43

UYGARLIK TARİHİ 2019

KISA DEĞERLENDİRME: Uygarlık Tarihi dersi soruları inanılmaz ayrıntı içerir.Bu Dersimizde de YÖK müfredatı aynen uygulanmıştır.

44

NELER ÖĞRENECEĞİZ ? Uygarlık tarihi Uygarlık kavramı Uygarlık için gerekli koşullar İktisadi yapı Yazı Siyasi yapı Düşüncenin evrimi Kültürel yapı İlk uygarlıklar ve özellikleri Genel özellikleri İlkler Mezopotamya uygarlıkları Akadlar (m.ö.2350-2150): Asurlular İran medeniyeti İbrani uygarlığı Anadolu uygarlığI Frigler Lidyalılar: Urartular: İyonlar Ege uygarlıkları Mısır uygarlığı( Roma uygarlığı Bizans uygarlığı Hint medeniyeti Çin medeniyeti İskender imparatorluğu (helen) Uygarlıkların birbirlerine etkileri Uygarlıkları tanıyalım 1-Mezopotamya Akadlar Babiller Elamlılar Genel anlamda mezopotamya kültür ve uygarlığı 2-Mısır uygarlığı Mısır çoğrafyası Mısır tarihi Erken devir (i.ö 3000-2650) 1. Ve 2. Sülaleler Eski krallık (i.ö. 2650-2134) 3. Ve 4. Sülaleler Orta krallık (i.ö 2040-1640) 11-14. Sülaleler adlandırılır. Yeni krallık (i.ö 1550-1070) 18. Ve 20. Sülaleler Geç dönem (i.ö. 712-332) 25. Ve 31. Sülaleler. Ölü kültürü, mumyalama ve yazı Piramitler, saraylar ve tapınaklar :

45

Sanat ve bilim Eski mısır'da din Eski mısır'da toplumsal yapı Mısır piramitleri Sfenks. Giza-giza piramitleri Keops piramidi Kefren piramidi Mikerinos piramidi 3-Çin uygarlığı Sülaleler İmparatorluk düzeni Toplum ve iktisat İktisat Dış ilişkiler Çin kültürü 4-Güney Amerika Uygarlığı İnka uygarlığı Mayalar Modern yucatan mayaları Eski mayalar İlk devirler Klasık devir Kültür merkezleri Çöküş devri M.s. 900'den sonra maya - yucatan Güney maya Merkezi maya 5-Anadolu Uygarlıkları Neden anadolu? Genel olarak bakıldığında Hititler Frigler Lidyalılar Urartular: (m.ö: ıx-vı.yy.) İonlar Anadolu'da kurulan devletlerde kültür ve uygarlık 6-Ortaçağ Uygarlığı Kavimler göçü Kavimler göçü’nün sonuçları Haçlı sefeleri İslam uygarlığı İslamiyet’in doğuşu ve yayılışı Hz. Muhammed’in hayatı-hz. Muhammed’in doğumu:

46

Hz.muhammed’in gençliği İlk müslümanlar İlk hicret Hz. Muhammed’in önemli savaşları Bedir savaşı Uhud savaşı Hendek savaşı Hudeybiye antlaşması . Hayber’in fethi Mekke’nin fethi Hz. Muhammed’in vefatı Dört halife devri ( hulefa-yı raşidin devri) Hz. Ebubekir devri Hz. Ömer’in devri Hz. Osman devri Hz. Ali devri Emeviler Devletin niteliği : Türkler emeviler döneminde niçin müslüman olmadılar? İstanbul’un kuşatılması cami ve semt oluşturulmuştur. Kerbela olayı Kuzey afrika’nın fethi : Kadiks savaşı Puvatya savaşı Emevi devleti’nin yıkılış sebepleri Endülüs emevi devleti: Beni ahmer devleti : Abbasiler Talas savaşı (751 ) İslami ilimler Roma uygarlığı Roma tarihinin dönemleri A.krallık öncesi dönem (i.ö. 753 öncesi) B-krallık dönemi Romus ve romulus C-cumhuriyet dönemi D)imparatorluk dönemi: Augustus’tan sonra imparatorluğun durumu İmparatorluğun çökmesi Roma hukuku: Romalı zenginlerin yaşamı Köle ayaklanmları, sınıf savaşları, diktatörlük Yoksul halk : Roma portreciliği :

47

Roma mimarisi : Roma resim sanatı Roma el sanatları Roma dünyasında ulaşım: Teknoloji : Roma’da siyasal düşünüş : A.polybios B. Cicero Roma’nın kara lekeleri 1. Kölelik 2. Şiddet içerikli oyunlar 3.deli ve acımasız imparatorlar Ünlü imparatorlar 1. Marius; 2. Ceaser 3. Augustus 4. Nero 5. Trajan Roma dini : Roma tanrıları İznik imparatorluğu Kuruluş Genişleme Konstantinopolis'in tekrar alınması. Askerî gücü İznik imparatorları 7-Yeni ve Yakınçağ uygarlıkları Coğrafi keşifler Coğrafi keşiflerin nedenleri: Coğrafi keşiflerin nedenlerini ayrıntılı incelersek A. Ticaret yollarının müslümanların eline geçmesi: B. Coğrafya bilgisinin ilerlemesi: C. Pusulanın geliştirilmesi: D. Gemicilik sanatındaki ilerlemeler: E. Efsane ve hurafelere inanmayan cesur gemicilerin yetişmesi: F. Ticaret yollarının müslümanların eline geçmesi: Coğrafi keşiflerin yapılış Coğrafi keşifler’in sonuçları Coğrafi keşiflerin türk dünyası üzerindeki etkileri Keşiflerin osmanlı devleti açısından önemi Rönesans ve reform haraketleri Rönesans Rönesans hareketlerinin nedenleri Rönesans hareketlerinin italya'da başlamasının nedenleri

48

İtalya 'da rönesans hareketleri Rönesans hareketlerinin diğer avrupa ülkelerine yayılması Rönesans'ın sonuçları Reform hareketleri Reform hareketlerinin nedenleri Reform hareketlerinin gelişmesi Fransa'da reform hareketleri İngiltere'de reform hareketleri İskoçya'da reform hareketleri Diğer ülkelerde reform hareketleri Reform hareketlerinin sonuçları Fransız ihtilali (1789) A. Fransız ihtilali'nin görünen sebepleri B. Fransız ihtilâli'nin görünmeyen ve asıl sebepleri Yapı ve yaşayış (ihtilâl öncesi fransa) İhtilâlin başlaması ve safhaları Yasama meclisi dönemi (1 ekim 1791-22 eylül 1791) İnsan ve yurttaş hakları bildirisi Direktuvar dönemi (28 ekim 1795-9 kasım 1799) Konsüllük dönemi (10 kasım 1799-18 mayıs 1804) Fransız ihtilâli'nin sonuçları İhtilâlin sonuçları Fransız ihtilâli'nin avrupa'da etkileri Yaydığı fikirler Sanayi inkılâbı 1830 ihtilalleri 1848 ihtilalleri, İtalya ve almanya’da siyasi birliğin kurulması Dünya savaşları I. Dünya savaşı (1914-1918) nedenleri ve sonuçları Savaşın başlaması ve gelişmesi : Osmanlı devletinin savaşa girme ve ittifak devletlerini tercih sebepleri : Almanların osmanlıları savaşa çekmekteki amaçları : I. Dünya savaşı sırasında büyük devletlerin durumu Osmanlı devletinin savaştığı cepheler I. Dünya savaşı'nın sonuçları Büyük Bunalım 1929 Ekonomik Krizi 2.dünya savaşı Savaşın nedenleri: Avrupa’da savaşın başlaması Almanya sscb’ye saldırıyor: Abd savaşa katılması Batıdaki deniz savaşları: Kuzey afrika çıkarması:

49

Avrupa’da savaşın sonu: Japonya’nın teslim olması: Amerika birleşik devletleri tarihi Abd'nin kuruluşunun sonuçları Abd coğrafi verileri İklim Bitki örtüsü ve hayvan varlığı Akarsu ve göller Din ve dil Eğitim Tarih Amerika yerlileri Amerika yerlileri'nin yaşamı Amerika yerlileri'nin bölgesel özellikleri Sovyetler birliği (1917-1991) Kuruluşu ve güçlenmesi Birliğin devletleri Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği'nin dağılması, Birlikten ayrılan devletler

50

UYGARLIK KAVRAMI

Uygarlık veya medeniyet, bir ülke veya toplumun veya diğer zeki canlı türlerinin, maddi ve manevi varlıklarının, düşünce, sanat, bilim, teknoloji ürünlerinin tamamını ifade eder. Uygar kelimesi, yerleşik hayata ilk geçen Türk kavimi olan Uygurlardan gelmektedir. ve uygarlık kavramları çoğunlukla aynı anlamda kullanılmakla birlikte, uygarlığın daha geniş bir anlam taşıdığını ifade etmek mümkündür. Medeniyetin, belirli bir insan topluluğu veya topluluklarının belirli bir coğrafya üzerinde ve belirli bir zaman içinde ortaya koydukları değerlerle sınırlı olmasına karşı; uygarlık kavramının, binlerce yıl devam eden gelişmeler sonunda, insan aklının, bilim ve teknolojisinin katkısı ile ortaya çıkan ve tüm insanlığın eseri ve malı olan evrenselliği söz konusudur.

Uygarlığın doğuşuna ve yükselişine Çin'den Uygur ve Orta Asya Türklerine; Hindistan'dan ve Mezopotamya medeniyetinden eski Mısır medeniyetine; Ege kıyılarındaki antik çağ sitelerinden Roma'ya; Batı Avrupa'da aydınlatma çağını yaratan, sanayi inkılâbını gerçekleştiren milletlere ve nihayet Amerika ve Uzak Doğu'daki Japonlar'a kadar, tarih boyunca sayılamayacak kadar çok ülkenin ve ulusun katkısı olmuştur ve olmaya da devam etmektedir. UYGARLIK İÇİN GEREKLİ KOŞULLAR

Her uygarlık belli bir iktisadi yapının biçimlendirdiği bir değerler sistemidir. Bir uygarlığa, kendine özgü bir nitelik kazandıran en önemli öğelerden biri belki de birincisi ‘İktisadi Yapı’dır. İKTİSADİ YAPI; insanların doğa ile mücadelesini ve o mücadelenin ortaya çıkardığı ilişkileri içine alıyor. İnsanlar yaşamak ve bunun da ötesinde hayvanlardan farklı olarak doğayı aşabilmek için çalışıp üretmek, bunun içinde bir takım üretim araçları kullanmak, üretimdeki çalışmalarını da örgütlendirmek zorundalar. Eski Dünyanın çok geniş bölgelerin de ve oldukça uzun zaman süreleri içerisinde el baltaları ve diğer taş araçlar gözlenir. Homo sapiensin yeryüzünde görünüşünden bugüne dek geçen zamanın onda dokuzu süresince insanların basit tahta ve taş araçları ve ateşi kullanarak kuşaktan kuşağa hemen hemen değişmediğini söyleyebileceğimiz bir yaşam sürdürerek avcılık toplayıcılık yaşamı dışına çıkamadıklarını görüyoruz. Büyük bir olasılıkla bu insanlar sayıları yirmiyle altmış arasında değişen küçük topluluklar halinde yaşıyorlardı. Avcılık ve toplayıcılıktan çiftçilik ve çobanlığa yani yerleşik düzene geçişin en erken örneklerinden biri Mezopotamya da gerçekleşti. Uygar toplum denilen becerikli ve karmaşık toplumların ortaya ilk çıkışı Dicle ve Fırat ırmaklarının aşağı kıvrımları boyunca Basra Körfezine kadar dayanan düz alüvyon ovası üzerinde uzanan Sümer Ülkesinde doğdu.

Yine İndus nehri yakınında Hint ve Sarı nehir çevresinde Çin Uygarlığı ortaya çıkmıştır. Irmaklar uygarlıkların hem tarım hem de taşımacılık yapmasına olanak sağlamıştır. Bin yıl kadar sonra sabanın bulunmasıyla uygarlık yağmurla sulanan topraklara yayılmaya başladı. Bitkilerin sebzelerin biriktirilmesi, hayvanların evcilleştirilip kullanılması uygarlıkların gelişmesine etkili olmuştur. İnsanlar üretim

51

faaliyetlerinde kullandıkları maddesel araçlar ve teknik bu üretim faaliyetinin doğurduğu ilişkiler, giderek bunları kapsayan üretim biçimi uygarlıkların tanımında önemli rol oynar. İnsanın belirli bir toplum içinde varlığını, bilincini etkileyen ve mülkiyet kavramını, bireylerin ya da grupların toplum içindeki görevler bakımından farklılaşmasını başka bir deyişle sosyal sınıfları yaratanlar da bunlardır aslında. Öyle olunca da toplumlar, giderek uygarlıklar, bu üretim ilişkilerinin çevresinde oluşur.Ne var ki sadece siyasi yapının oluşması ilerlemesi uygarlığı oluşmasında etkili değildir. Siyasal ve hukuksal kurumlar, din, ahlak, felsefe, edebiyat, sanat yani kısaca bir kültürü oluşturan tüm öğeler uygarlığın ortaya çıkmasında etkilidir.

YAZI: Yazının bulunması insanın ilerlemesini değiştirdi. Bilgi dünden bugüne bugünden yarına aktarılabilir oldu. Bu aktarımlar Bilimin oluşmasında bilimde uygarlığın oluşmasında başrolü oynadı.

DİN: Din kavramı her ne kadar bir uygarlığı yaratmamışsa da önemli rol oynamıştır. Günümüzde de din bu önemini korumaktadır. Haçlı savaşlarında karşılaşan sadece ordular değildir. Aynı zaman da iki ayrı uygarlık, İslam ve Hıristiyan uygarlığı idi. Ortaçağda uygarlık Hıristiyan bir uygarlıktır aslında. Kilise bu konuda başlıca rolü oynar. İlk iki yüzyıl kilisenin içinde laik yapı korundu. Bu biçimde anlaşılan kilisenin içinde küçük bir hiyerarşi kuruldu. Eskiler ya da yaşça kıdemliler ( presbiteri) gözeticiler(episkopi) ve bahtsızlara yardımla görevli kadın erkek arkadaşlar (diyakos) vardı. 2.yüzyıldan başlayarak presbiterilerle episkopiler gittikçe artan bir önem kazanmaya ve kendilerini kilisenin tek temsilcisi saymaya başladılar. Sonra çeşitli kiliselerin başları birbiriyle temasa geçerek Evrensel Kiliseyi kurdular. İlkel kilisenin yerini alan bu evrensel kilise ‘Katolik Kilisesi’ diye adlandırılır.2 Yüzyılda Katolik kilisesi parçalanır. Kendisini ‘Ortodoks’ diye nitelendiren ‘Doğu Kilisesi’ Katolik kilisesinden kesin olarak ayrılır. Doğulu devletler her biri kendi şefine ve kendi hiyerarşisine sahip bağımsız kiliseler kurarlar. Yunan, Sırp, Rus, Romen kiliseleri gibi. Kilisenin özellikle toprak bağışları yoluyla büyük zenginlik sahibi bir kurum haline gelmesi gibi manevi, siyasi, ekonomik nedenler 16.yüzyılda Katolik kilisesinin parçalanmasına yol açtı. Reform hareketleri sonunda çeşitli ‘Protestan Kiliseleri’ böyle doğdu. Gördüğünüz gibi uygarlığın oluşmasında din ‘Dinsel Coğrafyanın ‘ oluşmasında etkili ama tek başına uygarlığın ana öğesi değil.

SİYASİ YAPI: Mesela her uygarlığın belli bir siyaset felsefesi ve belli bir siyasal örgütlenme biçimi vardır. Bazen bu felsefe ve örgütlenme, bir uygarlığın başka uygarlıklardan ayrılmasında ölçülerden biri de olabiliyor. Eski Yunan Uygarlığı bir site uygarlığı idi. İlkçağ Doğu uygarlıklarının hemen hemen hepsi despotik yönetimli idiler. Bunun gibi Batı uygarlığı demokrasi anlayışını benimsemiştir. Ticaretin ortaya çıkması, mülkiyet kavramının kuvvetlenmesine yol açtı hükümetlere gereksinim duyuldu. Mülkiyetçiliğin artması zenginlik getirdi. Zenginlik güvensizlik ve köleliği meydana çıkardı. Babaerkil feodal yapılar ortaya çıktı. Nüfus arttıkça topraklar azaldı savaşlar başladı, köle toplamak ve toprağı korumak için bireysel mücadeleler başladı. Zamanla toplumda belirgin eşitsizlikler ve sosyal sınıflar ortaya çıktı. Sınıfların düzenlenmesi, mülkiyetin korunması harbin yürütülmesi ve barışın sürdürülmesi için devlet kaçınılmaz bir yapı olarak ortaya çıktı. Devletin ortaya çıkmasıyla beraber toplumsal düzeni sağlamak için kanunlar suç ve cezanın belirlenebilmesi için mahkemeler ortaya

52

çıktı. Devlet kanun yapıcı olarak ortaya çıktığı gibi kendisini oluşturan bireylerin çağdaşlığını sağlamak içinde var olmaya başladı. Uygarlık çağdaş uygarlık seviyesini aramaya başlamıştı. Yani ırmak kenarından çağdaş uygarlık seviyesine uzanan bir gelişme.

Çağdaş Uygarlık denilince aslında belki de uygarlıkların ve sonunda Çağdaş uygarlık seviyesine ulaşmada önemli bir öğede bağnaz düşünce ve dogmalarla savaşılan aydınlanma dönemleridir. Çarpıcı bir örneği bu sefer 18 yüzyıldan kendi topraklarımızdan vermeye çalışacağım:

Reformcu padişah 3.Selim 1789 ‘da tahta çıktıktan sonra dışarıda esen rüzgârlar hakkında kendisini aydınlatması için o zamanlar ‘reisilküttap’ denilen Dışişleri bakanı Atıf Efendiden bir muhtıra ister. Büyük Fransız Devriminin üstünden birkaç yıl geçmiştir henüz. Atıf Efendinin hazırlayıp padişaha sunduğu ünlü muhtırasında özetle şunlar yazar;

Burada Voltaire, Rousseau adlı zındıklar ve onlardan beter ukalalar, peygamberlere sövmek, büyükleri zem etmek bütün dinleri kaldırmak, Cumhuriyet ve eşitliği ima etmekten ibaret bir takım kışkırtıcı düşünceler yaymışlardır. Aslında fitne ve fesattan başka bir şey olmayan bu düşünceler Frengi Hastalığı gibi halkın beyinlerine işlenmiştir. İşin garip yanı, halk da rağbet etmektedir bu tür düşüncelere. İşte bunların etkisinde kalanlar, birkaç yıl önce bir fitne ve fesat ateşi tutuşturup çevreye yaymışlar, Allah korkusunu kaldırıp ar ve namusu mahvetmişler. Fransa halkını vahşi hayvan kıyafetine sokmaya çalışmışlar, bununla da yetinmeyip her yerde kafadarlar sağlayarak insan hakları dedikleri isyan bildirilerini yabancı dillere de çevirtip milletleri hükümdarları aleyhine kışkırtmışlardır. Burada olup bitenler budur aslında’ DÜŞÜNCENİN EVRİMİ: Yukarıda ki örnek belki de uygarlığın oluşmasında düşünce öğesinin varlığını bize göstermektedir. Tarih öncesi inançlardan, Mısır, Babil, Hint, Çin, Yunandan günümüze kadar değişen düşünce akımları uygarlık tarihi içinde çok büyük ve çok önemli bir yer tutmaktadır. Düşüncenin ve eylemlerin tarihini de incelemek başlı başına bir çalışma demektir. Bu da bu çalışmanın içinde yer alamayacak kadar zor ve uzun bir konu olduğundan Albert Pike Kardeşimizin ‘İnsanlığın yararına yapılan büyük işler bir kişinin veya kuşağın eseri değildir. Biri toplar, biri bir araya getirir, biri temelini atar, biri de çatısını çatar. Böylece görkemli eserlerin yapımı bütün kuşaklar boyunca devam eder’ sözüyle uygarlıkların oluşmasında gelişmesinde etkili olan tüm düşünürlere selam göndererek düşünce ve evrimi konusunu bitirmek istiyorum.

KÜLTÜREL YAPI: Şimdi Kültürü Uygarlığın en önemli öğesi olarak görüyorsak ki kültürü oluşturan İnsan da uygarlıkların oluşmasında etkiliyse bir ulusun uygarlığa yolculuğunda diğer ulusların mayalarından etkilenmesi kaçınılmazdır. Çünkü hiç bir ulus dünya da tek başına yaşayamaz. Uluslar ve toplumlar ticaret alanında olduğu kadar kültür alanında da alış veriş yapmak zorundadır. Genel olarak değişimin yavaşladığı dönemlerde gerileme, durduğu dönemlerde ise tarihin sayfalarına gömülme söz konusudur.

Gericiliğin bağnazlığın doğmanın karanlığından çağdaşlığa çıkmayan uygarlıklarda vardır mutlaka. Bu kafalar çağdaş değilken giderek uygar da olmayabilir.

53

Büyük Fransız şairi ve yazarı Paul Valery uygarlığın ölümlü oldukları gerçeğini I.Dünya savaşı sonunda söylediği şu sözle bir kez daha dile getirir ‘Biz uygarlıklar artık ölümlü olduğumuzu artık biliyoruz’ Ama nasıl bir ölümdür bu? Yüzyıllar süresince çeşitli uygarlıkların kireçli topraklarda ki kaynaklar gibi uzun süre kaybolduktan sonra bir ölçüde yeniden ortaya çıktıklarını görüyoruz. Siyasal kopuşlar, büyük felaketler ve kesiklikler ötesinde uygarlıklar zamanda ve mekânda bir yığın etki ve tepki ile varlıklarını sürdürürler. Örneğin Batı Avrupa da Rönesans adı verilen uyanış uzun süre ölmüş bilinen bir uygarlığın Yunan ve Roma uygarlıklarının tekrar ortaya çıkmasından başka bir şey değildir.

Yunan Mitolojisinde Prometheus, tanrılara karşı bir silah olarak kullansınlar diye ateşi insanlara armağan etmişti. İnsanlar da bu tanrısal gücü, Prometheus’un öcünü almada, yani insanı köle durumuna düşüren bağlardan kurtarmada, aklın ışığıyla doğayı yenmede, yeniyi, sonsuz yeniyi aramada kullandılar, kullanıyorlar da. Bu bağlamda, her yaratıcı insan bir ateş yakıcıdır. Rudyard Kipling, Benjamin Franklin, Charles Mayo, Aleksander Fleming,Leo Tolstoy,Charles Dickens,Simon Bolivar,Hasan Ali Yücel,Mustafa Necati,Namık Kemal ve daha adını buraya sığdıramayacağım Tüm aydınlar birer ateş yakıcıdır yakmalıdır İLK UYGARLIKLAR VE ÖZELLİKLERİ (BU KONULAR İLERLEYEN SAYFALARDA AYRINTILI ŞEKİLDE ELE ALINACAKTIR) GENEL ÖZELLİKLERİ: Genellikle iklim ve yer şekillerinin uygun olduğu su kenarlarında kurulmuşlardır.

Daha çok tarıma dayalı üretim vardır. Genellikle site (kent) devleti biçiminde oluşmuşlardır.(Polis, Nom, Site) Çok tanrılı din yaygındır.(ilk tek tanrılı din İbranilerdedir)

Yönetim anlayışları tanrısal (teokratik) Bütünüyle tanrısal: Mısır (tanrı kral) Yarı tanrısal: Mezopotamya (rahip kral)

İLKLER -İlk Tarih Yazıcılığını HİTİT’ler başlatmıştır. -İlk parayı LİDYALILAR kullandı. -İlk yazıyı SÜMERLER kullandı (Çivi Yazısı). -İlk Takvimi MISIR Medeniyeti kullandı (Güneş Yılı esaslı takvim). -İlk Yazılı Kanunları yapan ve ilk Hukuk Devleti SÜMERLER dir. -İlk Alfabeyi FENİKE liler kullandı. -İlk yazılı antlaşma (Hitit-Mısır) KADEŞ Antlaşmasıdır. -İlk atlı birlikleri oluşturan ASUR lulardır. -İlk Merkezi Devlet AKAD lardır. -İlk büyük İmparatorluk AKAD lardır. -İlk tek tanrılı din MUSEVİLİK’tir ve bu dini benimseyen kavim İBRANİLER’dir. -İlk Federal Devlet URARTULAR’dır. -İlk Cumhuriyet rejimi ROMA’da uygulandı.

54

-İlk siyasi örgütlenme SÜMER’lerde görülür. -İlk Derebeylik ÇİN’dedir. -İlk doğrudan demokrasi YUNAN’dadır. -Anadolu’da ilk Siyasi Birliği kuranlar HİTİTLER’dir. -Anadolu’da ilk Meşruti yönetim HİTİT’lerde. -On iki levha kanunları” Avrupa hukukunun alt yapısını oluşturur. -İlk kara koloniciliği ASUR, ilk deniz koloniciliği FENİKELİLER’de başlamıştır. -İlk Çağ’da Kara Ticaretinin öncüleri: ASUR, PERS, LİDYA. -Deniz ticareti: FENİKE, İYON, YUNAN. -Pön Savaşları: Romalılar ile Fenike (Kartaca) arasında olmuştur. -İlk boğazlar savaşı AKA’lar ile TRUVA’lılar arasında yapılmıştır. -Tapates adındaki kilimler FRİGLER’de görülür. MEZOPOTAMYA UYGARLIKLARI -Fırat ve Dicle arasındaki bölgeye denir. -Bu bölgede çok önemli uygarlıklar kuruldu. Sebebi;

-Göç yolları üzerinde bulunması, -Topraklarının verimli olması, -İklimin elverişli olması, -Irmaklarından sulama yapılabilmesi

-Aşağı Mezopotamya (Kalde ülkesi): Bağdat-Basra körfezi arası. -Yukarı Mezopotamya (Asur ülkesi): Toroslar-Bağdat arası. NOT:

Mezopotamya’da kalıcı mimari eser bırakacak malzeme (taş) bulunmadığı için, o dönemden günümüze kadar eser kalmamıştır. SÜMERLER (M.Ö.4000-2350): -İlk defa yazıyı kullandılar (M.Ö.3200). -İlk siyasal örgütlenme Site şehir devletleri oluşturuldu. (Ur, Uruk, Kiş, Lagaş) -İlk yazılı kanunları yapmışlardır. (Lagaş kralı Urgakina) (İlk hukuk devletidir.) -Sümer kanunları fidye, Hammurabi kanunları kısasa dayalıdır. -Sümer kanunları şehir veya küçük bir bölgeyi idare etmek, Babil ve Asur kanunları ise büyük bir ülke veya devleti idare etmek için yapılmıştır(Merkeziyetçi olmak için). KISAS: Suç için verilen cezanın da aynı oranda ağır olması sistemidir. Kanunların sert olması suç oranını azaltıp, devletin daha uzun süre yaşamasını sağlamak içindir. Sümerler -Bir yılı 354 gün olarak hesaplamışlar ve ay yılı takviminin temelini atmışlardır. -Ziggurat adında tapınaklar yapmışlar. Son katı gözlemevi olmuş ve astronomi gelişmiştir. -En önemli mülkiyet, su kanalları ve topraktır. Patesi denilen Rahip Kralları vardır.

55

AKADLAR (M.Ö.2350-2150): -Bütün Sümer ülkesini ele geçiren Sargon ilk merkezi devleti (imparatorluk) kurdu. -İlk düzenli ordu kuruldu. -Hammurabi kanunları ilk Anayasa kabul edilir. Daha sert ve “kısas”a dayanır. Devletin gücü din yerine orduya dayandırılmıştır. -Rahip Kral özelliğine son verilmiş, ilk mutlak krallık kurulmuştur. -Babil’in Asma Bahçesi ve Babil Kulesi ünlüdür. ASURLULAR -Merkez Ninova. -Ticaretle uğraştılar. Kolonicilik yapmışlardır. -Anadolu’nun en eski yazılı belgeleri olan Kayseri Kültepe tabletleri, Asurlu tüccarlardan kalmadır. -Ön Asya’da ilk atlı birlikleri oluşturmuşlardır. -İlk sömürge imparatorluğudur. -İlk kütüphane Ninova’da kurulmuştur. İRAN MEDENİYETİ: Düzenli posta örgütünü kurmuşlar. Zerdüştlük dinine inanmışlar. Satraplık denilen illere ayrılmıştır. Persler, M.Ö. 330 da B.İskender tarafından yıkıldı. İBRANİ UYGARLIĞI (Kıyı Kenanileri): -Kudüs başkentli ilk Yahudi devletini kurmuşlardır. -İlk tek tanrılı ve kutsal kitaplı dine inanmışlardır. (Musevilik, Yahudilik) -Tarım, hayvancılık, bağcılık, zeytincilik.

ANADOLU UYGARLIĞI: Hititler (Etiler, Nesiler): Başkent Hattuşaş. Anadolu da ilk siyasal birliği kurmuşlardır. Ülkeye “Bin tanrı ili” de denir. İlk meşruti yönetimi oluşturdular (Pankuş Meclisini kullanarak) Hititler: Çivi ve Hiyeroglif yazılarını kullanmışlardır. Aile ve Ceza (Medeni) hukuku gelişmiştir. İlk Tarih yazıcılığı (anal) başladı. Medeni hukukun temeli atılmıştır. İlk yazılı antlaşma Kadeş Antlaşması (M.Ö.1280) (Mısır-Hitit). Hitit, Kuzey Suriye’yi aldı. Tavananna (ana kraliçe) yönetimde etkili olmuştur. Kadeş Savaşı

56

KADEŞ BARIŞ ANTLAŞMASI Kayseri Kültepe’de yapılan kazılarda Asurlulara ait ticari nitelikli kil tabletler

bulunmuştur. Kültepe’de bulunan bu ilk yazılı belgeler, Anadolu ile ilgili aşağıdakilerden hangisine kanıt oluşturur? FRİGLER Batı Anadolu ile Kızılırmak arasındaki bölgedir. Başkent Gordion(Polatlı). Krallarına Midas adı verilir. Hitit uygarlığı etkisinde kalmışlar. Tarım ve Hayvancılıkla uğraşmışlar. NOT: Tarımı korumak için sert kanunları vardır. Kerestecilik, kuyumculuk, kaya mimarisi, maden işlemeciliği, seramik sanatı ve tapates adı verilen kilimleri vardır Su kanalları yapmışlardır. Doğa tanrılarına inanmışlardır. Bereket tanrıçası Kibele dir.

LİDYALILAR: Başkent Sard (Manisa) tır. Kurucu Giges tir. Kral yolunu yapmışlardır (Sard-Ninova). Parayı ilk kez kullanmışlardır. Paralı askerleri vardır. Not: Kolay yıkılmalarına sebep olacaktır. Lidyalılar MÖ VII.yüzyılda parayı bulmuşlardır URARTULAR: Başkent Tuşpa (van) dır. İlk federal devlettir. Çok tanrılı din vardır. Tarım ve Hayvancılık. Maden işlemeciliği, kaya oymacılığı ve kabartma sanatı ile uğraşmışlardır. İYONLAR Dor istilasından kaçan Aka’larca kurulmuştur. Ege bölgesinde 12 şehir devleti kurmuşlardır. Efes, Milet, Foça, İzmir önemli ticaret merkezleridir. Ticaret kolonileri: Karadeniz, Mısır, Fransa, İspanya Kıyıları. İyonlar Mimaride İyon nizamı vardır. Tales, Pisagor, Hipokrat, Homeros gibi düşünürleri vardır. Anadolu da ilk demokrasi örneği olmuşlar. Tiranlık adında yönetim anlayışı bu medeniyete aittir.

57

EGE UYGARLIKLARI: Roma ve Helenistik dönemin temellerini atmıştır. Farklı uygarlıklara ait bilgileri birleştirip geliştirmek önemli bir özelliğidir.

1-Girit Uygarlığı: Güçlü bir donanmaları vardır. Mısır, Kıbrıs ve Suriye ile ticaret yaptı. Knossos sarayını yapmışlardır. Kuyu mezarları ve vardır. Aka işgali ile yıkıldı.

2-Miken uygarlığı: Orta Avrupa’dan Yunanistan’a gelen Aka’lar kurdu (Mora’da). Ev ve Kubbeli mezarları vardır. Çanakkale boğazını ele geçirme amacı ile Truvalılar ile savaşmışlardır. Girit yazısını kullandılar. Dor’lar son vermiştir. 3-Yunan(grek)uygarlığı: Şehir devletleri (polis) kurmuşlardır. Şehir devletleri özgür ve bağımsızdır. Yasalarını kendileri oluştururlardı. Felsefe ve Sporda ileridirler (Aristo, Eflatun, Sokrat). Deniz ticareti ile Karadeniz, Akdeniz ve Sicilya da koloniler kurdular. Drakon yasaları vardır. Solon yasaları ile kölelik kaldırıldı. Klistenes reformları ile meclisin önemi artar. 4Yunan Kolonilerinin Kurulma Nedenleri: Tarıma müsait olmayan Yunanistan’ın dağlık arazisi yerine daha uygun yer arayışı. Nüfus artışı. Yunanistan’ın coğrafi konumu. Yeni Pazar arayışları. Toprağını kaybeden köylülerin köle olmamak için, yeni yurt arayışına girmesi. MISIR UYGARLIĞI(notlarımızın sonlarına doğru geniş olarak alınmıştır) Mısır’ın kuzeyine Aşağı Mısır, güneyine Yukarı Mısır denir. Mısır; “Nom” denilen illere ayrılırdı. Çok tanrılı din vardı. Piramit denilen firavun mezarları vardır. Mumyacılık gelişti.(Tıp ve Eczacılığı geliştirdi) NOT: Mumyacılık, ölümden sonraki yaşama (Ahiret inancı) inandıklarının göstergesidir. Resim yazısı (Hiyeroglif) ve kağıt türü olan Papirüs’ü buldular. Güneş yılı esaslı takvimi buldular. Geometri ve astronomide ileri gittiler.

58

Kralın sözleri tanrı buyruğu kabul edildiği için Mısır’da yazılı hukuk gelişmemiştir. NOT: Etrafı çöller ve denizler ile çevrili olduğu için Mısır Uygarlığı, Mezopotamya dışındaki hiçbir medeniyetten etkilenmemiştir. ROMA UYGARLIĞI (notlarımızın sonlarına doğru geniş olarak alınmıştır) İlkçağ’da, İtalya’da kuruldu. Mısır, Suriye, Filistin ve Anadolu topraklarına egemen olmuştur. Kavimler Göçü’nden sonra devlet zayıfladı. Roma’da çok tanrılı din vardı. Hz. İsa, Hıristiyanlığı yayarak Roma’da tek tanrılı din devrini başlattı. 313 Milano Fermanı ile Roma’da Hıristiyanlık serbest bırakıldı ve Resmi Din kabul edildi. Roma’da üç sosyal sınıf vardır (Patrici, Plep, Köleler). Yunanlılardan a l d ı k l a r ı alfabeyi düzenleyerek “Latin Alfabesi”ni meydana getirdiler. Ülkemizde Romalılardan kalma bazı eserler bulunmaktadır; İstanbul’da; Bozdoğan Kemeri ve Çemberlitaş, Ankara’da; Augustus Tapınağı ve Roma Hamamı, Antalya’da; Aspendos Tiyatrosu’dur.

BİZANS UYGARLIĞI ((notlarımızın sonlarına doğru geniş olarak alınmıştır) -Başkenti İstanbul’dur. Bizans ordusunun çoğunluğu ücretli asker lerden oluşurdu. (Zayıf) Bizanslıların en önemli silahı, karada ve denizde yanabilen Grejuva (Rum Ateşi) idi. (Askeri gücü artırır) 1453’te Fatih Sultan Mehmet’in İstanbul’u Fethi ile sona erdi. İSTANBUL İSİMLERİ KONSTANTİNOPOL KONSTANTİNİYYE KONSTANTİNOPOLİS İSLAMBOL DERSAADET İSTANBUL HİNT MEDENİYETİ(notlarımızın sonlarına doğru geniş olarak alınmıştır) Sık sık istilalara uğramıştır. KAST SİSTEMİ vardır. Brahmanlar (Din Adamları) Kşatriyalar (Soylular ve Askerler) Vaysiyalar (Zanaatkar, tacir, köylü) Südralar (İşçiler) Parya (En ağır işçi, köle)