1

REISVERSLAG SAMENHUIZEN STUDIEREIS

Denemarken / Duitsland / Nederland 2015

Nederland :

De Refter, Ubbergen-Nijmegen 2

Denemarken :

Solfang, Erritsø-Fredricia 5

Regnbuen, Erritsø-Fredricia 7

Drejerbanken, Vissenbjerg 10

Svanholm, Skibby 12

Munksøgård, Roskilde 18

Glashusene, Roskilde 22

Trekroner wijk, Roskilde 23

Trudeslund, Birkerød 24

Gimle, Birkerød 27

Bo 90, Nørrebro-Kobenhavn 29

Duitsland :

Aegidienhof, Lübeck 31

2

1 – DE REFTER, UBBERGEN, NIJMEGEN

http://www.derefter.nl

De Refter maakt deel uit van een site met een rijke

geschiedenis. Een vooraanstaande familie bouwde er in

1885 een villa met koetshuis en wandelpark. Ze

verkochten de site aan een zusterorde die er vanaf 1903

een kostschool vestigde voor meisjes uit de betere

kringen. Die kostschool werd groter en belangrijker tot de

interesse voor kostscholen begin de jaren '70 verzwakte.

Via een textielfabrikant en een projectontwikkelaar met

een groots plan kwam de site via een veiling in 1982 in

handen van de "Stichting tot behoud van de Refter". Na

heel wat voorbereidingen startten de verbouwing 2 jaar

later, en in 1986 volgde de opening van "De Refter"

(genoemd naar de eetzaal en ontmoetingsplek van het

klooster van weleer). Er werden meer dan 70 wooneenheden en diverse werkruimtes

gerealiseerd.

De historie druipt van het complex, met de ouderwetse, halfopen slaapcellen

(chambretten) als gastverblijven, met de bordjes "mesdames" en "messieurs" op de

toiletdeuren, de foto's van lang vervlogen tijden in het monumentale trappenhuis, de

Franse namen op de grafstenen in de tuin, ...

Werking

Op dit ogenblik wonen er in De Refter 80 volwassenen en 15 kinderen, tussen 3 en 80

jaar, met divers sociale achtergronden.

De Refter stelt zich tot doel:

- wonen en werken mogelijk maken, ook

voor kwetsbare doelgroepen,

- ruimte bieden voor persoonlijke

ontwikkeling en creatieve activiteiten,

- mensvriendelijkheid ontwikkelen door

democratische besluitvorming,

zelfbeheer en zelfbestuur.

De bewoners gaan of naar school, of

werken in de stad, maar sommigen werken ook ter plekke: in de bar, het

conferentieoord "De Elegast", in het theater, de winkel, de cursusruimten voor Tai Chi,

yoga, massage, ...

Intern zijn er verschillende werkgroepen, die regelmatig een nieuwe samenstelling

3

krijgen: het bestuur, de werkgroep betrokkenheid, onderhoudsteam, erfgroep

(verzorgt het uitzicht aan de voorkant - het visitekaartje - van de site), financiële

administratie, bosgroep en kantoor.

Nieuwe bewoners

Elke 1ste zondag van de maand is er een rondleiding waarna mensen zich kandidaat

kunnen stellen om er te komen wonen. Er is geen wachtlijst, de bewoners nemen de

gegevens van de kandidaten en de motivatiebrieven door en kiezen op basis van de

actuele samenstelling van de woongroep. In het aangeboden huurcontract staan kort

de "regels" van De Refter.

Nieuwkomers komen altijd binnen via een

woongroep en komen na verloop van tijd

in aanmerking voor zelfstandige

appartementen van de woongroepen.

Deze ruimtes zijn klein (20 tot 25m²), maar

door de grote hoogte ervan kunnen ze

uitgebreid worden met een mezannine

voor slapen en/of studeren, terwijl de

gangen slim gebruikt worden voor kasten

en berging. De woongroep beslist zelf wie

er toegelaten wordt.

Het ruimtelijk gevoel van De Refter wordt geboden door de gemeenschappelijke

ruimten, de tuin en het bronnenbos, dat een beschermd natuurgebied is, zoals ook het

gebouw een beschermd monument is.

In De Refter zijn 10 woongroepen, de grootte ervan varieert van 2 tot 6 bewoners. De

leeftijd van de bewoners van de woongroepen ligt tussen de 25 en 45 jaar. De

gemiddelde leeftijd is 40 jaar. Elke woongroep heeft zijn eigen karakter en dynamiek,

afhankelijk van de bewoners. Ook de leefstijlen zijn verschillend: zo eten ze in de ene

woongroep strict vegetarisch, terwijl in een andere vlees "kan". In elke woongroep

maakt men gemeenschappelijk gebruik van keuken, douche, toilet en gang.

Zodra je in een woongroep woont, kom je op de interne wachtlijst voor de zelfstandige

woonunits. Er zijn 31 zelfstandige woonunits. Een aantal daarvan zijn 1-persoons, een

aantal 2- of

meerpersoons. Deze

appartementjes

functioneren volledig

zelfstandig (sanitair en

keuken).

Gemeenschappelijke

delen zijn de parking,

vergaderzalen, café,

keuken, moestuin en het

4

natuurgebied.

De doorstroom bedraagt gemiddeld 8% per jaar: in de jongerengroep ligt die het

hoogst, door verandering van werk en door (nieuwe) partnerkeuze; de groep van 50-

plussers is stabieler.

Kosten

De huurprijs bedraagt 200 à 250€ per maand, en de energiekosten ongeveer 250€ per

kamer. De huur wordt aan de Stichting betaald, dient voor onderhoud van de

gebouwen, verzekeringen, betaalde lonen,...

Er worden (beperkt) inspanningen gedaan om duurzaam met energie om te gaan: er

zijn zonnepanelen op het dak en dubbel glas in de ramen.

Dagelijks leven

Iedereen wordt geacht om 6u/week te werken aan gemeenschappelijke taken; dit zijn

zowel beheer-taken (zoals de juridische groep voor wettelijke verplichtingen

woningbouwstichting, administratie, bewonersbeheer, PR,...) als niet-beheer-taken

(moestuingroep, cultuurgroep voor theater, muziek, verhuur van de

tentoonstellingsruimte,...).

Er wordt geregeld (maandelijks)

samen gegeten met 25 à 35 mensen.

Eén keer per maand wordt er brood

gebakken in de bakoven in de tuin.

De Elegast is als gastenverblijf een

apart onderdeel met eigen

professionele keuken. Er is een

authentieke chambrettezaal en 6

kleine privé kamertjes. De Elegast

kan vegetarische maaltijden voorzien. Er werken 2 mensen in loondienst.

Eéns per 14 dagen is er betrokkenenoverleg, waarin men tot besluiten komt op basis

van algemene instemming. Bij moeilijke punten wordt de meerderheid van het bestuur

in de weegschaal gelegd. Eens per jaar is algemene Refterdag, elke maand is er een

mee-eet-dag voor buitenstaanders en het kantoor fungeert ook voor hen als

verzamelplek met koffie en thee.

De Refter is in veel opzichten een pragmatische woongemeenschap. Je hebt altijd de

keuzemogelijkheid tussen alleen en/of samen.

Een zwak punt is het gebrek aan (financiële) meerjarenplanning. Een leerpunt is het

feit dat externe begeleiding soms wonderen kan doen en dat de nodige klussen een

goede fysieke conditie veronderstellen.

5

2 – SOLFANG, ERRITSØ, FREDERICIA

http://www.absolfang.dk

Solfang ligt op een kavel van 18 000m² en

bestaat uit 20 identieke huizen (met

verschillende binnenmaten: 85m², 125m² en

95m²) aan weerszijden van een met glas

overdekte straat. De straat, die vergeleken

wordt met een lange wintertuin, leidt naar het

commonhouse (capaciteit 100 mensen) van 3

verdiepingen. Het project bestaat sinds 1987,

het is ongeveer gelijktijdig gebouwd met het

daarnaast gelegen Regnbuen (zie verder).

Verder is er ook nog gemeenschappelijk: een gastenkamer, 2 jongerenkamers (als je

die wil huren betaal je 100€/maand, een atelier, fietsenstalling en een wasplaats.

Kostprijs om er te wonen: 10 000

DKK/m², all in (ook gebruik van de

gemeenschappelijke delen)

Samen-leven

Het commonhouse is het kloppend hart

van het project.

Er wonen nu 45 personen in Solfang. Er

wordt een gelijkmatige verdeling van

bewoners nagestreefd met betrekking tot

leeftijd, geslacht en gezinssamenstelling.

De woningen bieden voldoende privacy, sterkhouder voor het project is het

commonhouse.

Vier maal per

week, op

zondag,

maandag,

woensdag en

donderdag,

wordt er samen

gegeten. 80%

van de bewoners

nemen deel aan

de maaltijd. Wie

deelneemt aan

6

de gemeenschappelijke maaltijden kookt ongeveer 3 keer per maand, families met

kinderen jonger dan 3 jaar koken slechts de helft van de tijd. Prijs van de maaltijd voor

volwassenen: 20 DKK (ca. 2,5€), voor

kinderen (8-16jr): 10 DKK (ca. 1,25€),

kinderen jonger dan 8 jaar eten gratis.

Het kookteam bestaat uit 3 personen.

Om 16u starten ze de werkzaamheden

in de keuken, om 18.15u kan iedereen

aan tafel. Kinderen moeten 20min. aan

tafel blijven.

Er zijn ook verschillende werkgroepen,

elke

bewoner

neemt deel

aan 2

werkgroepen. Eén keer om de 8 weken wordt de

commonhouse gezamenlijk gepoetst. Drie keer per jaar

wordt er een dag samen gewerkt. Er zijn ongeveer 10

gemeenschappelijke vergaderingen per jaar.

Er is een handleiding "Hoe leef je in Solfang ?" dat men

nieuwe bewoners aanreikt. Roken kan vb. alleen in de

eigen unit, of buiten, maar niet in de commonhouse.

Beheer

Solfang heeft een coöperatieve structuur, bewoners kopen aandelen en betalen

gebruiksrecht per maand. De bewoners vergaderen één keer per maand. Eén keer per

jaar is er algemene vergadering.

7

3 – REGNBUEN, ERRITSØ, FREDERICIA

http://www.bfregnbuen.dk

Regnbuen met 20 units, werd ook

opgericht in 1988, als zusterproject van

Solfang. Het staat op een glooiende

heuvel die in bossen uitloopt, net buiten

de stand Fredericia. Voor de oprichting

splitsten de twee projecten: Solfang werd

een koop-project, terwijl Regnbuen

beheerd en verhuurd wordt door een

sociale huisvestingsmaatschappij.

De architectuur van Regnbuen (Niels Madsen) springt direct in het oog. Het is in feite

niet meer dan een smal straatje met twee reeksen rijtjeshuizen aan weerszijden,

twintig woningen in totaal. Eén simpel kenmerk maakt echter al het verschil. De straat

is over de volle lengte overdekt met een hoog glasdak. Praktisch gezien houdt het

glasdak het vaak regenachtige, gure Deense weer buiten, en creëert een prettig

binnenklimaat waar zelfs vijgenbomen en druiven groeien. Maar de ‘glasgang’, zoals

de bewoners het noemen, doet nog veel meer. Het creëert een ruimte die als half

binnen, half buiten aanvoelt. Dit ambivalente karakter trekt alle woningen in één keer

bij elkaar, en lokt het leven de voordeuren uit en de glasgang in. De grens tussen het

privéhuishouden en de gemeenschappelijke ruimte vervaagt hier, dijt hier uit. De

glasgang is bezaaid met persoonlijke eigendommen. Voor elke deur hebben de

bewoners hun eigen zithoek, eettafel, welkomsthal, kruidentuintje of extra

opbergruimte ingericht. Driewielers staan er naast rollators, en een pluchen aap

omklemt de palmboomstam van de buurman.

Aan het eind van de glasgang is een gemeenschapshuis ingericht. Een grote

industriële keuken, een eetzaal met uitzicht op de beboste heuvels, een

jongerenkamer, een klein winkeltje en een washok. De tuin is gemeenschappelijk, er is

geen moestuin maar wel kippen

en paarden.

Samenstelling van de

bewonersgroep

De groep telt nu 28 volwassenen

en 20 kinderen/jongeren. De

leeftijden variëren van 0-88 jaar.

De sociale achtergronden en

familiale omstandigheden zijn zeer divers (singles, koppels, met en zonder

kinderen,...) Er is redelijk wat verloop omwille van de huurstructuur.

8

Samen-leven

Op ‘schooldagen’ (Regnbuen heeft er in de laatste jaren veel jonge gezinnen bij

gekregen) wordt er gezamenlijk gegeten. De bewoners worden in kookploegen van 4

of 5 personen verdeeld, en deze koken een jaar lang eens in de 5 weken 5 dagen

achtereen samen. “Misschien zijn het wel net wat meer personen dan we nodig

hebben om voor iedereen te koken. Maar het is niet bedoeld om zwaar werk te zijn,

het is bedoeld om leuk te

zijn. Het moet oké zijn om

een fles wijn open te trekken

tijdens het koken,” vertelt

één bewoonster. “Dankzij de

kookploegen heb ik

geweldige medebewoners

ontmoet, die ik anders nooit

zo goed had leren kennen,”

vertelt een ander.

Op vrijdagavond treffen de

bewoners elkaar in het "vrijdagcafé".

Eén van de bewoners, alleenstaande moeder, duidt de werkplaats, een garage aan de

ingang van de glasgang, aan als ‘het hart van deze plek’. “Wordt er zo veel geklust

dan?” luidt een vraag. “Onze huizen zijn niet heel groot, en dus moet je inventief met

je ruimte omgaan. Daarom komen veel mensen hier om dingen te bouwen voor in hun

huis. En altijd als hier iemand bezig is, komen er wel wat mensen kijken, een kop

koffie drinken. Eens per jaar krijgt iedereen een tour door elkaars huizen, en dan doe

je weer allerlei ideeën op voor je eigen huis.”

In de huidige samenstelling valt direct het multigenerationele karakter van Regnbuen

op. Geluidsoverlast van kinderen, vooral tijdens het eten of als ze ’s avonds laat op het

veld buiten spelen, is een onderwerp van discussie. Maar de vertegenwoordiging van

de verschillende generaties is voor ieder

van hen vooral een zegen. “Ik heb zelf

geen kinderen, maar hier krijg ik de kans

grootmoeder te zijn. Ik hou van al dat

leven om me heen,” vertelt de oudere

generatie. Een alleenstaande moeder

vertelt: “Ik ben hier voor mijn kinderen

gekomen. Ik had gelezen dat de toekomst

van je kinderen sterk af hangt van de

mensen die hun jeugd hebben gekleurd.

Ik wilde hun wereld verbreden.” En voor

de moeder zelf? “Het is zo’n verademing niet alles alleen te hoeven doen. In de stad

kwam ik totaal niet aan mezelf toe. Hier kan ik koffie gaan drinken bij de buren zonder

een oppas te hoeven regelen.”

Mede door de glasgang wordt er dicht op elkaar geleefd in Regnbuen. “We hebben het

er vaak over wat we nou zijn van elkaar. Zijn we vrienden? Familie? Het is moeilijk te

9

zeggen. Maar je leert elkaar zo goed

kennen dat je weet wanneer je even bij

iemand uit de buurt moet blijven, en

wanneer ze je nodig hebben. Dat is zoiets

moois om mee te maken.” Een ander vult

aan: “Maar de balans is fragiel. Leren

communiceren is een absolute vereiste, en

je leert veel over je eigen grenzen

herkennen en aangeven.”

De sfeer in Regnbuen is duidelijk voelbaar:

kalmerend, vriendelijk, licht. We worden zeer gastvrij en hartelijk met een uitgebreide

lunch ontvangen, en de bewoners vertellen over hun thuis met een tevreden glimlach.

Deze sfeer kom ik in de meeste van de Deense cohousing projecten tegen. Wat is toch

hun geheim? “Iedereen doet alles uit eigen beweging. Er is geen dwang, geen regels.

We vertrouwen elkaar dat iedereen naar vermogen bijdraagt.” Dat alles hier uit eigen

keus gedaan wordt, zonder bang te hoeven zijn voor oordelen, vraagt om veel

vertrouwen tussen de bewoners. Maar, zo wordt er gesteld, “ik denk dat daarin de

sleutel ligt die hier wonen zo prettig maakt.”

Beheer

De woningen worden gehuurd aan sociale huisvestingsmaatschappij L.A.B. Fredericia,

een deel van de woningen is in eigendom van de stad.

Er is een kindervergadering en vanaf 18 jaar wordt er verwacht dat je deelneemt aan

de "volwassenen"-werkgroepen: natuur, hygiëne, koken, communicatie,.... Er zijn

maandelijkse vergaderingen en een paar werkdagen per jaar (na de zomer en na

kerst). Er is een klein budget om zelf beslissingen/verbeteringen door te voeren, vb. de

scheiding van de eetruimte van de speelruimte voor de kinderen, flexibel licht,...

10

4 – DREJERBANKEN, VISSENBJERG

http://www.drejerbanken.dk

Drejerbanken situeert zich nabij Skalbjerg, 17 km

ten westen van Odense, de 3de grootste stad

van Denemarken. Dit project werd ontwikkeld in

de jaren 1975, bewoond sinds 1978. Ondanks

heel wat weerstand van de gemeente en de

omwonenden zijn er 10 wooneenheden van 79 -

128m² in particulier bezit en 10 huureenheden

van 71 - 102m² in bezit van een non-profit huisvestingsmaatschappij tot stand

gekomen. Flexibele inrichting is mogelijk dankzij Gyproc binnenwanden.

De wooneenheden bevinden zich dicht bij elkaar in twee groepen van woningen. Eén

woonerf omvat de huurwoningen, de andere

de eigendomswoningen. Deze scheiding was

een eis van het Ministerie van Huisvesting.

Bovendien is er een commonhouse van bijna

500m², inclusief keuken, bijkeuken en

wasplaats, eetkamer (die ook gebruikt wordt

voor feesten), een speelkamer en TV-

kamers/muziekkamer, werkplaats, droge

kelder, tafeltennis en biljartkamer en ruimte

voor opslag van persoonlijke bezittingen. In

het gemeenschapshuis wordt geen onderscheid gemaakt tussen eigenaars en

huurders.

Samen-leven

In Drejerbanken wonen 27 volwassenen en 10 kinderen. Het is een intergenerationeel

project, bewoners zijn tussen 7 en 77 jaar.

Er wordt bijna elke dag samen gegeten. Een team van drie personen maakt 3 X per

maand eten. De verwachting is dat volwassenen en leerplichtige kinderen 3 keer per

maand koken. Het kookteam gebruikt

hoofdzakelijk biologische producten. Het

merendeel van de groenten komt uit de

eigen moestuin. Vlees wordt voor de gehele

gemeenschap aangekocht, in een slagerij

verpakt en opgeslagen in de koelkasten.

Twee verkozen personen zijn

verantwoordelijk voor de bulkaankopen en

de maandelijkse maaltijdafrekeningen. De

prijs van een maaltijd voor volwassenen is

11

26 DKK (ca. 3,5€), voor kinderen 11 DKK

(ca. 1,5€). De gewone dagelijkse maaltijd is

het sociale middelpunt bij Drejerbanken,

omdat groot en klein dan semen iets met

en voor elkaar doen en elkaar ontmoeten.

Om de 14 dagen is er een vergadering,

voor elke bewoner - er wordt geen

onderscheid gemaakt tussen koper of

huurder. Werkweekends vinden 2-3 keer

per jaar plaats. Je bent vrij te kiezen of en

aan welke werkgroep je wil deelnemen. (vb. tuingroep, kippengroep,...) Een

verplichting voor iedereen is de kuis van het commonhouse op zondagmorgen van 9 -

11u om de 6 weken.

Op dit ogenblik is er geen deel-auto omdat er geen nood aan is.

Zijn er afspraken rond het opvoeden

van de kinderen ? Ja, toch. Zo mogen

ze vb. alleen maar snoepen in het

gemeenschappelijke buitengebied als

ze het snoep willen delen.

Beheer

Beslissingen worden genomen in

consensus.

Aan de huurderskant is er meer beweging (komen en gaan). De huurwoningen zijn

eigendom van de sociale huisvestingsmaatschappij. Drejerbanken kreeg toelating van

de gemeente om zelf een keuze te maken in de kandidaat-huurders.

Eigenaars van een woning zijn vrij te kiezen aan wie ze verkopen. Huurders van een

woning kunnen een koopwoning kopen in het project. Bewoners kiezen gezamenlijk

nieuwe huurders.

12

5 – SVANHOLM, SKIBBY

www.svanholm.dk

Geschiedenis

Svanholm ligt op een landgoed van 400ha

op 10 à 12 km afstand van een stad. De

leefgemeenschap Svanholm is ontstaan in

1978, toen kochten een 100-tal mensen het

landgoed met een hoofdgebouw (vroegere

kasteelhoeve) en 12 andere gebouwen. Het

domein bestaat uit weiden, een park en

130ha bosgrond (met weiden, moerassen,

...)

De geschiedenis van het domein gaat veel verder terug. De oudste papieren dateren

van 1335. De meeste gebouwen (paardenstal, koeienstal, smidse…) dateren van 1850

toen Svanholm een grote staatsboerderij was. Tijdens de boerenrevolutie in de 18de

eeuw brandde het toenmalige kasteel af en werden de eigendomsbewijzen gestolen.

De papieren werden heel wat jaren later terug gevonden in Zweden.

Het domein wordt omgeven door 10km stenen muurtjes.

De fries nabij de inkom van het landhuis dateert van voor de reformatie (1549) en

toont een afbeelding van God. Ondertussen wordt religie in Svanholm beschouwd als

een private zaak.

Svanholm is de grootste woon-werkgemeenschap in Denemarken. De inwoners van

Svanholm produceren hun eigen voedsel (groenten, vlees, brood, melk, granen,

ijscrème…). Er is een eigen

crèche, kleuterschool,

boerderij, winkel, … Het is

een zogenaamde ‘ecovillage’

en maakt deel uit van ‘The

Global Ecovillage Network’.

[definitie : An ecovillage is an

intentional or traditional community

using local participatory processes to

holistically integrate ecological,

economic, social, and cultural

dimensions of sustainability in order to

regenerate social and natural

environments]

Svanholm situeert zich nabij

Skibby, op 60 km van

13

Kopenhagen, en huisvest zo’n 140 bewoners: 87 volwassenen en 60 kinderen. Het is

een intergenerationeel project met bewoners van 0 tot 84 jaar. De gezinnen wonen er

in eigen woonsten, alleenstaanden meetal in kleinere woongroepen met een

gemeenschappelijke keuken en living. De ouderen wonen samen in een vleugel van

het hoofdgebouw, zij vormen een woongroep binnen de woongemeenschap.

De gemeenschappelijke idealen van deze groep zijn: ecologisch leven, het

gemeenschappelijk beheer van inkomsten en gezamenlijke verantwoordelijkheid. Ze

zijn links georiënteerd, maar doen geen specifieke uitspraken over spiritualiteit of

religie. Er zijn 2 uitgesproken pijlers: rood (sociaal) en groen (duurzaamheid).

Gasten en tijdelijke deelnemers/vrijwilligers (tijdens de zomermaanden) zijn er welkom

tegen kost en inwoon. Zij kunnen moeilijk passen in de samenleving, maar moeten wel

voor zichzelf kunnen zorgen en instaan.

Werken

Ongeveer de helft van de bewoners werkt voor het project (in de landbouw, keuken,

administratie, boekhouding, kinderopvang….), de helft werkt erbuiten. Het delen van

de looninkomsten is

één van de

belangrijkste pijlers is

in Svanholm: 80% van

het inkomen van elke

persoon wordt gebruikt

voor

gemeenschappelijke

doeleinden: daarvan

gaat 40% naar

gemeenschappelijke

kosten (zoals voedsel,

elektriciteit, woningen,

toiletpapier, luiers,

condooms,...) en 40%

naar de belastingen.

De overblijvende 20%

van het loon wordt teruggestort voor persoonlijke gebruik (kleren, maar ook de

tandarts, fysiotherapeut,…alhoewel er ondersteuning mogelijk is voor diegenen die

dat niet kunnen betalen). Hetzelfde geldt voor mensen die op de site werken: ook hun

loon wordt centraal geïnd en herverdeeld. Privé-kapitaal komt in de gemeenschap en

kan bij vertrek, zonder rente, teruggevorderd worden.

Het is geen project voor mensen die geen geld kunnen verdienen. Mensen die er in de

landbouw werken, werken meer dan 37 u/week, maar zij doen dat met enthousiasme

(zo horen we). Iedereen verdient hier evenveel en moet werken tot het werk gedaan

is. Ouders met kleine kinderen krijgen 10u/week vrij om voor de kinderen te zorgen.

14

Op de site is er een kinderdagverblijf voor 20 kinderen (ook externe kinderen). Er zijn

4 volwassenen werkzaam. De kleuters worden snel vertrouwd met het leven op de

boerderij. Als de kinderen schoolplichtig worden, gaan ze naar externe scholen.

Bewoners beslissen zelf naar welke school ze hun kinderen willen sturen.

Samen leven

In de voormalige koeienstal zijn de gemeenschappelijke eetruimte en keuken

ondergebracht. De eetruimte is een grote en lichte ruimte. De bakstenen gewelven

verwijzen naar het landbouwverleden, het hout creëert een aangename sfeer. De

keuken is heel ruim en

is zeer efficiënt

uitgerust uit. Van

maandag tot vrijdag

kunnen de bewoners

hier deelnemen aan

gemeenschappelijke

maaltijden (lunch en

avondmaal). In de

grote eetzaal eten

dagelijks 150 mensen

samen.

Op woensdag is er een

vrije dag voor de keuken; er wordt dan niet gekookt, maar wel vergaderd en gekuist.

Tijdens de week kookt de vaste keukenploeg (3 personen in dienstverband) voor

iedereen. In het weekend is er een beurtrol. Eén keer per week wordt er niet in de

grote groep gegeten maar in de kleinere woongroepen.

Elke bewoner wordt verondersteld één keer per maand te koken en 2 keer in de

maand de afwas te doen.

Boven de grote eetzaal is er een speelruimte voor de kinderen. Die wordt gebruikt

voor wanneer de ouders nog wat willen napraten na de maaltijd of bij regenweer.

Naast de grote eetzaal is er ook een biowinkeltje, een schrijnwerkerij, een kliniek

(accupunctuur) van een bewoner-arts, kinderopvang (ook voor kinderen uit het dorp

want ze willen geen gesloten commune worden), kledij-ruil, een mini-kerkhof,...

De gemeenschap staat open naar de omgeving: buren worden onthaald op

festiviteiten en vele bewoners zijn actief in het lokale sociale leven.

Wonen

Het project telt zo’n 50 woningen (privé woonst of kamer in woongroep), allen

ondergebracht in de oude gebouwen die in 1850 al op de site stonden: het

hoofdgebouw (1744) waar een aantal kleine leefgemeenschappen samenwonen, de

paardenstallen (1850) waar woningen voor gezinnen in ondergebracht zijn… Er is een

15

mix aan woningtypes- en groottes, en er is een doorschuifsysteem opgezet. Bewoners

worden gevraagd te verhuizen naar een kleinere woning als hun kinderen uit huis zijn.

Bewoners zijn geen eigenaars, maar "lid".

Sommige huizen worden katten-vrij gehouden, omwille van allergie-redenen. Er is een

“gemeenschappelijke” herdershond en jachthond.

Beslissen

Alle bewoners zijn tegelijkertijd beheerders en uitvoerders, werkgever en werknemer

en moeten elke beslissing van de twee kanten overwegen. Er zijn subgroepen (vb.

onderhoudsgroep) die de verschillende aspecten van het leven op Svanholm opvolgen

en voorstellen doen naar

de maandelijkse

algemene vergadering in

de spiegelzaal, waarop

ook kinderen welkom

zijn.

Elke laatste donderdag

van de maand is er een

bewonersvergadering.

Telkens er iets beslist

moet worden, nemen de

80 volwassen bewoners

in consensus een

beslissing. Dit lijkt niet

eenvoudig met zo’n grote

groep, maar in Svanholm

hebben ze een goede

manier bedacht. Uitgangspunt is dat je belangrijke beslissingen niet in één keer kan

nemen, dat er tijd voor nodig is en dat ze best in verschillende stappen worden

genomen. Een interessant idee: nieuwe voorstellen hangen twee weken aan de muur

in de eetruimte waarna er over wordt gediscussieerd. In een rondje kan iedereen zijn

of haar mening laten horen waardoor iedereen aan bod komt en waardoor

beslissingen pas genomen worden wanneer alle meningen gehoord en gekend zijn.

Er is ook een dagelijks bestuur. Dat bestaat uit 5 mensen die aangeduid werden door

de bewonersgroep en wekelijks vergaderen. Dit mandaat loopt 2 jaar.

Het economisch afhankelijk zijn van elkaar heeft een grote sociale impact.

Er is afvaardiging van Svanholm in de gemeente.

Svanholm kent amper vrijwilligerswerk, het beheer is georganiseerd. In de

oogstperiode wordt er wel beroep gedaan op vrijwilligers, ook buitenlanders, ongeveer

30u/week voor kost en inwoon.

16

Werkgroepen

Er zijn verschillende werkgroepen, vb. administratieve groep, keukengroep,

bouwgroep, economische groep, boerderijgroep, .. Er is een vlakke structuur zonder

leiders. De enige uitzondering hierop is de boederijgroep.

Een van de belangrijkste groepen is de verhuisgroep, zeker nu er sinds kort een

wachtlijst bestaat. Eén maal per jaar evalueert deze groep of de juiste persoon in de

meest geschikte appartementen wonen, en kijken of er al dan niet verhuisd kan

worden naar een kleiner of groter appartement. Dit creërt soms teleurstellingen of

wrijvingen.

Ecologie

Ecologie is een andere belangrijke pijler, de woongemeenschap is zo goed als

zelfvoorzienend wat energie betreft.

Niet alleen biologische voeding en korte kringlopen staan centraal in hun ideologie,

ook hernieuwbare energie (2 windmolens en verwarming op zelf geproduceerde

houtpellets uit 120ha bos), autodelen (de gemeenschap beschikt over 40 auto’s,

waarvan er 20 gedeeld worden), gebruik van duurzame materialen…

Op korte termijn staat een omschakeling naar hybride wagens gepland voor hun

wagenpark. Momenteel is er al één elektrische wagen en meerdere elektrische fietsen,

deze laatste zijn erg populair.

Landbouw

Svanholm is een pionier in de Deense biologische landbouw, sterker nog, de

biologische landbouw is

hier eigenlijk ontstaan.

Svanholm is vandaag

een moderne, efficiënte

bioboerderij op 400ha.

Met 120 melkkoeien is

ze redelijk klein

vergeleken met de

grootte van de

gemiddelde Deense

boerderij die over ca.

800 koeien beschikt. De

koeien hebben er een

goed leven: er is veel

vrije ruimte in de stallen.

In een bioboerderij zijn gesloten kringlopen vanzelfsprekend: mest wordt gebruikt voor

17

de akkers, de groenten (82 variëteiten) worden

zoveel mogelijk verkocht via voedselpakketten.

De 1.000 leden die een abonnement op een

voedselpakket hebben, moeten 3u per maand

komen helpen op de boerderij. Dit werkt zeer

goed en zo komen ook stadsbewoners in contact

met de voedselproductie.

Naast de koeien zijn er ook nog schapen, varkens

en geiten; en 200ha groenten te verzorgen.

Nieuwe bewoners

De selectieprocedure is lang, van 6 maanden tot één jaar, en wordt opgevolgd door

een selectiecomité. Na selectie van de nieuwe kandidaat is er een proefperiode van 3

maanden. Leden betalen 50 000 DKK als ze toekomen. Soms worden kandidaten met

een minus vermogen aanvaard. De COOP neemt dan de schulden over. Wanneer ze

vertrekken nà 1 of 15 jaar, dan betalen ze verder hun schuld af aan de COOP.

Als je wil verhuizen, moet je dat 6 maanden op voorhand laten weten.

Svanholm ontvangt in de zomermaanden vrijwilligers, die voor minimum één maand

kunnen komen meewerken. Op dat moment worden grote onderhoudswerken

aangevat, zoals vb. het schilderen van de houten ramen van het hoofdgebouw.

Nieuwkomers moeten (zicht op) vast werk hebben.

Conclusie

Svanholm bestaat al 36 jaar en 60% van de bewoners woont er al langer dan 10 jaar.

Dit betekent dat het project werkt. Zonder de realiteit te verliezen, is het een enorm

mooi, ecologisch en idealistisch project. Het enthousiasme en de sfeer die het project

uitstralen werken aanstekelijk.

18

6 – MUNKSØGAARD, ROSKILDE

http://www.munksoegaard.dk/

Ontstaan

Het project Munksoegaard is ontstaan

in 1994 en klaar voor bewoning in

2000. 12 personen stonden aan de

wieg van dit project. Er was een lange

planningsperiode omwille van de

eigen riolering en andere

specifiteiten. Roskilde beschouwde

Munksoegaard op zijn beurt als een

experiment in het woonuitbreidingsgebied Trekroner, en de succesvolle uitwerking

heeft als voorbeeld gefungeerd voor de verdere ontwikkeling van het gebied aan de

hand van cohousings. Zo telt het gebied intussen een 5-tal andere cohousings van

verschillende groottes en typologiëen.

Munksoegaard bestaat uit 5 cohousing groepen gethematiseerd naar demografie en/of

eigendomsstructuur. Elke cohousing telt 20 units en een gemeenschapshuis met

keuken, wasserij en zonnepannelen. De 5 cohousing groepen zijn: familie, senior,

jongeren (deze 3 worden beheerd door woningcorporatie Sjaelland). De andere 2 zijn

de coöperatieve groep (enkel huurwoningen door COOP Munksoegaard) en de

eigendomsgroep (enkel koopwoningen dor eigenaarsvereniging “Ejermunk”).

Voor het grote geheel is er een collectief technisch gebouw met twee pellet-ketels en

een reserve olie-ketel voor het gemeenschappelijk verwarmingssysteem. Deze worden

beheerd door een werkgroep met basiskennis. Achter deze ruimte staat collectief

beheer van afval. De kritische massa van bewoners maakte het mogelijk om afspraken

te maken met de gemeente om verder te gaan in recycleren van afval dan in de rest

van de stad. Ook is er een "give-room" ingericht voor in onbruik geraakte spullen.

Verdere deelinitiatieven zijn car-sharing, opvang van regenwater voor de waskoten,

allemaal onder leiding van werkgroepen.

19

In de centraal gelegen voormalige hoeve beheert een coöperatieve van bewoners een

bio-winkel, een café, fietsatelier/repair shop, gastenkamers, vergaderzalen,

kantoorruimten, opslagruimte, en een neerhof met dieren.

En waarom 100 units ? Vanaf

die hoeveelheid huizen

voorziet de gemeente Roskilde

een kribbe, een school en een

straat.

Samen-leven

Er wonen ongeveer 250

mensen op Munksoegaard.

Gezien de grootte van het

project krijgt de term

"gemeenschap" hier een

gediversifieerde invulling,

gaande van intense

samenwerking tot simpele ontmoetingen in de gemeenschappelijke delen.

In de jongeren cohousing is de kleinste unit 34m². De jongeren cohousing valt onder

sociale huur.

Er wordt gemiddeld 3 keer per week samen gegeten. Dat betekent dat je 1 keer per

maand kookt voor de groep.

Beslissingen worden in consensus genomen, zonder daarin te veel tijd te verliezen.

Wanneer bij een eerste ronde geen consensus wordt bereikt, bekijkt men de kwestie in

een kleinere groep. Die proberen een voorstel van oplossing te formuleren, in een

tweede bespreking wordt er naar een beslissing gewerkt.

Activiteiten worden per cohousinggroep georganiseerd.

Ecologie

De nadruk ligt op

energiebesparende en

milieuvriendelijke

oplossingen. Er is

aandacht geschonken

aan isolatie en

duurzame en

biologische materialen,

alle woningen worden

centraal verwarmd

20

door een installatie op pellets, aangevuld met zonnecollectoren.

Het gebied is autovrij en heeft beperkte verhardingen. Er is een gescheiden

grijswatercircuit en het water wordt ter plekke gezuiverd in een zandfilter. De

onbebouwde ruimte ten oosten van de gemeenschap kent verschillende functies:

grasvelden, boomgaarden, moestuinen, speelveld, speeltuin, zandzuiveringsfilter,

camping, compost, wegen, paden, weiden. Een deel van het gebied wordt ook

verhuurd aan eigenaars van schapen en paarden.

Er zijn urine-separatie-wc's. De urine wordt gebruikt voor de productie van het

veevoer.

Er zijn 2 elektrische deel-auto's en

8 gewone deel-auto's (internet

systeem waarvan lid wordt, je

reserveert een wagen en betaalt

per uur/km)

Er zijn alleen gemeenschappelijke

wasmachines.

Eén van de cohousings heeft een

strobalen commonhouse.

Schelpen op het dak worden

gebruikt ter bescherming van het

waterdichtingsmembraan.

Beheer

Drie groepen huizen worden beheerd door de woningcorporatie Sjaelland. De andere

2 zijn de coöperatieve groep (huur-woningen, COOP Munksoegaard) en de

eigendomsgroep (koopwoningen, eigenaarsvereniging "Ejermunk").

De financiële bijdrage aan het

beheer gebeurt maandelijks op de

twee afzonderlijke schalen:

algemeen en in elk van de vijf

groepen. Beslissingen gebeuren

op dezelfde twee niveau's,

naargelang de schaal en in het

belang van de thema's.

Munksoegaard functioneert op 3

niveaus. Er is het algemene

niveau van de 100 woningen, het

cohousingniveau en het niveau

van de verschillende

belangengroepen en initiatieven met externe partners in de buurt.

21

De Algemene Vergadering gebeurt

in twee opeenvolgende

vergaderingen, één ter bespreking

van budgetten (verleden) en één ter

bespreking van projecten

(toekomst). Tussen de twee is er tijd

om suggesties te doen aan de AV.

Voor elke belangrijke beslissing

worden eveneens twee

vergaderingen georganiseerd: één

om te debatteren, één om te

stemmen en te beslissen op

meerderheid.

Munksoegaard heeft naast de

algemene vergadering 17 werkgroepen (samenstelling: 2 personen uit elke groep, dus

10 mensen per werkgroep) op het algemene Munksoegaard niveau (verwarming,

afvalwater, telefoon/internet, afvalverwerking, …).

Ook voor elk van de 5 cohousings is er een beheerstructuur en zijn er werkgroepen

(boekhouding, wegen en sneeuw, koor, autodelen, bridge, kerstmarkt, bezoekers-

rondleidingen, ruilsysteem, yoga,...) Er is ook een werkgroep die instaat voor

verbeteringen, reparaties en onderhoud van de woningen.

Al deze werkgroepen zijn de ruggengraat van de gebiedsontwikkeling en de sociale

onderneming Munsoegaard Vereniging. Er wordt verwacht dat elke bewoner zich

engageert in een algemene werkgroep en in een cohousing-werkgroep. Een

veelgebruikte strategie bij conflictueuze discussies is het directe betrekken van een

persoon die niet tevreden is met het werk van een bepaalde werkgroep, om zo mee te

bouwen aan een oplossing.

Nieuwe werkgroepen moeten aangevraagd worden in de AV omwille van een goed

budgetbeheer, feestgroepen zijn slechts tijdelijke werkgroepen.

22

7 – TREKONER WIJK

Trekroner is een volledig nieuw stadsuitbreidings-

gebied van Roskilde. De eerste verkavelingen

gebeurden er in 2002. Voor die tijd waren er enkel

velden en een paar boerderijen. Vandaag zijn

vrijwel alle gronden in Trekroner-West bebouwd en

staan er in Trekroner-Oost ook al heel wat nieuwe

huizen. Het is een aantrekkelijke wijk in de

randstad met vlotte verbindingen met bus en fiets

met het centrum van de stad en tegelijk ook

overvloedige open ruimte en toegang tot bossen,

weilanden en wandelpaden.

Veel gezinnen met jonge kinderen zijn er komen

wonen omwille van de natuur en van de beschikbare diensten en het levendig

verenigingsleven. Door het Trekroner treinstation en de ingeweken bewoners bloeide

een nieuw handelscentrum op met o.a. een groot winkelcentrum met slager en

bakker, een apotheek en een café, verder een kledingszaak en een kapsalon. Er zijn

verschillende scholen en universiteiten van Roskilde in Trekroner gevestigd. Verder

zijn er een jeugdhuis, een

dagverblijf voor mensen

met een beperking en een

biologische winkel annex

café.

In Trekroner-West is een

zone waarop eerst

Munksoegaard cohousing is

ontwikkeld met 5 clusters

van elk 20 woningen plus

commonhouse. In een

tweede fase werd de

aanpalende grond ook

voorbehouden voor

cohousing projecten.

Daar staan nu: Aahusene,

Absalonshave, Bakkefaldet,

Glashusene en Trekonerbo.

In Trekroner-Oost zijn 2 nieuwe cohosousing projecten reeds bewoond, Svalin en

Svalin II, andere zijn in aanbouw.

Voor het realiseren van cohousing biedt de stad een begeleidingstraject aan voor

belangstellenden en initiatiefgroepen.

23

8 – GLASHUSENE, ROSKILDE

http://www.glashusene.dk/

Eén van de 5 nieuwere projecten ten noorden

van Munksoegaard is Glashusene.

Cohousing Glashusene werd gestart door een

groep 30-ers en 40-ers met en zonder kinderen,

veel daarvan afkomstig uit Kopenhagen. Zij

bouwden 30 huizen in de Trekroner wijk aan de

buitenrand van Roskilde, waarvan een deel

wordt gezoneerd voor innovatieve woonvormen. Aantrekkelijk is om in een groene

omgeving met een levensstijl met belangrijk sociaal netwerk te combineren.

De bewoners zijn eigenaar van hun zelfstandige woningen van 120 m² (2 niveaus). De

woningen, eigentijds van architectuur, zijn aan elkaar geschakeld in 6 rijen met een

opvallend commonhouse in het midden. Alle woningen zijn grondgebonden en hebben

een kleine privé buitenruimte.

Samen-leven

De gemeenschap is qua ontwerp en inrichting grotendeels gericht op de behoeften

van kinderen. Er is veel vrije ruimte, er is een speeltuin, een klein voetbalveld en in

het commonhouse is ruimte voorzien voor kinderen. Voor de volwassenen is er een

grote gemeenschappelijke tuin, een terras en het volledig uitgerust commonhouse is

beschikbaar voor allerhande gemeenschappelijke of individuele activiteiten. Daar

vindt men een zaaltje voor een 100-tal mensen, een grote industriële keuken, een

badkamer, 2 toiletten en ook 2 grote speelkamers met pingpongtafel, tafelvoetbal en

nog veel meer. Er wordt 4 maal per week samen gegeten, wie wil schrijft zich in, elke

bewoner zet zich eens per maand in om te koken. Er zijn klusdagen, gezamenlijke

feestjes, spontane barbecues, een

rommelmarkt, carnavalsfeest, enz …

De bewoners zijn sterk geïntegreerd in

de Trekroner wijk door bvb.

participatie aan autodelen, het

verenigingsleven, …

Beheer

De bewonersgroep heeft haar eigen bestuur en haar werkgroepen die de verschillende

aspecten organiseren van het samen leven, zoals gemeenschappelijke ruimtes, milieu,

website, bouwtechnologie, enz.

24

9 – TRUDESLUND, BIRKERØD

http://www.trudeslund.dk/

Trudeslund werd opgericht in 1981

een geldt als één van de oudste

Deense cohousings ontworpen door

de architectengroep Vandkunsten. Er

zijn 33 woningen van verschillende

grootte, in die woningen wonen

ongeveer 60 volwassenen en 15

kinderen. Vandaag woont nog 1/3

van de eerste bewoners er.

Komen en gaan

Het project is een koopproject, als bewoner koop je een grondaandeel. De oppervlakte

van de woningen varieert van 90 tot 120m², rond het huis is 1,5m privé, al het overige

binnengebied is gemeenschappelijk.

Prijs: onlangs werd er nog een woning van

120m² met kelder verkocht aan 4,2 mio

DKK. Dat is vrij duur, door de nabijheid van

Kopenhagen en er geen

overheidstussenkomst is.

Vanaf 18jr betaal je 2000 DKK/maand aan

kosten: onderhoud van de wasmachines,

aankoop van zeep, warm water,

elektriciteit, toiletpapier,

tuingereedschap,... Dat bedrag is dus ook afhankelijk van het verbruik. Er zijn

zonnepanelen voor warm water en enkele families delen auto's.

Bewoners verhuizen soms omwille van de

kinderen of kleinkinderen in Kopenhagen.

Als je je huis wil verkopen, heeft de groep

voorkooprecht. Na 3 weken wordt de verkoop

voor iedereen open gesteld. Er bestaat geen

procedure voor de selectie van nieuwe

bewoners, de groep heeft geen inspraak, de

verkoper/eigenaar beslist zelf aan wie hij de

woning verkoopt. Er is wel een ongeschreven

regel dat men het liefst jonge gezinnen

aantrekt.

25

Er is een huishoudelijk reglement,

maar dat wordt niet gekoppeld aan

de verkoopsovereenkomst. De

huidige bewoners hebben er nog

nooit problemen mee gehad.

De kinderen van 2 families hebben

ook een huis gekocht in de

cohousing.

Samen-leven

Elke avond wordt er samen gegeten met 35 tot 50 personen. Er zijn elke dag 2 koks

(beurtsysteem, 1 persoon is verantwoordelijk voor de lijst die elke maand ingevuld

moet worden). Het menu hangt één week op voorhand uit, iedereen kan inschrijven

tot 2 dagen op voorhand. Maaltijden worden ter plaatse betaald, volwassenen betalen

30 à 40 DKK per maaltijd, kinderen de helft van de prijs. Voor een familie met jonge

kinderen kan dat duur worden.

Wanneer iemand ouder wordt (80+) en

koken te moeilijk wordt, kan die hulpkok

worden (3de persoon) en kleinere taken

opnemen: de tafel dekken, koffie zetten,...

Kinderen blijven 15min. aan tafel, gaan

daarna spelen in de aansluitende

speelruimte zodat de volwassenen in rust

kunnen eten en samenzijn.

Niemand heeft een vaste plaats aan tafel.

Het is wel opvallend dat iedereen spontaan bij leeftijdsgenoten gaat zitten.

Gezamenlijke maaltijden worden gezien als cruciaal voor het gemeenschapsgevoel. De

spreiding van leeftijden is zeer belangrijk voor de algemene sfeer en het welslagen

van het samenleven (wederzijdse hulp, elk zet z'n sterktes in voor de gemeenschap).

Er zijn jaarlijks gezamenlijke feesten: de

verjaardag van Trudeslund, de seizoenen

(herfstfeest, midzomer,...), oudejaarsavond, ...

Om de 14 dagen kan de commonhouse

gebruikt worden voor kennissen, familie (er

moet een directe link zijn).

Mantelzorg ontstaat spontaan: als iemand

ziek is houden de buren een oogje in het zeil

of gaan ze wat meer op bezoek, ze brengen

maaltijden, doen boodschappen,...

26

Er is opvallend weinig contact met het buur-project voor

senioren, Gimle.

Trudeslund heeft nog geen ervaring met bewoners die

moeten verhuizen omwille van zorgbehoevendheid. Men

is ervan overtuigd dat deze woonvorm je langer fit en

gezond houdt.

Bewoners hebben het gevoel één grote familie te zijn. De

grootte van dit project maakt dat je geen vrienden moet

zijn met iedereen, de groep is groot genoeg om altijd wel

iemand te vinden bij wie je aansluiting vindt en om niet te

veel contact te moeten hebben met mensen die je niet

liggen.

Ze vinden het ook belangrijk om hobby's buitenshuis te

hebben, om het contact met de omgeving niet te

verliezen. Want spontaan is er niet veel contact met de buurt.

Beheer

Er zijn verschillende werkgroepen (wasplaats, keuken, onderhoud, informatie,

arrangement (samen naar de film, fietstochtjes, potluck,...)...). Het ligt niet vast

hoeveel uren je moet presteren, het werk moet gewoon gebeuren. Indien een bewoner

niet mee werkt, dan is dat een probleem, want er is geen procedure om dat op te

vangen. Iedere volwassene (+ 18) moet participeren aan minstens één werkgroep.

Eén keer per maand is er een plenum waar voorstellen kunnen gedaan worden voor

de gebouwen of problemen kunnen besproken worden. De keuze van de

(gezamenlijke) TV kanalen heeft wel wat tijd gekost; als je een nieuw raam nodig hebt

in je huis, moet dat besproken worden.

Het bestuur bestaat uit 6 mensen, beslissingen gebeuren bij meerderheid van

stemmen. Er is een nieuwsbrief die regelmatig verspreid wordt.

27

10 - GIMLE, BIRKERØD

"Gimle" betekent "het laatste mooie huis dat stand

houdt na de chaos". Het project is 25 jaar oud. De

site was vroeger een boederij. Nu ziet het er uit als

een autovrij straatje met 12 woningen en 15

bewoners (waarvan 4 koppels, en slechts 4 mannen

in totaal). Gimle heeft, in de nabijheid van

Kopenhagen, een interessante ligging. "Mensen

vertrekken er niet, ze sterven er" (zeggen de

bewone rs zelf).

Structuur

Gimle is een coöperatieve met

aandeelhouderschap.

Er zijn 2 type woningen:

voor 65m² betaal je een aandeel met woonrecht van 50 000 €, per maand betaal je aanvullend 700 € kosten;

voor 95m² betaal je een derde meer en 1000 € kosten. Dat is een interessante prijs vergeleken met andere woningen in de omgeving. Naast

de woningen ligt een speelterrein dat verbinding maakt met de buren van Trudeslund.

Bewoners

Gimle richt zich op "ouderen", maar er is geen minimum of maximum leeftijd vast

gelegd. Een criterium is wel dat er geen inwonende kinderen meer mogen zijn en geen

huisdieren (waarop uitzondering mogelijk zijn, gezien de kleine groep).

Op dit moment is de jongste 48 jaar en de oudste 90 jaar. 1/3 van de groep is jonger

dan 60 jaar; 1/3 is jonger dan

75 jaar, 1/3 is ouder.

Er ontstaat spontane mantel-

zorg en sociale controle. Een

nadeel van een louter oudere

populatie is dat je meer dan in

een gemengde buurt

geconfronteerd wordt met

buren die hulpbehoevend

worden, naar een woonzorg-

centrum verhuizen of sterven.

28

Beheer

Bij onenigheden of conflicten gaat men niet over tot een stemming, men streeft altijd

naar consensus. Er is een "board" die verantwoordelijk is voor de grotere beslissingen.

Jaarlijks wordt de prijs van de aandelen bepaald in de Algemene Vergadering. Er is een

limiet (maximaal) maar het kan goedkoper. Het startaandeel evolueert, niet het

gebruiksrecht.

Samen-leven

De bewoners eten één keer per

maand samen. Gezamenlijke

inkopen worden informeel

georganiseerd. Vroeger werden er

veel uitstappen gepland met de

groep, nu is dit minder mogelijk

gezien er meer spreiding gekomen

is in leeftijd en er bijgevolg meer

mensen nog gaan werken.

Vanuit ecologisch oogpunt zijn er aanpassingen nodig aan de bouw, maar de

economie laat het nu niet toe om daarin te investeren. 4 jaar geleden hebben ze wel

het volledige dak vernieuwd.

Er werd en wordt gewerkt met een systeem van time-banking voor het onderhoud van

de gemeenschappelijke ruimtes. Het is ieders verantwoordelijkheid om een aantal

taken op te nemen. Het aantal uren dat men presteert wordt opgespaard en later

(wanneer men niet meer zo veel kan werken) geïnvesteerd. Ieder doet wat hij/zij kan.

Bij dat systeem moet men wel begrip kunnen opbrengen voor het feit dat mensen

andere werkritmes hebben, een haag scheren duurt één uur voor buur x, terwijl buur y

er 2 uur over doet.

Het time-banking systeem wordt nu in vraag gesteld: het is immers moeilijk om de

opgespaarde uren ten gepaste tijde in te zetten, bovendien is bepalen hoeveel uren

een klusje "waard" is, geen sinecure.

Er zijn ook 2 werkdagen per jaar en ieder heeft

een deel van de gemeenschappelijke taken.

De bewoners noemen het eigen aan de Deense

cultuur om zich in te zetten om de omgeving

proper te houden en samen te werken aan een

doel. Men kan ook goed loslaten/relativeren

wanneer iemand dat niet doet. Er wordt vanuit

gegaan dat iedereen doet wat hij/zij kan.

29

11 – BO 90, NØRREBRO - KOPENHAGEN

http://home.worldonline.dk/bo90/home/bo90

Geschiedenis

Bo 90 is ontstaan in 1993 vanuit een groep

mensen die zich in Norrebro, een

arbeiderswijk, organiseerden. 30 jaar

geleden werden huizen opgekocht om er

winst van te maken maar de huizen waren in slechte staat. De huizen werden dan

bewoond door jonge mensen in kleine cohousings.

3 ROK appartement (3 kamers + keuken) waren het maximum van grootte. Als je

andere noden kreeg door gezinsuitbreiding e.d. dan moest je verhuizen.

In die tijd zochten 20 à 25 mensen, leeftijd rond de 35 jaar, gezinnen en

alleenstaanden, naar een flexibele woongelegenheid.

25 jaar geleden namen

ze contact met een non-

profit

huisvestingsmaatschappij

. Die waren akkoord om

een cohousing te

bouwen. Ze startten

uiteindelijk met 14

personen.

De ontwerp- en constructiefase duurde 5

jaar. Het hele gebouw is ecologisch met zonnepanelen, watercollectoren,.... Het project heeft een schuilkelder.

Wonen

Er zijn 15 basisappartementen waarvan er 2 per verdieping flexibel zijn van grootte (door het veranderen van binnenmuren in doorgangen) en 2 studentenflats.

Het is een huurformule met in het huurbedrag een spaar-formule voor kuisen en klussen.

Er zijn 17 units met 37 personen in de leeftijd van 1 - 67 jaar.

30

Ze betalen 7000DK/md voor 85m², verwarming, water en gebruik van de gemeenschappelijke ruimte inbegrepen.

Er is een wachtlijst met kandidaat-bewoners, van die mensen verwacht men ook een engagement naar de cohousing toe. Als er een flat vrij komt (max. 1 à 2 keer per jaar), kunnen de bewoners eventueel zelf eerst verhuizen binnen het huis.

Samen-leven

Er wordt 1 à 2 keer per week samen gegeten, ongeveer 1/3 van de bewoners komen

geregeld, 1/3 komt soms, 1/3 komt nooit. Het samen eten lukt niet zo goed, er zijn

veel redenen om het niet te

doen.

De tuin wordt ruimer gedeeld

met meer huizen en buren (er

ligt een ruime binnenhof tussen

een rechthoek blok van

hoogbouw). Er is wel een open

doorgang tussen het

binnengebied en de straat.

4 gezinnen leven hier vanaf de

start van het project.

Beheer

Er zijn werkgroepen voor de keuken, opvolging van het technische (verwarming,..), de

wasplaats, de intake van nieuwe bewoners (doen ze zelf via een sollicitatie, een Open

Huis Dag), het bestuur. Twee weekends/jaar werken ze samen.

Elke 5 à 6 weken is er een vergadering. Er wordt gestreefd naar consensus, maar waar

nodig wordt er gestemd. Elke unit heeft dan 2 stemmen.

Wegblijven om de stemming te vermijden heeft geen zin, want er kan ook beslist

worden met minder dan de helft van de flats aanwezig.

31

12 – AEGIDIENHOF, LUBECK

http://www.aegidienhof-luebeck.de/

Het Aegidienhof in de oude binnenstad van

Lübeck is het grootste sociale woonproject in

Schleswig-Holstein. Hier leven jong en oud,

mensen met en zonder beperking, individuen en

gezinnen samen en zijn wonen en werken

verweven in een nieuwe stedelijke mix. Het

initiatief ging in 1999 uit van een groep burgers

die zich zonder tussenkomst van een belangrijke

investeerder of projectontwikkelaar verenigd

hebben in een bouwgroep. Door aankoop en een weldoordachte restauratie hebben ze

er voor gezorgd dat dit cultuurhistorisch waardevol complex is opengesteld voor

bewoning en werkgelegenheid.

Geschiedenis

Het Aegidienhof bestaat uit 12 verschillende

(beschermde) gebouwen, elk met hun eigen

karakter en uitzicht, verbonden door de grote

gemeenschappelijke binnentuin die alles

verbindt. De oudste gebouwen dateren van

1298. Het geheel was eerder een begijnhof en

een opvangtehuis voor weeskinderen. In 1806

werd de site gebruikt als stal voor de paarden

van Napoleon. Daarna stond het gebouw 20 jaar leeg. Waarna er terug gewerkt werd

voor de armen met vrijwilligerswerk. Dat bleef zo tot in de loop van de oorlog. Na de

oorlog werden er vluchtelingen opgevangen. De gebouwen hebben dus een hele

geschiedenis van overwegend sociaal werk. Toen een groep het in 1998 kocht van de

32

stad, stelde die dan ook als voorwaarde dat het

sociaal werk zou verder gezet worden.

Bewoning

Er zijn 67 units, 17 daarvan zijn kantoorruimte, o.a.

architectenbureau, dokterspraktijk, boekbinderij,...

Stilaan is er een evolutie naar minder

kantoorruimte en meer bewoning. De woongroep

voor jongeren met een beperking ligt op de

bovenverdieping. Dat wilden ze zelf omwille van de

inkijk op de gelijkvloers. De begane grond en de 1ste vedieping van het complex zijn

voorbehouden voor wonen en werkruimtes. De 2de en 3de verdieping worden enkel

gebruikt voor bewoning. Voor de jongerenflats is er een trap, voor de senioren en/of

mensen met een beperking een lift. Elk appartement heeft zijn eigen kelder, verder

zijn er een fietsenstalling, wasserette, werkatelier en weldra een sauna.

De helft van de units zijn in eigendom, een vierde is externe huur en een vierde is

doorverhuur door eigenaars.

Alle units zijn verschillend, de kostprijs varieert van 2400 tot 2800€/m². De subsidie

bedraagt maximaal 10%.

Alle toekomstige bewoners betaalden in de tijd 25 000€.

Nieuwe bewoners

3 bewoners selecteren nieuwe huurders. Als

zij er niet uit komen, leggen ze het voor aan

de grotere groep.

Relatie met de buurt

De bestaande dynamiek wil de vereniging

Aegidienhof eV (eingetragene Verein) ook

verder uitdragen in de omringde wijk.

Een gemeenschappelijke ruimte van deze

vereniging is beschikbaar voor culturele

activiteiten zoals lezingen, concerten,

tentoonstellingen, cursussen, seminaries,

vergaderingen, etc... Dit alles is mogelijk door vrijwilligerswerk, lidmaatschapsgelden

en donaties. In een hoek van de binnenhof ligt het “Marli Café Aegidienhof”.

In deze gemeenschap worden zowel individualiteit als samenwerking hoog in het

33

vaandel gedragen: eenieders privé behoeften worden gerespecteerd en de

meerwaarde van de gemeenschappelijke activiteiten worden gewaardeerd. Structureel

is er niet zo veel gemeenschappelijk maar er wordt wel veel georganiseerd.

In de stad Lübeck zijn 8 woonprojecten, waarvan 4 concreet in aanbouw en 3 in

planningsfaze.

Met dank aan de medereizigers, verslaggevers, fotografen, filmers, discussie-genoten

en goed gezelschap.

foto’s van Ken Dupont (DAM Architecten) en van Samenhuizen vzw

film van Frank Tierens (productiehuis.Sowieso), zie www.samenhuizen.be

copyleft - Samenhuizen vzw, 2015