Stagegids jaar 3

Stage met accent op de onderbouw

Visual Art and Design in Education

2017

Inhoud

Stageperiode / Lessen / Onderwijsassistentie Pag. 3Doel van de stage

Studiebelasting Stagebegeleiding stagementor / Stagebegeleiding HKU Pag. 4 / 5Afsluiting stage

Overzicht van stages binnen de opleiding Pag. 6

Bijlage I:Voorafgaand aan de stage: het stageplan Pag. 7 t/m 11

Bijlage II: Beoordeling competenties stage onderbouw Pag. 12

Bijlage III: Competentie formulier stage onderbouw Pag. 12 t/m 22

Bijlage IV: Overzicht competenties stage onderbouw Pag. 23 / 24

Bijlage V: De reflectiespiraal van F. Korthagen Pag. 25 t/m 28

TGK 2016

2

Stageperiode

De 3e jaars stage vindt plaats vanaf de herfstvakantie tot de kerstvakantie van de stageschool. De student is minimaal 24 lesuren per week op de stageschool. In totaal is de student minstens 200 klokuren op de stageschool.Voorafgaand aan de stage maakt de student met zijn stage-partner kennis met de mentor en de school en komt hij een aantal keer langs om vast kennis te maken en alle informatie te verzamelen die nodig is ter voorbereiding op de stageperiode. In overleg met de mentor wordt de weekindeling gemaakt.Voor het stageplan zie bijlage 1.

Lessen en onderwijsassistentie

Gedurende de stage geven de studenten elk 24 lessen in de onderbouw. De 24 lessen hebben betrekking op tenminste 3 verschillende opdrachten. De student is dan verantwoordelijk voor het organiseren, inleiden, begeleiden, beoordelen en evalueren van lessen.In deze stage staat het oefenen in het lesgeven centraal, daarom kunnen lessen van de stageschool gebruikt worden. De stagementor kan studenten ook vragen om, in overleg, lessen te ontwerpen of lessen aan te passen.In het ‘Puberproject’, een voorbereidend project op de stageperiode wordt door de studenten op de HKU lesmateriaal ontwikkeld, het liefst op maat voor de stageschool.

Tijdens de stage fungeren de studenten voor elkaar als observant en geven feedback op elkaars functioneren als aankomend docent.Omdat de student meer aanwezig is op de stageschool dan het verplichte aantal te geven lessen, is er gelegenheid om eenvoudige begeleidings- of andere taken van de docent over te nemen of te assisteren. Deze kunnen ook plaatsvinden in klassen van de bovenbouw.

Doel van de stage 3e jaar

De student:

- heeft op een actieve manier verschillende aspecten van het beroep van docent in een beeldend vak verkend en daar verslag van gedaan.

- heeft ervaring opgedaan in het geven van minimaal 24 lessen.- heeft minstens drie opdrachten met verschillende stadia voorbereid, uitgevoerd,

beoordeeld en geëvalueerd. (Het accent bij de zelf te geven lessen ligt op klassen in de onderbouw van het voortgezet onderwijs. In overleg met de stagementor en afhankelijk van mogelijkheden van de student mag de student ook lesgeven in de bovenbouw.)

- kan reflecteren op eigen handelen als docent.- kan gericht feedback geven aan de stagepartner.- kan eenvoudige lestaken overnemen van de stagementor en assistentie

verlenen.

TGK 2016

3

Studiebelasting

10 studiepunten.(1 stp. = 28 uur)

Stagebegeleiding stagementor

Van de stagementor wordt verwacht dat deze de student introduceert in de school en in het begin van de stageperiode wegwijs maakt. De belangrijkste taak van de stagementor is echter het geven van feedback op de lesvoorbereiding en op het lesgeven van de student. De reflectiemethode die de studenten op de opleiding geleerd hebben kan voor het geven van feedback een richtlijn zijn. (zie bijlage 3) Het wordt op prijs gesteld wanneer er een vast moment in de week is waarop feedback op studenten kan worden toegelicht.Aan het einde van de stage wordt verwacht dat de stagementor reageert op de competentielijst die de student heeft ingevuld, op diens conclusie en de competentielijst ondertekent.

Stagebegeleiding HKU

Tijdens de stageperiode komt de stagebegeleider van de HKU een keer op bezoek om te kijken naar het lesgeven van de studenten en om overleg te hebben met de stagementor. Via het stageweblog van de student en via de intervisie op de opleiding houdt de stagebegeleider van de opleiding zicht op het verloop van de stage. De intervisiemomenten op de opleiding zijn thematisch van aard en vragen inbreng van casuïstiek en voorbereiding.

Afsluiting

De stage wordt afgesloten wanneer de volgende onderdelen voldoende zijn bevonden:

1. Beoordeling van de stagementorIn de eerste plaats beoordeelt de stagementor de stage. Dit gebeurt aan de hand van een door de student ingevuld competentieformulier. De stagementor bespreekt deze inschaling met de student en ondertekent het competentieformulier.

2. Deelname studiedag afsluiting stageperiodeNa de stageperiode vindt in januari op de HKU een afsluiting plaats van zowel de stageperiode als van het ‘Puberproject’, het voorbereidend traject op de stage.Bij deze afsluiting presenteren de studenten hun ontworpen lesmateriaal, de resultaten daarvan en leerlingenwerk dat is gemaakt onder hun begeleiding. Tevens wordt de leeropbrengst van het eerste semester in kaart gebracht. U bent bij deze afsluiting van harte welkom.

3. WeblogDe ervaringen tijdens de stage worden bijgehouden op een weblog. Het blog is een communicatiemiddel tussen de student en de begeleider vanuit de HKU. Wij nodigen u als stagedocent uit om ook de blog te lezen en reacties te geven. U kunt toegang tot de stageblog krijgen via de student.

TGK 2016

4

Op het weblog zijn de volgende onderdelen opgenomen:

-stageplan en competentielijst.-lesvoorbereidingen en lesontwerpen -reflectie op gegeven lessen verwerking van het commentaar van de stagedocent en -stagepartner met aandachtspunten voor de volgende les-beschrijving van situaties die zijn opgevallen en waar vragen over zijn, de z.g. casus-beschrijving van overige taken die de student buiten het lesgeven om op zich heeft genomen-competentielijst en conclusie

4. Eindgesprek op de opleiding Op de opleiding volgt een gesprek met de stagebegeleider van de opleiding en medestudenten om de aandachtspunten voor de volgende stage vast te leggen. Bij dit eindgesprek wordt het oordeel van de stagementor betrokken.

TGK 2016

5

Overzicht stages binnen de opleiding

Onderstaand overzicht van de stages geeft inzicht in de opbouw van de stages binnenschools gedurende de gehele opleiding. Naast stages binnenschools lopen studenten in hun opleiding ook stages buitenschools.

Jaar 1 type stage duur periode aantal lessen

Expressieklassen, Oosterlicht College, Nieuwegein

Workshops ontwerpen voor basisschool het Mozaïk, Houten en basisschool de Werkplaats, Bilthoven

3 weken

4 weken

blok 1 en 2

januari/februari

9 lesuren observatie en assistentie

8 lessen zelfontwikkelde workshop

Oriënterende stage 1 week januari 28 uur observatie en assistentie

jaar 2 Kunsteducatief project voor zelfgekozen doelgroep

1 dag tot 4 weken

blok 3 en 4 8 lesuren waaronder werkbezoek HKU

jaar 3 Stage accent onderbouw

8 weken van 24 lesuren

blok 2 24 lesuren zelfstandig lesgeven, rest onderwijsassistentie

jaar 4 Specialisatie stage. Accent op bovenbouw

Gemiddeld 2 dagen per week

blok 1, 2 en 3 32 lesuren zelfstandig lesgeven waaronder 8 lesuren kunst(algemeen) of kunstgeschiedenis

TGK 2016

6

Bijlage I: Voorafgaand aan de stage: het stageplan

1. Stageplan op weblog (alleen toegankelijk voor mentor en hku-begeleider!)Onderstaande informatie heeft betrekking op de voorbereiding van de student op de stage en de gegevens die hij daarvoor moet verzamelen en verwerken op het weblog.

2. VoorbereidingDe stagevoorbereiding vindt plaats in blok 1 van het nieuwe cursusjaar en is gericht op het verkrijgen van gegevens van de stageschool en stagementor. Je werkt je voorbereiding uit in je stageplan en je zet dit voor de start van de stage op je weblog. De stagementor en stagebegeleider hebben inzage in je stageplan voorafgaande aan je stage.

3. Contact leggen met de stagementorZodra je de naam hebt van je stageschool en stagementor neem je contact op met de stagementor. Houd er rekening mee dat je meerdere keren zult afspreken vóór de stage begint.

4. Vermelding zakelijke gegevens op weblogOmdat je stagecoördinator contact opneemt met je stagementor en je stagebegeleider je stageschool één keer bezoekt, is het van belang dat je juiste adresgegevens en telefoonnummers opneemt in je stageplan.

StageschoolNaam:Adres:Website:Naam stagecoördinator:

StagementorNaam:Emailadres en telefoonnummer:

Stage duopartnerNaam:Emailadressen en telefoonnummer:

5. Rooster, lestijden en pauzesVermeld in je stageplan op je weblog je rooster, de lestijden en de pauzes tussen de lestijden.

6. Programmaboekje en websiteVraag naar het programmaboekje van de stageschool en bekijk de website van de stageschool. In zo’n programma boekje en op de website staan belangrijke gegevens van de stageschool. Bijvoorbeeld:-de signatuur van de school (Openbaar, Protestant Christelijk, Katholiek of anders)-bepaalde onderwijskundige opvatting(bijvoorbeeld Montessori of Dalton) -de wijze waarop leerlingbegeleiding geregeld is-regels die binnen de school nageleefd moeten worden

Verwerk deze gegevens in je stageplan op je weblog.

TGK 2016

7

7. Lokalen, faciliteiten en organisatieTijdens je eerste bezoek bekijk je het lokaal van de stagementor.

a.Maak foto’s of een heldere schets van het lokaal, magazijn en opbergruimtes. Gebruik het plattegrond als je les gaat geven om de namen van de leerlingen te kunnen onthouden.Geef aan wat je goede aspecten van het lokaal, magazijn en opbergruimte vind en wat minder goede aspecten.

b.Maak een overzicht van te gebruiken materialen en gereedschappen. Betrek daarbij wat leerlingen aangeschaft moeten hebben en wat gebruikt kan worden van de stageschool.Geef aan wat je van de materiaal- en gereedschapvoorziening vindt. Vergeet niet te informeren naar audiovisuele apparatuur en computervoorzieningen te gebruiken door leerlingen.

c.Vraag je stagementor hoe de organisatie van de lessen zijn geregeld. (Zoals het opbergen van tekeningen of werkstukken, het schoonhouden van het lokaal, corvee, het uitdelen van materialen, kortom de regels die gehanteerd worden).Wat vind je van de regels die gehanteerd worden?Wat vind je van de manier van organiseren?

d.Bekijk de mogelijkheden die er zijn om leerlingenwerk te exposeren.Vind je dat er voldoende expositiemogelijkheden zijn?

e.Maak een overzicht van de media die op de school gebruikt kunnen worden en of deze voor je eigen lessen ingezet kunnen worden. (bord, flap-over, video opname apparatuur, video afspeel apparatuur, multimediacomputer, beamer, smartboard, e.a.). Vermeld eventuele bijzonderheden over het gebruik van media.Zijn er media die je mist?Zie je mogelijkheden voor gebruik van de media in je lessen?

f.Maak een globaal overzicht van het type boeken (buiten de leerboeken), dvd’s e.d. die leerlingen kunnen inzien.Wat vind je van die informatie op je vakgebied die leerlingen kunnen gebruiken?

g.Informeer naar gebruik van ICT door de leerlingen in het beeldend vak en mogelijkheden van gebruik of verwijzing (naar bv internet) naar nieuwe media voor je lessen. Verwerk de gegevens in je stageplan op je weblog

TGK 2016

8

8. Methodes, leerplan, PTA, studiewijzers-Vraag of de stagementor gebruik maakt van leermethodes voor de onderbouw en bovenbouw* en hoe hij/ zij daar gebruik van maakt.-Vraag je stagementor naar een exemplaar van het vakwerkplan voor de onderbouw en bovenbouw-Stel je op de hoogte van het PTA en studiewijzers.

Maak een lijst van methodes die gebruikt worden voor de lessen: -naam -naam uitgever-in welke klas worden ze gebruikt-hoe gebruikt de docent(e) de methode?-is er een docentenhandleiding?-zijn er leerlingenboeken?-hebben leerlingen een eigen exemplaar of gebruiken ze een exemplaar van de school?-Gebruikt men een dummy of werkboek?

N.B.:Zorg dat je zelf een exemplaar hebt van de methodes die je stagementor in de lessen gebruikt.Verwerk de gegevens in je stageplan op je weblog

9. Afspraken over zelf te geven lessen en hun inhoudMaak met je stagementor een overzicht van de klassen waaraan lessen gaat geven en wanneer je daarmee start. Om deze lessen goed te kunnen voorbereiden is het belangrijk dat je met je stagementor afspraken maakt over de inhoud van de te geven lessen. Betrek daarbij het volgende:

-in welke klassen mag je les gaan geven?-hoe groot zijn die klassen?-wat is het rooster van die klassen?-wat is de globale inhoud van de lessen die je mag gaan geven?-wanneer ga je die lessen geven en hoeveel lessen kan aan een opdracht besteed worden?-wat is de beginsituatie van de klassen? ( Wat hebben ze al gedaan, wat mag je wel/ niet bekend veronderstellen?)-bijzonderheden over de klas of leerlingen.

Verwerk de gegevens in je stageplan op je weblog

10. Lestaken en onderwijsassistentieOmdat je meer op je stageschool aanwezig bent dan je lesgeeft en niet alle lessen observeert is het belangrijk dat je met je mentor bepaalt wat je in deze lessen kunt doen. Je kunt deze lessen gebruiken om bepaalde vaardigheden te oefenen.Spreek met je stagementor af wat je taken kunnen zijn tijdens de lessen waarin je niet zelf lesgeeft. Belangrijk is hierin zelf initiatief te nemen en te bedenken wat jij zou willen doen of zou willen weten om jouw docentschap te ontwikkelen.

TGK 2016

9

Mogelijkheden:

-begeleiden van een aantal leerlingen-overnemen van bepaalde aspecten van de organisatie van een les-demonstreren van gebruik van materiaal en/ of techniek-geven van een extra les voor leerlingen die een keer niet geweest zijn -zorgdragen voor lesmateriaal voor de mentor, zoals maken of selecteren van beeldmateriaal.-houden van werkbesprekingen met een groepje leerlingen of een klas-beoordelen met leerlingen-exposeren van leerlingenwerk-volgen van een klas waaraan je lesgeeft bij andere vakken-gesprek voeren met decaan of leerlingbegeleider-organiseren excursie - ……

Verwerk de gegevens in je stageplan op je weblog

11. Bijzondere activiteiten.Je neemt deel aan bijzondere activiteiten die plaatsvinden op je stageschool, zoals excursies, buitenschoolse activiteiten waar je vak bij betrokken is, rapportvergaderingen, sectievergaderingen, schoolvoorstellingen. Vraag of je in deze activiteiten kunt participeren. Je kunt ook zelf voorstellen indienen.

12. CompetentiesBekijk de competentielijst (bijlage 3) en schaal jezelf aan het begin van de stage in als nulmeting. Zet deze lijst in je stageplan op je weblog.

13. VerwachtingenMaak op basis van bovenstaande en de competenties duidelijk wat je verwachtingen zijn in deze stage, waar je naar uit kijkt en waar je tegen op ziet en wat je voornemens zijn.

Geef aan:-wat je verwachtingen zijn -waar je naar uit kijkt en waar je tegenop ziet-wat je wil bereiken en welke doelen jij jezelf stelt voor deze stage. (Je kunt daarbij gebruik maken van items uit de observatiehulp t.a.v. communicatieve vaardigheden, pedagogische vaardigheden en didactische vaardigheden. Zie compenentielijst) Formuleer je leerdoelen SMART.-welke begeleiding je verwacht nodig te hebben

Verwachtingen

TGK 2016

10

Kijk uit naar

Zie op tegen

Persoonlijke doelen

Begeleiding

Zet dit op je weblog en stuur ze ook naar je stagementor, stagebegeleider, en intervisiemaatjes.

14. Introductie (facultatief) Omdat sommige scholen veel stagiaires hebben vinden docenten het vaak fijn iets te weten van de student die gedurende enkele maanden op hun school verblijft. Het is dan te overwegen om wat gegevens over jezelf beschikbaar te stellen voor bijvoorbeeld de docentenkamer.

Je kunt de volgende gegevens daarin verwerken:Naam:Leeftijd:Studie en studiejaar:Stage ervaring of andersoortige ervaring in het omgaan met jongeren:Hobby’s:Wat je wil leren tijdens je stage:Voeg een foto toe en eventueel een afbeelding van eigen werk:

TGK 2016

11

Bijlage II: Beoordeling competenties stage onderbouw

De competenties zijn van belang voor de beoordeling van de stage onderbouw. De lijst is bestemd voor de student, de mentor van de stageschool en de stagebegeleider van de opleiding. De competenties zijn gebaseerd op de competentieset van het kunstvakonderwijs docentenopleidingen. De bekwaamheidseisen leraren VO en BVE, de zg. SLB competenties zijn daarin opgenomen.

DoelDoor het invullen van de competenties reflecteert de student op de ontwikkeling die is doorgemaakt tijdens de stage. Dit betekent dat de student in staat is:

-aan de hand van de competenties zijn ontwikkeling gedurende de stage, van begin tot einde, te beschrijven. -aan de hand van voorbeelden zichtbaar te maken op welk niveau hij geëindigd is. -zichzelf leerdoelen te stellen ter verdere ontwikkeling.

Aan het einde van de stage vult de student de competentielijst in en geeft er een beknopte toelichting op. In de toelichting staat waaruit de competentie wel of niet blijkt.Daarna vult de stagementor de lijst in en geeft een beknopte toelichting op de waargenomen ontwikkeling van competenties van de student en ondertekent de competentielijst. Bij het afsluitende gesprek met de stagementor is dit een leidraad.

Vervolgens zet de student de ingevulde competentielijst op het weblog.Bij de beoordeling op de opleiding wordt de competentielijst gebruikt om de stage af te sluiten of om op basis van nog niet voldoende ontwikkelde competenties tot een passende vervolgactie te komen waarin de competenties alsnog aangetoond kunnen worden.

TGK 2016

12

Bijlage III: Competentie formulier stage onderbouw

1 (Vak)didactisch vermogen en operationaliserend vermogen

Kun je vakinhoudelijke doelstellingen formuleren uitvoeren in de les inzetten bij beoordelingen

1. 2. 3. 4. 5.

Toelichting student op zijn ontwikkeling aan de hand van voorbeelden uit de stage:

1. 2. 3. 4. 5.

Toelichting mentor:

Kun je lessen structureren plannen in tijd organiseren

1. 2. 3. 4. 5.

Toelichting student op zijn ontwikkeling aan de hand van voorbeelden uit de stage:

1. 2. 3. 4. 5.

Toelichting mentor:

TGK 2016

13

Kun je in lessen op een adequate manier een relatie leggen tussen maken en beschouwen?

1. 2. 3. 4. 5.

Toelichting student op zijn ontwikkeling aan de hand van voorbeelden uit de stage:

1. 2. 3. 4. 5.

Toelichting mentor:

Maak je bewust gebruik van verschillende werkvormen en zet je deze adequaat in?

1. 2. 3. 4. 5.

Toelichting student op zijn ontwikkeling aan de hand van voorbeelden uit de stage:

1. 2. 3. 4. 5.

Toelichting mentor:

TGK 2016

14

Kun je op adequate wijze materialen, gereedschappen en technieken inzetten?

1. 2. 3. 4. 5.

Toelichting student aan de hand van voorbeelden uit de stage:

1. 2. 3. 4. 5.

Toelichting mentor:

Zet je op adequate wijze apparatuur in en weet je bij problemen met apparatuur voor een alternatief te zorgen?

1. 2. 3. 4. 5.

Toelichting student aan de hand van voorbeelden uit de stage:

1. 2. 3. 4. 5.

Toelichting mentor:

TGK 2016

15

Houd je rekening met het niveau van de leerlingen m.b.t.: schooltype leeftijd vakinhoud taalgebruik

1. 2. 3. 4. 5.

Toelichting student op zijn ontwikkeling aan de hand van voorbeelden uit de stage:

1. 2. 3. 4. 5.

Toelichting mentor:

2 Pedagogisch vermogen

Reageer je adequaat op gedrag van leerlingen?

1. 2. 3. 4. 5.

Toelichting student op zijn ontwikkeling aan de hand van voorbeelden uit de stage:

1. 2. 3. 4. 5.

Toelichting mentor:

Signaleer je probleemgedrag van individuele leerlingen?

1. 2. 3. 4. 5.

Toelichting student op zijn ontwikkeling aan da hand van voorbeelden uit de stage:

TGK 2016

16

1. 2. 3. 4. 5.

Toelichting mentor:

Weet je goed contact te maken met je leerlingen en creëer je een prettige werksfeer?

1. 2. 3. 4. 5.

Toelichting student op zijn ontwikkeling aan de hand van voorbeelden uit de stage:

1. 2. 3. 4. 5.

Toelichting mentor:

TGK 2016

17

3 Vermogen tot inzetten van vakinhoudelijke kennis en vaardigheden

Inzetten van creërend vermogen

Ben je in staat om wat je geleerd hebt op het gebied van beeldend onderzoek, vormgeving en materiaal en technieken in te zetten voor het onderwijs?

1. 2. 3. 4. 5.

Toelichting student op zijn ontwikkeling aan de hand van voorbeelden uit de stage:

1. 2. 3. 4. 5.

Toelichting mentor:

Kun je begrippen, terminologie en beschouwingswijzen toepassen op beeldend werk van leerlingen?

1. 2. 3. 4. 5.

Toelichting student op zijn ontwikkeling aan de hand van voorbeelden uit de stage:

1. 2. 3. 4. 5.

Toelichting mentor:

TGK 2016

18

Ben je op de hoogte van de kerndoelen voor de kunstvakken en welke rol deze spelen in het onderwijs dat je hebt gegeven?

1. 2. 3. 4. 5.

Toelichting student op zijn ontwikkeling aan de hand van voorbeelden uit de stage:

1. 2. 3. 4. 5.

Toelichting mentor:

4 Communicatief vermogen en vermogen tot samenwerking

Kun je jezelf mondeling en schriftelijk helder uitdrukken?

1. 2. 3. 4. 5.

Toelichting student op zijn ontwikkeling aan de hand van voorbeelden uit de stage:

1. 2. 3. 4. 5.

Toelichting mentor:

TGK 2016

19

Kun je samen met anderen lesmateriaal ontwikkelen en verschillende onderwijsactiviteiten organiseren?

1. 2. 3. 4. 5.

Toelichting student op zijn ontwikkeling aan de hand van voorbeelden uit de stage:

1. 2. 3. 4. 5.

Toelichting mentor:

Maak je gebruik van de feedback van je stagementor en stagemaatje?

1. 2. 3. 4. 5.

Toelichting student op zijn ontwikkeling aan de hand van voorbeelden uit de stage:

1. 2. 3. 4. 5.

Toelichting mentor:

TGK 2016

20

Ben je betrokken geweest bij het brede palet aan werkzaamheden van een docent? (docentvergaderingen, rapportvergaderingen, mentoruren, sectievergaderingen, festiviteiten, ouderavonden)

1. 2. 3. 4. 5.

Toelichting student op zijn ontwikkeling aan de hand van voorbeelden uit de stage:

1. 2. 3. 4. 5.

Toelichting mentor:

5 OmgevingsgerichtheidHeb je je een visie op het vakgebied kunnen vormen en heb je die visie kunnen plaatsen naast de visie van je stagementor?

1. 2. 3. 4. 5.

Toelichting student op zijn ontwikkeling aan de hand van voorbeelden uit de stage:

1. 2. 3. 4. 5.

Toelichting mentor:

TGK 2016

21

Houd je opvattingen en discussies bij in de media over onderwijs en kunsteducatie en laat je deze een rol spelen in de vorming van je visie?

1. 2. 3. 4. 5.

Toelichting student op zijn ontwikkeling aan de hand van voorbeelden uit de stage:

1. 2. 3. 4. 5.

Toelichting mentor:

Datum:

Naam stagementor:

Handtekening:

TGK 2016

22

Bijlage IV: Overzicht competenties stage onderbouw

Onderstaand overzicht helpt om een overzicht te krijgen van de sterke en nog te ontwikkelen competenties.

1= onvoldoende, nog niet competent 2= in ontwikkeling maar nog niet voldoende 3= voldoende en startbekwaam 4= goed en competent5= zeer goed, excellent

1. (Vak)didactisch vermogen en operationaliserend vermogen

1 2 3 4 5

Kun je vakinhoudelijke doelen formuleren, uitvoeren in de les, inzetten bij beoordelingen?

Kun je lessen: - structureren, -plannen, - organiseren?

Kun je in lessen op een adequate wijze een relatie leggen tussen maken en beschouwen?

Maak je bewust gebruik van verschillende werkvormen en zet je deze adequaat in?

Kun je op adequate wijze materialen, gereedschappen en technieken inzetten?

Zet je op adequate wijze apparatuur in en kun je bij problemen voor een alternatief zorgen?

Houd je rekening met het niveau van de leerlingen m.b.t.: - schooltype,- leeftijd,- taalgebruik?

2. Pedagogisch vermogen

1 2 3 4 5

Reageer je adequaat op gedrag van leerlingen?

Signaleer je probleemgedrag van individuele leerlingen?

Kun je goed contact maken met leerlingen, creëer je een prettige werksfeer?

3. Vermogen tot inzetten van vakinhoudelijke kennis en vaardigheden

TGK 2016

23

1 2 3 4 5

Kun je het geleerde op het gebied van beeldend onderzoek, vormgeving, materiaal en techniek in zetten voor het onderwijs?

Kun je begrippen beschouwingswijzen toepassen op beeldend werk van leerlingen?

Ken je de kerndoelen die een rol spelen in het onderwijs dat je hebt gegeven?

4. Communicatief vermogen en vermogen tot samenwerken

1 2 3 4 5

Kun je jezelf mondeling en schriftelijk helder uitdrukken?

Kun je samen met anderen lesmateriaal ontwikkelen en/of excursies organiseren?

Kun je feedback van je stagementor en stagemaatje ontvangen en er over communiceren?

Ben je betrokken geweest bij alle docenttaken?

5. Omgevingsgerichtheid

1 2 3 4 5

Heb je je een visie op het vakgebied kunnen vormen en heb je die visie kunnen plaatsen naast de visie van je stagementor?

Houd je opvattingen en discussies bij in de media over onderwijs en kunsteducatie en laat je deze een rol spelen in de vorming van je visie?

Opmerkingen of advies stagementor.

TGK 2016

24

Bijlage V: De reflectiespiraal van F. Korthagen

Op de opleiding worden de studenten getraind om bij de reflectie gebruik te maken van een aangepaste versie van de reflectiespiraal van Fred Korthagen. Deze reflectiespiraal is bedoeld om studenten systematisch te laten nadenken over hun handelen als aankomend docent en vanuit die reflectie het handelen te sturen. Hieronder vind u een schema met een beknopte toelichting op het model. We hebben op de opleiding een vertaling gemaakt van het model.

Faseverloop van de spiraal:

Fase 1: handelen (=fase 5 vorige cyclus)

- Wat wilde ik bereiken?- Waar wilde ik op letten?- Wat wilde ik uitproberen?

Fase 2: Terugblikken op het handelen. Wat gebeurde er concreet?

Lerarenperspectief Wat wilde ik? Wat deed ik? Wat dacht ik? Wat voelde ik?

Leerlingperspectief Wat wilden de leerlingen? Wat deden de leerlingen?

TGK 2016

25

Wat dachten de leerlingen? Wat voelden de leerlingen?

Fase 3: Bewust worden van essentiële aspecten

- Hoe hangen de antwoorden op de vorige vragen met elkaar samen?- Wat is daarbij de invloed van de context/de school als geheel?- Wat betekent dit nu voor mij?- Wat is dus het probleem (of de positieve ontdekking)?

Fase 4: Formuleren van handelingsalternatieven

- Welke alternatieven zie ik?- Welke voor- en nadelen hebben die?- Wat neem ik mij nu voor de volgende keer voor?

Fase 1/ 5: handelen

De vragen vanuit de opleiding

Bij de reflectie is het vooral de aankomend docent die les heeft gegeven die het werk moet doen. We geven eerst de lesgever gelegenheid om te reageren op wat hij of zij gedaan heeft en hoe hij/ zij dat ervaren heeft voordat feedback wordt gegeven. Als er feedback wordt gegeven wordt dat gedaan door zo concreet mogelijk terug te geven wat is waargenomen en het effect van diens handelen op studenten te benoemen.

Startvraag: Hoe vond je dat het ging?Doel van deze vraag is deels stoom afblazen en deels verkennen waar de aankomend docent tevreden over is en waar minder tevreden. Uit die eerste verkenning dienen vragen naar boven te komen waar de student nieuwsgierig naar is.

Wat wilde je bereiken, uitproberen, testen?Deze vraag valt onder fase 1 in het model.

Is het gelukt en waaraan heb je dat gemerkt?Deze vraag moet de aankomend docent helpen de koppeling te maken tussen beoogd doel en gerealiseerd doel. In het model van Korthagen, fase 2, wordt dat ondersteund door vragen die gericht zijn op wat er concreet gebeurde.

Wat heb jij gedaan om ervoor te zorgen dat het gelukt is of wat heb je gedaan waardoor het niet gelukt is?

Deze vraag sluit aan bij fase 3 van Korthagen. De bedoeling is dat hier een vraag naar voren komt of een kwestie.Het antwoord op deze kwestie zijn de voornemens van de aankomend docent die concreet gemaakt moeten worden. Fase 4.

Wat zijn je concrete voornemens voor een volgende les?Hoe concreter deze geformuleerd zijn hoe beter de aankomend docent kan uitvinden of zijn oplossingen werken. Dan start fase 5 of wel een nieuwe cyclus begint.

TGK 2016

26

Valkuilen vermijdenVoor elk van de reflectiefasen zijn naast de vermelde vragen specifieke begeleidingsvaardigheden aangewezen waarbij fouten moeten vermeden worden.

Valkuilen i.v.m. de vorm van reflectie bij het doorlopen van de cyclusBij het doorlopen van de cyclus kan de aankomend docent de fout maken om bepaalde fasen te minimaliseren of gewoon helemaal over te slaan.

Valkuilen i.v.m. verschillende meningen tussen reflectiepartnersDe aankomend docent kan een meningsverschil tussen de reflectiepartners (begeleider en mentor) niet plaatsen en misbruikt dit om het eigen optreden te rechtvaardigen.

Valkuilen i.v.m. algemene basishoudingen die van belang zijn bij reflectieBij het reflectiegesprek kan de aankomend docent de fout maken door op de opmerkingen van de mentor defensief te reageren. Anders gezegd de persoon in kwestie is niet ontvankelijk genoeg om andermans inbreng constructief te beluisteren.

Een bekende valkuil is dat de reflectie oppervlakkig blijft. Dat komt omdat de persoonlijke kant van de reflecteerder onvoldoende bij de reflectie betrokken wordt. De reflectie blijft dan 'buitenkantelijk'. Om die reden heeft Korthagen meer recentelijk een verdieping van reflectie ontwikkeld onder de naam kernreflectie.

Bibliografie

Korthagen, F., Koster, B., Melief, K & Tigchelaar, A. (2002). Docenten leren reflecteren: Systematische reflectie in de opleiding en begeleiding van leraren. Soest: Nelissen.

Korthagen, F. & Lagerwerf, B. (2008). Leren van binnenuit: Onderwijsontwikkeling in een nieuwe tijd. Soest: Nelissen.

Kelchtermans, G. (2001). Reflectief ervaringsleren voor leerkrachten. Een werkboek voor opleiders, nascholers en stagebegeleiders, Cahiers voor Didactiek, nr 10, Deurne, Uitg. Wolters Plantyn.

Deketelaere, A., Kelchtermans,G., Robben, D., Sondervorst,R. (2004),Samen voor de spiegel. Een werkboek over de begeleiding van beginnende leraren, Cahiers voor Didactiek, nr 17, Deurne, Uitg. Wolters Plantyn.

Externe links

Identificatie Prof. Dr. F. Korthagen Reflectiemodel Korthagen in tabelvorm www.kernreflectie.nl

TGK 2016

27

IntervisieOp de opleiding komen de studenten gedurende de stage verschillende keren samen om over hun ervaringen te spreken. Dit jaar gaan we daarbij gebruik maken van het TGI systeem, thema gecentreerde interactie. Aanleiding vormen de inbreng van ervaringen en de keuze van de groep om op een bepaald thema waar iedereen zich in herkent verdieping te zoeken.

Het TGI systeemDe grondlegster van TGI is Ruth Cohn.Het vierfactoren-model en het dynamisch balanceren:Uitgangspunt binnen TGI is dat in ieder samenwerkings-, leiderschaps- of leervraagstuk vier factoren een rol spelen, te weten:

-Het welzijn en de effectiviteit van de mens als persoon = de IK-factor-de samenwerkingsprocessen = de WIJ-factor-de gezamenlijke taak en doelen = de TAAK-factor-de van belang zijnde contextuele gegevens = de CONTEXT-factor

Dit vierfactorenmodel is door Cohn gevisualiseerd als een driehoek in een bol.

Deze vier factoren zijn gelijkwaardig aan elkaar wat betekent dat zij in afwisseling evenveel aandacht verdienen om tot creatieve en effectieve leerprocessen te komen. Het eigen leiderschap van iedere deelnemer wordt daardoor optimaal aangesproken. Dit dynamisch balanceren is een van de centrale methodische uitgangspunten van het TGI-systeem. De factoren krijgen nog meer betekenis als we leren kijken naar hun onderlinge samenhang en de betekenis die we daaraan kunnen geven.

Het thema binnen TGIAlle activiteit van een team of groep draait om de taak en een daarvan afgeleid specifiek thema. Het thema geeft antwoord op de vraag: wat staat ons nu te doen als we verantwoordelijkheid nemen voor onze taak, de deelnemers als persoon, het groepsproces en de context waarin we ons bevinden. Het thema is een uiting van het dynamisch balanceren waaraan in dialoog met alle betrokkenen gewerkt wordt. Het THEMA focust, stuurt de interactie en bundelt energie.

Participerend leiderschapBinnen TGI is het participerend leiderschap een basishouding van de leider. Dat wil zeggen dat de leider het proces leidt en hieraan tegelijkertijd ook deelneemt. De leider bevordert hiermee het persoonlijk leiderschap van de deelnemers en nodigt hen uit mede verantwoordelijkheid te nemen. Participerend leiden is geen eenvoudige opgave. Het vraagt van leiders dat zij tegelijkertijd als persoon actief, betrokken en empathisch deelnemen aan het proces én afstand kunnen nemen, analyseren wat zich afspeelt en in volle verantwoordelijkheid vanuit hun rol als leider kunnen interveniëren. Voorwaarde hiervoor is dat leiders investeren in de ontwikkeling van hun eigen leiderschap.

Bron: Ruth Cohn instituut

TGK 2016

28