VISOKA ŠKOLA STRUKOVNIH STUDIJA ZA OBRAZOVANJE VASPITAČA U KIKINDI

SEMINARSKI RADOblast: METODIKA FIZIČKOG VASPITANJA

Tema: UROGENITALNI SISTEM

Mentor: Kandidat:dr. Mijić Zoran Pačarić Aleksandar

Kikinda, 2011. godine

SADRŽAJ

UROGENITALNI SISTEM str.3Mokraćna bešika UretraBUBREZI str.4

POLNI SISTEM str.7Ženski polni organi str.7

UnutrašnjiJajnikJajovodMatericaUsmina

SpoljašnjiVelike usne stidniceMale usne stidniceDražicaTremna glavica

Muški polni organi str.10 Spoljašnji

Polni udMošnica

UnutrašnjiSemnikPasemnikSemevodSemena vrpcaBulbouretralna žlezdaProstataMehuričasta žlezda

LITERATURA str.13

UROGENITALNI SISTEM

2

Urogenitalne organe čine bubrezi i polni organi. Oni imaju dvostruku ulogu: bubrezi u strogim granicama održavaju sastav i količinu tečnosti u organizmu, dok polni organi obezbeđuju produžavanje vrste reprodukcijom. Osnovna funkcija bubrega jeste održavanje homeostaze, odnosno održavanje unutrašnje ravnoteže organizma. Tako među mnogobrojnim funkcijama, bubrezi kontrolišu ravotežu vode i elektrolita, acido - baznu ravnotežu, regulaciju krvnog pritiska, stimulišu koštanu srž i eliminaciju otpadnih materija, kao i reapsorpciju supstanci od vitalnog značaja.Urinarni sistem se sastoji od uretera ( mokraćo - voda ), mokraćne bešike i uretre ( mokraćne cevi ).

~Mokraćna bešika~Građa mokraćne bešike: Zid mokraćne bešike čine, idući od površine u dubinu, tri omotača: serozni, mišićni i tunica mucosa. Muskulaturu mokraćne bešike inerviše autonomni nervni sistem. Parasimpatička vlakna izazivaju kontrakciju i otpuštanje unutrašnjeg sfinktera, što dovodi do pražnjenja bešike, odnosno mokrenja, a simpatička vlakna imaju suprotni efekat. ( U slučajevima povrede karličnog parasimpatikusa, onemogućeno je spontano pražnjenje bešike, što dovodi do zadržavanja mokraće u bešici ).

Unutrašnja površina mokraćne bešike obložena je sluzokožom koja gradi mnogobrojne nabore, uglavnom nestalne, jer iščezavaju prilikom punjenja bešike. Međutim u predelu fundus vesicae nalazi se trouglasto polje nazvano Lieutaudov trougao bešike ( trigonum vesicae ). Vrh ovog trougla okrenut je napred i odgovara unutrašnjem otvoru mokraćne cevi. Dva zadnja ugla trigonum vesicae,desni i levi, čine odgovarajući otvori mokraćovoda. Između ušća oba uretera pruža se poprečni sluzokožni nabor, iza kojeg se nalazi udubljenje koje predstavlja najniži deo mokraćne bešike, te se stoga u njemu zadržavaju strana tela, kao što su kamen ili gnoj kod zapaljenja mokraćne bešike.

~Uretra~Mokraćna cev uretra je izvodni, mišićno - sluzokožni kanal bešike. Mokraćna cev kod žene je znatno kraća nego kod muškarca, duga je oko 4 cm. Ona polazi iz mokraćne bešike pomožu svog unutrašnjeg otvora, a zatim se pruža naniže i unapred ispred vagine. Spoljašnji otvor mokračne cevi nalazi se ispred otvora vagine, a iza klitorisa. Mokraćna cev kod muškarca se odlikuje mnogo većom dužinom od prosečno 18 - 20 cm. Dok uretra kod žene služi samo pražnjenju mokraćne bešike, kod muškarca je ona uz to i odvodna cev za spermu.

BUBREZI

3

Bubrezi se nalaze u zadnjem delu trbušne duplje, blizu kičmenog stuba i aorte kako prikazuje sledeća šema.

4

Imaju oblik pasulja sa udubljenom stranom prema unutra, teže od 130 d0 150 g i okruženi su masnim tkivom. Svaki bubreg ima srž ( medulu ) i koru ( na periferiji ) koji su obavijeni tankom fibroznom kapsulom koja se lako ljušti. Sa njegove unutrašnje strane, u hilusu, nalaze se bubrežne karlice oblika levka. One se nastavljaju ureterima dužine 30 cm, koji svojim peristaltičkim talasima odvode mokraću u mokraćnu bešiku. Na sledećoj slici prikazan je presek bubrega sa izvesnim brojem piramida srži čiji se vrhovi otvaraju prema unutrašnjosti bubrežnih karlica, dok im je baza u koribubrega.

Malpigijeve piramide se sastoje iz velikog broja izvijuganih mokraćnih cevčica. One su među sobom zbijene i ima ih oko 1000000 u svakom bubregu. Koru i srž čini veliki broj nefrona i mokraćnih sabirnih cevčica. Nefroni su sekretorne jedinice bubrežnog parenhima. Svaki nefron se sastoji od Malpigijevog bubrežnog telašca i bubrežnih cevčica. Ova telašca su rasuta po kori bubrega i sastoje se iz dva dela: Bovmanove glomerularne čaure i glomerula, što je prikazano na sledećoj slici.

5

Da bi odgovorili svim funkcijama, bubrezi su duboko prokrvljeni i dobijaju četvrtinu minutnog volumena srca, odnosno 1,3 litra krvi u minuti. Razlika u pritiscima između krvnih kapilara i glomerula dovodi do filtracije, mehanizmom koji se može uporediti sa radom hidrostatičke pumpe. Na ovaj način bubrezi proizvode 170 litara filtrata dnevno. Tokom oticanja kroz mokraćne puteve, sastav filtrata se menja, zavisno od potreba organizma, selektivne reapsorpcije vode i različitih materija. Ukupno se 1% glomurelarnih filtrata pretvara u mokraću koja otiče mokraćovodom prema mokraćnoj bešici gde se skuplja i kasnije mikrenjem izbaci iz organizma.

POLNI SISTEM

Polni sistemi žene i muškarca sastoje se od unutrašnjih i spoljašnjih polnih organa, u zavisnosti od toga da li se nalaze u maloj karlici ili izvan nje.

Ženski polni organi

Unutrašnji polni organi žene su jajnik, jajovod, materica i usmina, a spoljašnji ženski polni organ je stidnica.

6

~Jajnik~Jajnik je parni organ, oblika i veličine badema. U njemu sazrevaju ženske oplodne ćelije, a sem toga on stvara i polne hormone, koje ubacuje u krvotok. Jajnik se sastoji iz epitela, koji spolja obmotava čitavu površinu jajnika i strome jajnika koju čine tanka, periferna kora i središnja srž.

~Jajovod~Jajovod je mišićno - sluzokožni kanal, dug oko 14 cm, koji se pruža od jajnika do materice. On ima ulogu da prihvati jajnu ćeliju iz jajnika i da je sprovede u materičnu duplju. Na jajovodu možemo razlikovati sledeće delove:

- trbušni otvor jajovoda koji se nalazi na njegovom spoljašnjem kraju. Pomoću njega jajovod komunicira sa peritonealnom dupljom.- levak jajovoda je prošireni, spoljašnji kraj jajovoda.- ampula jajovoda je vretenasto prošireni deo koji se nastavlja na levak.

7

- suženje jajovodase pruža od ampule do materice.- materični deo je kratki segment koji se nalazi u zidu materice- materični otvor jajovoda je unutrašnji otvor.

~Materica~Materica je šuplji, neparni mišićno - sluzokožni organ, koji se nalazi između jajovoda i vagine. Morfološke i funkcionalne karakteristike materice vezane su za njenu ulogu da primi oplođenu jajnu ćeliju, pruži uslove za njen razvoj u zreli plod i omogući da se ovaj porođajem odvoji od majčinog tela. Po obliku se materica može uporediti sa okrenutom kruškom. I njena veličina odgovara veličini kruške. Tokom devet meseci graviditeta, uterus se povećava od 3 do 6 puta. Gornji, širi deo je telo materice, donji deo se naziva materični vrat, a između njih je kratki suženi deo. Na telu se razlikuju prednja i zadnja strana. Prednja strana naleže na mokraćnu bešiku, a zadnja strana je u odnosu s crevima. Materično dno je gornji zaobljeni kraj materičnog tela. Na spoju desne i leve ivice s materičnim dnom nalazi se rog materice, na kojem se završava odgovarajući jajovod. Materični vrat odgovara polovini ukupne dužine materice kod žene koja nije rađala, njenoj donjoj trećini, kod žene koja je viđe puta rađala,a kod novorođenčeta vrat je duži od materičnog tela. Pripojem gornjeg kraja vagine oko njegove spoljne površine, materični vrat je podeljen na dva dela:

- donji, zvani grlić materice, koji štrči u lumen vagine i - gornji nadvaginalni deo.

Šupljina materice je podeljena na dva dela. Deo koji se nalazi u telu materice, naziva se materična duplja, a deo u visini vrata materice naziva se kanal materičnog vrata. Normalni položaj materice održava pre svega mišićno dno karlice. Ono ne nosi samo matericu, nego na njega upire i težina drugih karličnih i trbušnih organa, a mora odolevati i povećanom intraabdominalnom pritisku. Ako je dno karlice oštećeno, usled više porođaja, posledica može biti spuštanje materice.

~Usmina~Usmina je ženski kopulacioni organ koji služi i kao porođajni kanal. To je mišićno - sluzokožni kanal, dug oko 9 cm, koji se nadovezuje na vrat materice,. Na donjem kraju otvara se između malih usana stidnice. Na vagini se razlikuju dva zida ( prednji i zadnji ) i dva kraja ( gornji i donji ). Prednji zid je u odnosu sa mokraćnom bešikom i uretrom, a zadnji zid sa rektumom.Zidovi vagine su priljubljeni jedan uz drugi, tako da je šupljina vagine svedena na vrlo uzanu pukotinu. Gornji kraj

8

vagine pripaja se oko vrata materice, a donnji kraj nosi otvor pomoću kojeg se ona otvara u trem vagine. Otvor vagine delimično je zatvoren tankom kožnom duplikaturom nazvanom himen, koji prska pri prvom polnom odnosu.

U spoljašnje polne organe, koji se označavaju zajedničkim imenom stidnica spadaju velike usne stidnice, male usne stidnice i erektilni organi ( dražica i tremna glavica ).

~Velike usne stidnice~Velike usne stidnice jesu dva kožna nabora, koji su izdignuti jače razvijenim potkožnim masnim tkivom. One ograničavaju međusobno stidnu pukotinu i spajaju se svojim prednjim i zadnijm krajevima. Njihov prednji spoj nastavlja se u preponski brežuljak.

~Male usne stidnice~Male usne stidnice takođe su dva kožna nabora, samo znatno tanja i bež sadržaja masnog tkiva. Imaju izgled sluzokože, pošto im površinski sloj epidermisa ne orožava. One su obično potpuno prekrivene velikim usnama i međusobno ograničavaju trem vagine.

~Dražica~Dražica ( clitoris ) je neparni erektilni organ ( homolog penisa ) koji se nalazi ispred trema vagine, a ispod preponske simfize.

~Tremna glavica~Tremna glavica je parno erektilno telo koje leži bočno od trema vagine.

~ Muški polni organi ~

U spoljašnje muške polne organe spadaju polni ud i kožna vreća koja visi ispod preponskih kostiju, mošnice.

9

~Polni ud~Polni ud ( penis ) je muški kopulacioni organ, koji sadrži najveći deo uretre. Posmatrano od nazad ka napred, na polnom udu se opisuju sledeća tri dela: koren, telo i glavić. Koren polnog uda je njegov zadnji skriveni deo, koji je pričvršćen uz donje ivice desne i leve karlične kosti. Telo predstavlja njegov srednji, slobodni i najduži deo. Glavić uda je kupasto proširenje kojim se završava telo uda na svome prednjem slobodnom kraju. Na vrhu glavića nalazi se spoljni otvor uretre. Glans penis je pokriven slobodno pokretnom kožnom duplikaturom, nazvanom udna navlaka. Osnovu penisa čine šupljikava, erektilna tela. Desno i levo kavernozno telo polnog uda i neparno sunđerasto telo u kojem se nalazi uretra. Kavernozna tela postavljena su na dorzalnoj strani organa ( kao cevi na pušci

10

dvocevki ), dok sunđerasto telo leži ventralno od njih, smešteno u uzdužnom žlebu, koji je nastao spajanjem dva kavernozna tela.

Na površini kavernoznih tela nalazi se čvrsta vezivna čaura. Od nje u dubinu odlaze mišićno - elastične pregrade koje raščlanjuju unutrašnjost kavernoznih tela u veliki broj šupljina. Kada je penis mekan u kavernama se nalazi malo krvi. U erekciji kaverne su ispunjene krvlju pod pritiskom. Do erekcije dolazi na sledeći način. Pod uticajem taktilne i mentalne stimulacije, parasimpatičkim refleksnim putem dolazi do vazodilatacije arterija, krv navre u kaverne, a rezultat je erekcija. Šupljine se proširuju i obim kavernoznih tela se poveća 3 - 4 puta.

~Mošnica~Mošnica ( scrotum ) je kožna kesa koja je sagitalnom pregradom podeljena na desnu i levu polovinu, u kojoj je uložen testis. Koža skrotuma ima određene osobenosti, kao što su jača pigmentacija i velika naboranost. U potkožnom tkivu razvijen je deblji sloj glatkih mišićnih ćelija. Hladnoća, ali i psihički nadražaj, dovode do kontrakcije ove muskulature, pa se koža namreška i zadeblja. Koža je pokrivena dlačicama i sadrži obe vrste kožnih žlezda ( znojne i lojne ).

Unutrašnji polni organi muškarca su semnik, semeni putevi, koje čine pasemnik, semevod i žlezde pridodate semenim putevima ( mehuričasta žlezda, prostata i bilbouretralna žlezda ).

11

~Semnik~Semnik je parni organ u kome se stvaraju muške oplodne ćelije, ali on deluje i kao žlezda sa unutrašnjom sekrecijom, jer luči muške polne hormone. Iako leži u mošnicama, izvan telesnih šupljina, testis se ubraja u unutrašnje polne organe, jer im po svom primarnom položaju i pripada. Testis ima izgled spljoštenog jajeta, tako da mu se razlikuju dve strane - spoljašnja i unutrašnja, dve ivice - prednja i zadnja i dva pola - gornji i donji. Levi testis leži malo niže od desnog.

~Pasemnik~Pasemnik je duguljasta formacija koja naleže na zadnju ivicu i gornji pol testisa. Sastoji se od glave pasemnika, tela pasemnika i repa pasemnika.

~Semevod~Semevod je kanal dug 50 - 60 cm koji pripada semenim putevima. U prvom delu svog puta pruža se naviše kroz skrotum, u drugom delu ili funikularnom delu on leži u semenoj vrpci. U trećem delu, semevod ide kroz preponski kanal, a zatim ulazi u karlicu i dolazi do baze prostate. Taj četvrti deo njegovog puta naziva se karlični deo.

~Semena vrpca~Semena vrpca je tvorevina u obliku konopca, a sastoji se od sadržaja i omotača.

~Mehuričasta žlezda~Mehuričasta žlezda je parna tvorevina, priljubljena je uz dno mokraćne bešike ispred rektuma.

~Prostata~Prostata je neparni, mišićno - žlezdani organ, koji leži ispod mokraćne bešike. Ona obuhvata početni deo uretre, a njen sekret ulazi u sastav sperme. Po obliku se prostata upoređuje sa pitomim kestenom, a odgovara mu i po veličini. Donji suženi deo prostate naziva se vrh, a gornji, širi deo jeste baza prostate. Na bazi koja je prekrivena mokraćnom bešikom, nalaze se tri otvora. Prednja površina gleda prema preponskoj simfizi, a zadnja površina okrenuta je rektumu.

~Bulbouretralna žlezda~Bulbouretralna žlezda je parna žlezda, oblika i veličine graška. Obe žlezde su smeštene uz srednji opnasti deo mokraćne cevi. Izvodni kanal žlezde se izliva u sunđerasti deo mokraćne cevi.

LITERATURA

12

Kostić, dr. Svetlana ATLAS LJUDSKOG TELA U BOJI

IKP "Evro" Beograd, 2002. godine

Mihalj, Marija ANATOMIJA ČOVEKA

"Ortomedics" Novi Sad, 2008. godine

NAPOMENA:

Ilustracije u seminarskom radu su preuzete iz knjige "Atlas ljudskog tela u boji".

13