Upload
others
View
1
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Verslag
Ronde Tafelgesprek
IAS Monitor
woensdag 22 augustus 2012
Stichting Instituut Asbestslachtoffers
Directie en bureau:Bezuidenhoutseweg 60Postbus 904052509 LK Den HaagTelefoon: 070 - 349 97 54E-mail: [email protected]
Instituut Asbestslachtoffers (IAS)Het Instituut Asbestslachtoffers (IAS) adviseert de Sociale Verzekeringsbank(SVB) over het recht op een tegemoetkoming voor asbestslachtoffers met deziekte mesothelioom. Daarnaast bemiddelt het IAS tussen (ex-)werkgevers en(ex-)werknemers over het betalen van een schadevergoeding. Het IAS is daarvoorin 1999 opgericht door organisaties van werkgevers en werknemers, hetComité Asbestslachtoffers, het Verbond van Verzekeraars en de overheid. Meerinformatie vindt u op de website van het IAS: www.asbestslachtoffers.nl.
ColofonUitgave van Instituut AsbestslachtoffersIAS publicatie 2012/2
RedactieSimone AarendonkDerk MorreauMachiel van der Woude
Druk en vormgevingHuisdrukkerij SER
Oktober 2012
Van links naar rechts: Hans van Hooff, Derk Morreau, Simone Aarendonk, Rober Olieman, Ronald Damhuis, Lambrecht van Eekelen, Marc van de Weerdt, Ruud Berkhout, Carola Hegger, Machiel van der Woude, Gert van der Laan, Bernard Bennink, Mark Geers, Jan Tempelman, Rianne Dobbelsteen, Bastiaan Ravesteijn, Anne Gielen, Udo Waltman, Fred Rademaker, Sjaak Burgers, Jan van Willigenburg, Michel Roumen en Johan van Antwerpen
3
Inhoud
n Welkomstwoord:introductiedoelbijeenkomstenpresentatiedeelnemers 4 MachielvanderWoude,tevensdiscussieleider
nPresentatieIASMonitor 5 SimoneAarendonk Commentaar:JanvanWilligenburgenGertvanderLaan
n Onverwachteofonderschatteberoepsrisico’s 18 Stelling1.Installateurs(cv/elektromonteurs,loodgieters,elektriciens)diewerkeningebouwenvan
vóór1994zijnonvoldoendebeschermdtegenasbestblootstelling Commentaar:MarkGeers
nMilieugerelateerdeblootstelling 20 Stelling2.Deoverheidheeftteweinigaandachtvoorasbestvervuilingingebiedenwaarveelmetasbestis
gewerkt(havens,oudebedrijventerreinene.d.).Deaandachtgaatnumetnameuitnaarverwijderingvanasbestafvalindeomgevingvandevoormaligeprimaireasbestindustrieennaarasbestdakenenscholen
Commentaar:RianneDobbelsteen
n Verhoogdrisicodoordeaardvandeasbestblootstelling(typeasbest,soortmateriaal,concentratie,leeftijdbijblootstellinge.d.) 23
Stelling3.Meerdan80%vandenieuwenormoverschrijdendeblootstellingenwordtveroorzaaktdoorniet-hechtgebondentoepassingenvanamosietingebouwenenconstructies(b.v.spuitasbest,brandwerendboard)
Commentaar:JanTempelman
nIASMonitorenhetbuitenland 25 Stelling4.Nederlandheeftrelatiefveelmesothelioomomdatderegistratiezogoedis Commentaar:MarcvandeWeerdt
nConclusies,rondvraagensluiting 31 RobertOliemanenMachielvanderWoude
nSamenvattingbijeenkomst 33nBijlagen: –NotitietenbehoevevanRondeTafelgesprek 34 –Deelnemerslijst 36
4
Welkomstwoord Machiel van der Woude
‘HetwaseenhetezomermetveelOlympischgoud,maarhelaasookmetveelasbest.Eenhype?Ikzagoptele-visieveeldeskundigenaanhetwoordzoalsJanTempelman.IkzagzelfsmezelfnogvoorbijkomenopeenfilmpjeinhetprogrammaZomergasten!Deasbestrisico’szijn–aldannietoverbelicht–overhetvoetlichtgegaanendatisiniedergevalpositief.Van-middaggaanwehetmetelkaarookhebbenoverasbest,inhetbijzonderoverdebeschikbaregegevensennogteontwikkelendataoverdegevolgenvanasbestblootstelling.Veeldankvoorjulliekomst.
Watishetdoelvandezebijeenkomst?AandehandvandedoorSimoneAarendonkopgesteldenotitie(ziebijlage)willenwijonderzoeken:1.welkeonderzoeksvragenrelevantzijnophetgebiedvanasbestengezondheid,2.hoedeincidentiezichverderzalontwikkelenen3.waarblootstellingnuinhetbijzondervoorkómenmoetworden.
CentraalhierbijstaatdeIASMonitor–eenverzamelingvancijfersoverasbestenmesothelioom–dieinsamen-werkingmetSocialeVerzekeringsbank(SVB)enNederlandseKankerregistratie(NKR)isopgezet.Hetisdebedoe-lingomdeIASMonitoraandehandvandeinputvanvandaagteverbeterenenaantevullen.Omzoveelmogelijkinputtekrijgenhebbenwijjullieuitgenodigd!
IkhebalevendeSVBenNKRgenoemd.WijwerkennauwsamenmetdeSVB-onderzoekersRobertOlieman,LambrechtvanEekelenenRuudBerkhout,alsookRonaldDamhuis,alsepidemioloogwerkzaambijdeNeder-landseKankerregistratie.
UitdemedischehoekzijnhierCarolaHegger,medischmilieukundigadviseurvandeGGDRotterdamRijnmond,SjaakBurgers,longartsinhetNKI-AVLenvoorzittervandeWerkgoepMesotheliomenvandeLongartsenvereni-gingNVALT,enGertvanderLaanvanhetNederlandsCentrumvoorBeroepsziektenendeWHO.
WatbetreftdecijfersvoordeIASMonitorspeeltdeuitvoeringsorganisatievanhetIAS,verankerdbijBSAinZoetermeer,eencentralerol.Zijregistreertdedossiergegevensineenuitgebreidedatabank.VanBSAzijnaan-wezigMichelRoumenenFredRademaker.HansvanHooffvanhetCBSheeftonsgeholpenbijdekeuzevanindelinginsectorenenbedrijfstakken.BastiaanRavesteijnenAnneGielenhoudenzichalseconoombijdeErasmusuniversiteito.a.bezigmetarbeidengezondheid.
Verderisaanwezigeenaantalmedewerkersvanvooraanstaandebureausvoorasbestonderzoek:JanvanWilligenburgvanBMEasbestconsultenUdoWaltmanvanSearch.EnniettevergetenJanTempelmanvanTNO,dewinnaarvandeinjanuariditjaardoorhetIASuitgereikteprof.DeRuiterprijs.DeasbestverwijderaarszijngoedvertegenwoordigddoorVVTB-voorzitterJohanvanAntwerpen
OverAntwerpengesproken:uitBelgiëverwelkomenwijMarcvandeWeerdtvanhetAsbestfonds/Fondsvoordeberoepsziekten.
Deoverheidmagnatuurlijkopeenmiddagalsdezenietontbreken.RianneDobbelsteenisdecentralespilbijI&Malshetgaatomasbestbeleid,BernardBenninkvervuldetotvoorkortdezelfderolbijdebeleidsafdelingvanSZWenMarkGeersislandelijkprojectleiderAsbestvandeInspectieSZW
RestmijnogSimoneAarendonkteintroduceren,diebijhetIASonderandereverantwoordelijkisvoordeIASMonitorenDerkMorreaudieeenmooiboekjezalsamenstellenoverditRondeTafelgesprek.
5
Presentatie IAS Monitor door Simone Aarendonk (IAS)
DeIASMonitorbiedtinNederland,alsenigedatabankvanomvang,inzichtindeberoepenensectorenwaarinasbestslacht-offersmetmalignemesothelioomhebbengewerkt.Inmiddelszijndegegevensvaneengrootaantalslachtofferssystematischinkaartgebracht.Diewordenweergege-veninfigurendiedeelsinteractiefzijn.Degebruikerkanzelfaangevenwelkegege-venshijwilzien.ErzijnrelevantecijfersoverhetasbestgebruikinNederlandenwereldwijd.
Demonitorwordtvanuitverschillendebronnengevuld.DeNederlandseKanker-registratie(NKR)heeftdemografischegegevensovermesothelioompatientensinds1989.HetIASheeftdegegevensvanmeerdan5000aanvragers(vanaf2000).Sinds2005iseenaantalgegevensoverhetarbeidsverledenvanslachtofferssystema-tischvastgelegd.Zoalsbijwelkewerkgeverenwanneermenheeftgewerktenofmendaar-zekerofmisschien-aanasbestisblootgesteld.Ditlaatsteopbasisvaneigenverklaring.Misschienwilzeggendatie-mandmesothelioomheeft,maarnietmeerweetofhijbijdebetreffendewerkgeveraanasbestisblootgesteld.Verderzijngege-vensgebruiktvanhetNederlandsMesothe-liomenpanel,hetCBS,deAsbestkaart(dieweergeefthoeintensiefdeblootstellinginbedrijfstakkenenberoepenisgeweest),hetrapportAsbestinKaart(datdemili-euschadedoorasbestinkaartbrengt)eninternationaalonderzoek.
Wat is IAS-Monitor
• Een verzameling kerncijfers over mensen met maligne mesothelioom
• Weergegeven in (interactieve) figuren op www.ias.nl
Bronnen
• NKR: 8649 mesothelioompatiënten (1989-2010)
• IAS/SVB: 5561 aanvragers (2000-2011)
• IAS: 9159 dienstverbanden met
asbestblootstelling zeker of misschien (2005-2011)
• NMP, CBS, Asbestkaart, Asbest in kaart, internationaal onderzoek
6
DeIASMonitorbevateenaantalkenmer-kenvanmesothelioompatiëntenvastge-legddoordeNederlandseKankerregis-tratie.DeNKRregistreertdezegegevensdooranalysevanpatiëntendossiersinziekenhuizen.DegegevenszijnaanhetIASbeschikbaargestelddoorhetIntegraalKankercentrumNederland.Opdefiguurhiernaastistezienhoevaakdeziektevoorkomtendeontwikkelinginabsoluteaantallen.(Erisdusnietgecorrigeerdvoorbevolkingsgroei).Belangrijkstegegeven:momenteel500perjaar,85-92%isman.
Defiguurhierondergeeftaanhoevaakmesothelioomvoorkomtpermiljoeninwoners.Belangrijkstegegeven:Deincidentievoormannenligtdelaatstejarentussende40en50permiljoeninwo-ners.Deincidentiebijmannenisnauwe-lijkstoegenomensinds1989.Detoenameinaantalslachtofferszitdusvooralindebevolkingstoename.Devraagishoedeincidentiezichverderzalontwikkelen.KWFKankerbestrijdingvoorspelteentoenametot2020.Volgenseenmodelvandeepide-miologenBurdorfenSwustehebbenwedepieknualbereikt.Mesothelioomisnietdeenigeasbest-ziekte.JaarlijksoverlijdeninNederlandnaarschattingzo’n500-1000mensenaanasbestgerelateerdelongkankerenenkelenaanasbestose.Totaal1000-1500asbest-slachtoffersperjaarinNederland.HetInternationaalAgentschapvoorOnderzoeknaarKankermeldtdaterookeencausaalverbandistussenasbestblootstellingenlarynx-eneierstokkanker.Maarhieroverzijndemeningenindewetenschapnogverdeeld.
Aantal mesothelioom in Nederland (1989-2010)
Incidentie mesothelioom in
Nederland (1989-2010)
Aantal mesothelioom inNederland (1989-2010)
Incidentie mesothelioom in Nederland (1989-2010)
7
WezienhiernaasteenvergelijkingtussendeontwikkelinginasbestgebruikinNe-derlandinhetverledenendeontwikkelingindesterfteaanmesothelioomvolgenshetCBS.Belangrijkstegegevens:asbest-gebruikwasinNederlandinhetmiddenvandejaren‘70vandevorigeeeuwhetgrootst.In1993werdalleasbestverbo-den.Demesothelioomsterftelijkteenpiektehebbenbereikt.Eenprobleembijana-lysevandegegevensisdelangetijddieerzittussenblootstellingendediagnosemesothelioom.Wehebbennutemakenmetslachtoffersuitdejaren’70.Vraag:Isindezefiguuraleffecttezienvandebeschermendemaatregelenenverbodopblauwasbestindejaren‘70enhettotaleasbestverbodin1993?
DefiguurhiernaastlaatdeontwikkelingzienindeleeftijdwaaropmensenziekwordenvolgensdeNKR.Bijnadriekwartismomenteelbijdiagnosebovende65.Belangrijkstegegeven:Degemid-deldeleeftijdbijdiagnoseneemttoebijmannen.Devraagishoeweditmoetenverklaren.Heefthettemakenmethetfeitdatmannensteedsouderwordenofishetwatanders?KrijgthetIASsteedsvakertemakenmetmensendieminderintensief,minderfrequentofaaneenminderscha-delijkevormvanasbestzijnblootgesteldendaardooroplatereleeftijdziekworden?
Asbest en mesothelioom in Nederland (1960-2009)
vóór 1950
1950-1959
1960-1969
1970-1979
1980-1989
1990-1993 0,0
0,5
1,0
1,5
2,0
2,5
3,0
3,5
4,0
4,5
5,0
1945 1955 1965 1975 1985 1995 2005 2015 st
erfte
per
100
.000
inw
oner
s
Asbestgebruik Overleden mannen
Overleden vrouwen Overleden totaal
Mesothelioom naar leeftijd (1989-2010)
Mesothelioom naar leeftijd (1989-2010)
Asbest en mesothelioom in Nederland (1960-2009)
8
HetplaatjehiernaastiseenvoorbeeldvandeverdelingvanmesothelioompatiëntenoverdeprovinciesvolgensdeNKR.Hetgaatomdeincidentiepermiljoeninwo-ners.Belangrijkstegegeven:demeestepatiëntenwoneninZeeland,Zuid-Holland,Noord-Holland,FlevolandenLimburg,deminsteinDrenthe.Vraag:waaromZee-land?Isditnogsteedseeneffectvandescheepsbouwindejaren60?
Defiguurhiernaastlaatzienhoelangme-sothelioompatiëntennoglevennadatdediagnoseisgesteld.Ditnaartotaal,maarhetkanookuitgesplitstnaartypemeso-thelioom(longvliesenbuikvlies).Belang-rijkstegegeven:eenkwartoverlijdtbinnen3maandenentweederdebinneneenjaar.Mensenmetlongvliesmesothelioomlevenlangerdanmensenmetbuikvliesmesothe-lioomenjongerepatientenlevenlangerdanoudere.Dezeverschillenroepenvragenop.Kanergekekenwordennaarverschillendesoortenasbestomdezever-schillenteverklaren?Hierspeeltmogelijkookeenverschilinbehandelmethodeseenrol.Bijkomendevragen:iseralverbeteringteziendoordebeterebehandelmetho-des?Enhoezithetmethetverschilman/vrouw?
Regionale spreiding
(1989-2010)
Overlevingsduur (1989-2010)
Regionale spreiding (1989-2010)
Overlevingsduur (1989-2010)
9
DefiguurhiernaastlaatdeinstroomzienvandetweetegemoetkomingsregelingenbijhetIAS:TAS(sinds2000)voorwerkne-mers,TNS(sinds2007)voorniet-werkne-mers.Belangrijkstegegevens:ca.80%isalswerknemerofalshuisgenootvaneenwerknemerblootgesteld(TAS).Ca20%isTNS:viahetwerk(zelfstandige),viamilieu(klussen,woning)endeelsdooronbe-kendeoorzaakmetasbestinaanrakinggeweest.VrouwenzittenrelatiefvakerindeTNS-regeling.Vraag:hoewordtdemogelijkedoelgroepvandeTNS-regelingtegenwoordigblootsgesteld?Ditzoubeteronderzochtkunnen/moetenwordenomeengoedeinschattingtemakenvanderisico’sdiemensenlopenalszegeconfron-teerdwordenmetincidenteleblootstelling(zoalsrecentopKanaleneiland).
HetaantalaanmeldingenbijhetIASsinds2000t/mjuli2012zietuhiernaast.Be-langrijkstegegeven:verwachtingditjaarisoverde600aanmeldingen,eenrecord.Globaalzaldaarvan10%afvallen,omdathetslachtoffergeenmesothelioomheeft.Danblijvenererkende550gevallenvanmesothelioomover,ookeenrecord.Vraag:isditrecordeenmaligofgaanweeenstijgingtegemoet?
Instroom TAS/TNS
2000-2010
Instroom IAS
2000- juni 2012
Instroom TAS/TNS 2000-2010
Instroom IAS 2000-juni 2012
10
HiernaasteenvergelijkingvanTASenTNSopleeftijdbijaanmelding.Belangrijkstegegeven:TNS-erszijnjongerbijaanmel-ding.Devraagiswaaromditzois.Doorhetgrotereaandeelvrouwen?(leeftijds-verdelingv/min2008geefteenietsgroteraandeeljongerevrouwen).
DefiguurhiernaastvergelijktTASenTNSopoverlevingsduurnadiagnose(t/m2010).Belangrijkstegegeven:TNS-erslevenlanger.Vraagishoeditkomt.Minderintensieveblootstelling?Jongerbijaan-melding?Jongerepatiëntenlevennamelijklangerdanoudere.Eenbijkomendevraagisofhetinteres-santisomteonderzoekenhoehetmetdeoverlevingsduurzitdoordetijdnaarberoepenbedrijfstak.Zegtdatietsoverdeschadelijkheidvanbepaaldeasbestsoor-ten,blootstellingsintensiteitenduur?
TAS/TNS
TAS/TNS
TAS/TNS
TAS/TNS
TAS/TNS
11
UiteenvergelijkingvandegegevensvandeNKRenhetIASblijktdatnietiedereendiedaarvoorinaanmerkingkomtzichtothetIASwendt.Belangrijkstegegeven:drie-kwartmeldtzichaan.Jongeren,ouderen,vrouwenenmensenmetbuikvliesmeso-thelioomeneenslechteprognosedienenmindervaakeenaanvraagin(ziedetabelhiernaast).Vraag:hoekanhetIASiedereenbereiken?Eenkwartlooptnuminimaal18000euromis.
Kijkendnaarasbestblootstellingensecto-renblijkendebouwnijverheideninstal-latiebouwdegrootstesectoren.Demeesteasbestblootstellingenhebbenplaatsge-vondenindejaren60vanvorigeeeuw,ditondankshetfeitdathetasbestgebruikindejaren70veelgroterwas.Heeftditmetdeinvoeringvanbeperkendemaatregelentemakenofhebbenwenognietalleaan-meldingentengevolgevanblootstellingindejaren70ontvangen?Vragen:Isdezeindelingnaarsectoreneenjuisteindeling?Waarinisnaderespecificatienodig?EnIshetookzinnigdenee-groepinkaarttebrengen:dedienstverbandenwaaroveraanvragersverklaardhebbennietaanasbesttezijnblootgesteld?
Wie ontbreken
»
Groep Percentage Absoluut Totaal 2007 2008 2009 Slechte prognose: 0-3 mnd 2008 2009
37% 27% 25% 49% 50%
181 147 125 55 60
Ouderen: 80-plus 2008 2009
57% 45%
39 35
Vrouwen 2008 2009
55% 63%
42 44
Jongeren: 0-49 2008 2009
44% 59%
7 13
Buikvliesmesothelioom 2008 2009
29% 41%
7 9
Asbestblootstelling naar sector (totaal)
Asbestblootstelling naar sector (totaal)
Wie ontbreken
12
Hiernaastisdeontwikkelinginasbest-blootstellingnaarsectorteziensinds1950.Debelangrijkstetakisdebouwnijver-heid(gebouwenengrond-,water-enwegenbouw),gevolgddoorschepen(scheepsbouwentransport),installatie(indebouw:sanitair,verwarming,elektrae.d.),metalectro(basismetaal-,metaalpro-ducten-,machine-enelektrotechnischeindustrie/handel)enDefensie(vooraldienstplichtigen).Verschuivingvondplaatsvandeindustrie(vooralscheepsbouw)naardebouw.Vragen:Inhoeverrezijnontwikkelingenteverklarendoordeomvangvandesecto-ren?Iseenjuisteclusteringtoegepast?Enistezienwelkesectorenbijtijdsmaatrege-lenhebbengenomen?
DeIASMonitorlaatookdeasbestbloot-stellingzieninrisicovollesectoren.Ophetplaatjehieronderisdatdevoedingsindus-trie.Belangrijkstegegeven:vooralindezuivel,suiker,cacao,drank-enbroodindus-trie(incl.bakkerijen)vondblootstellingplaats.Ditroeptvragenop,bijvoorbeeldwaaromerindezuivelnaarverhoudingzo’ngroteblootstellingwas.
Asbestblootstelling naar sector (vanaf 1950)
Asbestrisicosector
Asbestblootstelling naarsector (vanaf 1950)
Asbestrisicosector
13
Detabelhiernaastgeefteenoverzichtvandeontwikkelinginblootstellingaanasbestnaarberoepsinds1950.Belangrijkstegegevens:demeestrisicovolleasbestbe-roepenzijntimmermanenmonteur(incl.verwarmings-enelektromonteur).Beroe-penalsmijnwerker,matroosenmilitair(dienstplicht)zijnvooralindebeginjarenvanbelang.Lateriseentoenametezienvanmeewerkendleidinggevendenzoalseenchefvaneenproductieafdeling.Vragen:waaromwarenerzoveelslachtof-fersondertimmerlieden?Werktendieveelmetblauwofbruinasbestofligthetaandeomvangvandeberoepsgroep?EnzijnerverhoudingsgewijsmeerslachtoffersindeIAS-bestandenmeteenberoep,waarineenasbestproductmeteenhooggehalteasbestvezelswerdgebruikt?Ineendiscussiehieroverbleekdatiniedergevalgegevensoverdeomvangvandeberoepsgroepontbreken.Daterzoveelmonteurs/installateursslachtofferzijngewordenlaatzichwellichtverklarendoorhetwerkenmetamosietinniethechtgebondentoepassingen(zieookstelling3).
Inhetplaatjehiernaastdeasbestbloot-stellingnaarberoepineenoude,deelsver-dwenensector:textielenpapier.Belang-rijkstegegeven:drukkerskomennietindeAsbestkaartvoor:eenonverwachtberoep.Naaisterswarenveelalvrouwen.
Asbestblootstelling naar beroep (va 1950)
Asbestrisicoberoepen
Asbestblootstelling naarberoep (vanaf 1950)
Asbestrisicoberoepen
14
Hetplaatjehiernaastgeeftdeblootstel-lingaannaarberoepindegrootstesector,debouwnijverheideninstallatiebouw.Ookhieristeziendatdetimmermannenverrewegdegrootstegroepslachtoffersvormen.Devraagiswaaromditzois.Alshetnietteverklarenisuitdeomvangvandegroep,danmoethetmetrelatiefmeerblootstellingtemakenhebben.Warenzebijvoorbeeldookveelwerkzaamindeinstallatie?Haddenze–netalsmonteurs–ookveelmetamosiettemaken?Ineendiscussiehieroverkwamtersprakedattimmerliedenvroegereensoortmanusje-van-alleswaren,dievanallesdeden,zoalszageninasbestcementplatenendusookveelmetasbestinaanrakingkwamen.Gevraagdwerdwaarindestatistiekendeaannemerszittenendemensendievanberoepzijnveranderd?Datmoetindedatabanktevindenzijn.
Machinebankwerker,scheepstimmerman,scheepsijzerwerkerenlasserwarendemeestrisicovolleberoepenindescheeps-bouw(ziehiernaast).
Asbestrisicoberoepen
Asbestrisicoberoepen
Asbestrisicoberoepen
Asbestrisicoberoepen
15
Detabelhiernaastlaatdeasbestbloot-stellingziennaarberoepindemetaal-,machine-enelektrotechnischeindustrie(metalectro).Belangrijkstegegevens:mon-teur,machinebankwerkerenlasserwarendemeestrisicovolleberoepen.Vanaf1985isindezeindustrieopgroteschaalasbest-vrijfrictiemateriaalingevoerd.
Hiernaasteenvergelijkingvanmensendieverklaardhebbenzekerineenbepaaldberoepaanasbesttezijnblootgesteldmethunleeftijdbijaanmelding.Belangrijkstegegeven:timmermannen,verwarmings-monteursenisoleerderszijnjongerbijaanmeldingdanbijvoorbeeldmachine-bankwerkersenlassers.Vraag:ishieruitteconcluderendattimmermannen,verwar-mingsmonteursenisoleerderszwaarderofmisschienlangdurigeraanasbestzijnblootgesteld,waardoorzeopjongereleef-tijdziekworden?
Asbestrisicoberoepen
Beroep en leeftijd
Beroep en leeftijd
Asbestrisicoberoepen
16
Het vervolg
DeIASMonitoriserbijgebaatalsdeinputzogoedmogelijkis.Rondetafelgesprek-kenalsdezekunnendaarbijbehulpzaamzijn.Kanerietsverbeteren,zijndejuisteindelingentoegepastenwatkanduide-lijkerweergegevenworden?Demonitorwordtjaarlijksonderhoudenenbijgewerktmetnieuwegegevens.Vooruitbreidingenwordtgedachtaande‘nee-groep’.DatzijnmensendiemesothelioomhebbenenbijhetIAShebbenaangegevendatzenietwetenwaarzeaanasbestzijnblootge-steld.OoknognietinkaartgebrachtishoedeTNS-erszijnblootgesteld.EnhoemoethetIASkennisverspreiden?Uitdepraktijk
blijktdatmassavoorlichtinggeenzinheeft.Mensensluitenzichalsnelafvoorproblemen.Datheefttemakenmetangst,hetfeitdatmaareenkleindeelvandemensenziekwordtenernoggeenperspectiefisopgenezing.Verderblijktuitdepsychologiedatmensenpasopenstaanvoorinformatiealshetzepersoonlijktreft.Watvindtderondetafel?
Bijdrage Jan van Willigenburg (BME Asbestconsult B.V): Informatie voor doelgroepen beschikbaar stellen
‘IkhebveelwaarderingisvoorhetwerkvanhetIAS.Tegelijkertijdvraagikmeafhoehetmogelijkisdatdein-formatievanhetIASblijkbaarnietdoordringttotdeasbestsectorendebrancheswaarderisicogroepenzitten.WaaromzouhetIASnietalsgewetenkunnendienenvoordezedoelgroepen?HetIASpresenteertmetdemoni-torveelgegevensoverhetverleden,maarzouookdeblikwatmeernaardetoekomstkunnenrichten.Proactiefenpreventiefnaardedoelgroepentoestappenenzichookmanifesterenbuitendewetenschappelijkekring,zoalsdieookvandaagaanwezigis.
Deasbestsectorwordtbedolvenondereenoerwoudvanbesluitenenvoorschriften.Zelfsdegoedbekend-staandebedrijvenhebbenvaakdegrootstemoeiteomgeheelvolgensdevoorschriftentewerken.Erzijnallerleiinstantieswaarbedrijvenmeetemakenhebben,dievaaknietgoedsamenwerken.Eentoverwoorddaarbijisketenhandhaving,maardaarvoorgeldtdatdeketenzosterkisalszijnzwaksteschakel.
Gemeentendietotnogtoehunbestdedenomietsvanhunasbestaanpaktemaken,hakenmassaalafvan-wegedebezuinigingenendegewijzigderegelsinhetbouwbesluit.Enzijnde10gespecialiseerdeinspecteursvanSZWtoegerustomtoezichttehoudenop43.000asbestsaneringenperjaar?Hetisindesectoralgemeenbekenddatde‘pakkans’maar1%perjaaris.Ensomswordtdaaromeconomischeredenendankbaargebruikvangemaakt.HetisniettehopendatdezedoelgroepenstraksterugkomenindestatistiekenvanhetIAS.IkpleitvooreenandererolvanhetIAS,bijvoorbeelddoorveelmeervoorlichtingtegevenaanrisicosectoren.IkroephetIASdanookopomzichtemanifesterenalswetenschappelijkinstituut,zoalsookpolitiekepartijendathebben.HetIASisenormvanbelangvoordesector,maarmoetietsmeernaarvorentreden.‘
Follow - up • Verbeteringen en onderhoud • Uitbreidingen • Welke kennis verspreiden • Hoe kennis verspreiden
17
Bijdrage Gert van der Laan (NCvB/WHO): verbeteringen van de IAS Monitor
‘Wemoetenblijzijnmetdemonitor,hetlaatziendathetIASwillerenvangevallenenmeerwilzijndanalleeneenuitkeringsfabriek.Sterkpuntisdatheteigenmateriaalgoedbeschrevenstaat.Erzijnwelwatkanttekeningen.
Zowordterwelnaarhetbuitenlandgekeken,maardatismaareenkleineselectie.GegevensoverbijvoorbeeldZwedenontbreken.Endatisjuistinteressantomdatdaarhetgebruikvanalleasbestalin1982isverboden,hetgeeninmiddelsheeftgeleidtoteenforsedalingvanhetaantalnieuwegevallen.
Hetmateriaalwordtsomsbeschreveninwatgrovecategorieën.Datgeldtookvoordetijdsclustering.Alsjedatgaatopsplitsen,ziejewellichtanderedingen.NeemZeeland,dankunjeziendatindeeerstejarendeover-sterftegroterwasdaninlaterejarenenookmisschiendeverschuivingvandeprimaireasbestindustrieendescheepvaartnaarberoepenindebouwtevoorschijnkunthalen.Datblijftnueenbeetjeverborgenindegrotegroepen.
Hetisooknietaltijdduidelijkwatdebronvandeinformatieis.Beroepenenblootstellingzoudenookwatgespeci-ficeerderkunnen.Hetzouinteressantzijnalswedevraagzoudenkunnenbeantwoordenbijhoeveelmensenzichmesothelioomheeftontwikkeld,terwijlersprakeisgeweestvankortdurende,nietzohogeblootstelling.Idealiteralsdatinvezeljarenzoukunnennatuurlijk,maardatlaathetmateriaalwaarschijnlijkniettoe.Eenzekerecategori-seringvandehoogtevandeblootstelling,intensiteitenjaren,alswedaarwatcijfersoverhadden,zoudatalheelmooizijn.Voordeasbestsectorisdatookinteressant,omtewetenofermensenzijndiebijvoorbeeldmaar14dagenmetasbesthebbengewerktentochmesothelioomhebbengekregenofdathetloutergaatomjarenlangblootgestelden.Datsoortverbeteringenzijnmisschiennogwelaantebrengenalshetmateriaaldattoestaat.EntotslotdoeikdesuggestieomaldezegegevensooktegebruikenvoorhetvullenvandeAsbestkaart.’
Expositie en latentietijd
Bijdrage Sjaak Burgers
‘Watwehierhebbeniseenhelemooiestapelgegevens.Vanmensenmetblootstellingineenbepaaldeprofes-sie.Dieblootstellingdaarvanwetenwehoelangdieisgeweest,deintensiteitkunjewaarschijnlijkschatten,omdatwealheelwatwetenoverasbestblootstellinginonsland.Daarnaasthebbenweovereenheleperiodegeregistreerdendeverschuivinginberoepenis,denkikduidelijkindeloopvandetijd.Hetlijktookeentrendtezijndatmensenopsteedslatereleeftijdmesothelioomkrijgen.Watbijmijopkwamisdatalsjeeenlagereexpositiehebt,datjedanwaarschijnlijkeenlangerelatentietijdhebt.Datisnergensvastgelegd.Alsjedatwelkuntvaststellen,hebjewaarschijnlijkgoudinhanden.Wantbijeenlageexpositie-kijknaarwaterbijvoorbeeldinKanaleneilandisgebeurd-kunjemisschientegendiemensenzeggendatzemisschienwelmesothelioomontwikkelen,maarmisschienpasover150jaar.Datzoueenhelegeruststellingvoordiemensenzijn.Ditisnaderonderzoekwaard.’Ineendiscussieoverditpuntwerdvastgestelddatvooralsnogiederbewijsvoordezestellingontbreekt.Naderonderzoekisnodig.
18
Onverwachte of onderschatte beroepsrisico’s
Toelichting van de stelling
NietalleenuitdeIASMonitor,maaruitallerleibuitenlandseonderzoekenkomensteedsdezelfderisicoberoepenensectorennaarvoren.Deindrukbestaatdatdemaat-regelenvandeoverheidvooralgerichtzijnopversterktecontrolesbijsaneringenasbestinventarisatiesennietvoorafgaanddaaraan.Watgebeurtermetdemeneerdievoorafgaanddaaropinhetgebouwdeverwarmingsinstallatieonderhoudt?TNO/RIVMhebbeneenrapportgemaaktoverdepraktischeconsequentiesvanhetadvies
vandeGezondheidsraad.Daarstaatindatwerknemersuitdeinstallatiebrancheintechnischezonesvangebou-wenvanvóór1994eengrootrisicolopen,omdatdaarvaakniet-hechtgebondenasbestmateriaalaanwezigis.UitBritsonderzoekblijktdateengrootdeelvandevakluiindebranchenietweethoemetasbestomtegaan,datmeninveelgevallennietopdehoogteisvanderisico’senvaakooknietweetdatasbestindegebouwenaanwezigis.
Commentaar: Mark Geers (Inspectie SZW)
‘Hetantwoordopdestellingisja.Ikbeschiknietovercijfers,maarmetboerenslimheidkomjeeeneind.Wantwelkemonteurvraagteenrisico-analysevoordathijaanhetwerkgaat,wilzijnwerkgeverdaarmeelastigval-len.Enwelkekleineondernemergaattijdverliesenbijkomendekostenvanzoietsvoorliefnemen?Misschieneenbeetjecynisch,maarprobeerjeeensteverplaatseninzoiemand,zekerincrisistijd.Hetprobleemligtbijallepartijen,dewerkgeverendewerknemer,maarookdeopdrachtgever.Erisweinigkennis,derisico’swordenonderschat,dewettelijkeverplichtingenendemaatregelenzijnonbekend.WatkanhetIASinditverbandnogmeerbetekenen?Watdatbetrefthebikeentip.LeeseenshetartikeloverasbestineenrecenteElsevier.Datstondbolvandefeitelijkeonjuistheden,bijvoorbeelddatwitasbestnietgevaarlijkisennogveelmeeronzin,zoalshetbagatelliserenvanderisico’svaneenmaligeblootstelling.MetvoorlichtingvaltwellichtvoorhetIASnogveelwinsttebehalen.Deinstallatiebranchedoetbestveel,menheefteenhandboekasbest,geeftcursussenenheefteen–zijhetopditpuntbeperkte–arbocatalogus.Mendoetdusvanalles,isgoedbezig,maarhetisnietgenoeg.DeInspectieSZWwilindezebranche-insamenwerkingmetsocialepartners-medeookmetbehulpvanvoorlichtingeenspeerpuntmakenvanhetvergrotenvanhetrisicobewustzijn.Anderesectorenwaarweonsdekomendetijdopgaanconcentrerenzijndescheepsonderhoud-enscheepsreparatiebranche-erzijnveelschepenuitIndiaenChinadieasbestbevatten-endeafvalbranche.Zohopenweeenbijdrageteleverenaanterugdringenvanasbestziektesindetoekomst.’
Uitdediscussieoverdezestellingbleekdatvoorlichtingbeslistgeenkwaadkan.Zowerdgeopperddathethandboekasbestvoordeinstallatiesectorvolmetfoutenstaat.Daarzoudeinspectiezekereensnaarkunnenkijken.Maarisvoorlichtingdeenigeoplossing?Isheteenkwestievanonwetendheidofonwil?Daarblijkttoch
Stelling 1
Installateurs (CV/elektromonteurs, loodgieters, elektriciens) die werken in gebouwen van vóór 1994 zijn onvoldoende beschermd tegen asbestblootstelling
19
hetprobleemvandeeconomischecrisisteliggen.Installatiebedrijvenwillenniettemoeilijkdoenuitangstomopdrachtenteverliezenaandeconcurrent.Menkijktdusindebranchealsneldeanderekantop.Aandeinspec-tiewerdeenoproepgedaanomnaastvoorlichtingookwatmeerophandhavingteletten.
Tersprakekwamvoortsdatiedereeninhetasbestdossierzijnverantwoordelijkheidmoetnemen.Dathetnietalleeneenzaakisvandeinstallatiebranche,maardathetbegintmetdegebouw-eigenaren,vervolgenskomendeaannemersendaarnapasdemensendiehetwerkuitvoeren.Gesteldwerddatalsiedereenzichaanderegelszouhouden,daterdangeenproblemenzoudenzijn.Iedereenweetdatgebouwenuit1994verdachtzijn,maarindepraktijkwerktditblijkbaarnietzo.Zouheteenoplossingzijnalsalhetwerkindeinstallatiebranchealleengedaanzouwordendoorgecertificeerdebedrijven?Optafelkwamdatgebouwentegenwoordigsnelvaneigenaarwisselen.Ditkomtbeheersingvanhetasbestprobleemniettengoede.TotslotdegegevensuitdeIASMonitor.Ookalzijnhetgegevensovervroegereblootstelling,misschienkandeInspectieSZWzeopeenofanderemaniergebruiken.
Pijpenmetasbestisolatie
20
Toelichting van de stelling
Burdorfencollega’sconstateerdenin2005inderegioHofvanTwenteeenoversterfteaanpleuramesothelioombijvrouwen.Zijhaddendeziektegekregendoorblootstel-lingaanasbestafvalvandeEternitfabriekinGoor,datvoordeverhardingvanervenenwegenwasgebruikt.Medeopgrondvanderesultatenvanditonderzoekisdeoverheidgestartmetgrootschaligesaneringvanasbestwegeninhetgebiedenkwamerveelaandachtvoormilieuge-relateerdeasbestblootstelling.Ditleiddein2007totinvoeringvandeTNS-regeling.
NaarmatehetIASmeergegevensvanTNS-rechthebbendenverzameltkanmogelijkeenbeterbeeldverkregenwordenvandeinvloedvanmilieu-gerelateerdeasbestblootstellinginNederland,bijvoorbeeldindevormvaneenplattegronddiedespreidingweergeeftvanvrouwenmeteentegemoetkomingviadeTNS.Welkevragenlevenopditgebied?NaastGoorenHarderwijkheeftdeoverheidookveelaandachtvoorscholen.Ditterwijluitdeliteratuurvoor-alsnognietblijktdatkinderendaarkwetsbaarderzijnvoorblootstellingaanasbestdanvolwassenen.Endeoverheidisbezigmetdakenvanboerderijen,terwijlhetdaarvoornamelijkgaatomchrysotiel(witasbest).Dieasbestsoortisschadelijk,maarnietzoschadelijkalsamosietdatwenogoveralaantreffen.HetisdaaromvanbelangaandachttegevenaandegebiedenwaardemeesteasbestslachtoffersuitdeIAS-da-tabankwonen,namelijkingebiedenwaarinhetverledenveelmetasbestproductenenveelmetblauw(crocid-oliet)enbruin(amosiet)asbestisgewerkt,zoalsinhavensofopoudebedrijventerreinen.Inhoeverreisdaarnogsprakevanasbestvervuiling?Zietdeoverheiddezegebiedenoverhethoofd?
Deplattegrondhiernaastlaatderegionalespreidingzienvanmensendieeentege-moetkominguitdeTASofTNShebbenontvangen.InZuid-Limburg,Overijssel,Rijn-mond,Zeeland,Noord-HollandenNoord-Oost-Groningenwonendemeesteslachtof-fers.(meestrodedelenopplattegrond).Deomgevingwaarmomenteelzoveelgebeurt(Goor,Harderwijk)isgeelenrood.Hettypeasbestvervuilingisvanbelang.Chrysotielas-bestdatopdedakenligtismindergevaarlijkdandeblauweasbestinhavengebiedenendebruineasbestinoudebedrijfsgebouwen.SlachtoffersdiebijhetIASterechtkomenzijnvooraluitdezgn.secundaireasbestindustrie,afkomstig,zoalsdebouw.
Stelling 2 De overheid heeft te weinig aandacht
voor asbestvervuiling in gebieden waar veel met asbest is gewerkt (havens, oude bedrijventerreinen e.d.). De aandacht gaat nu met name uit naar verwijdering van asbestafval in de omgeving van de voormalige primaire asbestindustrie, op asbestdaken en in scholen.
Milieugerelateerde blootstelling
21
Dediahiernaastlaatderegionalesprei-dingvanasbestblootstellinginjaren‘60enjaren‘80.Vandevorigeeeuwzien.Indejaren‘60wasdeblootstellingrelatiefhethoogstinLimburgenZeeland,ge-volgddoorZuid-Holland,Noord-HollandenOverijssel.Indejaren’80stakalleenZeelanderbovenuit.Invergelijkingtotdejaren‘60isindejaren‘80inalleprovinciesdeblootstellinggedaald.
Commentaar: Rianne Dobbelsteen (I & M)
‘Hethiergepresenteerdemateriaaliswatmijbetreftnieuw(NBuitdekaartzoublijkendatdeslachtoffersinhetwestenvallen,terwijldeoverheidinhetnoordoostenaanhetsanerenis).Alsoverheidzullenweookdezenieuwefeitengaanbestuderen.Maarikwilhetmisverstanduitdewegruimendathethiergaatomnieuwbeleid.Wehebbeninditlandstrengeregelsvoorasbest,waarweonsaanmoetenhouden.DesaneringinGoorisruimeenjaarofachtgeledenbegonnen.Wekondennietwachtenoplangdurigejuridischeproceduresenaansprakelijkheidsstelling,wemoestenditalsoverheidaanpakkenvanwegeeentehoogpotentieelrisicoopasbestblootstellingopdielandweggetjes.Deklusisoverigensditjaarafgerondendanzijndewegendaarweerasbestvrij.Zopakkenweookasbestaanalsdatopandereplekkeninhetlandwordtgevondenendewettelijkenormenwordenoverschreden.Erisookgeenspecifiekbeleidvoorscholengemaakt.Inderegelgevingzijnscho-leneengebouwalselkandergebouw.Alseengebouweigenaarietsaaneengebouwwildoenenhetisvanvóór1994,danmoeteraltijdeersteenasbestinventarisatiezijnvoordatdewerkzaamhedenstarten.Danloopjeerinderdaadtegenaandathetdaarvaakverkeerdgaat.Daarisveelcommunicatievoornodig,daarzijnwenumeebezig.
AandehandvanhetrapportvandeGezondheidsraadin2010hebbenweaanTNOenRIVMgevraagdwatweindemilieupraktijkmethetadviestotaanscherpingmoetendoen.Wantderaadstelteenaanscherpingvanderegelsvoor,dieverdergaatdandehuidigeachtergrondconcentratieinonslandendehuidigedetectiegren-zen.DanhebjealsministerievanI&Mweleenprobleem,wantblijkbaarkunnenweopditmomentdemen-senonvoldoendebeschermen.WehebbendaaromdestijdsaanTNOgevraagdwelkebronnenmakendatdeachtergrondwaardenzohoogzijn.Daarisuitgeblekendathetvooraldeasbestwegenzijn-diezijninmiddelsgesaneerd-,deasbestdaken,diesteedsmeergaanverwerenendeincidentendiesteedsweerterugkerenalsgevolgvanondeskundigasbestslopen.Daaroprichtenweonzepijlen,maarikhoorheelgraagwatwenogmeerkunnendoen.’
Indehiernavolgendediscussiekwameenaantalzakenoptafel,vooralwarenervragenoverhetgepresenteerdeplaatjevanderegionalespreiding.Ginghethieromdetotalebesmettingperregioinclusiefdebedrijven?Enwatzeihetplaatjedanoverderegionalespreidingvanmilieuslachtoffers?Vastgesteldwerddatmilieuslachtoffersookmeestalzitteningebiedenwaarbedrijfsmatigmetasbestisgewerkt.Eensprekervonddathetplaatjeteveeldesuggestiewektedatheleprovinciesbesmetwaren.Hijvroegoferookgegevenszijnovermeerlocalebesmettings-haarden.Enwasereigenlijkweleenverbandtussenscholenenblootstelling?DatblijktmerkwaardiggenoegnietdirectuithetrapportvandeGezondheidsraad,maarhetstaatwelinhuncommunicatie.
Ontwikkeling regionale asbestblootstelling
Jaren ‘60 Jaren ‘80
Ontwikkeling regionale asbestblootstelling
Ontwikkeling regionale asbestblootstelling
Jaren ‘60 Jaren ‘80
22
Geconstateerdwerddatregionaleblootstellinglastigtemetenis,ookalomdatmenindebouwoveralklus-sendoet,dusnietopéénplek,opéénplaatsofinéénprovincie.EnwattedenkenvanZeeland?Hetblijktdatnadewatersnoodrampdaarveelasbestisgebruikt.Datzoueenverklaringkunnenzijnvoorhetrelatievehogesterftecijferindeprovincie.EensprekermisteindediscussiedevraagwaarinNederlandspuitasbestallemaalisgebruikt.Datonderwerpkwamaandeordebijstelling3.
Asbestverwijdering
23
Toelichting van de stelling
OpbasisvandedatabankvanhetIASkannuvoorheteerstonderzochtwordenofereenverbandistussendemanierwaaropiemandaanasbestisblootgesteldenbepaaldemedischeofdemografischekenmerkenvanhetslachtoffer.Zokanonderzochtwordenofdeaardvandeasbestblootstellingsamenhangtmeteenhogerrisicoopmesothelioominhetalge-meen,eenbepaaldtypemesothelioom,deleeftijdwaaropmendeziektekrijgtofdeoverlevingsduurnadiagnose.Buikvlies-mesothelioomiseentypemesothelioomdatveroorzaaktwordtdoorzeerintensieveblootstellingaanmetnameamfibool(blauwofbruin)asbest.ConformdeverwachtingindeliteratuurkomtdezevormvanmesothelioominhetIAS-bestandmetnamevoorbijisoleerders(zietabelhierna).Hetgaathiervoorverreweghetgrootstedeelombuikvliesmesothelioomalsgevolgvanhetgebruikvanbruinamosietasbestdoorisoleerdersindebouw.Ishetgevaarvandezeasbestsoortonderschat?
Commentaar: Jan Tempelman (TNO)
‘OverhetgebrekaanaandachtvoordeblootstellingaanamosietbijdeGezond-heidsraadhebikhetnogalhardgesteldinhetTNO/RIVMrapport.Datwasmaan-denlangvoordatersprakewasvandegebeurtenisseninKanaleneiland.IkwasookechtverbaasddaterdestijdsinheteersteconceptvanhetrapportvandeGezondheidsraadnietsgezegdwerdoverdeblootstellingaanamosiet.Indeasbest-sectoriswijdenzijdbekenddatamosiet,veelalalsspuitasbest,heelvaakvoorkomtingebouwenvanvoor1994(vooralaan-gebrachtindejaren’70).Ikwerkal21jaarvoordeRvAenalsikbijeenlaboratoriumkom,gaikaltijdkijkennaardeafkeuringenopbasisvaneentehogevezelconcentra-tieindeluchtnaeensanering.Meerdan80%heefttemakenmetamosiet.IkhebmeafgevraagdhoedeGezondheidsraad
Beroep en type mesothelioom
Verhoogd risico door de aard van de asbestblootstelling
Stelling 3
Meer dan 80% van de nieuwe normoverschrijdende blootstellingen wordt veroorzaakt door niet-hechtgebonden toepassingen van amosiet in gebouwen en constructies (b.v. spuitasbest, brandwerend board).
Beroep en type
24
dieinformatiekonmissen.Datmoethaastwelkomenomdatwevooreengrootdeelallemaallangselkaarheenwerken.Dewetenschappelijkewereldzietalleenmaarwatinpublicatiesstaatendeasbestsectormaaktnauwelijkspublicaties.Datmoetenweonszelfookeenbeetjekwalijknemen,wemoetenvakergaanpubliceren.Bijnaalleernstigeasbestincidentenvandeafgelopenjarenhebbenmetamosiettemaken.Alleenaldezeweekwarenerweerdriegevalleningebouwenwaarzichernstigezakenhebbenvoorgedaan.Destellingkloptduszeker,deproblemenmetamosietzijnmeerregeldanuitzondering.’
Indehiernavolgendediscussieginghetallereerstoverhetgebrekaanaandachtbijdewetgevervooramosiet.Vastgesteldwerddatdeoverheiddestijdsmetamosietdebootheeftgemist.In1978kwamerweleenverbodophetgebruikvancrocidoliet,maarhetbijnaevenschadelijkeamosietkongewoongebruiktblijven.Totnogmaarenkelejarengeledenwerdamosietindewettelijkenormeringnoggelijkgesteldmethetveelminderschadelijkechrysotiel.
Vervolgenskwamdevraagoptafelofdeoverheidvanhetopsporenvanamosietnietmeereenspeerpuntzoumoetenmaken.Watkandeoverheidmeerdoendanvoorlichtingalleen?Datisnietzoeenvoudigwasdeconclu-sie,omdathetinhetwettelijkesysteemgaatom‘normoverschrijdendeblootstelling’.Bijgebouwenencon-structieswordtalleenopbasisvaninventarisatieduidelijkomwelkeblootstellinghetgaat.Ermoetvolgensderegelswordenopgeruimdenalsdatnietgebeurtkandeoverheidoptreden.Deoverheidkannietvoorkomendathetmisgaatbijincidenten,alserbijvoorbeeldnietofverkeerdisgeïnventariseerd.Maarkandeoverheidtochnietwatmeerdoenomtoekomstigeblootstellingtevermijden?Want,zoalsiemandstelde,hetistochbekenddaterinaldiegebouwenasbestzitendatinstallateursdaarinzittenterommelen?Devergaderingkwamerniethelemaaluit.
Mesothelioom wereldwijd (1996-2007)
Mesothelioom wereldwijd (1996-2007)
25
Toelichting van de stelling
BijeeninternationalevergelijkinglaatdeIASMonitorziendatNederlandopdetweedeplaatsstaatalshetgaatomhetaantalmesothelioomslachtoffers(zietabelvorigepagina),maarperinwonerveelminderasbestheeftgebruiktdanlandenalsBelgië/Luxemburg,hetVerenigdKo-ninkrijk,Australië,JapanendeVerenigdeStaten.OpvallendisdatBelgië,degrootsteasbestgebruikertussen1960en1980,nietindemesothelioomsterftestatistiekenstaatvermeld.Belgiëwasin1975verantwoordelijkvooreenkwartvanhettotaleasbestgebruikinEuropa:6kgperinwonerophaarpiekin1975(bron:AsbestfondsBelgie:ErcacongresJapanfebruari2010).InNederlandlaghetgebruikinhetzelfdepiekjaaropca.2,5kgperinwoner.BijeenonderzoekvanhetIASnaardeincidentievanasbestosevielopdat-andersdaninNederland–dezeziekteinBelgiëenDuitslandduidelijkwelindestatistiekenvoorkomt.InBelgiëwasindeperiode1november2007–30augustus2010sprakevan278erkendeasbestosegevallen.InDuitslandwerdin2009aan212menseneenuitkeringvoorasbestosetoegekend.Hoekunnendezeverschillenwordenverklaard?Verschilleninregistratieszijneendeelvanhetverhaal,maarzijnerooknogandereverklaringentegeven,zoalsbijvoorbeeldhetgebruikvanandereasbestsoortenofeengebrekaanvoorlichting?HoeisbijvoorbeelddesituatieinBelgië?
Commentaar Marc van de Weerdt (Asbestfonds België Fonds voor Beroepsziekten)‘Alsinleiding,voordatiktotmijneigenlijkeverhaalkom,wilikuallereerstzeggendatBelgiëeenaparteberoeps-ziekteverzekeringheeft–sinds1927al–eneenheelrijketraditievanberoepsziektenveroorzaaktdoorasbest.Mesothelioom,longkanker,asbestose,goedaardigepleuraleaandoeningen,larynxkanker.Diewerdenreedsvergoedvoorwerknemers.In2006iserhetAsbestfondsbijgekomenomookmensengetroffendooreenas-bestaandoeningvanniet-professioneleoorsprongeenvergoedingtekunnengeven.Enhetbijzondereisnu,datiedereenmeteenaandoeningalsgevolgvanasbestvoorvergoedinginaanmerkingkomt,dusookwerknemersdiereedsvergoedwordendoordeberoepsziekteverzekering.Datkomterdusgewoonbovenop.
Immuniteit Bijonshebbenwerkgeversimmu-niteittegendeburgerlijkevorde-ringvandewerknemeringevalvanberoepsziekte.Zijzijndusnietaansprakelijkbijeenasbestclaim.Belgischesocialepartnerswillenditookgraagzohouden,omdatinhethuidigesysteemdeschadealsgevolgvanberoepsziektenduswordtgedektdoordeverzekering.Menheeftditsysteemookopge-nomeninhetAsbestfonds.Heeft
Stelling 4
Nederland heeft relatief veel mesothelioom omdat de registratie zo goed is
IAS Monitor en het buitenland
Geschiedenis erkenning asbestziekten België
1969 Asbestoseen‘asbestosemetlongkanker’opdeberoepsziektelijst
1978 Partieelverbodopasbest(vooralcrocidoliet)
Verbodopgebruikvanvrijeasbest
Maarnogsteedsmassaleproductievanasbesthoudendemateri-alen(bv.Eternit)
1982 Mesothelioomindeberoepsziektelijst
1986 Grenswaardenvoorblootstellingwerknemers
1998 Vrijwelvolledigverbodopasbest(verkoop,productie,gebruik)
1999 ‘Longkankerveroorzaaktdoorasbest’indeberoepsziektelijst
26
hetslachtoffer-ofhebbenzijnnabestaanden-devergoedingeenmaalaanvaard,danisdewegnaardeburger-lijkerechterafgesloten.Daarisvandiversekantenkritiekop,maarsocialepartnersblijvenerbijdatditeengoedsysteemisuitoogpuntvansocialegerechtigheidenmaatschappelijkevrede.
KankerregistratieBelgiëheeftlangetijdgeenadequatekankerregistratiegehad.Passinds1999iserinVlaandereneenbetrouw-bareregistratievangegevens.InWalloniëheefthetnoglangergeduurd,namelijktot2004.Datisdusrelatiefkortgeleden.Uitdecijfersblijkt–ditzijngegevensuit2008–datVlaanderenopNederlandlijkt.3.9asbest-slachtoffersper100.000inwoners.InNederlandhoudtu40gevallenpermiljoeninwonersaan,datlijktdusopelkaar.Alswegeografischkijkenisereenaantal‘hotspots’.Eriseenconcentratievanblootstellingaanasbestintweegemeenten,Kapelle-op-den-BosenStNiklaas,waarasbestverwerkendebedrijvenzaten.VerderisereenconcentratiebijLuikendestaalindustriebijLuxemburgenNoord-Frankrijk.MaarbijonsisditnietheelpreciesgeanalyseerdzoalsindeIASMonitor.Hetzougoedzijnalsdittocheenszougebeuren.Wekunnendusweleenaantalpiekplekkenlinkenaanindustrieën,maareen100%matchisdatniet.Neemalleenaldemensendiewerktenindebouw.Diezijnnietgebondenaaneenwerkplekendaniskijkennaarwoonplaatsnietzointeres-sant.
VrouwenVrouwenzullen–netalsinNederland–vaakmetasbestinaanrakingzijngeweestdoorhetwassenvanover-allsvanmannen.Deincidentiecijferszijntevergelijken,welisereenkleinverschilinsommigeregio’s,waarinvergelijkingmetNederlandhogereincidentiecijfersvoorvrouwenzijn.Datismogelijkteverklarendoordeaanwezigheidvandeasbesttextielindustie.AndersdaninNederlandwarenerinVlaanderenveelspinnerijenenweverijenwaarmetasbestwerdgewerkt.Daarwerktenvooralvrouwen.
L’ InnovationVoordeblootstellinginBelgiëisverdervanbelangdaterin1967eenrampisgeweestinBrussel,toenerbrandisuitgebrokeninhetwarenhuis‘àl’Innovation’.Daarzijnmeerdan300dodengevallen.Daarnaisdewetgevingrondbrandveiligheidstrengergeworden.Inhetbeginwashetheeleenvoudigomdaaraantevoldoen,mendeeddatmetasbest.DeironiewildusdatderampinBrusselgevolgenhadindezinvaneentoenamevanhetgebruikvanasbest.
27
AsbestfondsHetasbestfondszelfisopgerichtin2006enoperationeelgewordenin2007.Degetal-lenindeeerstetweejarendoenmisschienwatvreemdaan,maardatisteverklarenomdatmentoengevallenheefterkenddiereedserkendwareninhetfondsvoorberoepsziekten.Daarzitduseenoverloopin,decijfersvanaf2009zijnwatdatbetreftbetrouwbaarder.
Leeftijd ‘InNederlandgaatdeleeftijdvanasbestslachtoffersomhoog.UheeftmijgevraagdofdatinBelgiëookzois.IndecijferszienwedezetrendookvoorBelgië.Gesuggereerdisdatditeencohorteffectis,namelijkzwaardereblootstellinginhetverleden.Datlijktmewelwaarschijnlijk,wantookalisdelatentietijdmisschiennietdirectafhankelijkvandeblootstelling,hetaantalgevallenzalwaarschijnlijkweltoenemenmettoenemendebloot-stelling.Enaangezienlatentietijdgeenvastgegevenheeft,eenzekerespreidingkent,magjeverwachtendatbijzwareblootstellingzichmeergevallennakorteretijdvoordoen.Datkanverklarenwaaromervroegermeergevallenwarenindelagereleeftijdsgroepen.Eenanderefactorisdatdeleeftijdvandebevolkingooktoeneemt.Jeleeftlanggenoegomeenasbestziektetekrijgen.Hetspeeltookeenrol,datjenognietaanietsandersdoodbentgegaan.Daarbijkomtdatinlatereperiodendeblootstellingopeenlatermomentisbegonnen.Wantalsmenoplatereleeftijdbeginttewerkenenoplatereleeftijdisblootgesteld,dankunjeookverwachtendatmesothelioomzichpasoplatereleeftijdgaatuiten.Hetisnieteenvoudig,devraagdieumijheeftvoorgelegdiseenonderzoeksvraagwaarmennietsimpelopkanantwoorden
Jaarvanoverlijden
Leeftijdbijoverlijden Totaalaantal
Gemiddeldeleeftijd≤45 46-55 56-65 66-75 >75
1990 2 7 10 9 6 34 59,651991 4 5 11 10 4 34 60,551992 3 3 17 14 6 43 62,401993 2 8 21 15 4 50 59,461994 2 7 13 19 4 45 65,761995 1 9 21 20 2 53 62,821996 5 6 23 33 3 70 62,291997 1 5 20 30 3 59 63,251998 2 9 23 24 11 69 62,281999 9 18 24 6 57 66,112000 1 9 18 16 8 52 62,942001 2 5 25 32 10 74 64,552002 1 12 31 35 10 89 66,082003 6 20 26 16 68 66,832004 10 15 46 15 86 67,752005 8 26 45 21 100 66,272006 1 6 34 43 26 110 69,232007 1 9 31 62 39 142 68,652008 11 32 70 24 137 68,652009 2 9 28 63 34 136 68,682010 2 6 33 57 46 144 70,482011 8 32 51 51 142 71,792012 1 6 20 13 40 73,18
Totaal 32 168 508 764 362 1834 66,78 Bron: beslissingen FBZ/Asbestfonds tot 20 augustus 2012
Mesothelioom-AantalgevallenerkenddoorhetFBZenhetAsbestfonds
Jaar Aantal
2007 122
2008 255
2009 175
2010 135
2011 184Mesothelioom-Aantalgevallenerkend
doorhetFBZenhetAsbestfonds
28
Jaar van beslissing tot
erkenning
‘Asbestose met long-
kanker’
‘Longkanker veroorzaakt door asbest’
Totaal
1990 8 81991 6 61992 6 61993 13 131994 2 21995 13 131996 12 121997 19 191998 15 151999 17 2 192000 11 16 272001 5 28 332002 1 48 492003 43 432004 42 422005 1 32 332006 41 412007 48 482008 54 542009 56 562010 41 412011 42 422012 39 39
Totaal 129 532 661 Longkanker:aantalnieuwegevallenperjaarBron:beslissingenFBZtot20augustus2012
AsbestoseAsbestosestaatopdelijstvanberoepsziektenenwordtookvergoed.Veelhangtafvandedefinitie.Uitdecijfersblijktdatalleasbestosebehoudensextremeuitzonderingenberoepsmatigis.Indestatistiekenkomensteedsmindergevallenvoor,nuzijnhetnogmaareenpaargevallenperjaar.Decijferslatenenigevertekeningzien,deverklaringdaarvoorisdattot1998pleuraleaandoeningendoorasbestgelijkgesteldwerdenmetasbestose.Nadietijdwordtwelonderscheidgemaaktendatkomtindecijferstotuitdrukking.
LongkankerLongkankerwordtvergoedalsberoepsziekte,maarnietinhetAsbestfonds.Uiteraardisereenverband,maarvooralsnogbijvoldoendezwareblootstelling.Wijleggendedrempelbijcumulatieveblootstellingvan25vezeljarendiehetslachtofferaannemelijkmoetmaken.Longkankerisonderdezevoorwaardeopgeno-menindelijstvanberoepsziektenalsmogelijkgevolgvanasbest,maaroferwerkelijkzo’nverbandisinelkindividueelgevalwaagikpersoonlijktebetwijfelen.Devraagisofweditooitzullenweten.Hetslachtofferhoeftdatoverigensniettebewijzen.
Jaar van beslissing tot erkenning Aantal
1990 1351991 2181992 2761993 2321994 2141995 2571996 2571997 2391998 2381999 972000 85
2001 772002 622003 592004 412005 302006 112007 142008 192009 112010 132011 142012 4
Totaal 2603
Asbestose:aantalnieuwegevallenperjaarBron:beslissingenFBZ/Asbestfondstot20augustus2012
29
Mesotheliomen/beroepenAlswekijkennaardeberoepsgroepenwaarmeneenasbestziekteheeftopgelopendanzienwedezelfdeberoepenalsinNederland.InhetAsbestfondsvergoedenwehoofdzakelijkmesotheliomen.Demeestemeso-theliomenzijnprofessioneelopgedaan,derestdoorandereoorzaken,wewetendatnietaltijdzeker.Maardeverhoudingisongeveer80%-20%netalsinNederland.Demesotheliomendiewenuzienhebbenhoofdzakelijktemakenmethelezwareblootstellinginhetverleden,20,30,40jaargeleden.Despontaneincidentie/rest-incidentieonderdebevolkingblijftzeerlaag.Trekdeduidelijkberoepsgerelateerdemesotheliomenerafenjezitmeteenheelkleinaantal,webezittendaarnietveelinformatieover.
Code Beroep Aantal 766 Loodgietersenbuizenfitters 56899 Handlangersnev 43867 Beton-,asbest-,cement-,briketten-enkunststeenarbeiders 38781 Timmerlieden,schrijnwerkersenparketvloerleggers 37771 Elektriciens,elektriciens-herstellers 34769 Monteursvanijzerengebintenenmetaalconstructiesnev 32767 Lassersenbranders 31800 Metselaarsenvloerenleggers 31803 Isoleerders 27749 Arbeidersmetaalproductieenmetaalbewerkingnev 17741 Bedienersvanmetaalovens 16891 Havenarbeiders,scheepsladersen-lossers 15768 Plaatwerkersenketelmakers 12760 Bankwerkers,monteurs(uitg.elektr.enprecisieapparaten) 10869 Ambachtslieden,vakliedenenfabrieksarbeidersnev 9763 Monteerders,mecaniciensenherstellersvanvoertuigen 8592 Techniciindeindustrie 7599 Opzichters,ploegbazenvanarbeidersensoortgelijken 7744 Bedienersmetaalovenstweedesmeltingenverwarmingsovens 7743 Walsers,bedienersvanwalsmachinesenafwerkers 6772 Electro-mecaniciens,-monteursenelectriciens-afstellers 6791 Schildersenbehangers(gebouwen) 6801 Plafonneerdersenpleisterwerkers 6805 Dakdekkers 5883 Kraan-,hijs-ofhefwerktuigbestuurders 5889 Bestuurdersvanlaad-enlosmachinesnev 5
Slachtoffersmesothelioom:beroepencategorieënmettenminste5slachtoffersBron:beslissingenAsbestfondsvan1apr.2007tot20aug.2012
AsbestborduitBelgië
30
BasisincidentieOverdegevarenvanachtergrondblootstellingwetenwegewoonwegnietveel.Wekijkendusnaarhetverledenomsterfte-cijfersnuteverklaren.Ikwildaarmeenietbagatelliseren,erzijnvandaagdedagnogsteedsbronnenvanblootstelling,zoalswevandaaghebbengezien.Vooralindebouw-endeinstallatiesectorwaarmenzitmetgebouwendienogveelhistorischasbestmateriaalbezitten.Eriseenspontanefrequentievanmesotheliomen,datisookdeverklaringwaarombijjullieTNS-regelingoprelatiefjongeleeftijdslachtofferswordengeteld,zonderduidelijkeasbestblootstelling.Alsjeeenbasisincidentiehebtdievoorallebevolkingsgroepengeldtendaarbovenkomteenrisicogebondenaanblootstellingenlatentietijd,dandoetdatrisicozichvooralsmenlangergeleefdheeft.Bijjongerengaatdebasisincidentiedanrelatiefgroterenzwaarderwegendanbijouderen.Ikweetnietofdatepidemiologischsteekhoudt,maarhetiseenmogellijkeverklaring.
Professionele blootstelling
Werknemersprivésector 598 67,4%
77,6%Zelfstandigen 42 4,7%Openbarediensten 14 1,6%Openbarebedrijven 34 3,8%
Niet-professionele blootstelling
Omgevingvanasbestfabriek 16 1,8%
17,2%Samenwonend 20 2,3%Hobby 30 3,4%Andere 87 9,8%
Blootstelling niet nader omschreven 46 5,2% 5,2%
Mesotheliomen:bronvandeblootstelling;beslissingenAsbestfondsvan1/04/2007tot29/2/2012
VergelijkingWatbetreftvrouwenenmannenhebik-voorzovererbetrouwbareinformatiebeschikbaaris,dege-gevensoverincidentiesvanNederlandenBelgiëvergeleken.Voorvrouwenkomendecijfersminofmeerovereen,voormanneniserweleenkleinverschil.Alsjedatexactergaatbekijken,danmoetjewelcorrigerenvoorleeftijd,maarikweetnietofdatveelverschilzoumaken.Julliewordenouderdanwijinmiddels,datzouinprincipehetver-schilmoetenverkleinen.MaaralsikvergelijkmetVlaanderen,waarweomstandighedenhebbengekenddiemisschienmeermetNederlandzijntevergelijken,danziejedatdeincidentiesveelgelijkwaardigerzijn.Betekentdatdandatergeenverschilmeeris?
StatistiekJeweethetnatuurlijkniet,wantvolgensdestatistiekenhebbenwijmeerasbestgebruikt.Steldatwijeffectiefeenhogereblootstellinghebbengehad,danverwachtjesteedsmeergevallen.Watzegtechterasbestgebruikindestatistieken?Gaathetomgeïmporteerderuweasbest?Zegthetietsoverimportvanafgewerkteproductenofzegthetietsoverdeaanwendingvanasbest?Ikdenkdatdatonderzoekverdient.HoeveelasbestheeftBelgiëbijvoorbeelduitgevoerdnaarNederland?Isdatookindestatistiekenopgenomen?Zozijnermeeronduidelijkefactoren.Vlamingenzijnbijvoorbeeldnogalhonkvast,zekervroegerwerktenzevaak40jaarbijdezelfdewerkge-ver.Misschienisdatbijjullieanders,hetzijnallemaalfactorendieeenverschilinblootstellingkunnenverkla-ren.Ookbijvoorbeelddearbeidsomstandighedenopdewerkplek.WijkenneninBelgiësindsdejaren’60eenverplichtebedrijfsgeneeskundevoorallewerknemers.Longkankerenasbestosestaansinds1968opdeberoeps-ziektelijst,misschienheeftdatwerkgeversenwerknemerswattotvoorzichtigheidgemaand.
Jaar Vrouwen Mannen
VL NL VL NL
2004 0,6 0,5 4,6 4,52005 1,1 0,5 4,7 5,02006 0,8 0,6 4,9 4,52007 1,0 0,5 4,5 4,32008 1,2 0,7 4,8 4,52009 0,9 0,5 4,3 4,2
MesothelioominVlaanderenenNederland:crude(allages)incidencerate
(n/100.000personyears)
31
Conclusies
Robert Olieman
‘Hetdoelvandezedagisaanhetbeginvastgesteldaandehandvanvierzaken:Welkeonderzoeksvragenzijnre-levantophetgebiedvanasbestengezondheid,hoegaatdeincidentiezichontwikkelen,opwelkeplekkenmoetblootstellingwordenvoorkomenenwelkeverbeteringenvandeIASMonitorwordenvoorgesteld.Vastgesteldisdateralheelveelgegevenszijnverzameldoverhetverleden.Detoekomstisonzeker.Datgeldtaltijdal,maarmetmesothelioommisschiennogwatmeer.Watuitdemonitorblijktisdatweheelveelcijfershebben,maardeachterliggendeoorzakenwetenwenietaltijd.Indediscussieronddemonitorhebbenwevast-gestelddathetgoedisdaterheelveelgegevenszijn,maardaternogwelwatmeermeezoukunnenwordengedaan.DerolvanhetIASzouwatbrederkunnenzijn.Nietalleengerichtopwetenschap,maarookbijvoorbeeldals‘gewetenvandesector’enmetmeerfocusopbeleidsmakers.Eenanderpuntis,datalsgegevenswordengepresenteerdnuvaaknogeengoedeintroductieontbreekt.OokdeAsbestkaartzoumetgegevensuitdeIASMonitorverbeterdkunnenworden.Watbetrefttoekomstigeontwikkelingenisaandeordegeweestdatlagereexpositiezoukunnenleidentoteenlangerelatentietijd.Hiervanisgezegddathetmogelijkis,maardatergeenenkelbewijsvooris.Voorhetmakenvanprognosesisdatweljammer.Vervolgenshebbenwevandaageenaantalstellingenbesproken,waariknuevenaanvoorbijga,wantdiezijnuitgebreidaandeordegeweest.DandegegevenswaarmeedeIASMonitorindetoekomstzoukunnenwordenuitgebreid:• Erzijntweezakengenoemdmetbetrekkingtotdeoverlevingsduur:
1. Onderscheidmakennaargeslacht.Datzoujezoindedatabasekunnendoen.2. Ontwikkelingindetijd.Achterliggendegedachteisdatdeoverlevingsduurverbeterdzoumoetenzijn,
omdatdezwaarderesoortenasbesteerderzijnverboden.Datkunnenwedoen,diegegevenskunnenwegewoonuitdedatabasehalen.
• Eenvolgendaspectis,datomeengoedoordeeltekunnenhebbenoverhetgebruikpersector,datjedatei-genlijkookrelatiefzoumoetenbekijkentenopzichtevanhetaantalmensendatdestijdsindesectorwerkte.NavraagbijCBSleerdedatdiesectorgegevenserzijn,ookvanverterug.
• Hetzelfdezoujeeigenlijkwillenwetenoverberoepenwaarmetasbestisgewerkt.Timmerliedenstaanmetstipop1,maarerwárennatuurlijkookveeltimmerlieden.Datwordtaleenstuklastiger,omdiegegevensuitdejaren’50en’60boventafeltehalen.
• Gevraagdisooknaargegevensoverberoepen,uitgesplitstnaarduurenintensiteitvandeblootstellling.Duurzitnualindedatabase,intensiteitvandeblootstellingisveellastigeromteachterhalen.Mensenwor-denwelbevraagddaarover,maardatblijftallemaalvaag.Hetiseenzaakvanzelfrapportageendatlevertteweinigbetrouwbaregegevensop.
• Jaarcohortenzijngenoemd.Diezijnnuvrijlang,sommigedingenzijnervoordeheleperiodedatergeregis-treerdwordt.Veeljaarcohortenzijnvoor10jaar.Datkunnenwekortermaken,gewooneensgaanuitpro-berenofdatmeerinformatiegeeft.Eenkanttekeningdaarbijisdathetbiedenvanmeertabellennietaltijdmeerinformatiegeeft.
• IetsandersisnogdevraagombijdeverdelingvanasbestslachtoffersoverprovinciesenlageregeografischeniveausookeenstekijkennaaralleenTNS,omietsmeertekunnenzeggenoverdeachtergrondvanhet
32
voorkomenvanasbestdeeltjes.Datisgoedmogelijkperprovincie,maarnietwatbetreftdegeografischeverspreidingpergemeente.DaarvoorzijnerteweinigTNS-ers.Eenoverzichtpergemeente,uitgaandevanalleasbestslachtoffersisdaarentegenwelgoedmogelijk.‘
Rondvraag
Vragen/opmerkingen/conclusies
• Timmermannenzijnmoeilijkalseengroeptemonitoren.Datheefttemakenmethetfeitdatmensenafwis-selendinloondienstenalszelfstandigehebbengewerkt.DezemensenstaanvaakbijdeTASgeregistreerd.Hebbenzealleenalszelfstandigegewerkt,danstaanzebijdeTNSgeregistreerd.
• Alsbijinventarisatievanscholenofanderegebouwenhechtgebondenasbestwordtaangetroffen,iserdaneenwettelijkeverplichtingtotstickeren?Dieiserniet.Hetgeeftookonvoldoendezekerheid,stickersvallenervaakaf.Indepraktijkwordenwel‘salamanderstickersgeplaktbijtechnischeinstallaties.
• Hetuitbreiden,monitorenvangegevensenhetpublicerendaarvanzijntweedingen.Publicerenkanveelonrustgeven,hiermoethetIASovernadenken.
• Uitonderzoekblijktheelvoorzichtigdateropmoleculairbiologischniveau,opdna-niveau,strakseenonder-scheidgemaaktkanwordentussenlongkankerbijrokersenniet-rokers.Ditstaatnogindekinderschoenen.Hetzoukunnendatindetoekomstookbijmesothelioomeenonderscheidgemaaktkanwordentussendiegenendiedeziektedoor‘achtergrondexpositie’hebbengekregenendegenendiemetasbesthebbengewerkt.
• HetIASregistreertgeengegevensoverslachtoffersmetlongkanker,omdatlongkankeralsgevolgvanasbest-blootstellingnietvoorbemiddelingoftegemoetkominginaanmerkingkomt.
• HetIASgaatzijnpoortenopenenvoorasbestose.Slachtoffersmetdezeziektekomenstraksvooreentege-moetkominginaanmerking.
• HetIASbeschiktovergegevenswaaranderepartijenietsaankunnenhebben,zoalsdeInspectieSZWenmeteorologenvandeErasmusuniversiteit,hiervandaagaanwezig.Hoeeninwelkemateisonderwerpvannaderestudie.Watbetreftdeuitwisselingvangegevenszouooksamengewerktkunnenwordenmetdeprofessioneleverwijderingsbranche.
• GegevensvanhetIASoverhetverledenkunnenmisschiennogbetergebruiktwordenomblootstellingindetoekomsttevoorkomen.
• BezienmoetwordeninhoeverrehetmogelijkisdeIASMonitoropeenanderemaniertevullenmetregis-tratiegegevensvanslachtoffers.Hierzittenjuridischekantenaanene.e.a.magniettenkostegaanvandedoorlooptijdvandossiers.
• Alleaanwezigenkondenzichvindenindevolgendestelling:Rondetafelconferentievoorherhalingvatbaar.
Sluiting
MachielvanderWoudebedankteeniedervoorzijn/haarkomstenbijdrageaandebijeenkomst.Diewordtafge-slotenmeteengeanimeerdeborrelinhetSER-gebouw.
33
Samenvatting
Op22augustusorganiseerdehetIASeenRondeTafelgesprekoverdeIASMonitor.DeIASMonitorlaatopdewebsitevanhetIASindevormvaninteractievefiguren(flash)eenaantalrelevantecijferszienoverhetasbestgebruik,deontwikkelingvandeziektemesothelioomenspecifiekekenmerkenvanasbestslachtoffers,zowelinNederlandalswe-reldwijd.DaarbijisgebruikgemaaktvangegevensvandeNederlandseKankerregistratie(NKR)enuitdedatabankenvanhetIASendeSocialeVerzekeringsbank(SVB).Beleidsmakersenexpertsophetgebiedvanasbestengezondheidanalyseerdenwelkeonderzoeksvragenophetgebiedvanasbestengezondheidrelevantzijn,hoedeincidentiezichgaatontwikkelen,opwelkeplekkenblootstellingvoorkomenmoetwordenenwelkeverbeteringenvandeIASMonitorwordenvoorgesteld.Naeenpresentatievandemonitorwerdenvierthema’saandehandvanvierstellingenbehandeld.
1. Onverwachte of onderschatte beroepsrisico’sStelling1.Installateurs(cv/elektromonteurs,loodgieters,elektriciens)diewerkeningebouwenvanvóór1994zijnonvol-doendebeschermdtegenasbestblootstelling.NietalleenuitdeIASMonitor,maarookuitallerleibuitenlandseonderzoekenkomendeinstallateursalseenvandebelangrijksteasbestrisicoberoepennaarvoren.OokTNOenRIVMmeldendatdezegroepeengrootrisicoloopt.VerderisdezegroepzichvolgensBritsonderzoeknietvoldoendebewustvanditrisico.Dedeelnemerswarenhetinhetalge-meeneensmetdezestelling.DebranchedoetinNederlandbestveel,maarhetisnietgenoeg,wasdeconclusie.
2. Milieugerelateerde blootstellingStelling2.Deoverheidheeftteweinigaandachtvoorasbestvervuilingingebiedenwaarveelmetasbestisgewerkt(ha-vens,oudebedrijventerreinene.d.).Deaandachtgaatnumetnameuitnaarverwijderingvanasbestafvalindeomgevingvandevoormaligeprimaireasbestindustrieennaarasbestdakenenscholen.Degebiedenwaar,volgensdeIASMonitordemeestemesothelioompatiëntenwonen,komenniethelemaalovereenmetdegebiedenwaardeoverheidmomenteelhetmeesteasbestafvallaatverwijderen.Hetcommentaaropdezestellingwasdathethuidigeoverheidsbeleidinovereenstemmingismetdeaandachtsgebiedendieuiteerderonder-zoeknaarvorenkwamen.MogelijkgevendenieuwegegevensuitdeIASMonitorredentotheroverweging.
3. Verhoogd risico door aard van de asbestblootstellingStelling3.Meerdan80%vandenieuwenormoverschrijdendeblootstellingenwordtveroorzaaktdoorniet-hechtgebon-dentoepassingenvanamosietingebouwenenconstructies(b.v.spuitasbest,brandwerendboard).Hetzeldzamebuikvliesmesothelioomiseenvormvanmesothelioomdievooralvoorkomtbijmensendiezwaarenintensiefaanamfiboolasbestzijnblootgesteld.VolgensdeIASMonitorkomtdezeziektemetnamevoorbijisoleer-dersdieindebouwaanamosietasbestzijnblootgesteld.Inhetcommentaaropdezestellingkwamnaarvorendatdeoverheidinhetverledentelaatmaatregelentegenamosietheeftgenomen.InhaarmeestrecenteadviesheeftdeGezondheidsraadnogsteedsgeenaandachtvoordezevormvanblootstelling.TNOenRIVMwijzenechterwelopditrisico.Uitdediscussienaaraanleidingvandezestellingwerdnognietduidelijkofen,zoja,welkeactiedeoverheidhierinkannemen.Eenmogelijkeheroverwegingvanbeleidwerdechterwelgenoemd.4. IAS Monitor en het buitenlandStelling4.Nederlandheeftrelatiefveelmesothelioomomdatderegistratiezogoedis.BijeeninternationalevergelijkinglaatdeIASMonitorziendatNederlandopdetweedeplaatsstaatalshetgaatomhetaantalmesothelioomslachtoffers,maarperinwonerveelminderasbestheeftgebruiktdanlandenalsBelgië/Luxemburg,hetVerenigdKoninkrijk,Australië,JapanendeVerenigdeStaten.OpvallendisdatBelgië,degrootsteas-bestgebruikertussen1960en1980,nietindemesothelioomsterftestatistiekenstaatvermeld.UiteenpresentatievanhetBelgischeAsbestfondsbleekdatdeBelgischeproblematiekveelovereenkomstvertoontmetdeNederlandse.Indediscussieoverdestellingwerdvastgestelddathetnietalleenomregistratiegaat,maarookomdiagnostiek.Nederlandheeftdegrootstelongartsendichtheidterwereld.DaaromzalerinNederlandnietsnelie-mandmetmesothelioomwordengemist,terwijldatinveelanderelandenzoalsOost-EuropaenRuslandweldegelijkhetgevalis.Diemensenkomennietindediagnostiekvoorendaaromooknietinderegistratie.Somshebjeookdatderegistratienietdeugt,maarindemeerontwikkeldelandenisderegistratieweloporde.
ConclusieDeIASMonitorbevatveelgegevensdienietalleenvoordewetenschap,maarookvoorbeleidsmakersenuitvoeringrelevantkunnenzijn.Mogelijkzijnberoepsgroepenensectorendie,volgensdemonitorinhetverledenhetgrootsteasbestrisicohaddennogsteedsrisicovol.Bovendienkanaandehandvangegevensvanmilieuslachtoffers(TNS)enslachtoffersdiemin-derverwachteberoepenhaddenhetrisicovanincidenteleofkortdurendeasbestblootstellingnaderwordenonderzocht.
34
Bijlagen
Notitie tbv ‘Ronde Tafelgesprek’ IAS Monitor - 22 augustus 2012
Simone Aarendonk, juli 2012
1. Aanleiding2011iseenbelangrijkjaargeweestvoordekennisontwikkelingoverdeschadelijkegevolgenvanhetasbestge-bruikinNederland.InnauwesamenwerkingmetdeSocialeVerzekeringsbank(SVB)endeNederlandseKankerRegistratie(NKR)isdedatabankvanhetInstituutAsbestslachtoffers(IAS)flinkuitgebreidmetkerncijfersoverasbestenmesothelioom.DeonderzoeksgegevenszijnviadewebsitevanhetIAS(www.ias.nl)onderdenoemerIASMonitorvooriedereenbeschikbaar.DeIASMonitorlaatindevormvaninteractievefiguren(flash)eenaantalrelevantecijferszienoverhetasbestgebruik,deontwikkelingvandeziektemesothelioom,zowelinNederlandalswereldwijd,enspecifiekekenmerkenvanasbestslachtoffers.DaarbijisgebruikgemaaktvangegevensvandeNederlandseKankerregistratie(NKR)enuitdedatabankenvanhetIASendeSVB.In2011zijnuitdedata-bankvanhetIASeenaantalkenmerkenvanasbestslachtoffersopeenrijtjegezet.Hetgaatonderandereomdemeestrisicovollesectorenenberoepenwaarwerknemersmetmesothelioomhebbengewerktengegevensmetbetrekkingtotverschuivingenindetijdtussendesectorenenberoepen.Verderiseenvergelijkinggemaakttussenslachtoffersdiealswerknemeraanasbestzijnblootgesteldendegroepdieopeenanderemaniermetasbestinaanrakingisgeweest.Enwordthetverbandinkaartgebrachttussenbepaaldemedischekenmerkenenberoepvandemesothelioompatiënt.
Invervolgopditprojectwillenwijin2012aandehandvandebeschikbaredata,ingesprekmetbeleidsmakersenexpertsophetgebiedvanasbestengezondheidnagaan welke onderzoeksvragen maatschappelijk en/of we-tenschappelijk relevant zijn, hoe de incidentie zich verder zal ontwikkelen en waar blootstelling nu voorkomen zou moeten worden. Hierbijkomt(ook)aandeordeofdebeschikbaredatatoereikendzijndanwelverbeterdofuitgebreiddienenteworden.Relevantevoorstellenwordeninhetnajaarvan2012verderuitgewerkt.
Dezenotitieomschrijfteenaantalideeënvooreenfollow-upaandetotnutoeontwikkeldestructuur.Allereerstdeverbeteringenhetonderhoudvandehuidigestructuur(zieonder2).Erzijndiverseonderdelendienognietafzijnofwelverbeterdkunnenworden.Deontwikkeldestructuurbiedtinteressanteinformatieoverblootstel-lingsrisico’s(zieonder3).Degegevensdietotnutoeverzameldzijnkunnenookinteressantzijnvooranderelanden.(zieonder4).Hierondervoorelkevandezeonderdeleneentoelichting.
2. Verbetering, onderhoud en verspreiding kennis Eenbelangrijkevraagisofdemomenteelgekozenselectiesenindelingenvoldoen.Datgeldto.a.voordein-delingeninberoepenensectoren,diegebaseerdzijnopdeCBS-standaardenuit1974(bedrijfstak)en1984(beroepen).Ookvooranderegegevenszijnrelevanteuitbreidingenofcorrectiestenoemen.Verderis,buitendebijeenkomstop26januariendepublicatieopdeIAS-website,noggeenverdereinvullinggegevenaanversprei-dingvandekennisdieindeIASMonitorverzameldis.Hoekunnenwedekennisdieerisnogbeterverspreidenenaanwelkekennismoetdaarbijprioriteitwordengegeven?
3. Inzicht in huidige blootstellingrisico’s in NederlandVoorheteerstisinNederlandvaneengrootaantalasbestslachtoffersinkaartgebrachthoeenwanneerze,volgenseigenverklaring,aanasbestzijnblootgesteld.Watkunnenweverdervandezegegevensleren?
35
3.1.Onverwachteofonderschatteberoepsgerelateerderisico’sDeIASMonitorbiedtinNederlandalsenigedatabankvanomvanginzichtindeberoepenensectorenwaarinasbestslachtoffershebbengewerkt.Inmiddelszijndezegegevensvaneengrootaantalslachtofferssystema-tischinkaartgebracht.Inhoeverresluitdezeinformatieaanbijeerdergepubliceerdonderzoekdatnietge-baseerdwasopgroteaantallenslachtoffers?KomeneronverwachteberoepenofsectoreninhetIAS-bestandvoor?Ofzijnderisico’sinbepaaldesectorenofberoepenjuistoverschat?Komthetverwachteverschilinscha-delijkheidtussenserpentijn(chrysotiel)enamfibool(metnameamosiet)totuitinginderesultaten?
3.2.MilieugerelateerdeblootstellingBurdorfencollega’sconstateerdenin2005inderegioHofvanTwenteeenoversterfteaanpleuramesothelioombijvrouwen.ZijhaddendeziektegekregendoorblootstellingaanasbestafvalvandeEternitfabriekinGoordatvoordeverhardingvanervenenwegenwasgebruikt.Medeopgrondvanderesultatenvanditonderzoekwerdgestartmetgrootschaligesaneringvanasbestwegeninhetgebied,enkwamerveelaandachtvoormilieuge-relateerdeasbestblootstellingwatin2007totinvoeringvandeTNS-regelingleidde.NaarmatehetIASmeergegevensvanTNS-rechthebbendenverzameltkanmogelijkeenbeterbeeldverkregenwordenvandeinvloedvanmilieu-gerelateerdeasbestblootstellinginNederland,bijvoorbeeldindevormvaneenplattegronddiedespreidingweergeeftvanvrouwenmeteentegemoetkomingviadeTNS.Welkevragenlevenopditgebied?DaarnaastishetookvanbelangaandachttegevenaandegebiedenwaardemeesteasbestslachtoffersuitdeIAS-databankwonen,namelijkingebiedenwaarinhetverledenveelmetasbestproductenisgewerkt,zoalsinhavensofopoudebedrijventerreinen.Inhoeverreisdaarnogsprakevanasbestvervuiling?
3.3. Verhoogdrisicodoordeaardvandeasbestblootstelling(typeasbest,soortmateriaal,concentratie,leeftijdbijblootstellinge.a.)
OpbasisvandedatabankvanhetIASkannuvoorheteerstonderzochtwordenofereenverbandistussendemanierwaaropiemandaanasbestisblootgesteldenbepaaldemedischeofdemografischekenmerkenvanhetslachtoffer.DeGezondheidsraadheeftbijvoorbeeldgeconstateerddathetrisicoopmesothelioomgroteris,naarmatemenopjongereleeftijdvoorheteerstaanasbestisblootgesteld.Ditheeftgeleidtoteengroot-schaligeinventarisatievandeaanwezigheidvanasbestinscholen.Ditbetekenteengrotekostenpostvoordeoverheid.InteressantisteonderzoekenofdezeconstateringvandeGezondheidsraadookovereenkomtmetdegegevensindeIAS-databank.Ookkanonderzochtwordenofdeaardvandeasbestblootstellingsamenhangtmeteenhogerrisicoopmesothelioominhetalgemeen,eenbepaaldtypemesothelioom,deleeftijdwaaropmendeziektekrijgtofdeoverlevingsduurnadiagnose.Zoisalnaarvorengekomendatbuikvliesmesothelioom,conformdeverwachting,inhetIAS-bestandmetnamevoorkomtbijisoleerders.Kruisverbandenkunnenopallerleimanierenwordengelegd.Vanbelangisdieverbandenteonderzoekendierelevanteinformatiekunnengevenovermogelijkeblootstellingsbronnendienunogaanwezigzijn,zodatdaarmeepreventievemaatregelenkunnenwordenonderbouwd.
4. IAS Monitor en het buitenlandBijeeninternationalevergelijkinglaatdeIASMonitorziendatNederlandopdetweedeplaatsinaantalme-sothelioomslachtoffersstaat,maarperinwonerveelminderasbestheeftgebruiktdanlandenalsBelgië/Luxemburg,hetVerenigdKoninkrijk,Australië,JapanendeVerenigdeStaten.OpvallendisdatBelgië,degrootsteasbestgebruikertussen1960en1980,nietindemesothelioomsterftestatistiekenstaatvermeld.Belgiëwasin1975verantwoordelijkvooreenkwartvanhettotaleasbestgebruikinEuropa:6kgperinwonerophaarpiekin1975(bron:AsbestfondsBelgie:ErcacongresJapanfebruari2010).InNederlandlaghetgebruikinhetzelfdepiekjaaropca.2,5kgperinwoner.BijeenonderzoekvanhetIASnaardeincidentievandeziekteasbestosevielopdat,andersdaninNederlanddezeziekteinBelgiëenDuitslandduidelijkwel(indestatistieken)voorkomt.InBelgiëwasindeperiode1november2007–30augustus2010sprakevan278erkendeasbestosegevallen.InDuitslandwerdin2009aan212mensenuitkeringvoorasbestosetoegekend.Hoekunnendezeverschillen
36
wordenverklaard?Betrouwbaarheidenvoorwaardenvanregistratieskunneneendeelverklaren,maarzijnerooknogandereverklaringentegevenbijvoorbeeldinsoortasbestgebruikofingebrekkigevoorlichting?
ZorgenoverasbestgebruikwereldwijdOokin2011hieldasbestdewereldernstigbezig.InEuropaenNoord-Amerikaismendrukdoendedegevolgenvandegrootschaligetoepassingvanasbestindeperiode1960-1985teinventariserenenaantepakken.Eenbelangrijkevraagiswatwevanelkaarkunnenleren.Opanderecontinentenwordtasbestnoggebruiktomdeeconomietestimulerenendewoningentevoorzienvangoedkopedaken.Dewereldproductievanasbestnamzelfsnogietstoe,ondanksallegevarenvoordegezondheidendeenormemaatschappelijkekostendieditonver-mijdelijkmetzichmeebrengt.IneeneditorialvandeIAS-nieuwsbrief,verscheneninoktober2011,wordthieronderdetitel‘L’histoireserépète’bijstilgestaan.DehardeasbestlessenuithetverledenwordeninopkomendelandenalsIndia,ChinaenBrazilië,onderinvloedvandeeconomischebelangenenhetdoordelangelatentietijdnogrelatiefbeperkteaantalasbestslachtoffers,nogsteedsnietgetrokken.Hetwordttijd,zoeindigtdeedito-rial,datdewesterselandenhetvoortouwnemen.HetIASdraagtalvastviahaarinternationalenetwerk,waarmogelijkeensteentjebij.WatkandeIASMonitorhierinbijdragen?
Deelnemers
Naam Organisatie
MarcvandeWeerdt AsbestfondsBelgie/FondsvoorberoepsziektenJanvanWilligenburg BMEAsbestconsultB.V.MichelRoumen BSASchaderegelingB.V.HansvanHooff CentraalBureauvoordeStatistiekDerkMorreau Copywriter(verslag)AnneGielen ErasmusHealthEconomicsBastiaanRavesteijn ErasmusHealthEconomicsCarolaHegger GGDRotterdamRijnmondMarkGeers InspectieSZWRonaldDamhuis IntegraalKankercentrumNederlandFredRademaker Loyalis/BSASchaderegelingB.V.RianneDobbelsteen MinisterievanInfrastructuurenMilieuBernardBennink MinisterievanSocialeZakenenWerkgelegenheidGertvanderLaan NCvB/WHOSjaakBurgers NederlandsKankerinstituut/NVALTUdoWaltman SearchMilieuB.V.JanTempelman TNOInnovationforLifeJohanvanAntwerpen VVTBLambrechtvanEekelen SocialeVerzekeringsbankRobertOlieman SocialeVerzekeringsbankRuudBerkhout SocialeVerzekeringsbankSimoneAarendonk InstituutAsbestslachtoffersMachielvanderWoude InstituutAsbestslachtoffers
Instituut Asbestslachtoffers (IAS)Het Instituut Asbestslachtoffers (IAS) adviseert de Sociale Verzekeringsbank(SVB) over het recht op een tegemoetkoming voor asbestslachtoffers met deziekte mesothelioom. Daarnaast bemiddelt het IAS tussen (ex-)werkgevers en(ex-)werknemers over het betalen van een schadevergoeding. Het IAS is daarvoorin 1999 opgericht door organisaties van werkgevers en werknemers, hetComité Asbestslachtoffers, het Verbond van Verzekeraars en de overheid. Meerinformatie vindt u op de website van het IAS: www.asbestslachtoffers.nl.
ColofonUitgave van Instituut AsbestslachtoffersIAS publicatie 2012/2
RedactieSimone AarendonkDerk MorreauMachiel van der Woude
Druk en vormgevingHuisdrukkerij SER
Oktober 2012
Van links naar rechts: Hans van Hooff, Derk Morreau, Simone Aarendonk, Rober Olieman, Ronald Damhuis, Lambrecht van Eekelen, Marc van de Weerdt, Ruud Berkhout, Carola Hegger, Machiel van der Woude, Gert van der Laan, Bernard Bennink, Mark Geers, Jan Tempelman, Rianne Dobbelsteen, Bastiaan Ravesteijn, Anne Gielen, Udo Waltman, Fred Rademaker, Sjaak Burgers, Jan van Willigenburg, Michel Roumen en Johan van Antwerpen
Verslag
Ronde Tafelgesprek
IAS Monitor
woensdag 22 augustus 2012
Stichting Instituut Asbestslachtoffers
Directie en bureau:Bezuidenhoutseweg 60Postbus 904052509 LK Den HaagTelefoon: 070 - 349 97 54E-mail: [email protected]