.uıoo. YILINDA İMAM HATİP LİSELERİ.u '

ULUSLARARASI SEMPOZYUMU

-BİLDİRİLER-23-24 KASIM 2013- İstanbul

Editörler

Recep Kaymakcan, Nuri Tınaz, Z. Şeyma Altın,

Mahmut Zengin, Ahmet Yasin Okudan, Hulusi Yiğit

Değerler Eğitimi Merkezi

©Eserin Her Türlü Basım Hakkı Anlaşmalı Olarak Ensar Neşriyat'a Aittir.

Dem Yayınlan Ensar Neşriyat Tıc. A.Ş. Organizasyonudur.

ISBN : 978-605-4036-64-6

KitabınAdı

100. YILıNDA İMAM HATİP LiSELERİ SEMPOZX'UMU

Editörler Recep Kaymakcan, Nuri Tı.naz, Z. Şeyma Altın,

Mahmut Zengin, Ahmet Yasin Okudan, Hulusi Yiğit

Yayın Koordinatörü Hulusi Yiğit

Redaksiyon Ayşe N uran Cansız

Derya Dinal Esma Bakır HalukDoğan

Elyesa Koytak MineArslan İbrahim Dalar

Çeviri & Tashih Ali Murat Yel

Mehmet Ali Doğan

Kapak & Sayfa Tasarımı Nuray Yüksel

Çeviri ' Ali Murat Yel

Baskı-Cilt

Pasifik Ofset 0212 412 17 00

1. Basım ·

Eylül2015

İletişim Oruç Reis Mah. Giyimkent Sitesi 12.Sok_ No:40-42

Esenler 1 İSTANBUL Tel: (0212) 49119 03 - 04 Faks: 0(212) 438 42 04 www.ensarnesriyat.com.tr e-mail: ensar@ensarnesriyat.com.tr

DÜNDEN BU~ÜNE İMAM HATİP LİSELERİ.(1913-2013)

Mustafa Öcal*

A. Giriş

İmam-Hatip Liseleri bazı kesimlere göre salt dini eğitim yaptıran okul­lardır. Oysa bu okullar yalnızca dini eğitim yaptıran okullar olmaktan ziya­de genel liselerin ders programının toplarmnın üzerine yaklaşık %40 orarun­da dini nitelikli dersler ilave edilmiş olan okullardır. Bundan dolayı genel liseler haftada 26 ila 28 saat arasında ders yaparken İHL'ler 40 saat ders yap­maktadır. %40'lık dilimi oluşturan söz konusu dersler; Kur' an-ı Kerim, 'elin dili' olarak öğretilen Arapça, Tefsir, Hadis, Fıkıh, Kelfun, Si yer, İslam Tarihi, Dinler Tarihi, Hitabet ve Mesleki Uygulama dersleridir. Malum olduğu üze­re; kuş tek kanatla uçamaz. İnsan da yalnız dünyevi ilimlerle yetinemeye­ceği gibi yalnız dini ilimlerle de yetinemez. Sağlıklı ve dengeli insan hem dini ve hem de dünyevi bilgilerle donanmalıdır. İşte imam-hatip liselerinin programları arasında yer alan dersler söz konusu dengeyi sağladığı gibi kendisini diğer okullardan farklı bir konuma da getirmektedir. Aynı zaman­da bu programı sebebiyle imam-hatip liseleri, Türkiye. Cumhuriyeti'i:Un en çok tarbşılan okulları olagelmiştir.

Gerçekten de daha ilk kuruluş yıllarından başlam~ üzere imam-hatip liselerine karşı sevgi ve sempati ile bakıp öyle davranan büyük çoğunluğa karşılık bazı kesimler bu okullara hep soğuk bakmış ve olumsuz tavır al­mışlardır. Bu okullara soğuk bakanlar tarafından imam-hatip lis~leri, Ata­türk ilke ve inkılaplarına ve özellikle laildiğe aykırı okullar olarak görülmüş ve her fırsatta bu iddialarını sürdüre gelmişlerdir. Oysa imam-hatip lisele-

*Yard. Doç. Dr., Uludağ Üniversitesi ilahiyat Fakültesi. e-mail: mustafaoca149~gınail.com

66 100. Yılında İmam Hatip Liseleri

ri 1924'te yürürlüğe konulan Tevhid-i Tedrisat kanununun 4. maddesinin funi.r hükmü gereği açılnuşlardır. Tevhid-i Tedrisat Kanunu ise toplam 8 adet olan ve "Atatürk İlkel eri" olarak nitelendirilen kanunların ilkidir. Laiklik ise 1928' de fiilen uygulaina ya konulmuş, 1937' de Anayasa maddesi haline geti­rilmiştir. Yani söz konusu kanunu hazırlatıp uygulamaya koyduran Atatürk olduğu gibi laiklik ilkesini uygulamaya koyduran da kendisidir. Peki, Ata­türk kendi sağlığında bu kanunun tamamını veya imam-hatip liseleri açıl­masım emreden 4. maddesini laiklik ilkesine aykırı bulup iptal ettirmediğine göre, neden sonraki dönemlerde bu okullar hep Atatürkçülüğe ve laildiğe aykırı okullar olarak iddia ve itharn edilmişlerdir? Öyle anlaşılıyor ki, söz konusu iddia ve ithamlarla ile ortaya çıkanların asıl maksatları başkadır. Aşağıda yapılacak bazı açıklamalann onların maksatlan konusunda ipuçları vereceği kanaatindeyiz.

Biz burada bir tebliğin sınırları içerisinde kalıp konunun fazla detayına girmeden; Devlet-i Al-i Osman'ın (Osmanlı İmparatorluğunun) son döne­minde / 1913'te açılan Medresetü'l-Eimme ve'l-Huteba' dan başlayarak 2013 yılına kadar İmam-Hatip Liselerinin geçirdiği evreleri, yapılan tartışmala­n, önlerine çıkanlan engelleri, engellerin nasıl aşılarak yüz yıllık bir zaman diliminin geride bırakıldığını ve okulların geldiği son noktayı özet halinde sunmaya çalışacağız. Ümit ederiz ki tebliğimizde vereceğimiz bilgiler ve yapacağımız açıklamalarla, gerek Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı ve gerek sempozyuma katılmak üzere muhtelif ülkelerden teşrif eden zevata yeterli

bilgi ve fikir verilmiş olur . ..

B. Medresetü'l Vaizin, Medresetü'l -Eimme ve'l-Huteba ve İmam ve

Hatip Mektepleri

1. Medresetü'l-Vaizin ve Medresetü' l-Eimıne ve'l-Huteba

İmam-Hatip Liselerinin ilk nüvesi; Devlet-i fi.J-i Osman'ın son dönemin­

devaiz yetiştirmek amaayla 1912 yılının son günlerinde (28 Aralık 1912' de) İstanbul Soğukçeşme' de Vanf Efendi Medresesi binasında açılan Medre­setü'l-Vaizin ile imam ve hatip yetiştirmek üzere 1913'te açılan Medrese­tü'l-Eimme ve'l-Huteba'dır. Devletin birçok cephede savaş yapıyor olması

sebebiyle öğrencilerin fiilen askere alınıp cephelere sevk edilmesi ve aynı yıllarda genel eğitim ve öğretim yaptıran medreseler için 1910, 1914 ve 1917

yıllannda üç ayn Islah Nizamnamesi hazırlarup yürürlüğe konulması se­bebiyle olsa gerek bu iki medrese yeterince ilgi görememiştir. 19.19 yılında

100. Yılında İmam Hatip Liseleri 67

Medresetü'l-İrşad kurulmuş ve Medresetü!l-Vaizin ile Medresetü'l-Eimme . ve'l-Huteba bu medresenin şubeleri haline getirilmiştir. O dönemin şartla­nnda Medresetü'l-İrşad da yeterince ilgi görernemiş olsa da 1924 yılına ka­

dar faaliyetlerini sürdünnüştür.

29 Ekim 1923 günü Cumhuriyet ilan edildikten sonra TBMM'den bir dizi kanun geçirilmeye başlanmıştır. Kanunlardan biri ve Cumhuriyet dö­neminin eğitim sisteminin yeniden organizesini sağlayacak olanı ise 3 Mart 1924 günü kabul edilen 430 sayılı Tevhid-i Tedrisat Kanunudur. Bu killlun 6 Mart günü Resmi Ceridede 1 Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe ko­nulmuştur.2 Kanunun aslı şudur:

Tevhid-i Tedrisat Kanunu

Madde 1 - Türkiye dahilindeki bütün müessesat-ı ilmiye ve tedrisiye Maarif Vekaletine merbuttur.

Madde 2- Şer' iye ve Evkaf Vekaleti veyahut hususi vakıflar tarafından idare olunan bilc~e medrese ve mektepler Maarif Vekaletine deiıir ve rap­tedilmiştir.

2 Bk. Resmi Ceride, Tarih: 6/3/1340 Sayı: 63; DUstur: Tertip: 3 c. 5 Sayfa: 322; Maarif Vekıileti Mecmuası, Matbaa-i Amire, İstanbul Mart 1341/1925, sayı 1, s. 74.

68 100. Yılında İmam Hatip Liseleri

Madde 3 - Şer'iye ve Evkaf Vekaleti bütçesinde mekatip ve medarise tahsis olunan mebaliğ Maarif bütçesine nakledilecektir.

Madde 4 - Maarif Vekaleti yüksek diniyat mütehassıslan yetiştirmek üzere Daru'l-Fünfı.ncİa bir İJahiyat Fakültesi tesis ve imarnet ve hitabet gibi

hıdemat-ı diniyenin ifası vazifesiyle mükellef memurların yetişmesi için de ayrı mektepler küşad edecektir.

Madde 5 - Bu kanunun neşri tarihinden itibaren terbiye ve tedrisat-ı umumiye ile müştegıl olup şimdiye kadar Müdataa-i Milliyeye merbut olan askeri rüşdi ve idadilerle Sılılıiye Vekaletine merbut olan Daru'l-eytamlar,

bütçeleri ve. heyet-i ta'limiyeleri ile beraber Maarif Vekaletine raptolunmuş­tur. Mezkur rüşdi ve idadilerde bulunait heyet-i ta'limiyelerin cihet-i irtibat­lan atiyen ait olduğu vekaletler arasında tahvil ve tanzim edilecek ve o za­

mana kadar orduya mensup olan muallimler orduya ruspetlerini muhafaza edecektir.3

Madde 6 -İş bu kanun tarih-i neşrinden muteberdir.

Madde 7 - İşbu kanunun icray-ı ahkamına İcra Vekilieri Heyeti memurdur.

* Tevhid-i Tedrisat Kanununun aynen nakledilen ilk iki maddesine göre

her tür eğitim ve öğretim kurumu ile birlikte genel medreseler ve Medrese­tü'l-İrşad da Milli Eğitim Bakanlığına bağlanması gerekiyordu. Fakat buna rağmen, dönemin Maarif Vekili Hüseyin Vasıf (Çınar) tarafından ll Mart 1924 tarihinde ilgili makamlara gönderilen bir telgraf emriyle bütün medre­

seler kapatılmıştır.4 Gerekçesi ise; öğrencilerin askerden kaçmak maksadıyla medreseye sığınınış olmalan idi. Oysa o dönemin yayın organlarında yer alan ve medreselerde yapılan sınav sonuçlarıyla ilgili açıklamalarabakıldığı zaman, talebenin önemli bir kısmırun askerde olduğu için sınava girerne­

miş olduklan görülmektedir.5 Birinci dünya savaşı döneminde öğrencileri

topluca askere giden Süleymaniye, Şehzade, Ankaravf, İsmail Efendi, Ce­

dit Hasan Paşa medreseleri gibi bazı medrese binalan ise askeri maksatlarla kullanılmıştır. 6

3 Ek: 22/4/1341 - 637/1 md. ile Mektebi Harbiyeye menşe' teşkil eden askeri liseler bütçe ve kadrolarıyla Maarif Vekaletinden aynlarak Müdafaa-i Milliye Vekaletine devrolunmuştur. (Bk. Maarif Vekôleti Mec­muası, sayı3, Nisan 1925, s. 55.)

4 Medreseleri kapatan kararnamenin 1 ıelgraf emrinin metni için b k. Öcal, Mustafa; "Kiil7)'e Defterleri "ne Göre Istanbul İmam ve Hatip Mektebi (1924-1930), Uludag Üniversitesi İliihiyat Fakültesi Dergisi, c. 17, sayı 2, yı/2008. s. 175-232; Öcal, Mustafa; Medresetii'l-Eimme ve'l-Hutebadan lmam-Hatip Lise/erine, Önder Yay. İstanbul 20 ll, s. 28.

5 Bk. Ceride-i İlmiye, c. 3, aded 32, s. 915; Ceride-i İlmiye c. 4, aded 40, s. 1184. 6 Bu konuda İsk:ilipli Auf Hoca'nın dilekçesi için bk. Albayrak, Sadık; Tiirkiye 'de Din Kaygası 2. Baskı,

100. Yılında İmam Hatip Liseleri 69

Anlaşılan o ki, o dönemde Türkiye Cumhuriyetini kuran irade . TBMM' den Tevhid-i Tedrisat Kanununu geçirmiş olmakla birlikte medrese­lecin faaliyetlerini sürdürmesini de uygun bulmamışbr. Kanunun askeri ke­simi ilgilendiren 5. maddesi hariç diğer maddeleri sonradan değiştirilmediği veya iptal edilmediğine göre medreseler resmen açık ama fiilen kapalıdır.

2. İmam ve Hatip Mektepleri o

Yukarıda aynen verilen Tevhid-i Tedrisat Kanununun 4. maddesinin funir hükmü gereğı.,.Maarif VekaJ.etince Mart 1924'te; öğretim süresi dört yıl

olan ve ilk yıl kapatılan medrese talebelerinin öğrenci olarak kaydedildiği 29 yerleşim merkezinde İmam ve Hatip Mektepleri aÇ!.lmaya başlanmışbr. Ancak sonradan açılanlar la toplam sayıları 34' e ulaşan bu mekteplere hayat hakkı tanınmamışbr. Şöyle ki; lise kısımları açılmadı. 1927' de Şuray-ı Dev­let (Danıştay) kararıyla din hizmetleri devlet memuriyetinden çıkarıldı ve İmam ve Hatip Mektebi mezunlarına resmi görev verilmedi. Hoca ve talebe­lerine sosyal baskı uygulanarak bu mektepler talebesiz bırakıldı. Çocuk ve gençler diğer okullara yönlendirildiler. Kısaca kanun gereği bu mektepler resmen açılmış ama fiilen faaliyete devam etmeleri de istenmemiştir. Nite­kim bazıları daha açılışının üzerinden 2-3 ay geçmeden, bazıları bir yıl, ba­zıları ikinci yılın sonunda kapatılmışbr. En sona kalan İstanbul ve Kütahya İmam ve Hatip Mektepleri ise 1930 yılında alınan kararla resmen kapatılarak tarihe intikal ettirilmiştir?

İmam ve Hatip Mekteplerinin Ders Programı şöyle idi: (Bk. Ders Dağı­tım Çizelgesi 1.)

İstanbul 1975, s. 1 75; Ceylan, H. Hüseyin; Cumhuriyet Dönemi Din-Devlet İlişkileri, rusale-Yay. Istanbul 1989-1990, c. I. s. 212.

7 Öca1, Mustafa; Imanı ve Hatip Mektep/eri, Mezunlarmdan Bazıları ile Yapılan Mfilôkatlar ve Şelıôdet­nanıe Ornek/eri, Uludağ Üniversitesi il3.1ıiyat Fakültesi Dergisi, c. 12, sayı 2, yıl 2003, s. 51-101; Öcal, Mustafa; "Kıinye Defterleri"ne Göre İstanbul İmam ve Hatip Mektebi (1924-1930), Uludağ Üniversitesi Üıihiyat Fakültesi Dergisi, c. 17, sayı 2,yı/2008, s. 175-232.

70 100. Yılında İmam Hatip Liseleri

Ders Dağıhm Çizelgesi 1.

l.Sınıf 2.Sınıf 3.Sınıf l.Sınıf Derslerin Adlan

(saat) (saat) (saat) 2 (saat)

Türkçe 5 4 2 ı

Yazı -Hüsn-i Ha tt- 2 2 Ara bl 3 3 3 4 Fransızca + + + + Tarih 2 2 2 2

Cogt-afya (Tabü ve Beşeri Coğrafya) 2 ı ı ı

HesaE, Cebir 2 2 1 Hayvanat ve Fizyoloji 1 2 Nebatat 2 Kur'an-ı Kerim Ma'a Tecvld 3 3 2 ı

Din Dersleri 2 2 3 2

Terbiye-i Bedeniye (Beden Eğitimi) 2 2 ı ı

Musı.kl (Gına) 2 ı ı 1 Hitabet ve İnşad 2 3 2 Ahlak ve Malfımat-ı Vataniye 2 2 2 Hendese, Resm-i Hattı ı ı 2 Hadls-i Şerif 1 1 1 Edebiyat (Türk Edebiyatı) 2 2 RUhiyat (Psikoloji) ı ı

Arzilat (İlm-i Arz) ı

Fizik ı ı

Kim a ı ı

Fıkıh 2 İlm-i Tevhid ı ı

Tabillt ı

Malumat-ı Kanunile + + Hıfzı's-Sıhha 2 Tefsir 2 İcti.mailat (Sosloloji) + UsOl-i Tedris ? ? ? ? TOPLAM 28 30 33 30

100. Yılında İmam Hatip Liseleri 71

Ç. Tek Partili Dönemde Dini Hayat (1923-1950)

ı. Laikliğe Geçiş ve 1950'ye Kadar Türkiye' de Dini Hayat

a. 1920'li Yıllarda

Tevhid-i Tedrisat Kanununun aynen nakledilen 4. maddesinin amir

hükmü . gereği Mart 1924'te Daru'l-Fünfuı'un çatl'sı altında bir de İlahiyat Fakültesi açılmıştı. Fakat tıpkı İmam ve Hatip Mekteplerinde olduğu gibi alınan tedbirlerle ôu fakültenin gelişmesine de imkan verilmemiş ve 1933 yılında kapatılrruştır.

Öte yandan 1920'li yıllarda ilk ve ortaöğretim sevixesindeki bütün okul­ların programlarından dini dersler çıkarılnuştır. Kur' an eğitim ve öğretimi yok denecek kadar azaltılrruştır. Dini hukuka dayalı kanunlar Batı ülkelerin­den tercüme edilip alınanlarla değiştirilmiştir. Teşkilat-ı Esasiye Kanunun­daki dini ifadeler çıkarılnuştır. Kısaca adım adım laiklik uygulamasına ge­çilmiştir. Daha 1930'lu yıllara gelmeden din ve devlet tamamen birbirinden aynştırılrnıştır.

b. 1930'lu Yıllarda

1930'lu yıllarda din diline müdahale edilerek Ezan, İkarnet, Salat ü Selam, Tekbir Türkçeleştirilrniş ve 18 yıl boyunca Türkçe okutulrnuştur.

1931 mali yılı sonuna kadar cami ve mescitlerin 'hakiki ihtiyaca' göre tasnif edileceği, birleştirilmeye imkan veren görevlerin belirlenerek yeni kadroların bu şekilde tespit edileceği hükmü. getirilmiş ve bu yöntemle per­sonelde kısıtlamaya gidilrniştir.8 Camiierin bazıları 'cemaatli-cemaatsiz'(!) ayırırnma tabi tutulmuş, metrekare hesaplarnaları yapılıp ona göre vaiz} imam, müezzin ataması yapılnuştır.9 Birçok ilde yıllarca çok sayıda cami iba- , dete kapatılrnıştır.10 Hacca gidiş ve memurların Cuma Narnazına gitmeleri yasaklanrnıştır.U Memurların eşleriyle birlikte Cumhuriyet Balalarma katıl­maları zorunlu hale getirilmiştir.

8 Tarhanlı, İştar B.; Müslüman Toplum "Laik" De~let Türkiye'de Diyanet İşleri Başkanlığı, AFA Yay. Istan­bul 1993, s. 44.

9 Ceylan, Hasan Hüseyin; Cumhuriyet Dönemi Din-Devlet İlişkileri, Risale Yay. İstanbul ı990, c. II. s. 89. 10 Bk. Koçkuzu, Ali Osman; Paşadairesi, Damla OfsetKonya 2004, s. 200 vd. 315, 343 vd. Sa.İıcan, Bayram;

1930 '/ardan Güminiiize Bursa 'da Dini Hayat, (Yayma hzr. Mustafa Öcal), Düşlin ce lG tabevi Yay. İstanbul 2005, II. Baskı, s. ı ı6.-120.

ı I Bk. Öcal, Mustafa; Medresetüi-Eimme ve'I-Huteba 'dan İmam-Hatip Lise/erine, İstanbul Büyükşehir Be­lediyesi Kültür A.Ş. -ÖNDER, istanbui20ı 1, s. 72.

72 100. Yılında İmam Hatip Liseleri

c. 1940'lı Yıllarda

1940'lı yıllara gelindiğinde, Kur' an-ı Kerim dahil her tür d!ID yayın ya­saklanmıştır. T. C. B~şvekalet Matbuat Umum Müdürlüğü İstanbul Büro­sundan, Matbuat Umum Müdürü Vekili İzzettin Tuğrul Nişbay imzasıyla 27.04. 1942 tarihinde 651 sayılı "Çift Ay- gayet mahrem" olarak dönemin gazetelerine gönderilen yazıda; " ... bundan sonra din mevzuu üzerinde ge­rek tarihi, gerek temsili ve gerek mütalaa kabilinden olan her türlü makale, ben d, fıkra ve tefrikaların neşrinden vaz geçilmesi. .. " istenmiştir.

T.C. Başvekruet Matbuat Umum Müdürlüğü Istanbul Bürosu

Sayı: 651.

Çift ay (Gayet mahrem işareti)

TALiMAT Gazeteleriniizin son günlerdeki l)eşriyatı arasında dinden bahis bazı yazı, mutalaa ima ve temennilere riıstlanmaktadır. Bundan sonra· din mevzuu üzerinde gerek tarihi, gerek temsili ve gerek mütalaa ka-bilinden olan her türlü makale, bend, fıkra ve tefrikaların .neşri?den teva~J<! edil~~­si ve başlanmış bu kabil tefrikaların en çok on gün zarfında nıhaxetle~dırılmesı n-

ca olunur. Matbuat Um um Müdür Vekili

İzzettin Tuğrul Nişbay

1943 yılında, Ahmet Harndi Akseki tarafından "Peygamberimiz Hate­

mü'i-Enbiya Hz. Muhammed ve Müslümanlık" adıyla kaleme alınan kitap ya­

yınlarur yayınlanmaz İçişleri Bakanlığı tarafından Matbuat Um um Müdürü Ve­dat Nedim Tör imzalı yazıyla derhal toplablmıştır. Toplatma gerekçesinde ise;

"Biz lter ne şekil ve surette olursa olsun memleket dahilinde dint neşriyat yapılarak

dint bir atmosfer yaratılmasına ve gençlik için dint bir zihniyet fideliği vücuda geti­

rilmesine taraftar değiliz" denilmiştirP

1946 yılında; "gençliğin anaya babaya itaatsizliği ve komünizm tehlike­

sine karşı bir korunma tedbiri" gibi iki gerekçe ile ilkokullara Din Bilgisi der­

si konulması teklifi gündeme geldiğinde, dönemin Başbakanı Recep Peker

tarafından Meclis kürsüsünde yapılan konuşmada; "komünizm tehlikesine

karşı dini bir korunma tedbiri olarak düşünmek, bir zehiri bir başka zehirle

tedavi etmekten ibaret" olarak değerlendirilmiştir.13 Zira O'na göre eğer ko­

münizm bir zehir ise din de en az onun kadar bir başka zehirdir.

12 Sebilürreşad, c. 8, sayı284, yıll959, s. 144. 13 TBMM Tutanak Dergisi, Ankara 1946, c. III. s. 445.

100. Yılında İmam Hatip Liseleri 73

Üçüncü Diyanet İşleri Başkanı merhum Ahmet Harndi Akseki'nin 1950

. yılında "Din Tedrisab ve Dilli Müesseseler Hakkında Rapor" başlığıyla ka­

leme alıp Menderes 1 Demokrat Parti hükümetine sunduğu raporunda da

ifade ettiği ve yerli yabancı daha birçok kaynakta yer aldığı gibiJ 1940'lı yıl­

larda mihraba geçip namaz kıl dırabilecek imamlar, ölen insanların cenazele­

rinin tekfin ve defin işlemlerini yapabilecek görevliler dahi bulunarnaz hale

gelmiş~. .,

Akseki raporunda, tek parti döneminde dilli eğitimin yasaklanması­nın ortaya çıkardığı acı gerçeği şöyle dile getirmektedir:14 "Aradan uzun bir

zaman geçmiş olmasına rağmen Milli Eğitim Bakanlığı 430 No.lu Kanunla

(Tevhid-i Tedrisat Kanunuyla) taahhüt eylediği vazif~yi yapmamış, yapa­mamış ve Diyanet İşleri Başkanlığını yakinen ilgilendiren dinl vazifelerde

istihdam edilecek hiçbir eleman vermemiş olması ve Başkanlığın da bugüne kadar din adamları yetiştirecek meslek! bir müesseseye sahip bulunmaması

yüzünden bugün memleketin birçok yerinde hakiki ve münevver (aydın) din adamı bulmak şöyle dursun, camilerde mihraba geçerek halka namaz

kıldıracak, minbere çıkıp hutbe okuyacak bir İmam ve Hatip bile bulunama­maktadır. Hatta bazı köylerimizde ölenlerin techiz ve tekfini ile ebedi isti­

rahatgahlarına tevdii gibi en basit dinl bir vazifeyi lfa edecek kimseler dahi bulunamamakta ve cenazelerin kaldırJ.l?ladan günlerce ortada kalmakta ol­duğu senelerden beri işitilmekte ve görülmektedir."

Akseki, raporunun bir yerinde ise şu ifadelere yer vermektedir:

"Yirmialb seneden beri çocuklarımız hakiki bir din ve ahlak terbiyesin­den mahrum olarak içi bomboş ve herhangi menfi bir tesiri kabule müsait

bir halde yetişmiş, üstelik onlara bu süre zarfında gerek mekteplerd~ ve ge­rek başka vasıta ile din ve ahlak aleyhinde söylenebilecek ne varsa hepsi söy:.

lenmiş, telkln edilmiş ve kıpkızıl bir dinsiz olmaları için her şey yapılmışbr. ' Bu günkü gençler komünist olmamışlarsa, bunu ailelerindeki kuvvetli din

terbiyesine borçludurlar."

Zamanın Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) İstanbtİJ. Milletvekillerinden Hamdullah Suphi Tanrıöver, partisinin 1947' de toplanan 7. Kurultayında

yapbğı konuşmasının bir yerinde, TB :MM' de görevli 6 tane Meclis haderne­sinin yanına gelerek gözleri yaşlı olduğu halde şunları anlatbğını ifade eder:

14 Akseki, Ahmet Hamdi; Din Tedrisatı ve Dini Müesseseler Hakkında (Bir Rapor), Sebilürreşad, c. 1-5, sayı: 100-105.

74 100. Yılında İmam Hatip Liseleri

"- Valiahi billahi altı köyüroüzde bir tek imam kaldı. Ölülere nöbet bek­letiyoruz. Ondan kalkıp bu köye geliyor ve boynna köy değiştiriyor. Eğer bize İmam ve Hatip vermezseniz ölülerimizi köpek leşi gıbi toprağa gömeceğiz"15•

Öte yandan, Cunilıuriyet Gazetesinin başyazarı Nadir N adi ise bir yazı­sında "Din rehberlerinin sayısı azala azala köylerin imarnsız, camiierin mü­ezzinsiz kalmasından" yakınrnıştır.16 Dönemin etkili ve yetkili isimlerinden ve tek parti döneminin son Milli Eğitim Bakanı Tahsin Banguoğlu17 ile Din Eğitimi eski Genel Müdürlerinden İsmet Parmaksızoğlu da benzer tespitler­de bulunmuşlardır. ıs

Kısaca 1940'lı yıllarda din türnden toplum hayatmdan dışlanrnıştır . . 2. İmam Hatip Yetiştirme Kursl.an

Tek partili dönemde vatandaşlar dini hayatlarında bnnca sıkıntı yaşa­rnalarına rağmen uygulanan yasak ve baskılar sebebiyle tepkilerini dile ge­tirememekte idiler. 1945 yılında çok partili sisteme geçilmiş ve 1946' da ilk defa çok partili seçim yapılmıştı. "Açık oy - gizli tasnif" sistemiyle yapılan ilk çok partili seçim sonrasında iktidar partisi kendisinin tekrar iktidar oldu­ğnnu ilan etmişti. Ancak bir sonraki seçimde iktidar koltuğnnu korumanın zor olacağını da anlarnıştı. Hem seçim sonuçlarını değerlendirmek ve \lem de gelecekte neler yapılabileceğini konuşup tartışmak üzere CHP 1947 yılı­nın son günlerinde 7. Kurultayı topladı. Kurultaycia söz alan birçok delege din eğitimi ve öğretiminin yasaklanmasının ortaya çıkardığı olumsuz sonuç­ları ve vatandaşların bu konudaki şikayetlerini ve isteklerini dile· getirmişti. Bnnun üzerine Kurultay sonrasında oluşturulan komisyon; imam ve hatip yetiştirecek okullar ile bir ilahiyat Fakültesi açılması, ilkokullara Din Bilgisi dersleri konulması, Diyanet İşleri Başkanlığına biraz ilgi gösterilmesi gibi birkaç maddelik tavsiye kararı almıştı.

Komisyonun tavsiyesini uygun bulan CHP iktidan tarafından 1949 yı­lında İmam Hatip Yetiştirme Kurslan açılıruştır. Ancak kursların açılış biçimi ve kursa katılmak için konulan ön şartlar ve belge alanlara devlet tarafından maaş verilmemesi bu konuda samirniyetsiz ve iyi niyetten uzak olundu­ğnnnn ifadesi idi. Çünkü, resmiyette on ay olarak prograrn hazırlanması­na rağmen kurslar fiilen beş ay süreli uygulanrnıştı. Kurslar için belirlenen prograrnı yetersizdi. Kursa devarn edebilmek için askerliğini yapmış ve en

15 CHP Yedinci Kunıltay Tutonağı,Ankara 1948, s. 457. 16 NadirNadi'oio "Din veDev/ef' başlıklı yazısı için bkz. Selômet Mecmuası, sy. 10, 1948, s. 41; aynca ayru

yazının yenidea yayını için bk. dem dergi, yıl 1, sayı2, Ekim-Kasım-Aralık2007, s. 89. 17 B k. Banguoğlu, Tahsin; Kendimize Geleceğiz, Derya Dağıtım Yay, lstaobul 1984, s. 97. 18 Bk. Parmaksızolu; Tıirkiye·de Din Egitimi, s. 4, 27-28.

100. Yılında İmam Hatip Liseleri 75

az ~i:taokul mezunu olma şartları konulmuştu. Kursa kab.lıp belge alanların . memq.r sayılması ve devlet tarafından ücret ödenmesi söz konusu değildi. 19

Bütün bu şartlar sebebiyle kurslarla hedeflenen amaca ulaşılması im­I<ansızclı, nitekim öyle olmuştur. Ancak buna rağmen bu kursların açılışı, yıllar sonra yeniden dini eğitim ve öğretim faaliyetlerine dönüşün başlangı­cını oluşturmuştur.

D. İmam-Hatip Okullarının Eğitim Sistemi İçerisinde Yerini

Alması ve Bit;meyen Tartışma

ı. 1950-1965 Yıllan Arasında

a. Demokrat Parti Dönemi ve _İmam-Hatip O kÜllarının Açılışı ! .ı..c...:. . . . .· . ! . · ... . · ·- -i Milli Eğitim Bakanlıijı j ·

Müdürler Komisyonu

~' r ·'·' . '/& .f!' :. ··

19 İmam Hatip Yetiştirme Kursları hakkında bilgi için bk. TBMMTıı(anakDergisi, c. XVIII. s. 525; TBMM Tutanak Dergisi, c. XIV. s. 106; TBMMTutanak Dergisi, 27. İnikad, c. VI. 1959, s. 561; Seliimet Mecmuası 1947, sayı 10, s. 3. (Burhan Felek'in yazısı); Se/iimet Mecmuası, c. 2. sayı45 s.12, 13,16, 26 Mart 1948; Selônıet Mecmuası, sayı 74, 16 Şubat l949;Selômet Mecmuası, sayı 74, 19 Şubat 1949. Dinçer, Nalıit; I 913 'ten Bugüne lmam-Hatip Okulları Meselesi, Yağınur Yay. İstanbul 1974, s. 54; Banguoğlu; Kendimize Geleceğiz, s. 99; Arvas, İbrahim; Tarihi Hakikat/er, Yargıçoğlu Matbaası, Ankara 1964, s. 62-64; 2 I Mayıs 1948 Cuma gününün Ulus Gazetesi; İstanbul 'da haftada bir gün (Cuma günleri) yayınlanan Doğru Yol (En açık ifade/i Mıislıinum Gazetesi) adlı gazete (Yı/2, cilt 3, I Ekim I948, sayı64, s. 1-2); Toker, Metin; Dün­yanın En İhtiyar Talebe/eri İstanbul'd.a, Cumhuriyet Gazetesi, 4 Şubat 1949; Akın, Abdullah; Cumhuriyet Dönemi Din Eğitimi (1920-1950), Eosar Neşriyat, İstanbul 20ll, s. 122-136.

76 100. Yılında İmam Hatip Liseleri

14 Mayıs 1950 tarihinde çok partili olarak yapılan ikinci siyasi genel seçimler sonucunda Demokrat Parti iktidara geldi. Bu yeni iktidar partisi­nin lideri Celal Bayar Cumhurbaşkanı seçilince partinin liderliğine Adnan Menderes getirildi ve ilk Demokrat Parti hükümetini kurdu. Aradan bir yıl geçtikten sonra iktidar partisince, vatandaşların talebi de dikkate alınarak din görevlileri yetiştirmek üzere bir okul açılması kararlaştırıldı. Karar üze~ rine Milli Eğitim Bakanı Tevfik İleri, Bakanlık Müsteşarının başkanlığında genel müdürleri bir araya getirerek "Müdürler Komisyonu" oluşturdu. Ko­misyona, din görevlisi yetiştirecek bir okul açılması konusunda karar alma­ları talimatını verdi. Müdürler Komisyonu, 13 Ekim 1951' de "İmam-Hatip Okulu" ismiyle 7 ilimizde birer okul açılrnasrru kararlaştırdı ve kararı Bakan onayına sundu. Bakan Tevfik İleri 17 Ekim 1951 günü kararı onayladı. Bu şekilde; İstanbul, Ankara, Adana, Kayseri, Konya, Isparta ve Maraş illerinde İmam-Hatip Okulu adıyla yeni okullar açılması kesinleŞmiş oldu.20

Müdürler Komisyonu İmam-Hatip Okulu açılmasına karar vermiş ol­makla birlikte; o dönemin MEB Talirn ve Terbiye Kurulu "Kur' an-ı Kerim'in Türkçe 1 Latin harfleriyle okutulrnası" şartını koymayı da ihmal etmemiştir. Ancak sonradan Milli Eğitim Bakanı Tevfik İleri'nin bizzat başkanlık yaptığı Talim Terbiye Kurulunun bir toplantısında üyeleri, haftada bir saat Türkçe olarak diğer saatlerde ise Arapça aslından öğretilmesi konusunda ikna ede­bilrniştir.21 Kararın metnini temin edememiş olmakla birlikte, örnek olarak verdiğimiz karnede görüldüğü gibi; "Kur' an Arapça", "Kur' an Türkçe" şek-

20 İmam-Hatip Okullarının açılış kararnamesi için bk. Öcal, Mustafa; Medresetii'/-Eimme ve'I-Hutebadan İmam-Hatip Lise/erine, Önder Yay. İstanbul2011, s. 103; Öcal, Mustafa; Osmanlıdan Giiniinıiize Türid­ye'de Din Eğitimi, DüşUnce K.itabevi Yay. İstanbul 2011, s. 187.

21 İstanbul imam-Hatip Okulunun ilk öğrencilerinden Bekir TopaJoğlu Latin harfleriyle Kur'an okutulması konusunda şu bilgiyi vermiştir: İmam-Hatip Okullarında Kur'an-ı Kerim dersinin işlenişiyle ilgili böyle bir olayı, problemin çöZilimesine önemli katkıları bulunan ve Türkçe öğretmenimiz olan rahmetli Mustafa Sabri Sözeri'den dinlemiştim. Hafızamda kaldığı kadarıyla badise şöyle: Milli Eğitim Bakanlığının o günkü Talim Terbiye Kurulu, Kur'an dersinin yeni alfabe ile işlenmesi nokta­sında ısrar etmiş, Bakan Tevfik İleri ise tereddüt içinde kalmıştı. O zamanlar Ankara'da memuriyet görevi yapan Mustafa Sabri Sözeri Bakana; "- Celal Hoca ile istişare etmesini" teklif etmiş, Bakan da kabul edince Sözeri İstanbul'a gelip Hoca'yı Ankara'ya götürmüş. Tevfik ileri'nin evinde yemek yenmiş ve konu uzun uzun müzakere edilmiş. Bakan Hoca'nın açıklamalarından çok memnun kalarak yeterli bilgi sahibi olmuş. Hatta İleri'nin hanımı dahi açıklamalan tatminkar bularak Bakandan o doğrultuda karar almalarını istemiş. Sonraki günlerde bizzat Bakanın başkanlık ettiği Talim Terbiye Kurulu toplantısında; "- Haftada bir (saat) dersin yeni alfabeyle, diğerlerininse orijinal harfleriyle yapılması" yolunda karar alınmış. Nitekim benim girdiğim ikinci yıldan itibaren galiba orta kısım boyunca haftada bir derste tahtaya yeni harflerle kısa bir sllre yazılır, fakat ders bilindiği şekliyle işlenirdi. (Bk. Öcal, Mustafa; Tamklarm Di­linden Cumhuriyet Dönemi Din Eğitimi ve Dini Hayat, Ensar Neşriyat, İstanbul 2008, c. II. s. 300; aynca İsmail Karaçam'ın aynı konudaki açıklaması için bk. Öcal; Tamklarlll Dilinden Cımılıuriyet Dönemi Din Eğitimi ve Dini Hayat, Ensar Neşriyat, İstanbul 2008, c. m. s. 67). lHO'da Latin harfleriyle Kur'an okututması konusunda Isparta İmam-Hatip Okulunun ilk dönem öğren­cilerinden Selahattin Parladır'ın açıklaması için bk. Öcal; Tamklarlll Dilinden Cımılıuriyet Dönemi Din Eğitimi ve Dini Hayat, Ensar Neşriyat, İstanbul 2008, c. III. s. 355-356.

100. Yılında İmam Hatip Liseleri 77

liride.iki ayrı not verilmiş olması bu hususu doğrulamaktadır. Bazı-okullarda öğretmenler genellikle bu şam hiç kale almadan Kur'an'ı Arapça aslından

· öğfetrİıişlerdir. Ama öğrenci karnelerine iki ayrı not verilmiştir. Bazı okullar­da ise -ani bir teftiş söz konusu olduğunda "Latin harfleriyle okutuyoruz" diyebilmek amacıyla- öğrenci defterlerine Euzü-Besmele ve kısa bazı sfue ve duaları Latin harfleriyle yazdırıp, Kur'an'ı yine aslından öğretmeye devam etmişlerdir. -~·.-... ~-;:---.--;-.. --.... -:;--·-- -_-..--·-·-----. --.------.---. -.--.-o -~-..---- -----------·

.ı-- ..... , .~

.. . "rrr·=· ~=7:':'=r';i:=~!==;=~":=:'~~;====.=;ı r .; '1

• ~ ·!:

Rum Patriği Athenagoras'ın bile tasvib etınediği22 Türkçe Kur'an oku-

22 SebiliiıTeşad; c. VI. 1952, Sayı 27, Yıl s. 30-31. Sebiürreşad'da yer alan bir habere göre; 1952 yılında Rum Patriği Athenagoras, bir grup Metropolid, Papaz ve bir Rum Milletvekili ile "Ramazanı teb­

rik etmek üzere" Ankara 'ya gelirler. Cumhurbaşkanı dahil diğer devlet adamlarını ziyaretten sqnra, Opera meydanındaki Diyanet İşleri Başkanlığını ve Başkan Eyüp Sabri Hayırlıoğlu 'yu ziyaret ederler. Ziyaret esnasında Patrik, Başkanlık tarafından kullanılan binanın bodrum katında öğrenime başlamış olan Ankara İmam-Hatip Okulu hakkında bilgi ister. Bu istek üzerine Reis çok sıkılır, kızaru. · "Memleketimizde bozuk bir zihniyetin tesiriyle bir çeyrek asır büyük ilımale uğrayan İslam din müessese­lerinin yeni açılmaya başladığını, bu sene ancak beş-altı kadar okul açılabildiğini, fakat gelecek sene bütün memlekete Şamil teşkilat yapılacağını" söyler. Patrik Ankara'daki İmam-Hatip Okulunun nerede olduğunu sorunca, Diyanet Reisi yerlerin dibine geçer gibi ter döküp sakalını sıvazlayarak: · "-Evet Efendim, der. Acele karar verildi. Milli Eğitim Bakanlığı henüz bir yer tedarik edemedi. Muvakka­ten bizim dairenin alt katına aldık. Sonra Patrik Okulu görmek ister. Reis büsbütün şaşırır, söyleyecek söz bulamaz. Yutkunarak; "· Buyurucuz efendim!" der. Fakat Reis kendisi onlarla çıkmaz, görevli bazı memurlar Patrik'le birlikte İmam-Hatip Okulunun olduğu bodrum kata inerler. Patcik ve maiyyeti hayret ve dehşet içerisinde kalırlar. Çünkü yerler çamurludur. Ge­celeri Reisin otomobiline garaj vazifesi görmekte, gündüzleri ise lmam-Hatip Okulu olmaktadır. Duvarlan delik-deşik ve her tarafından sefalet akrnaktadır. Sıralar kınk-döküktlir. Rutubet ve yemek kokusu her tarafa sinmiştir. Çocuklann üzerieri lime limedir. Yanm papuçlar, yırtık ve yağlı kasketler, yama lı potur-

78 100. Yılında İmam Hatip Liseleri

tulına karan, İstanbul İıp.am-Hatip Okulunun Müdürü Merhum Celaleddin ökten Hoca efendinin gayretiyle birkaç yıl sonra kaldınlmıştır.

Ayrıca ilk açılışta tıpkı 1924'te açılanlar gibi 4 yıllık ortaokUl seviyesin­de olan bu okullara, yine Celaleddin Ökten Hocarun gayretiyle 3 yıllık lise kısımları da ilave edilmiş, böylece 4+3=7 yıllık ortaöğretim kurumu haline

gelmiştir. 23

İmam-Hatip Okullarırun ilk açılış yılı olan 1951'den itibaren uygulama­ya konulan ve 1971 yılına kadar 20 yıl boyunca dddi bir değişiklik yapılmayan orta ve lise kısmı ders prograrnları şöyle idi: (Bk Ders Dağıtım Çizelgesi 2/ A, 2/B)

(Ders Dağıbın Çizelgesi 2/ A)

ı95ı-ı971 Arasında Uygulanan 4 Yı.llı.ı Orta Kısun Ders Prograrnı

SINIFLAR ve QERS SÜRESİ. DERSLER ı. 2. -3. 4. TOP.

Sıruf Sıruf Sıruf Sıruf

ı Kur' anı Kerim (Arapça) 3 2 2 ı 8 Kur'an-ı Kerim (Türkçe)1' ? ? ? ? ?

2 Arapça 5 5 6 5 2ı

3 Akaid ı 2 3 2 8

4 Din Dersi 3 2 2 7

5 Si yer ve İslam Ahlakı. ı ı ı ı 4

6 Tefsir ve UsUlü 2 2

7 Hadis ve UsUlü ı ı

8 Fıkıh ve Usulü ı ı ·

9 K e lam 2 2

ı o Türk-İslam Sanatlan ı ı

Tarihi

ll Türkçe Hitabet ı ı

lar, topukları soyulmuş çoraplar ... Mektep Müdürü yerlerin dibine geçer. Nefesi tutulmuş, ne diyeceğini bilememektedir. Patrik sorar: "- Efendiler Kur'an okuyerlar ını, Ezan okuyerlar ını?" "- Okuyerlar efendim, Ar:zu ederseniz bir parça okutalım." "- Hacet yok efendim. Hangi harflerle okutuyorsunuz?" "-Arap harfleri ile efendim" "- Güzel, doğrusu da budur. Başka türlü Kur'an okunmaz." Patrik Cenapları, çocukların arkasını sığar: "- Evlatlar, der. Siz din adamı olacaksınız. Ahlaklı, imanlı ve şuurlu olunuz. Bilbassa maneviyata ehemmi­yet veriniz, derslerinize güzel çalışınız ... "

23 Bk. Öcal; Medresetii'/-Eimme ve'l-Hutebadan İmam-Hatip Lise/erine, Önder Yay. İstanbul2011, s. 118-121; Öcal; Osmanlıdan Gıinıinııize Türkiye'de Din Eğitimi, s. 199; Öcal; Bursa İmam ve Hatip Mektebin­den İmam-Hatip Liselerine (1924-1012), Bursa Büyükşehir Belediyesi Bursa Araştırmaları Merkezi Yay. Bursa 2013, s. 48-50. İHO ilk açıldıkları yıldan 1956-1957'ye kadar Kur'an-ı Kerim dersi hem Arap harfli aslından ve hem de Latin harfiisinden (Türkçe) okutulmuş, öğrenci karnelerinde de iki ayn ders gibi not verilmiştir. Muhteme­len haftalık ders süresinin bir kısmı Türkçe olarak oku(t)ma kısmına tahsis edilmiştir.

100. Yılında İmam Hatip Liseleri 79

MESLEK DERSLERİ ı3 ı2 14 17 S6

HAFTALIK SAAT TOPLAMI

ı2 Türkçe s 4 4 3 ı6

ı3 Yazı (El Yazısır ı ı 2

ı4 Psikoloji ve Din ı ı

Psikolojisi

ıs Tarih ı ı ı ı 4

ı6 Coğrafya ı ı ı ı 4

ı7 Yurt Bil!2si ı ı ı 3

ıs Kanun Bil!2si ı ı

ı9 Matematik ~

3 3 2 2 ı o 20 Fizik 2 ı ı 4

2ı Kimya 2 2

22 Tabiat Bil!2si 2 2 ı s

23 Sağlık Bilgisi 2 2

24 Yabanc Dil (Alm. Fr. İng.) 2 2 2 ı 7

2S Beden Eğitimi ı ı ı ı 4

26 Resim-İş ı ı ı 3

27 Müzik ı ı ı ı 4 KÜLTÜR DERSLERİ

ı9 20 18 ıs 72 HAFTALIK SAAT TOPLAMI

DERS ÇEŞİDİ TOPLAMI ı6 ı7 17 2ı 27

GENELTOPLAMSAAT 32 32 32 32 ı28

* Yazı dersinin notu öğrenci karnesinde ayrı değil Türkçe notu olarak geçmekıeydi.

(Ders Dağıbm Çizelgesi 2/B) 19Sı-ı971 Arasında Uygulanan 3 Yıllık Lise Kısmı Ders Programı

SINIF VE DERS DERSLER SÜRESİ

ı . 2. 3. TOP.

Sınıf Sınıf Sınıf

ı Kur' am Kerim 2 ı ı 4 2 AraEça s s 5 ıs .

3 Farsça 2 2 2 6 4 Tefsir ve Tefsir UsUlü ı ı ı 3 s Hadis 2 2 6 Fıkıh ve Fıkıh UsUlü ı ı 2 7 Kelam ı ı

8 İslam Tarihi ı ı 2 9 Dinler Tarihi ı ı 2 ı o Türk-İslam Sanatlan Tarihi ı 2 3

MESLEK DERSLERİ HAFTALIK SAAT ı2 ı4 ı4 40 · TOPLAMI

80 100. Yılında İmam Hatip Liseleri

ll Edebiyat 4 3 3 10

ı2 Kompozisyon ı ı ı 3 13 Felsefe Grubu (Felsefe-~osyoloji-

Manbk-Din Sosyolojisi-Islam 6 - 6

Felsefesi)

ı4 Psikoloji 2 3 ıs Din Psikolojisi ı

ı6 Tarih 2 ı ı 4

ı7 Coğrafya ı ı ı 3 ıs Matematik (Cebir-Geometri) 3 2 s ı9 Astronomi ı ı

20 Fizik . 2 2 4

2ı Kimya ı ı 2 22 Biyoloji 2 2 23 Sağlık Bilgisi ı ı

24 Yabancı Dil (Alm. Fr. İng.) 2 2 2 6 25 Beden Eğitimi ı ı ı 3 26 Milli Savunma 1 Milli Güvenlik·· ı ı ı 3

KÜLTÜR DERSERİ HAFTALIK SAAT 20 ı8 ı8 56 TOPLAM!

DERS ÇEŞİDİ TOPLAM! ı7 20 ı8 25 GENELTOPLAMSAAT 32 32 32 96 ** Dersin adı ilk yıllarda Milli Savunma idi, sonradan Milli GUvenlik olarak değiştirilmiştir.

Yıllarca dini hayatta çok ciddi sıkınblar yaşayan halk İmam-Hatip Okul­larına sahip çıkmış, gelişmesi, korunup kollanması için elinden gelen maddi ve manevi her tür desteği sağlamıştır. Arsasuu temin eden halk, binanın ya­pımında da fahri olarak çalışmıştır. Hatta bazı okulların yapımında okul mü­dürleri ve öğretmenler de fiilen çalıştığı gibi yine bazı bölgelerimizde görev yapan komutanların emri ile askerler bile fiilen çalışarak İmam-Hatip Okulu binasının yapımına katkıda bulunmuşlardır. Neticede bu okullar eğitim sis­temimiz içerisindeki vazgeçilmez yerini almıştır.24

Demokrat Parti 1 Adnan Menderes hükümetlerinin 1950-1960 yılları arasındaki on yıllık iktidarları döneminde toplam 19 İmam-Hatip Okulu açılmıştır. İlk defa açılan 7 İHO' da toplam 27 öğretmen ve 876 öğrenci ile öğ­retime başlanmıştı.25 1958' de ilk olarak 193 kişi mezun olabilmiştii. 27 Mayıs 1960 ihtilalinin . gerçekleştirildiği dönemde, 19 İmam-Hatip Okulunun orta kısmında; 191 öğretmen ile 2922 öğrenci mevcut idi. Bu tarihe kadar toplam

24 Bu konuda açıklamalar ve örnekler için bk. Öcal, Mustafa; Tanıklarm Dilinden Cumhuriyet Dönemi Din Eğilimi ve Dini Hayat, Ensar Vakfı Yay. İstanbul 2008, c. I.II.ID.

25 Bk. Öcal, Mustafa; Kımduşundan Günı/miize İmam-Hatip Lise/eri, Din Eğitimi Araştırmalan Dergisi, Yıl 1999, sayı6, s. 229, Tablo 8/A.

100. Yılında İmam Hatip Liseleri 81

2.463 mezun verilmişti. Aynı dönemde 16 ·İHO lise kısıruna geçiş-yapmışh . . -Lise k}.sırunda 95 öğretmen ile 1144 öğrenci mevcuttu. Henüz üç dönem me­

zun vermişti. Mezunlar toplamı 749 idi.26

b . 27 Mayıs 1960 İlıtilali D öneminde

27 Mayıs 1960 günü dönemin askerleri ihtilal yaparak sivil idareye son

vermiştir. Cumhurbaşkanı ve başbakan dahil bütün bakan ve milletvekilleri tutuklanmıştır. TBMM feshedilmiş, BaşbakanAdnan Menderes ile iki bakanı bir yıl sonra idam~edilmiştir. Bu arada yeni bir anayasa hazırlanarak 1961

yılında yürürlüğe konulmuştur.

İhtilalin akabinde, halk deyimiyle bularuk suda ba.W.< av lamaktan hoşla­nan bazı kişi ve çevreler fırsattan istifade hemen harekete geçmiş ve sayısı19 olan İmam-Hatip Okullan ile henüz açılnuş ve ilk öğrencileri birinCi sınıftan

ikinci sınıfa geçmiş olan İstanbul Yüksek İslam Enstirusünü kapattırmak is­

ternişlerdir. Fakat dönemin askerleri orta ve yükseköğretim seviyesinde dini eğitim ve öğretim de yaptıran söz konusu kurumlara dokunmadılar. Üstelik

dönemin koalisyon hükümetinin başında bulunan İsmet İnönü'ye rağmen Milli Eğitim Bakanı Prof. Dr. Şevket Raşit Hatipoğlu 1962-1963 öğretim yılın­

da 7 İmam-Hatip Okulu açmıştır. Bu dönemde açılan İmam-Hatip Okulları ve açılış tarihleri şöyledir: 11.10.1962 tarihli kararla: Düzce, Gaziantep, Mar­din, Samsun, Sivas, Urfa; 01.12.1962 tarihli kararla; Bursa. Böylelikle İHO sayısı 26'ya ulaşmıştır.

Anadolu insanının duası ve manevi desteği, alın teri ve ekmeğinden aşından keserek sağladığı maddi desteklerle kurulan İmam-Hatip Okulları

vatandaşların büyük çoğunluğunca ülke geleceğinin umudu olarak değer­lendirilirken, daha ilk mezunlarını vermeye başladığı yıldan itibareı;ı. ise bü­rokratların ayak oyunlannın hedefi olmaktan da kurtulamamış tır. Şöyle ki]

1958 yılında Milli Eğitim Bakanlığı tar~dan kurulan Türkiye Eğitim Milli Komisyonu tarafından; "İniam-Hatip Okulu mezunlarının kendi alanla­rındaki göreve gitmedikleri" iddiası ortaya ahlınıştır.27 Oysa ilk mezunların verildiği bu yılda (1958' de) mezunların gidebilecekleri herhangi bir yüksek

öğretim kurumu olmadığı gibi başka işlere yönelme şanslan da yoktu. On­lardan bir kısmı Diyanet İşleri Başkanlığında görev alırken bir ]qsmı da as­

kere gitmiştir. ·

26 B k. Öcal, Mustafa; Kımtluşımdan Giimimiize İmam-Hatip Liseleri, Din Eğitimi Araştırmalan Dergisi, Yıl 1999, sayı 6, s. 229-232'deki Tablo 8/A ve 8/B.

27 Bk. Türkiye Eğitim Milli Komisyonu Rapont, MEB. İstanbul 1960, s. 112-113.

82 100. Yılında İmam Hatip Liseleri

1960' da kurulan Milli Eğitim Planının Hazırlığı İle Görevli Komisyon Rapo­runda İBO'nun ortaokula dayalı olması, devrimlerle uygulamadan kaldırıl­dığı iddiasıyla Fıkıh dersinin okutulmaması gibi kararlar alınmıştır.28

1961 yılında kurulan Din İle İlgili Eğitim ve Öğretim Komitesi Raporunda o dönemde mevcut 19 İmam-Hatip Okulundan 4'ünün açık kalması, 15'inin. ise ya kapatılması veya askerliğini yapmış yahut 16 yaşını doldurmuş İlkokul mezunlarının alınabileceği "Köy Dinf MüeşseseMemuru Okulları" haline getiril­

mesi teklifine yer verilmiştir.29 Ancak karar uygulamaya konulamamıştır.

1963 yılında "Din Eğitimi Problemlerini İncelemekle Görevli Komisyon" top­

lannuş, bu komisyon da bir rapor hazırlamıştır. Raporda; İHO mezunlarının nüfusu 5.000 (beşbin)' den az olan yerleşim merkezlerinde görevlendiril­

memeleri tavsiye edilmiştir. 30 Bu tavsiye, bir bakıma "Din İle İlgili Eğitim ve Öğretim Komitesi Rapôru"nun destekçisi niteliğindeydi.· Çünkü bu tavsiye­

nin arka planında mezunların istihdam alanı sınırlandırılarak yeni İBO'nun açılmasının engellenmesi düşüncesi yatrnaktaydı. Ancak bu karar da pek

hüsn-ü kabul görmemiştir.

2.1965-1974 Yılları Arasında İmam-Hatip Okulları

a. Adalet Partisi (AP) İktidarı Döneminde

1965 yılında yapılan siyasi genel seçimleri kazanan Süleyman Demirel liderliğindeki Adalet Partisi (AP), 1969 seçimlerini de kazanarak 12 Mart 1971 tarihine kadar iktidarda kalmıştır. Adalet Partisi hükümetleri dönemin­de 46 yeni İBO açılmış ve toplam okul sayısı 72'ye ulaşmış olmakla birlikte

1967 yılında alınan bir kararla daha fazla açılmasınadamani olunmak isten­miştir. Şöyle ki;

Dönemin Milli Eğitim Bakanı İlhami Ertem zamanında; "Orta Dereceli Okulların Açılma Esaslan Hakkında Yönetmelik:' hazırlanmış ve yürürlüğe ko­

nulmuştur. Yönetmelikle yeni açılacak ortaokul ile lise ve dengi okullar için yerleşim merkezlerinin belli oranlarda nüfusa sahip olma ön şartı getirilmiş­

tir. Buna göre;

28 Milli Eğitim Planının Hazırlığı İle Görevli Komisyon Raporu, MEB 1960, s. 43. 29 Bk. Din İle İlgili Eğitim ve Öğretim Komitesi Raporu, MEB Ankara 1961, s. 10-16. 30 Bk. MEB Tebliğler Dergisi, 23 Mart 1964, sayı 1296, s.83.

Raporu hazırlayan komisyon üyeleri: Prof. Dr. Hilmi Ziya Ülken, Prof. Dr. Adnan Erzi, Prof. Dr. Feridun N. Uzluk, Prof. Tayyip Okiç, Sadettin Evrin, Harndi Kasapoğlu, Dr. Ali Arslan Aydın, Ahmet Davudoğlu, İsmet Parmaksızoğlu. (Bk. Din Eğitimi Çalışma Grubu Raporu, Ankara 6 Şubat 1981, s. 78.)

100. Yılında İmam Hatip Liseleri 83

3 yıllık yeni ortaokul açıiabilmesi için .yerleşim merkezi nüfusunun 2-3 bin, liseler için merkez nüfusunun 10-15, Sanat Enstitüsü (Endüstri M~slek

Lisesi) veya Kız Sanat Enstitüsü (Kız Meslek Lisesi) açılması için 15, Ticaret Lisesi için 20 bin nüfus yeterli görülmüştür. İmam-Hatip Okulunun açıla­bilmesi için ilçe merkezi nüfusunun 60 binden fazla, lise. kısmının açıiabil­mesi için 50 binden fazla nüfus olması şartı getirilmiştir.3ı O yıllarda il mer­kezlerinin önemli bir kısmında İHO zaten açılmış olduğu için veya illerde açılmasına fazla engel çıkaramayacakları düşünc~siyle olsa gerek il nüfusu konusunda herhangi bir ön şart konulmarnıştır. Yönetmeliğin yayınlandığı tarihte merkez nüfusu 50-60 binin üzerinde birkaç tane ilçe vardı. Onlardan bazılarına da zaten İHO açılmıştı. Bu nüfus şartına göre artık ilçe merkezle­rinde yeni İHO açılması kolay kolay mümkün olamayş:caktı.

b. 12 Mart 1971 muhbrası döneminde

12 Mart 1971 günü dönemin askerleri, gençlik hareketlerinin önüne ge­çemediği ve ülkede huzuru sağlayamadığı gerekçesiyle başında Süleyman Demirel bulunan AP hükümetine bir muhtıra vermişti. Bunun üzerine De­mirel başbakanlıktan istifa etmişti. Bu gelişme samasında emekli asker + bürokratlarca kurulan koalisyon hükümetleri dönemi başlamış oldu. Önce Nihat Erim'e 26 Mart 1971 günü başlayıp 22 Mayıs 1972 tarihine kadar de­vam edecek peş peşe iki hükümet kurduruldu. İkinci Nihat Erim Hükümeti · döneminde 1972' de hazırlanıp Milli Eğitim Bakanı İsmail Arar'ın imzasıyla yürürlüğe konulan İmam-Hatip Okulları İdare Yönetmeliği ile okulların 4 yıl olan orta kısımları 3 yıla indirilirken,lise kısırnları4 yıl çıkarılmıştır. Orta kısırnlarının ismi "İmam-Hatip Ortaokulu" olarak muhafaza edilmekle bir­likte programları arasından mesleki 1 dini derslerin tamarnı çıkarılmış ve genel eğitim yaptıran ortaokul haline dönüştürülmüştür. 32

Söz konusu yönetmeliğin uygulamaya konulmasından soma; 72 adet ' 3 yıllık İmam-Hatip Ortaokulu, ortaya çıkmıştır. Ancak, yapılan tespitiere göre; bunlardan 2 tanesi 1971-1972 öğretim yılında, 12 tanesi de 1972-1973 öğretim yılında kapatılmışlar ve 1973-1974 öğretim yılına gelindiğinde 58 İmam-Hatip Ortaokulu kalmıştır.33 -

31 Resmi Gazete, 8.8.1967, sayı 12668; MEB Tebliğler Dergisi, II Eylül 1967 sayı 1469, s. 313·314. 32 MEB Tebliğler De~si, 22 Mayıs 1972, sayı 1699, s. I 75; MEB Tebliğler Dergisi, 31 Temmuz 1972, sayı

1708, s. 247. 33 Öcal, Mustafa; Kımduşundan Günümüze İmam-Hatip Lise/eri, Din Eğitimi Araştırmalan Dergisi, sayı 6,

Yıl 1999, s. 229-231 'deki Tablo 8/A.

84 100. Yılında İmam Hatip Liseleri

- imam-Hatipli l<J+lar

İmam-Hatip Okulları, ismi ve ilk dönemdeki açılış amaa sebebiyle yıl­

larca kız öğrencilere bünyesinde yer v.erememişti. Fakat toplumun giderek ahlaken yozlaşbrılması, dinen cahilleştirilrnesi, ortaokullara 1956' da, liselere 1967'de haftada bir saat ve isteğe bağlı olarak konulan Din Bilgisi dersinin yetersizliği, velileri kız çoCuklarını da İmam-Hatip Okullarında okutabilrne konusunda arayışa yöneltmiş tir. Hukuken bir mani olmamasına rağmen bü­rokratların zihniyetierinin ortaya koyduğu engeller, velilerle bazı İmam-Ha­tip Okulu yöneticilerinin sağduyulu yaklaşınu ile aşılmış ve kızların da bu okullarda okuyabilmeleri için 1960'lı yıllarda kapılar aralanmaya başlamış­br. Bunun üzerine bazı okullara sınırlı sayıda da olsa kız öğrenci kaydı ya­

pılmışbr.

1972'de hazırlarup yürürlüğe konulan İmam-Hatip Okulları İdare Yö­netmeliğinin 117. maddesinde öğrencilik şartları sıralanırken (d) fıkrasında; "Erkek olmak" ifadesine yer verilmiştir.34 Bu şart gereği o yıla kadar birkaç

İmam-Hatip Okuluna alınmış olan kız öğrencilerin öğrenimlerini sürdürme­lerine mani olurunanuş olmakla birlikte yeni kız öğrenci kaydının yapılması engellenmiştir. Sonradan bir öğrenci velisinin Danıştay' a dava açması üzeri­

ne ilgili yönetmelik maddesinin anayasadaki; "eğitimde fırsat eşitliği ilkesine aykırı" bulunarak 1976' da iptal edilmesi üzerine kız öğrenciler de 1976' dan

itibaren yeniden bu okullarda öğrenim görme hakkını elde etmişlerdir.

-İmam-Hatip Okulundan İmam-Hatip Lisesine

1973 yılında 1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu yürürlüğe girmiş­

tir.35 Kanunla, bütün meslek okullarıyla birlikte İmam-Hatip Okulları da "Lise"ye (İmam-Hatip Lisesi'ne) dönüştürülmüştür. Halen yürürlükte olan kanunun 32. maddesinde İmam-Hatip Liseleri şu şekilde tarurnlanmaktadır:

"İmam-Hatip Liseleri, imamlık, hatiplik ve Kur'an Kursu öğreticiliği gibi dint hizmetlerin yerine getirilmesi ile görevli elemanlan yetiştirmek üzere Milli Eğitim Bakanlığınca açılan ortaöğretim sistemi içinde hem mesleğe, hem yük­sek öğrenime hazırlayıcı programlar uygulayan öğretim kurumlarıdır."

Önceki yıllarda mezun olanların üniversiteye girebilmeleri için bir de lise diploması alması gerekiyordu. Milli Eğitim Temel Kanununun yürürlü-

34 B k. MEB Tebliğler Dergisi, 29 Mayıs 1972, sayı 1700, s.185. 35 Resmi Gazete, 24.6.1973, sayı 14574; MEB Tebliğler Dergisi, 2 Temmuz 1973, sayı 1750, s. 285; ayrıca

Milli Egitim Temel Kanununda değişiklik yapan 16.6.1983 tarih ve 2842 sayılı kanun için bk. Resmi Ga­zete, 18.6.1983, sayı 18081.

100. Yılmda İmam Hatip Liseleri 85

ğe girmesinden sonra mezunlarına "Lise ve İmam-Hatip Lisesi" ô.iploması verilmiş36 ve diğer bütün meslek lisesi mezunlarıyla birlikte bu okul mezun­larına da üniversitelerin tamamına değilse de bazı bölümlerine giriş hakkı tarunmıŞhr.3r

Ancak buna rağmen İHL mezunları üniversiteye girebilmek için birkaç daha yıl beklemek durumunda kalıruşlard.ır. Çünkü, Milli Eğitim Bakanlı­ğından yapılan bir açıklamada; İmam-Hatip Okulu iken kayıt yaptıranlar eski haklarına, okulların İmam-Hatip Lisesine dönüştürülmesinden sonra kayıt yaphranların .. yeni haklara sahip oldukları ifade edilmiştir. Bu sebeple İmam-Hatip Lisesi mezunlan ancak 1976-1977 öğretim yılından itibaren üni­versiteye girebilmişlerdir.

3.1974-1980 Yılları Arasmda/Koalisyon Hükümetleri Döneminde

1973'te Milli Eğitim Temel Kanununun yürürlüğe konulup, meslek okul­larının "lise"ye dönüştürülmesi ve mezunlarına üniversiteye giriş hakkının tanınması bütün meslek okullanna ilgiyi arhrrruştır. Her ne kadar -yukarıda açıklandığı gibi- kanuna rağmen mezunların 1976-1977 öğretim yılına ka­dar üniversiteye girmelerine izin verilmemiş olsa da bu yıllarda en fazla ilgi İHL'ye olmuştur. Diğer taraftan 1976 yılından itibaren kız öğrencilerin de İHL' de öğrenim görme hakkı elde etmiş olmaları da bu okullarda öğrenci artışını bir başka koldan hızlandırmıştır. Bu gelişmeye paralel1974-1980 ara­sında kurulan koalisyon hükümetleri döneminde çok sayıda yeni İHL açıl­ması, hem okul ve hem de öğrenci sayısında bir patlamaya sebep olmuştur.

- Koalisyon Hükümetleri Döneminde Açılan İHL Sayısı

14 Ekim 1973 tarihinde yapılan siyasi partiler genel seçimi sonunda hiç:­bir parti tek başına iktidara gelememişti. Aylar sonra, 26 Ocak 1974 günü Cumhuriyet Halk Partisi + Milli Selamet Partisi (c:.l--W+MSP) koalisyon hü-

36 "Lise ve lmam-Hatip Lisesi Diploması" örnekleri için bk. Öcal; Medresetıi'I-Eimme ve'I-Hutebadan İmam-Hatip Lise/erine, Önder Yay. İstanbu1 201 I , s. 161; Öcal; Osmanlıdan Gıimimlize Türkiye'de Din Egitim i, s. 245.

37 • O dönemde genel liselerde; Edebiyat Kolu ve Fen Kolu olmak üıere öğrenciler iki kola aynlıp öğrenim görmekte idiler. Edebiyat Kolu mezunları o zamanki deyimle "sosyal puanla", (son yıllardaki deyimle sözel puanla) girilebilen; Edebiyat, Tarih, Copafya, Felsefe, Sosyoloji, Psikoloji, Hukuk, Siyasal Bilgiler gibi fakülte ve bö!Umlere, Fen Kolu mezunları ise "Fen puanıyla", (soo yıllardaki deyimle sayısal puanla) girilebilen teknik lloiversiteler 1 mlilıeodislikler, tıp, eczacılık, diş hekimliği gibi fakülte veya bölümlerine girebiliyorlardı. Mesleki ve teknik liselerden hangisinin programı genel liseterin hangi kolunun progra­mına uygun ise o koi mezunlannın girebildikleri fakülte veya bölümlerine girebi lecekleri kararlaştınldı. İmam-Hatip Lisesi, liseterin Edebiyat Kolu programına benzer program uyguladıkları için mezuoJanna "sosyal" puanla girilebilen fakültelere girme hakkı verilmişti.

86 100. Yılında İmam Hatip Liseleri

künıeti kurulmuştur. Milli Eğitim Bakanlığına CHP' den Mustafa Üstündağ getirilmiştir. Bu ilk koalisyon hükümeti döneminde; İmam-Hqf;ip Ortaokul­larının seçmeli dersleri arasına Kur' an-ı Kerim, Arapça ve Din Bilgisi dersle­ri de konularak orta kısmıyla lise kısminın yeniden bütünleşmesi sağlanmış­tır.38 Önceki hükümetler döneminde ortaokul halinde bırakılan İmam-Hatip Ortaokullarırun lise kısmına geçişleri sağlanmış, aynca 29 yeni İmam-Hatip Lisesi öğretime başlatılrruştır.

31 Mart 1975 tarihinde AP lideri Süleyman Demirel'in Başbakanlığında AP + MSP + MHP + CGP koalisyon hükümeti kurulmuştu. Bu hükümetin Milli Eğitim Bakanı AP'li Ali Naili Erdem'in imzasıyla 150 İHL açılmıştır.

21 Tenu:İmz 1977' de S. Demirel'in Başbakanlığında bu sefer AP + MSP + MHP koalisyon hükümeti kuruldu. Milli Eğitim Bakanlığı görevi AP' den Nahit Menteşe'ye verildi. Bakan Nahit Men~eşe'nin ~asıyla 83 İHL daha öğretime başlatılmıştır.

5 Ocak 1978' de Bülent Ecevit'in kurduğu CHP + Bağımsızlar hüküme­tinin Milli Eğitim Bakanı Necdet Uğur olmuştur. Bu hükümet döneminde 4 yeni İHL öğretime açılmıştır.

12 Kasım 1979 günü MSE MGP ve MHP tarafından dışarıdan destek verilerek S. Demirel tarafından kurulmuş olan AP azınlık hükümeti döne­minde Orhan Cemal Persoy Milli Eğitim Bakanı olarak görevlendirilmiştir.

Persoy'un imzasıyla 36 İHL daha açılmıştır.

Netice olarak; 12 Eylül1980 ihtilali dönemine gelindiğinde toplam İHL sayısı 374 olmuştur.39

- Koalisyon hükümetleri döneminde öğrenci sayısındaki arhşlar

Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) tarafından 1979-1983 yılları arasını kapsayacak olan Dördüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı hazırlanırken yapılan tespitiere göre; "Ortaokul ve lise düzeyinde öğretim yapan okullardan olu­şan örgün mesleki ve teknik ortaöğretimin I. devresinde 1973-1974 öğretim yılında 48.880 olan öğrenci sayısı toplamı %201,7'lik bir artışla 1977-1978' de 147.490 olarak gerçekleşmiştir. Ancak bu sayısal gelişme içinde en büyük pay İmam-Hatip Okullarına aittir. 1973-1974'te İmam-Hatip Okullarındaki öğrenci sayısı toplamı 10.785 iken, %904,5'lik artışla 1977-1978'de 108.345'e ulaşmıştır."40

38 Bk. MEB Tebliğler Dergisi, 19 Ağustos 1974, sayı 1802, s. 329-330. 39 Koalisyon hükümetleri dönemindeki gelişmeler hakkında geniş bilgi için bk. Öcal, Mustafa; İmam-Ha­

tip Liseleri ve İlköğretim Okullan, Ensar Neşriyat, İstanbul 1994, s. 59 vd. Öcal; Medresetü'l-Eimme ve '1-Huteba'dan lmam-Hatip Lise/erine, s. 165-172.

40 Dördüncü Beş Yıllık Kalkınma Plam1979-1983, DPT Ankara 1979, s . 441.

100. Yılında İmam Hatip Liseleri 87

Dördüncü Planın bir başka yerinde ise, İmam-Hatip Liselerindeki geliş­melerle ilgili şu açıklamalar yapılmışbr: "Mezunlannın istihdamında belli bir doygunluğa ulaşılmış olan bu okullarda sayısal gelişme hızlı olmuş ve

plan hedefleri aşılmışbr. Eğitim araç ve gereçlerine gereksinimin ~lığı, tah­sisli binalarda yabrım ve organizasyon bakınundan okul açma kolaylığı bu sayısal gelişmeyi hızlandıran nedenler olmuşlardır."

"Plan dönemi başında 71 olan okul sayısı (bağımsız+bağımlı) plan dö­nemi sonunda 334'e ulaşmış olup, ilk kayıtlar %1311'8, öğrenci sayısı topla­

mı ise %904.6 orarwıda artmışbr."

"İmam-Hatip Ortaokulları + İmam-Hatip Liselerinde öğrenci 1 öğret­men oranı 1973-1974'te 24 iken, 1977-1978'de 35.3 olmuştur."41

, 1980 yılında 374 İHL'nin orta kısmına 51.901 yeni kayıt gerçekleşmiştir.

3 yıllık orta kısmında toplam 138.798 öğrenci öğrenim görmekte idi. İlk me­zunlardan bu tarihe kadar mezunlar toplamı 130.473' e ulaşmıştır.

1980 yılında lise kısmına geçiş yapmış olan İHL sayısı 333'tür. Lise kıs­

mına yeni kayıt yapman öğrenci sayısı23.137 olarak gerçekleşirken, aynı yıl 4 yıllık lise kısmında öğrenim gören toplam öğrenci sayısı 62.206' dır. Orta+­lise kısmında görev yapan öğretmen sayısı; 7.574'tür. 1980 yılına kadar lise

kısmından mezun olanların toplamı ise; 52.413 olarak gerçekleşmiştir.42

4. 1980 ihtilalinden 28 Şubat 1997 Sürecine Kadar

a. 12 Eylül1980 İlıtilali Döneminde

12 Eylül 1980 günü dönemin komutanlan ihtilal yaparak siyasi parti li­derlerini tutukladılar. TBMM' yi, anayasayı ve bütün siyasi partileri feshetti­

ler. Emekli Oramiral Bülent Ulusu'nun Başbakanlığında emekli asker ve bü­rokratlardan oluşan hükümet kurdurdular. Milli Eğitim Bakanlığını emekli , Korgeneral Hasan Sağlam' a verdiler. Bu hükümet döneminde İmam-Hatip

Liselerine etkili ve yetkili bazı kişi veya kesimlerce olumsuz anlamda bazı müdahaleler yapılmak ve hatta kapatılmak istenmişs~ de mevcutlar korun­muştur. Fakat ihtilalden bir-iki yıl önce açılan ve henüz lise kısmına geçiş

yapamamış olan okulların lise kısmına geçişine izin verilmeyerek ortaokul halinde bırakılmışbr.

41 Dördüncü Beş YıllıkKalkınma Planı 1979-1983, DPT Ankara 1979, s. 447. 42 Bk. Öcal, Mustafa; Kunıluşwıdan Günı/miize İmam-Hatip Lise/eri, Din Eğitimi Araştınnalan Dergisi, Yıl

1999, sayı 6, s. 229-232'dek.i Tablo 8/A ve 8/B.

88 100. Yılında İmam Hatip Liseleri

Dönemin Milli Eği:fun Bakanı Hasan Sağlam'ın onayı ile 1982-1983 öğ­retim yılından başlamak üzere 10 (on) pilot İmam-Hatip Lisesinin lise bi­rinci sınıflarında uygulanacak mesleğe yönelik(!) zorunlu seçmeli olarak; a) Elektrikçilik, b) Elektronik, c) Metal İşleri, d) Ağaç İşleri, e) SıhhlTesisatçılık, f) Halıcılık, g) Giyim, h) El Sanatları, ı) Nakış, j) Aile Ekonomisi ve Beslen­me, k) Çocuk Gelişimi, ve Eğitimi, I) Muhasebe ve Kooperatifçilik, m) Tarırri. dersleri konulmuştur.43

1983 yılında, üniversiteye giriş için önceden (1973'te) konulan sınırlama kaldırılmış, genellise mezunlarıyla birlikte İHL ve her tür mesleki ve teknik lise mezunlarına üniversitelerin istisnasız bütün bölümlerine giriş hakkı tanınmıştır.

b. Anavatan Partisi Hükümetleri Döneminde

1983 yılında yapılan siyasi genel seçimler sonucunda Turgut Özal'ın genel başkanı olduğu Anavatan Partisi (ANAP) tek başına iktidara geldi. Askerlerin etkisinin devam ettiği bir dönemde Ö~al ilk hükümetini kurdu. Bu hükümet döneminde 1970'li yıllarda olduğu gibi çok sayıda yeni İHL açılmamıştır. Tek istisnası, ihtilal döneminde asker kökenli vali olarak gö­rev yapan Kenan Güven'in tavsiyesi üzerine 1984'te Tunceli'de açılan_ İHL olmuştur. 1987' de yapılan seçimde daha da güçlenerek iktidarını koruyan ANAP adına Turgut Özal'ın kurduğu ikinci hükümet döneminde 7 İHL açılmıştır. Tunceli' de açılanla birlikte İHL sayısı toplam 382'ye ulaşmıştır. Bu arada 1980 ihtilali sonrasında lise kısmına geçiş imkanı verilmeyen 38 İHL'nin 1988 ve 1989 yıllarında lise kısımları da açılmıştır.

ANAP hükümetleri döneminde her ne kadar fazla sayıd<! İHL açılma­mış ise de, mevcut okullar bulundukları il veya ilçe merkezlerinin farklı semtlerinde veya mahallelerinde şubeler açmak suretiyle çok sayıdaki öğ­renci talebine cevap vermeye çalışmışlardır.

1982-1983 öğretim yılında 10 pilot İHL'de uygulanmak üzere mesleğe yönelik(!) olduğu iddiasıyla konulan ve yukarıda nakledilen Elektrikçilik, Elektronik, Metal İşleri .. . vb. dersler yerine 1984 yılında DinfMüzik, Tezhib, Hattatlık, Ciltçilik, Çinicilik vb. dersler konulmuştur.

Anadolu İHL'nin açılmaya başlanması

Turgut Özal'ın kurduğu ilk hükümet döneminde İHL adına en öneirili adım ise, bir Anadolu İmam-Hatip Lisesinin (AİHL) açılmasıyla atılmıştır. Almanya' daki işçi çocuklarının Türkiye'ye getirilip, Alman diliyle din eği-

43 Bk. MEB Tebliğler Dergisi, 7 Kasım 1983, sayı 2151, s. 502.

100. Yılında İmam Hatip Liseleri 89

timi ·ve öğretimi yaptırıp, oradaki işçilerimize din görevlisi olarak gönde­.rilınesi düşüncesiyle 4 Ekim 1985 tarihinde İstanbul Bey koz' da bir Anadolu iHL açılİnıştır. 1989-1990 öğretim yılında İngilizce şubesi de açılan bu ilk AİHL 1990 yılında Kartal' a taşınmış ve ismi Karta! AİHL olarak değiştiril­miştir. AİHL' ye ilk açılış yılında önceden tas ar landığı gibi Alman ya' daki işçi çocukları öğrenci olarak alınmasına rağmen sonraki yıllarda oradan öğrenci ilgisinin azalması üzerine Türkiyeli öğrenciler alınmıştır. 1993'te ilk mezun­larını veren Kartaİ AİHL 1994'te kısa adı ÖSYM olan Öğrenci Seçme ve Yer­leştirme Merkezince düzenlenen üniversiteye giriş sınavında Tilikiye birin-

~

cisi çıkarmayı başarmıştır. Sonraki yıllarda da Türkiye birincileri, ikincileri çıkarması üzerine herkesin dikkatleri bu okul üzerinde toplannuştır. Karta! AİHL mezunlarının üniversite sınavlarındaki başarılan sebebiyle, bu okul­lara soğuk bakan kesimler dahil farklı kesimlerden insanların çocuklarını bu okullara vermelerine vesile teşkil etmiştir.

31 Ekim 1989 Turgut Özal Cumhurbaşkanı seçildi. Özal'ın yerine önce Yıldırım Akbulut sonra Mesut Yılmaz ANAP lideri olarak hükümet kurdu­lar. Her iki hükümet döneminde de Avni Akyol Milli Eğitim Bakanı olarak görev yapmıştır. 1991 seçimlerine kadar devam eden bu hükümetler dö­neminde daha önce şubeler halinde açılan bazı bölgelerdeki İHL'lere mü­dür ataması yapılarak müstakil okullar haline getirilmişlerdir. Ayrıca bazı İHL'lerin bünyesinde AİHL şubeleri açılmıştır.

Aynca Mesut Yılmaz hükümeti döneminde ilk defa ortaya çıkan bir ge­lişme, 2 yerleşim merkezinde bulunan Çok Programlı Liselerin (ÇPL) çabsı albnda İHL açılmıştır. Netice olarak 1991 yılında 388 İHL, 2 ÇPL İHL olmak üzere toplam 390' a ulaşmıştır. Bünyede açılan AİHL sayısı ise 16 olmuştur.

c. 1990'lı Yılların Koalisyon Hükümetleri Döneminde

1991 yılında yapılan siyasi genel seçimler sonrasırida hiçbir partinin ik­tidara gelemernesi üzerine lideri Süleyman Demirel olan Doğru Yol Partisi (DYP) ile lideri Erdal İnönü olan Sosyal Demokrat Halkçı Parti (SHP) ko­alisyon hükümeti kurulmuştur. Hükümetin Milli Eğitim Bakanlığını Kök­sal Toptan üstlenmiştir. 1993 yılında Bursa ve Konya İHL'nin bünyesindeki AİHL'ler müstal91 müdürlük haline getirilmiştir. Ayrıca bazı İHL'1erin bün­yesinde yeni AİHL açılmıştır. İHL toplamı 390, AİHL sayısı 31 olmuştur.

90 100. Yılında İmam Hatip Liseleri

- Tansu Çiller hükümetleri döneminde

17 Nisan 1993 Cumartesi günü Cumhurbaşkanı Turgut Özal vefat etti . ..

16 Mayıs 1993 günü TBMM' de Süleyman Demirel yeni Cumhurbaşkanı ola­

rak seçildi ve bu makama oturdu. Demirel' den boşalan DYP Genel Başkanlı­

ğına ise Prof. Dr. Tansu Çiller getirildi.

Mayıs 1993'te Tansu Çiller'in Başbakanlığınd_a DYP + SHP koalisyon

hükümeti kuruldu ve 5 Ekim 1995 tarihine kadar göreve devarn etti. Hükü­

metin Milli Eğitim Bakanlığı görevini önce DYP' den Nahit Menteşe, arka­

sından aynı partiden Nevzat Ayaz üstlendi. Nevzat Ayaz döneminde 2 yeni

İHL açılmış,· Isparta İHL'nin bünyesindeki AİHL rnüstakil müdürlük haline

dönüştürülmüş, İstanbul Güngören'de bir AİHL açılmışbr.

16.11.1993 tarihli bir kararla ise, İçel-B<?zyazı'da ~ncelikle ve özellikle

Hollanda' daki Türk işçi çocuklarının okuyacakları ve İngilizce eğitim yap­

macak bağımsız bir AİHL açılmışbr.44 Ayrıca; Nahit Menteşe'nin Bakanlığı

döneminde 23, Nevzat Ayaz'ın Bakanlığı döneminde 20 tane olmak üzere

İHL'nin müdürlüklerinin bünyesinde toplam 43 AİHL açılmışbr.45

Keza; 2'si Nahit Menteşe'nin, içlerinden 1 (bir)'i ÇPL AİHL olmak üzere

toplam 27 tanesi de Nevzat Ayaz'ın Bakanlığı döneminde olmak üzere 29

ÇPL İHL açılrnışbr.46 Bu dönemin sonunda; 390 İHL, 31 ÇPL İHL olmak üze­

re 421' e ulaşmış, İHL bünyesindeki AİHL sayısı 74 olmuştur.

- Bir diplema olayı

Nevzat Ayaz'ın Milli Eğitim Bakanlığı döneminde 1994 yılında

İmam-Hatip Lisesi mezunları için düzenlenen diplomalardaki ifadeler de­

ğiştirilerek mezunların üniversiteye girişleri engellenrnek istenmiştir. Önce­

ki yıllarda İmam-Hatip Lisesi mezunlarına verilen diplemalarda şu ifadeler

yer almaktaydı:

44 Öcal, a.g.m. s. 223. 45 Öcal, a.g.m. s. 224'teki Tablo 5 46 Öcal, a.g.m. s.225-226'daki Tablo 6.

100. Yilinda İmam Hatip Liseleri 91

T0 RKIY'E CUMHURiYETI

MILLi E<:ôiTIM BAKANLI<:ôl

IMAM-HATIP LISESI DIPLOMASI

... - - -· ·-·· · ····--··-·· oQ~ / km ·- - .. ········•···- ·- ·-- · ·-···- .. · ····- ···- lma:nolııoi:P lıjosl OOton!rt"J s.:::ıınunc:o lbo ~ bl.1mloot. Odobfotcı koıv vo ı~,?l!k ,:tec:;totNO.-ır.ı OO)On ı:o ıamomıoc:():ı'M:!On t:u cı~ otmovo

. ___ ..... .. .. .. oğlu / kızı ...................... İmam-Hatip Lisesi öğrenimi so-nunda lise sosyal bilimler, edebiyatkolu ve imam-hatiplik programlarını

başarı ile tamamladığından bu diplamayı almaya hak kazanmıştır.

1994'te hazırlanan yeni diplamada ise şu ifadeler yer almıştır: ....... .......... · ... oğlu 1 kızı .................. ..... İmam-Hatip Lisesi öğrenimi

sonunda imam hatiplik programını başarı ile tamamladığından bu diplamayı almaya hak kazanmıştır.

92 100. Yılında İmam Hatip Liseleri

Buradaki ifadeye göre İHL mezunları yalruzca imam-hatiplik belgesi alarak mezun olabilecek, üniversitenin muhtelif bölümleri bir yana İ1ahiyat

Fakültesine bile giremeyeceklerdi. Bu değişiklik bazı araştırmacıların dik­katleri sayesinde erkenden fark edilip, maksadın deşifre edilerek kamuoyu-: na mal edilmesi, basında haber konusu yapılması ve bazı gazete köşe ya­zarlarının konuyu ele alıp değerlendirmesi neticesinde diplema örneği iptal edilerek;

...... .......... ... oğlu 1 kızı .. .. ... ...... İmam-Hatip Lisesi öğrenimini başa-rı ile tamaml.adığından bu diplomayı almaya hak kazanmıştır.

c~~ TÜRKiYE CUMHURiYETi­

MiLL[ EGiTiM BAKANUGI

iMAM-HATiP LiSESi DiPLOMASI

----------·--o;'~!I.:Cı,,---·----·~-M-Wo--lmc:m-hoi ::.~OÇ'('n.I\R

tqaıt.a ıcmc:ıı:oe~::ıı..c::;~.:.";lQ'f·C.~-o:--..,"ll:~:;::r.-n:;Y. ~·- ' ···- ";

şeklinde ifade yeniden düzenlenmiştir. Bu şekilde :i:Irr ve AİHL mezunlan

üniversiteye girme hakiarım korumuşlardırY

Tansu Çiller 5 Ekim 1995 - 30 Ekim 1995 tarihleri arasında kısa süreli bir azınlık hükümeti kurmuş, Milli Eğitim Bakanlığına DYP' den Turhan Ta­yan'ı getirmiş, fakat güvenoyu alamarnıştır. Tansu Çiller'in üçüncü defa

Başbakanlık görevini üstlenerek kurduğu DYP + CHP koalisyon hükümeti-

47 Bu konuda geniş açıklamalar için bk.. Öcal; Medreseiii '1-Einıme ve '1-Hutebadan İmam-Hatip Lise/erine, Önder Yay. İstanbul 20 Il , s. 217-221; Öcal; Osmanlıdan Günilmiize Türkiye 'de Din Eğitimi, s. 292-296; Öcal; Bursa İmam ve Hatip Mektebinden İmam-Hatip Lise/erine, Bursa Büyükşehir Belediyesi Bursa Araştımıaları Merkezi Yay. Bursa 2013, s . 131- 139.

100. Yılında İmam Hatip Liseleri 93

nin süresi ise; 30 Ekim 1995 - 6 Mart 1996 arasıdır. Milli Eğitim Bakanı yine

DYP' den Turhan Ta yan' dır. Bu hükümet döneminde yeni İHL açılmanuştır. Ancak; 24 Aralık 1995 tarihinde yapılan siyasi genel seçimleri öncesinde ön­

ceki yıllarda şubeler halinde açılan İHL'lerden 71'ine daha müd~ ataması

yapılarak müstakil birer okul haline dönüştürülmüştür. .

İHL bünyesinde 16 AİHL açılmıştır. Çiller'in bu son hükümet:ii:Un so­

nunda: İHL sayısı 461, ÇPL İHL sayısı31 olmak ~ere toplam 492 olmuştur. A.İHL sayısı ise 90' a ulaşrruştır.

-Mesut Yılmaz (ANAP+ DYP Koalisyon) Hükümeti Dönemi

24 Aralık 1995 tarihinde yeni bir siyasi genel seçim yapılrruştır. Seçim

sonrasında yine hiçbir parti tek başına iktidara gelip !}ükümet kurabilecek

çoğunluğu sağlayamarnıştır. 6 Mart 1996 tarihinde Anavatan Partisi (ANAP)

Genel Başkanı Mesut Yılmaz'ın Başbakanlığı ve Doğruyol Partisi (DYP) Ge­

nel Başkanı Tansu Çiller'in Devlet Bakanı ve Başbakan Yardımcılığı görevini

üstlendikleri yeni bir azınlık koalisyon hükümeti kurulmuştur. Milli Eğitim

Bakanı ise, yine (seçimler öncesi DYP' den istifa ederek Anavatan Partisine

geçen ve bu partiden milletvekili seçilen) Turhan Tayan olmuştur. Ancak bu

hükümetin ömrü fazla olmamıştır. Çünkü TBMM' de yapılan güven oyla­

masının usulsüz olduğuna dair Refah Partisi (RP) Anayasa Mahkemesine

başvurmuş, mahkeme başvuruyu ve gerekçelerini haklı bularak güven oyla­

masını geçersiz sayrruştır. Bunun üzerine 28.6.1996 tarihinde hükümet istifa

etmek zorunda kalmış br.

Bu hükümet döneminde; daha önce İHL müdürlüklerine bağlı olarak

açılrruş olan şubelerden 3'üne daha müdür ataması yapılarak bağımsızlaş­

tırılmıştır. Yeni AİHL açılmamış olmakla birlikte Kayseri Ali Rıza Özderici

AİHL'ne 29.05.1996 tarihinde müstakil müdür ataması yapılarak bağımsız bir okul haline getirilmiştir. Böylelikle bağımsız AİHL sayısı 7 olmuŞtur. Sd­

nuç olarak; İHL sayısı 464, ÇPL İHL sayısı 31 olmak suretiyle toplam 495

İHL, AİHL 90 olmuştur.

5. Necmettin Erbakan (RP+ DYP) Hükümeti ve 28 Şubat 1997 Süreci

a. Necmettin Erbakan (RP + DYP) Hükümeti Dönemi

Mesut Yılmaz hükümetinin istifası üzerine; 7 Haziran 1996 tarihinde

yeni hükümeti kurma görevi Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel tarafından

94 100. Yılında İmam Hatip Liseleri

Refah Partisi (RP) Genel. Başkanı Prof. Dr. Necmettin Erbakan' a verilmiştir.~8'

Erbakan, 28 Haziran 1996 günü, kendisinin Başbakanlığı, Doğruyol Partisi __ (DYP) Genel Başkanı Prof. Dr. Tansu Çiller'in Devlet Bakanı ve Başbakan

Yardımcılığı ile Dışişleri Bakanlığı görevini üstlendiği koalisyon hükümetini kurmuştur. Bu hükümetin Milli Eğitim Bakanı DYP' den (YÖK eski Başkanı) Prof. Dr. Mehmet Sağlam olmuştur.

İki parti arasında daha önce imzalanan koalisyon protokolü gereği bir yıllık görevden sonra Erbakan, 18 Haziran 1997 günü istifa etmiştir. Protokol

şartlarına göre Cumhurbaşkanı Demirel'in yeni hükümeti kurma görevini Tansu Çiller' e vermesi beklenirken 20 Haziran 1997' de ANAP Genel başkanı Mesut Yılmaz' a vermiş, böylelikle Erbakan hükümeti sona ermiştir.

Erbakan Hükümeti döneminde; İHL Müdüİlüklerinin yönetiminde 17

Anadolu İHL, 8 de ÇPL İHL açılmıştır. Neticede; 1996-1997 öğretim yılı iti­bariyle İHL'lerin genel toplamı şöyle olmuştur:

İHL 464, ÇPL İHL 39 = 503, bağımsız müdürlük halindeki 7 AİHL ile okul sayısı toplam 510' a ulaşmıştır. İHL müdürlüklerinin bünyesinde eğitim

ve öğretimedevam eden 100 AİHL'nin ayrı birer okul gibi mütalaa edilmesi halinde ise tamamı 610'a ulaşmıştır.

b. İlk Kuruluşlanndan 1990'lı Yıllara Kadar İHL Hakkında Orta­ya Atılan Bazı iddialar

Siyasi tarihimizde "28 Şubat (1997) Süreci" olarak yer alacak olan döne­

me nasıl gelindi? 28 Şubab.n genelde her tür din eğitimi ve öğretimine özelde ise İHL'ye yansıması ne veya nasıl oldu?

Türkiye' de her tür ve seviyedeki din eğitimi ve öğretimi l§ikli.k.le ilişki­lendirilerek ele alınmıştır. Bir kesim, laik ülkede devlet eliyle din eğitimi ve

öğretimi yapbrılamayacağı iddiasıyla karşı çıkarken, din eğitimine taraftar olanlar; "Neden olmasın? Üstelik laik Avrupa ülkelerinde de din eğitimi ve öğretimi yapbrılmaktadır" teziyle savunmada bulunmuşlardır. Bu bağlam­

da en fazla tartışılan İmam-Hatip Okulları olmuştur. Yukarıda yeri geldikçe bazı örnekler verildiği gibi, 1960'lı ve 1970'li yıllarda bu okulların önlerinin kesilmesi ve hatta kapatılınası için zaman zaman teşebbüsler olmuş ama so­nuç alınamamıştı.

1958' de kurulan Türkiye Eğitim Milli Komisyonundan başlayarak İHO mezunlarının din hizmetlerine ve dini yüksek öğretime bir başka ifadeyle

48 ·Prof. Dr. Necmettin Erbakan, 27 Şubat 2011 Pazar günü Ankara' da vefat etti.

100. Yılında İmam Hatip Liseleri 95

kendi alanlarına ilgi duymadıklan iddiası ortaya ablmış ve hep taftışıla gel­miştir. Aynı iddia TBMM' de de tartışma konusu olmuştur. TBMM' deki id­dialara 1966 yılında dönemin Milli Eğitim Bakanı Orhan Dengiz Meclis kür­

süsünden rakamlarla cevap vermiştir. İHO' dan o tarihe kadar 2400 mezun alınclığıru, bunlardan 1200'ünün imarnet ve hitabet hizmetlerinde, 974'ünün Yüksek İslam Enstitülerinde öğrenci, 196'sının ise, (dini) yüksek tahsillerini

tamamlayarak öğretmenlik yaptığını belirtmiştir.~ Verilen rakamlara göre yalnızca 30 mezunun nerede ve ne yaptığı tespit edilememiştir.

1971 yılında Milli Eğitim Bakanlığı tarafından yayınlanan bir rapora göre; .İHO mezunlarının %66'sı Yüksek İslam Enstitülerine girmiş, %27'si

Diyanet İşleri Başkanlığında görev almıştır. Geri kalan %7'lik bir oran ise, ya , özel işlerinde çalışmış veya başka işlere yönelmiştir.50 •

Milli Eğitim Bakanlığı Din Eğitimi Genel Müdürlüğünün 1974 yılı veri­lerine dayanarak, "Dördüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı Eğitim Özel İhtisas Ko­misyonu Raporu" nda verilen bilgilere göre, İmam-Hatip Lisesi mezunlarının %41'inin mesleklerine uygun işlerde çalıştıkları, %36'sının bir üst öğrenime (Yüksek İslam Enstitüsüne) devam ettikleri ve %23'ünün ise meslekleri dı­şında bir işte çalıştıklan tespit edilmiştir. 51 Bu rakamlara göre o dönemdeki

i:ın., mezunlarının %77'si mesleğe veya kendi alanlarındaki yüksek öğreni­me yönelmişler demektir.

Öte yandan, Milli Eğitim Bakanlığı Etüd ve Programlama Dairesince yayım­lanan verilere göre; 1980-1981 öğretim yılında dört mesleki ve teknik liseden

mezun olan öğrencilerin kendi mesleklerine ve yükseköğrenime yönelme durumlarına baktığımızda; Kız Meslek Lisesi mezunlarının %24.2'si, Ticaret Lisesi mezunlarının% 34.6'sı, Endüstri Meslek Lisesi mezunlannın %42.3'ü ve Teknik Lise mezunlannın %61'i kendi mesleklerine uygun iş bulabiimiş veya yüksek öğrenime gidebilmişlerdir.52 '

Diğer okul mezunları ile ilgili bu rakamlar hiç gündeme getirilip tartış- · ma konusu yapılmamış hep İHL mezunlan öne çıkarılıruştır. Ayru konudaki iddialar tamamen tahminlere dayalı olarak kesintisiz sürdürülmüştür.

49 TBMMTııtanakDergisi, B. 50, O. 4, ı9.2.1966, c. ın. s. 638. SO Okutan, Ömer; Din Eğitimi Okulları Planlamasılle Ilgili Rapor, MEB Planlama-Araştırma ve Koordinas­

yon Dairesi, Ankara ı 071 (Yayınlanmamış Rapor), s. 10- ı 2, ı 7, 30-32. Sı Bk. Dördüncü Beş Yıllık Kalinnma Plam Eğitim Özel İhtisas Komisyonu Raponı, DPT. Haziran 1977, s. 43. S2 Bk. Adem, Mahmut; ls tilıdanı-İş ve Eğitim Planlaması, EBF Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fa­

kültesi Dergisi, ı983, c. ı6, sayı ı, s. 507-S09; Aynı bilgiler için bk. (aynı yazar); Türk Eğitim Sisteminde NiteliğinEkonomik Yönleri, Eğitim ve Bilim Dergisi; Temmuz 1984, c. 9, sayı 50, s.32-33.

96 100. Yılında İmam Hatip Liseleri

c. 1990'lı Yıllarda .İHL ve Mezunlan Hakkında İleri Sürülen iddialar

Necmettin Erbakan'ın Milli SelametPartisi (MSP) ile siyaset sahnesinde yerini alması, parti olarak siyasi anlayışlarını "Milli Görüş" olarak nitelerne­si, 1974, 1975 ve 1977'de kurulan ve ortağı olduğu koalisyon hükümetlerin döneminde çok sayıda İHL açılmasına öncülük etmesi sebebiyle bazı kesim­ler bu siyasi görüşle İHL'yi özdeşleştirerek birlikte düşünmeye başlamıştır. 12 Eylül 1980 ihtilali sonrasında söz konusu siyasi partinin kapatılmasına rağmen onun yerini alacak Refah Partisinin (RP) kurulması, bu partinin ka­patılrnasından sonra Fazilet Partisi (FP) daha sonra Saadet Partisi (SP) adıyla her defasında yeniden teşkilatlanması farklı kesimlerin dikkatlerini üzerine çekmiştir. .

Her ne kadar diğer okullar gibi. İHL'ler de birer devlet okulu olarak açılmış ve müdür ve öğretmenler siyasetten uzak eğitim ve öğretim yap­tırrna gayreti içerisinde olsalar da Milli Görüş mensubu partilerin bu okul­lara yakın duruş sergilernesi farklı düşünce ve görüşlere sahip kesimlerin dikkatlerinden kaçmanuştır. Bilhassa 1980'li yılların sonlarından başlayarak 1990'lı yıllarda İHL'ler giderek daha fazla tartışma konusu yapılmıştır. Mu­halif konumdaki siyasi partiler RP ve mensuplarını eleştirirken İHL'yi de bu partiyle birlikte gündemde tutup eleştirdiler. Kısa adı TÜSİAD olan Türkiye Sanayici ve İşadamları Derneği, kısa adı TİSK olan Türkiye İşveren Sendika­ları Konfederasyonu hazırlattıkları raporlarda,53 İHL mezunlarının kendi ilgi alanlarında göreve gitmedikleri, farklı maksatlarla(!) başka bazı fakültelere gittikleri vb. birtakım iddialara yer ver(dir)diler. Bu şekilde bazı kesimlerin bu okullar hakkında olumsuz kanaat oluşturarak karşı tavır almalarını sağ­

ladılar. Oysa yukarıda örneklerini verdiğimiz gibi Milli Eğitim Bakanları ta­rafından yapılan açıklamalar, farklı zamanlarda, farklı düşüncelere mensup araştırmacılar tarafından yapılan tespitler ortaya koymuştur ki; diğer mes­lek liseleri rnezunlarına göre en fazla oranda kendi mesleğine ilgi duyanlar İmam-Hatip Lisesi mezunları olmuştur.

Keza; TBMM'de yapılan konuşmalarda,54 muhtelif gazetelerin köşe ya­zarları tarafından,55 TV'lerde yapılan tartışmalarda56 veya siyasi seçim pro-

53 Baloglu, Zekai, Türkiye 'de Eğitim, (TÜSİAD Eğitim Raporu), İstanbul 1990; Türkiye 'de Mesleki Eğitim, (TİSK Eğitim Raporu), Türkiye İşveren Sendikalan Konfederasyonu, İstanbul 1991.

54 Sosyal Demokrat Halkçı Parti (SHP) Edirne Milletvekili Erdal Kalkan'ın açıldamalan için bk. Tiirkiye Biiyiik Millet Meclisinde Milli Eğitim, MEB 1990, s. 60-61. (TBMM Kütüphanesi).

55 Mumcu, Uğur; Uyum Sağlıyor, Milliyet 2 Mayıs 1992; Mumcu, Uğur; İmom-Subay, Cumhuriyet 22 Ocak 1993. Gazeteci Nazlı Ilıcak'ın 15 Ocak 1987 tarihli Tercüman Gazetesinde "Abartılan Telı/ike ve Sahte Gerekçe" başlıldı yazısı. (Aslında Sayın Uıcak bu yazısında lmam-Hatip Liseleri için çok olumlu şeyler yazarak okullan savunmasına rağmen, -öyle tahmin ediyoruz ki- bir art niyet olmaksızın o dönemde 374 olan okul sayısını715 olarak venniştir.)

56 20 Şubat 1994 Pazar akşamı saat 22.30'da 'atv" de Ali Kırca'nın yönettiği 'Siyaset Meydanı' adlı tartış­ma programı. (Bu programa konuşmacı ve tartışmacı olarak Demokratik Sol Parti (DSP) Genel Başkanı

100. Yılında İmam Hatip Liseleri 97

pagandası amaçlı TRT TV' de yapılan konuşmalarda57 çok abartılı rakamlar kullanılıp, maksatlı yorumlar yapılarak aslı esası olmayan ve hatta iliiraya varan iddialarla İHL'ler adeta mahkfun edilmiştir. Bu şekilde devletin etkili ve yetkili kişi, kurum ve kuruluşlarının İHL'ler hakkında olums~ kanaate sahip olmaları sağlanm.ışb.r. Hatta üretilen birtakım senaryolarla sahte şeyh­ler türetilmiş, sözde irtica tehlikesine dikkat çekilmiş, bütün bunlar bir şekil­de İHL'leri irtibatlandırılıruştır.

. . Bazı kesimler tarafından Imam-Hatip Liseleri ile ilgili devamlı korku

senaryoları üretilmiş, kamuoyuna bu okullar sanki birer yeralh örgütü gibi lanse edilmiş, lai.Kliğe aykın eğitim yaptırıldığı iddiası dillendirilmiştir. Oysa bu okullar Milli Eğitim Bakanlığı tarafından bir inkılap kanunu olan Tevhid-i Tedrisat Kanununun amir hükmü gereği açılnuşb.r. Tıpkı diğer okullarda olduğu gibi, İmam-Hatip Liselerinin de müdürlerini, öğrehnen­lerini atayan, programını hazırlayan, kitabını yazdıran, teftişini yapan Milli

Eğitim Bakanlığıdır.

d. 28 Şubat 1997 Süreci ve İmam-Hatip Liseleri

Kısaca özetlenıneye çalışıldığı gibi, İHL aleyhindeki propagandalar çok yoğun olarak devam ederken Necmettin Erbakan'ın başbakanlığındaki RP + DYP iktidarı döneminde, 28 Şubat 1997 günü Milli Güvenlik Kurulun­da (MGK) birtakım kararlar alınmışb.r. Alınan kararların bazı maddeleriyle İmam-Hatip Liselerine ağır bir darbe indirilmesinin yolu açılnuşb.r. Sonradan "post-modern darbe" olarak nitelendirilecek olan 28 Şubat kararlarının hedefin­de, bir taraftan Necmettin Erbakan'ın başında olduğu Refah Partisi+ Doğru Yol Partisi (RP+DYP) hükümeti diğer taraftan İmam-Hatip Liseleri vardı.

İmam-Hatip Lisesi öğrenci ve mezunlarıyla bu dini eğitim kurumlarına maddi ve manevi destek sağlayan halk, durumun farkına vamuş ve tepki­sini demokratik yollarla yazılı ve sözlü olarak ortaya koymaya başlamışb.r. İstanbul' da, Cumhuriyet tarihi boyunca görülmemiş yoğunluktaki b.ir halk kitlesi "İmam-Hatibime Dokunma!" sloganıyla miting yapmıştır. Mitingle; genel başkanı Mesut Yılmaz olan Anavatan Partisi (ANAPt genel başkanı

BOient Ecevit, Gazeteci-Yazar Oktay Ekşi, Prof: Dr. Toktam.ış Ateş, Gazeteci-Yazar Fehm.i Koru ve Ali Bulaç katılmıştı.) 10 Ekim 1994'de SHOW TV' de saat 23.30'da yayına giren '32. Giin' adlı programda program sunucusu Mehmet Ali Birand'ın açıklaması; 26 Nisan 1992 tarihinde TRT TV 1 'de yayınlanan "Söz ı\lfeclisten lçel"l"' adlı programda 'lsliim ve Demokrasi' konusunun tartışıldığı progrom. Programı Gazeteci-Yazar Nazlı Ilıcak takdim etmiş ve açık oturumu yönetmiştir. Konuşmacılar ise; Gazeteci-Yazar Uğur Mumcu, Gazeteci-YazarTaba Akyol, Do~yol Partisi (DYP) MiUetvekili Coşkun Kırca ile Refah Partisi (RP) Milletvekili Oğuzhan Asiltürk idi.

51 20 Mart 1994 Pazar akşamı TRT TV J'de saat 21.10- 2120 arasında Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) Genel Başkanı Deniz Baykafm yaptığı propaganda konuşması.

98 100. Yılında İmam Hatip Liseleri

Billent Ecevit olan Demokratik Sol Parti (DSP) ve genel başkanı Büsarnettin

Cindoruk olan Demokrat Türkiye Partisi (DTP) ile bağımsızl9-rdan oluşan koalisyon hükümeti ile ilgili ve yetkililer uyarılmıştır. Ancak bunca insanın tepkisine hükümet ve diğer ilgili ve yetkililer kulak tıkamıştır.

13-17 Mayıs 1996 günlerinde Ankara' da toplanan 15. Milli Eğitim Şu­

rasında baskı ile 8 yıllık kesintisiz zorunlu eğitim kararı alclırılmıştır. Şfıra

kararının üzerinden 14 aylık bir süre geçtikten sonra; Başbakan Mesut Yıl­maz'la birlikte başbakan yardımcıları konumundaki Bülent Ecevit ve Hü­sametti.n Cindoruk'un da katıldığı Bakanlar Kurulu toplantısı, 21 Temmuz

1997 Pazartesi akşamı saat 18.15'te başlayıp, 22 Temmuz 1997 Salı sabahı saat 05.00' e kadar devam etmiştir. TV'ler aracılığı ile kamuoyuna yapılan açıklamaya göre, aslında bu toplantıruh gündeminde 8 yıllık kesintisiz eği­timle ilgili bir madde yok iken son anda bu konu da ·gündem maddeleri arasına alınmış ve neticede teklifin, "Bakanlar Kurulu Kararı olarak ivedilikle görüşülmek üzere" TBMM'ye sevkine karar verilmiştir.

TBMM'ye sevkinden sonra tasarı, doğal olarak önce Milli Eğitim Ko­misyonunda ele alınmıştır. Komisyonda 9 gün boyunca 95 saat -ki o günlerin TV haberlerine göre bir kanun tasarısı üzerinde rekor sayılan süre ile- çalı­

şıldıktan sonra Meclis Genel Kuruluna sevk edilmiştir. Meclis Genel Kill-u­lunda da kanun tasarısı üzerinde çok ciddi tartışmalar yapılmıştır. Neticede, 16 Ağustos 1997 Cumartesi günü oylama yapılmış; 242 ret oyuna karşılık, 277 kabul oyu kullarularak tasarı Meclis Genel Kurulundan da geçirilmiştir. Oylama günü 29 milletvekili ise Meclise ge(tiri)Imemişti.r.

17 Ağustos 1997 Pazar günü Cumhurbaşkanı Silleyman Demirel kanu- . nu onaylamıştır. Kamuoyunda kısaca "8 yıllık kesintisiz zorunlu eğitim yasası" olarak adlanclırılacak olan kanun, 18 Ağustos 1997 Pazartesi günü Resmi Gazetede 4306 sayılı kanun olarak yayınlanarak yürürlüğe konulmuştur.58

TBMM' den baskı ile geçirilen 8 yıllık kesintisiz zorunlu eğitim kanunu ile bir taraftan Kur' an Kurslarına darbe vurulurken diğer taraftan İmam-Ha­tip Lisesi dahil bütün meslek liselerinin orta kısımları kapatılmıştır.

Mesleki ve teknik liselerle İHL'nin lise kısım öğrencilerine uygulanan muameleye gelince;

58 TBMM'nde 16.08.1997 günü kabul edilerek, 18.08.1997 gün ve 23084 sayılı Resmi Gazetede (s.2-6) yayınlanan 4306 sayılı; "İlköğretim ve Eğitim Kammu, Milli Eğitim Temel Kammu, Çıraklık ve Mesleki Eğitim Kammu, Milli Eğitim Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kamm ile 24.03.1988 tarihli ve 3418 Sayılı Kammda Değişiklik Yapılması ve Bazı Kağıt ve İşlemlerden Eğitime Katkı Payı Alınması Hakkmda Kanun."

100. Yılında İmam Hatip Liseleri 99

Yukarıda da ifade edildiği gibi; 1973'te yürürlüğe konulan Milli Eğitim . Temel Kanunu ile bütün meslek okulları "lise" haline dönüştürülüp mezun­Iarına üniversiteye giriş hakkı tanındığında kademeli uygulama yapılmış ve önceden "okul" olarak öğrenime başlamış olanlar eski haklarına ı?ahip ol­dukları gerekçesiyle üniversiteye girişleri engellenirken, 'lişe'ye dönüştürül­dükten sonra kayıt yaptıranlar öğrenimlerini tamamladıktan soma üniver­siteye girebilmişlerdi. Bu uygulama hukuk kuralı bakımından mantıklı idi. Ancak, 8 yıllık kesintisiz zorunlu eğitim yasası yÜrürlüğe girdikten soma aynı hukuk kuralı uygulanmamış ve bütün meslek lisesi mezunlarının hak­ları bir çırpıda ellerln.den alınmıştır. Özellikle İHL'nin lise kısmında öğrenim gören öğrencilerin -sırf üniversitelere girişlerini engellemek için- başka lise­lere geçişleri de engellenıniştir.59 İHL'nden tasdiknamesini alarak müracaat eden öğrencileri her türlü riski göze alarak kendi okulima kabul eden lise­lerin yöneticileri ise soruşturmaya tabi tutularak cezalandırılrruş., hatta mü­dürlük görevine son verilenler bile olduğu o dönem basınına haber konusu olmuştur.

Öte yandan, Yüksek Öğretim Kurulu (YÖK) tarafından 1998 yılında alınan bir kararla üniversite adayı öğrencilerin ortaöğretim başarı puanları hesaplanırken lise mezunlarınınki 0.5, meslek liseleri mezunlanrunki 0.2 ile çarpılarak hesaplanmıştır. Bu hesaplama ile liselilerle meslek liseliler ara­sında yaklaşık 30 puanlık fark oluşturulmuştur. Buna rağmen İmam-Hatip Lisesi mezunu bazı gençlerin bu barajı dahi aşma başarısını gösterdiklerini fark eden dönemin yetkilileri tarafından bu sefer 2003 yılından itibaren lise mezunlarının ortaöğretim başarı puanlarını hesaplarken 0.8, meslek lisesi çıkışlılarınkini 0.3 ile çarpım şartı getirilmiştir. Bu uygulama ile iki okul gru­bunun ortaöğretim başarı puan farkı meslek liseiiierin aleyhine olmak üzere yaklaşık SO' ye çıkmıştır. 60

Ocak 2009'da intemet'e düşen "Gizli" ve "Kişiye özel" olarak kaleme· alınan yazıdan anlaşılan o ki; katsayı uygulaması, Genel Kurmay II. Başkanı Org. Çevik Bir imzasıyla YÖK Başkanı Prof. Dr. Kemal Gürüz' e gönderilen 14 Temmuz 1998 tarihli emirname ile yapılrruştır.

59 Bu konuda MEB Din Öğretimi Genel MüdUıii Ahmet Gül imzalı Valiliklere (Milli Eğitim Müdürlükle­rine) gönderilen 29.09.1997 tarih ve 3822 sayılı resmi yazı için bk. Öcal, Mustafa; Bursa İnıanı ve Hatip Mektebinden İmam-Hatip Liselerine (1924-2012), Bursa Büyükşehir Belediyesi Bursa Araştırmalan Mer­kezi Yay. Bursa 2013, s. 146-147.

60 Geniş açıklama için bk. Öcal; Medresetii'l-Eimme ve'/-Hutebadan İmam-Hatip Lise/erine, Önder Yay. İstanbul 20 ll, s. 265-270; Öcal; Osmanlıdan Gıimimiize Türkiye 'de Din Eğitimi, Düşünce Ki tabevi Yay. İstanbul 2011, s. 334-339; Öcal; Bursa İmanı ve Hatip Mektebinden İmam-Hatip Liselerine (1924-1012), Bursa Büyükşehir Belediyesi Bursa Araştırmalan Merkezi Yay. Bursa 2013, s. 149-15!.

100 1000 Yılında İmam Hatip Liseleri

o s 1 ZL l

T.C. GENELKURMAY BAŞKANUGI

ANKARA

HRK ~ \\'0

%1~ ~OHOoPlŞ.(6) ~!l. ~ • OSY'~ ~'!1Ul31'~ Otl.-ıOOfet;m

s~~., Pu.lnıo

Y0KSEK ÖGRETIM KURULU BAŞKANLIGINA

KIŞIYe öm /{ı TEl.IIAUZ 1~~8

1. Gon~~y Da$k3nbO~'tı3 ulı:t}M bilgkrdcn, Yilvzı.. M~n!cJ ~urırn:g.~:. f>O,rgoei ~ecirr.lndo etkii cl:ln Ort~c}Orc:..~ EL1;~ Pu:JrJ {09Pl.U'.t'mrl.~.:u!fliFfrtiaa; Zı:«?iate2 ı~ ~-- o o

DllômM Ooroğl

2. Sl..,C"_.:f gıbi, '0: kO'lU:U :cçimdo cUcii C:.ı..'X

3. OO:enei Se;rr.~ Sın:ıv1 (0SS).

11.!1 ECClt:1 B:.'<.lr.lıOı.ı; Y<ı!<sei< ~reı:m Kuru:u S.ı-i:;ı:ıh~:n

Ne yazık ki Orta Öğretim Başarı Puanının hesaplanmasında uygulanan yöntem yalruzca İmam-Hatip Liselilerin aleyhine degil, bütün meslek liselile­rin ve dolayısıyla ülkemizin aleyhine bir sonuç ortaya koymuştur. Bu şekilde yapılan puan hesaplamasıyla -ana yasadaki eğitimde fırsat eşitliği ilkesine ve Milli Eğitim Temel Kanununa rağmen-meslek liselerinde öğrenim gören öğ­rencilerin kendi ilgi alanı dışındaki bir bölümde yükseköğrenim yapmaları engellenmiştir. Uygulanan yöntemle İmam-Hatip Liselerinin kendiliğinden kapanır vaziyete gelmeleri sağlanmak istenmiştir. Nitekim 67 İHL' de öğren­cisizlik(!) gerekçesiyle kapatılmıştır. Okulların çoğunluğu ise fedakar müdür ve öğretmenlerle onlara maddi-manevi destek sağlayan halkın çabalarıyla az sayıda öğrenci ile de olsa eğitim ve öğretime devam etmiştir.

İmam-Hatip sevdalısı Anadolu insanı, okullan hakkında alınan bazı ka­rarlar karşısında çaresiz kalınca, taşkınlık yapmadan, kavga-gürültü çıkar­madan, ülkenin her bölgesindeki önemli bazı camilerde özellikle Cuma ve sabah namazı çıkışlarında uzun süre yanlış ve haksız uygulamalan dualarla tel'in etmeye başlamıştır. Neticede, müminin silahı olan dualar hedefini bul­muş olacak ki; 2002 yılında yapılan siyasi genel seçimler sonrasJ?da halkın

--

100. Yılında İmam Hatip Liseleri 101

sesine kulak b.kayıp, söz konusu kararları alıp uygulamaya koyan siyasi par­tilerden hiçbiri TBlvfM'ye girememiş, hepsi Meclis dışı kalmıştır.

6. Adalet ve Kalkınma Partisi (AK Parti) Döneminde İmam-Hatip Liseleri

- Katsayı adaletsizliğinin kaldırılması

Aradan yıllar geçtikten sonra Yüksek Öğretim Kurumu (YÖK), 21 Tem­muz 2009 günkü i:oplanhsında, üniversiteye giriş sınavlarında uygulanan liselerle meslek liseleri arasındaki farklı puanlama sisteminin kaldırdığını açıkladı. Ancak, YÖK'ün kararına karşı İstanbul Bar~su adına Başkan Mu­ammer Aydın kararın iptali için Daruştay'a dava açtı. Dava, Danıştay'ın 8. Dairesinin 25 Kasım 2009 Çarşamba günü açıklanan kararıyla, YÖK'ün üniversiteye girişte uygulanan katsayı problemini kaldırdığına dair kararını iptal ettiğini açıkladı. Kararın açıklanmasından sonra basın mensuplarının konu ile ilgili sorularını cevaplarken Baro Başkanı Muammer Aydın;

"İmam-Hatip Liseillerin avukat olmaması gerektiğini" iddia etmiş, "Hukuk Fakültelerinin Türkçe-Matematik ortalaması olan 'Eşit Ağırlıkla' (eşit ağırlıklı puan türüyle) öğrenci aldığını, oysa İmam-Hatip Liselerinde Matematik okunmadığını(!)" söyleyebilrniştir. Anlaşılan o ki; Baro Başkanı ömründe bir kere olsun İHL'nin önünden bile geçmediği gibi, zahmet edip internete girip bu okullarda neler okutulduğuna bile bakmamıştır.

Açıklamasında, katsayının kaldırılmış olmasının düz llseye gidenler için haksızlığa yol açtığını da savunan Aydın, ''Yeni düzenleme fırsat eşitliği getirmiyor mu?" sorusuna karşılık, bir hukuk adarnma yakışmayacak, hele hele İstanbul Barosu gibi dünyanın en büyük barolarından birinin ·başkanı ve üstelik soyadı da "Aydın(!)" olan birine hiç yakışmayacak şekild~; "Eşit­lik, eşit insanlar arasında olur"61 diyebilrniştir.

Ancak aradan geçen birkaç yıl sorua ''bin yıl süreceği" iddia edilen 28 Şubat süreci son bulmuş, yerini umut vaat eden günlere bırakmaya başla­mıştır. Nihayet, 2010 yılında katsayı uygulaması kaldırılmış ve İmam-Ha­tip Lisesi öğrencileri dahil bütün mesleki ve teknik lise mezunları genellise mezunlarıyla birlikte eşit şartlarda üniversite sınaviarına girme ve aldığı puanla istediği fakültelerde öğrenim görme hakkı elde ederek rahat nefes almışlardır.

61 B k. 4 Ağustos 2009 Salı gününün Bugün ve Zaman Gazeteleri.

102 100. Yılında İmam Hatip Liseleri

- İHL Sayısı

Yukanda da ifade edildiği gibi; 28 Şubat 1997 sürecine gelindiğinde; İHL­

+ AİHL = 510 (bünyede açılan AİHL'lerinin ayrı kabul edilmesi halinde 610) okul faaliyette idi. Ancak bu dönemde yürürlüğe konulan 8 yıllık kesintisiz zorunlu eğitim ve mezunların üniversiteye girişlerinin engellenmesi netice­sinde öğrencisiz bırakılan 67 İHL kapatılmıştır.

2002 yılında iktidara gelen Adalet ve Kalkıruna Partisi (AK Parti) ikti­

dan döneminin ilk yıllarında az sayıda da olsa yeni İHL ve AİHL açılmaya

başlannuştır. 2011-2012 öğretim yılında okul sayısı şöyle idi:62 (Bk. Tablo 1.)

Tablo 1. 2011-2012 öğretim 1fılında okul sayısı 1HL TÜRÜ Sayı

1HL 143

Bünyesinde AİHL olan İHL 378

Bağımsız Müdürlük Halindeki AİHL 17

TOPLAM 538

ll Nisan 2012 Çarşamba günü Resmi Gazetede yayımlarup, 6287 sayılı kanun olarak yürürlüğe giren "İlköğretim ve Eğitim Kanunu İle Bazı Ka­nunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanım" sonrasında ise; 4+4+4=12

yıllık zorunlu eğitim sistemine geçilmesi ile hem yeniden İm.am:Hatip Or­taokulları açılmaya başlanmış, hem de İHL ve AİHL' de büyük oranda artış

gözlenmiştir.

2012-2013 ile 2013-2014 öğretim yılında Türkiye genelinde mevcut İHO~ İHL, AİHL sayısı ile öğrenci sayısı şöyle idi: 63 (B k. Tablo 2.)

Tablo 2. Türkiye geneli mevcut İHO, İHL, AİHL sayısı ile öğrenci sayısı

İHL VE İHO OKUL-ÖGRENCİ SAYILARI (06.11.2013)

OKULUN ADI/TÜRÜ DURUMU OKULSAYISI

2012-13 2013-14

İmam Hatip Lisesi Bağımsız 259 261

Anadolu İmam Hatip Lisesi Bağımsız 19 22

İmam Hatip Lisesi ve Andolu İHL Bünyede 433 568

62 Kaynak; MEB Din Öğretimi Genel Müdürlüğü. 63 Kaynak; MEB Din Öğretimi Genel Müdürlüğii.(06.1 1.2013 tarihi itibariyle)

100. Yılında İmam Hatip Liseleri

LiseToplam

. · imam Hatip Ortaokulu

İmam Hatip Ortaokulu

ORTAOKUL TOPLAM

GENEL TOPLAM

ÖGRENCİ SAYILARI

TOPLAM

Bağımsız

Bünyede

Lise

Ortaokul

103

711 851

729 941

402 427

1131 . 1368

1842 2219

380.771 518.337

100.198 238.221

481.596 756.558

Sözlerimizin burasında; bütün meslek liseleriyle birlikte İmam-Ha­tip Lisesi öğrenci ve mezunlarının zoraki ellerinden aJınan haklarının iade edilmesine ve bu okulların orta kısırnlarının açılmasına öncülük eden başta kendisi de bir İmam-Hatipli olan Başbakarunuz Sayın Recep Tayyip Erdo­ğan olmak üzere Parlamentoda görevli bütün Bakan ve Milletvekilierimize şükranlarımızı sunuyoruz.

Onlar görevlerini yaptılar, sıra bu okulların başta müdürleri olmak üzere bütün öğretmen ve öğrencilerindedir. Artık İmam-Hatip Lisesi çatısı altında bulunan ve bulunacak olan herkes kendine düşen görevi bihakkın yapmaya çalışmak zorundadır. Şayet onlar, bu okulların ilk açıldığı yıllarda­ki heyecanla görevlerini ifa ederlerse ülkemizin geleceğinin daha aydınlık olacağından kimse kuşku duyamaz. Aksi takdirde Cenab-ı Hakkın lütfuyla bizlere balışedilen bu imkan elimizden tekrar alınır, sonradan yapılacak piş­manlık fayda vermez . ..

E. Sonuç

Tebliğimizi sonlandırırken ifade etmek isteriz ki; bir asır boyu ayak~a kalma mücadelesi veren İmam-Hatip Liseleri artık eğitim sistemimiz içeri-. sindeki vazgeçilemez yerini almıştır. İlk kuruluş yıllarından beri yüZbinler­ce mezun veren bu okullar bütünün en önemli ve olmazsa olmaz parçası­nı oluşturmaktadır. Üstelik uygulanan ders programı ve yetiştirdiği insan modeliyle İmam-Hatip Liseleri yalnız Türkiye için değil bütün İslam alemi için model olmuştur. Balkanlarda, Kafkaslarda, Azarbeycanda, Ortadoğu ve Afrika kıtası ülkelerinde aym veya benzer isimlerle okullar açılm~tadır.

Yıllarca süren mücadele neticesinde 2012 yılında TB:tv.lM' de kabul edilen 6287 sayılı "ilköğretim ve Eğitim Kanunu İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılma-

104 100. Yılında İmam Hatip Liseleri

sına Dair Kanım" ile Tev.hid-i Tedrisat Kanunu ve Milli Eğitim Temel Kanu­nundan sonra İmam-Hatip Liseleri için yeni bir hukuki temel oluşturulmuş­

tur. Aksine bir kanun hazırlarup yürürlüğe konulmadığı sürece konunun hukuki boyutu çözümlenmiştir. Artık öğrencisi, mezunlan veya mensupla­rından kimse; "önümüzde engeller var, bir şey yapamıyoruz ... " gibi Çalışma ve gayret gösterme bakımından bir mazeret ileri süremez, sürmemelidir.

Bundan sonra bu okulların öğrencileri, mezunları, mensupları ve seven­lerine önemli görev ve sorumluluklar düşmektedir. Öğrencinin görevi dersi­

ne iyi çalışmak ve bir İmam-Hatipiilik bilincine sahip olma gayreti içerisine girmektir. Öğrenciyi bu bilince ulaştıracak olanlar ise öğretmen ve idareci­lerdir. Şayet öğretmen ve idareciler gerek eğitim ve öğretim bakımından ve

gerek öğrenci yi bilinçlendirme konus~da bihakkın görevini yapmaz ise bü­yük vebal altına girmiş olur. Mezun ve mens:uplarıyla gönül dostları ise yıl­lardan beri sürdüre geldikleri maddi ve manevi desteklerini artırarak devam

ettirmek durumundadır. Şayet öğretmeni, öğrencisi, mezunlan, mensupları ve sevenleri üzerlerine düşen görevi bihakkın yapmaz, elinden gelen azami gayreti göstermez ise bir gün elde edilen bunca haklar heba edilmiş olur.

Onun için her kesim böyle bir bilinçle hareket etmek ve memleketimize, mil­letimize olduğu kadar bütün İslam ve insanlık alemine hizmet götürme gçıy­reti içerisinde olmalıdır.

Nice 100. Yıllara ...