«Το κίνημα της Αστικής Γεωργίας στον Διεθνή χώρο και οι μεταλλάξεις που προκαλεί στους ανοιχτούς

χώρους και στη συμπεριφορά των τοπικών κοινωνιών, το Παράδειγμα της Αμερικής»

Επιστημονική ημερίδα με θέμα: «Αστική Γεωργία στο Πάρκο Τρίτση»

Παρασκευή 21/10/2011

Οργανισμός Διοίκησης & Διαχείρισης Πάρκου Περιβαλλοντικής Ευαισθητοποίησης «Αντώνη Τρίτση»

Ομιλητής : Δρ Σταμάτης Λ. Σεκλιζιώτης Γεωπόνος (ΑΠΘ) – Αρχιτέκτων Τοπίου (MPhil & PhD Birmingham UK)

Πρόεδρος του ΔΣ της Επιστημονικής Εταιρίας μη κερδοσκοπικού

χαρακτήρα «ΓΕΩΠΟΝΟΙ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ» Μέλος των μόνιμων Επιστημονικών Ομάδων Εργασίας για το «ΑΣΤΙΚΟ

ΤΟΠΙΟ» και τους «ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΟΥΣ ΚΗΠΟΥΣ» της Εταιρίας.

Στην Ανάγκη και η Επινόηση….. Φεύγοντας οι νέοι από τις αγροτικές περιοχές για να καταταγούν στο στρατό στους δύο παγκόσμιους Πόλεμους οδήγησαν στην ανάγκη δημιουργίας της αστικής γεωργίας που θα βόηθαγε στην επιβίωση του αστικού πληθυσμού…. Η Ευρωπαϊκή και αργότερα Αμερικανική πρακτική της δημιουργίας «αστικών εδώδιμων κήπων» αρχίζει το 1917 παίρνοντας και το όνομα «war gardening» λόγω του 1ου παγκόσμιου πολέμου όταν ερήμωσαν οι αγροτικές περιοχές από αγρότες ενώ η τροφοδοσία με τρόφιμα των μεγάλων αστικών κέντρων έγινε ιδιαίτερα προβληματική υποθάλποντας την αισχροκέρδεια, την εκμετάλλευση και τη σκόπιμη ανεπάρκεια. Στο κίνημα «Κήποι της Νίκης» (Victory Gardens) το οποίο ουσιαστικά άρχισε από τη Βρετανία, συμμετείχαν 20 εκατομμύρια αμερικανοί οι οποίοι στη διάρκεια του πολέμου παρήγαγαν το 40% της εθνικής τους κατανάλωσης, με αποτέλεσμα να ανακουφίζονται αφ’ ενός ο αστικός πληθυσμός, αφ’ ετέρου να ανεφοδιάζεται ανεμπόδιστα ο στρατός με τρόφιμα.

Από τους Victory Gardens και τους Allotments της Αγγλίας στους Victory Gardens των ΗΠΑ και στις σημερινές λίστες αναμονής…

Forget flowers ... fruit and veg are in season for young gardeners

Rising prices in the supermarkets coupled with growing concerns about the environment and global food shortages have led to five-year waiting lists for

council allotments and a boom in the sale of vegetable seeds (Caroline Davies , The Observer,

Sunday 18 May 2008)

Ο «επικοινωνιακός» Λαχανόκηπος της Κυρίας Ομπάμα & η Αναβίωση των Victory Gardens στην πλατεία Δημαρχείου του San Francisco (2008)

Το Ένστικτο της Επιβίωσης Ο άνθρωπος έχει «απομακρυνθεί από το «έδαφος» και το τίμημα είναι μεγάλο. Η αναζήτηση της τροφής πάει χιλιάδες χρόνια πίσω στην εποχή του «ανθρώπου κυνηγού» και του «ανθρώπου οικιστή του δασικού δαπέδου…» των primitive huts, της σποράς και της συγκομιδής….!!! Ένστικτα Επιβίωσης & Σύγχρονες ευαισθησίες εκδηλώνονται με τις επιστροφές στο ελάχιστο χώμα του προκήπιου και της γλάστρας.

Σταθερά τα οφέλη από την Αστική Γεωργία, από Παλιότερα και μέχρι Σήμερα

(Urban Agriculture, Urban Farming, Edible Landscaping, Edible Gardening, etc)

•Κοινωνικοοικονομική αξιοποίηση ανοικτών χώρων και κάθε διαθέσιμης επιφάνειας στον αστικό ιστό (από τα πάρκα μέχρι τους κήπους και τις μικρές «πρασιήδες» που συντηρούσαν τους αρχαίους Αθηναίους..)…..

•Εξοικείωση με τη γη και «επαφή με το έδαφος – πηγή τροφής «ο αγρός» σε αντίθεση με το «άστυ»

•Επαφή με τα εδώδιμα βοτανικά είδη, την παραγωγή, τις γεωργικές πρακτικές και την απόκτηση γνώσης και εμπειριών κοντά στην κατοικία

•Κοινωνική αλληλεπίδραση των πολιτών και αποκατάσταση του «χαρακτήρα της γειτονιάς»

•Παραγωγή ειδών διατροφής πρώτης ανάγκης κυρίως φρούτων και λαχανικών σε εποχές διατροφικής κρίσης γέννημα οικονομικής ύφεσης, πολέμου ή φυσικών καταστροφών.

•Παραγωγή ειδών διατροφής από τους ίδιους τους καταναλωτές σε νωπή και μεταποιημένη μορφή (homemade preserved food items)

•Παραγωγή ειδών της προτίμησης του καταναλωτή τα οποία δεν είναι πάντοτε διαθέσιμα στην αγορά •Αξιοποίηση των δυνατοτήτων που παρέχει η γεωργική βιοποικιλότητα με χρήση (πιλοτική στην αρχή και συστηματική αργότερα) ενδημικού γενετικού υλικού (σπόροι, βολβοί, σπορόφυτα, δενδρύλλια)

•Τόνωση των τοπικών αγορών «εισροών, αναλώσιμων, καλλιεργητικού εξοπλισμού και εργαλείων κηποτεχνίας» •Απόκτηση καλλιεργητικής, διαιτητικής και διατροφικής γνώσης και υιοθέτηση συνηθειών υγιεινής διατροφής •Σωματική άσκηση - Ψυχοσωματική θεραπεία και αποκατάσταση, μέσα από κηποτεχνικές δραστηριότητες (συνδέονται με τη μείωση του κίνδυνου παχυσαρκίας για όλες τις ηλικίες, καρδιακά νοσήματα και των δύο φύλων, έλεγχο του ζαχαροδιαβήτη, ίαση τραυμάτων και αντιμετώπιση κινητικών και ψυχικών προβλημάτων, κλπ)

•Υποκατάσταση μέρους των καθημερινών αναγκών νωπών σε βαθμό που οι τοπικές αγορές να αναπροσαρμόζουν τις τιμές καταναλωτού σε προσιτά επίπεδα για τις χαμηλοεισοδηματικές τάξεις (εργαλείο συμπίεσης τιμών)

•Περιβαλλοντικά οφέλη για τον αστικό πληθυσμό (μείωση αιωρούμενων στερεών με τη φύτευση γυμνών επιφανειών, μείωση CO2, προσέλκυση πανίδας, βελτίωση αισθητικής του πολεοτοπίου, αξιοποίηση υδάτινων πόρων και παρακράτηση απορροών, παρεμπόδιση απόθεσης απορριμάτων,κλπ)

•Ευκαιρίες παθητικής και ενεργού αναψυχής, εκπαίδευσης και επιμόρφωσης όλων των ηλικιών, φύλων και εθνικοτήτων με δυνατότητες εναλλαγής γνώσεων εθνοβοτανικής, διαιτητικών συνηθειών, παραγωγής και συντήρησης των τροφίμων και ανάπτυξης πνεύματος αλληλεγγύης και κοινωνικής αλληλοβοήθειας

•Επιστημονική Έρευνα σε θέματα αστικής γεωργικής πρακτικής, αστικής αγροτικής οικονομίας και ελεγχόμενου μοντέλου διατροφής από τους αστούς καταναλωτές .

Η επιμόλυνση του εδάφους από ρυπαντές πόλης (βαρέα μέταλλα, κλπ) αντιμετωπίζεται με

δοκιμασμένες καλλιεργητικές πρακτικές και μέτρα πρόληψης, όπως:

• Χωροθέτηση των δράσεων μακριά από σημειακές πηγές ρύπανσης (site selection for urban farming) σε μεγάλους ανοικτούς χώρους, ταράτσες, περιαστική ζώνη. • Απολύμανση υπάρχοντος εδάφους (ή αφαίρεση κατά το σύστημα "dig and dump"…..) • Δημιουργία νέου & πρόσθετου φυτευτικού υποστρώματος (από φερτά καθαρά υλικά, φυτοχώματα, κομπόστες, κλπ) • Κάλυψη με αχυροστρωμνή και φυτικά υπολείμματα • Υπερύψωση του εδαφικού υποστρώματος σε ολόκληρη την επιφάνεια (με σταθεροποίηση και τεχνικές εγκιβωτισμού) • Θερμοκηπιακές εγκαταστάσεις (με δυνατότητα για πολυώροφες φυτεύσεις, υδροπονικές εφαρμογές μικρής κλίμακας, κλπ)

Κεντρική Πλατεία με επιφάνεια “demo” αστικού εδώδιμου κήπου για επίδειξη γεωργικών πρακτικών και μετάδοση βασικών γνώσεων στους πολίτες (Πρωτοβουλία από φορέα τοπικής αυτοδιοίκησης στην Ταϋλάνδη)

Αστικός λαχανόκηπος σε κενό αστικού ιστού υπό κατασκευή με θερμοκήπιο, προστατευτική περίφραξη και καθιστικό χώρο υποδοχής (ΗΠΑ)

Λαχανοκομία και Δενδροκομία σε Πλατείες και Αστικά κενά Από τη δοκιμή στην Παραγωγική διαδικασία

(Συνεχής χρήση & αξιοποίηση κενού δαπέδου πόλης με εποχιακές εναλλαγές παραγωγής & με συγκριτικά αυξημένη πρόσοδο ανά μονάδα επιφανείας)

ΠΑΡΑΧΩΡΗΣΗ ΑΝΟΙΚΤΩΝ ΧΩΡΩΝ ΤΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΜΕΣΑ ΣΤΗΝ ΑΣΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΕΡΙΑΣΤΙΚΗ ΖΩΝΗ ΠΡΑΣΙΝΟΥ (χορτολίβαδα, αλάνες, ξέφωτα, πάρκα, ανεπίσημοι σκουπιδότοποι, πρώην γεωργικές εκτάσεις, κλπ) ΕΠ’ ΕΝΟΙΚΙΩ, Η’ ΑΚΟΜΗ ΚΑΙ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΑΠΟ ΤΟΥΣ Ο.Τ.Α., ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥΣ, ΕΚΚΛΗΣΙΑ, ΙΔΙΩΤΕΣ κλπ

Κέντρο Νεότητας Gary Comer, Σικάγο «Ταρατσολαχανόκηπος»

Αρχιτέκτονες Τοπίου : Douglas Hoerr, FASLA

& Peter Lindsay Schaudt FASLA, FAAR

Huntington Urban Farm New York City Αρχιτέκτων: Tim Stephens (μεταμορφώνοντας το parking σε αστικό εδώδιμο κήπο)

«The Huntington Urban Farm is to pave the way for fresh thinking in terms of how communities interact with each other and how a common, productive bond can be achieved through sustainable practices» , Tim Stephens

Υποκατάσταση κλασσικού χλοοτάπητα αστικού τοπίου προαστιακού χαρακτήρα «περιπατητικής, αισθητικής και αντιδιαβρωτικής χρησιμότητας» από το «εδώδιμο μικροτοπίο ενεργού παρουσίας με πρωτογενή και δευτερογενή κοινωνικά οφέλη»

Μετάβαση από την εποχή του χλοοτάπητα στην εποχή του αστικού λαχανόκηπου

Οι «Λαχανόκηποι αντί Χλοοτάπητα» στα προκήπια των σπιτιών αποτελεί εκτεταμένο φαινόμενο στις περισσότερες αμερικανικές πόλεις.

Παρά τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι πολίτες από την πολύπλοκη νομοθεσία που εφαρμόζεται από πολιτεία σε

πολιτεία, κομητεία σε κομητεία. Οι διατάξεις που ισχύουν για απαγόρευση των «ατομικών εδώδιμων κήπων» συνδέεται από πολλούς με τη διαμάχη που υπάρχει μεταξύ των εταιριών τροφίμων, των φαρμακευτικών εταιριών, πιθανώς των

αναμορφωτών του CODEX ALIMENTARIOUS και του αυξανόμενου κινήματος των πολιτών να παράγουν οι ίδιοι τρόφιμα για τον εαυτό τους. Υπηρεσίας δημόσιας υγείας συμβουλεύουν για τυχόν επιμολύνσεις που πιθανώς να υπάρχουν στα

προϊόντα, όταν οι κήποι βρίσκονται κοντά σε σημειακές πηγές ρύπανσης (αυτοκινητόδρομοι, βιομηχανικές εγκαταστάσεις, κλπ). Δειγματοληπτικές αναλύσεις για βαρέα μέταλλα κυρίως μόλυβδο, κάδμιο, ψευδάργυρο κλπ γίνονται

σε τακτά διαστήματα από τις ίδιες τις ομάδες των πολιτών.

Κολοκυθιές, γλυκό καλαμπόκι, φασολιές, αρωματικά και άλλα, συμμετέχουν σε μια εικόνα «ρευστού εδώδιμου τοπίου» που εναλλάσσεται σύμφωνα με τις ιδιαίτερες διατροφικές ανάγκες και διαιτητικές προτιμήσεις των οικιστών και κατά εποχή

Η Καταγραφή των ανοικτών χώρων πόλης και ταξινόμησή τους με κριτήρια: •μεγέθους, •χρήσης •ιδιοκτησιακά, •εδαφολογικά, •γεωμορφολογικά, •βαθμού φυτικής κάλυψης, •Βαθμού ηλιοφάνειας ή σκίασης • αρδευσιμότητας •Προσπελασιμότητας •Ρυπαντικού φόρτου •Κοινωνικού και εισοδηματικού status του πληθυσμού • γειτνίασης με ιδρύματα εκπαιδευτικά, νοσηλευτικά , ευαίσθητες κοινωνικές ομάδες

Πρώτο Βήμα: η ΕΠΙΛΟΓΗ ΧΩΡΟΥ….. (site selection) Η Πλήρης Καταγραφή και Αποτύπωση των Ανοικτών Χώρων Πόλης κατά

Κατηγορία

METROPOLITAN URBAN OPEN SPACE & AGRICULTURE LAND USE LONG TERM MASTER PLANNING (1995- 2030)

για 6 Κομητείες Μητροπολιτική Περιοχή Σικάγου Ιλλινόϊ & Φιλαδέλφεια, ΗΠΑ

Χαρακτηρισμός, Αποτύπωση, Οριοθέτηση και Θεσμοθέτηση της προστασίας «Γεωργικής Χρήσης και Κάλυψης Γης» επάνω σε «πράσινους διαδρόμους, περιαστικά και διατρητικά του ιστού»

Διαθέσιμοι ανοικτοί χώροι της Αθήνας κάθε κλίμακας Από το περιαστικό δάσος και τους ελαιώνες, τα πάρκα της μέχρι τις ταράτσες και τους θύλακες των αστικών κενών και μετά από συστηματική καταγραφή (π.χ. ένα αστικό πρασινολόγιο) παραμένουν και αναμένουν σαν οι πιο δυναμικοί χώροι κοινωνικής επανασύνδεσης των πολιτών κάθε ηλικίας, μέσα από μια «φιλοσοφία αστικού αγροδιατροφικού χαρακτήρα». Στις μέρες μας η δυναμική του αστικού ανοικτού χώρου εμφανίζεται όσο ποτέ σαν «πολύτιμος φυσικός πόρος» σε περιβάλλον κρίσης, σε συνθήκες υπερτίμησης προϊόντων πρώτης ανάγκης (ενίοτε εισαγωγής) και συναφών υπηρεσιών, αλλά και σε «κοινωνικο-περιβαλλοντικό» κλίμα αναγκαιότητας να αντιστραφεί η κατάληψη της αγροτικής γης από την αστική επέκταση με την επέκταση της αστικής πλέον γεωργίας και των συγγενών χρήσεων σε βάρος του δομημένου περιβάλλοντος…. «μια επανακατάληψη της πόλης και των ελεύθερων επιφανειών της από πρακτικές, προϊόντα και δραστηριότητες διατροφικής, περιβαλλοντικής και ψυχοσωματικής αναβάθμισης των κατοίκων της»…..

Το πάρκο «Αντώνης Τρίτσης» αποτελεί παράδειγμα διαθεσιμότητας ανοικτού χώρου στον οποίο θα μπορούσαν να χωροθετηθούν μικρές καλλιέργειες «αστικού εδώδιμου τοπίου» σε ένα πλαίσιο οργανωμένου σχεδιασμού και διαχείρισης, χωρίς να αλλοιώνεται η αρχική του δομή και λειτουργία. Οι δραστηριότητες αυτές θα μπορούσαν να αποτελέσουν τοπικούς και υπερτοπικούς πυρήνες έλξης σε ένα πλαίσιο «ολοκληρωμένης δραστηριότητας» με κατάλληλο επιμερισμό των επιφανειών για πιλοτικές ετήσιες καλλιέργειες και λαχανόκηπους, ενώ περιμετρικά και κατά σημεία φυτεύσεις οπωροφόρων και αμπελιών και δημιουργία κινήτρων «συμμετοχής» πολιτών όλων των ηλικιών. Η διαφορά μεταξύ του αισθητικού – βοτανικού κήπου (Aesthetic Landscape) από τον εδώδιμο κήπο (Edible Landscape) είναι σημαδιακή ως προς τη συμμετοχή του πολίτη. Στην πρώτη περίπτωση έχουμε τον περίπατο, την αισθητική απόλαυση, την πολυποίκιλη περιβαλλοντική συνθήκη, τη διάσταση της βοτανικής παιδείας και της διάτρησης του πολεοδομικού ιστού από τη «φύση», ανθρωπογενή ή όχι… Στη δεύτερη περίπτωση έχουμε την ενεργό συμμετοχή, τη χειρονακτική εμπλοκή, τη διαχρονική φροντίδα μέχρι τη συγκομιδή, το μοίρασμα και την επάνοδο στο έδαφος….

ΠΑΡΚΟ «ΑΝΤΩΝΗΣ ΤΡΙΤΣΗΣ» ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ ΑΡΧΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΜΕΛΕΤΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ Αξιοποίηση του χώρου του Arboretum σε αστικό Οπωρώνα (!!!..) Επιλεκτική Αξιοποίηση των χώρων Ανθώνων, Αρωματικών λαβύρινθων, Ξέφωτων, Χλοοταπήτων και των Ηλιόλουστων πρανών σε Εκπαιδευτικούς και Θεραπευτικούς εδώδιμους Κήπους Τοπικής και Υπερτοπικής συμμετοχής (3 πινακίδες αρχικής κλίμακας 1/200, αποσπάσματα από τις Οριστικές Μελέτες & Μελέτες Εφαρμογής, Μελετητές: ARBORETUM ΓΕΩΠΟΝΙΚΗ Ε.Π.Ε. των Σ. Σεκλιζιώτη & Συνεργατών, 1992-1993)

ΕΡΩΤΗΜΑ : Μήπως είναι καιρός να δούμε το «αστικό δάπεδο» με άλλη αντίληψη και με εναλλακτική φιλοσοφία αξιοποίησης, όπως πιεστικά πλέον υπαγορεύουν οι καιροί ; ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΗ: Η συμμετοχή των πολιτών σε δράσεις ανοικτού χώρου με χαρακτήρα Αστικής Γεωργίας καταγράφεται ως η πλέον δημοφιλής διεθνώς, σε σχέση με άλλες χρήσεις – Ωφέλιμη, Υγιεινή, Οικονομική, Εκπαιδευτική, Κοινωνικά Αλληλεπιδραστική, Θεραπευτική, Εκτονωτική και με Περιβαλλοντικά θετικό & συγκριτικά ενισχυμένο αποτύπωμα . Η ΑΠΑΝΤΗΣΗ (με ερώτημα): Είναι «ΝΑΙ» , αλλά πόσο έτοιμοι είμαστε «θεσμικά», «διοικητικά - γραφειοκρατικά», «κοινωνικά», «οργανωτικά» και «ελεύθερα» να κάνουμε το βήμα ; Το ζήτημα δεν μπορεί να μείνει «Θεωρητικό» ή να σέρνεται «επικοινωνιακά» για λίγο καιρό μέχρι να υποκατασταθεί από την επόμενη επικαιρότητα…… Το ζήτημα επιβάλλεται να αποκτήσει «γόνιμο έδαφος»…

Συμμετοχή Εντατικού Χαρακτήρα Οι Δραστηριότητες που περιλαμβάνει η «αστική γεωργία» είναι «εντατικά συμμετοχικές» ενώ τον ανοικτό διαθέσιμο χώρο τον μεταμορφώνουν σε υπαίθριο διδασκαλείο και εργαστήριο παραγωγής ειδών πρώτης

ανάγκης για κάθε ηλικία και για διαφορετικές προτιμήσεις.

Περισσότερα από τις κυρίες: Melissa Iverson και Heather Coburn Flores