VERGİ HUKUKU

(TAX LAW)Çankaya Üniversitesi-İİBF

2012-2013 Güz Yarıyılı

Dr. Ahmet OZANSOYwww.ahmetozansoy.

com

A.EROL/2012 2

Gelir Vergisinin mükellefi gerçek kişilerdir.

Gerçek kişi, Medeni Kanun hükümleri çerçevesinde şahsiyet sahibi yani hak ve borçlara ehil olan insandır.

Gerçek kişi bakımından medeni ehliyet veya yaşın gelir vergisine etkisi yoktur.

GELİR VERGİSİ

GELİRİN TANIMI

Gelir, bir gerçek kişinin bir takvim yılı içinde elde ettiği kazanç ve iratların safi tutarıdır.

Geliri oluşturan kazanç unsurları şunlardır:• Ticari kazançlar,• Zirai kazançlar,• Ücretler,• Serbest meslek kazançları,• Gayrimenkul sermaye iratları,• Menkul sermaye iratları,• Diğer kazanç ve iratlar.

GELİRİN ÖZELLİKLERİ

Gelirin Şahsiliği Gelirin Genelliği Beyan Esası Takvim Yılı Esası Gelirin Gerçek ve Safi Olması

Gelirin Elde Edilmiş Olması

Gelirin Şahsiliği:

Bir gelirin gelir vergisine tabi olması için bir gerçek kişinin faaliyetinin ve sermayesinin ürünü olarak elde edilmesi zorunludur.

Gelir Vergisi kişisel bir karakter taşır.

Kanunda belirtilen gelir unsurlarını elde eden şahsın ödeme gücünü kavramaya çalışır.

Gelirin Genelliği:

Ülkemizde benimsenen vergi sistemi üniter sistemdir.

Üniter vergi sisteminin kabul edildiği ülkelerde gerçek kişiler tarafından bir takvim yılı içinde elde edilen ve gelir vergisinin konusuna giren kazanç ve iratların tamamı toplanır ve bulunan tutar üzerinden vergilendirme yapılır.

Beyan Esası:

Gelir vergisi kural olarak mükellefin beyanına dayanır.

Ancak verginin konusuna giren unsurların istisnalar veya diğer özel düzenlemeler ile beyan dışı bırakılması ya da stopajın nihai vergileme olduğu haller de vardır.

Takvim Yılı Esası:

Vergi Sistemimizde kural olarak bir takvim yılı içerisinde elde edilen kazanç ve iratların toplamının gelir vergisine tabi olduğu esası benimsenmiştir.

Takvim yılı ise 1 Ocak- 31 Aralık tarihleri arasındaki 12 aylık dönemi kapsamaktadır.

Ancak mükellefin işlerinin arz ettiği özellikler nedeniyle, farklı tarihleri kapsayan 12 aylık özel hesap dönemleri mevcuttur.

Yeni işe başlayanlarda ise, işe başlama tarihinden takvim yılı sonuna kadarki gelirlerin vergilendirilmesi esası benimsenmiştir.

Gelirin Gerçek ve Safi Olması:

Gerçek gelirden kasıt, vergilemenin bazı belirtilere göre değil mükelleflerin gerçekten elde etmiş olduğu gelir üzerinden yapılmasıdır.

Gelirin safi olması, gelirden o gelirin elde edilmesi için yapılan giderlerin indirilmesinden sonra kalan tutarın vergilendirmede esas tutulması demektir.

Her gelir unsurları itibariyle indirilecek giderler Gelir Vergisi Kanununda ayrı ayrı belirtilmiştir.

Gelirin Elde Edilmiş Olması:

Gelir vergisi açısından vergiyi doğuran olay gelirin elde edilmesidir.

Gelir Vergisi Kanunu’nda gelirin elde edilmesi 3 farklı esasa bağlanmıştır

1-Tahakkuk esası2-Tahsil esası3-Hukuki ve ekonomik tasarruf esası

GELİR VERGİSİ MÜKELLEFLERİ

Mükellef, vergi kanunlarına göre kendisine vergi borcu yüklenen gerçek veya tüzel kişidir.

Gelir Vergisi Kanunu 2 tür mükellefiyet öngörmektedir.

1-Tam Mükellefiyet2-Dar Mükellefiyet

Mükellefiyet Şekilleri

Tam MükellefiyetTam mükellef gerçek kişiler,Türkiye içinde ve dışında elde ettikleri kazanç ve iratların tamamı üzerinden vergilendirilirler.

• Türkiye’de yerleşmiş olanlar ve• Kamu kurumlarına veya merkezi Türkiye’de bulunan

özel teşebbüslere bağlı olarak işleri sebebiyle yabancı memleketlerde oturan Türk vatandaşları tam mükellefiyete tabidirler.

İkametgahı Türkiye’de bulunanlar ile bir takvim yılı içinde Türkiye ‘de devamlı olarak altı aydan fazla oturanlar Türkiye’de yerleşmiş sayılırlar.

Mükellefiyet Şekilleri

Dar Mükellefiyet

Türkiye’de yerleşmiş sayılmayan gerçek kişiler dar mükellefiyet esasında vergilendirilirler.

Dar mükellef sayılan gerçek kişiler, sadece Türkiye’de elde ettikleri kazanç ve iratlar üzerinden vergilendirilirler.

Belli ve geçici görev veya iş için Türkiye’ye gelen iş, ilim ve fen adamları, uzmanlar, memurlar, basın ve yayın muhabirleri ve durumları bunlara benzeyen diğer kimselerle tahsil, tedavi, istirahat veya seyahat maksadıyla gelen yabancılar memlekette altı aydan fazla kalsalar dahi, Türkiye’de yerleşmiş sayılmadıkları için dar mükelleftirler.

MUAFİYET VE İSTİSNALAR

Muafiyetler1. Esnaf muaflığı2. Diplomat muaflığı3. Elçilik ve konsolosluk çalışanlarının ücret istisnası

İstisnalar1. Telif hakları istisnası (Md.18)2. Eğitim ve öğretim işletmelerinde kazanç istisnası (Md.

20)3. Mesken kira geliri istisnası (Md. 21)4. Kar payı istisnası (Md. 22)5. Bireysel emeklilik sistemi ve diğer sigorta şirketlerinden

elde edilen gelirlere ilişkin istisna (Md. 22)6. Değer artışı kazançları istisnası7. Arızi kazanç istisnası8. Teknoloji Geliştirme Bölgelerine ilişkin istisna

ESNAF MUAFLIĞI (I)

Esnaf; faaliyeti sermayeden ziyade bedenen çalışmasına dayanan ve kazancı ancak geçimini sağlamaya yeten sanat ve ticaret erbabıdır. Ticaret ve sanat erbabından kanunda yazılı şekil ve suretle çalışanlar gelir vergisinden muaftır.

Esnaf Muaflığından Yararlanmanın Şartları:

Genel şartlar: Ticari, zirai veya mesleki kazanç dolayısıyla

gerçek usulde gelir vergisine tabi olmamak. Gelir veya kurumlar vergisi mükelleflerine

devamlılık ve bağlılık arz edecek şekilde çalışmamak (devamlılık-bağlılık birlikte aranır.)

ESNAF MUAFLIĞI (II)

b. Özel şartlar: Gezici olarak (işyeri açmaksızın) perakende

ticaretle uğraşmak [belediyeye ait kaldırımda gazete satışı gibi],

Motorlu nakil vasıtası kullanmamak, Değeri yüksek ev eşyası satmamak, Pazar takibi suretiyle devamlı gıda, bakkaliye

ve temizlik malzemesi satmamak, Sabit işyeri önünde o işyerinde satışı yapılan

aynı neviden malların satışını yapmamak.

DİPLOMAT MUAFLIĞI

Yabancı Devletlerin Türkiye’de bulunan elçi, maslahatgüzar ve konsolosları (fahri konsoloslar hariç) ile elçilik ve konsolosluklara mensup olan ve o memleketin uyrukluğunda bulunan memurları, Türkiye’de resmi bir göreve memur edilenler bu sıfatlarından dolayı ve karşılıklı olmak şartıyla gelir vergisinden muaftırlar.

Bu muaflığın menkul sermaye iradı üzerinden tevkif suretiyle alının vergiye şümulü yoktur.

SAKATLIK İNDİRİMİ (I)

Çalışma gücünün asgari %80’ini kaybetmiş bulunan hizmet erbabı birinci derece sakat, asgari %60’ını kaybetmiş bulunan hizmet erbabı ikinci derece sakat, asgari %40’ını kaybetmiş bulunan hizmet erbabı ise üçüncü derece sakat sayılır ve sakatlık dereceleri itibarıyla belirlenen aylık tutarlar, hizmet erbabının ücretinden indirilir.

SAKATLIK İNDİRİMİ (II)

Sakatlık indirimi;

Birinci derece sakatlar için 770 TL.(2012 yılı için belirlenen tutar)

İkinci derece sakatlar için 380 TL. Üçüncü derece sakatlar için 180 YTL.’dir.