1

The Role of a Free Media

Vai trß cña Ph­¬ng tiÖn TruyÒn th«ng

Tù do

John W. Johnson

V¨n phßng Ch­¬ng tr×nh Th«ng tin Quèc tÕ

Bé Ngo¹i giao Hoa Kú

3

"Khi con ng­êi nhËn thøc ®­îc thêi gian ®· lµm xãi mßn nhiÒu niÒm tin xung ®ét nhau, hä cã thÓ tin ... rºng ®iÒu mong muèn nhÊt sÏ ®¹t ®­îc mét c¸ch dÔ dµng h¬n qua tù do trao ®æi ý t­ëng-rºng sù thö nghiÖm tèt nhÊt cña ch©n lý chÝnh lµ søc m¹nh cña t­ t­ëng khiÕn b¶n th©n t­ t­ëng Êy ®­îc chÊp nhËn trong bèi c¶nh c¹nh tranh cña thÞ tr­êng ... Trong bÊt cø tr­êng hîp nµo,

®ã còng chÝnh lµ c¬ së lý luËn cña HiÕn ph¸p chóng ta. Vµ ®ã lµ sù tr¶i nghiÖm, còng gièng nh­ cuéc sèng

cña chóng ta vËy". -- ThÈm ph¸n Tßa ¸n Tèi cao Mü

Oliver Wendell Holmes N¨m 1919

John W. Johnson l¯ tr­ëng Khoa LÞch sö cña Tr­êng §¹i Häc Northern

Iowa tõ n¨m 1988. ¤ng l¯ t¸c gi° cña cuèn C¸c vô ¸n lÞch sö cña Tßa ¸n

Mü: Tõ ®iÓn B¸ch khoa (xuÊt b°n lÇn thø hai, 2001, Cuéc ®Êu tranh v×

QuyÒn cña Sinh viªn: Vô Tinker kiÖn Des Moines vµ nh÷ng n¨m 60 (1997),

B¶o hiÓm Thiªn tai: C¸c Phiªn tßa XÐt xö trong ngµnh H¹t nh©n (1986) vµ

V¨n hãa Ph¸p lý Mü, 1908-1940 (1981). HiÖn t¹i «ng ®ang viÕt mét cuèn

s¸ch riªng vÒ ®êi sèng Mü.

Biên tập chính: George Clack / Biên tập viên: Melvin Urofsky Chủ biên: Paul Malamud / Chủ nhiệm Mỹ thuật: Thaddeus A. Miksinski

5

Måt x· håi muän ®­êc coi lµ d©n chì thôc sô c¿n cß sô b¶o vÖ ç móc ®å

®¸ng kÓ ®äi véi quyÒn bµy tÝ quan ®iÓm d­éi h×nh thóc c¸c Ân phÀm, dë ®ß

lµ b¸o, t¹p chÚ, s¸ch, s¸ch mÝng, ®iÖn ¶nh, truyÒn h×nh hay g¿n ®©y nhÂt lµ

Internet. Kinh nghiÖm cìa M÷ trong hai thÕ kØ qua lµ bºng chóng rÞ nÐt cho

thÂy nã lôc cìa måt quäc gia trong viÖc x©y dông c¸c nguyªn t½c nÒn t¶ng

vÒ bµy tÝ quan ®iÓm. TÂt nhiªn, m¾c dë kinh nghiÖm nµy chØ cß trong nÒn

v¨n hßa vµ lÛch sñ n­éc M÷, song nhòng nguyªn t½c chung ®­êc nhòng

kinh nghiÖm ®ß lµm s¸ng tÝ ®· ®­êc ¸p dïng rång r·i trong nhòng x· håi

d©n chì kh¸c.

HiÕn ph¸p M÷, nÒn t¶ng c¬ b¶n cìa hÖ thäng chÚnh quyÒn M÷, ®¸ng lÏ ®·

kh«ng ®­êc 13 bang s¸ng lÃp th«ng qua vµo n¨m 1791 nÕu kh«ng cß 10 ®iÒu

luÃt bâ sung HiÕn ph¸p, ®­êc gài lµ Tuyªn ng«n Nh©n quyÒn, nhºm b¶o vÖ

quyÒn tô do c¸ nh©n. Kh«ng ph¶i ngÁu nhiªn mµ quyÒn tô do bµy tÝ quan

®iÓm trªn ph­¬ng tiÖn truyÒn th«ng l¹i ®­êc ®­a vµo ngay trong §iÒu luÃt

bâ sung thó nhÂt. §iÒu luÃt bâ sung thó nhÂt cß ®o¹n viÕt "Quäc håi kh«ng

®­êc ban hµnh c¸c luÃt ... g©y c¶n trç ®Õn tô do ng«n luÃn hay tô do b¸o

chÚ". Theo quan ®iÓm cìa nhòng nhµ lÃp quäc, nhòng ng­æi ®· so¹n nªn

B¶n HiÕn ph¸p vµ Tuyªn ng«n Nh©n quyÒn, th× trang in - th­æng lµ ç b¸o

ho¾c s¸ch mÝng - lµ ph­¬ng tiÖn truyÒn th«ng ®­êc xuÂt b¶n. V× vÃy, thuÃt

ngò "b¸o chÚ" ®· ®­êc ®­a vµo §iÒu luÃt bâ sung thó nhÂt. Trong suät lÛch

sñ n­éc M÷, tô do ng«n luÃn vµ tô do b¸o chÚ g½n kÕt véi nhau trong §iÒu

luÃt bâ sung thó nhÂt vµ cíng t­¬ng tô, chîng trç lªn ®an xen véi nhau - c¶

trong t©m trÚ cìa c«ng chîng lÁn t©m trÚ cìa c¸c thÀm ph¸n khi ph¸n quyÕt

c¸c vï ¸n vÒ quyÒn bµy tÝ quan ®iÓm d­éi h×nh thóc xuÂt b¶n c¸c Ân phÀm.

Cß lÏ, c¸ch tät nhÂt ®Ó ®¸nh gi¸ móc ®å phóc t¹p vµ vai trÜ ngµy cµng t¨ng

cìa måt h×nh thóc truyÒn th«ng tô do t¹i M÷ ®ß lµ xem xÐt lÛch sñ ph¸t triÓn

cìa kh¸i niÖm nµy th«ng qua c¸c ph¸n quyÕt cìa c¸c tÜa ¸n M÷. M¾c dë

§iÒu luÃt bâ sung thó nhÂt cß sô b¶o ®¶m ç måt móc ®å ®¸ng kÓ ®äi véi tô

do b¸o chÚ, song chÚnh hÖ thäng tÜa ¸n M÷ méi ®Ûnh nghÙa chÚnh x¸c kh¸i

niÖm nµy trong thôc tÕ. Vµ cíng chÚnh tÜa ¸n M÷ ®· ph¸t triÓn kh¸i niÖm

nµy v­êt ra khÝi ph¹m vi ban ®¿u cìa nß hái thÕ kö 18 trong hÖ thäng luÃt

tÃp qu¸n cìa Anh vµ b¶o vÖ quyÒn tô do nµy tr­éc nhòng thÕ lôc trong x·

håi M÷ vän bÂt b×nh véi tô do b¸o chÚ th¸i qu¸.

Vô Zenger vµ téi phØ b¸ng xói giôc næi lo¹n

Vï xÐt xñ chì b¸o New York John Peter Zenger n¨m 1734 lµ måt vÚ dï minh

hàa vÒ nhÃn ®Ûnh chung cho rºng tô do b¸o chÚ ®· kh«ng ®­êc thða nhÃn

t¹i c¸c thuåc ®Ûa cìa Anh t¹i B½c M÷ giäng nh­ ngµy nay. ChÚnh quyÒn

7

thuåc ®Ûa New York ®· buåc Zenger vµo tåi phØ b¸ng xîi giïc nâi lo¹n v× ®·

cho in bµi b¸o chØ trÚch m¹nh mÏ Thäng ®äc Hoµng gia cìa thuåc ®Ûa. Tð

®iÓn Ph¸p luÃt cìa Black ®Ûnh nghÙa hµnh vi phØ b¸ng lµ hµnh ®ång th«ng

tin d­éi d¹ng v¨n b¶n "nhºm lµm cho ng­æi nµo ®ß bÛ qu¿n chîng c¨m thë,

khinh th­æng, ... coi khinh, nh¹o b¸ng, ... ho¾c ghÐt bÝ ...". Bªn c¹nh nhòng

vÂn ®Ò kh¸c, bµi b¸o cìa Zenger cho rºng ngµi thäng ®äc ®· dông lªn tÜa ¸n

mµ kh«ng cß sô ®áng ø cìa c¬ quan lÃp ph¸p vµ ®· phì nhÃn måt c¸ch tuõ

tiÖn quyÒn cìa ng­æi d©n thuåc ®Ûa cß bái thÀm ®oµn tham gia xÐt xñ. Qua

luÃt s­ bµo chòa, Zenger kh«ng phì nhÃn viÖc «ng ®· cho ®¨ng bµi b¸o véi

nhòng læi c¸o buåc nµy. Song «ng ®¬n gi¶n chØ kh»ng ®Ûnh rºng m×nh cß

quyÒn ®¨ng bµi chØ trÚch måt quan chóc nhµ n­éc, ngay c¶ khi quan chóc ®ß

bÛ ®­a ra lµm trÜ c­æi, miÔn lµ læi chØ trÚch ®ß ®îng sô th©t. Trong måt ph¸n

quyÕt cß ø nghÙa b­éc ngo¾t, bái thÀm ®oµn tuyªn bä Zenger v« tåi, viÖc

nµy ®· gßp ph¿n x©y dông måt nguyªn t½c ®ß lµ sô thôc chÚnh læi biÖn hå

cho nhòng c¸o buåc vÒ tåi phØ b¸ng. Song ph¸n quyÕt cìa bái thÀm ®oµn

trong vï nµy kh«ng lµm thay ®âi måt nguyªn t½c ph¸p lø cìa Anh mµ nhµ

so¹n luÃt nâi tiÕng William Blackstone ®· tuyªn bä måt c¸ch hëng hán vµo

cuäi thÕ kØ 18 ®ß lµ hµnh vi xuÂt b¶n "måt thó ... cß h¹i" lµ hµnh vi ph¹m tåi

vµ c¿n bÛ trðng trÛ.

N¨m 1798, lo sê tr­éc viÖc thuyÕt cÂp tiÕn cìa C¸ch m¹ng Ph¸p cß thÓ t×m

®­æng ®Õn §¹i T©y D­¬ng, ®a sä Quäc håi M÷ ®· th«ng qua §¹o luÃt vÒ

Tåi xîi giïc Nâi lo¹n, trong ®ß qui ®Ûnh hµnh vi "viÕt, in Ân, ph¸t biÓu ho¾c

xuÂt b¶n ... bÂt k× måt bµi viÕt däi tr¸, khiÕm nh· vµ cß ¸c t©m nµo" chäng l¹i

chÚnh phì sÏ bÛ coi hµnh vi ph¹m tåi. Theo qui ®Ûnh nµy, måt sä c¸ nh©n vµ

tæ b¸o ®· bÛ truy tä. Måt trong sä nµy lµ chì b¸o James Thomson Callender,

«ng ®· bÛ buåc tåi phØ b¸ng khi ¸m chØ Tâng thäng John Adams n¨m 1800 lµ

måt "kÎ cä ø ®ät nhµ cß m¸i ®¿u hoa r©m ... véi ®«i bµn tay ®Ám m¸u".

Callender, måt nh©n vÃt kh«ng ®­êc nhiÒu ng­æi ­a vµ bÛ coi lµ cß th¸i ®å

lã m·ng ngay c¶ khi cß nhòng ho¹t ®ång c«ng kÚch chÚnh trÛ diÔn ra m¹nh

mÏ trong thæi gian nµy, ®· bÛ kÕt ¸n vµ ph¶i ®i të trong nhiÒu n¨m. ¤ng ®·

®­êc ©n x¸ ngay sau khi Thomas Jefferon, ng­æi bang Virginia, lªn nhÃm

chóc Tâng thäng n¨m 1801.

Hµnh vi phØ b¸ng trong thÕ kØ 19

B­éc vµo thÕ kö 19, phØ b¸ng ®· d¿n d¿n trç thµnh vÂn ®Ò d©n sô chó kh«ng

cÜn lµ vÂn ®Ò thuåc lÙnh vôc h×nh sô. §iÒu nµy cß nghÙa lµ, thay v× chÚnh

quyÒn tiÕn hµnh truy cóu c¸c t¸c gi¶ ®· chØ trÚch nhòng nhµ c¿m quyÒn, ®·

b½t ®¿u xuÂt hiÖn nhòng c¸ nh©n nâi tiÕng tô kiÖn ra tÜa ®Ó b¶o vÖ danh

tiÕng cìa m×nh.

9

KÕt qu¶ lµ, ®· cß måt sä cuåc thñ nghiÖm liªn quan ®Õn quyÒn cìa c¸ nh©n

véi måt bªn lµ chÚnh quyÒn quäc gia cho téi thÕ kØ 20. Nhòng vï ¸n quan

tràng nhÂt cß liªn quan ®Õn hiÕn ph¸p trong thÕ kØ 19 vµ ®¿u thÕ kØ 20 ®Òu

kh«ng cß liªn quan ®Õn quyÒn tô do bµy tÝ quan ®iÓm; mµ ®ß lµ nhòng cuåc

thñ nghiÖm quyÒn lôc giòa c¸c bang vµ chÚnh quyÒn liªn bang vµ c¸c vï

kiÖn tïng cß liªn quan ®Õn ho¹t ®ång cìa chÚnh phì trong viÖc ®iÒu tiÕt

ho¹t ®ång kinh doanh. Trong thæi gian nµy, yÕu tä truyÒn thäng l©u ®æi

trong chì nghÙa ®Ûa ph­¬ng cìa M÷ cß xu h­éng täi thiÓu hßa nhòng xung

®åt trôc tiÕp giòa chÚnh quyÒn quäc gia véi c¸c c¸ nh©n.

N¨m 1833, TÜa ¸n Täi cao M÷ - TÜa ¸n cß thÀm quyÒn cao nhÂt cìa n­éc M÷

- ph¸n quyÕt rºng Tuyªn ng«n Nh©n quyÒn chØ h¹n chÕ chÚnh quyÒn quäc

gia trong viÖc x©m ph¹m ®Õn quyÒn cìa c¸ nh©n; chó kh«ng h¹n chÕ quyÒn

nµy cìa c¸c bang. Nguyªn t½c nµy ®· cho phÐp c¸c bang tiÕp tïc kiÓm duyÖt

b¸o vµ c¸c h×nh thóc in Ân kh¸c cho téi thÕ kØ 20. Do ®ß, m¾c dë cß nhòng

ng«n tð m÷ miÒu ®¿y hóa hÑn vÒ tô do b¸o chÚ ®­êc ghi trong §iÒu luÃt bâ

sung thó nhÂt, song trong ph¿n lén lÛch sñ n­éc M÷, c¸c tÜa ¸n ®· kh«ng

nhÂt qu¸n trong viÖc b¶o vÖ nhòng ng­æi d¸m liÒu lÙnh chØ trÚch chÚnh

quyÒn. Sau Ph¸n quyÕt n¨m 1833 nµy, cß rÂt Út c¸c vï ¸n cß liªn quan ®Õn

quyÒn tô do bµy tÝ quan ®iÓm ®­êc ®­a lªn TÜa ¸n Täi cao cho ®Õn ChiÕn

tranh ThÕ giéi l¿n Thó nhÂt. Tuy nhiªn, truyÒn thäng v¨n hßa cìa quyÒn tô

do chÚnh trÛ cëng véi sä l­êng ngµy cµng t¨ng c¸c b¸o vµ t¹p chÚ cß quy m« l

­u hµnh lén ®· khuyÕn khÚch c¸c t¸c gi¶ vµ hàa sÙ vÏ tranh biÕm hàa biªn

tÃp mç rång ranh giéi tô do ng«n luÃn trong suät thæi kõ nµy. ThÃm chÚ

Abraham Lincoln cíng trç thµnh mïc tiªu biÕm hàa cay ®åc cìa c¸c hàa sÙ

vÏ tranh biÕm ho¹; William Jennings Bryan, måt chÚnh trÛ gia theo chì nghÙa

d©n tuø hái ®¿u thÕ kØ cíng trç thµnh måt mïc tiªu nh­ vÃy.

§¸ng chî ø, ®¿u thÕ kØ 20, bºng c¸ch khai th¸c nhòng t¹p chÚ l­u hµnh trong

toµn quäc lµm c«ng cï nÒn t¶ng, nhòng nhµ b¸o vµ c¸c t¸c gi¶ "chuyªn ®µo

béi" ®· tham gia vµo viÖc ®Âu tranh chäng tham nhíng vµ cho c«ng bä, ®­a

ra ¸nh s¸ng c¸c vï tham nhíng cìa giéi kinh doanh vµ chÚnh trÛ. Sô ph¬i

bµy nµy ®· mang l¹i nhòng thay ®âi lén vÒ chÚnh trÛ vµ qu¶n lø ®iÒu hµnh,

gßp ph¿n h×nh thµnh phong trµo tiÕn bå véi vai trÜ lµ lôc l­êng chÚnh trÛ

m¹nh mÏ trong thÕ kØ 20 vµ x¸c lÃp m«i tr­æng tiÕn téi mç rång vÒ m¾t

ph¸p lø quyÒn tô do b¸o chÚ trong vµi thÃp kØ sau.

Tù do b¸o chÝ trong thêi kú chiÕn tranh

N¨m 1917, khi M÷ tham gia vµo ChiÕn tranh ThÕ giéi l¿n Thó nhÂt, Quäc

håi ®· th«ng qua §¹o luÃt T×nh b¸o, trðng ph¹t c¸c hµnh vi thu thÃp, tiÕp

nhÃn vµ chuyÓn giao bÂt hêp ph¸p c¸c th«ng tin quäc phÜng. Måt n¨m sau

11

®ß, c¸c ®iÒu luÃt sña ®âi cìa ®¹o luÃt nµy, th­æng ®­êc biÕt véi tªn lµ §¹o

luÃt vÒ Xîi giïc Nâi lo¹n n¨m 1918, ®· ®Ò ra c¸c h×nh ph¹t ¸p dïng ®äi véi

hµnh vi bµy tÝ quan ®iÓm cß thÓ khiÕn kÎ thë cìa n­éc M÷ ®­êc lêi. C¸c vï

truy tä theo ®¹o luÃt nµy cuäi cëng ®· dÁn téi måt lo¹t c¸c ph¸n quyÕt cìa

TÜa ¸n Täi cao M÷ cß liªn quan ®Õn ®iÒu kho¶n Tô do ng«n luÃn vµ Tô do

b¸o chÚ trong §iÒu luÃt bâ sung thó nhÂt. Vï ¸n quan tràng nhÂt trong sä

nhòng vï nµy, ®­êc ph¸n quyÕt n¨m 1919, ®ß lµ vï truy tä måt ng­æi ®µn

«ng cß tªn lµ Jacob Abrams. Abrams ®· bÛ buåc tåi lµ ®· vi ph¹m qui ®Ûnh

cìa §¹o luÃt vÒ Xîi giïc Nâi lo¹n v× ®· viÕt vµ truyÒn b¸ hai truyÒn ®¬n chØ

trÚch Tâng thäng Woodrow Wilson cíng nh­ chÚnh quyÒn M÷ ®· hã trê

qu©n sô cho Nga hoµng ®Ó ®µn ¸p Cuåc C¸ch m¹ng B«n-sª-vÚch. Hai truyÒn

®¬n nµy (måt bºng tiÕng Anh, måt bºng tiÕng §óc câ) méi chØ ®­êc truyÒn

b¸ trong måt ph¹m vi nhÝ t¹i thµnh phä New York. H¬n thÕ nòa, sô chØ

trÚch cìa Abrams Út cß liªn hÖ téi viÖc M÷ tiÕn hµnh cuåc chiÕn chäng §óc.

Tuy nhiªn, TÜa ¸n Täi cao M÷ ®· ìng hå viÖc kÕt ¸n Abrams. Quan ®iÓm ®a

sä cìa TÜa ¸n Täi cao cho rºng hµnh vi cìa Abrams lµ måt "mäi nguy hiÓm

hiÖn t¹i rÞ rµng" ®äi véi sô yªn ân cìa ng­æi d©n vµ do ®ß c¿n bÛ chÚnh

quyÒn trðng trÛ.

ThuÃt ngò "mäi nguy hiÓm hiÖn t¹i rÞ rµng" ®· tðng ®­êc ThÀm ph¸n Oli-

ver Wendell Holmes nªu ra måt n¨m tr­éc ®ß trong måt ph¸n quyÕt cß liªn

quan ®Õn quyÒn tô do bµy tÝ quan ®iÓm hái ChiÕn tranh ThÕ giéi l¿n Thó

nhÂt. Tuy nhiªn, trong vï Abrams, ThÀm ph¸n Holmes ®· cß quan ®iÓm bÂt

®áng, «ng cho rºng ®a sä cìa TÜa ¸n Täi cao ®· sñ dïng sai thuÃt ngò cìa

«ng khi ®¸nh gi¸ tÚnh hêp hiÕn cìa h×nh thóc tô do bµy tÝ quan ®iÓm nµy vµ

«ng kh»ng ®Ûnh rºng x· håi kh«ng cß g× ph¶i lo ng¹i vÒ "hµnh ®ång xuÂt

b¶n lÐn lît måt cuän s¸ch ngé ngÀn cìa måt ng­æi ®µn «ng v« danh tiÓu

tät". Cïm tð "mäi nguy hiÓm hiÖn t¹i rÞ rµng" ®· ®­êc c¸c tÜa ¸n sñ dïng

kh«ng biÕt bao nhiªu l¿n trong vÜng 80 n¨m qua khi xem xÐt tÚnh hêp hiÕn

cìa hµnh vi bµy tÝ quan ®iÓm bºng miÖng, v¨n b¶n vµ h×nh thóc t­êng

tr­ng khi chØ trÚch chÚnh quyÒn. Måt sä hàc gi¶ ph¸p lø cho rºng kh¸i niÖm

nµy dÔ vÃn dïng ®Õn móc cß thÓ cho rºng nß phë hêp véi h¿u hÕt c¸c quan

®iÓm vÒ chÚnh s¸ch c«ng tð viÖc kiÓm duyÖt toµn diÖn ®Õn viÖc hoµn toµn

cho phÐp bµy tÝ quan ®iÓm.

C¸c vï ¸n cß liªn quan ®Õn quyÒn tô do bµy tÝ quan ®iÓm trong ChiÕn tranh

ThÕ giéi l¿n Thó nhÂt ®· cho thÂy måt ®iÓm quan tràng trong mäi quan hÖ

giòa ®iÒu kho¶n tô do ng«n luÃn vµ tô do b¸o chÚ trong §iÒu luÃt bâ sung

thó nhÂt. TÜa ¸n Täi cao M÷ ch­a bao giæ ph©n biÖt måt c¸ch rÞ rµng c¸c

thuÃt ngò "ng«n luÃn" vµ "b¸o chÚ" do c¸c thuÃt ngò nµy th­æng lÁn lån

trong thôc tiÔn cìa vï ¸n. Ch»ng h¹n nh­, Abrams ®Üi quyÒn bµy tÝ quan

13

®iÓm måt c¸ch tô do d­éi h×nh thóc måt tæ truyÒn ®¬n. §iÒu ®ß cß nghÙa lµ

«ng cho rºng viÖc bµy tÝ quan ®iÓm cìa m×nh ph¶i ®­êc c¶ ®iÒu kho¶n tô

do ng«n luÃn vµ ®iÒu kho¶n tô do b¸o chÚ trong §iÒu luÃt bâ sung thó nhÂt

b¶o vÖ. VÒ nguyªn t½c, tÜa ¸n kh«ng b¶o vÖ cho c¸c c¸ nh©n bµy tÝ quan

®iÓm trªn b¸o ho¾c trªn c¸c ph­¬ng tiÖn truyÒn th«ng kh¸c nhiÒu nh­ ®äi

véi c«ng chîng, nhòng ng­æi bµy tÝ quan ®iÓm bºng læi nßi.

Hai ph¸n quyÕt cña Tßa ¸n Tèi cao thóc ®Èy tù do b¸o chÝ

ViÖc ¸p dïng §iÒu luÃt bâ sung thó nhÂt lµm nguyªn t½c hiÕn ®Ûnh ®Ó b¶o

vÖ quyÒn bµy tÝ quan ®iÓm cìa c¸c c¸ nh©n ®· t¨ng lªn ®¸ng kÓ vµo n¨m

1925 trong måt vï cß liªn quan ®Õn måt ng­æi Cång s¶n cß tªn Benjamin

Gitlow, «ng ®· cho xuÂt b¶n vµ truyÒn b¸ måt cuän s¸ch mÝng, trong ®ß

ìng hå viÖc sñ dïng b·i c«ng vµ ®Âu tranh giai cÂp ®Ó thîc ®Ày sô nghiÖp

x· håi chì nghÙa. Bang New York ®· buåc tåi Gitlow lµ ®· vi ph¹m ph¸p

luÃt cìa bang v× chì tr­¬ng lÃt ®â chÚnh quyÒn. M¾c dë TÜa ¸n Täi cao ìng

hå viÖc kÕt ¸n Gitlow, song TÜa ¸n Täi cao cíng ph¸n quyÕt rºng viÖc b¶o

vÖ quyÒn tô do ng«n luÃn vµ tô do b¸o chÚ theo §iÒu luÃt bâ sung thó nhÂt

lµ b¶o vÖ nhòng quyÒn tô do c¬ b¶n cìa c¸ nh©n, do ®ß kh«ng thÓ bÛ c¸c

bang ho¾c chÚnh quyÒn quäc gia h¹n chÕ. TÜa ¸n Täi cao cíng ®· trÚch dÁn

ng«n ngò trong §iÒu luÃt bâ sung thó 14 ®­êc th«ng qua n¨m 1868, ®ß lµ

"kh«ng bang nµo ... ®­êc phÐp h¹n chÕ c¸c quyÒn lêi vµ quyÒn bÂt kh¶ x©m

ph¹m cìa c«ng d©n M÷; ho¾c kh«ng bang nµo ®­êc phÐp t­éc ®o¹t sinh

mÖnh, tô do ho¾c tµi s¶n cìa bÂt k× c¸ nh©n nµo mµ kh«ng theo måt quy

tr×nh do luÃt ®Ûnh; trong ph¹m vi quyÒn h¹n cìa m×nh, c¸c bang kh«ng

®­êc phÐp phì nhÃn quyÒn ®­êc luÃt ph¸p b¶o vÖ måt c¸ch b×nh ®»ng cìa

bÂt kõ c¸ nh©n nµo". TÜa ¸n Täi cao cho rºng nhòng ng­æi x©y dông khu«n

khâ cìa §iÒu luÃt bâ sung nµy muän c¸c bang tð nay trç ®i ph¶i cß nghÙa

vï t«n tràng c¸c quyÒn tô do c¸ nh©n quan tràng, giäng nh­ chÚnh quyÒn

quäc gia vµ rºng tô do ng«n luÃn vµ tô do b¸o chÚ lµ hai quyÒn tô do cät lÞi.

§iÒu nµy ®· mç ®¿u cho qu¸ tr×nh ¸p dïng ng«n tð cìa §iÒu luÃt bâ sung

thó 14 lµm c«ng cï ®Ün bÀy ph¸p lø nhºm h­éng Tuyªn ng«n Nh©n quyÒn

vÒ phÚa c¸c c¸ nh©n khi ®äi m¾t véi quyÒn lôc cìa c¸c bang. Bºng c¸ch b¸c

bÝ cß hiÖu lôc ph¸n quyÕt n¨m 1833 cìa TÜa ¸n Täi cao cho rºng c¸c bang

kh«ng chÛu sô rµng buåc cìa Tuyªn ng«n Nh©n quyÒn, ph¸n quyÕt vï Git-

low ®· khçi ®¿u cho måt xu h­éng tiÕp diÔn trong h¬n 40 n¨m, khi mµ c¸c

c«ng cï b¶o vÖ kh¸c trong 10 §iÒu luÃt bâ sung ®¿u tiªn cìa HiÕn ph¸p M÷

®­êc kÕt hêp véi nhau måt c¸ch cß chàn làc ®Ó b¶o vÖ c¸c c¸ nh©n tr­éc

hµnh vi x©m ph¹m cìa c¸c bang cíng nh­ cìa liªn bang. Xu h­éng nµy

h­éng téi viÖc ìng hå quyÒn tô do bµy tÝ quan ®iÓm ç cÂp ®å ®Ûa ph­¬ng.

15

Cß lÏ ph¸n quyÕt quan tràng nhÂt vÒ tô do b¸o chÚ giòa hai cuåc chiÕn tranh

thÕ giéi ®ß lµ vï ¸n n¨m 1931 cß liªn quan ®Õn quyÒn cìa bang khi ng¨n c¶n

viÖc xuÂt b¶n måt tæ b¸o bª bäi ®¿y tai tiÕng, tæ Saturday Press cìa chì b¸o

J.M. Near, måt ng­æi chuyªn ìng hå nhòng ®am mª tÖ h¹i nhÂt cìa nhòng

kÎ ®Ûa ph­¬ng coi m×nh cß ®Ûa vÛ cao h¬n ng­æi nhÃp c­ vµ nhòng kÎ ph©n

biÖt chìng tåc hái nhòng n¨m 20. N¨m 1925, c¬ quan lÃp ph¸p cìa bang

Minnesota ®· th«ng qua LuÃt vÒ Lo¹i bÝ c¸c Nguyªn nh©n g©y PhiÒn to¸i

C«ng cång, theo ®ß cho phÐp thÀm ph¸n cß quyÒn ®ßng cña bÂt có nhµ xuÂt

b¶n nµo mµ «ng cho lµ "tïc tÙu, khiªu d©m vµ lã m·ng" ho¾c "hiÓm ®åc, bª

bäi vµ lµm mÂt danh dô". Ngay sau khi luÃt nµy cß hiÖu lôc, thÀm ph¸n

bang ®· ra lÖnh ®ßng cña tæ Saturday Press. VÒ læi kh¸ng c¸o, TÜa ¸n Täi

cao M÷, véi sä phiÕu 5-4, ®· ®­a ra læi biÖn hå hêp hiÕn vÒ måt quan ®iÓm

l©u ®æi cìa M÷, dôa trªn luÃt tÃp qu¸n cìa Anh vµ ®­êc c¸c nhµ lÃp quäc

thða nhÃn, ®ß lµ kh«ng ®­êc phÐp tiÕn hµnh hµnh ®ång "ng¨n c¶n tr­éc"

®äi véi giéi b¸o chÚ. TÜa ¸n Täi cao ph¸n quyÕt rºng m¾c dë trong måt sä

tr­æng hêp cß thÓ chÂp nhÃn viÖc trðng ph¹t ai ®ß v× xuÂt b¶n måt Ân phÀm

côc kõ vï lêi, cß d· t©m ho¾c phØ b¸ng, song chØ trong tr­æng hêp côc kõ

nghiªm tràng - nh­ v× vÂn ®Ò an ninh quäc gia - méi cß quyÒn ng¨n c¶n

tr­éc kh«ng cho måt tæ b¸o ®¨ng måt bµi b¸o g©y nhiÒu tranh c·i. Robert R.

McComick, chì b¸o Chicago, ng­æi ®· giîp ®è tµi chÚnh cho vï kh¸ng c¸o

cìa Tæ Saturday Press, tuyªn bä rºng quan ®iÓm ®a sä do ThÀm ph¸n Chì

tàa Charles Evans Hughes ®­a ra trong vï ¸n nµy "sÏ ®i vµo lÛch sñ nh­ lµ

måt trong nhòng th½ng lêi vÙ ®¹i cìa quyÒn tô do t­ t­çng".

"Nh©n vËt cã tiÕng t¨m" vµ luËt vÒ hµnh vi phØ b¸ng

Måt khÚa c¹nh quan tràng cìa quyÒn tô do ngµy cµng t¨ng lªn cìa b¸o chÚ

M÷ trong thÕ kö 20 ®ß lµ "hàc thuyÕt vÒ nhòng nh©n vÃt cß tiÕng t¨m" do

TÜa ¸n Täi cao x©y dông th«ng qua måt sä c¸c vï ¸n ®¸ng quan t©m x¶y ra

hái nhòng n¨m 60, 70 vµ 80. Nguyªn t½c nÒn t¶ng cìa hàc thuyÕt nµy ®ß lµ

måt ng­æi b×nh th­æng - nghÙa lµ nhòng ng­æi kh«ng nâi tiÕng ho¾c tªn

tuâi cìa hà kh«ng ®­êc biÕt téi - ®­êc b¶o vÖ tr­éc sô chØ trÚch cìa truyÒn

th«ng nhiÒu h¬n so véi c¸c nh©n vÃt cß tiÕng t¨m. M¾t kh¸c, c¸c nh©n vÃt cß

tiÕng t¨m cÜn ph¶i chÛu ®ông nhòng læi nhÃn xÐt chØ trÚch ®¿y phiÒn to¸n

cìa c¸c ph­¬ng tiÖn truyÒn th«ng, ngay c¶ khi nhòng læi nhÃn xÐt nµy lµ gi¶

däi, trð phi chóng minh ®­êc rºng t¸c gi¶ cìa nhòng læi nhÃn xÐt nµy hµnh

®ång måt c¸ch cß d· t©m. Theo nghÙa nµy, cïm tð "cß d· t©m" ®­êc ®Ûnh

nghÙa lµ hµnh vi xuÂt b¶n måt Ân phÀm mµ chÚnh ng­æi viÕt, ng­æi biªn tÃp

hay ph¸t thanh viªn biÕt lµ kh«ng cß thÃt t¹i thæi ®iÓm xuÂt b¶n. "Cß d·

t©m" cÜn ®­êc hiÓu lµ khi t¸c gi¶, ng­æi biªn tÃp ho¾c ph¸t thanh viªn hµnh

17

®ång måt c¸ch bÂt cÀn, bÂt chÂp tÚnh ch©n thôc hay gi¶ däi cìa c¸c nhÃn

®Ûnh ®­êc ®­a ra. H¿u hÕt c¸c vï ¸n theo "hàc thuyÕt vÒ c¸c nh©n vÃt cß

tiÕng t¨m" ®Òu dôa vµo viÖc xem xÐt liÖu c¸ nh©n khçi kiÖn hµnh vi phØ

b¸ng, trong thôc tÕ, cß ®­êc tÜa ¸n x¸c ®Ûnh lµ nh©n vÃt cß tiÕng t¨m hay

kh«ng. Måt khi ng­æi nµo ®­êc x¸c ®Ûnh lµ nh©n vÃtcß tiÕng t¨m, th× sÏ rÂt

khß kh¨n khi chóng minh hà bÛ phØ b¸ng.

Cß lÏ vï ¸n ®iÓn h×nh nhÂt cìa "hàc thuyÕt vÒ nh©n vÃt cß tiÕng t¨m" ®ß lµ

vï cß liªn quan ®Õn måt qu¶ng c¸o ®­êc ®­a ra vµo ®¿u nhòng n¨m 60 cìa

måt nhßm ng­æi muän hã trê sô nghiÖp ®Âu tranh v× quyÒn d©n sô cìa nhµ

l·nh ®¹o Martin Luther King, Jr. Qu¶ng c¸o nµy ®· ®Ò cÃp ®Õn thôc tÕ lµ

King ®· bÛ c¸c quan chóc thôc thi ph¸p luÃt ®Ûa ph­¬ng t¹i kh½p MiÒn Nam

n­éc M÷ quÂy nhiÔu, trong ®ß cß bang Montgomery, Alamaba. Uö viªn Uö

ban An toµn C«ng cång t¹i Montgomery, L.B. Sullivan ®· kiÖn tæ New York Times vÒ tåi phØ b¸ng, véi lø lÏ cho rºng qu¶ng c¸o nµy cß nhòng nåi dung

qu¸ c­æng ®iÖu vµ sai sô thÃt cß thÓ khiÕn mài ng­æi cß nhòng suy nghÙ sai

lÖch vÒ «ng. TÜa ¸n Täi cao ph¸n quyÕt rºng tæ New York Times ®· ®­a tin

trung thôc, kh«ng cß d· t©m, sai l¿m trong qu¶ng c¸o nµy vµ Sullivan, véi t­

c¸ch lµ nh©n vÃt cß tiÕng t¨m, kh«ng ®­êc Tæ New York Times bái th­æng

thiÖt h¹i. H¬n 20 n¨m sau, TÜa ¸n Täi cao måt l¿n nòa l¹i ®­êc yªu c¿u xem

xÐt kh¶ n¨ng hµnh vi phØ b¸ng måt nh©n vÃt cß tiÕng t¨m. Jerry Falwell, måt

bå tr­çng b¶o thì nâi tiÕng, bÛ biÕn thµnh mïc tiªu cìa "qu¶ng c¸o ch©m

biÕm" trªn måt t¹p chÚ khiªu d©m c«ng khai. Nhòng "thôc tÕ" vÒ Falwell

trong qu¶ng c¸o nµy hoµn toµn lµ sai sô thÃt. V× vÃy, Falwell cho rºng danh

tiÕng cìa m×nh ®· bÛ tân h¹i nghiªm tràng. Tuy nhiªn, TÜa ¸n Täi cao ®·

ìng hå phÚa t¹p chÚ vµ tiÕp tïc cho rºng tô do b¸o chÚ cho phÐp hàa sÙ vÏ

tranh ch©m biÕm vµ nhòng ng­æi vÏ tranh biÕm hàa vÒ c¸c nh©n vÃt cß

tiÕng t¨m ®­êc tô do phßng t¸c.

Thø tù b¶o vÖ

Th«ng qua viÖc ban hµnh nhiÒu ph¸n quyÕt cß liªn quan ®Õn tô do ng«n

luÃn vµ tô do b¸o chÚ, trong nhòng n¨m qua nh×n chung c¸c tÜa ¸n M÷ b¶o

vÖ c¸c th«ng ®iÖp chÚnh trÛ ç móc ®å cao h¬n so véi c¸c h×nh thóc bµy tÝ

quan ®iÓm kh¸c. §iÒu nµy kh«ng cß g× ng¹c nhiªn, bçi lÏ nÒn d©n chì M÷, ç

kh½p mài n¬i, ®Òu lµ s¶n phÀm cìa sô chØ trÚch chÚnh trÛ ®äi véi nhòng ho¹t

®ång cai trÛ cìa Anh trªn B½c M÷ vµo cuäi thÕ kØ thó 18. Kh«ng ph¶i ngÁu

nhiªn mµ h¿u hÕt c¸c vï ¸n ®­êc ®Ò cÃp tð tr­éc ®Õn nay ®Òu cß liªn quan

®Õn quyÒn bµy tÝ quan ®iÓm chÚnh trÛ. NÕu bµy tÝ quan ®iÓm chÚnh trÛ ®­êc

­u tiªn b¶o vÖ, th× nhòng h×nh thóc bµy tÝ quan ®iÓm nµo cß móc ®å b¶o vÖ

thÂp h¬n?

19

Måt h×nh thóc bµy tÝ quan ®iÓm ®­êc c¸c tÜa ¸n coi lµ cß móc ®å b¶o vÖ

thÂp h¬n ®ß lµ qu¶ng c¸o. TÜa ¸n Täi cao nhÂt qu¸n cho rºng qu¶ng c¸o sÏ

®­êc §iÒu luÃt bâ sung thó nhÂt b¶o vÖ chØ khi nß trung thôc. Do ®ß, nhòng

nåi dung qu¸ c­æng ®iÖu vµ nhòng lãi nhÝ sai sô thÃt vän cß thÓ ®­êc ch©m

tr­éc trong nhòng bµi ph¸t biÓu chÚnh trÛ, sÏ kh«ng ®­êc tÜa ¸n b¶o vÖ nÕu

chîng xuÂt hiÖn trong måt ch­¬ng tr×nh v× mïc ®Úch th­¬ng m¹i trªn

truyÒn h×nh, ch»ng h¹n nh­ måt ch­¬ng tr×nh ®­êc s¶n xuÂt ®Ó b¸n n­éc

xîc miÖng ho¾c thiÕt bÛ thÓ thao. Nguyªn nh©n måt ph¿n lµ do nåi dung cìa

qu¶ng c¸o dÔ x¸c minh h¬n so véi nhòng læi kh»ng ®Ûnh chÚnh trÛ. Thªm

vµo ®ß, nh×n chung c¸c tÜa ¸n M÷ ®Òu thÂy rºng ®ång c¬ thîc ®Ày m¹nh mÏ

viÖc kiÕm læi th«ng qua tiÕp thÛ hµng hßa hay dÛch vï cß sóc m¹nh h¬n

nhiÒu so véi bÂt có "¶nh h­çng l¹nh lëng" nµo cß thÓ n¶y sinh tð c¸c quy

®Ûnh cìa chÚnh quyÒn.

Måt h×nh thóc bµy tÝ quan ®iÓm kh¸c thÃm chÚ cß móc ®å b¶o vÖ cìa tÜa ¸n

thÂp h¬n ®ß lµ khiªu d©m. N¨m 1957, trong vï Roth kiÖn M÷, TÜa ¸n Täi

cao ®· coi khiªu d©m vµ s¸ch b¸o khiªu d©m lµ "hoµn toµn kh«ng cß ø nghÙa

quan tràng véi x· håi" vµ do vÃy ®©y lµ h×nh thóc bµy tÝ kh«ng ®­êc b¶o

vÖ. §äi véi khiªu d©m, vÂn ®Ò chì yÕu lµ ®Ûnh nghÙa. Hµnh vi khiªu d©m

cìa ng­æi nµy cß thÓ trç thµnh ø t­çng vÒ måt kiÖt t¸c nghÖ thuÃt cìa ng­æi

kh¸c. §äi véi nhiÒu ng­æi, tiÓu thuyÕt Ulisses cìa James Joyce lµ måt t¸c

phÀm khiªu d©m ®¸ng kinh tçm, nh­ng måt cuåc th¨m dÜ ø kiÕn g¿n ®©y

trong giéi v¨n hàc, c¸c nhµ tri thóc ®· xÕp nß lµ t¸c phÀm v¨n hàc vÙ ®¹i

nhÂt ®­êc viÕt bºng tiÕng Anh cìa thÕ kö 20. Trong måt vï ¸n diÔn ra vµo

giòa nhòng n¨m 60, nh©n danh ®a sä ng­æi d©n M÷, thÀm ph¸n Potter

Stewart thða nhÃn rºng cß lÏ chÚnh «ng cíng kh«ng ®Ûnh nghÙa ®­êc thÕ

nµo lµ khiªu d©m, nh­ng «ng nßi thªm "T«i sÏ biÕt liÒn khi thÂy nß".

§¸ng tiÕc lµ, læi nguù biÖn cìa ThÀm ph¸n Stewart kh«ng trç thµnh tiªu chÚ

ph¸p lø hiÖu qu¶ ®Ó ®¸nh gi¸ c¸c t¸c phÀm nghÖ thuÃt. TÜa ¸n Täi cao ®·

®Âu tranh kÛch liÖt ®Ó ®i ®Õn thäng nhÂt måt tiªu chÚ nh­ vÃy. N¨m 1937,

TÜa ¸n Täi cao ®· nªu ra tiªu chÚ kiÓm tra gám 3 mïc vÒ vÂn ®Ò khiªu d©m

vµ quy ®Ûnh nhòng h×nh thóc bµy tÝ quan ®iÓm nhÂt ®Ûnh kh«ng ®­êc hiÕn

ph¸p b¶o vÖ nh­ sau: 1) måt ng­æi b×nh th­æng, ¸p dïng c¸c tiªu chÚ cång

®áng cìa ®Ûa ph­¬ng, thÂy toµn bå t¸c phÀm kh¬i dÃy nhòng c¸c ham muän

kh«ng lµnh m¹nh; 2) t¸c phÀm m« t¶ ho¾c miªu t¶ ho¹t ®ång t×nh dïc theo

c¸ch "qu¸ ch­éng tai gai m½t"; 3) t¸c phÀm thiÕu gi¸ trÛ v¨n hàc, nghÖ thuÃt,

chÚnh trÛ ho¾c khoa hàc nghiªm tîc. Véi tiªu chÚ hÕt sóc mÃp mæ nh­ vÃy

nªn kh«ng cß g× ®¸ng ng¹c nhiªn, trong h¬n 30 n¨m qua c¸c ph¸n quyÕt cìa

TÜa ¸n Täi cao vÒ vÂn ®Ò khiªu d©m trªn c¸c ph­¬ng tiÖn truyÒn th«ng ®·

kh«ng cß ph­¬ng h­éng rÞ rµng. Trªn nhiÒu ph­¬ng diÖn, chÚnh sô thiÕu

21

qu¶ quyÕt cìa TÜa ¸n Täi cao ph¶n ¸nh t×nh tr¹ng l­èng lô trong x· håi M÷

nßi chung vµ sô chia rÏ giòa måt bªn lµ lôc l­êng ìng hå toµn diÖn tô do

bµy tÝ quan ®iÓm véi måt bªn lµ nhòng ng­æi theo tr­æng ph¸i b¶o thì x·

håi.

Thu thËp tin tøc vµ §iÒu luËt bæ sung thø nhÊt

Qu¸ tr×nh thu thÃp tin tóc tr­éc khi xuÂt b¶n ho¾c ®­a ph¸t tin tóc ®ß ®«i

khi cíng ®­êc c¸c tÜa ¸n M÷ xem xÐt. C¸c phßng viªn, theo ph¸n quyÕt cìa

TÜa ¸n Täi c¸o n¨m 1972, cß thÓ ®­êc yªu c¿u th«ng b¸o cho ban bái thÀm

biÕt c¸c nguán tin tóc bÚ mÃt. Tuy nhiªn, n¨m 1991, TÜa ¸n Täi cao ph¸n

quyÕt rºng quyÒn tô do b¸o chÚ kh«ng cÂm c¸c bang buåc tåi c¸c phßng viªn

®· vi ph¹m læi hóa giò bÚ mÃt nguán th«ng tin. C¸c tÜa ¸n M÷ nßi chung

th­æng ph¸n quyÕt rºng qu¸ tr×nh xÐt xñ c¿n ®­êc tiÕn hµnh c«ng khai

tr­éc c«ng chîng vµ b¸o chÚ trð khi v× måt quyÒn lêi b½t buåc nµo ®ß, ch»ng

h¹n nh­ quyÒn ®­êc xÐt xñ c«ng bºng cìa bÛ c¸o, sÏ kh«ng thÓ b¶o ®¶m

®­êc nÕu kh«ng ®­êc xÐt xñ kÚn. Cß lÏ ®iÒu nµy gêi nhé téi lÛch sñ cìa c¸c

phiªn tÜa xÐt xñ kÚn t¹i c¸c "phÜng xñ ng«i sao" cìa Anh thÕ kö 16 vµ 17 vµ

lµm c¸c thÀm ph¸n M÷ c¶m thÂy l­èng lô khi cho phÐp tiÕn hµnh c¸c vï xñ

kÚn. ThÃm chÚ, TÜa ¸n Täi cao cÜn ìng hå viÖc c¸c thÀm ph¸n c¸c bang, nÕu

thÂyphë hêp, cß quyÒn cho phÐp ghi h×nh tiÕn tr×nh diÔn ra trong phiªn toµ.

Tuy nhiªn, cß ®«i khi quyÒn ®­êc ®­a tin vÒ phiªn tÜa cìa c¸c ph­¬ng tiÖn

truyÒn th«ng l¹i kh«ng cß tràng l­êng bºng quyÒn cìa bÛ c¸o. Ch»ng h¹n

nh­, v× vÂn ®Ò riªng t­, danh tÚnh cìa c¸c vÛ thµnh niªn ph¹m tåi nßi chung

th­æng ®­êc b¶o vÖ tr¸nh sô xoi mßi cìa c¸c ph­¬ng tiÖn truyÒn th«ng.

Trong nhòng n¨m qua, n­éc M÷, cíng nh­ c¸c nÒn d©n chì kh¸c ®· ph¶i

®äi m¾t véi nhòng th¸ch thóc do thay ®âi c«ng nghÖ ®¾t ra ®äi véi c¸c

nguyªn t½c ph¸p lø. Nh×n chung, tÜa ¸n M÷ dµnh cho truyÒn th«ng xuÂt

b¶n, ch»ng h¹n nh­ b¸o chÚ, sô b¶o vÖ lén h¬n so véi truyÒn th«ng ph¸t

sßng, ch»ng h¹n nh­ truyÒn h×nh. Do ®ß, vµo cuäi nhòng n¨m 60, TÜa ¸n

Täi cao ph¸n quyÕt rºng c¸ nh©n kh«ng cß quyÒn hiÕn ®Ûnh tuyÖt ®äi khi

bµy tÝ quan ®iÓm trªn ph­¬ng tiÖn ph¸t thanh bçi "ph­¬ng tiÖn ®iÖn tð"

nµy kh«ng thÓ bao qu¸t ®­êc tÂt c¶ c¸c ®äi t­êng giao tiÕp. Lø do c¨n b¶n

nµy lµ c¬ sç cho c¸c ph¸n quyÕt cìa tÜa ¸n khi phì nhÃn "thæi gian b×nh

®»ng" cìa c¸c óng cñ viªn vµo c¸c chóc vï ®Ó ph¶n óng tr­éc nhòng læi

ph¸t biÓu trªn truyÒn h×nh cìa c¸c óng cñ viªn kh¸c. Tuy nhiªn, véi sô ph¸t

triÓn g¿n ®©y cìa truyÒn h×nh c¸p vµ Internet cß ç kh½p mài n¬i, c¸c tÜa ¸n

M÷ d­æng nh­ cß xu h­éng ®¾t truyÒn th«ng ph¸t sßng cß ®Ûa vÛ ph¸p lø

ngang hµng véi truyÒn th«ng xuÂt b¶n.

23

B¸o c¸o LÇu N¨m Gãc

Cß lÏ vï ¸n quan tràng nhÂt cìa M÷ cß liªn quan ®Õn truyÒn th«ng trong

nña cuäi cìa thÕ kö nµy ®ß lµ vï B¸o c¸o L¿u N¨m Gßc. Cuåc xung ®åi giòa

chÚnh phì M÷ vµ tæ New York Times nµy, tæ b¸o danh tiÕng nhÂt cìa ®Ât

n­éc ®· cho thÂy tho¸ng qua nhiÒu vÂn ®Ò quan tràng trong §iÒu luÃt bâ

sung thó nhÂt ®­êc ®Ò cÃp tr­éc ®ß vµ cß lÏ vï nµy cß liªn quan ®Õn måt

chì ®Ò chÚnh trÛ g©y nhiÒu tranh c·i nhÂt trong thæi gian g¿n ®©y, ®ß lµ viÖc

M÷ tiÕn hµnh cuåc ChiÕn tranh ViÖt Nam.

Cuåc xung ®åt nµy b½t ®¿u diÔn ra n¨m 1967 khi Bå tr­çng Bå Quäc phÜng

Robert McNamara thµnh lÃp nhßm c«ng t¸c ®¾c biÖt ®óng ra biªn so¹n lÛch

sñ chÚnh s¸ch cìa M÷ ®äi véi ViÖt Nam trong giai ®o¹n 1945-67. Nhßm c«ng

t¸c ®¾c biÖt nµy gám c¸c nh©n viªn cìa Bå Quäc phÜng cëng véi nh©n viªn

c¸c c¬ quan kh¸c cìa chÚnh phì vµ cìa c¸c nhµ th¿u ®åc lÃp. Kh«ng cß cuåc

phÝng vÂn nµo ®­êc tiÕn hµnh; tÂt c¶ qu¸ tr×nh nghiªn cóu ®­êc tiÕn hµnh

trªn tµi liÖu. B¸o c¸o kÕt qu¶ rÂt ®á så véi trªn 7.000 trang vµ ®­êc hoµn

thµnh n¨m 1969. B¸o c¸o nµy ®­êc biÕt véi c¸i tªn lµ B¸o c¸o L¿u N¨m Gßc.

V× dô kiÕn sñ dïng nåi bå tµi liÖu nµy trong Bå Quäc phÜng vµ måt sä c¬

quan kh¸c cìa chÚnh phì, nªn chØ cß 15 cuän ®­êc xuÂt b¶n.

Måt trong sä c¸c nhµ th¿u cß vai trÜ thó yÕu trong viÖc thôc hiÖn c«ng tr×nh

nghiªn cóu ®á så nµy ®ß lµ Daniel Ellsberg, nh©n viªn cìa TÃp ®oµn Rand,

måt "cä vÂn" chuyªn nghiªn cóu c¸c vÂn ®Ò phÜng thì quäc gia. Ellsberg ®·

hoµi nghi chÚnh s¸ch cìa M÷ t¹i ViÖt Nam, måt ph¿n lµ tð nhòng g× «ng ®·

thÂy trong B¸o c¸o L¿u N¨m Gßc. Sau khi kh«ng thuyÕt phïc ®­êc c¸c nghÛ

sÙ c«ng bä c«ng tr×nh nghiªn cóu nµy, Ellsberg ®· bÚ mÃt chïp b¶n b¸o c¸o

vµ chuyÓn cho c¸c phßng viªn cìa tæ New York Times vµ B­u ®iÖn Wash-ington. M¾c dë B¸o c¸o L¿u N¨m Gßc h¿u nh­ kh«ng cß nhòng th«ng tin bÚ

mÃt, song måt sä ph¿n cìa b¸o c¸o ®· g©y hoµi nghi vÒ sô kh«n ngoan trong

c¸c chÚnh s¸ch cìa M÷ ®äi véi ViÖt Nam, c¶ tr­éc vµ sau khi M÷ tham gia

vµo c¸c xung ®åt qu©n sô t¹i §«ng Nam ¸.

Th¸ng 6 n¨m 1971, tæ New York Times ®· tiÕn hµnh ®¨ng lµm 2 kõ B¸o c¸o

L¿u N¨m Gßc tr­éc khi chÚnh quyÒn cìa Tâng thäng Richard Nixon yªu c¿u

tÜa ¸n ra lÖnh ng¨n c¶n viÖc xuÂt b¶n thªm b¸o c¸o nµy. Måt thÀm ph¸n liªn

bang t¹i New York ®· ra lÖnh ngðng ®¨ng t¶i, trong qu¸ tr×nh chæ xÐt xñ

toµn diÖn vï ¸n nµy. §©y lµ l¿n ®¿u tiªn trong lÛch sñ n­éc M÷ måt tÜa ¸n

®· ch¾n tr­éc kh«ng cho måt tæ b¸o ®¨ng måt bµi cï thÓ. §©y lµ måt vÚ dï

câ ®iÓn vÒ hµnh ®ång ng¨n c¶n tr­éc. Vï ¸n nhanh chßng ®­êc chuyÓn téi

TÜa ¸n Täi cao M÷. Sau khi b¸c bÝ yªu c¿u cìa Bå T­ ph¸p vÒ viÖc xñ kÚn,

TÜa ¸n Täi cao ®· ®­a vï ¸n ra tranh luÃn c«ng khai vµo ngµy 26 th¸ng 6

25

n¨m 1971. TÜa ¸n Täi c¸o ®· ra ®­a ra ph¸n quyÕt 4 ngµy sau ®ß. Måt ®a sä

gám 6 thµnh viªn ®· nhÂt trÚ ®­a ra ø kiÕn ng½n gàn cìa tðng ng­æi (kh«ng

ghi tªn trªn phiÕu), c¸c ø kiÕn nµy vÒ c¬ b¶n cho rºng bÂt có læi kh¸ng nghÛ

nµo ®äi véi hµnh ®ång ng¨n c¶n tr­éc sÏ cíng kÐo theo måt tr¸ch nhiÖm

hiÕn ph¸p lén vµ, trong tr­æng hêp ®ß, chÚnh quyÒn Nixon kh«ng ®¸p óng

®­êc tr¸ch nhiÖm nµy. Do mãi thµnh viªn trong liªn minh ®a sä nµy ®­a ra

c¸c quan ®iÓm riªng rÏ kh¸c nhau, nªn rÂt khß x¸c ®Ûnh hµm ø cìa cïm tð

"danh giéi s¸ng" mµ ®«i khi c¸c luÃt s­ vµ bái thÀm viªn ®Ò cÃp téi, ®©y lµ

cïm tð minh hàa cho nåi dung ph¸n quyÕt cìa tÜa ¸n. Cß lÏ ®iÒu ch½c ch½n

duy nhÂt ®ß lµ nhßm ®a sä nµy c¶m thÂy kh«ng bÛ thuyÕt phïc tr­éc quan

®iÓm cho rºng viÖc c«ng bä c¸c th«ng tin trong B¸o c¸o L¿u N¨m Gßc sÏ

dÁn téi "tân h¹i trôc tiÕp, ngay lÃp tóc vµ kh«ng thÓ kh½c phïc ®­êc" ®äi

véi an ninh quäc gia. H¿u hÕt c¸c chuyªn gia vÒ hiÕn ph¸p coi ph¸n quyÕt

cìa TÜa ¸n Täi cao trong vï B¸o c¸o L¿u N¨m Gßc nhiÒu nhÂt lµ måt chiÕn

th½ng ph¶i tr¶ gi¸ ®½t v× quyÒn tô do b¸o chÚ. TÜa ¸n Täi cao ®· kh«ng thÂy

®ì lø lÏ ®Ó ng¨n c¶n viÖc xuÂt b¶n, nh­ng chÂp nhÃn quan ®iÓm cìa chÚnh

phì cho rºng cß thÓ ra lÖnh ng¨n c¶n tr­éc khi tiªn liÖu cß bºng chóng cho

thÂy cß tân h¹i ph¸t sinh tð viÖc xuÂt b¶n. KÕt thîc vï nµy, B¸o c¸o L¿u

N¨m Gßc cuäi cëng ®· ®­êc tæ New York Times, B­u ®iÖn Washington vµ

c¸c tæ b¸o kh¸c trong c¶ n­éc c«ng bä. Kh«ng cß vÂn ®Ò nµo vÒ an ninh

quäc gia x¶y ra sau ®ß.

Ngän ®Ìn pha räi s¸ng chÝnh quyÒn

Tßm l¹i, c¸c ph­¬ng tiÖn truyÒn th«ng ®· tr¶i qua måt lÛch sñ thñ nghiÖm

tÚnh linh ho¹t cìa ®iÒu kho¶n tô do ng«n luÃn vµ tô do b¸o chÚ trong §iÒu

luÃt bâ sung thó nhÂt bºng c¸ch th¸ch thóc mài hµnh ®ång nhºm h¹n chÕ

viÖc ®­a tin cìa c¸c ph­¬ng tiÖn truyÒn th«ng vÒ chÚnh trÛ vµ x· håi vµ

bºng c¸ch lÃp luÃn m¹nh mÏ rºng "c«ng chîng cß quyÒn ®­êc biÕt". C¿n

ph¶i nh­ vÃy, bçi v× måt giéi b¸o chÚ tô do - ngay c¶ måt giéi b¸o chÚ ®«i

khi tô do th¸i qu¸ - cíng cß ø nghÙa v« cëng quan tràng trong viÖc duy tr×

måt x· håi d©n chì. Thomas Jefferson ®· coi b¸o chÚ lµ c«ng cï b¶o vÖ tô do

tät nhÂt vµ s¼n sµng chÛu ®ông sô th¸i qu¸ cìa nß nhºm tiÕp thu c¸c ®iÓm

tÚch côc trong c¸c bµi phª b×nh liªn tiÕp ph¶n ¸nh c¸c ho¹t ®ång cìa chÚnh

phì.

Kh«ng ph¶i tÂt c¶ c¸c nÒn d©n chì ®Òu cß cëng quan ®iÓm nh­ n­éc M÷ vÒ

tô do b¸o chÚ vµ thÃm chÚ ngay c¶ tÜa ¸n M÷, m¾c dë cß xu h­éng tiÕn bå

®em l¹i nhiÒu tô do h¬n cho c¸c ph­¬ng tiÖn truyÒn th«ng, song kh«ng

ph¶i lîc nµo cíng ìng hå cho quyÒn tô do bµy tÝ quan ®iÓm toµn diÖn.

Quay l¹i nguyªn t½c ®­êc nªu ra trong ph¿n ®¿u cìa bµi viÕt, tuy nhiªn:

27

måt quäc gia ®­êc coi lµ d©n chì thôc sô, th× quäc gia ®ß c¿n s¼n sµng b¶o

vÖ ®¸ng kÓ cho truyÒn th«ng trong viÖc bµy tÝ quan ®iÓm. M¾c dë thµnh

tÚch cìa n­éc M÷ vÒ vÂn ®Ò nµy ch­a ph¶i lµ hoµn h¶o, song xu h­éng

m¹nh mÏ nµy, ®­êc ThÀm ph¸n Oliver Wendell Holmes n¨m 1919 gài lµ

"sô thñ nghiÖm" trong hàc thuyÕt hiÕn ph¸p cìa n­éc M÷, ®· vµ ®ang ìng

hå ngµy cµng nhiÒu h¬n cho quyÒn tô do bµy tÝ quan ®iÓm c«ng khai.

Tµi liÖu ®äc thªm

Zechariah Chafee, Tô do Ng«n luÃn t¹i n­éc M÷ (Nhµ xuÂt b¶n Tr­æng §¹i hàc Harvard, 1967)

Fred W. Friendly, Minnesota Rag: C©u chuyÖn bi th¶m vÒ Vï ¸n B­éc

ngo¾t cìa TÜa ¸n Täi cao ®· mang l¹i ø nghÙa méi cho Tô do B¸o chÚ (Nhµ xuÂt b¶n Random, 1981)

Leonard Levy, Sô xuÂt hiÖn cìa Tô do B¸o chÚ (Nhµ xuÂt b¶n tr­æng §¹i hàc Oxford, 1985)

Paul L. Murphy, ø nghÙa cìa Tô do Ng«n luÃn (Nhµ xuÂt b¶n Greenwood, 1972)

Paul L. Murphy, ChiÕn tranh ThÕ giéi l¿n Thó nhÂt vµ Nguán gäc cìa Tô

do C¸ nh©n ç n­éc M÷ (W.W. Norton, 1979)

Richard Polenberg, C¸c TÚn ng­èng Xung ®åt: Vï Abrams, TÜa ¸n Täi cao

vµ Tô do Ng«n luÃn (Nhµ xuÂt b¶n Viking, 1987)

S.J. Ungar, C¸c B¸o c¸o vµ C¸c B¸o c¸o: Há s¬ Xung ®åt Ph¸p lø vµ ChÚnh

trÛ trong vï c¸c B¸o c¸o L¿u N¨m Gßc (E.P Dutton, 1972)

- 32 -

Trung tâm Hoa Kỳ Phòng Thông tin-Văn hóa, Đại sứ quán Hoa Kỳ

Tầng 1, Rose Garden Tower, 170 Ngọc Khánh, Hà Nội

Tel: (04) 3850-5000; Fax: (04) 3850-5048; Email: HanoiAC@state.gov http://vietnam.usembassy.gov