UNIVERZITET U SARAJEVU

FAKULTET POLITIČKIH NAUKA

SARAJEVO

VESELIN MASLEŠA

Seminarski rad iz predmeta: Moderna politička misao u BiH

Studenti: Mentor: Amel Kamberović Prof. dr. Esad Zgodić Amela Halilović Viši ass. Elvis Fejzić Elvedina Mlivo Emin Kijamet Haris Harbaš

Sarajevo, maj, 2014.

SADRŽAJ

1. UVOD……………………………………………………………………………………… 2

2. NACIONALNO PITANJE……………………………………………………….……....4

3. MASLEŠINO SHVATANJE MARKSIZMA………………………………………….6

4. DOPRINOS IZGRADNJI NARODNE VLASTI……………………………………...8

5. SHVATANJE DRUŠTVA I ULOGA POJEDINCA……………………...……….....10

6. ULOGA I ZNAČAJ EKONOMIJE PREMA VESELINU MASLEŠI……………11

7. ZAKLJUČAK……………………………………………………….……………………..13

LITERATURA…………………………………………………………………………14

1

1. UVOD

Veselin Masleša, revolucionar, publicist, i naučni radnik rodio se 20. aprila 1906. godine u Banja

Luci u prilično imućnoj porodici. Roditelji su mu se bavili trgovinom.

Sa petnaest godina je učestvovao u demonstracijama banjalučkih radnika protiv Obznane, kojima

su se pridružili srednjoškolci i studenti. To predstavlja prvi njegov korak u javnom životu. U

višim razredima gimnazije Masleša se isticao svojim radom u literarnom društvu „Mladost”.

Tada je u banjalučkoj gimnaziji djelovala grupa naprednih nastavnika, među kojima je bilo i

izgrađenih marksista. Njihov utjecaj na Maslešu je bio znatan. On se osjećao i u literarnom

društvu „Mladost” u kojem je Masleša bio i najaktvniji član.

1925. godine upisuje se na Pravni fakultet u Zagrebu, a uskoro se seli u Frankfurt gdje upisuje

Fakultet političkih i ekonomskih nauka. Tu se povezao sa radničkim pokretom i postao član

komunističke frakcijeMasleša se tada trudio da organizuje srednjoškolsku i studentsku omladinu

te da im stvori uslove za bolji rad. Na njegovu inicijativu bio je obrazovan akcioni odbor tzv.

grupa Socijalna i kulturna akcija. S obzirom da vlada nije htjela da odobri rad grupe ona se

sastajala po kafanama i privatnim stanovima. Masleša je održao niz predavanja, među ostalim i o

„Sarajevskom atentatu” , što pokazuje da ga je Mlada Bosna interesovala. Na poslijetku osniva

Klub akademičara Banja Luke, koji je imao velikog utjecaja na razvitak omladine.

1927. godine postaje član Kluba marksista u Zagrebu, a 1928. godine odlazi u Beograd gdje se

zapošljava kao novinar u „Beogradskim novostima”. Tu se upoznaje sa Keršovanijem Otokarom

i zajedno s njim pokreće časopis „Nova literatura” u kojem su objavljeni prvi Maslešini radovi.

Prvi put je bio uhapšen 1929. godine, a od tada je bio sedam puta hapšen i odležao je preko dvije

i po godine u zatvoru.

1940. godine morao je da pređe u ilegalnost te se krio sedam mjeseci. Njegova revolucionarna

djelatnost bila je raznovrsna, od najsitnijeg partijskog rada pa do propagandističkih članaka, rada

pod rukovodstvom Jedinstvene radničke partije 1938. godine, u čijem je rukovodstvu bio sve do

hapšenja 1939. godine. Bavio se raznim poslovima koji nisu uspjeli da ometu njegov politički,

publicistički i naučni rad, a u svemu tome pronalazi vremena i da diplomira na Pravnom

fakultetu u Zagrebu 1937.

2

Bio je izabran za člana AVNOJ-a, te je bio član i politodjela Pete crnogorske brigade. Poginuo je

14. juna 1943. godine za vrijeme Pete ofanzive, prelazeći Sutjesku.

20. decembra 1951. Narodna skupština Federativne narodne republike Jugoslavije proglašava ga

narodnim herojem. Dva njegova najveća naučna rada: članak ”Vaso Čubrilović: Bosanski

ustanak 1875-78.” i ” Uvod u pravilno shvatanje istorije”. Masleša je također napisao i dvije

kritike: „Srpski ustanak u Vojvodini” i „Durman Milan, Hrvatska seljačka buna 1573.”.

Također je proučavao i dalje razvijao nauku marksizma, ne samo kroz časopise i članke nego i

kroz štamparsku korekturu i tehničku redakciju prijevoda Marksovog „Kapitala” i Hegelove

„Dijalektike”. On marksizam nije doživljavao samo kroz teoriju, već je bio i dio radničke klase

koji je živio od svog rada, te se borio na svim frontovima.

Masleša je imao i veliki doprinos u izgradnji narodne vlasti I uicaju ojedinca za društvo. I pored

svih sfera u kojima je djelovao i kao novinar, i kao revolucionar i kao publicist, u naslijeđe nam

je ostavio i mnogobrojne ekonomske naučne radove.

2. NACIONALNO PITANJE

3

Mnoge Maslešine ideje, te njegova metoda analize međunacionalih odnosa i danas je aktuelna

samim tim jer može poslužiti za razumjevanje kako uslova u kojim je vodila borbu Komunistička

partija Jugoslavije pred rat i u ratu, tako i uslova u kojima je djelovao Veselin kao marksist i

revolucionar. Neke Maslešine misli sada su u našoj praksi produbljene , a neke nadmašene. Iznio

je kritiku stavova Živka Topalovića, koji je falscifirao historiju. Pored ove kritike, odlučno je

kritikovao tzv. teorije o mononacionalnoj strukturi Bosne i Hercegovine. Maslešin odnos prema

nacionalnom pitanju i prema unitarizmu je antidogmatski i nije pravio kompromise.

Muslimansko pitanje

Masleša ne prihvata etničku posebnost muslimana, a izlaz za muslimane vidi u aktiviranju

muslimanskih masa u narodnooslobodilačkoj borbi, te povezuje s njihovom emancipacijom.

„ Pitanje muslimana u Bosni i Hercegovini postalo je 'muslimansko pitanje' uporedno sa

procesom propadanja feudalizma, sa razvojem nacije i sa oslobodjenjem naroda.“

(Dela,knj.II,Sarajevo,str.151.)

Maslešin tekst o muslimanima odjekuje u njegovom cjelokupnom djelu kao posudjeno mjesto.

Bio je dosljedan borac protiv mononacionalizma kad su u pitanju Hrvati-metodom kojom se

služio nužno je morao doći do konkretnog zaključka i kad su u pitanju Muslimani. Maslešin stav

prema Muslimanima, gotovo da dobija utisak da je on već u prilazu usvojio tradicionalističko

gledište, koje se kod mnogih bilo zadržalo, ali je manje istraživao suštinu društvenog procesa.

Muslimane je vidio kao subjekt borbe, te je u članku Muslimansko pitanje napisao i ovo:

„Potrebno je, danas više nego ikad, učiniti sve da muslimanske mase postanu, u odnosu prema

političkom vodjstvu, politički subjekt. Danas, u periodu naroodnooslobodilačke borbe, to je lakše

postići nego ikad, danas, u procesu oslobodjenja narodnih snaga, to se može izvršiti brže nego

ikad:“(Dela,knj.II,str.149i150.)

Masleša jasno kaže da se jednom narodu ne može „šematskim konstrukcijama oduzeti njegova

nacionalna individualnost“, odnosno da su „narodi živi organizmi koji se ne daju nikakvim

šemama izbrisati“. (Dela, knj, II, str.113.)

Masleša je imao privida i kad je u pitanju Balkan, te su njegove misli o Balkanu u tom vremenu

imale značajne mobilizacione parole za otvaranje perspektivne borbe.

4

Vidio je Balkan u ratu, te je imao viziju jednog novog, socijalističkog Balkana.On napada

„teoriju o jednom narodu“, koja je stvorena radi „očuvanja jednog odredjenog interesa“, pa kaže

da „teorija o harmoniji nije tačna“.(Dela, knj. II, str.27.)

Masleša govori o razlikama u ekonomskim uslovima, ali i u kulturama i njihovim raznim

disproporcijama koje su ubrzavale diferenciranje medju narodima. Naime, može se reći da je

kultura s jedne strane doprinosila formiranju pojedinih nacija, dok je s druge strane uticala na

razdvajanje i otvarala puteve uticaja drugih na odredjenom području. Vjerski momenat je jedan

od značajnih elemenata koji je težio i doprinosio razdvajanju naroda.

Kada je riječ o muslimanskoj naciji, bitno je spomemnuti da su na primjer, jezik, teritorija i

brojnost, te mnogi drugi poznati elementi važni faktori etničkog razvitka. Muslimani kao nacija

se nisu dali ni turcizirati, ni hrvatizirati, niti srbizirati bez obzira na takve težnje drugih.

Muslimanska kultura pored tog što postoji, ona je i vrlo vidljiva bez

obzira na spoljne uticaje koje je trpjela ili kojima je bila izložena.

Masleša ukazuje da na to da su sve tri nacije u Bosni i Hercegovini medjusobno razlikovale u

materijalnom i ekonomskom pogledu, naročito ako je riječ o pojedinim klasama.

Položaj Srba u Bosni i Hercegovini

Analiziramo, nacionalno pitanje je svakako i u njegovim klasičnim kategorijama, ali

dijalektički,suštinski, te se drugačije ne može razumjeti. Izrazit je interes nacija za njihovim

daljnim medjusobnim povezivanjem, npr. Srba iz Bosne i Hercegovine sa Srbima iz drugih

republika. Medjutim, veliko naglašavanje rodjaštva medju nacijama (mimo njegove realne

dimenzije i opšteg konteksta o čemu je bilo riječi), u našim uslovima može težiti unitarizmu i

antagonizirati nas s narodnostima.

Masleša u svojim djelima, naročito u Mladoj Bosni se bavio pitanjem položaja Srba u Bosni i

Hercegovini, te piše: „Sve u svemu: da nije jasne zlonamernosti sa oznakom Hrvata kao

katolika- jer musliman može biti Srbin, ali ne može biti katolik! – moglo bi se ovako napisano

delo smatrati kao potrebna arhivska i tehnička predradnja za istorijsku studiju o bosanskom

ustanku“.(Mlada Bosna, Beograd,str.187)

Za Maslešu je Mlada Bosna na liniji tradicije istinskog rodoljublja kod Srba, bez obzira na sve

zablude mladobosanaca.

5

3. MASLEŠINO SHVATANJE MARKSIZMA

Veselin Masleša je poznat kao marksist velikog ranga, a također i samostalni mislilac i

revolucionar. Bio je veoma kreativna ličnost koja je svaki svoj natpis činila samostalnim

prilogom primenjivanja marksizma na našu stvarnost. Veoma bitno za Veselina je to da je sam

znao da svojim sopstvenim razvojem potvrđuje konstataciju klasika marksizma, da jedino nauka

može intelektualnog radnika dovesti radničkoj klasi i komunizmu i da je to uvidio u mnogim

ličnim primjerima historije marksizma kako u svijetu tako i kod nas. Nauka marksizma je za

njega bila ta koja će intelektualne radnike trajno dovesti radničkom pokretu i marksizmu.

Zahvaljujući svojoj majci i Akifu Šeremetu , Veselin Masleša je počeo da izrasta u marksistu na

djelu, i konačno će izrasti u „samostalnog mislioca i revolucionara“, cjelovitu „ stvaralačku

ličnost“ moćnog marksiste koji je danonoćnu, neumorno na svom revolucionarnom djelu

socijalističkog preobraža ljudi, društva i naroda našeg prelaznog razdoblja i našeg

revolucionarnog tla proučavao i dalje razvijao nauku marksizma. Nije se libio nikakvog „sitnog „

ravolucionarnog posla poput štamparske korekture i tehničkih redakcija prevoda Marksovog

Kapitala ili prevoda i komentara Hegelove Dijalektike, jer unatoč svim progonima , uvijek je

živio dostojanstveno. Maleša je, kao iskusni i obrazovani marksista propagirao : „ Marksizam je

rukovodstvo za akciju, orijenit u složenim uslovima borbe; bez toga će lutati, trošiti uzaludno

energiju i skupo plaćati promašaj.“ Masleša je razvijao nauku marksizma ne samo kroz časopise

i članke, nego kao što sam već naveo i kroz štamparsku korekturu i tehničku redakciju

prijevoda Marksovog Kapitala i Hegelove Dijalektike. On marksizam nije doživaljavao samo

kroz teoriju, već je bio i dio radničke klase koji je živio od svog rada.

Maslešino shvatanje i tumačenje Marksovog „ Kapitala“ i savremena interpretacija

Razmatranje Maslešinog shvatanja kao i tumačenja Marksovog Kapitala je veoma kompleksan

zadatak. Njegova realizacija pruža uvida ne samo u Maslešina shvatanja i teoriju koja mu je bila

rukovodstvo u akciji i revolucionarnoj borbi nego nam pruža mnogo više od toga. To nije samo

dio u genezi naše revolucionarne teorije i tumačenje baštine marksizma u vrijeme kad je Masleša

pisao o Marksovom Kapitalu, nego je i to značajan izbor pomoću kojeg se savremene

generacije mogu napajati adekvatnim marksističkim shvatanjem, kao i relevantnim tumačenjem

Marksovog Kapitala i u današnjem vremenu. Za borbu, koja je veoma nužna u svakoj akciji u

6

savremenosti prilikom dodira sa heterogenim kretanjima unutar marksizma, koja često znače ne

samo njegovo dalje razvijanje nego i njegovu potpunu ili djelimičnu negaciju. Maslešina misao

pruža jasnu svjetlost. Njegova misao služi kao istinska anticipacija odgovora na kritiku i

opovorgavanju marksizma danas, iako je nastala kao teorijsko- kritička analiza u funkciji borbe

za marksizam i revolucionarnu teoriju i praksu u Maslešino doba, i uslovima drugačijim od onih

u kojima se ta borba odvija danas. Veoma nužno je naglasiti da iz Maslešinih članka, priloga o

Kapitalu i Marksovom i Engelsovom učenju, izbija zaključak kako treba razmatrati Kapital .

Bitno je naglasiti da Maslešino shvatanje i tumačenje Kapitala, se u potpunosti, uviđa iz

njegovih navedenih radova, kao i iz cjeline njegovih ekonomskih shvatanja. U vrijeme kada

Masleša piše o Marksovom Kapitalu, podvlačeći u članku Povodom prevoda Kapitala, on

nedvosmisleno shvata da je marksizam, prije svega, metod, a ne doktrina. Kad on govori da

marksizam nije dokrtina nego metod, on naglašava da je to metod koji „ primljen na sve oblasti

života društva i privrede, stvara jedan pogled na svijet koji krije gomilu doktrina.

Govoreći o Kapitalu, Masleša podvlači njegovu sadržinu i značaj koje djelo ima ne samo u

historiji nauke nego i u društvu i u svijetu. Također, ono što se mora naglasiti, da u Maslešinom

shvatanju i tumačenju Kapitala jeste njegova neprestalna težnja da teorija i metod Marksovog

Kapitala ne prikaže samo u njegovom konačnom obliku, nego i da upozna čitaoca sa njegovom

genezom. Za tumačenje Kapitala potrebno je : poznavanje cjelokupnog Marksovog i Engelsovog

opisa kao i njegov nastanak. Ono što je bitno naglasiti, jeste to da je Maslešino shvatanje i

tumačenje Kapitala, cjelovito. Maslešina opredjeljenja jasnija od svih objašnjena o pitanju koje

je i danas ključno u raspravama među marksistima, prikazuju ga kao marksistu za koga

marksizam nije završen sistem učenja, nego takav sistem čije je imanentno svojstvo da se

neprestalno razvija. Za Maslešu je osnovno da Marksovo djelo u svom vidu objašnjava

kapitalističku stvarnost, položaj radničke klase i puteve klasne borbe, kao i čitav historijski

razvoj društva.

7

4. DOPRINOS IZGRADNJI NARODNE VLASTI

Na Majskom savjetovanju je utvđena ideja na osnovu koje se formirala politička platforma

Komunističke partije, kao i pripreme za oslobodilačku borbu. Jedan od najaktivnijih pristalica

ove borbe bio je Veselin Masleša. Masleša je već u to vrijeme bio u Crnoj Gori gdje je djelovao

kao istaknuti revolucionar u službi narodnooslobodilačkog pokreta. Značajno je da je radio kao

novinar koji je svojom pojavom vršio snažan utjecaj na narodne mase, a njegove riječi su

ulijevale nadu u pobjedonosni rezultat. Kao novinar i urednik pisao je u „Slobodi”, „Proleteru”,

„Narodnom Oslobođenju“, „Borbi” i drugim značajnim listovima.

Masleša je isticao da je narodna vlast samo ona vlast koja je ponikla iz naroda, koja se oslanja na

narod i koju narod osjeća i voli kao svoju vlast. Smatrao je da, s obzirom da je u vrijeme borbe

najveći interes naroda njegovo oslobođenje, onda je i narodna vlast samo ona vlast koja

omogućava i pomaže narodnooslobodilačku borbu. Objašnjavao je da stara vlast ne bi mogla

opstati jer je u svijesti naroda izgubila svaki vid autoriteta. Masleša je vrlo često isticao značaj

narodnooslobodilačkih odbora ističući njihovu veličinu i odgovornost. Naglašava da rad

narodnooslobodilačkih odbora mora biti usmjeren na konkretno ostvarivanje zadanih ciljeva, jer

bi u suprotnom svako ‘labavo’ rješenje zadataka značilo pomoć neprijatelju. Pridavao je veliku

važnost narodnim masam ističući da nijedan narodnooslobodilački odbor neće moći ispuniti

svoje zadatke ukoliko zanemare narod. Smatrao je da povezivanjem s masam i održavanjem

stalnog kontakta s narodom je jedini način za uspjeh narodnooslobodilačkih odbora.

Analizirajući teškoće s kojima se do sada susretala KPJ, navodi da je najveća poteškoća izdaja

borbe, ali konstatuje da su narodi Jugoslavije prevazišli sve poteškoće, te pobjedonosno idu

naprijed.

U vremenu nakon provog zasjedanja AVNOJ-a Masleša bavi ekonomskim, političkim i

socijalnim pitanjima koja je rješavao Izvršnoi odbora AVNOJ-a. Uzimajući njegove izvanredne

sposobnosti propagatora i već afirmisanog marksisite AVNOJ ga je izabrao za člana Izvršnog

odbora. Kao član Izvršnog odbora, obavljao je niz komleksnih zadataka s ciljem rješavanja

problema pred kojima u se našli naroodnooslobodilački odbori. Masleša ističe važnost izbora za

narodnooslobodilačke odbore, smatrajući da za članove odbora treba birati samo najbolje, bez

obzira na njihovu pripadnost nekom narodu, na vjeru ili političku partiju. Izbori treba da budu

slobodni i treba birati one koji će učvrstiti narodnu vlast i podići njen ugled.

8

Ovi izbori su imali samo jedno ograničenje: ne mogu i ne smiju biti izabrani neprijatelji naroda

odnosno izdajice narodnooslobodilačke borbe.

„Izbori za narodnooslobodilačke odbore su slobodni u slobodi, ali za izdajice i neprijatelje

naroda nema slobode u narodnoj slobodi. Njima nema mjesta u narodnooslobodilačkim

odborima.“ (Naučni skup o djelu Veselina Masleše, srt.116)

9

5. SHVATANJE DRUŠTVA I ULOGA POJEDINCA

Veselin Masleša se često u svom djelovanju osvrtao na Marksa i Engelsa, na njihove misli i

rasprave, te je često i studirao njihova djela. Kada je riječ o Maslešinom shvatanju društva, bitno

je da se naglasi da je upravo ovdje uviđavna ta povezanost Masleše sa Marksom. Masleša je

polazio od Marksove teorije fetišizma robe prema kojoj su ljudski odnosi uređeni kao odnosi

prema stvarima, koji prikrivaju otuđenost i pokvarenost čovjeka, te na taj način rađaju kulturno

malograđanstvo. Izopačena i lažna ljudska svijest prikriva stvarne odnose čovjeka sa društvom,

prikriva klasnu određenost i ograničenost spram prirode i ljudi. Opisuje društvo kao

poluobrazovan svijet sa poluseoskim mentalitetom malograđanstva kojeg karakteriše potreba za

veličinama, makar i fiktivnim, spletkarenje, neodređene ambicije, društvo koje je socijalno

neorganizovano i politički neodređeno. Smatra da je društvo halapljivo, nezasitno, da se ne

ustručava činiti drugima zlo radi ostvarivanja vlastite koristi, te je vrlo neaktivno.

Nastojao je napraviti razliku između seoskog i gradskog stanovništva. Za naše gradove piše da ih

ne karakteriše niti jedna od bitnih osobina modernog grada, da ih uslovljava ‘jedno bezbojno

šarenilo’. Smatrao je da se upravo ova ‘epidemija malograđanstva’ širi u kulturi i društvu i

prikazuje poluobrazovanost građanstva.

S druge strane, za Maslešu je selo jedan drugi, ali mnogo širi okvir života, ali i kulture. Seoski je

život jednostrano sveobuhvatan, te miran i monoton. Za dušu seljaka piše da je ona zatvorena i

nepovjerljiva. Iako na marginama studijskih radova, Maslešina slika društva i pojedinca je

prikazana slikovito, te je najbolje ilustrirana kroz prikaz seoskog i gradskog načina života,

ruralnog i donekle, urbanog stanovništva. Smatra da ljudi treba da teže intelektualnom

obogaćivanju, a ne materijalnom, te da je ljudsko saznanje jedinstveno i da obogaćuje čovjekov

život. Čovjeka posmatra kao otuđenje koje je bez sredstava za proizvodnju, koje ne nabavlja

sredstva za proizvodnju u kojoj ne učestvuje, osobu koja ne plaća najamnine radnicima, koji ne

daje vlastita polja za ispašu.

10

6. ULOGA I ZNAČAJ EKONOMIJE PREMA VESELINU MASLEŠI

Veselin Masleša je bio jedan od najistaknutijih ekonomista-marksista. Maslešina ekomsko-

naučna djelatnost se razvrstava u nekoliko osnovnih pravaca: šira ekonomskoteorijska misao,

ekonomsko-kritički osvrti, idejno-politički pokreti iz prošlosti itd. Građanska ekonomska misao

je povezana sa nosiocima same tekuće privredne politike, razvijala se poglavito na ekonomskim

katedrama i dolazila do izražaja u univeritetskim udžbenicima i mnogobrojnim građanskim

listovima i časopisima. Marksistička ekonomska misao u to vrijeme nije uživala blagonaklonost i

podršku zvaničnih društvenih faktora već je bila ugušena i progonjena. Masleša je ekonomskim

problemima posvetio najveći dio svojih radova i u njima je razmatrao pitanja iz ekononomske

teorije, društveno-ekonomske historije, tekuće ekonomske problematike, razvitka ekonomske

misli. Karakteristično je da se njegova djela najviše odnose na agrarna pitanja.

Ekonomskoteorijska misao

On je okarakterisao savremeni državni kapitalizam i analizirao savremenu ekonomsku situaciju u

svijetu uočavao je najbitnije i otkrivao suštinu i odlike kapitalističke ekonomike u predratnom i

ratnom periodu. Najvažnija djela iz ove obalsti su mu: rukopis Ratna privreda i prigovori

knjigama Riharda Levinstona Morusa Novac u politici (1934) i Profiti danas (1940). „ Država

postaje glavni regulator privrede i kao takva ona podređuje interese onih privrednih grana koje

ne rade za ratne potrebe interesima onih grana koje proizvode za te potrebe“ (Dela knj. I str. 280)

On se takodje bavio agararnom ekonomikom, a tu najveći značaj ima njegovo razmatranje

problema zemljišne rente i njenog mjesta u sistemu savremene kapitalističke privrede, sa njenim

karakterističnim instrumentima. Masleša je obrađivao u sklopu ove analize položaj i stavove

raznih društvenih klasa i slojeva na selu, ove analize su bile usmjerene na razobličavanje klasne

politike veleposjednika i bogatih seljaka. Iz ove oblasti najvažnija djela su mu: rukopis

Agrarizam i seljaštvo i članak Gospodarska sloga publikovanom 1936. U časopisu „Naša

stvarnost“. Razvijao je Marksovu teoriju apsolute zemljišne rente, i došao do zaključka da bi ona

iščezla kad više ne bi postojao monopol privatne zemljišne svojine ili kad bi se izjednačio

organski sastav kapitala u industriji i poljoprivredi. Istakao je da je zemljišna renta baza

11

veleposjednika, koja je parazitska ne samo sa gledišta proleterijata već i sa gledišta samih

kapitalista. „Kapital radije snosi teret zemljišne rente nego da povredi svetost jednog principa na

kome i on počiva“ ( Dela knj. I str. 95).

Agrarnopolitička problematika

Masleša je pridavao veliku pažnju problemu seljačkih dugova. Tridesetih godina taj problem je

stalno bio na dnevnom redu. Ovoj problematici Masleša je posvetio dva članka: Problem

zaduženja naše poljoprivrede štampan 1934.g u časopisu „Danas“ i Novo zaduženje seljaka pisan

1936.g.

On konstatuje da je agrarna reforma kod nas nakon prvog svjetskog rata u nekim dijelovima naše

zemlje oslobodila seljake feudalnog odnosa, a u nekim drugim, seljacima bez zemlje dala zemlju

ali da nije ništa uradila za dalje ozganizovanje poljoprivredne proizvodnje i njeno podizanje na

jedan viši tehnički nivo, pa da je poljoprivreda postala i ostala sitnosopstvenička i primitivno

obrađivana. Kritikuje režim koji je ovaj problem rješavao i dokazuje da osnivanje Privilegovane

agrarne banke nije nije bilo u interesu seljaštva i razduženja njihovih dugova, već je u interesu

kapitalističkih banaka.

On se takođe bavio dešavanjima u svjetskoj i našoj ekonomici i pridavao je pažnju velikoj

privrednoj krizi (1929-1931). „Naša privredna kriza je deo svetske privredne krize i u izvesnom

smislu njena posledica, sa izvesnim specifično našim karakteristikama koje potiču iz agrarnog

karaktera nacionalne proizvodnje“ ( Dela knj, I str 158).

Ističe da je državna intervencija u cilju ublažavanja kriznih pojava i posljedica, pomogla samo

velikim zemljišnim posjednicima. Proučavao je njena dejstva na međunarodnu i spoljnu

trgovinu. Na osnovu proučavanih statističkih podataka dokazao je da je Jugoslavija zemlja

zemlja vrlo sitnog posjeda i najamnog rada u poljoprivredi, a ne zemlja srednjeg seljačkog

posjeda, kako se govorilo. Uočio da je i tehnička zaostalost poljoprivrede i veoma nika

produktivnost rada u njoj nerazvojno povezana sa posjedovnom strukturom tj. pitanjem

zemljišne svojine je seljačka gazdinstva nisu spremna za primjenu savremene nauke i tehnike.

12

7. ZAKLJUČAK

Kao što smo mogli saznati iz prethodnih cjelina našeg rada, Masleša kao revolucionar i publicist

je imao i nekoliko velikih tematika kojima se bavio.

Prije svega, nacionalno pitanje, marksizam, te doprinos u izgradnji narodne vlasti, kao i uloga

pojedinca u društvu, zatim bavio se i teorijama iz oblasti ekonomije.

Mnoge Maslešine ideje, te njegova metoda analize medjunacionalih odnosa i danas je aktuelna

samim tim jer može poslužiti za razumjevanje kako uslova u kojim je vodila borbu Komunistička

partija Jugoslavije pred rat i u ratu, tako i uslova u kojima je djelovao Veselin kao marksist i

revolucionar. Neke Maslešine misli sada su u našoj praksi produbljene , a neke nadmašene. Bio

je dosljedan borac protiv mononacionalizma kad su u pitanju Hrvati-metodom kojom se služio

nužno je morao doći do konkretnog zaključka i kad su u pitanju Muslimani. Masleša u svojim

djelima, naročito u Mladoj Bosni se bavio pitanjem položaja Srba u Bosni i Hercegovini.

Osvrnimo se i na njegov doprinos izgradnji narodne vlasti; Masleša ističe važnost izbora za

narodnooslobodilačke odbore, smatrajući da za članove odbora treba birati samo najbolje, bez

obzira na njihovu pripadnost nekom narodu, na vjeru ili političku partiju. Kao što znamo borio se

za viziju oslobađanja radničke klase. Masleša je spoznao da se za svoju viziju može boriti samo

kao pripadnik partije proleterske revolucije koja je okupljala sve revolucionare. U svojim

radovima često je razmatrao najraznovrsnija pitanja iz oblasti ekonomske teorije, društveno-

ekonomske historije, razvitka ekonomske misli i sl. Njegovi radovi tiču se kako svjetske, tako i

regionalne, i jugoslovenske ekonomske problematike. U svojim mnogobrojim djelima pisao je o

državnom kapitalizmu. Najznačajniji njegovi radovi na ovu temu bili su rukopisi „Ratna

privreda” i „Profiti danas”.

13

LITERATURA

Knjige:

1) Naučni skup o djelu Veselina Masleše (1978) Sarajevo: Akademija nauka i umjetnosti BiH.

.

14