If you can't read please download the document
Upload
dieguino-metal-kun
View
319
Download
8
Embed Size (px)
Citation preview
17. Verbo[editar] Paradigmas regularesI Conxugacin II Conxugacin III Conxugacin ANDAR INDICATIVO PRESENTE ando andas anda andamos andades andan andaba andabas andaba andabamos andabades andaban PRETRITO andei andaches andou andamos andastes andaron varrn varriches varreu varremos varrestes varreron partn partiches partiu partimos partistes partiron varro varres varre varremos varredes varren varra varras varra varriamos varriades varran parto partes parte partimos partides parten parta partas parta partiamos partiades partan VARRER PARTIR
COPRETRITO
ANTEPRETRITO andara andaras andara varrera varreras varrera partira partiras partira
andaramos varreramos partiramos
andarades andaran FUTURO andarei andars andar andaredes andarn andara andaras andara
varrerades varreran varrerei varrers varrer varreredes varrern varrera varreras varrera
partirades partiran partirei partirs partir partiredes partirn partira partiras partira
andaremos varreremos partiremos
POSPRETRITO
andariamos varreriamos partiriamos andariades varreriades partiriades andaran varreran partiran
SUBXUNTIVO PRESENTE ande andes ande andemos andedes anden andase andases andase andsedes andasen FUTURO andar andares andar andarmos varrer varreres varrer varrermos partir partires partir partirmos varra varras varra varramos varrades varran varrese varreses varrese varrsedes varresen parta partas parta partamos partades partan partise partises partise partsedes partisen
PRETRITO
andsemos varrsemos partsemos
andardes andaren
varrerdes varreren
partirdes partiren
IMPERATIVO anda andade andar andares andar varre varrede varrer varreres varrer parte partide partir partires partir
INFINITIVO CONXUGADO
andarmos varrermos partirmos andardes varrerdes partirdes andaren varreren partiren FORMAS NOMINAIS INFINITIVO andar andando andado varrer varrendo varrido partir partindo partido XERUNDIO PARTICIPIO
[editar] Observacins[editar] Alternacias grficasHai algunhas alteracins grficas reguladas polas leis de distribucin de grafemas expostas en 1.2 e 1.3: c/qu, g/gu e z/c alternan na representacin grfica da raz do verbo segundo que a vogal que siga sexa a, o, u ou e, i respectivamente: (sacar) saco, sacas / saque, (delinquir) delinco, delinca / delinque, delinqua, (segar) sego, segas / segue, (erguer) ergo, erga / ergue, ergua, (cazar) cazo, cazas / cace, (cocer) cozo, coza / coce, coca.
[editar] AsimilacinsA primeira persoa de plural perde o -s cando leva encltico opronome nos: vmonos. Cando unha forma verbal rematada en -s ou en -r vai seguida polos pronomes lo, la, los, las, elimnanse, por asimilacin total, o -s e o -r: cantar lo > cantalo, cantas la > cntala. Para o comportamento do alomorfo lo do artigo tras formas verbais en r ou s, vide 14.1.1.
Cando a forma verbal remata en -n estas variantes convertronse en no, na, nos, nas, e a secuencia nn simplificouse: comeron las > comronnas > comronas (cf. 14.1.1).
[editar] Verbos en -cer e -cirOs verbos en -cer (menos facer e derivados) e en -cir (menos dicir e derivados) son completamente regulares (a menos que tean algunha das alternancias voclicas de que se falar mis adiante en 17.2.5). Por exemplo: INDICATIVO COPRETRITO obedeca obedecas obedeca obedeciamos obedeciades obedecan SUBXUNTIVO IMPERATIVO PRESENTE obedeza obedezas obedeza obedezamos obedezades obedezan PRETRITO obedecese obedeceses obedecese obedecsemos obedecsedes obedecesen FUTURO obedecer obedeceres INF.CONX. obedecer obedeceres obedecer obedecermos obedecerdes obedeceren F. NOMINAIS INF. obedecer obedecede obedece PRESENTE traduzo traduces traduce traducimos traducides traducen COPRETRITO traduca traducas traduca traduciamos traduciades traducan PRESENTE traduza traduzas traduza traduzamos traduzades traduzan PRETRITO traducise traducises traducise traducsemos traducsedes traducisen FUTURO traducir traducires INDICATIVO SUBXUNTIVO
IMPER
ENTE
ezo
eces
trad
ece
emos
cedes
tradu
ecen
RITO ANTEPRETRITO obedecera obedeceras obedecera obedeceramos obedecerades obedeceran POSPRETRITO obedecera obedeceras
PRETRITO ANTEPRETRITO traducn traduciches traduciu traducimos traducistes traduciron FUTURO traducirei traducirs traducira traduciras traducira traducramos traducrades traduciran POSPRETRITO traducira traduciras
INF. C
ecn
trad
iches
tradu
eceu
trad
emos
traduc
cestes
tradu
ceron
tradu
URO
F. NOM
cerei
IN
cers
trad
cer
obedecera obedeceriamos obedeceriades obedeceran
obedecer obedecermos obedecerdes obedeceren
XER. obedecendo PART. obedecido
traducir traduciremos traduciredes traducirn
traducira traduciriamos traduciriades traduciran
traducir traducirmos traducirdes traduciren
XE
remos
tradu
eredes
PA
cern
tradu
[editar] Verbos con radical acabada en vogal[editar] Verbos acabados en -ear, -oar Son completamente regulares: NOMEAR INDICATIVO PRESENTE nomeo nomeas nomea nomeamos nomeades nomean nomeei nomeaches nomeou nomeamos nomeastes nomearon FUTURO nomearei nomears nomear nomearemos nomearedes nomearn COPRETRITO nomeaba nomeabas nomeaba nomeabamos nomeabades nomeaban nomeara nomearas nomeara nomearamos nomearades nomearan POSPRETRITO nomeara nomearas nomeara nomeariamos nomeariades nomearan SUBXUNTIVO IMPERATIVO PRESENTE nomee nomees nomee nomeemos nomeedes nomeen INF.CONX. nomear nomeares nomear nomearmos nomeardes nomearen F. NOMINAIS INF. nomear XER. nomeando PART. nomeado nomease nomeases nomease nomesemos nomesedes nomeasen FUTURO nomear nomeares nomear nomearmos nomeardes nomearen nomeade nomea
PRETRITO ANTEPRETRITO PRETRITO
AMONTOAR
INDICATIVO PRESENTE amontoo amontoas amontoa amontoamos amontoades amontoan PRETRITO amontoei amontoaches amontoou amontoamos amontoastes amontoaron FUTURO amontoarei amontoars amontoar COPRETRITO amontoaba amontoabas amontoaba amontoabamos amontoabades amontoaban amontoara amontoaras amontoara amontoaramos amontoarades amontoaran POSPRETRITO amontoara amontoaras amontoara
SUBXUNTIVO IMPERATIVO PRESENTE amontoe amontoes amontoe amontoemos amontoedes amontoen INF.CONX. amontoar amontoares amontoar amontoarmos amontoardes amontoaren F. NOMINAIS INF. amontoar XER. amontoando PART. amontoado amontoase amontoases amontoase amontosemos amontosedes amontoasen FUTURO amontoar amontoares amontoar amontoarmos amontoardes amontoaren amontoade amontoa
ANTEPRETRITO PRETRITO
amontoaremos amontoariamos amontoaredes amontoariades amontoarn amontoaran
[editar] Verbos acabados en -iar, -uar Entre os acabados en -iar, -uar, anda que regulares sempre,cmpre distinguir: a) aqueles en que ia, io, ie ou ua, uo, ue son sempre ditongo (cambio, cambia, cambie; minguo, mingua, minge), e b) os que teen aquelas secuencias conservadas como hiato (afo, afa,afe, e mesmo a-fi-ar, ou acento, acenta,acente). PRES. IND. PRES. SUBX. IMPERATIVO cambio cambias cambia cambiamos cambiades cambian cambie cambie cambie cambiemos cambiedes cambien cambiade cambia
PRES. IND. PRES. SUBX. IMPERATIVO
afo afas afa afiamos afiades
afe afes afe afiemos afiedes afiade afa
afan afen No resto do paradigma non hai diferenza acentual, pero foneticamente as secuencias -ia-, -iepronncianse como ditongo nos verbos do primeiro tipo cam-bia-mos, cam-bia-des, cam-bia-ba, cam-bie-des, cam-bia-rei, cam-biar,etc.) e como hiatos nos do segundo tipo (a-fia-mos, a-fi-a-ba,afi-a-rei, a-fi-ar). Os do tipo a) constiten o grupo maioritario; son,nomeadamente, os que se corresponden con substantivos en -io, -ia: cambiar, oficiar, viciar etc. (cf. os substantivos correspondentes: cambio, oficio, vicio etc.). Os do tipo b) son menos abundantes; correspndense case sempre cos substantivos en -o, -a: adiar, agoniar, arrefriar,asubiar, aviar, chiar, confiar, espiar, fiar, guiar, liar, miar,variar, vixiar, xunto con outros membros das mesmas familias lxicas (desconfiar,porfiar, desafiar etc.) (cf. os substantivos da, agona,fro, asubo, avo, cho, espa, fo, gua, vixa,etc.). Conxganse tamn conforme este modelo ansiar e paliar. [editar] Verbos acabados en -aer,-oer, -ar, -or. Caer (decaer, recaer), choer, doer (condoer), moer (remoer), proer, roer (corroer), or (desor, entreor), sar (sobresar), os derivados de traer (atraer, distraer...) etc., son regulares, pero intercalan un -i- sen valor morfolxico entre a raz e a desinencia, cando esta empeza por o ou por a. CAER PRES. IND COPRETR. PRETRITO PRES. SUBX. IMPERATIVO caio caes cae caemos caedes caen MOER PRES. IND COPRETR. PRETRITO PRES. SUBX. IMPERATIVO moio moes moe moemos moedes moen SAR moa moas moa moamos moades moan mon moches moeu moemos moestes moeron moia moias moia moiamos moiades moian moede moe caa caas caa caamos caades caan can caches caeu caemos caestes caeron caia caias caia caiamos caiades caian caede cae
PRES. IND COPRETR. PRETRITO PRES. SUBX. IMPERATIVO saio saes sae samos sades saen OR PRES. IND COPRETR. PRETRITO PRES. SUBX. IMPERATIVO oio oes oe omos odes oen oa oas oa oamos oades oan on oches ou omos ostes oron oia oias oia oiamos oiades oian ode oe saa saas saa saamos saades saan san saches sau samos sastes saron saia saias saia saiamos saiades saian sade sae
[editar] Verbos en -er (< -eer) e -ir (< -iir) Os verbos en -er (< -eer) e -ir (< -iir), como crer, descrer; ler, reler, trasler; sobreser e rir, sorrir, son parcialmente irregulares. De todas as maneiras, cmpre ter en conta algns encontros voclicos que na fala e na escritura (xa desde a poca medieval) se resolven en contraccin. Estes encontros son os seguintes: -e- > -e- (ex.: leer > ler), -e- > -e- (lees > les), -e- > -i- (lea > la), -e- > -i(leamos > liamos), -e- > -i- (res > ris), -i- >-i- (riches > riches), -i- > -i- (riamos > riamos), sempre conservando a mesma tonicidade. LER
INDICATIVO PRESENTE COPRETRITO leo les le lemos ledes len lin liches leu lemos lestes la las la liamos liades lan lera leras lera leramos lerades
SUBXUNTIVO PRESENTE lea leas lea leamos leades lean
IMPERATIVO
le
lede INF.CONX. ler leres ler lermos lerdes
PRETRITO ANTEPRETRITO PRETRITO lese leses lese lsemos lsedes
leron FUTURO lerei lers ler leremos leredes lern RIR
leran POSPRETRITO lera leras lera leriamos leriades leran
lesen FUTURO ler leres ler lermos lerdes leren
leren F. NOMINAIS INF. ler XER. lendo PART. lido
INDICATIVO PRESENTE ro ris ri rimos rides rin rin riches riu rimos ristes riron FUTURO rirei rirs rirs riremos riredes rirn COPRETRITO ra ras ra riamos riades ran rira riras rira riramos rirades riran POSPRETRITO rira riras rira ririamos ririades riran
SUBXUNTIVO PRESENTE ra ras ra riamos riades ran
IMPERATIVO
ri
ride INF.CONX. rir rires rir rirmos rirdes riren F. NOMINAIS INF. rir XER. rindo PART. rido
PRETRITO ANTEPRETRITO PRETRITO rise rises rise rsemos rsedes risen FUTURO rir rires rir rirmos rirdes riren
Para ver e derivados, que en parte da sa conxugacin habera que inclur neste epgrafe, vide 17.3.27.
[editar] Alternancias voclicas no radical do verbo[editar] Verbos en -er Os verbos en -er que teen -e-, -o- como ltimas vogais do lexema presentan unha alternancia []/ [e], []/[o], cando son tnicas, segundo a seguinte distribucin: [], [] na 2 e 3 persoas de singular e na 3 de plural do presente de indicativo; [e], [o] no resto. En posicin tona son sempre pechadas. BEBER PRES. IND. PRES. SUBX. IMPER. bebo [e] bebes [] bebe [] beben [] beba [e] bebas beba [e] beban [e] bebe [e]
COMER PRES. IND. PRES. SUBX. IMPER. como [o] comes [] come [] coma [o] comas [o] coma [o] come [o]
comen [] coman [o] Quedan excludos desta alternancia no presente de indicativo outra serie de verbos que por razns histricas teen vocalismo radicaltnico, ou sempre aberto ([]: querer, quecer, esquecer; []: poder), ou sempre pechado ([e]: deber, crer, ler, e sobreser, as como os derivados de todos eles; e, en boa parte do territorio lingstico galego, tamn os verbos rematados en -ecer: parecer etc.). Esta alternancia non ten repercusins grficas. Unicamente as pode ter cando, por razns de clareza, queiramos diferenciar parellas homgrafas: (el) cme / come (ti). Neste caso acentuarase graficamente a palabra en que apareza a vogal aberta. [editar] Alternancias voclicas nos verbos en -ir A maiora dos verbos da terceira conxugacin manteen inalterada a ltima vogal do radical ao longo de todo o paradigma. Ocorre isto, sen excepcin ningunha, cando a (partir, invadir, sobresar, persuadir etc.) ou cando i (finxir, incidir, dividir, transmitir, vivir, corrixir etc.). Para o modelo de paradigma vxase partir en 17.1.[editar] Verbos con e como vogal final do lexema no infinitivo
Estes verbos (advertir, servir etc.) poden presentar dous tipos de alternancia: a) Hai un grupo que troca o e en i nas formas do presente de indicativo e imperativo en que a raz tnica e, ademais, en todo o presente de subxuntivo:
Advertir Presente de indicativo Presente de subxuntivo Imperativo advirto advirtes advirte advertimos advertides advirta advirtas advirta advirtamos advirtades advertide advirte
advirten advirtan Conforme a este modelo conxganse os seguintes verbos: adherir; advertir, divertir; agredir, transgredir; conferir, diferir, inferir, preferir, proferir, referir, transferir; competir, repetir; concernir, discernir; espelir; espir; dixerir, inxerir, suxerir; inserir; medir; pedir e derivados; reflectir; vestir, investir, revestir. b) Hai outro grupo que presenta unha variacin tripla no vocalismo da raz: en posicin tona sempre [e] (ags no presente de subxuntivo); en posicin tnica hai [] nas persoas 2, 3 de singular e 3 de plural do presente de indicativo e i na persoa 1 de singular do presente de indicativo, na 2 de singular do imperativo e en todo o presente de subxuntivo. Servir Presente de indicativo Presente de subxuntivo Imperativo sirvo serves serve servimos servides sirva sirvas sirva sirvamos sirvades servide sirve
serven sirvan O mesmo paradigma o dos verbos ferir, mentir, sentir, seguir e dos seus derivados e compostos: malferir; desmentir; asentir,consentir, resentir, conseguir, perseguir e proseguir (advrtase que conferir, inferir etc. non son derivados de ferir, senn que se remontan base culta latina -FERRE).[editar] Verbos con u como vogal final do lexema no infinitivo
Os verbos que teen u como vogal final do lexema no infinitivo(discutir, fuxir etc.) poden presentar das posibilidades de conxugacin: a)Verbos do tipo discutir Hai verbos en -u...ir (discutir, conducir etc.) que son completamente regulares e seguen o modelo de partir (vide 17.1). Son os seguintes (a maiora deles de procedencia culta): argr, asumir, atur, -clur (conclur, exclur, inclur, reclur), -cumbir (incumbir, sucumbir...), cumprir completar, -cutir (discutir, percutir, repercutir...), curtir, derrur, dilur, diminur, -ducir (aducir, conducir, deducir, inducir, reducir, seducir, traducir...), embutir, escapulir, esculpir, estatur, gruir, flur e derivados (aflur, conflur, influr,reflur...), fulxir (e refulxir), -fundir (fundir derreter, afundir, confundir, difundir, infundir, refundir), imbur, insurxir, -ludir (aludir, eludir), nutrir, presumir, resumir, rustrir, -stitur (constitur, destitur, institur, prostitur, reconstitur, restitur,substitur...), -strur (construr, destrur, instrur, obstrur, reconstrur...), suplir, -tribur (atribur, contribur, distribur, retribur...), tupir e derivados (entupir, desentupir),unir e derivados (desunir, reunir), unxir, urxir, zurcir. b) Verbos do tipo fuxir
Hai outro grupo de verbos en -u...ir, menos numeroso, que presenta unha alternancia tradicional u/o: [o] nas persoas 2 e 3 de singular e 3 de plural do presente de indicativo, [u] no resto do paradigma: Advertir Presente de indicativo Presente de subxuntivo Imperativo fuxo foxes foxe fuximos fuxides fuxa fuxas fuxa fuxamos fuxades fuxide fuxe
foxen fuxan Conforme a este modelo, conxganse tamn os seguintes verbos: acudir, bulir (e rebulir), cubrir e derivados (descubrir, encubrir, recubrir), cumprir ser mester, cuspir, durmir, engulir, fundir render, fuxir, lucir e derivados (deslucir, entrelucir, relucir, translucir, tremelucir), mulir, muxir, pulir, ruxir, sacudir, subir, sufrir, sumir (e os seus derivados consumir e ensumir), tusir, ulir, urdir, xunguir, xurdir.
[editar] Produtividade da 2 e 3conxugacinsMantense como verbos da segunda (en contraste co casteln) converxer, emerxer, encher, erguer, esparexer, fender, ferver, premer, render, repeler, rexer, toller, xemer. Tamn se conservan como verbos da segunda os derivados de bater (abater, combater, debater, rebater), correr (concorrer, decorrer, discorrer, escorrer, incorrer, ocorrer, percorrer, recorrer, socorrer, transcorrer), romper (corromper, interromper, irromper, prorromper) e verter (converter, inverter, perverter, reverter, subverter; pero advertir e divertir). Para caer e traer vxase 17.2.4.3 e 17.3.25, respectivamente. Pasaron terceira concibir, escribir, vivir, dicir, elixir e derivados, as como aducir, recibir e os restantes membros da familia lxica (vxase unha explicacin mis detallada en dicir, 17.3.5).
[editar] Paradigmas dos verbos irregularesOs verbos considerados irregulares en galego sono por dous motivos: O radical do tema de perfecto (os tempos de pasado perfecto e pluscuamperfecto dos dous modos, indicativo e subxuntivo) non coincide co radical do tema de presente, que son a maior parte. O radical do tema de presente sempre coincide co radical do infinitivo; Cando se conxuga o verbo, aparecen tres ou catro (ata cinco) radicais distintos, como pode ser con ir (v-ou, vai-a, i-des, ir-ei, for-a)
[editar] CaberTEMA DE PERFECTO: COUBINDICATIVO PRESENTE COPRETRITO caibo caba SUBXUNTIVO IMPERATIVO PRESENTE caiba
cabes cabe cabemos cabedes caben
cabas caba cabiamos cabiades caban
caibas caiba caibamos caibades caiban
cabe
cabede
PRETRITO ANTEPRETRITO PRETRITO couben coubeches coubo coubemos coubestes couberon FUTURO caberei cabers caberemos caber caberades cabern coubera couberas coubera couberamos couberades couberan POSPRETRITO cabera caberas caberiamos cabera caberiades caberan coubese coubeses coubese coubsemos coubsedes coubesen FUTURO couber couberes coubermos couber couberdes couberen
INF.CONX. caber caberes caber cabermos caberdes caberen F.NOMINAIS INF. caber XER. cabendo PART. cabido
[editar] Caer (vide 17.2.4.3) [editar] Crer (vide 17.2.4.5) [editar] DarTEMA DE PERFECTO: DEINDICATIVO PRESENTE COPRETRITO dou ds d damos dades dan daba dabas daba dabamos dabades daban SUBXUNTIVO IMPERATIVO PRESENTE dea deas dea deamos deades dean INF. CONX. dar dares dar darmos dardes daren F.NOMINAIS INF. dar XER. dade d
PRETRITO ANTEPRETRITO PRETRITO dei deches deu demos destes deron FUTURO darei dars dar dera deras dera deramos derades deran POSPRETRITO dara daras dara dese deses dese dsemos dsedes desen FUTURO der deres der
daremos daredes darn
dariamos dariades daran
dermos derdes deren
dando PART. dado
[editar] DicirINDICATIVO PRESENTE COPRETRITO digo dis di dicimos dicides din dixen dixeches dixo dixemos dixestes dixeron FUTURO direi dirs dir diremos diredes dica dicas dica diciamos diciades dican dixera dixeras dixera dixeramos dixerades dixeran POSPRETRITO dira diras dira diriamos diriades SUBXUNTIVO PRESENTE diga digas diga digamos digades digan INF.CONX. dicir dicires dicir dicirmos dicirdes diciren F.NOMINAIS INF. dicir XER. dicindo PART. dixese dixeses dixese dixsemos dixsedes dixesen FUTURO dixer dixeres dixer dixermos dixerdes dicide di IMPERATIVO
PRETRITO ANTEPRETRITO PRETRITO
dirn diran dixeren dito Conxganse tamn as os derivados de dicir: contradicir, desdicir, predicir. No galego actual existe unha tendencia maioritaria a conxugar os verbos bendicir e maldicir de maneira totalmente regular (bendice, bendicir, bendiza, bendiciu etc.), se ben tampouco parece condenable, sobre todo no presente de indicativo e subxuntivo, a conxugacin seguindo o modelo de dicir.
[editar] Doer (vide 17.2.4.3) [editar] EstarINDICATIVO PRESENTE COPRETRITO estou ests est estamos estades estn estiven estiveches estivo estivemos estivestes estiveron FUTURO estarei estars estar estaremos estaredes estaba estabas estaba estabamos estabades estaban estivera estiveras estivera estiveramos estiverades estiveran POSPRETRITO estara estaras estara estariamos estariades SUBXUNTIVO PRESENTE estea esteas estea esteamos esteades estean INF.CONX. estar estares estar estarmos estardes estaren F.NOMINAIS INF. estar XER. estando PART. estivese estiveses estivese estivsemos estivsedes estivesen FUTURO estiver estiveres estiver estivermos estiverdes estade est IMPERATIVO
PRETRITO ANTEPRETRITO PRETRITO
estarn estaran estiveren estado Os verbos arrestar, contrastar, obstar, prestar, restar, derivados latinos de STARE, por seren hoxe semanticamente opacos, son totalmente regulares: resto, restaba, restei...
[editar] FacerINDICATIVO PRESENTE COPRETRITO fago fas fai facemos facedes fan faca facas faca faciamos faciades facan SUBXUNTIVO PRESENTE faga fagas faga fagamos fagades fagan INF.CONX. facede fai IMPERATIVO
PRETRITO ANTEPRETRITO PRETRITO
fixen fixeches fixo fixemos fixestes fixeron FUTURO farei fars far faremos faredes farn
fixera fixeras fixera fixeramos fixerades fixeran POSPRETRITO fara faras fara fariamos fariades faran
fixese fixeses fixese fixsemos fixsedes fixesen FUTURO fixer fixeres fixer fixermos fixerdes fixeren
facer faceres facer facermos facerdes faceren F.NOMINAIS INF. facer XER. facendo PART. feito
[editar] HaberINDICATIVO PRESENTE COPRETRITO hei has ha, hai habemos habedes han houben houbeches houbo houbemos houbestes houberon FUTURO haberei habers haber haberemos haberedes habern haba habas haba habiamos habiades haban houbera houberas houbera houberamos houberades houberan POSPRETRITO habera haberas habera haberiamos haberiades haberan SUBXUNTIVO PRESENTE haxa haxas haxa haxamos haxades haxan INF.CONX. haber haberes haber habermos haberdes haberen F.NOMINAIS INF. haber XER. habendo PART. habido houbese houbeses houbese houbsemos houbsedes houbesen FUTURO houber houberes houber houbermos houberdes houberen ----IMPERATIVO
PRETRITO ANTEPRETRITO PRETRITO
[editar] IrINDICATIVO PRESENTE COPRETRITO vou vas vai imos ides van fun fuches foi fomos fostes foron FUTURO irei irs ir iremos iredes a as a iamos iades an fora foras fora foramos forades foran POSPRETRITO ira iras ira iriamos iriades SUBXUNTIVO PRESENTE vaia vaias vaia vaiamos vaiades vaian INF.CONX. ir ires ir irmos irdes iren F.NOMINAIS INF. ir XER. indo PART. fose foses fose fsemos fsedes fosen FUTURO for fores for formos fordes vamos ide vai IMPERATIVO
PRETRITO ANTEPRETRITO PRETRITO
irn iran foren ido O verbo derivado latino preterir carece de motivacin semntica; nas persoas en que non defectivo conxgase como advertir (17.2.5.2.1), e non como derivado de ir.
[editar] Oir e ouvir[editar] a) Or (vide ademais 17.2.4.3) INDICATIVO PRESENTE COPRETRITO oio oes oe omos odes oen on oches ou omos ostes oron FUTURO oirei oirs oir oiremos oiredes oirn [editar] b) Ouvir INDICATIVO PRESENTE COPRETRITO ouzo ouves ouve Ouvimos ouvides ouven ouvn Ouvches ouva ouvas ouva ouviamos ouviades ouvan ouvira ouviras SUBXUNTIVO PRESENTE ouza ouzas ouza ouzamos ouzades ouzan INF.CONX. ouvir ouvires ouvise ouvises ouvide ouve IMPERATIVO oa oas oa oamos oades oan ora oras ora oiramos oirades oran POSPRETRITO oira oiras oira oiriamos oiriades oiran SUBXUNTIVO PRESENTE oia oias oia oiamos oiades oian INF.CONX. or ores or ormos ordes oren F.NOMINAIS INF. or XER. ondo PART. odo ose oses ose osemos osedes osen FUTURO or ores or ormos ordes oren ode oe IMPERATIVO
PRETRITO ANTEPRETRITO PRETRITO
PRETRITO ANTEPRETRITO PRETRITO
ouviu Ouvimos Ouvistes ouviron FUTURO ouvirei ouvirs ouvir ouviremos ouviredes ouvirn
ouvira ouviramos ouvirades ouviran POSPRETRITO ouvira ouviras ouvira ouviriamos ouviriades ouviran
ouvise ouvsemos ouvsedes ouvisen FUTURO ouvir ouvires ouvir ouvirmos ouvirdes ouviren
ouvir ouvirmos ouvirdes ouviren F.NOMINAIS INF. ouvir XER. ouvindo PART. ouvido
[editar] ParirINDICATIVO PRESENTE COPRETRITO pairo pares pare parimos parides paren parn Pariches pariu parimos paristes pariron FUTURO parirei parirs parir pariremos pariredes parirn para paras para pariamos pariades paran parira pariras parira pariramos parirades pariran POSPRETRITO parira pariras parira paririamos paririades pariran SUBXUNTIVO PRESENTE paira pairas paira pairamos pairades pairan INF.CONX. parir parires parir parirmos parirdes pariren F.NOMINAIS INF. parir XER. parindo PART. parido parise parises parise parsemos parsedes parisen FUTURO parir parires parir parirmos parirdes pariren paride pare IMPERATIVO
PRETRITO ANTEPRETRITO PRETRITO
PoderINDICATIVO PRESENTE COPRETRITO podo podes pode podemos Podedes poden puiden puideches puido puidemos puidestes Puideron FUTURO poderei poders poder poderemos poderedes podern poda podas poda podiamos podiades podan puidera puideras puidera puideramos puiderades puideran POSPRETRITO podera poderas podera poderiamos poderiades poderan SUBXUNTIVO PRESENTE poida poidas poida poidamos poidades poidan INF.CONX. poder poderes poder podermos poderdes poderen F.NOMINAIS INF. poder XER. podendo PART. podido puidese puideses puidese puidsemos puidsedes puidesen FUTURO puider puideres puider puidermos puiderdes puideren podede pode IMPERATIVO
PRETRITO ANTEPRETRITO PRETRITO
[editar] Poer e pr[editar] a) Poer INDICATIVO PRESENTE COPRETRITO poo pos pon poemos poedes poen poa poas poa poiamos poiades poan SUBXUNTIVO PRESENTE poa poas poa poamos poades poan INF.CONX. poede pon IMPERATIVO
PRETRITO ANTEPRETRITO PRETRITO
puxen puxeches puxo puxemos puxestes puxeron FUTURO poerei poers poer poeremos poeredes poern [editar] b) Pr
puxera puxeras puxera puxeramos puxerades puxeran POSPRETRITO poera poeras poera poeriamos poeriades poeran
puxese puxeses puxese puxsemos puxsedes puxesen FUTURO puxer puxeres puxer puxermos puxerdes puxeren
poer poeres poer poermos poerdes poeren F.NOMINAIS INF. poer XER. poendo PART. posto
INDICATIVO PRESENTE COPRETRITO poo pos pon pomos pondes pon puxen puxeches puxo puxemos puxestes puxeron FUTURO porei pors por poremos poredes pua puas pua puamos puades puan puxera puxeras puxera puxeramos puxerades puxeran POSPRETRITO pora poras pora poriamos poriades
SUBXUNTIVO PRESENTE poa poas poa poamos poades poan
IMPERATIVO
pon
ponde INF.CONX. pr pores pr pormos pordes poren F.NOMINAIS INF. pr XER. pondo PART.
PRETRITO ANTEPRETRITO PRETRITO puxese puxeses puxese puxsemos puxsedes puxesen FUTURO puxer puxeres puxer puxermos puxerdes
porn poran puxeren posto Conxganse igual que poer e pr os seus derivados,tanto os formados con prefixos cultos coma
cos populares. As, os formados con ante-, a-, com-, contra-, de-, descom-, dis-, ex-, im-, indis-, o-,predis-, presu-, pro-, re-, recom-, su-, super-, tras-, xusta-.
[editar] PracerINDICATIVO PRESENTE COPRETRITO prazo praces prace pracemos Pracedes pracen prouguen prougo praca pracas praca praciamos praciades pracan prouguera prouguera SUBXUNTIVO PRESENTE praza prazas praza prazamos prazades prazan INF.CONX. pracer praceres pracer pracermos pracerdes praceren F.NOMINAIS INF. pracer XER. pracendo PART. prouguese prougueses prouguese prougusemos prougusedes prouguesen FUTURO prouguer prougueres prouguer prouguermos prouguerdes pracede prace IMPERATIVO
PRETRITO ANTEPRETRITO PRETRITO prougueches prougueras prouguemos prougueramos prouguestes prouguerades prougueron FUTURO pracerei Pracers pracer praceremos praceredes prougueran POSPRETRITO pracera praceras pracera praceriamos praceriades
Pracern praceran prougueren pracido Os derivados apracer, compracer e despracer son regulares en todo o paradigma.
[editar] QuererINDICATIVO PRESENTE COPRETRITO quero queres quere queremos queredes queren quera queras quera queriamos queriades queran SUBXUNTIVO PRESENTE queira queiras queira queiramos queirades queiran INF.CONX. querede quere IMPERATIVO
PRETRITO ANTEPRETRITO PRETRITO
quixen quixeches quixo quixemos quixestes quixeron FUTURO quererei Querers querer quereremos quereredes
quixera quixeras quixera quixeramos quixerades quixeran POSPRETRITO querera quereras querera quereriamos quereriades
quixese quixeses quixese quixsemos quixsedes quixesen FUTURO quixer quixeres quixer quixermos quixerdes
querer quereres querer querermos quererdes quereren F.NOMINAIS INF. querer XER. querendo PART.
Querern quereran quixeren querido Os derivados cultos de querer (adquirir, inquirir,requirir) son inmotivados semanticamente; seguen por tanto a lei xeral deincorporacin de verbos cultos (vide 17.2.6).
[editar] SaberINDICATIVO PRESENTE COPRETRITO sei sabes sabe Sabemos sabedes saben souben soubeches soubo soubemos soubestes souberon FUTURO saberei sabers saber saberemos saberedes saba sabas saba sabiamos sabiades saban soubera souberas soubera souberamos souberades souberan POSPRETRITO sabera saberas sabera saberiamos saberiades SUBXUNTIVO PRESENTE saiba saibas saiba saibamos saibades saiban INF.CONX. saber saberes saber sabermos saberdes saberen F.NOMINAIS INF. saber XER. sabendo PART. soubese soubeses soubese soubsemos soubsedes soubesen FUTURO souber souberes souber soubermos souberdes sabede sabe IMPERATIVO
PRETRITO ANTEPRETRITO PRETRITO
sabern
saberan
souberen
sabido
[editar] Sar (vide 17.2.4.3 e 17.3.1, caberei) [editar] SerINDICATIVO PRESENTE COPRETRITO son es ["] ["] somos sodes son fun fuches foi fomos fostes foron FUTURO serei sers ser seremos seredes era eras era eramos erades eran fora foras fora foramos forades foran POSPRETRITO sera seras sera seriamos seriades SUBXUNTIVO PRESENTE sexa sexas sexa sexamos sexades sexan INF.CONX. ser seres ser sermos serdes seren F.NOMINAIS INF. ser XER. sendo PART. fose foses fose fsemos fsedes fosen FUTURO for fores for formos fordes sede s IMPERATIVO
PRETRITO ANTEPRETRITO PRETRITO
sern seran foren sido O verbo defectivo sobreser, por ser inmotivado semanticamente, regular nos tempos e persoas en que se conxuga (vide 17.2.4.5).
[editar] TerINDICATIVO PRESENTE teo tes ten temos COPRETRITO tia tias tia tiamos SUBXUNTIVO PRESENTE tea teas tea teamos teades tende / tede ten IMPERATIVO
tendes / tedes tiades
teen tiven Tiveches tivo tivemos tivestes tiveron FUTURO terei ters ter teremos teredes
tian tivera tiveras tivera tiveramos tiverades tiveran POSPRETRITO tera teras tera teriamos teriades
tean INF.CONX. ter teres ter termos terdes teren F.NOMINAIS INF. ter XER. tendo PART. tivese tiveses tivese tivsemos tivsedes tivesen FUTURO tiver tiveres tiver tivermos tiverdes
PRETRITO ANTEPRETRITO PRETRITO
tern teran tiveren tido Os derivados abster, ater, conter, deter, entreter, manter, reter e soster conxganse igual.
[editar] TraerINDICATIVO PRESENTE COPRETRITO traio traes trae traemos traedes traen trouxen trouxeches trouxo trouxemos trouxestes trouxeron FUTURO traerei traers traer traa traas traa traamos traades traan trouxera trouxeras trouxera trouxeramos trouxerades trouxeran POSPRETRITO traera traeras traera SUBXUNTIVO PRESENTE traia traias traia traiamos traiades traian INF.CONX. traer traeres traer traermos traerdes traeren F.NOMINAIS INF. traer XER. trouxese trouxeses trouxese trouxsemos trouxsedes trouxesen FUTURO trouxer trouxeres trouxer traede trae IMPERATIVO
PRETRITO ANTEPRETRITO PRETRITO
traeremos traeredes
traeriamos traeriades
trouxermos trouxerdes
traendo PART.
traern traeran trouxeren trado Os derivados abstraer, atraer, contraer, distraer, extraer, retraer e subtraer, por seren semanticamente inmotivados, son regulares en todos os tempos: distraio, distraa, distran, distraera, distraerei, distraera, distraia, distraese, distraer (vide 17.2.4.3).
[editar] ValerINDICATIVO PRESENTE COPRETRITO vallo vales vale valemos valedes valen valn valiches valeu valemos valestes valeron FUTURO valerei valers valer valeremos valeredes vala valas vala valiamos valiades valan valera valeras valera valeramos valerades valeran POSPRETRITO valera valeras valera valeriamos valeriades SUBXUNTIVO PRESENTE valla vallas valla vallamos vallades vallan INF.CONX. valer valeres valer valermos valerdes valeren F.NOMINAIS INF. valer XER. valendo PART. valido valese valeses valese valsemos valsedes valesen FUTURO valer valeres valer valermos valerdes valede vale IMPERATIVO
PRETRITO ANTEPRETRITO PRETRITO
valern valeran valeren Conxgase da mesma manerira que valer o derivado equivaler.
[editar] VerINDICATIVO PRESENTE COPRETRITO vexo ves ve va vas va SUBXUNTIVO PRESENTE vexa vexas vexa ve IMPERATIVO
vemos vedes ven vin viches viu vimos vistes viron FUTURO verei vers ver Veremos veredes
viamos viades van vira viras vira viramos virades viran POSPRETRITO vera veras vera veriamos veriades
vexamos vexades vexan INF.CONX. ver veres ver vermos verdes veren F.NOMINAIS INF. ver XER. vendo PART. vise vises vise vsemos vsedes visen FUTURO vir vires vir virmos virdes vede
PRETRITO ANTEPRETRITO PRETRITO
vern veran viren visto Conxganse igual os derivados motivados: entrever, prever,rever. Prover conxgase como ver nos tempos do tema depresente e nas formas nominais (provexo, provs...; prova...; proverei...), mentres que nos temposdo tema de perfecto tende a facerse regular: provn, proviches,proveu, provemos, provestes, proveron; provera, etc.; provese,etc.;prover etc.
[editar] VirINDICATIVO PRESENTE veo vs vn vimos veen vin Vieches veu Viemos viestes vieron COPRETRITO via vias via viamos vian viera vieras viera vieramos vierades vieran SUBXUNTIVO PRESENTE vea veas vea veamos veades vean INF.CONX. vir vires vir virmos virdes viren viese vieses viese visemos visedes viesen vinde / vide ven IMPERATIVO
vindes / vides viades
PRETRITO ANTEPRETRITO PRETRITO
FUTURO virei virs vir viremos viredes
POSPRETRITO vira viras vira viriamos viriades
FUTURO vier vieres vier viermos vierdes
F.NOMINAIS INF. vir XER. vindo PART.
virn viran vieren vido Conxganse igual os derivados de vir (advir, convir,contravir, desconvir, devir, desavir, intervir, previr, provir, reconvir,sobrevir), anda que no tema de perfecto algns deles tendan a conxugarse polo modelo regular (vide advertir, en 17.2.5.2.1).