste vetëdija mund të parashikoj apo ndikojë në

performancë në të gjitha llojet e punës. Kombinimet e tipareve të personalitetit me llojin

e punës, ҫonë në një përformancë më efikase në punë. Punë me kërkesa unike të tilla si:

sherbimet ndaj klientit, punë menaxheriale, kreative, etj. Kërkojnë tipare specifike të

personalitetit. Përdorimi i testeve të personalitetit, të kombinuara më llojin e punës, është

kriter i domosdoshëm për një performancë më të mirë. Për rekrutimin e punonjësve në

një organizatë, sipas tipologjis jungiane të personalitetit është e domosdoshme përdorimi

i testeve të personalitetit. Një nga testet më të përdorura është ai Meyer-Briggs.

Biblografia

1. -Psikologji Personaliteti, A. HOTI

2. –Sjellje Organizative, M. MANXHARI

3. The Relationship betëeen Personality and Job Performace in Sales

( Andreas Klang, 2012, Stockholms Universitet )