10.Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları,Biryay Yayınları,19.Sayfa CevaplarıSAYFA 19

1.Büyüklerinizden dinlediğiniz bir hikayeyi arkadaşlarınızla paylaşınız.....

UYARI: BU VE DİĞER İÇERİKLERİMİZİN KOPYALANIP AYNEN VEYA DEĞİŞTİREREK  BAŞKA SİTELERDE YAYINLAMANIZA KESİNLİKLE İZNİMİZ YOKTUR. 2. Daha önce okuduğunuz ve dinlediğiniz Dede Korkut hikayelerinden aklınızda kalan karakterlerin isimlerini ve özelliklerini söyleyiniz...Deli Dumrul : Güçlü kuvvetli, Azrail'e kafa tutabilecek kadar gözü pek biridir. Aslında cahil ve korkak biri; ama yaptıklarından pişman olup kusurlarını da gören bir insandır.

Boğaç Han: Yiğit, mert ve ailesine bağlı biri...

Kanlı Tura: Gürbüz, yiğit cesur biri...

Kazan Bey: İleride yurdu ona bırakacağı oğlu için endişelenen bir baba. Oğluna iyi bildiği savaş bilgisini öğretmek istiyor. Oğlu adına ölümü göze alıyor. Yiğit, mert ve korkusuz biridir. Düşmanın sayısı fazla olmasına rağmen en küçük bir kaygı dahi duymuyor.

Aruz Koca: İyi bir lider. Etrafındaki her şeye sevgi doludur. Tepegözü evlat edinir. Öz oğluna sonradan kavuşur.

23.Sayfa Cevapları

Metin Soruları1. Metnin olay örgüsünü belirleyiniz.

👉METNİN OLAY ÖRGÜSÜ MADDELER HALİNDE...

10.Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları,Biryay Yayınları,

24.Sayfa Cevapları2.Metindeki kahramanların belirgin özelliklerini aşağıdaki tabloya yazınız.

KAHRAMANLARIN BELİRGİN ÖZELLİKLERİ:Kanlı Koca  Kan Turalı'nın babasıdır. Gürbüz bir erdir. Oğlunun

evlenmesini istemektedir.

Kan Turalı Kimsenin yenemediği üç canavarı yenecek kadar güçlü, yiğit bir kahramandır.  Kendisi gibi bir kız arar. Anne ve babasına düşkündür. Çok gururludur.

Tırabuzan Tekfuru:

 Kafir bir beydir. Kızını vermemek için hilelere başvurur.

Selcen Hatun: Fevkalade güzel, savaşçı, çok hünerli yiğit bir kızdır. Eşi için düşmanlarla savaşır. Eşini çok sevmektedir.

Kan Turalı: Kimsenin yenemediği üç canavarı yenecek kadar güçlü, yiğit bir kahramandır. Kendisi gibi bir kız arar. Anne ve babasına düşkündür. Çok gururludur.Kanlı Koca: Kan Turalı'nın babasıdır. Gürbüz bir erdir. Oğlunun evlenmesini istemektedir.Tırabuzan Tekfuru:  Kafir bir beydir. Kızını vermemek için hilelere başvurur.Selcen Hatun: Fevkalade güzel, savaşçı, çok hünerli yiğit bir kızdır. Eşi için düşmanlarla savaşır. Eşini çok sevmektedir.

3. Bu hikayede Türklerin eski yaşam biçimleri ve dini inanışları ile ilgili hangi özellikler görülmektedir?

Otağlarda yaşanması, At binmeleri, ok, kargı kullanmaları Hayvacılıkla uğraşmaları Düğünlerde ziyafet verilmesi Kız istenmesi İslam dinine inanmaları, Kan Turalı'nın tekfurun kızını almak için boğa,

aslan ve deveyle mücadele etmesi; her mücadeleden önce mutlaka salavat getirmesi  Savaşçı bir millet olmaları Aile bağları kuvvetli olması gibi özellikler görülür.

4. Metinde Türk kadınlarıyla ilgili güçlü, savaşçı, sadakat ve fedakarlık gibi özellikler ön plana çıkmaktadır.

5. Hikaye ilahi bakış açılı hakim anlatıcı tarafından anlatılmaktadır. 

6. Metinde diyaloglar manzum şeklinde verilmiştir. Bu özellik anlatmın tekdüzelikten kurtulmasını sağlamış, manzum bölümlerdek, aliterasyon, ses tekrarı, uyak gibi gibi ahenk unsurları akıcılığı sağlayıp  anlatıma şiirsel ve sanatsal bir özellik kazandırmıştır.

7. Kanlı Tura'nın boğa, aslan ve deveyi öldürmesi, Selcen Hatun'un tüm düşmanları yenmesi

ELEŞTİREL OKUMA

1.

2. Dönemin siyasi ve sosyal şartlarının Dede Korkut Hikayelerine etkilerini değerlendiriniz.

👉CEVABI KISACA... 3. Dede Korkut Hikayelerinde günümüze ışık tutan aile birliği, ana babaya

hürmet etmek, devlete sadık olmak, gönlü zengin olmak, iyilik, dürüstlük, mertlik, cesaret, yiğitlik, namus, vefa, sadakat, fedakarlık gibi değerler ağırlıklı olarak yer almaktadır. Günümüzde de birçok kimse tarafından bu değerlere önem verilmekte ve sahip çıkılmaktadır.

4. Okuduğumuz metinde geçen  çevresel mekânlar, hikâyede adı geçen ve dramatik aksiyonun

gerçekçi bir yapıya dönüşmesini sağlayan mekânlardır. SAYFA 28

UYGULAMA

Aşağıdaki metinde geçen anlam kaymalarını tespit ediniz.

Yarın size muhakkak uğrarım. (uğrayacağım)Her hafta dedemleri ziyarete gidiyorum (giderim)Oradan dönünce ilk işim size uğramak olacak. (olmalı)Sonra birlikte parka gideriz. (gidelim)

Aşağıdaki metinde geçen birleşik zamanlı fiilleri bulunuz.

  Yürüyordum👉  (şimdiki zamanın hikayesi)gitmiştim👉  (duyulan geçmiş zamanın hikayesi)sormuştum👉  (duyulan geçmiş zamanın hikayesi)

Sayfa 29 Cevabı 1- Başınızdan geçen bir olayı kısaca manzum olarak defterinize yazınız.

Cevap:Daha dün gibiydi okula başladığım

Şimdi her yer geçmişten bir anı

Ne zaman gezsem o sokakta

Hissettiğim duygular hem aynı

Okula başladığım gün dün gibi

Kimse bilmez o gün neler çektiğimi

Heyecandan nefesim kesilmişti

Dün gibi hatırlarım geçmişimi

3- “Mısır’a sultan olmanın yolu Kenan kuyularından geçer” sözüne muhatap olan Hz. Yusuf hakkın da neler bilmektesiniz? Paylaşınız.

Cevap: Hz Yusuf kardeşleri tarafından babası onu çok sevdiği için kıskanılmış ve de kuyuya atılmıştır. Kanlı gömleği babasına verildiğinde babası üzüntüden kör olmuştur. Sonraları iyiliği ve güzelliğiyle Hz. Yusuf babasına ve kardeşlerine yeniden kavuşacaktır.

Sayfa 30 Cevabı 1. Mesnevide sabırla ilgili verilen örnekler nelerdir? Açıklayınız.

Cevap: Tüm düşmanları yeneceğinden, Sabrın her yerde işinin iyilik olduğundan, Hz. Yusuf’un sabrı sayesinden atıldığı kuyudan kurtulduğunu, sabır sahibi kişilerin arşa çıkacağını, nebi ve velilerin yolunun sabırdan geçtiği örneklendirilmiştir.

2. Metne göre sabredenler ne tür bir kazanç elde edecektir? Cevap:  Sabrın zehri bal eylediği, sabır sahibi kişilerin amellerinin gerçekleşeceği sabır sahibi

kişilerin arşa çıkacağını, nebi ve velilerin yolunun sabırdan geçtiği örneklendirilmiştir.3. Metindeki örtük iletileri tespit ediniz.

Cevap: Sabır sayesinde insanın olgunlaşacağı, hayatta istediği her şeye sahip olacağı, sabır sayesinde düşmanlarını yeneceği örtük olarak kısaca sabrın önemi anlatılmıştır.

4. Metinde beyitlerin kendi aralarında kafiyelenmesinin metne nasıl bir katkısı olmuştur? Açıklayınız.

Cevap: Her metin kendi içinde kafiyeli olduğundan okuyanlar sıkılmadan okuyabilmekte, insanlar keyif alarak ve de tekdüze olmadığı için ahenkli bir şekilde bu metinden zevk almaktadır.

5. Okuduğunuz metin içerik bakımından şiire mi nesre mi daha yakındır? Açıklayınız. Cevap: İçerik bakımından nesre daha yakındır diyebiliriz. Çünkü şiirden çok sanki bir hikaye Hz.

Yusuf’un başından geçenler anlatılmaktadır bizlere.6. Parçadaki sehl-i mümteni özelliği gösteren beyitleri tespit ediniz.Cevap:Dinle söyleyeyim sabır halini

cümle alem sabra verdi malını

Dedi: “Ya Rab, bir suç işledim ki ben

Başıma bir iş geldi durup dururken

Kabrim buysa nereye varırım ben

Sabretmezsem nasıl başarırım ben?

Sayfa 31 Cevabı 7. Aşağıda verilen mesnevi özellikleri tablosunda, okuduğunuz mesnevi türünün hangi özelliklerini sağlamıştır? Değerlendiriniz.Her beyit kendi arasında kafiyelenir.Her beyit kendi içinde anlam bütünlüğü oluşturur.Monotonluğu ortadan kaldırmak için hikâye kahramanının ağzından ifadeler kullanılır.Mesnevilerin dili diğer divan edebiyatı türlerine göre ağır değildir.

Cevap: Yunus Emre’nin Mesnevisinde: Her beyit kendi arasında kafiyelenmiştir. Her beyit kendi içinde anlam bütünlüğü oluşturmuştur. Monotonluğu ortadan kaldırmak için hikâye kahramanının ağzından ifadeler kullanılmıştır. Bu mesnevinin dili diğer divan edebiyatı türlerine göre ağır değildir.

8. Bu metinde metnin ana fikrini destekleyen İslami unsurlar nelerdir? Açıklayınız. Cevap:

Duydun Yûsuf ’u kuyu içinde vay,Sabırla beklerdi kuyuda o aySabreden Hz. Yusuf’un Allah’a sığınarak dertlerinden kurtulması.

Her kimde ki var ise sabır hâli,Sabır üzre olur cümle ameli.Burada sabredenlerin her isteklerinin gerçekleşeceği anlatılmaktadır.

Nebi ve veli yolu, sabra uğrar,Sen de varmak istersen sabırla var.Bütün peygamber ve velilerin yolunun sabır olduğu anlatılmaktadır.

ELEŞTİREL OKUMA1. Yunus Emre’nin edebî mesajları günümüz için geçerli midir? Değerlendiriniz.

Cevap: Kesinlikle geçerlidir. Çünkü Yunus Emre evrensel değerlerden bahsetmektedir. Ona göre sabır erdemlerin en büyüğüdür. Sabırla işlerini yapan insan sonunda başarıya ulaşacaktır.

2. Şair metinde nasıl bir anlatım tutumu tercih etmiştir? Değerlendiriniz. Cevap: Şair okula sohbet eder derste ve de öğüt verir bir üslupta anlatım yolunu benimsemiştir.

Onun bu yöntemi metnin daha okunur olmasını sağlamıştır. Sayfa 33 Cevabı 1. Meşhur aşk hikâyelerinden hangilerini biliyorsunuz? Bildiklerinizi söyleyiniz.

Cevap: Leyla ile Mecnun, Kerem ile Aslı, Ferhat ile Şirin, Tahir ile Zühre2. “Aşk sevginin yoğun şeklidir ve her sevgi aşk olarak nitelendirilmez. Şu dünyayı görülmemiş saymaktır, kendi gözünü görmektir aşk.” Mevlana’nın bu sözlerinden ne anlıyorsunuz?

Cevap: Aşkın sevgiden de öte bir şey olduğunu anlamaktayım. Aşk sevgiden çok daha kuvvetli çok daha insanı içine alan bir şeydir. Aşk öyle bir şeydir ki insan sevdiğini her şeyin üstüne koyarak her baktığında aşk ile yandığı kişiyi görmesidir.

Sayfa 35 Cevabı Metin Soruları Metin Soruları1. Hikâye ile ilgili aşağıda istenen bilgileri yazınız.Konu 

Cevap: Kerem ile Aslı’nın aşk hikayesi. Bu hikayede birbirini sevseler de kavuşmaları mümkün olmayan aşkından dolayı çekmediği eziyet kalmayan aşık Kerem’in Aslı’ya olan aşkı anlatılmaktadır.

Kahramanlar ve  kahramanların  özellikleri Cevap: Kerem: Aşıktır, yakışıklıdır, inatçıdır, iyi bağlama çalar, keramet sahibidir. Aslı: Aşıktır, güzeldir, iyi nakış örer Sofu: Kerem’e yardımcı olmak ister. Sonunda bir güzelle murada erer. Keşiş Yehud ve Menük: Kötüdürler, Kerem ile Aslı kavuşmasın diye her oyunu ederler.

Olay Cevap: Birbirini sevseler de kavuşmaları mümkün olmayan aşkından dolayı çekmediği eziyet

kalmayan aşık Kerem’in Aslı’ya olan aşkı anlatılmaktadır.Mekânlar

Cevap: Anadolu’nun bir çok kasabası, İran’ın şehirleri, Tiflis.2. Hikâyenin anlatıcı bakış açısı ve dili hakkında bilgi veriniz.

Cevap: Hikayeci bütün olayları bilir. Gözlemci bakış açısıyla bazen de her şeyi bilen Hakim anlatıcı bakış açısıyla nakleder hikayeyi.

3. “Motif kendi başlarına konuya özellik kazandıran öğelerin her biri. Edebiyatta bölünemeyen bir tema, karakter ya da söz kalıbıdır, (ışık motifi, ağaç motifi, kurt motifi vb.)”. Hikâyedeki olağanüstülükleri ve edebî motifleri belirtiniz.

Cevap: Olağanüstülükler: Menük’ün büyüleri, Yoldaki Ermiş’in verdiği iki dilim elmayı yiyenlerin çocuklarının olması, Kerem’in tabut içindeki ölüyü bilmesi ve onun için namaza durması.

Edebi Motifler: Sihir, Ermiş, Yolculuk, Kavuşamama, Erenlerin bade içirmeleri4. Okuduğunuz halk hikâyesinin aşağıdaki özellikleri sağlayıp sağlamadığını değerlendiriniz.

Cevap: Okuduğumuz hikaye aşağıda yer alan bütün özellikleri sağlamaktadır.Sayfa 36 Cevabı ELEŞTİREL OKUMA1. Bu hikâyede mekânın sürekli değişmesi esere neler katmış olabilir? Değerlendiriniz.

Cevap: Hikayenin seyri değişmektedir. Bu da hikayedeki merak unsurunu arttırmaktadır. Bunun yanında mekan değiştikçe okur ya da dinleyici yeni yerleri ve o yerlerin özelliklerini öğrenmektedir. Hem bilmediği yerlere yolculuk eder gibi olmakta hem de hikayeyi keyifle dinlemeye okumaya devam etmektedir.

2. Metinde elma motifi nasıl kullanılmıştır? Elma motifinin kullanıldığı diğer hikâyelerden ve masallardan örnek veriniz.

Cevap: Elma motifi burada sihir olarak kullanılmıştır. Çocukları olmayanlar ikiye bölünmüş elma dilimlerini yedikten sonra çocuk sahibi olmuşlardır.

3. Bu hikâyenin acı bir sonla bitmesini ve âşıkların bir türlü kavuşamamasını nasıl değerlendiriyorsunuz?

Cevap: Bizim kültürümüzde acı ve kavuşamama hayatın her alanında ağırlıklı olarak işlenmektedir. Burada da aşıkların kavuşamaması üzerine kurulan bir hikaye ile karşı karşıyayız. Burada aşk öne alınsa da kavuşulursa aşkın öleceği düşünüldüğünden kahramanlar kavuşamamaktadır.

Sayfa 37 Cevabı Aşağıdaki cümlelerin fiil çatısını öznesine ve nesnesine göre değerlendiriniz.Bir gün, hocası namazdayken, güvercin uçurmaya yeltenir ve kuşu elinden kaçırır. Damdan dama kovalayıp taşlarken attığı taşlardan biri Meryem’in oturduğu odanın camını kırıp gergefe değer. Bunun üzerine kız dışarıya çıkar. Oğlan kızı görünce düşüp bayılır. Kırklar kendisine dolu içirirler; bundan sonra, saz çalarak aşkını ilân etmeye başlar. Babası sazı getirdi. Kerem durumunu anlatan bir türkü çaldı.

Keşiş, Van’dan da kaçar; Erzurum’dan, Maraş’tan geçerek Kayseri’ye gider. Kayseri’de Patrik olur. Biraz para biriktirip bir konak yaptırır. Konaktan kiliseye giden yolun etrafını kapattırır. Böylece Aslı’yı kiliseye gidip gelirken bile kimseye göstermez. Keremle Sofu, Keşiş’in Erzurum’a gittiğini bir çiftçiden öğrenip izinin peşine düşerler. Yolda donarlar; bir kervanbaşı bunları kurtarır. Erzurum’da bir Rum kızı, Aslı’nın Kayseri’ye gittiğini Kerem’e haber verir.

Cevap: Bir gün, hocası namazdayken, güvercin uçurmaya yeltenir ve kuşu elinden kaçırır: Geçişli fiil Damdan dama kovalayıp taşlarken attığı taşlardan biri Meryem’in oturduğu odanın camını kırıp

gergefe değer: Geçişsiz fiil Oğlan kızı görünce düşüp bayılır : Geçişsiz fiil Babası sazı getirdi: Geçişli fiil Keşiş, Van’dan da kaçar; Erzurum’dan, Maraş’tan geçerek Kayseri’ye gider. : Geçişsiz fiil Konaktan kiliseye giden yolun etrafını kapattırır. : Geçişli fiil

Sayfa 38 Cevabı 1. Tanzimat Dönemi’nde ne tür yenilikler yapılmıştır. Anlatınız.

Cevap: Cizye miktarının belirlenmesi işi patrikhaneye verilmiştir.  İlk kağıt para basılmıştır. (Kaime – 1844)  İlk dış borç İngiltere’den alınmıştır. (Kırım Harbi esnasında – 1854)  İlk demiryolu hattı kurulmuştur. (İzmir – Aydın hattı)  İlk telgraf okulu açılmıştır.  Eğitim bakanlığı kurulmuş, okullar ilk, orta, lise ve yüksekokul diye kısımlara ayrılmıştır.  Öğretmen okulları ve mülkiye mektebi açılmıştır.  Kız öğrenciler ilk kez okullara alındı.

2. “Dünyada böcekler yok olsaydı, dünya ekosistemi kısa bir sürede alt üst olurdu; eğer insanlar yok olsaydı, dünya ekosistemi kendini kısa sürede toplardı.” sözünü tartışınız.

Cevap: İnsan doğaya çok büyük zararlar vermektedir. İnsanoğlu kendi çıkarı ve hırsları için doğayı istediği gibi kullanmakta, onu yok etmekte, onu kirletmektedir. Bu günden güne artan olumsuz bir durumdur. İnsan yok olsa doğa hemen kendini toparlayabilecektir. Oysaki diğer canlılar doğaya zarar vermekten çok onu korumaktadır.

Sayfa 41 Cevabı METİN SORULARI1. Hikayedeki olay akışını maddeler haline aşağıya yazınız.

Cevap: Adamın kedilerden rahatsız olması Karısına ya ben ya kediler demesi ve karısının kedileri seçmesi Kedilerin birinin kahvesini dökmesi diğerinin ekmeğini çalması Kediye vurmak bastonunu kaldırması düşmesi Kedileri Kaymakam’a şikayet etmesi Kediler yüzünden 33 yıllık evliliğini bitirerek evi terk etmesi Eve dönerek ağlaması

2. Kahramanın kedilerden aşırı derece rahatsız olmasının nedenleri nelerdir? Açıklayınız. Cevap: Çünkü kediler onun hayatını mahvetmiştir. Kimisi onun yemeğini yiyor kimisi ona ait eşyaları

kırıyor ya da üstünde yatıyor. Bunun yanında onları beslemek onlarla aynı evi paylaşmak da artık ona fazla gelmeye başlamıştır.

3. Parçadaki karakterlerin kişilik özellikleri nelerdir? Açıklayınız. Cevap: Adam: Kedilerden nefret eden biridir. Bunun yanında karısından korkan biridir. Yalnız

kalmaya dayanamaz. Karısı: Kedileri ona tercih etmiştir.

4. Dış dünyanın kahramanın psikolojik durumuna etkileri nelerdir? Cevap: Dış dünya kahramanı anlayamamaktadır. Çünkü ona göre herkes kendine düşmandır. Dış

dünya her şeye müdahale edebiliyorken onun sorununu çözmek için kimse bir şey yapmamaktadır.5. Bu metinde olayın akışını sağlayan temel çatışma nedir? Açıklayınız.

Cevap: Adam ile kedilerin davranışlarına karşı kedileri tutan kadının tavrı.6. Kahramanın evine geri dönüşünde yazar nasıl bir yol izlemiştir? Açıklayınız.

Cevap: Yazar öncelikle kahramanımızın içinde bulunduğu ruh halini bizlere vermiştir. Yalnızlığa dayanamayan kahramanın eve dönmekten başka çaresi kalmamaktadır.

7. “Tanzimat roman ve hikâyelerinde dikkat çeken bir özellik de uzun cümle kuruluşları ve tasvirlerdir.” Okuduğunuz metindeki uzun cümle ve tasvirleri bulunuz. Bu tarz bir dil ve anlatımın tercih edilmesinin sebepleri nelerdir? Tartışınız.

Cevap: 2. paragrafın ilk cümlesini örnek vermek mümkündür. Hem uzun bir cümledir hem de benzetmelere dayalıdır. Bunda amaç o dönemin hakim dili kullanma alışkanlığının sürmesidir.

ELEŞTİREL OKUMA

Realizm: Gerçekler ön plandadır. Realist sanatçılar, eserlerinde yaşamın gerçeklerini dile getirir. Gerçekler anlatılırken kişilerin psikolojileri, onların kişiliklerini etkileyen çevrelerinin tanıtımı, içinde bulundukları ortam ayrıntılarıyla verilir. Realizmde, gerçek hayatın anlatılması esas olduğu için realistlerin eserlerinde toplumun sıradan kişilerine rastlanır. Realist yazarların okuyucuyu eğitme gibi bir amaçları yoktur; onlar gözlem, araştırma ve belgelere dayanarak, yaşananı nesnel bir şekilde aktarmayı amaçlarlar.Realizm: Gerçekler ön plandadır. Realist sanatçılar, eserlerinde yaşamın gerçeklerini dile getirir. Gerçekler anlatılırken kişilerin psikolojileri, onların kişiliklerini etkileyen çevrelerinin tanıtımı, içinde bulundukları ortam ayrıntılarıyla verilir. Realizmde, gerçek hayatın anlatılması esas olduğu için realistlerin eserlerinde toplumun sıradan kişilerine rastlanır. Realist yazarların okuyucuyu eğitme gibi bir amaçları yoktur; onlar gözlem, araştırma ve belgelere dayanarak, yaşananı nesnel bir şekilde aktarmayı amaçlarlar.1. Yukarıdaki bilgilerden yola çıkarak hikâyedeki realist unsurları tespit ediniz.

Cevap: Kedilerin evde bir şeyleri devirmesi. Şikayet için adamın Kaymakamlığa gitmesi. Adamın eve dönmesi. Kedilerin adama rahatsızlık verebilecek durumda olmaları.

2. Hayvanseverlikle ilgili düşünceler günümüzde de devam etmekte midir? Karşılaştırarak değerlendiriniz.

Cevap: Kesinlikle devam etmektedir. Günümüzde de hayvanları seven onları koruyan insanlar olduğu gibi onlardan tiksinen onları sevmeyen bir çok insanın varlığından da söz edebiliriz.

3. Okuduğunuz hikâyede, hikâyeyi oluşturan unsurlardan hangisi (olay, şahıs, mekân) ön plandadır?

Cevap: Bence kahramanlar ön plandadır. Özellikle adam ile kediler başroldedir diyebiliriz.4. Yazarın zaman zaman karşılıklı konuşmalar kullanmasının hikâyenin anlatımına ne tür katkılar sağladığını değerlendiriniz.

Cevap: Bu teknik ile yazar okuru hikayenin içine daha çok çekmekte, bunun yanında okurun zevkini yukarıda tutmayı amaçlamaktadır.

Sayfa 46 Cevabı METİN SORULARI1. Okuduğunuz hikayede yaşanan olayları sırasıyla yazınız. 

Cevap: Kara Memiş’in geçmişinde ne kadar iyi bir gemici olduğunun anlatılması Kara Memiş’in tutsak edilmesi gemilerde forsa olması sonra çiftçilik için satılması Kara Memiş’in rüya görmesi Kara Memiş’in Türk askerlerini görmesi Kara Memiş’in Turgut Reis’e kavuşması

2. Metindeki zaman ve mekânı aşağıdaki tabloya işleyiniz.Zaman 

Cevap: Geçmiş zaman. Osmanlıların en iyi olduğu yıllar olabilir. Padişah vs geçtiği için.Mekan

Cevap: Denizler, adalar, İstanbul,Kabataş, Rus kıyıları.3. Metnin kahramanı ihtiyar forsanın kişilik özellikleri hakkında bilgi veriniz.

Cevap: Güçlü, nam salan bir denizci, cesur, gözü pek, zeki, iyi bir askerdir.4. Yazarın hikâyede Hz. Hızır motifini kullanmasını halk hikâyeleriyle kıyaslayarak değerlendiriniz.

Cevap: Yazar bu hikayede Hz. Hızır motifini kulanmıştır. Hz. Hızır’ın gezgin yönü ile onun ayak basmadığı yer olmaması ile burada Forsa’nın bir çok yeri görmesi benzetilmiştir.

5. Hikâyeyi üslup açısından değerlendiriniz. Ömer Seyfettin’in dil anlayışı hakkında bilgi veriniz. Cevap: Ömer Seyfettin dilde sadeleşme taraftarıdır. Bu yüzden kullandığı dil halkın anlayacağı sade

bir dildir. Halk bu yalın dili çok rahatça anlayabilmekteydi.“11 Mart 1884 tarihinde Gönen, Balıkesir’de doğdu. Yüzbaşı Ömer Şevki Bey’le, Fatma Hanım’ın ikisi küçük yaşlarda ölen dört çocuğundan biridir. Kuleli Askeri İdadisini bitirip subay olarak göreve başladı. Yanya Kuşatmasında esir düştü. Atina yakınlarındaki Nafliyon kasabasında geçen on aylık esareti sırasında sürekli okudu.”ELEŞTİREL OKUMA1. Metnin kurmaca dünyası ile eserde anlatılan dönemin gerçekliği arasındaki ilişkiyi karşılaştırınız.

Cevap: Eserde anlatılan kurmaca dünya aslında o dönemin gerçek dünyasından da izler taşımaktadır. Çünkü o dönemin dünyasında esir almalar forsa geleneği denizcilik faaliyetleri bu kurgusal hikayede işlendiği gibidir. Bundan dolayı kurgu olsa da gerçek dünya izleri fazladır.

2. Metinde o döneme ve günümüze yönelik hangi toplumsal değerler yer almaktadır? Açıklayınız.

Cevap: Aile bağlarının kuvvetli olması, vatan millet ve bayrak sevgisi, gurbetteki insanın vatanına sılaya olan özlemi işlenmiştir.

3. Yukarıda Ömer Seyfettin’in hayatından bir kesit verilmiştir. Bu bilgiden yola çıkarak yaşamını yazdığı bu hikâyeye etkilerini tespit ediniz.

Cevap: Ömer Seyfettin’in hayatından verilmiş bu kesitten hareketle Forsa adlı metnin yazarın hayatından etkilenerek oluşturulmuş bir metin olduğunu söyleyebiliriz. Çünkü Forsa’da tutsaktır ve Forsa’da ülkesini özlemektedir.

 Sayfa 47 Cevabı “Öldükten sonra dirileceğime nasıl inanıyorsam, öyle inanıyorum, elli yıl tutsaklıktan sonra da ülkeme kavuşacağıma öyle inanıyorum!” derdi. En ünlü, en tanınmış Türk gemicilerdendi. Daha yirmi yaşındayken, Tarık Boğazı’nı geçmiş, poyraza doğru haftalarca, aylarca, kenar kıyı görmeden gitmiş, rast geldiği ıssız adalardan vergiler almış, irili ufaklı donanmaları tek başına hafif gemisiyle yenmişti. O zamanlar Türkeli’nde nâmı dillere destandı. Padişah bile onu, saraya çağırtmıştı. Serüvenlerini dinlemişti. Çünkü o, Hızır Aleyhisselam’ın gittiği diyarları dolaşmıştı. Öyle denizlere gitmişti ki, üzerinde dağlardan, adalardan büyük buz parçaları yüzüyordu. Oraları tümüyle başka bir dünyaydı. Altı ay gündüz, altı ay gece olurdu! Karısını, işte bu, yılı bir büyük günle bir büyük geceden oluşan başka dünyadan almıştı.”1. Okuduğunuz hikâyede bulduğunuz kip ve birleşik zamanlı filleri aşağıdaki tabloya işleyiniz.

Cevap:HABER KİPİ

Olmuş Cevap: çağırtmıştı  dinlemişti  dolaşmıştı almıştı

Duyulan Geçmiş Zaman Cevap: yenmişti yüzüyordu

Birleşik Zaman Cevap:  inanıyorsam yüzüyordu

2. Okuduğunuz metinde dilek kipi kullanılmamasının nedeni nedir? Cevap: Çünkü hikaye türünde yazılmıştır. Bu hikaye olduğu için de genelde geçmiş zaman eki

kullanılmaktadır. Bundan dolayı dilek kipi kullanılmamıştır.3. En çok hangi zaman kullanılmıştır, neden?

Cevap: Bu hikaye olduğu için de genelde geçmiş zaman eki kullanılmıştır.Bir gemim olsa gözümü kapar, Kabataş’ın önüne demir atarım” diye düşünürdü.

Altmış yaşını geçtikten sonra efendisi, onu sözde özgür kıldı. Bu özgür kılmak değil, sokağa, perişanlığa atmaktı. Yaşlı tutsak bu bakımsız bağın içindeki yıkık kulübeyi buldu. İçine girdi. Kimse bir şey demedi. Ara sıra kasabaya iniyor, yaşlılığına acıyanların verdiği ekmek paralarını toplayıp dönüyordu. On yıl daha geçti. Artık hiç gücü kalmamıştı. Hem bağ sahibi de artık onu istemiyordu.

Parçadaki fiilleri çatı bakımından değerlendiriniz. Cevap:

ÖZNESİNE GÖREEtken:  Altmış yaşını geçtikten sonra efendisi, onu sözde özgür kıldı. Yaşlı tutsak bu bakımsız bağın içindeki yıkık kulübeyi bulduEdilgen:   Ara sıra kasabaya iniyor, yaşlılığına acıyanların verdiği ekmek paralarını toplayıp dönüyorduNESNESİNE GÖREGeçişli: kıldı buldu geçtiGeçişsiz: dönüyordu girdiSayfa 49 Cevabı 9. sınıfta öğrendiğimiz yazma konusuna ait bilgileri esas alarak hikâye yazınız. Yazma çalışmanızda aşağıda verilen bilgilerden yararlanınız. Yazacağınız hikâyede özellikle anlatma, gösterme, diyalog ve iç konuşma tekniklerini birlikte kullanmalısınız. Aşağıda bu tekniklerin nasıl kullanıldığı daha önce kitabımızda okuduğunuz hikâyelerden örneklerle gösterilmiştir.

Cevap:Gençliğinde büyük bir futbolcu olduğu bazen o güzel anları anlatmaktan hiç yorulmuyordu. Markete giderken bir gazetede efsane futbolculardan bahsedildiğini gördü. Hemen adını aradı.Ama bütün listeyi iki kere okumasına karşın adını görememişti. Bu durum onu çok üzmüştü. Marketçiye dönerek:

-İki ekmek verir misin? dedi.

-Peki vereyim.

-Bu gazeteler bugünün gazeteleri değil mi?

-Evet, neden sordun?

-Hiç öylesine.

Söyleyememişti. Bu futbolcular arasında benim de adım olmalıydı diyememişti. Bu duruma üzüle üzüle evinin yolunu tutmuştu.

Ünite başında planladığınız hazırlıklı konuşmayı gerçekleştiriniz. Konuşmalarınız belirtilen konuşma ilkelerine göre değerlendirilecektir.50 Cevabı Bu Ünitede Neler Öğrendim? (1. Ünite: Hikâye)

Cevap: Hikaye nedir? Ne tür hikaye var? Mesnevi nedir? Eski Hikayeler Dede Korkut Hikayeleri örnekleri nelerdir? Çağdaş Hikaye ile Eski hikayeler arasındaki fark nedir?

 Sayfa 51 Cevabı 1. Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri doğru şekilde doldurunuz.

Cevap:• Dede Korkut Hikâyeleri Oğuz Türklerine ait 12 hikâyeden oluşur.• 16. asırda yazıya geçirildiği öne sürülen Dede Korkut Kitabı’nın dünyada bilinen iki nüshası vardır. Yazmalardan biri Almanya’da Dresden  , diğeri ise İtalya’da Vatikan  kütüphanesindedir.• Mesnevi bir edebiyat terimi olarak aynı vezinde ve her beyti diğer beyitlerden bağımsız olarak kendi arasında kafiyeli bir nazım biçiminin adıdır.• Ferhat ile Şirin, Kelile ve Dimne adlı hikâyeler  Halk kaynaklı hikâyelerdir.• Türk edebiyatında öykü alanındaki ilk yerli ürünler, Ahmet Mithat’ın 1870’te basılan Letaif-i Rivayat ve Kıssadan Hisse adlı öykü kitaplarıdır.• “Uzun bir aradan sonra bir dağ köyüne öğretmen olarak atanmıştı.” cümlesindeki fiil, özne yüklem ilişkisi bakımından geçişsiz bir fiildir.• “Yaptığı çalışmaların karşılığını alacağını biliyordu.” cümlesindeki fiil, nesne-yüklem ilişkisi bakımından bir geçişli fiildir.• “Şehit olursam bunu üzerime örtün! Vatan al bayrağın dalgalandığı yer değil midir?” cümlesindeki “şehit ol-” kelime grubu yapısına göre geçişsiz fiil, “örtün” kelimesi ise geçişli fiildir.2. Aşağıdaki cümlelerin karşısına yargılar doğru ise “D”, yanlış ise “Y” yazınız.

Cevap:• ( D ) “Tanzimat’la edebiyatımıza giren “hikâye”, zamanla Batılı anlamda olgunluğa ulaşmıştır.” Cümlesindeki altı çizili fiil özne-yüklem ilişkisi bakımından edilgen çatılıdır.• ( D ) Halk Hikâyeleri, gerçek ya da gerçeğe yakın olayların anlatıldığı uzun soluklu anlatım türüdür. Geleneksel bir içeriği olan, kuşaktan kuşağa sözlü olarak aktarılan öykülerdir. Genellikle sevgi ve kahramanlık konularını işler.• ( Y ) Millî Edebiyat sanatçıları, hikâyelerde genellikle bireysel temaları işlemişlerdir.• ( D ) Yunus Emre’nin en önemli iki eseri “Yunus Emre Divanı” ve “Risaletü’n-Nushiyye”dir.• ( Y ) Dede Korkut Hikâyeleri İslamiyet sonrası dönemde gelişen kahramanlık olaylarını konu alır.3. Aşağıdaki soruları cevaplayınız.• Hikâye geleneğimizin geçmişten günümüze gelişimini değerlendiriniz.

Cevap: Geçmişte sözlü kültürün en önemli parçalarından olan Hikaye aslında o dönemlerde şölenlerde şenliklerde ateş başında anlatılan kahramanlık hikayelerine dayanır. O hikayelerin en ünlüleri olan Dede Korkut Hikayeleri ve sonrasında gelişen Halk hikayeciliği geleneği ile gelen Kerem ile Aslı Leyla ile Mecnun gibi hikayeler bu türün gelişmesini sağlamıştır. Tanzimat’tan sonra

ise modern hikayecilik bizde gelişmeye başlamıştır. Günümüzde önemli hikayecilere sahip olduğumuzu söyleyebiliriz.

• Hikâye anlatımlarımız içinde en sade ve akıcı anlatımla ön plana çıkan dönem hangisidir? Neden?

Cevap: Cumhuriyet sonrası dönemdir. Bu dönemde dil sadeleşmiş ve yalın bir anlatıma başvurulduğunu söylemek mümkündür.

Sayfa 52 Cevabı 4. Aşağıdaki atasözlerinin hangisinde zarf kullanılmamıştır?A) Herkes aklını pazara çıkarmış, yine kendi aklını beğenmiş.B) Sabah sürçen, geceye dek sürçer.C) Yazın başı pişenin, kışın aşı pişer.D) Dostun attığı taş baş yarmaz.E) Uysal atın çiftesi pek olur.

Cevap: D5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde fiile getirilen (-il, -ıl) eki yüklemin çatısını diğerlerinden farklı yapmıştır?A) Odalara halı yerine güzelliğini artırmak için kilim serildi.B) Yaşadığı rahatsızlıktan dolayı birdenbire kapının önüne yığıldı.C) Evdeki bütün saksılar güneş alması için sıra sıra dizildi.D) Başarılı öğrencilere yaptığı çalışmalardan dolayı ödül verildi.E) Hazırlanan projeler jüri üyelerinin önünde sergilendi.

Cevap: E6. Aşağıdakilerden hangisi halk hikâyelerinin özelliklerinden değildir?A) Aşk, sevgi ve kahramanlık gibi konular işlenir.B) Ortaya çıktıkları dönemin sosyal, siyasal ve kültürel özelliklerini yansıtır.C) Olaylar halkın anlayacağı, sade bir dille anlatılır.D) Âşıklar, olayları saz çalarak taklitler yaparak anlatırlar.E) Kişiler ve olaylar gerçek dışıdır; olağanüstülükler oldukça fazladır.

Cevap: D7. I) Risâletü’n-Nushiyye, belli bir plana göre yazılmakla birlikte, eserin üslûbu, Yûnus’un İlâhîlerine göre daha az şiiriyet ve lirizm taşır. II) Bu mesnevide ahenkten ve âşıkane bir üsluptan söz etmek mümkün değildir. Fakat eserde sembolizm mükemmeldir. III) Buradaki kavramlar soyut olup genellikle teşhis (kişileştirme) sanatıyla işlenmiştir. IV) Lirik bir öykü olan Risâletü’n-Nushiyye, insanın bireysel duygularını anlatmaktadır. V) Yunus, bu mana yolculuğunu anlatırken devrin sosyal ve kültürel değerleriyle, nefisle mücadele, aşk ve muhabbet, kanaat, ıstırap gibi hâllerin evrensel kavramlarını kaynaştırıp kısmen sembolik bir mesnevi kaleme almıştır.Yukarıdaki metinde numaralanmış cümlelerden hangisinde bir bilgi yanlışı vardır?A) IB) IIC) IIID) IVE) V

Cevap: A8. Aşağıdakilerden hangisi Dede Korkut Hikâyelerinde yer almaz?A) Duha Koca Oğlu Deli Dumrul HikâyesiB) Kanlı Koca Oğlu Kanturalı HikâyesiC) Kazılık Koca Oğlu Yegenek HikâyesiD) Dirse Han Oğlu Boğaç Han HikâyesiE) Hikâyet-i Kerem Han

Cevap: ESayfa 53 Cevabı 9. Kar yağar, çığ düşer yollar açılmaz. Seller iner derelerden geçilmez Senet yoktur ömre vade biçilmez Geleceksen bir gün önce gelsene. A. KarakoçYukardaki dörtlükte altı çizili fiil için aşağıdakilerden hangisi söylenemez?A) Türemiş bir fiildirB) Zaman eki almıştır.C) Fiil kökünden türemiştir.D) Etken çatılıdır.E) İşi yapan belli değildir.

Cevap: D

10. “Çalışmalardan haberi olunca / hararetli bir şekilde/tartıştılar.” cümlesindeki altı çizili sözlerin türleri aşağıdakilerin hangisinde sırasıyla doğru verilmiştir?A) Zaman zarfı, durum (hâl) zarfı, işteş fiilB) Durum (hâl) zarfı, zaman zarfı, etken fiilC) Durum (hâl) zarfı, durum (hâl) zarfı, edilgen fiilD) Azlık-çokluk (miktar) zarfı, zaman zarfı, geçişli fiilE) Zaman zarfı, yer-yön zarfı, oldurgan fiil

Cevap: A11. Aşağıdakilerden hangisi Ömer Seyfettin hikâyelerinin özelliklerindendir?A) Dili sade, anlatımı akıcıdır.B) Durum hikâyesi niteliği taşır.C) Bireysel temalar yoğundur.D) Bati hayranlığı vardır.E) Gerçek dışı unsurlar görülür.

Cevap: B12. Aşağıdaki yazarlardan hangisi Millî Edebiyat Dönemi yazarlarından değildir?A) Ömer SeyfettinB) Refik Halit KarayC) Namık KemalD) Yakup Kadri KaraosmanoğluE) Halide Edip Adıvar

Cevap: A13.1. Mesnevi bir edebiyat terimi olarak aynı vezinde ve her beyti diğer beyitlerden bağımsız olarak kendi arasında kafiyeli bir nazım biçiminin adıdır.II. Öğretici yönü ağır basan dinî, tasavvufî, ahlakî eserler ve manzum sözlükler yazılmıştır.III. Aynı şair tarafından yazılmış beş mesneviye hamse denir.IV. Mesnevinin bölümleri yoktur, bir bütün hâlindedir.V. İlk dönem Türkçe mesnevilerde her şairin uyduğu belli bir kalıp vardır.Yukarıdakilerden hangileri mesnevinin özelliklerindendir?A) I ve IIB) II ve IIIC) II ve IVD) İve IIIE) III ve V

Cevap: A Sayfa 54 Cevabı 14. Konuşma etkinliğiyle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez?A) Jest ve mimiklere dikkat edilmelidir.B) Konuşma bitince dinleyicilerden soru alınmamalıdır.C) Vurgu ve tonlama hatalarından kaçınılmalıdır.D) Diksiyon ve telaffuz hataları yapılmamalıdır.E) Açık, düzgün, sağlam bir Türkçeyle topluluğa hitap edilmelidir.

Cevap: B15. “Kişiliğimizin oluşup gelişmesinde okuduklarımızın büyük payı vardır. Her yazar kişiliğimizin te-meline ayrı bir taş koyar. Bu,edebiyatın temel işlevlerinden biridir.”Bu parçada yazarlarla ilgili altı çizili ifade ile anlatılmak istenen nedir?A) Duyuş, davranış özelliklerimizi geliştirip zenginleştirdikleriB) Bizi yanlış düşüncelerden uzaklaştırdıklarıC) Yaşama biçimimizi belirledikleriD) Bizi başka insanların dünyasına taşıdıklarıE) Yaşamı sevme gücümüzü pekiştirdikleri

Cevap: A16. “Haksızlığa yönelip bütün insanların senin peşinden gelmesi yerine,adaletli olup yalnız kalman daha iyidir.” cümlesinde aşağıdakilerden hangisi yoktur?A) Zarf-fiilB) Belgisiz sıfatC) Durum zarfıD) Türemiş adE) Sıfat-fiil

Cevap: B

17. Öyle alçak bir (I) kapıdır ki açlık, geçilmesi (II) zorunlu oldu mu, insan ne kadar büyükse (III) o kadar eğilmek (IV) zorundadır. (V)Bu cümledeki numaralanmış sözcüklerle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?A) Tinci, sayı sıfatıdır.B) ll’inci, fiilden fiil yapan ek almıştır.C) lll’üncü, ek fiil almıştır.D) IV’üncü, ad fiil eki almıştır.E) V’inci, ad soylu bir sözcüktür.

Cevap: C18. Deniz çarşaf gibiydi. Martılar bile uçmuyordu(l). Karşı taraftaki Yunan adaları gözle görülebili-yordu(ll). Oltamı durgun denize abverdim(lll). Boşuna bir çabaydı(IV) benimkisi. Denizin dibine dalıp(V) zıpkınla avlanmaktan başka çare yoktu.Yukarıda verilen numaralandırılmış altı çizili kelimelerden hangisi görev bakımından diğerlerinden faklıdır?A) IB) IIC) IIID) IVE) V

Cevap: ESayfa 68 Cevabı 1. Sagu türünün özellikleri nelerdir? Açıklayınız.

Cevap: Sagu türü günümüzün ağıt türünün İslamiyet Öncesi dönemdeki karşılığıdır. Divan edebiyatında mersiye türüne karşılık gelir. Cenaze törenleri olan Yuğ törenlerinde saz eşliğinde hece ölçüsüyle söylenmiş dörtlüklerle oluşturulmuş şiirlerdir. Ölen kişinin ardından çekilen üzüntü bu şiirlerden yansımaktadır.

2. “Türkler arasında güzel sanatların ve şiirin kaynağı, bütün eski milletlerde olduğu gibi din kaynağıdır.” Nihat Sami Banarlı’nın bu sözünden yola çıkarak güzel sanatların ve edebiyatın ortaya çıkmasında dinin etkisini değerlendiriniz.

Cevap: Din sanatların ortaya çıkmasında etkilidir. İnsanoğlu sonsuza kalmak için çabalar. Onun için en önemli şey kendinden sonra da adının hatırlanmasıdır. Bunun için de Tanrının yaratıcılığını taklit ederek bir şeyler üretmek ister. Bu üretimler de sanat eserleri olarak bizlere gelir.

Sayfa 69 Cevabı Metin SorularıMetin Soruları1. Şiirin biçim özelliklerini aşağıdaki tabloya yazınız.Nazım Birimi

Cevap:  DörtlükVezin

Cevap: 7’li hece ölçüsü (4+3)Kafiye ve şeması

Cevap: “l” yarım kafiye Şeması:  aaab/cccb/dddb/eeeb/fffb… düz kafiye vardır.Genelde yarım kafiye kullanılmıştır.

Redif Cevap: İlk dörtlükte : “dimü” redif

2. Şairin felekten bu denli şikâyet etmesinin nedeni nedir? Açıklayınız. Cevap: Şairin felekten bu denli şikayet etmesinin sebebi çk sevdikleri hükümdarları Alper Tunga’nın

ölmesidir.3. Şiirde insanların üzüntüleri nasıl tasvir edilmiştir? Açıklayınız.

Cevap: Kaygı ve kederden zayıflamışlar, bet ve benizleri sararmıştır. Üzüntüden yakalarını yırtıp çığlık atmaktadırlar.

4. Alper Tunga’nın özelliklerini şiirden yola çıkarak tespit ediniz. Cevap: Alper Tunga halkının çok sevdiği güçlü, yiğit, büyük bir devlet adamıdır.

5. Alp ErTunga sagusunda kullanılan edebî sanatlar aşağıda verilmiştir. Bu sanatların geçtiği yerleri tespit edip ilgili karşılarına yazınız.

Cevap:Edebî Sanat Kullanıldığı Yer:Kişileştirme (Teşhis) Kullanıldığı Yer:   “Felek öcünü aldı mı?”, “Felek niyet edip ok atarsa” “Feleğin adeti böyledir”

Benzetme (Teşbih) Kullanıldığı Yer: “Safran sürülmüş gibi” teşbih(benzetme) yüz rengi safrana benzetilmiş…“Erkekler kurt gibi uluyorlar” teşbih (benzetme)Abartma(Mübalağa) Kullanıldığı Yer: “Şimdi yürek yırtılır.”  “Kalbimin içi yandı”Soru Sorma(İstifham) Kullanıldığı Yer: “Felek öcünü aldı mu? “Kötü dünya kaldı mu?”Bilmezden gelme (Tecahül-i Arif) Kullanıldığı Yer: “Alp Er Tunga öldi mü?”ELEŞTİREL OKUMA1. Alp ErTunga sagusunun sorularla başlamasının anlatıma etkisini değerlendiriniz.1. Alp ErTunga sagusunun sorularla başlamasının anlatıma etkisini değerlendiriniz.

Cevap: Alp Er Tunga sagusunun sorularla başlaması anlatımı güçlendirmiştir ve sanatlı yapmıştır2. Türkülerimizdeki dünya, felek kavramı ile bu sagudaki dünya, felek kavramını karşılaştırınız.

Cevap: Türkülerimizdeki felek; dünya kavramı  olumsuz kavramlarla işlenir, olumsuz çağrışımlar yaptırır. Bu yaklaşım bahtsızlık karşısında suçlanacak bir obje arayan sıradan bir insan psikolojisinin yarattığı bir savunma mekanizmasının ürünüdür. Sagu’da da Alp Er Tunga’nın ölümü feleğe mal edilmiş, birtakım olumsuzlukların kaynağı olarak gösterilmiştir

Ders ve çalışma kitabı cevaplaSayfa 70 Cevabı 1. Koşuklar hangi konularda söylenir?

Cevap: Aşk, sevgi, ayrılık, tabiat, yiğitlik, cesaret gibi konularda söylenir.2. Yüzyıllar boyunca bir milletin zevkini yansıtan şiir türlerinin değişmemesini nasıl değerlendiriyorsunuz?

Cevap: Şiirlerde işlenen duygular (aşk, sevgi, ayrılık, gurbet, yiğitlik, cesaret, ) insanlar var olduğundan beri olduğundan ve olacağından  bu duyguları yansıtan şiirler her zaman var olacaktır.

Metin Soruları1. Yukarıda verilen koşuklardan yola çıkarak İslamiyet’ten önceki Türklerin yaşayışı ile ilgili hangi çıkarımlara ulaşabiliriz? Aşağıya yazarak açıklayınız.

Cevap:Verilen koşuklardan hareketle İslamiyet’ten önce Türklerin  savaşçı olduklarını  ve yiğitlik göstermenin önemli olduğu çıkarımına ulaşabiliriz.Genel olarak da:

Göçebe bir yaşam sürüyorlardı.Avcılık, hayvancılık önemli geçim kaynaklarıdır.Pagan inanışı, Şamanizm ve Gök Tanrı inancı Türklerin ilk dinî inancını oluşturuyorduHakan tarafından yönetim vardırMilliyetçi ve merkeziyetçi bir toplumdurBoylar halinde yaşarlar.Savaşçı kimlikleri vardır.Türkler, ehlîleştirdikleri atlarla akıncılık yapmışlar, çiftçilikle uğraşan kavimler üzerinde üstünlük sağlamışlardır…

 Sayfa 71 Cevabı 2. Okuduğunuz koşukların ahenk unsurlarını (ölçü, durak, kafiye, redif, ses ya da kelime tekrarları) bulunuz. Ahenk unsurlarının şiire katkısını değerlendirerek aşağıya yazınız.

Cevap:İlk koşukta “ildi” redif; -r” yarım kafiye7’li hece ölçüsü (4+3 duraklı)2. dörtlükte: “tadım” redif; “r” yarım kafiye7’li hece ölçüsü (4+3 duraklı)3.dörtlükte: “dım” redif7’li hece ölçüsü (4+3 duraklı)Ahenk unsurları şiiri  akıcı kılan, dinleyicide hoş bir etki uyandıran ve şiirin akılda kalmasını sağlayan bir öğedir.

3. Okuduğunuz koşuklarda kullanılan edebî sanatlar aşağıda verilmiştir. Bu sanatların geçtiği yerleri tespit edip karşılarına yazınız.

Cevap:Edebî Sanat kullanıldığı yer:Kişileştirme (Teşhis) kullanıldığı yer:

Benzetme (Teşbih) kullanıldığı yer:  “yağmur gibi kanlı yaşlar”, “aslan gibi kükredim”Abartma (Mübalağa)kullanıldığı yer: yağmur gibi kanlı yaşlar4. Okuduğunuz koşukların temasını aşağıdaki tabloya yazınız.

Cevap:1. Koşuk tema: Bahar2. Koşuk tema: Ayrılık acısı3. Koşuk tema: yiğitlikELEŞTİREL OKUMA1. Okuduğunuz koşuklarda kullanılan deyimleri bulunuz. Bu deyimlerin şiirin anlatımına katkısını değerlendiriniz.

Cevap: Yarayı Deşmek deyimi: Deyimler şiirin anlatımını zenginleştirmiş, duyguların kısa yolda etkili bir biçimde anlatılmasını

sağlamıştır.2. Metindeki değerleri günümüz değerleriyle karşılaştırınız.

Cevap: Aşk, mutluluk, yiğitlik günümüzde de var olan değerlerdir.3. Şiirdeki kişinin öfkelenip savaşmasının sebebi ne olabilir? Tartışınız.

Cevap: Savunma duygusu öne çıkmış olabilir. Bunun yanında bazen insan dayanamaz değer verdiği şeyler uğruna savaşmak zorunda kalır.

 Sayfa 72 Cevabı 1. Sizce insanın gerçek mutluluğu yakalaması nasıl olabilir? Tartışınız.

Cevap: Şu bir gerçek ki mutluluk kadar mutsuzluk da hayatın bir gerçeği. Hayatta sürekli mutlu olamayacağınız gibi sürekli mutsuz da olamayız. Gerçek mutluluğu yakalamak için önce bu gerçeğin farkına varmalıyız bence… Bunun yanında  yüksek idealler peşinde koşarak, başkalarına yardım ederek, başkalarının hayatlarını iyileştirerek gerçek mutluluğu yakalamamız muhtemel…

2. Kutadgu Bilig’deki kişiler hangi değerleri sembolize etmektedir? Aşağıdaki tabloya işleyiniz. Cevap:

Kün Togdı İsim Anlamı: Gün doğdu Görevi: Hükümdar Temsil Ettiği Değer: adalet, kanun

Ay Toldı İsim Anlamı: Dolunay Görevi: Vezir Temsil Ettiği Değer: mutluluk

Ögdülmiş İsim Anlamı: Övülmüş Görevi: Vezirin oğlu Temsil Ettiği Değer: zeka, akıl

Odgurmışİsim Anlamı: zeka, akılGörevi: Vezirin kardeşi(derviş)Temsil Ettiği Değer: Akıbet; yaşamın sonudur. Sayfa 74 Cevabı METİN SORULARI1. Kutadgu Bilig’in yazılış amacı nedir? Açıklayınız.

Cevap: Okuyanlara yol göstermek, hem bu dünyada hem de ahirette mutlu olmanın yollarını göstermek için yazılmıştır.

2. Hükümdarın Ay-Toldı’ya sürekli soru sormasının nedeni nedir? Açıklayınız. Cevap:

3. Yusuf Has Hacip neden bazı kavramları sembolleştirerek (alegorik biçimde) anlatma yoluna gitmiştir? Açıklayınız.

Cevap: Soyut olan kavramların (adalet, mutluluk, akıl vb.) daha iyi anlaşılması için4. Yukarıdaki tabloda Kutadgu Bilig’den alınan özgün kelimelerle bunların günümüzdeki kullanışları verilmiştir. Metinden ve sözcüklerden hareketle Kutadgu Bilig’in dil ve söyleyiş özellikleri hakkında çıkarımlarda bulununuz.

Cevap:Devrine göre sade bir dille yazılmıştır.Sembolik bir anlatım vardır.Ölçülü ve ahenkli bir söyleyiş hakimdir.Bazı kelimeler ses değişikliklerine uğrayarak günümüze kadar gelmiştir.

5. Kutadgu Bilig’den okuduğunuz metinde özdeyiş niteliğinde olan cümleleri yazınız. Cevap: Boş söz bilgisizin ağzından çıkar; bilgisiz adama âlim hayvan der.

Boş ve densiz konuşan — ayak takımıdır; onun başını yiyen de bu boş sözlerdir.Söz boş yere söylenirse, çok zarar getirir; söz yerinde söylenirse, faydalı olur.Bilgili insanlar vücûtlarını yıpratırlar; bilgi ile avunurlar ve ruhlarını beslerler.Sözün yeri sırdır; söz ondur, fakat biri söylenmelidirBiri söylenebilir, dokuzunun söylenmesi yasaktır; yasak sözler aslında esâsında hep fenadır.Çok dinle, fakat az konuş; sözü akıl ile söyle ve bilgi ile süsle

ELEŞTİREL OKUMA1. Metinde verilen öğütler günümüz için de geçerli midir? Değerlendiriniz.

Cevap: Geçerlidir, son derece doğru ve yerinde öğütlerdir.2. Metinde “dil” ile ilgili olan nasihatlerin bugünkü kültürümüzdeki karşılıkları (deyim, atasözü, özdeyiş gibi) nelerdir? Değerlendiriniz.

Cevap:İki dinle; bir söyleEğri oturup doğru konuşalımAğzından hayır çıkmazsa bari şer söyleme.Açma sırrını dostuna, dostunun dostu vardır o da söyler dostunaDil kılıçtan keskindir.Dilim seni dilim dilim dileyim, başıma geleni senden bileyim

DEYİMLER:dan dun konuşmakçan çan ötmekileri geri konuşmaklaf söyledi balkabağıÖZDEYİŞKabul etmeseniz de doğru söz her zaman geçerlidir. (özdeyiş)

3. Yusuf Has Hacip sarayda has haciplik (Halkla İlişkiler Uzmanı) unvanı ile görev yapmıştır. Yazarın mesleğinin yazmış olduğu eserin içeriğine katkılarını değerlendiriniz.

Cevap: Yusuf Has Hacip’in sarayda çalışması onun devlet işleyişiyle bilgi sahibi olmasını sağlamıştır. Böylece de devlet yönetimi  için hükümdara gerekli ve çok faydalı olan bilgiler vermiştir.

Sayfa 75 Cevabı 1. Kutadgu Bilig’in ilk dil bilim ve folklor araştırma kitabı olarak adlandırılmasının nedeni nedir?

Cevap: (Uyarı: Sorudaki Kutadgu Bilig, Divanü Lügati’t Türk olarak düzeltilmelidir) Daha önceki dönemlerde bu özelliklere sahip bir eser yazılmadığı için bu şekilde adlandırılmıştır. Divanü Lügati’t Türk’te o zamanki Türk dünyasının dili, kültürü, folkloru, tarihi, coğrafyası, vb ile bilgiler verilmiş, 7500’den daha fazla Türkçe sözcüğü örnekleyen atasözleri ve şiirlerin kullanılmıştır.)

2. Bir ülkede veya bölgede yaşayan halkın sözlü edebiyatını, geleneklerini, törelerini, inançlarını, mutfağını, müziğini, oyunlarını kısacası kültür ürünlerini incelemenin ve araştırmanın ne tür faydaları olabilir? Tartışınız.

Cevap: O ülke ve bölge hakkında bilgi sahibi olur, ufkumuz zenginleşir, farklı kültürlerle daha kolay iletişim kurabiliriz.

Sayfa 76 Cevabı Metin Soruları1. Yukarıdaki metin parçasından hareketle Kaşgarlı Mahmut, eserini hangi amaçla ve nasıl yazmıştır? Açıklayınız.

Cevap: Kaşgarlı Mahmud’un Divanü Lügati’t Türk adlı eserini yazma sebebi Türklerin zengin dillerini diğer milletlere özellikle Araplara öğretme isteğidir. Türkçenin Arapçadan üstün bir dil olduğunu ispatlamak ve Araplara Türkçeyi öğretmek için Divanü Lügâti’t Türk adlı eserini yazmıştır.

2. Kaşgarlı Mahmut eserini kime hediye etmiştir? Cevap: Türkçenin ilk sözlük ve dil bilgisi kitabı olan Divanü Lügâti’t Türk, Kaşgarlı Mahmut tarafından

Bağdat’ta Abbasi Halifesi Ebulkasım Abdullah’a sunulmuştur.3. Kaşgarlı Mahmut’a göre Türk dilinin öğrenilmesi neden vaciptir? Açıklayınız.

Cevap: Peygamberimizin “Türk dilini öğreniniz, çünkü onların egemenlikleri uzun sürecektir” sözüne dayandırarak Türk  dilinin öğrencilmesini vacip (gerekli) görmektedir.

4. Kaşgarlı Mahmut sözlüğü yazarken nasıl bir yöntem izlemiştir, günümüz sözlükleriyle karşılaştırınız.

Cevap: Hece harfleri sırasına göre düzenlemiştir. Günümüz sözlüklerinde de kelimeler alfabetik sıraya göre düzenlenmiştir.

5. Yukarıdaki metin parçasında Kaşgarlı Mahmut, kendi kişiliği ve edebî yönüyle ilgili hangi saptamaları yapmıştır? Açıklayınız.

Cevap: İslami dönem ilk eserlerinden en önemlisini kaleme almıştır. Eserini Arapça olarak kaleme almıştır.Bu durum onun Arapçayı iyi bildiğinin göstergesidir. Yaşadığı dönemin kültürünü yansıtmış ve günümüze kadar ulaşmasını sağlamıştır. Türk Türkmen , Yağma, Çiğil , Kırgız gibi Türk boylarını dolaşmıştır. Türkçenin ilk dilbilimcisi ve etimologudur. İslamiyet öncesi sözlü ürünler:sagu koşuk sav gibi sözlü

edebiyat ürünlerini derleyerek yazıya geçirmiştir. Türkçenin ilk etimoloğudur. Türkçenin ilk sözlüğünü yazmıştır, eserinde 7500 sözcük yer alır.

6. Metinde yer alan dua bölümlerini tespit edip söyleyiniz. Cevap: İlk paragrafta ve 5.paragrafta eserini sunduğu Ebu’l Kasım’a Abdullah için ettiği yerler dua

bölümleridir.Sayfa 77 Cevabı Karamanoğlu Mehmet Bey: “Şimden gerü hiç gimesne divanda, dergahda, bergahda ve dahi her yerde Türk dilinden özge söz söylemeye” Kaşgarlı Mahmut: “Derdini dinletebilmek ve Türklerin gönlünü alabilmek için onların dilleriyle konuşmaktan başka çare yoktur. Türk dilini öğrenmek vacip (çok gerekli) bir iş olur; yok, bu söz doğru değilse akıl da bunu emreder.”

1. Karamanoğlu Mehmet Bey ve Kaşgarlı Mahmut’un Türkçeye bakış açılarını değerlendiriniz. Değerlendirmelerinizi kısaca aşağıya yazınız.

Cevap: Karamanoğlu Mehmet Bey yayınladığı fermanla Türkçeyi resmi dil haline getirmiştir. Kaşgarlı Mahmut da Arapların Türkçeyi öğrenmesinin gerekli olduğunu belirtmiştir. Sonuç olarak her ikisi de Türk diline büyük önem vermiştir.

2. Ali Emiri Bey’in kitabın değeri ile ilgili Hz. Yusuf’a atıfta bulunarak yaptığı eleştiriyi değerlendiriniz.

Cevap: Divanü Lügati’t Türk İslamiyet öncesi Türk kültür ve medeniyet ve edebiyatının bir belgesi ve eşsiz bir kültür hazinesi niteliğindedir. Türk Eser, Türkçe’nin en eski yapıtıdır.O dönemde konuşulan Türkçenin ve Türk kültürünün yansıtıldığı en gerçekçi eser Divanü Lûgati-i Türk’tür. Ayrıca eser Türkçenin ve Türklerin; yabancı dil ve kültürlere karşı üstünlüğünü göstermiştir.

Sayfa 78 Cevabı 1. Geçiş dönemi eserlerinde İslami öğelerin ve islami anlatımların ağır basmasının sebebi nedir? Açıklayınız.

Cevap: İslamiyet öncesi dönemdeki kültür ile İslamiyet sonrası kültür iç içe yaşamıştır.İslami devir Türk edebiyatının ilk eserlerinde doğruluk, sabır, cömertlik gibi güzel davranışlar ana teme olarak işlenmiştir.Bu dönemdeki eserlerde İslam dininin kurallarını topluma öğretme, halkı bilgilendirme ve eğitme amaçlanmıştır.Arap ve Fars edebiyatından alınan yeni nazım biçimleri kullanılmıştır.Bu dönemde yazılan eserlerde hece ölçüsüyle birlikte aruz ölçüsü de kullanılmıştır.Eserlerin dili İslamiyet öncesi doğal dilden yavaş yavaş uzaklaşarak eserlerde Arapça ve Farsça kelimeler kullanılmaya başlanmıştır.11. Yüzyılda yazılan eserlerde, Uygur harflerinin yanında Arap harfleri de kullanılmaya başlanmıştır.

2. Nasihatle ilgili bildiğiniz veya kendinize ait olan sözleri defterinize yazınız. Cevap: Kızım benden sana bir öğüt, kendi ununu kendin öğüt.

Adam olana bir söz yeter. Türk atasözüBir felâket bin nasihattan evlâdır Türk atasözüHiçbir zaman kimseye savaşa gitmeyi ya da evlenmeyi öğütleme.Sakın bir toplulukta öğüt vermeye kalkma.Hiçbir zaman kimseye savaşa gitmeyi ya da evlenmeyi öğütleme.Sakın bir toplulukta öğüt vermeye kalkma.

 Sayfa 79 Cevabı Metin Soruları

1. Okuduğunuz şiire göre bilgili insanın özellikleri nelerdir? Açıklayınız. Cevap: Bilgili kişi altın para gibidir. Cahil ve bilgisiz olan ise değersiz sadakadır. Bilgili ile bilgisiz

nasıl eşit olur? Bilgili dişi erkek, cahil erkek ise dişidir)2. Edip Ahmet Yükneki’nin bilgiye verdiği değeri anlatan ifadeleri belirleyiniz. Bu ifadelerden beğendiklerinizi defterinize yazınız.

Cevap:Bilgili kişi altın para gibidir.Cahil ve bilgisiz olan ise değersiz sadakadır.Bilig birle bilnür törütgen (Bilgiyle bilinir yaratan Tanrı)Biligsizlig içre kanı hayr yidi (Bilgisizlikten nerde, gören hayrı?)Bilig bilmegendin bir ança budun (Bilgi bilmemekten nice insanlar)Özelgin but itip idim bu tidi (Elleriyle put yapıp rabbim dedi)Bilgilinin sözü öğüt, nasihat ve edebdir;Bilgiliyi Acem de Arab da övdü.Bilgi, malı olmayan için tükenmez bir hazinedir;bilgi, nesepsiz için, yerilmez bir neseptir

3. Edip Ahmet Yükneki’ye göre bilginin insana sağladığı faydalar nelerdir? Açıklayınız. Cevap: Bilgi insanı değerli kılar, insan yaratıcısını bilgi bile bilir, bilgi insan için tükenmez bir hazine

gibidir, bilgili insan övülür4. Okuduğunuz şiirdeki örtük iletileri defterinize yazınız.

Cevap: Bilgili kişi altın para gibidir.Cahil ve bilgisiz olan ise değersiz sadakadır.

Bilgilig sözü pend nasihat edeb Biligligni ögdi Acem hem Arab Tavarsızka bilgi tükenmez tavar Nesepsizke bilgi yirilmez neseb Dad İspehsalar Beg üçün bu kitap Çıkardım Ajunda atı kalsu tip5. Yukarıda Atabetü’l Hakayık ‘tan farklı birimlerle yazılmış metin parçaları verilmiştir. Geçiş Dönemi eserlerinin hangi özelliğinden kaynaklanmaktadır?

Cevap: Hem dörtlük hem de beyit nazım biriminin bir arada kullanılması İslamiyet öncesi kültür ile İslami dönem kültürünün iç içe geçtiği gösterir

Eleştirel Okuma1. Metinden yola çıkarak yazarın dünya görüşünü değerlendiriniz.

Cevap: Bilgili olmaya çok önem ve değer veren dindar bir insandır.2. Okuduğunuz eserin şekil bakımından Kutadgu Bilig’den farklı yönlerini tespit ediniz.

Cevap: Kitapta  verilen metinlere  göre Kutadgu Bilig beyitler halide mesnevi biçiminde yazılmıştır. Atebetü’l Hakayık’ta ise hem beyit hem de dörtlük nazım birimi kullanılmıştır.

 Sayfa 80 Cevabı Tasavvuf felsefesi hakkında neler biliyorsunuz? Anlatınız.

Cevap:Tasavvufun temeli evrende tek varlığın bulunduğu, o tek varlığın dışındaki diğer varlıkların ise onun yansıması olduğu görüşüne dayanır. O tek varlık Allah’tır. Öteki varlıklar yani görünen her şey Allah’ın türlü görüntüleridir.Buna “vahdet-i vücud” denir.İnsan için varlık kazanmanın amacı “insan-ı kâmil” olmaktır. Tasavvufi anlamda” insan-ı kâmil” olmak”bekabillah” a yani sürekli olarak Allah’ın varlığında bulunma mertebesine ulaşmak olur.”Bekabillah”ı”Fenafillâh” yani insan varlığının Allah varlığında yok olduğu makam izler.

Aşağıda Ahmet Yesevi ve Yunus Emre’den benzer şiirler vardır. Ahmet Yesevi’nin Kazakistan’da, Yunus Emre’nin Anadolu coğrafyasında benzer şiirler yazmasının nedeni ne olabilir? Açıklayınız.

Cevap: Işkıng kıldı şeyda meni, cümle alem bildi meniKayğum sensen tüni küni, menge sen ok kereksenHoca Ahmed menim atım tüni küni yanar otımİki cihanda ümidim menge sen ok kereksen(Divan-ı Hikmet)Aşkın aldı benden beni, bana seni gerek seniBen yanarım dünü günü, bana seni gerek seniYunus’dürür benim adım, gün geçtikçe artar odumİki cihanda maksudum, bana seni gerek seni(Yunus Emre Divanı)

Yunus Emre’nin Ahmet Yesevi’nin başlattığı  tasavvuf geleneğinden etkilendiğini gösterir. Sayfa 81 Cevabı 1. Aşağıdaki hikmette kafiyeleri bulunuz.

Cevap: Dörtlükteki “r” yarım kafiyedir.2. Şiirde kullanılan edebî sanatları aşağıdaki tabloya yazınız.

Cevap:Edebi Sanat: istiare / tenasüpGeçtiği Yer:  aşıklara / Rabbim, Rahim, rahman, rahmet3. Ahmet Yesevi’nin şiirlerinin içeriklerinden yola çıkarak şiirlerine belirleyiniz.içeriklerinden yola çıkarak şiirlerine belirleyiniz.

Cevap: Hikmet , kelime anlamı olarak “sözde ve davranışta tam ve doğru isabet , lafzı az manası engin söz… Kuran’da Allah’ın peygamberlerine ve seçkin halis kullarına nasip ettiği derin anlayış kabiliyeti” gibi çok çeşitli anlamlarda kullanılabilen geniş kapsamlı bir kavramdır. İslam alimleri , hikmet için çeşitli tarifler yapmışlardır

4. Ahmet Yesevi’nin her dörtlüğün sonunda “yer altına girdim işte” Açıklayınız. Cevap: Her dörtlüğün sonunda “yer altına girdim işte” demesinin sebebi Ahmet Yesevi’nin

Peygamberimize olan sevgisini ve bağlılığını göstermek içindir. Şair belli bir yaştan sonra yer altında niçin yaşadığını anlatmak için bu şiirini yazmıştır. Hatta 63 yaşından sonra yeryüzünde dolaşmayı O’nun sünnetine aykırı görüp, o yaştan sonraki ömrünü yer altında geçirmesi onun Peygamber sevgisinin bir göstergesi olarak kabul edilir. Dörtlüklerin son dizesinde de belirttiği gibi, Hz. Peygamberimiz (s.a.v) 63 yaşında toprağa girdi. Ben de bu yaştan sonra toprağın altında yaşamalıyım diyerek, kendisine toprak altında bir hücre yaptıran Ahmed Yesevi’nin o günlerde meydana gelen bir olay, şöhretinin bütün Türkistan havalisine yayılmasına vesile olmuştu.

5. Ahmet Yesevi’nin hikmetleri yazış amacı nedir? Açıklayınız. Cevap: İslamiyetin esaslarını  İslam’ı yeni kabul etmiş veya henüz kabul etmemiş Türklere

öğretmek, tasavvufun inceliklerini ve tarikatın kurallarını telkin etmek için kaleme almıştır.Eleştirel Okuma1. Yukarıda verilen şiir örneklerinden yola çıkarak Divan-ı Hikmet’i biçim (yapı) bakımından ve işledikleri konu bakımından karşılaştırarak değerlendiriniz.

Cevap: Koşuk, ilahi ve Divan-ı Hikmet’ten alınan şiir örnekleri dörtlük biçiminde yazılmıştır. Koşuk’ta tabiat konusu, ilahide Allah aşkı ve Divan-ı Hikmet’ten alınan dörtlükte ise tövbe etme konusu işlenmiştir.

2. “Şiir, çevrilmemesi gereken tek şeydir. Çevirmen işini ne kadar iyi yaparsa yapsın gene de şiiri yazmış olan kişinin yakaladığı duyguyu, çevirdiği şiire tam olarak veremez. Araya kendi duygularını da ister istemez karıştırır. Yarım yamalak duygu yakalamak yerine, çeviri şiir okumamak en iyisidir.” eleştirisini değerlendiriniz.

Cevap: Şiirin çevrilemeyeceği, çevrildiği dilde anlamını yitirebileceği şiirin yazıldığı dilde anlamının daha güçlü olduğu vurgulanmıştır.

Sayfa 85 Cevabı “ile” edatını aşağıdaki parantez içinde verilen anlamlara gelecek şekilde kullanınız.

Cevap:Arkadaşımla Tarkan konserine gittik (birliktelik)Annesine sevgiyle baktı. (nasıllık-durum)Görülmek korkusuyla saklandı (neden)Sayfa 86 Cevabı Aşağıdaki edatları kullanarak cümle oluşturunuz. Oluşturduğunuz cümlede edatın kurduğu anlam ilişkisini tespit ediniz.

Cevap:Edat             Kurduğum Cümle       Anlam İlişkisi

kadar        “Sabaha kadar çalıştım.” (zaman)üzere       Yarın getirmek üzere kitabı alabilirsin (Koşul)gibi         Cennet gibi vatanımız var (benzetme)dolayı       Soğuklardan dolayı sık sık hasta oluyor (neden)–den beri   Sabahtan beri çalışıyorum (zaman)sonra       Onu yemekten sonra göremedim, (zaman)-e doğru   “Akşama doğru dışarı çıktık.” (yaklaşık)i̇çin          Dil eğitimi için Londra’ya gitmiş. (amaç)Aşağıdaki metinde edatları bularak bu edatların cümlede kurdukları anlam ilgisini belirleyiniz.KARGALAR

Hani bu sene kargalara savaş ilan edilmişti? Ya bu tepemizde sürü sürü uçuşan kara kuşlar ne? Her sabah gözlerimi, semalardan gelen paslı sesler gıcırtısıyla açıyorum.Sanki binlerce çelik makas,

semaların lacivert rengini doğramak için sürekli açılıp kapanarak havada cehennemi andıran bir gürültü ile şakırdıyor. Bahar geleli, kargalar sonsuz bir neşe içinde! Sanki insan silahına karşı yeni galibiyetlerini kutluyorlar. Vapura gitmek için geçtiğim tarlaya konan kargalar, şimdi gelip geçenden zerre kadar korkmuyor. Aksine, bu tank gibi madenî bir zırhla her tarafı kaplı kuşların yuvarlak kanlı gözü ve çelikten gagası, garip bir tehditle insana doğru çevriliyor! Öyle ya! Galip mağluba başka türlü mü bakacaktı?Ahmet Haşim Bize Göre

Cevap:gıcırtısıyla : “ile” edatı durum anlamısanki: benzetmeiçin: amaçgürültü ile: durumkadar:  ölçü-a doğru: yön

 Sayfa 87 Cevabı 1. Yunus Emre ve Karacaoğlan’daki aşk teması arasındaki fark nedir? Açıklayınız.

Cevap: Yunus Emre’deki aşk ilahi aşktır yanş Allah aşkıdır.  Karacaoğlan’da ise beşeri (insani) aşktır.Soruyu örnek metinler üzerinde daha detaylı açıklayalım. Yunus Emre ve Karacaoğlan’dan alınan şiirlerini karşılaştırmalı inceledik… Önce şiirlerimizi okuyalım:

KOŞMA 

Ala gözlerini sevdiğim dilberŞu gelip geçtiğin yerler öğünsünKadir mevla’m seni öğmüş yaratmışKısmeti olduğun kullar öğünsünHuri melek var mı senin soyundaAh-ü zarım kaldı uzun boyundaKadir gecesinde bayram ayındaÜstüne gölg’olan dallar öğünsünHuri kızlar sürmelemiş gözünüİlin aşiretin çeksin nazınıKaldır perçemini görem yüzünüYüzüne dökülen teller öğünsünKarac’oğlan der ki garibim garipGaribin halinden ne bilsin tabipAkşamdan soyunup koynuna giripBoynuna dolanan kollar öğünsün

KARACOĞLANİLAHİAşkın aldı benden beniBana seni gerek seniBen yanarım dün ü günüBana seni gerek seniNe varlığa sevinirimNe yokluğa yerinirimAşkın ile avunurumBana seni gerek seniAşkın aşıklar oldururAşk denizine daldırırTecelli ile doldururBana seni gerek seniAşkın şarabından içemMecnun olup dağa düşemSensin dünü gün endişemBana seni gerek seni

2. ilahi türü ile ilgili bilgileri aşağıdaki tabloya işleyiniz.  Cevap:

Nazım Birimi:  DörtlükÖlçüsü: HeceKonu: Tanrı SevgisiSayfa 88 Cevabı Metin Soruları1. Şiirin ilk dörtlüğündeki ahenk unsurlarını tespit ediniz.

Cevap:Ölçü: 8’li hece ölçüsüKafiye: “n” yarım kafiyeKafiye Şeması: aaaaNakarat: “Bana seni gerek seni”2. Şiirde samimi bir anlatım oluşmasına etki eden etmenler nelerdir? Açıklayınız.

Cevap: Şairin üslubu (ifade tarzı), doğallığı, içten ve sade bir dil kullanması3. Şiirdeki tasavvuf unsurlarını yukarıdaki bilgilerden yola çıkarak tespit ediniz.

Cevap:Şairin Allah aşkıyla kendinden geçmesiKendini sadece Allah’a adamasıVarlığa sevinmemesi, yokluğa üzülmemesiHer şey de Allah’ın tecellisini görmesiAllah dışında hiçbir şeyi-cenneti bile- istememesiHem bu dünyada hem de ahirette tek isteğinin Allah’a kavuşma olması

4. İslami gelenekle yazılan bu şiirdeki İslamiyet’e ait kavramlar nelerdir? Açıklayınız. Cevap: “Tecelli, sufi, cennet, huri, ahiret…”

5. Şiirin dörtlüklerinden hareketle şiirin temasını bulunuz. Cevap: İLAHİ AŞK (ALLAH AŞKI)

Eleştirel Okuma1. Okuduğunuz ilahide Yunus Emre’yi en iyi ifade eden dize hangisidir? Neden?

Cevap: “Bana seni gerek seni” dizesi Yunus Emre’yi en iyi ifade eden dizedir. Çünkü Yunus Emre Allah aşkıyla yanıp tutuşan, kendini Allah’a yoluna adayan,  kendisine sadece Allah’ın ve sevgisinin gerekli olduğunu, bunun haricinde hiçbir şeye ihtiyacı olmadığını söyleyen bir mutasavvıftır.

2. Yunus Emre’nin şiirleri,sözleri, ilahileri halk tarafından ezberlenmiş, okunmuştur. Yunus Emre’nin bu kadar kabul görmesini ve halka mal olmasını nasıl değerlendiriyorsunuz?

Cevap: Allah aşkını yalın, sade, çok içten  ve coşkun bir duygusallıkla anlattığı için halka mâl olmuştur.

 Sayfa 89 Cevabı Hacı Bektaş Veli’nin aşağıdaki resimde böyle tasvir edilmesini tasavvuf düşüncesinden yola çıkarak yorumlayınız.

Cevap: Yaradalılanı sevelim yaradandan ötürü anlayışı vardır. Dünyadaki bütün canlıları bütün varlıkları doğayı yüce yaratıcıdan ötürü sevelim anlayışı vardır.

 Sayfa 90 Cevabı Metin Soruları1. Abdal Musa olarak anılan kişi kimdir, özellikleri nelerdir? Kaygusuz Abdal neden bu kişiyi övmektedir?

Cevap: Abdal Musa SultanAnadolu’nun ünlü erenlerinden ve ermişlerinden olan Abdal Musa Sultan, aynı zamanda ünlü bir ozan ve düşünürdür. Aslen Horasan’lı dır. Azerbaycan’ın Hoy kasabasına gelmiş ve bir süre orada yaşamış olduğundan, “Hoylu” olarak tanınmıştır. Hacı Bektaş Veli’nin amcası Haydar Ata’nın oğlu, Hasan Gazi’nin oğludur. Kaygusuz Abdal Menkıbesine göre “Kösre Musa” adıyla da anılır. Abdal Musa Sultan, Horasan Erenlerinden ve Hz. Peygamber soyundandır. 14. yy. da yaşadığı ve Osmanlıların Bursa’yı fethi yıllarında Orhan Bey’in askerleriyle savaşlara katıldığı ve büyük yararlıklar gösterdiği tarihi kaynaklarda yazılıdır. Hacı Bektaş Veli’nin önde gelen halifelerindendir. Payesi sultanlık, mertebesi “Abdallık”. Pir evindeki hizmet postu ise, “Ayakçı Postu”dur. Bu post Bektaşi tarikatındaki on iki posttan on birincisi olup, diğer adı ”Abdal Musa Sultan Postu”dur. Ayakçılık, Abdallık mertebesidir.

2. “Duygu ve düşünceleri zarafet ölçüleri içinde söylemek nefesin en belirgin özelliğidir.” Bu bilgiye göre zarafetle söylenen bölümleri tespit ediniz.

Cevap:Benüm bir isteğüm vardur Kerim’den

Münkir bilmez evliyânun halinden

Kaygusuz’am ayrı düştüm pîrîmden

Ağlar gelir şahım Abdal Musa’ya

3. Şiirde tasvir edilen tekke nasıl bir yerdir, kimler buraya gelmektedir? Cevap:

Hind’den bezirgânlar gelür yayınur

Pişer lokmaları açlar doyunur

Âşıkları gelir bunda soyunur

4. Bu şiiri şairimize yazdıran duygu nedir? Açıklayınız. Cevap: Abdal Musa’ya olan sevgi işlenmiştir.

5. Bu şiiri aşağıdaki ahenk unsurlarına göre değerlendiriniz. Bu unsurların ahenge katkısını açıklayınız.

Ölçü:Hece 11 Lİ Kafiye-Redif: Edebî Sanatlar: Nazım Birimi:Dörtlük Uyak Şeması:Abab-Cccb-Dddb / Ya da  Aaaa-Bbba-Ccca Diyebiliriz.

1. İlahi türü ile okuduğunuz nefesi, kullanılan dil bakımından karşılaştırınız. Cevap: İkisi de sade anlaşılır bir dille yazılmıştır. İkisinde de ilahi aşk işlenir.

2. Hastaların pirden derman istemelerini nasıl değerlendiriyorsunuz?3. “Alaiye (Alanya) beyinin oğlu Gaybi, avlanırken attığı okla bir geyiği koltuğundan vurur. Yaralı geyik kaçar, Gaybi arkasından kovalar. Geyik Abdal Musa’nın tekkesine girer, arkasından Gaybi de girer, dervişlerden geyiği sorar. Dervişler geyiği görmediklerini söylerler. Tekkenin şeyhi Abdal Musa gelir koltuğunun albndan kanlı oku çıkararak Gaybi’ ye verir. Gaybi okunu tanır ve Abdal Musa’ya bağlanır. Alanya beyi oğlunu tekkeden kurtarmak ister ama Gaybi, Musa’dan ayrılmaz. Bütün dünya saltanatını bırakıp derviş olur.”Kaygusuz Abdal’ın elindeki dünyevi imkânları bırakarak bir tekkeye derviş olmasını nasıl değerlendiriyorsunuz? Düşüncelerinizi aşağıya yazınız.Sayfa 91 Cevabı 1. Bildiğiniz bir maniyi arkadaşlarınızla paylaşınız.

Cevap: Akşamlar olmasaydıBadeler dolmasaydıYâr koynuna girinceHiç sabah olmasaydı……………………….A benim bahtiyarımGönülde tahtı yârimYüzünde göz izi varSana kim baktı yârim………………………..

2. En sevdiğiniz türkü hangisidir? Cevap: Elif Türküsü

 Sayfa 92 Cevabı Metin Soruları1. Okuduğunuz manilerin ahenk unsurlarını (ölçü, durak, kafiye, redif, ses ve söyleyiş) tespit ediniz.

Cevap:Kuş kafese / girmiyor

Buna aklım / ermiyorHiç boşuna / ah çekmeAnnem beni / vermiyorÖlçü: 7’li hece ölçüsüDurak: 4+3 duraklı (mani üstünde de / ile gösterildi)Kafiye: “r” yarım kafiyeRedif: “-miyor”Ses ve Söyleyiş: Sade, yalın bir halk dili kullanılmıştır.Bayburt’a giden yollarUzadıkça uzarlar,Geçme bizim kapıdanEller bana  kızarlar.Ölçü: 7’li hece ölçüsüDurak: Düzensiz durakları varKafiye: “lar” zengin kafiyeRedif: Bu manide redif yok.Ses ve Söyleyiş: Sade, yalın bir halk dili kullanılmıştır. Kesik (cinaslı) ManiDağ banaBahçe sana/ bağ banaDeğme zincir /kâr etmezZülfin teli/ bağ banaÖlçü: Durak: Düzensiz durakları varKafiye: “bağ bana” cinaslı kafiyeRedif: yokSes ve Söyleyiş: Sade, yalın bir halk dili kullanılmıştır.KaracaAldım aşkın tüfeğinVurdum birkaç karacaDünyada bir yâr sevdimKaşı gözü karacaÖlçü: 7’li hece ölçüsüDurak: Düzensiz durakları varKafiye: “karaca” cinaslı  kafiyeRedif: yok Ses ve Söyleyiş: Sade, yalınYedekli (Artık) ManiAğlarım çağlar gibiDerdim var dağlar gibiCiğerden yaralıyımGülerim çağlar gibiHer gelen bir gül isterSahipsiz bağlar gibiÖlçü: 7’li hece ölçüsüDurak: Düzensiz durakları varKafiye: “karaca” cinaslı  kafiyeRedif: yok Ses ve Söyleyiş: Sade, yalınNe viran çeşme imişSu içecek tası yokYıkıldı viran gönlümYapacak ustası yokŞu vefasız dünyanınUcu var ortası yokÖlçü: 7’li hece ölçüsüDurak: Düzensiz durakları varKafiye: “karaca” cinaslı  kafiye

Redif: yok Ses ve Söyleyiş: Sade, yalın

2. Okuduğunuz manilerde asıl duygu ve düşünce hangi dizelerde ifade edilmiştir? Bu bölümlerin dışında kalan dizelerin işlevi nedir? Açıklayınız.

Cevap: 3.ve 4.dizelerde ifade edilmiştir. Bu bölümlerin dışında kalan dizeler asıl söylenmek istenene bir hazırlık dizeleridir  diğer adıyla  doldurma dizeleridir.

3. Okuduğunuz manilerin temasını tespit ediniz. Cevap:

Düz Mani: Kavuşma İsteğiKesikli Mani: AşkYedekli Mani: DertDeyiş Manileri: Aşk4. Manilerde gerçek anlamı dışında kullanılan sözcük ya da söz öbeklerini bulunuz.

Cevap: aklım ermiyor, vermiyor, ciğerden yaralıyım, her gelen bir gül ister/ sahipsiz bağlar gibi, yıkıldı viran gönlüm, yapacak ustası yok, gönlüm nere kaçarsın…

5. Yukarıda verilen türküdeki ahengi sağlayan unsurları belirleyiniz. Cevap: 11’li hece ölçüsü, kafiye ve redifler, ses ve kelime tekrarları

6. Manilerin kafiye düzeni genellikle (aaxa) şeklindedir. Manilerde asıl söylenmek istenen üçüncüve dördüncü mısralarda söylenir. Bu bilgilere göre aşağıda verilen manileri tamamlayınız.

Cevap:Ayva külde pişer mi? Gül yanaktan düşer mi?

Cevap:Sen orada ben burdaBana gülmek düşer mi?

Şu dağlar garip dağlar İçinde garip ağlar Cevap: Kimse garip olmasın

Garip için kim ağlarEleştirel Okuma1. Yukarıdaki türküde nakarat bölümünü bulunuz. Nakarat bölümünün şiirin anlamına katkısını değerlendiriniz.

Cevap:Zeynebim Zeynebim anlı Zeynebim,Üç köyün içinde şanlı Zeynebim. dizeleri nakara bölümüdür.Nakaratlar ahengin oluşmasında ve anlam bütünlüğünü sağlamada katkı sağlar.

2. Türkülerin genellikle bestelenip söylenmesi, türkülerin hangi özelliğinden kaynaklanmaktadır?

Cevap: Sözlü şekilde ağızdan ağıza aktarılması özelliğinden kaynaklanmaktadır.Sayfa 93 Cevabı 1. İslamiyet’ten önce Türklerdeki ozan, baksı, kam ile günümüz âşıkları arasında nasıl bir ilişki vardır? Açıklayınız.

Cevap: Günümüzdeki aşıklar İslamiyet öncesinde eski Türklerde  kam, baksı, ozan adı verilen şairlerle sözlü dönem sanatçılarının İslamiyet sonrasındaki devamıdır. Türk müzik ve edebiyatının en eski zümresini oluşturan bu ozanlar, zaman içinde değişen koşullarla birlikte “aşık” ismini almıştır.    Eski Türklerdeki  kam, baksı, ozanlarda bulunan hekimlik, büyücülük, din adamlığı gibi özellikler günümüz aşıklarında olmayıp bu kişiler bulundukları yörelerin hem şairi hem de müzisyeni olarak önemli bir yere sahiptirler.

2. Koşmalar genellikle hangi konularda söylenir? Açıklayınız. Cevap: Aşk, ayrılık, gurbet, tabiat, kahramanlık, yergi.

Sayfa 94 Cevabı 1. Koşmanın aşağıda verilen özelliklerini belirleyerek tabloya yazınız.

Cevap:Ölçü: 11’li hece ölçüsüKafiye-Redif: İlk dörtlükte: “kal melil melil” redif; “-l” yarım kafiye2.dörtlükte: “t” yarım kafiye3.dörtükte: “-ına” redif “aş” tam kafiye4. dörtlükte: “unca” redif; “l” yarım kafiyeEdebî Sanatlar: 

melil melil: tekrirgitmek-kalmak: tezatey sevdiğim: nida(seslenme) sanatıAyrılık şerbeti: teşbih (benzetme)Kara-beyaz: tezatNazım Birimi: DörtlükUyak Şeması:  abab/cccb/dddb/eeebTema: Gurbet2. Koşmada kullanılan deyimleri tespit ediniz.

Cevap:aklından çıkarmamakkaralar bağlamakhaber almak

3. Karacaoğlan’ın aşkı karşılıklı bir aşk mıdır? Şiirden hareketle değerlendiriniz. Cevap: Evet karşılıklı bir aşktır. Şair gurbete gideceği için sevgilisinin onu unutmamasını,

arkasından ağlayıp üzülmesini, o yokken süslenmemesini, hep  onu düşünmesini istiyor.4. Şiirdeki üslubu değerlendiriniz.

Cevap: Şiirde sade, yalın bir halk dili kullanılmıştır.5. Okuduğunuz şiirde “melil melil” ikilemesinin şiirin anlamına nasıl bir katkısı olmuştur. Değerlendiriniz.Güzelleme: Aşk, sevgi, doğa, insan ve hayvan güzelliklerini anlatan lirik koşmalardır.Koçaklama: Yiğitlik, kahramanlık, savaş gibi konuları işleyen koşmalardır.Taşlama: Bir kişiyi veya toplumu eleştiren koşmalardır.Ağıt: Bir kişinin ölümü üzerine duyulan üzüntüyü anlatmak amacıyla söylenen koşmalardır.6. Yukarıda koşma türleri verilmiştir. Okuduğunuz şiir hangi koşma türüne girmektedir? Açıklayınız.İslamiyet öncesi koşuklar ile okuduğunuz koşmayı konu ve biçim bakımından karşılaştırınız. Benzerliklerini ve farklılıklarını aşağıya yazınız.

Cevap: Güzelleme türüne girer.Benzerlikleri: Her ikisinin de nazım birimi dörtlüktür.İkisi de hece ölçüsüyle yazılmıştır.Farklılıkları:Koşuklar 7’li hece ölçüsüyle; koşma 11’li hece ölçüsüyle yazılmıştır.Koşuklarda bahar, ayrılık, yiğitlik gibi konular işlenirken Karacaoğlan koşmasında gurbet teması işlenmiştir.2. Okuduğunuz koşmanın dil ve anlatım özelliklerini belirleyiniz. Buradan hareketle koşmanın ait olduğu gelenekle ilişkisi hakkında çıkarımlarda bulununuz.

Cevap: Yalın, sade bir halk dili kullanılmıştır. Koşmalar İslamiyet öncesi sözlü edebiyat geleneği ürünü olan koşukların devamı niteliğindedir.

3. Karacaoğlan’ın “Zeyneb’im, Yol Ver Dağlar Yol Ver, Turnam, Seher Yıldızı, Nazlı Yardan Bana Bir Haber Geldi, Kömür Gözlüm” gibi yüzlerce şiiri bestelenip türkü olarak söylenmiştir. Karacaoğlan’ın şiirlerinin bestelenip türkü yapılması şiirlerinin hangi özelliğinden kaynaklanmaktadır? Açıklayınız.

Cevap: Karacaoğlan’ın şiirlerinin bestelenip türkü yapılması şiirlerinin sözlü geleneğe dayalı olmasından kaynaklanmaktadır.

Sayfa 97 Cevabı Uygulama: Aşağıdaki metinde bağlaç, edat ve ünlemleri bulunuz.BURSA’NIN GERİ ALINMASI

Bahriye Zabitlerimiz, Gözlerimizden ırak olduğunuz bugünlerde zannetmeyiniz ki kalplerimizden de ıraksınız… Düşman devletleri, irili ufaklı ne kadar harp gemimiz varsa bizden aldığı vakit zannetmeyin ki sizi vasıtasız bıraktı, çaresiz bıraktı. Hâlbuki çare sizin kararınızda, sizin kalbinizdeydi… Ey Türk Askeri! Dostun ve düşmanın kim seni cenk yerinde gördü de sana hayran olmadı, sana gönül vermedi… Gönlüm istiyor fakat dilim yetmiyor. Ey Türk askeri yüreğim sevginle dolu.

H. Suphi Tanrıöver Cevap:

Bağlaçlar: “ki”, “de”,  var(sa) “ise”, “halbuki” “ve “fakat” Edatlar: “kadar” , sevginle → “ile” Ünlem: “ey” 

Sayfa 98 Cevabı Divan edebiyatı nazım şekillerinden gazelin özelliklerini aşağıdaki tabloya işleyiniz. 

Cevap:Nazım Birimi: BeyitÖlçü: aruz ölçüsüKafiye Şeması: aa/ba/ca/da/eaKonu: Aşk, şarap, güzellik, aşkın ızdırabı Sayfa 99 Cevabı 1. Aşağıdaki tabloya beyitlerde anlatılmak istenenleri işleyiniz.

Cevap:1.Beyit:  Şair, sevgiliye seslenerek sevgilinin attığı bakışlarla gönlünün yaralandığını, sevgilinin bakışlarıyla gönlüne adeta okların saplandığını belirtiyor.2.Beyit: Şair, sevgilinin birinci ihsanının  aşıkının bağrında açtığı yara, ikinci ihsanının da o yaranın kapanmasını engelleyen elmas tozu olduğunu belirtiyor.3.Beyit: Şair gam gibi değerli bir misafir var iken sevinci ağırlamanın mümkün olmadığını belirtiyor. 4.Beyit: Şair,  önce sevgiliden ayrı düşerek sonra gurbete düşerek acı üstüne acı yaşadığını belirtiyor.5.Beyit: Şair kendisine  “Hem içki içmez, hem güzel sevmez!” diye  iftira üstüne iftira attıklarını, hem içki içtiğini hem de güzel sevdiğini belirtiyor.

Sayfa 100 Cevabı 2. Okuduğunuz gazellerin aşağıdaki yapı özelliklerini bulunuz.

Cevap:Nazım Birimi: İki gazelin de nazım birimi beyittir.

Matla Beyti: İlk beyitler matlaMakta Beyti: Son beyitler maktaMahlas Beyti: Son beyitler mahlas beyti3. Beyitlerin yerini değiştirdiğimizde gazellerin anlamında bir değişme meydana geliyor mu? Açıklayınız.

Cevap: Gelmiyor, çünkü gazellerde parça(beyit) güzelliği esastır, beyitlerin anlamı aynı beyit içinde başlayıp bitmektedir

4. Gazellere hâkim olan duygu nedir? Açıklayınız. Cevap: Aşk acısıdır. Divan şiirinde sevgililer aşıklarına karşı vefasız, ilgisiz ve zalimdir.  Aşık ise

sevgiliden gelen her türlü cefaya katlanır, aşk, ızdırap ve acı ile doludur. Ama aşk acısı çekmekten de şikayet etmezler.

Divan edebiyatında mazmun, kelime anlamı olarak “anlam, kavram” demektir. Edebiyatta, bazı düşüncelerin ifadesinde kullanılan klişeleşmiş söz ve anlatımlara denir. Çoğu divan şiirine Fars edebiyatından girmiştir. Arap edebiyatının da mazmunları sıkça kullanılır. Buna göre belli kelimelerin kullanılması bazı düşünceleri hatırlatır. Mesela sevgilinin ağzı için, “âb-ı hayât, gül, gonca, şarâp ve la’l” mazmunları kullanılır. Okuyucu ağzın bunlardan hangisiyle karşılandığını beyitte geçen diğer sözcüklerden anlar.. Yani “la’l veya gonca” denildiği zaman artık “ağız”ı da ayrıca söylemeye gerek kalmamıştır.

5. Yukarıdaki bilgilerden hareketle incelediğiniz gazellerde kullanılan mazmunları bulunuz. Bu mazmunların şiirde nasıl kullanıldığını belirleyiniz.

Cevap:lk gazelde Peykan: Ok demektir. sevgilinin kaşları yay, kirpikleri oktur. sevgili(maşuk) her bakışıyla aşığın yüreğine oklar fırlatır.İkinci gazelde:Hat: Hat kelimesi ile sevgili söz konusu olunca daha çok ayva tüyü kastedilmiştir.Mecnun: Divan şiirinde aşığın sembolü olarak kullanılır. Gazelde de şair, sevgilinin aşkından Mecnun gibi çöllere düştüğünü ifade ediyor.Zülf: Sevgilinin saçı. âşığın gönlünü darmadağınık etmiştir. Âşık, o kanca gibi saçlara asılıdır, hep orada kalıp sevgiliyle yan yana olmak ister. Saç, karışık ve dağınıktır, âşık orada yok olmuştur.

6. Okuduğunuz gazelde “teşbih, mübalağa, telmih, tevriye ” sanatlarının kullanıldığı yerleri tespit ediniz. Bu edebî sanatların nasıl yapıldığını belirleyiniz.

Cevap:Teşbih: İlk beyitte sevgilinin kirpikleri oka benzetilmiştir.

İkinci gazelde şair kendini nisan bulutuna, hazan rüzgarına ve Mecnun’a benzetmiştir.İkinci gazelde sevgiliyi Hz. Yusuf’a, kendisini Hz.Yakup’a benzetmiştir.İkinci gazelde şair üzüntüsünü denize benzetmiştir. Mübalağa: “gam denizinde boğmak” Telmih: İkinci gazelde Mecnun, Hz. Yusuf, Hz.Yusuf’a telmihte bulunulmuştur. Tevriye: İlk gazelde  müjgan-peykan-zahm-ı sine kelimeleri arasında tevriyeİkinci gazelde Hz. Yusuf ve Hz.Yakup birbiriyle ilişkili olduğunda tevriye sanatı

7. Okuduğunuz gazellerin en güzel beyti sizce hangisidir?  Cevap:

Eleştirel OkumaAttila İlhan, “Hangi Edebiyat” isimli eserinde şöyle demektedir: “Râsih’in ünlü gazeli, Türk şiirinin geleneksel ahengini en tumturaklı şekliyle hissettiren görkemli gazellerindendir; ilk defa 1943’te mi, 44’te mi ne, okuyup çarpılmıştım, yarabbi ne yaman bir sesti o.” dedikten sonra gazelin beş beytini de eserine alır ve “Yattığın yer nur olsun Râsih efendi!” diyerek sözlerini tamamlar.1. Attila İlhan’ın okuduğunuz şiirle ilgili eleştirisine katılıyor musunuz? Açıklayınız.

Cevap: Katılmıyorum. Çünkü divan şiiri dönemine göre değerlidir. Hatta bugün bile anlamını bildikten sonra gayet de keyifle okunabilecek yapıdadır.

2. Okuduğunuz gazellerdeki divan edebiyatı özellikleri nelerdir? Açıklayınız.3. Okuduğunuz gazelleri daha önce okuduğunuz halk edebiyatı şiirleriyle dil ve üslup açısından karşılaştırınız. Benzerliklerini ve farklılıklarını aşağıdaki tabloya yazınız.

Beyitlerle yazılması Aruz ölçüsünün kullanılması İmgeli, sanatlı ve ağır dillerinin olması Bireysel ve soyut bir anlayışın benimsenmesi Son beyitlerde şairin mahlasının yer alması Benzerlikleri:  Her ikisinde de şiirlerde başlık yoktur, Divan Edebiyatında redifleriyle ya da türleriyle , Halk

Edebiyatında ise türleriyle adlandırılırlar. Kafiye, redif, ölçü gibi ahenk unsurlarının kullanılması Söz sanatlarına yer verilmesi Farklılıkları: Gazellerde nazım birimi beyittir Halk şiirlerinde  ise dörtlüktür. Gazellerde aruz ölçüsü, halk şiirlerde hece ölçüsü kullanılır.Gazellerde ağır , süslü sanatlı bir dil

kullanılır. Halk Edebiyatında ise dil halkın konuştuğu günlük konuşma dilidir , sade anlaşılır bir dildir. Gazelellerde tam ve zengin uyak kullanılmıştır, Halk edebiyatı şiirlerinde ise genel olarak yarım

uyak hakimdir. Gazellerde somut konulardan çok soyut konular işlenmiştir. Halk şiirlerinde ise somut konular

işlenmiştir.Sayfa 103

SU KASİDESİ

• Metin Soruları

1. Okuduğunuz kasidenin bölümlerini aşağıdaki tabloya yazınız.

Nesib-Teşbib:: 1-15.beyitlerGirizgâh: 16.beyitMethiye: 17-29.beyitlerFahriye: 30.beyitDua: 31-32.beyitler

İmge, yazarın kelimelere yüklediği özel anlamdır. İmge sanatçının çeşitli duyularıyla algıladığı durumun öznel yorumudur.

“Yeşil pencerenden bir gül at bana,Işıklarla dolsun kalbimin içi.Geldim işte mevsim gibi kapmaGözlerimde bulut, saçlarımda çiğ”Ahmet Muhip DranasDizelerinde gözlerde bulut, saçlarda çiğle sevgilinin kapısına bir mevsim gibi gelme imgedir.

2. Bu şiirde kullanılan mazmunlara ve imgelere ikişer örnek bularak bunların şiire katkısını açıklayınız.

Mazmunlar:Sevgilinin boyunun selviye, bakışlarının kılıca, kirpiklerinin ok temrenine(peykan), aşığın gönlünün parçalanmış duvara benzetilmesi; gül – bülbül aşkı gibi mazmunlar örnek verilebilir.

gül-bülbül mazmunu:  ek bilgi: gül-bülbül mazmunu nedir? Tıkla

İmgeler: Gönlümdeki ateşlere gözyaşımdan su saçma sevgilinin ok temrenine benzeyen kirpikleri gözünden akan yaşların dönen kubbeyi kaplaması (ilk beyitte) Suyun Hz. Muhammed’in yoluna uyması ve bu hâli ile temiz yaratılışını dünya

halkına açıkça göstermesi (16.beyitte) İnsanların efendisi, seçkin inci denizi (olan Hz. Muhammet) (17.beyitte)

3. Fuzûlî’nin “Su Kasidesi” söyleyiş güzelliği ve sanat gücü açısından divan edebiyatının seçkineserleri arasındadır. Her beyitte en az iki söz sanatına yer verilmiştir. Daha önce öğrendiğimiz söz sanatlarından teşbih, teşhis, mecaz-ı mürsel, istiare, kinaye, tenasüp, telmih, tecahül-i arif, tevriye, tariz sanatlarına birer örnek bulup defterinize yazınız.

teşbih: 3.beyitte Aşığın parça parça olan gönlü üstünde yarıklar olan duvara benzetilmiş.teşhis: 11.beyitte suyun aşık olmasımecaz-ı mürsel: 4.beyitte mecazı mürsel  (Parça -bütün): “Temren” söylenerek okun hepsi kastedilmiştir. istiare:  4.beyitte Açık istiare: Sevgilinin kirpikleri oka benzetilmiştir.8.beyitte Sevgilinin bakışları kılıca benzetilmiş. Yalnızca kendisine benzetilen söylenmiş(açık istiare) kinaye: 12.beyitte Toprak olmak (a.Ölmek, b. Öldükten sonra toprağa karışıp suyun önüne set olmak)tenasüp: 13.beyitte Tenasüp: “toprag – kûze – su” kelimeleri arasında anlam ilgileri vardır.8.beyitte “Gam güni, dil-i bimar, karanu gice, bîmar, hayr, su” kelimelerinin arasındaki anlam ilgisi göz önünde bulundurularak bir araya getirilmiş.telmih: 15. beyitte gül – bülbül hikâyesine telmih vardır.30.beyitte  İncinin, nisan yağmurundan olduğu inancına hatırlatma bulunmuş.tecahül-i arif: 2.beyitte Gökyüzünün neden mavi olduğunu bilmezlikten geliyor.tevriye: 5.beyitte  ‘Tek’ kelimesinin hem ‘bir’ anlamı hem de ‘gibi’ anlamı vardır.tezat: 17.beyitte ateş-su kelimleri arasında tezat(zıtlık) sanatı var.

☝SU KASİDESİNDEKİ TÜM EDEBİ SANATLARI İÇİN TIKLAYINIZ

4. Şiirde su kelimesinin tekrarı ve kasidenin isminin “su” olmasının şiirin ahengine ve içeriğinekatkıları nelerdir? Açıklayınız.

Su kelimesi şiirde birçok kez berraklığı ve saflığı  ifade etmek amacıyla kullanılmıştır. Güzelliği anlatmak amacıyla ve su kelimesi kelimesinin şiirin ahengine katkısı da vardır.

5. Gazellerde olduğu gibi kasidelerde de en güzel beyit seçilir ve “beyt’ül kasid” adı verilir. Sizce Su Kasidesi’nde beyt’ül kasid hangi beyit olabilir, neden ?

“Dest busı arzusıyla ger ölsem dostlarKuze eylen topragum sunun anunla yara su” beyiti şairin kişisel duyarlılığını ve hayal gücünü en iyi ifade eden beyittir.şair bu beyitte onun elini öpmek arzusuyla ölürsem toğrağımdan bir testi yaparak onunla yare su verin,böylece mezar toğrağım onun eline değecek ve elini öpmüş olacaktır ifadesini kullanmaktadır. Bu hayal gücü ve duyarlılık şairin şiir kudretinin ne kadar güçlü olduğunu göstermektedir.

Konu Bakımından Kasideler: Allah'ın birliğini anlatan kasidelere tevhit, Allah'a yalvarıp yakarmakiçin yazılanlara münacat, Hz. Peygamber veya dört halifeyi övmek için yazılanlara naat, devletbüyüklerini övmek için yazılanlara methiye, ölen bir kişinin ardından duyulan üzüntüyü dile getirmekiçin yazılanlara mersiye, padişahların tahta çıkışları sebebiyle yazılanlara cülusiye, bir kişiyi eleştirmek için yazılanlara hicviye, bayramda sunulan kasidelere iydiyye adı verilir.

6. Su Kasidesinin işlediği konuya göre kaside türü nedir? Açıklayınız.NAAT'TIR. Çünkü Hz. Peygamberi övmek için yazılmıştır. 

Eleştirel Okuma1. Okuduğunuz kasidede öne çıkan değer nedir? Bu değerle ilgili ne tür edebi eserler verilmiştir. Açıklayınız.

Kasidede öne çıkan değer Hz. Muhammet'e duyulan büyük sevgi, bağlılık ve hürmettir. Mesnevi, divan, ilahi, tevhid ve münacaat gibi türler verilmiştir. 

2. Edebiyatımızda Leyla ile Mecnun konulu birçok mesnevi yazılmıştır. Bunlar içinde en bilineni Fuzuli’nin yazdığı "Leyla ile Mecnun" mesnevisidir. Fuzuli’nin eserini diğer eserlerden değerli kılan unsurlar neler olabilir? Değerlendiriniz.

Leyla ile Mecnun  Mesnevisi  Fuzuli'nin  ilahi aşkı  estetik heyecanlarla zenginleşen ruhunda billurlaşmış bir şekilde anlattığı  şaheseridir.   Buna göre Fuzûlî, eserinde “mecaz yolu” olarak nitelendirdiği edebiyat aracılığıyla  ilâhî hakikatleri ve sırları açıklamak istemiş, “Leylâ” ismi altında “Allah’ın sıfatlarını”, “Mecnûn” kimliği ile de “Allah’ı arayan ve ona ulaşma yoluna meşakkatlere katlanan insanı” ifade etmeyi amaçlamıştır. SAYFA 104

13. METİN:

Divan Edebiyatı (Şarkı)Metne Hazırlık

Yukarıdaki resimler Osmanlı İmparatorluğunun hangi dönemini yansıtmaktadır? Bu dönem hakkında neler bilmektesiniz? Anlatınız.

Lale Devri'ni yansıtmaktadır. Osmanlı devletinin egemen olan anlayış zevk, sefa ve eğlence dönemi olan Lale devridir. Bu dönemde Osmanlı savaşlardan uzak durmuş, saray ve çevresindeki bürokratlar eğlenceyle vakit geçirir olmuşlardır. Bütün ekonomik dayanağı vergiler ve savaştan elde ettiği ganimetler olan Osmanlı artık gerilemeye başlamış ve halk arasında ekonomik sıkıntılar belirginleşmiştir. Fakat padişah ve çevresi gelen bu tepkilere kayıtsız kalması zaman içerisinde sosyal bir patlamaya dönüşmüş ve Patrona Halil İsyanı ile bu dönem kanlı bir şekilde sonlanmıştır. Bu dönemde bir lale tohumuna binlerce altın verildiği bilinmektedir. Yine en çok olarak saraylar ve köşkler yapılmaktadır. Gezi yerleri çok meşhurdur ki şiirde de geçen Sa’d-âbâd, Feyz-âbâd, Asaf-âbâd bu dönemin en önemli gezi yerleridir.

SAYFA 105

• Metin Soruları1. Okuduğunuz şarkının yapı özelliklerini aşağıdaki maddelere göre değerlendiriniz.a. Şiirlerin birim değerini ve sayısını yazınız.

Birim değeri ve sayısı: Dörtlük/5

b. Birimlerde anlatılanları ve şiirin temasını yazınız.

Teması: Eğlence, zevk ve sefa

edebiyatfatihi.netc. Okuduğunuz şarkının kafiyesini, kafiye örgüsünü ve varsa rediflerini bulup aşağıdaki tabloya yazınız.

TÜM KAFİYE, REDİF VE KAFİYE ÖRGÜSÜ İÇ,N TIKLAYIN

2. Şiirde “Müjdeler gülşene kim vakt-i Çirâğan geldi” dizesinin tekrar edilmesinin nedeni ne olabilir?“Müjdeler gülşene kim vakt-i Çirâğan geldi” dizesinin tekrar edilmesinin nedeni sözün etkisini artırma, anlamı vurgulama, şarkının akılda kalıcığılığını sağlamaktır.

3. Şiirde kullanılan “teşbih, istiare ve kinaye” sanatlarına birer örnek veriniz.

4. Şiirde kullanılan imgeleri bulunuz. Bu imgelerin şiire katkısı hakkında çıkarımlarda bulununuz.

Bülbülün keyfe gelip meclise gazel okuyarak gelmesi yanık seslerin alevlerinin yine canları ateşe verecek olması

İmgeler anlatımı daha etkileyici hale getirmek ve şiirselliği sağlamak için kullanmıştır.

5. İncelediğiniz şiirde divan şiirine ait hangi özellikler görülmektedir? Aruz ölçüsüyle yazılması İmgeli ve sanatlı bir dilin kullanılması Arapça ve Farsça kelime ve tamlamaların kullanılması

Daha çok tam ve zengin kafiyelerin kullanılması Duygu ve düşünceler kalıplaşmış sözlerle; yani “mazmun”larla anlatılmıştır.6. Şarkıyı bir çiçekle ifade etmek isteseniz hangi çiçeği seçerdiniz? Neden?

Bu çiçek aşkı ve eğlenceyi anlatan bir çiçek olmalı... Mesela  zarif, asil ve aşk anlamını ifade eden lale olabilir.

Eleştirel Okuma

1. Şarkı türü hangi halk edebiyatı nazım şeklinden etkilenerek oluşturulmuş olabilir? Tartışınız.

Türkü nazım şeklinden etkilenerek oluşturulmuş olabilir.

2. Nedim’in bir şarkısında “Gülelim, oynayalım, kâm alalım dünyadan” dizesiyle ifade ettiği hayat felsefesini okuduğunuz şiiri de düşünerek değerlendiriniz. Bu düşünceye katılıyor musunuz? Anlatınız.

Okuduğumuz şarkı Nedim'in edebi kişiliğini ve epiküryen hayat anlayışını yansıtmaktadır. Nedim epiküryen dünya görüşüne sahiptir. Hayattan zevk alma, günü güzel yaşama, yaşanan zamanı mutlu geçirme Nedim’in şiirlerinin temel özelliğidir. Şair bu şiirde de  Lale Devri'nin eğlencelerine ve mekanlarına yer vermiştir.

SAYFA 106

YazmaSevgili öğrenciler, bu bölümde mani ve koşma yazma çalışması yapınız. Koşma ve maninin dahaönce öğrendiğiniz özelliklerini aşağıdaki kutulara yazınız.

Yazma çalışmasından önce  aşağıdaki örnekleri mutlaka inceleyiniz...

MANİ ÖRNEKLERİ:                    KOŞMA ÖRNEĞİ-1 - 2 -3 

Mani ve koşmayı yazarken tür özelliklerine dikkat ediniz. Dersimizde okumak üzere dört mani türünden birini yazabileceğiniz gibi koşma nazım şekillerinden de güzelleme, koçaklama, ağıt, taşlama türlerinden birini seçerek yazabilirsiniz. Yazacağınız manilerde ve koşmalarda dersimizde öğrendiğimiz söz sanatlarından en az bir tanesini de kullanınız.2. ÜNİTE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME SORULARI1. Aşağıdaki şiiri belirtilen özelliklere göre inceleyiniz.Yağmur yağıp saçıldıTürlü çeçek suculdıYinçü kapı açıldıÇından yıpar yugruşur

Günümüz Türkçesiyle:Yağmur yağdı ve suları her tarafa saçıldıTürlü türlü çiçekler açtıSanki bir inci muhafazası açıldıSandal ve misk kokuları birbirine karıştı

Şiirin türünü belirleyiniz.Koşuk 

Şiirin kafiyesini ve kafiye düzenini tespit ediniz.kafiyeleri: "ç" yarım kafiye...  Kafiye düzeni: aaab

2. Aşağıdaki şiiri yapı bakımında inceleyiniz.İlahi

Ben yürürem yana yana ışk boyadı beni kanaNe âkilem ne divane gel gör beni ışk n'eyledi

Geh eserem yeller gibi geh tozarım yollar gibiGeh akaram seller gibi gel gör beni aşk n'eylediYunus Emre(ışk: aşk)

Nazım Birimi: beyitNazım Türü: ilahiKafiyesi:Kafiye Şeması: ab/cbRedif: "gel gör beni ışk n'eyledi"Tema: İlahi aşk

3. Aşağıdaki boşlukları doğru şekilde doldurunuz.…Divanü Lügati't Türk….Türkçenin ilk sözlüğü, dil bilgisi kitabıdır.

…Kutadgu Bilig…..Türk edebiyatında yazılmış ilk mesnevidir.

…Divan-ı Hikmet…tasavvufi bir eser olup Ahmet Yesevi tarafından yazılmıştır.

…Kutadgu Bilig… alegorik bir eserdir, dört sembolik kahramanın karşılıklı konuşmalarından oluşur.

Geçiş dönemi eserleri ……Hakaniye….lehçesiyle yazılmıştır.

İslami Dönem'in ilk dil ve edebiyat ürünleri ……Karahanlı   Türkçeyle yazılmıştır.

SAYFA 113

4. Aşağıdaki cümlelerin karşısına yargılar doğru ise “D”, yanlış ise “Y” yazınız.

Hoca Ahmet Yesevi’nin yazdığı şiirlere "hikmet” adı verilmiştir. (D)İslâmî Dönem'in ilk eseri Kutadgu Bilig’dir. (D)Divan-ı Hikmet, dinî-tasavvufi halk şiirinin başlangıcı sayılır. (D)Divanu Lügati’t-Türk’ün sonunda dönemin Türk coğrafyasını gösteren bir harita vardır.(D)Atabetü'l Hakayık siyasetname özelliği gösterir. (Y)

I. İslam hukukudur. Bunun temeli İslam'a ve hadislere dayanır.II. Kuran ayetlerinin yorumlanmasıdır.III. Hz. Muhammed’in (SAV) sözleri ve bu sözlerin toplanma ve değerlendirme işidir.IV. Tanrı’nın niteliğini ve evrenin oluşunu inceleyen bir din felsefesidir. Bu felsefe sistemine “vahdetivücut” yani tek varlık adı verilir.

5. Yukarıda verilenlerden hangisi aşağıdaki kavramların biriyle ilişkilendirilemez?

A) KelamB) TefsirC) TasavvufD) FıkıhE) Hadis

CEVAP: A

6. Aşağıdakilerden hangisi maninin özelliklerinden değildir?

A) Genellikle yedili hece ölçüsüyle söylenirler.B) Nazım birimi beyittir.C) (aaxa) şeklinde bir kafiye örgüsüne sahiptir.D) Düz, cinaslı ve yedekli gibi çeşitleri vardır.E) Hemen her konuda söylenirler.

CEVAP: B

7. Aşağıdakilerden hangisi anonim halk şiirindeki ninninin özelliklerinden değildir?

A) Söyleyeni belli değildir.B) Çocukları uyutmak veya sakinleştirmek için söylenirler.C) Bütün örnekleri mensurdur.D) Dörtlük olanları çoğunlukla mani nazım şeklindedir.E) Ezgiyle söylenirler.

8. Eski Türklerde cenaze merasimlerinin genel adı olan ve ağıtların yoğun olarak kullanıldığıtörenlere ne ad verilir?

A) SığırB) ŞölenC) SeylanD) YuğE) Maslahat

CEVAP: D 

SAYFA 114

9. Açsam rüzgâra yelkenimiDolaşsam ben de deniz denizVe bir sabah vakti, kimsesizBir limanda bulsam kendimi

Bu parçada aşağıda verilen sözcük türlerinden hangisi yoktur?

A) BağlaçB) Tamlama grubuC) Sıfat grubuD) Dönüşlülük zamiriE) Edat

CEVAP: E 

10. Aşağıdakilerin hangisinde âşık tarzı Türk halk edebiyatı nazım şekilleri bir arada verilmiştir?

A) Semai, ilahi, nutuk, koşmaB) Mani, ninni, nefes, varsağıC) Koşma, destan, varsağı, semaiD) Destan, varsağı, şathiye, semaiE) Türkü, destan, koşma, deme

CEVAP: C

11. Aşağıda verilen nazım şekillerinden hangisinin nazım birimi diğerlerinden farklıdır?

A) GazelB) KasideC) Kıt’aD) MurabbaE) Mesnevi

CEVAP: D 

12. Aşağıdaki eserlerden hangisi farklı bir döneme aittir?

A) Mecalisü’n NefaisB) Atabet’ül HakayıkC) Kutadgu BiligD) Divanu Lügati’t-TürkE) Divan-ı Hikmet

CEVAP: A

13. Aşağıdakilerden hangisi kasidenin bölümlerinden biri değildir?

A) TegazzülB) MersiyeC) DuaD) FahriyeE) Nesib

http:///2017/08/10sinif-turk-dili-ve-edebiyati-kitap.html

14. Dadaloğlu yarın kavga kurulurÖter tüfek davlumbazlar vurulurNice Koçyiğitler yere serilirÖlen ölür kalan sağlar bizimdir

Yukarıda verilen şiirin nazım türü nedir?

A) GüzellemeB) KoçaklamaC) TaşlamaD) AğıtE) Mersiye

SAYFA 115

15. Gazel ve koşmanın karşılaştırılması ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır? (1993-ÖYS)

A) Gazel, divan edebiyatına; koşma, halk edebiyatına özgü nazım biçimidir.B) Gazelde nazım birimi beyit, koşmada dörtlüktür.C) Gazel, aruzun istenilen her kalıbıyla yazıldığı hâlde, koşma, genellikle hece ölçüsünün 11’likalıbıyla yazılır.D) Gazel 10-20 beyitten, koşma 7-121 dörtlükten oluşur.E) Gazellerin konusu sevgilinin güzelliği, aşk ve şarap; koşmaların ise genellikle aşk, sevgi vedoğa güzellikleridir.

CEVAP: D

16. Aşağıdaki beyitlerin hangisi bir kasidenin matla (ilk) beytidir? (1994-ÖYS)

A) Bahar erdi yine düştü letafet gülsitân özreYine oldu zemînin lütfü galip âsmân özreB) Gül devri ayş eyyamdır zevk u sefa hen-gâmdırÂşıkların bayramıdır bu mevsim-i ferhunde demC) Cefâ taşın ne gam atsa Hayalî sana alçaklarBelagat meyvesin hâsıl eden nahl-i hünersin senD) Bu devr içinde benim padişah-ı mülk-i sunanBana sunuldu kaside bana verildi gazelE) Arızın yâdıyle nemnâk olsa müjgânım n’olaZayi olmaz gül temennâsıyla vermek hâre su

CEVAP: A

17. Kalbim yine üzgün seni andım da derinden,Geçtim yine dün eski hazan bahçelerinden!Üzgün ve kırılmış gibi en ince yerinden,Geçtim yine dün eski hazan bahçelerinden!

Bu dizeler biçim ve içerik özelliklerine göre aşağıdaki nazım biçimlerinin hangisinden alınmışolabilir?

A) ŞarkıB) KasideC) Terkib-i BentD) Kıta

E) Rubai

18. (I) Son zamanlarda sık sık duyduğumuz isimlerden biridir Molla Kasım. (II) Daha ziyade ortalığıntoz dumana döndüğü zamanlarda onu sahnede görürüz. (III) Her kafadan bir ses çıktığı zamanlarda yahutgidişata gizem vermek gerektiği durumlarda ortaya çıkar. (IV) Onun çalışma alanı oldukça geniştir.(V) Her konuyu bildiğini, her işten anladığını yine kendisi söyler.

Yukarıda numaralanmış cümlelerin hangisinde “bağlaç” vardır?

A) I.B) II.C) III.D) IV.E) V.

CEVAP: C (yahut bağlacı)

SAYFA 116

19. “-ce” eki “-e göre, gibi, kadar” edatlarının anlamını karşılayacak şekilde kullanılabilir.Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcükteki “-ce” bir edatın yerini tutmamıştır?

A) Bize her zaman dostça davranmıştır.B) Bunca sıkıntıya niçin katlandım sanıyorsun?C) Yıllar sonra sınıfça bir karar almayı başarabildik.D) Gönlümce bir işe girmeyi öyle çok istiyorum ki!E) Karşındaki memura insanca hareket etmelisin.

CEVAP: C

20. Aşağıdaki şiir türlerinin özelliklerini ilgili kutucuklara yazınız.

TÜRKÜ

Nazım Birimi: bentTeması: aşk, ölüm, hasret, gurbet, ayrılık gibi bireysel ya da deprem, kıtlık, kahramanlık, savaş gibi toplumsal olaylar Edebî Gelenek: anonim halk şiiri

ŞARKI

Nazım Birimi: bentTeması: aşk, sevgili, eğlence, zevkEdebî Gelenek: Divan şiiri

NEFES

Nazım Birimi: dörtlükTeması:  Vahdet-i Vücud felsefesi,  Hz. Muhammed (SAV), Hz. Ali (R.A) için övgülerEdebî Gelenek: Dini-tasavvufi halk şiiri

KASİDE:

Nazım Birimi: beyitTeması: din ve devlet büyüklerine övgüEdebî Gelenek: Divan şiiri

SEMAİ:

Nazım Birimi: dörtlükTeması:  doğa, güzellik, ayrılık, kavuşma, aşk, gurbet vb. Edebî Gelenek: aşık tarzı  halk şiiriSayfa 122

1. METİN: Dünya Edebiyatından Destan

Metne Hazırlık

1. Kahramanlık hikâyelerinin abartılı olmasının nedeni sizce nedir? Açıklayınız.

Kahramanlık hikayelerinin abartılı olmasının sebebi anlatımı güçlendirme, dinleyicilerin dikkatini çekme ve canlı tutmak içindir diyebiliriz. Sürekli hareket, aksiyon ve gerilimin olduğu kahramanlık hikayelerinde abartılı anlatımla  dinleyici/okuyucu kahramanlık hikayelerinin  olağanüstü havasının içine çekilir. 

2. Avrupa Hun İmparatoru Attila hakkında neler biliyorsunuz? Paylaşınız.

Maddeler Halindeki Kısa Bilgiler İçin Tıklayınız

3. Cafer bin Muhammed’in “İntikam alıp da sonunda pişman olmaktansa, affedip de pişman olmak daha iyidir.” sözüne katılıyor musunuz?

SAYFA 126

• Metin Soruları

1. Metindeki olayı özetleyiniz.

Özeti için tıklayınız

2. Nibelungen destanında yüceltilen ve yerilen duygu nedir? Açıklayınız.

Metinde yüceltilen duygu yiğitlik, kahramanlık yerilen duygu ise intikam duygusudur.

3. Nibelungen destanının temasını bulunuz.

Destanın teması "intikam"dır.

4. Destandaki örtük iletileri bularak aşağıya yazınız.

5. Metne hâkim olan anlatım türünü belirleyiniz.

Destansı (epik) anlatım, öyküleyici anlatım...

6. Metindeki mübalağalı anlatımları tespit ediniz.

Burgund’lar yurdunda soylu bir hanım kız büyüdüÖylesine güzeldi kidaha güzeli yoktu hiçbir ülkede.

7. Hildebrand, Kriemhild’e :“Yaramayacak sanaBu becerdiğin” dedi,“Gerçi kastetmiş idi benim dahi canıma,Yine de alacağım, bu yiğidin öcünü.”Hildebrand, eşinin intikamını alan Kriemhild’i neden öldürmüştür? Açıklayınız.

Bir intikam için bu kadar yiğidin ölmesini kabul edemediği için Kriemhild’i  öldürmüştür.

8. Destandaki edebî motifleri bulunuz.

Nibelunglar Destanında "Attila (Attila motifi birçok Alman destanında geçmektedir) intikam, rüya" gibi edebi motifler yer almaktadır. 

Eleştirel Okuma

1. Metinde geçen “Zaten hep hüzne döner insanlarda mutluluk” sözünü doğru buluyor musunuz? Açıklayınız.

Yorum sizin...

2. Attilla Han büyük bir devlet adamı olmasına rağmen destanda hep arka planda. Attila’nın kurgusal olarak pasif tutulmasını nasıl değerlendiriyorsunuz?

3. Kız kardeşlerinin kocasını erk için öldürmelerine rağmen destanın genelinde Hagen ve Gunter’in yiğitliklerinin övülmesini nasıl değerlendiriyorsunuz? Türk destanları ve kültürü ile karşılaştırınız.

4. “İntikam” duygusunun olumsuz yansımalarını çevrenizde hiç gördünüz mü? Anlatınız.Sayfa 127 Cevabı 1. Yaşadığınız bölgede coğrafi yerler veya insanlarla ilgili efsaneler var mıdır? Anlatınız.

Cevap:2. Aşağıdaki ifadelerin karşısını doğru şekilde doldurunuz.

Cevap:Devlet kuşu uğur, bereket sayılır. Hakkında yazılmış türküler bulunur. 

Cevap: HÜMA KUŞUManas destanında geçer. Yunan mitolojisindeki kanatlı at Pe-gasus’a benzer.

Cevap: TULPARDede Korkut Hikâyelerinde geçen iri cüsseli, tek gözlü efsanevi yaratıktır.

Cevap: TEPEGÖZ SAYFA 129

3.METİN

İslamiyet Öncesi Türk Destanları (Altay Yaratılış Destanı)

Metne Hazırlık:

1. Yunan mitilojisi hakkında bilgiler için tıklayınız

2. Yunan mitolojisindeki Pegasus, Türk mitolojisindeki Tulpar'a; Cyclos ise Tepegöz'e benzer. Mitolojik ögelerin sizce birbirine benzemesinin temel nedeni nedir? 

Cevabı için tıklayınız

• Metin Soruları

1. Destandaki ahengi sağlayan unsurları tespit ediniz. Bu ögelerin destana katkısını söyleyiniz.

Cevap: Kafiye, redif (örnek: ilk iki dizede yer: redif; "r" yarım kafiye, "cak" zengin uyak, -du: redif; "l" yarım kafiye) aliterasyon, asonans ve her türlü ses  benzerlikleri... Bu ögeler metnin sanatsal ve ahenkli olmasını sağlamış, söyleyişi güçlendirmiştir.

2. Destandaki olayları özetleyerek aşağıya yazınız.

Cevap: 

3. Metindeki konu nedir? Açıklayınız.

Cevap: Evrenin yaratılışını, iyilik ve kötülüğün kaynaklarını, evrendeki düzeni konu edinmiştir. 

4. Destandaki mitolojik unsurları tespit ediniz.

5. Erlik’in Ülgen’i kıskanmasının temelinde yatan duygu nedir? Açıklayınız.

Cevap: Kibir ve hırstır.

6. May-Tere’nin yaratılmasındaki temel ihtiyaç nedir? Açıklayınız.

Cevap: İnsanoğlunun idaresini bir düzene koymak için...

7. Ülgen neden insan yaratmayı seçmiştir? Açıklayınız.

Cevap: Tanrı Ülgen deniz üstünde uçarken toprak üstünde bir kil görür. Düşünür ki bu insan olsun, insana olsun baba,  o düşündükçe çamur insan suretine bürünür.

8. Ülgen’in insanları korumak için birini görevlendirmek istemesinin nedeni nedir?

Cevap: Erlik'in insanlara zarar vereceği düşüncesiyle...

9. Metinde tasvir edilen Bay-Ülgen’e ait özellikler nelerdir? Açıklayınız.

Cevap: Gönlü temiz, yücelerden yüce, yaratıcı niteliğe sahip...

Eleştirel Okuma

1. “Altay Yaratılış Destanı” adlı metindeki anlatım tutumunu (öğretici, betimleyici, mizahi, eleştirel vb.) değerlendiriniz.

Cevap: Metinde öğretici, öyküleyici ve betimleyici anlatım türleri kullanılmıştır.

2. Destandaki yaratılış tezini diğer yaratılış tez ve düşünceleri ile karşılaştırarak değerlendiriniz.

İran mitolojisinde Hürmüz, birçok yaratık yaratır ve Ehrimen de bunların bir bölümünü kendisine vermesini ister; ama olumsuz yanıt alır. Aynı durum Altay yaratılış efsanesinde de söz konusudur. Tanrı Kuday (Ülgen) da birçok yaratık yaratır ve Erlik bunların bir kısmını kendine ister ama Tanrı bunu reddeder.

Sümer inanışına göre de Altay inancında olduğu gibi önce deniz vardır. Bu ilksel deniz gök ile yerin birliğini oluşturmuştur. Anu, erkektir ve gök tanrısıdır. Ki dişidir ve yer tanrısıdır. Bu tanrıların birleşmesiyle hava tanrısı Enlil oluşmuştur. Enlil yer ve gök tanrılarını ayırtmıştır ve annesiyle birleşerek evrenin düzenlenmesi ve insanın yaratılışını başlatmıştır.

Çin mitolojisindeki en tanınmış ve kendisinden önceki birçok yaratılış mitine

karşı hakimiyet kazanmış yaratılış miti Pan Gu'yu (veya Pangu) başrolde gösteren bir yaratılış mitidir. Diğer mitlere oranla oldukça yeni sayılabilecek, MS 3. yüzyılda ortaya çıkmış bu mitte hiçbir şeyin olmadığı, sadece kaosun, dev bir yumurtanın içindeki karanlık bir nem şeklinde var olduğu bir zamandan bahsedilir. İçinde yaratılış için gerekli tüm öğeleri bulunduran yumurtanın içinde zamanla, yaratıcı olacak, Pan Gu büyümeye başlar. Tamamen büyüdüğünde uyanan Pan Gu yumurtadan, onu kırarak, çıkar. Bu esnada yumurtanın içindeki yaratıcı öğeler her yana dağılır. Yin temelli öğeler arzı yaratırken, yang temelli öğeler göğü yaratırlar. 

3. Yaratılış destanı ve diğer birçok destanın manzum olarak yazılmasının nedeni nedir? Tartışınız.

Birçok destanın manzum olarak yazılmasının sebebi akılda kalıcılığı ve sürekliliği sağlamak içindir. Çünkü destanlar sözlü olarak oluşturulan ve daha sonra yazıya geçirilen edebi ürünlerdir.

SAYFA 132

4. METİN: İslami Dönem Türk Destanları (Battalname)

Metne Hazırlık

1. Bedir Savaşı ile ilgili neler bilmektesiniz? Anlatınız.⇲Cevap:     Bedir Savaşı, 624 yılında Müslümanlarla Mekkeli müşrikler arasında olmuştur.Bedir Savaşı Müslümanlar tarafından kazanılmıştır.Bedir Savaşı İslam ordusunun ilk zaferi olup Müslümanların kendilerine olan güvenlerini arttırmıştır

2. Türk sinemasında canlandırılan Seyyid Battal Gazi karakteri hakkında neler bilmektesiniz? Anlatınız.

SAYFA 137

• Metin Soruları1. Battalname adlı metindeki ana düşünce nedir? Açıklayınız⇲Cevap:     Seyyid Battal Gazi kahraman, yiğit bir savaşçıdır.

2. Metindeki ana kahramanı ve bu kahramanın özelliklerini yazınız.

⇲Cevap:      Metindeki ana kahraman Seyyid Battal Gazi'dir. Düşmanlarının  bile yiğitliğini övdüğü genç, çok cesur, çok  güçlü, sağlam, mert, dürüst, güleryüzlü, iyi huylu bir savaşçıdır.

Maneviyatı çok güçlüdür, zor şartlarda bile namazını kılar, diğer askerlere imamlık yapar. Şarap içmez, harama asla bulaşmaz. Kafirleri İslam'a davet eder.

Aynı zamanda âdildir. Aldığı ganimetleri herkese eşit paylaştırır. Aldığı ganimetleri fakir fukaraya paylaştırırken kendisine bir tane bile bırakmaz. Hiçbir zaman umutsuzluğa düşmez, hiç kimseye boyun eğmez. Aşamayacağı engel yoktur.  Savaş onun için geçici bir olay değil, bir hayat tarzıdır.

GÜNCEL ve KALİTELİ

3. Battalgazi’ye ait olağanüstü özellikler nelerdir? Açıklayınız.⇲Cevap:    Yeri göğü inleten nara atması: Öyle bir yüksek sesle nara atar ki duyanlar yer ile gökyüzü birbirine çarptı sanır.Tek bir darbeyle kalkanı paramparça etmesiTek başına bir sürü düşman askerini yenmesi

4. Battalgazi’nin bu denli güçlü ve yenilmez oluşunun sebebi nedir? Açıklayınız.⇲Cevap:   Bedensel özelliklerinin yanında maneviyatının da güçlü olması

5. Ahmer’in Battalgazi’ye saygı duymasının nedeni nedir?

⇲Cevap:     Genç olmasına rağmen çok güçlü ve yiğit bir savaşçı olması

“Battalname İslami alanda ortaya çıkan ilk destandır. Battalgazi ve diğer İslami dönem destanlarındaHz. Muhammed (A.S.) dönemindeki olay ve menkıbelerden uyarlamalar bulunmaktadır. Mesela Battalgazi’ye Cafer ismi, Caferi Tayyar isimli kahramanlığıyla meşhur sahabeden etkilenerek verilmiştir.”6. Battalgazi destanına etki eden İslami ögeleri tespit ediniz.⇲Cevap:     Tevhitler, tekbirler getirmeleri 

     Abdest almaları, namaz kılmaları     Allah için savaşmaları

     Kafirleri İslam'a davet etmeleri

Eleştirel Okuma1. Okuduğunuz metni Altay-Yaratılış destanı ile konu ve dünya görüşü bakımından karşılaştırınız.⇲Cevap:     Altay-Yaratılış Destanının konusu evrenin ve insanın yaratılışıdır, Battalnamenin konusu Seyyid Battal Gazinin kahramanlıklarıdır.

Seyyid Battal Gazi'de savaş Allah için yapılmaktadır ve metinde İslami ögeler hakimdir. Yaratılış Destanı'nda evrenin ve insanın yaratılışıyla ilgili mitolojik motifler ön plandadır. 

“Türk destanı Battal Gazi’nin muhtevasında, türlü devirlere ait savaşların sahneleri yer almaktadır.Olayların ağırlık merkezini de Malatya Müslüman emirliğinin Bizans’la yaptığı çarpışmalar meydanagetirmektedir. Başarısının temelinde ise samimi inancı, kendini hem bilek gücü hem de yürek gücüylehareket etmesi yatar. Eser, bu yönüyle hem o dönemler hem de sonraki zamanlar için Müslüman askerlerine büyük bir motivasyon sağlamıştır. Dahası, asırlar boyu hem askerler hem halk her evde okunarak mili dayanışmanın, yiğitlik duygularının yeşertilmesinde etkili olmuş, kahramanı Battal Gazi de gençliğe bir ‘rol-model’ insan olmuştur.”

2. Yukarıda Battal Gazi Destanı ile ilgili verilen bilgileri destan metninden yola çıkarak değerlendiriniz.⇲Cevap:     Battal Gazi destanı İslami dönemin ilk destanıdır. Bu destan  hem yaşandığı dönemler hem de sonraki zamanlar için Müslüman askerlerine büyük bir motivasyon sağlamıştır. Asırlar boyu milli dayanışma ve yiğitlik duygularının yeşertilmesinde etkili olmuştur.

3. Metindeki değerler, günümüz Türk toplumunun değerlerine uygun mudur? Açıklayınız.⇲Cevap:     Kahramanlık, adaletli olma, cesaret gibi değerler günümüz Türk toplumunda da kabul gören ve yüceltilen değerlerdir.

10.Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları, 143-144. Sayfa Cevapları

3. ÜNİTE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME SORULARI

Taş kesilme motifi, Türk efsaneleri arasında son derece yaygın bir motiftir. Bu motifi taşıyan birefsane şöyledir: “Erzurum’un, Karayazı İlçesinin Kızmusa adlı köyünde vaktiyle bir adam yaşarmış. Bu adam veliymiş fakat kızı kendisinin sözünü dinlemezmiş. Aynı köyden Musa adında bir genç varmış.Musa bu kızı seviyormuş. Kızla gizli gizli buluşurlarmış. Gençler bir gün aralarında anlaşırlar ve kaçarlar.Kızın babası kaçtıklarını anlayınca peşlerinden gitmemiş. Köylüler gelip, “Müsaade et, biz gidelim

Musa’yı öldürüp kızını getirelim demişler. Kızın babası müsaade etmemiş. “Siz gelin oturun onlar kaçamaz” demiş.Sabah olunca köylüler, köyün dışında iki kişi görürler, yanlarına yaklaşınca delikanlıyla kızı taşlaşmışolarak görmüşler. O günden sonra bu köyün adı “Kız- Musa ” olarak kalmış. Hâlâ köyün girişinde butaşlaşmış iki insan şeklini görmek mümkündür.”

1. Bu efsaneyle verilmek istenen düşünce nedir?

Evlatlar anne-baba sözünü dinlemelidir.

2. Aşağıdakilerden hangisi anlatmaya bağlı edebî metinlerden değildir?

A) Masal B) Destan C) Hikâye D) Mesel E) Orta oyunu

Kalevala Nibelungen İlyada Şehname Gılgamış

3. Yukarıda verilen destan adlarını aşağıda boş bırakılan yerlere doğru bir şekilde yazınız.

…Nibelungen.. Germen-Hun ilişkilerini konu edinen bir destandır.…İlyada.. Homeros tarafından yazıya geçirilmiş bir destandır.…Gılgamış….. Sümerlere ait olan bu destan, tarihte bilinen ilk destandır.…Kalevala.. Fin halkının mücadelelerini anlatan bir destandır.…Şehname. Fars kültürüne ait olan bu destanda ünlü Türk Hükümdarı Alp Er Tunga’dan bahsedilir.

4. Aşağıdaki şıklardan hangisi yanlıştır?

A) Efsaneler bir olayı konu alabilirler.B) Efsaneler bir kişiyi konu alabilirler.C) Efsaneler bir yeri konu alabilirler.D) Efsaneler tamamen gerçeği yansıtırlar.E) Efsanelerde mitolojik unsurlar olabilir

5. Aşağıdaki boşlukları doğru bir şekilde doldurunuz.

…Efsane…., anlatıcılar ve dinleyiciler tarafından çoğunlukla gerçek olarak kabul edildiği hâlde,…masal…., başından beri hayal ürünü olduğu kabul edilir. Yine bu nedenle…masallarda……olaylar, hep hayali bir yerde ve belirsiz bir zamanda geçer, çoğunlukla da olağanüstü kişiler üzerinekurulur.Efsane ve mitlerde  olaylar gerçek olarak kabul edilir. …Efsaneler.. aynı gelenekleri ve görenekleripaylaşan toplulukların ürünü olmakla beraber, uluslararası ortak bir kültürün, değişik uluslardakivaryantları olarak görülebilir; oysa …destanlar….. çoğunlukla ulusaldır.Halk hikâyesi ile masal arasındaki temel fark masalların tamamen hayal ürünü olması, halk hikayelerinin konusunu gerçek hayattan almalarıdır.

 

SAYFA 1446. Aşağıdakilerden hangisi Türk destanlarının özelliklerinden biri değildir?

A) Kahramanları seçkin kişilerdir.B) Türk edebiyatının ilk örnek metinleridir.C) Halkı derinden etkileyen olayları konu edinir.D) Millî değil, evrensel özellikler ağır basmaktadır.E) Olaylarda ve kişilerde olağanüstü nitelikler vardır.

I. Hayali ögelerden bütünüyle uzaktır.II. Edebiyatımızın ve kültürümüzün ilk kaynaklarıdır.III. Ulusal dilde ve ulusal nazım ölçüsüyle söylenmiştir.IV. Milleti etkileyen sosyal olaylar anlatılır.V. Olayların ne zaman ve nerede geçtiği tam olarak bilinmektedir.

7. Yukarıdaki numaralanmış cümlelerden hangilerinde destanla ilgili bir bilgi yanlışı vardır?A) I ve V      B) IV ve V   C) II ve V   D) III ve IV       E) II ve IV

8. Aşağıda verilen cümlelerin karşısına doğru ise ”D” yanlış ise “Y” yazınız

İslami Dönem’in ilk Türk Destanı Battalname’ dir. (D) Battalname sadece manzum olarak yazılmıştır.(Y) Alper Tunga’ dan bahseden İran destanı Ramayana’ dır. (Y) Mehmet Akif’in Çanakkale Savaşları için kaleme aldığı Çanakkale Şehitlerine ait

şiir, yapma bir destandır.(D) Destanlar bir milletin millî kimliği ile alakalıdır. (D)9. Aşağıdaki tabloya Türk destanlarını doğru şekilde yazınız.

İslamiyet’ ten Önceki Türk Destanları

Saka Destanları: Alper Tunga, Şu DestanıHun - Oğuz Destanları: Oğuz Kağan DestanıGöktürk Destanları: Bozkurt, Ergenekon DestanıUygur Destanları: Türeyiş Destanı, Mani Dininin Kabulü Destanı, Göç Destanı

İslamiyet Etkisindeki Türk Destanları

Karahanlı Dönemi: Saltuk Buğra Han DestanıKazak-Kırgız: Manas DestanıTürk-Moğol: Cengiz Han DestanıTatar-Kırım: Timur ve Edige Destanları