Vilfredo Pareto (1848-1923)

• Ekonomista włoski, uczeo Walrasa

• Zwolennik matematyzacji ekonomii i teorii równowagi ogólnej

• Kryterium optymalności alokacji (kryterium Pareta): alokacja jest optymalna jeżeli nie ma innej alokacji w której sytuacja

przynajmniej jednej osoby poprawiłaby się, a pozostałych nie

pogorszyła się.

• I fundamentalne twierdzenie ekonomii dobrobytu: każda równowaga konkurencyjna jest optymalna w sensie Pareta

Alfred Marshall (1842-1924)

• Drugi (obok Leona Walrasa) twórca ekonomii neoklasycznej

• Zasady ekonomii, 1890

• „Ekonomia polityczna” a „ekonomia” w ujęciu Marshalla

• Główny cel ekonomii: poprawa dobrobytu ludzi, a zwłaszcza ubogich

Alfred Marshall o matematyce w ekonomii

• 1. Używaj matematyki jako języka stennograficznego, a nie jako narzędzia badawczego.

• 2. Trzymaj się jej aż skooczysz.

• 3. Przetłumacz to na angielski.

• 4. Zilustruj to przykładami mającymi znaczenie w realnym świecie.

• 5. Spal matematykę (to znaczy twój zapis matematyczny).

• 6. Jeżeli nie udaje ci się 4. to spal 3.

Metoda badawcza Marshalla

• Kombinacja podejścia matematycznego oraz podejścia historycznego (tzw. szkoła historyczna)

• Przyczyny ograniczonej przydatności matematyki w ekonomii:

– Złożonośd gospodarki

– Problem ujęcia czasu w modelach ekonomicznych

Teoria równowagi ogólnej (RO) kontra podejście oparte na równowadze cząstkowej (RO)

• RO uwzględnia jednocześnie wszystkie rynki w gospodarcze (rynki produktów finalnych oraz czynników produkcji)

• RC zakłada, że sytuacja na większości rynków nie ma wpływu na interesujący nas rynek i analizuje go w oderwaniu od innych (ceteris paribus)

• Przykład rynku soku pomaraoczowego

• Równowaga cząstkowa w XX wieku

Metodologia Marshalla

• Aby uwzględnid znaczenie czasu w badaniach ekonomicznych wprowadził analitycznypodział na 4 rodzaje czasu:

– Okres rynkowy (krzywa podaży sztywna)

– Okres krótki (krzywa podaży elastyczna)

– Okres długi (krzywa podaży dosk. elastyczna)

– Okres sekularny (zmiany technologii, liczby ludności)

Teoria wartości A. Marshalla

• Jest syntezą klasycznej i marginalistycznej teorri cen

• Uwzględnia analityczny podział czasu na 4 kategorie

• Zasadnicza teza: w ogólnym przypadku MU, koszt produkcji i cena są współzależne, nawzajem wyznaczają swoje wartości

• Nie ma jednej przyczyny ceny

Teoria wartości A. Marshalla

• Analogia do kul umieszczonych w misie

• Teorie wartości klasyczna, marginalistyczna i inne są błędne

• W zależności od „długości” okresu analitycznego inne czynniki odgrywają dominującą rolę w wyznaczaniu ceny

• Im „dłuższy” okres, tym większa rola kosztu produkcji (podaży)

Teoria wartości Marshalla

Okres rynkowy – o cenie decyduje popyt

Okres krótki – o cenie współdecydują

popyt i podaż

Okres długi – o cenie decyduje podaż

Inne osiągnięcia Marshalla

• Upowszechnił w ekonomii pojęcie cenowej elastyczności popytu (procentowa zmiana ilości żądanej w stosunku do procentowej zmiany ceny)

• Wprowadził inne innowacje teoretyczne

– Pojęcie nadwyżki konsumenta

– Analiza kosztów produkcji i podaży w różnych okresach analitycznych (modyfikacja teorii produkcyjności kraocowej)

– Nieco zmodyfikował teorię podziału

Osiągnięcia i wpływ Marshalla

• Neoklasyczna teoria wartości

• Usprawnienie teorii produkcji opartej na MP

• Podejście oparte na równowadze cząstkowej

• Uwzględnienie roli czasu

• Mikroekonomia współczesna na poziomie podstawowym i średnim jest Marshallowska (poza teoriami konkurencji niedoskonałej i paroma ledwie innowacjami)

Szkoła historyczna w ekonomii

• Ekonomia heterodoksyjna a ekonomia ortodoksyjna (głównego nurtu)

• Ekonomia neoklasyczna stała się ekonomią głównego nurtu od lat 40. XX wieku

• Wpływ heterodoksji na główny nurt

• Przykłady kierunków heterodoksyjnych:

– Szkoła historyczna w ekonomii

– Szkoła austriacka w ekonomii

Szkoła historyczna w ekonomii

• Powstała w latach 40. XIX wieku w Niemczech (chod działała także w Anglii)

• Bardzo zróżnicowane poglądy przedstawicieli (łączyła ich głównie krytyka ekonomii klasycznej i później neoklasycznej)

• Wyróżniamy:

– Starszą szkołę historyczną

– Młodszą szkołę historyczną

Starsza szkoła historyczna

• Friedrich List (1789-1846), działa w latach 20.-40. XIX w.

• Ekonomia klasyczna nie jest uniwersalna – nie można jej stosowad do wszystkich czasów i kultur

• Wnioski Smitha, Ricardo i Milla są właściwe dla Anglii, ale niestosowne do rolniczych Niemiec

• Nacjonalizm gospodarczy – analiza emocjonalna, tylko quasi-naukowa

Starsza szkoła historyczna, c.d.

• Ekonomia powinna stosowad metody historii a nie nauk ścisłych – indukcję zamiast dedukcji

• Ekonomia powinna odkrywad prawa rządzące gospodarką na poszczególnych etapach rozwoju (np. koczowniczym, pasterskim, rolniczym, przemysłowym, handlowym itp.)

• Prawa te nie będą uniwersalne, ale historycznie zmienne

Starsza szkoła historyczna, c.d.

• Wg Lista leseferyzm jest zawodny i przynajmniej w przypadku Niemiec i USA paostwo powinno kierowad rozwojem gospodarek

• Polityka protekcjonistyczna – cła i ograniczenia importu

Młodsza szkoła historyczna

• Gustav Schmoller (1838-1917)

• Również atakuje uniwersalizm ekonomii (neo)klasycznej

• Używa metod indukcyjnych, historycznego opisu, bez teorii

• Zwolennicy reform społecznych, socjalizmu paostwowego kierowanego przez arystokrację

• Brak wpływu neoklasycyzmu w Niemczech

Młodsza szkoła historyczna – spór o metodę, lata 80.-90. XIX w.

• 1883 – Carl Menger wydaje książkę w której krytykuje metodę historyczną

• 1888 – Gustav Schmoller skrytykował Mengera i to sprowokowało gorącą i bezowocną debatę na temat metody uprawiania ekonomii

• Podejście neoklasyczne zatriumfowało

• Rozwój ekonomii w Niemczech na kilka dekad zatrzymał się

„Stara” ekonomia instytucjonalna

• Kierunek heterodoksyjny (koniec XIX wieku –lata 40. XX wieku)

• Działała głównie w USA

• Zmarginalizowana w latach 40.

• Quasi-instytucjonalizm (G. Myrdal, J. K. Galbraith, lata

• Odrodzenie – nowa ekonomia instytucjonalna (od lat 80. XX w.)

Thorstein Veblen (1857-1929)

Thorstein Veblen (1857-1929)

• Życie

• Teoria klasy próżniaczej, 1899

• Ekonomista i socjolog

• Veblenowska ekonomia:

– Krytyka ekonomii neoklasycznej

– Analiza kapitalizmu

– Scenariusze rozwojowe kapitalizmu

Veblena krytyka ekonomii neoklasycznej

• Krytykował następujące twierdzenia ekonomii neoklasycznej:

1. doskonale konkurencyjna gospodarka zmierza do optymalnych wyników

Wg Veblena korporacje ograniczają konkurencję, monopolizują rynki, podnoszą ceny, doprowadzają do międzynarodowych konfliktów, kryzysów finansowych i masowego bezrobocia

Veblena krytyka ek. neoklasycznej

2. Krytyka hedonistycznej i atomistycznej natury ludzkiejLudzie nie kierują się maksymalizacją użyteczności. Działanie ludzi wynika ze splotu złożonych motywacji – instynktów (m. in. rodzicielski, dobrej roboty, bezinteresownej ciekawości, zachłanności itd.)

3. Krytyka statycznego podejścia do badania gospodarkiEkonomia powinna byd nauką ewolucyjną, badającą genezę i rozwój instytucji gospodarczych w długim okresie

Veblena krytyka ekonomii neoklasycznej

4. Krytyka wysokiego poziomu abstrakcji w ek. neoklasycznejMetoda dedukcyjna jest nieprzydatna; teoria równowagi ogólnej również. Ekonomia powinna prowadzid szczegółowe badania empiryczne, na podstawie których będzie można formułowad hipotezy badawcze (indukcja)

Veblenowska analiza kapitalizmu

• Jak następuje rozwój społeczeostw?

1. instynkt bezinteresownej ciekawości i dobrej roboty powodują postęp technologiczny (wyposażenie techniczne produkcji, wiedza, umiejętności itp.)

2. zmiany technologiczne powodują zmiany instytucji

Instytucje to dominujące sposoby myślenia, poglądy, postawy, tradycje. Instytucje determinują stan i rozwój społ.-ekon. społeczeostw

Veblen o rozwóju społeczno-ekon.

• Instytucje zmieniają się wolniej niż technologia i w związku z tym nigdy nie są do niej dostosowane – powstaje konflikt

• Marks a Veblen – podobieostwa teorii rozwoju społ.-gosp.

• Wg Veblena przyszłośd nie jest zdeterminowana, wynik ewolucji instytucjonalnej nie jest przewidywalny

Veblen o rozwoju kapitalizmu

• W kapitalizmie wyłoniły się 2 rodzaje instytucji ekonomicznych:

1. Instytucje pieniężne – związane ze zdobywaniem pieniędzy (biznesmeni, menadżerowie, politycy, wojskowi, lekarze, prawnicy itp.)

Cel – maksymalizacja zysków

1. Instytucje produkcyjne – związane z produkowaniem dóbr (inżynierowie, technicy, robotnicy)

Cel – maksymalizacja wielkości i jakości produkcji

Wynik: konflikt między osobami ucieleśniającymi te 2 typy instytucji

Możliwe scenariusze rozwoju kapitalizmu

1. Zachowanie status quo – marnotrawienie zasobów, zaostrzające się kryzysy

2. Rewolucja socjalistyczna

3. Rewolucja technokratyczna

4. Zwrot ku paostwu policyjnemu lub dyktaturze

Veblen o konsumpcji w kapitalizmie

• Jaka jest rola konsumpcji?

• Instynkt rywalizacji – jeden z najsilniejszych naturalnych instynktów

• We wczesnych fazach rozwoju realizował się przez demonstrację siły, przemocy itp.

• W kapitalizmie przybiera różne formy w zależności od klasy społecznej

• Ludzie ucieleśniający instytucje pieniężne rywalizują głównie przez maksymalizację majątku

• Ludzie ucieleśniający instytucje produkcyjne rywalizują głównie poprzez pracowitośd, pomysłowośd i oszczędnośd.

Veblen o konsumpcji w kapitalizmie

• Ludzie ucieleśniający instytucje pieniężne tworzą klasę próżniaczą (bogactwo głównym celem, praca fizyczna –pogardzana)

• Ponieważ bogactwa samego w sobie „nie widad” klasa próżniacza demonstruje je angażując się w:– Ostentacyjne próżniactwo (próżniactwo na pokaz)

– Ostentacyjną konsumpcję (konsumpcję na pokaz)

• Działaniami tymi „zaraża” również inne klasy

• Są one nieodłącznymi elementami kapitalizmu

• Efektem, wg Veblena, jest marnotrawstwo dóbr i czasu

Podsumowanie myśli Veblena

• Teoria rozwoju społeczno-eknomicznego

• Pomieszanie analizy pozytywnej z wnioskami normatywnymi

• Pewien wpływ na ekonomię klasyczną w dziedzinie krytyki założeo tej ostatniej

• Aby zastąpid daną teorię potrzeba nowej teorii, nie wystarczy krytyka lub samo gromadzenie faktów

Inni przedstawiciele „starej” ekonomii instytucjonalnej

• Wesley Mitchell (1874-1948)

• Twórca National Bureau of Economic Research (NBER) (1920)

• Krytkował abstrakcyjne modele ekonomi ortodoksyjnej

• Badał cykl koniunkturalny opierając się na zebranym materiale empirycznym, unikając jasno sformułowanej teorii

• Tłumaczył cykl koniunkturalny odwołując się do reakcji firm na zmiany stóp zysku

• Jego ekonomię nazwano „pomiarem bez teorii”

John R. Commons (1862-1945)

• Również ekonomista amerykaoski, wykładał w Uniwersytecie Wisconsin

• Wniósł duży wkład w dziedzinie reformy socjalnej w USA a także do ekonomiki rynku pracy

• Uważał, że należy wyeliminowad wady leseferyzmu, pozostawiając istotę kapitalizmu nietkniętą

• Jego ekonomia jest jednym ze źródeł idei „paostwa dobrobytu”

John R. Commons (1862-1945)

• Przygotował projekty wielu reform społecznych:– Ustawy o bezpieczeostwie pracy

– Regulacja usług komunalnych

– Ustawy o pracy dzieci

– Regulacje o minimalnej płacy kobiet

– Ustawy o zasiłkach dla bezrobotnych

• W latach 30. były to posunięcia radykalne

• Wiele reform udało się wprowadzid w życie (polityka New Deal prezydenta Roosevelta 1933-1939)

• Commons sądził, że nowoczesny kapitalizm wymaga interwencji paostwa, jeżeli ma byd to system sprawiedliwy społecznie

Idee ekonomiczne Commonsa

• Podobnie jak Veblen utrzymywał, że problemy gospodarcze należy rozpatrywad dynamicznie, ewolucyjnie i z szerokiej perspektywy (a nie wyłącznie w dedukcyjny sposób)

• Próbował łączyd ekonomię z historią i prawem

• Odrzucał leseferyzm i optymistyczną wizję działania niewidzialnej ręki rynku

• Używał analizy instytucjonalnej do uzasadnienia szerokiego zakresu reform socjalnych

• Nie wywarł wpływu na teorię ekonomii (głównego nurtu –ekonomię neoklasyczną)

Ekonomia instytucjonalna po II wojnie światowej

1. Quasi-instytucjonaliści

2. Nowa ekonomia instytucjonalna

Quasi-instytucjonalizm

• Gunnar Myrdal (1898), The political element in the development of economic theory, 1930, 1955.

• Krytykował ekonomię głównego nurtu (ekonomię neoklasyczną - EN)

1. EN jest normatywna a powinna byd pozytywną nauką

2. EN jest zbyt wąsko zdefiniowana

3. EN w nieuprawniony sposób preferuje leseferyzm

Myrdal argumentował na rzecz krajowego i międzynarodowego planowania makroekonomicznych celów rozwoju gospodarki

Nawoływał również do stworzenia zunifikowanej nauki społecznej zajmującej się problemami rozwoju gospodarczego

John Kenneth Galbraith (1908-2006)

• American Capitalism, 1952

• Krytykował EN za nieadekwatne wyjaśnienie działania gospodarki amerykaoskiej

• Dlaczego gospodarka prosperuje nawet w obliczu faktu, że rynki są mało konkurencyjne? (monopole, oligopole)

• Ponieważ powstały tzw. równoważące się siły, które zapobiegają złym konsekwencjom siły wielkich korporacji

• Przykłady: związki zawodowe, polityka rządu itp.

• Równoważące siły utrzymują gospodarkę w równowadze, Countervailing powers keep the economy in balance and allow it to produce welfare for members of society.

John Kenneth Galbraith (1908-2006)

• The affluent society, 1958• W społeczeostwie amerykaoskim mamy do czynienia z

poważną nieefektywnością alokacji zasobów w gospodarce

• Popyt na towary jest nieograniczony ponieważ pragnienia konsumentów w zamożnym społeczeostwie są tworzone i manipulowane prze producentów

• Konsekwencje:

• Teoria konsumenta ekonomii głównego nurtu powinna byd odrzucona (dlaczego?)

• Podaż tzw. dóbr publicznych jest zbyt niska (preferencje na nie nie są tworzone przez producentów)

John Kenneth Galbraith (1908-2006)

• The new industrial state, 1967

• Krytykował tym razem teorię firmy i podaży ekonomii głównego nurtu

• Criticized mainstream account of the theory of firm and supply

• Postęp technologiczny → powstanie wielkich korporacji →oddzielenie własności od kontroli → przetrwanie (nie maksymalizacja zysków) jest celem korporacji → korporacje zmierzają do kontrolowania rynków poprzez manipulację preferencji konsumentów i kształtowanie stosunków z innymi podmiotami (rządem, związkami zawodowymi itp.)