38
UMmiselo weenqobo ezisesikweni zokuziphatha 2017

UMmiselo weenqobo ezisesikweni zokuziphatha · Ukubuza umbuzo okanye ukuxela ubugwenxa, qhagamshelana ne-Massmart Ethics Line kule nombolo 0800 20 32 46 eMzantsi Afrika okanye uthumele

  • Upload
    others

  • View
    3

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: UMmiselo weenqobo ezisesikweni zokuziphatha · Ukubuza umbuzo okanye ukuxela ubugwenxa, qhagamshelana ne-Massmart Ethics Line kule nombolo 0800 20 32 46 eMzantsi Afrika okanye uthumele

UMmiselo weenqobo ezisesikweni zokuziphatha

2017

Page 2: UMmiselo weenqobo ezisesikweni zokuziphatha · Ukubuza umbuzo okanye ukuxela ubugwenxa, qhagamshelana ne-Massmart Ethics Line kule nombolo 0800 20 32 46 eMzantsi Afrika okanye uthumele

Uluhlu lwesiqulatho

Imiyalezo esuka kubaphathi .................................... 2-4

Ukusebenzisa Ummiselo weenqobo ezisesikweni zokuziphatha ............................................................ 5

Ulungiselelwe kanjani uMmiselo weenqobo ezisesikweni zokuziphatha ........................................... 5

Imigaqo-nkqubo kaMassmart & Mithetho yangaphakathi ............................................................ 5

Iinkolo Zethu ............................................................. 6

Intshayelelo .............................................................. 7

Ngubani okhuselwe nguMmiselo weenqobo ezisesikweni zokuziphatha ......................................... 7

Uxanduva lomqeshwa ................................................ 7

Uxanduva olongezelelweyo kubaphathi .................... 8

Ukolulekelwa ubugwenxa ........................................... 8

Ukukhankanya inkxalabo & Nokuthetha phandle ..... 9

Ukhetho lweeNqobo Ezisesikweni ............................. 9

Kwenzeka ntoni xa kukhankanywe inkxalabo ngeeNqobo Ezisesikweni ............................................. 9

Ukungaxhatshazwa .................................................. 10

Ingakhankanywa kanjani inkxalabo .......................... 10

Indlela yokuchonga ukuxela ngokukhawuleza........... 11

Q&A .......................................................................... 12

Ukukhokhela ngobulungisa kwindawo yengqesho ... 13

Indawo yengqesho engenatywala & neziyobisi ......... 13

Ukunqanda ucalucalulo & Nokuhlutshwa................. 13 Ukuziphatha ngokungalunganga .............................. 14

Imivuzo kunye Nemirhumo ..................................... . 14

Ungquzulwano lomdla ............................................... 15

Ukonga imali ............................................................. 15

Ingqesho yangaphandle ............................................ 15

Ingqesho edlulileyo ................................................... 15

Ubuhlobo buqu nabanikezeli ngeempahla ................ 16

Izipho & Neziyolo ................................................... . 16

Ubuhlobo buqu nabanye abaqeshwa ....................... 17

Iimpahla zikaMassmart ...................................... 17

Q&A .............................................................. 18–21

Ukukhokhela ngobulungisa kwindawo yengqesha . 22

Ukhuphiswano oluhle & nentsebenziswano entle ............................................................................ 22

Ukungathembeki ngenjongo .............................. 22

Ubulungisa ngemali & nobalo olungalunganga .. 23

Urhwebo langaphakathi .................................... 23

Izenzo zoshishino oluthintelwayo ...................... 23

Q&A ............................................................... 24–25

Ukukhokhela ngobulungisa kwiingingqi zethu zokuhlala ............................................................... 26

Inkcaso yorhwaphilizo ......................................... 26

Inkcaso yokusebenzisa imali ngamaqhinga......... 27

Igunya lengqesho ............................................... 27

Uxanduva lokusingqongileyo, Impilo & Ukhuseleko kwindawo yengqesho ......................................... 27

Ukhuseleko lweemveliso & Nokutya .................. 28

Ukhuseleko buqu & nolwazi loshishino ............. 28

Izenzo zikaRhulumente &Nezopolitiko ............... 29

Urhwebo lwamazwe ngamazwe ....................... 29

Iingxelo kooNondaba ......................................... 29

Q&A ............................................................... 30–34

Iinombolo zomnxeba wekomiti yeenqobo eMassmart ............................................................. 35

Ukuzikhulula okokugqibela ................................... 36

Isalathiso .............................................................. 37

Page 3: UMmiselo weenqobo ezisesikweni zokuziphatha · Ukubuza umbuzo okanye ukuxela ubugwenxa, qhagamshelana ne-Massmart Ethics Line kule nombolo 0800 20 32 46 eMzantsi Afrika okanye uthumele

Ukubuza umbuzo okanye ukuxela ubugwenxa, qhagamshelana ne-Massmart Ethics Line kule nombolo 0800 20 32 46 eMzantsi Afrika okanye uthumele i-imeyile [email protected]. Malunge neminye

imimandla, jonga umva wale- Code of Ethical U-Massmart ukunqanda ngokungqingqwa ukuxhatshazwa kwabasebenzi abathe banika ingxelo ngenkxalabo yabo. Iingxelo zingenziwa ngokungavezi iinkcukacha zomntu

okanye ngobumfihlo. U-Massmart uzakuziphatha zonke iingxelo ngobumfihlo.

2

Umyalezo kaSihlalo weMassmart

Iinkolo ezisoloko zisenza sohluke kwabanye – ukuhlonipha umntu,

iinkonzo kubathengi bethu kunye nokuzabalazela ukugqwesa

koyame kwisiseko sobulungisa. Isoloko isichaza ukuba singobani

kwaMassmart. Siyazi ukuba indlela esiphatha ngayo abantu

esisebenza nabo, abanikezeli ngeempahla, abathengi kunye nabanye

abathathi-nxaxheba abangundoqo ibaluleke kangakanani kudumo

lwethu, kodwa ibisoloko iyinxalenye yencindi yofuzo lwethu.

Ngokubambisana sonke sinoxanduva kwaye kufuneka sibe

ziintshatsheli zobulungisa emazwini ethu nasekwenzeni kwethu

njengokuba sinikezela ngeenkonzo ezimalunga neenjongo zethu

ezingundoqo zokunceda abantu bonge imali ukuze babe nobomi

obungcono.

Mhlawumbi okona kubalulekileyo, kufuneka sithethe phandle xa

sibona okanye sisiva ngokuziphatha okungafanelekanga. Kufuneka

senze ngokungagungqiyo izigqibo ezilungileyo zeenqobo apho ilizwe

libonakala ngathi lintsokothe ngakumbi. Oku yinxalenye yenkolelo

yethu yokwenza kakuhle ngokuthi senze into elungileyo, ngamaxesha

onke, kuzo zonke iindawo kunye neengingqi esisebenza kuzo.

Kufuneka sibe nesibindi esilungileyo kunye nokuzimisela silungiselele

ukucela umngeni nokuncothula ukuziphatha okungafanelekanga

nokuba kunini apho sidibana nako. UMassmart uzinikezele ekubeni

abe ngumkhosi onamandla kwaye omhle owenza okulungileyo

kuqoqosho mali nakwiingqingqi esisebenza kuzo.

Thina njengamalungu esigqeba esilawulayo sizinikezele kwimimiselo

yeenqobo zokuziphatha eMassmart. Senza ikhwelo kuwe ukuba

wenze njalo, ukuze senze iMassmart ibe yindawo engcono

yokusebenzela abaqeshwa; indawo engcono yokuba kuthenge

abathengi; indawo engcono yabanikezeli ngeempahla ukuba

bahambise iimpahla zabo kwaye indawo engcono yabanikazi bezabelo

ukuba batyale imali.

Kuseni Dlamini, uSihlalo

weMassmart

Kuseni Dlamini

uSihlalo

Massmart Holdings Ltd.

I

Page 4: UMmiselo weenqobo ezisesikweni zokuziphatha · Ukubuza umbuzo okanye ukuxela ubugwenxa, qhagamshelana ne-Massmart Ethics Line kule nombolo 0800 20 32 46 eMzantsi Afrika okanye uthumele

Ukubuza umbuzo okanye ukuxela ubugwenxa, qhagamshelana ne-Massmart Ethics Line kule nombolo 0800 20 32 46 eMzantsi Afrika okanye uthumele i-imeyile [email protected]. Malunge neminye

imimandla, jonga umva wale- Code of Ethical U-Massmart ukunqanda ngokungqingqwa ukuxhatshazwa kwabasebenzi abathe banika ingxelo ngenkxalabo yabo. Iingxelo zingenziwa ngokungavezi iinkcukacha zomntu

okanye ngobumfihlo. U-Massmart uzakuziphatha zonke iingxelo ngobumfihlo.

3

Umyalezo osuka kwigosa elilawulayo kwaMassmart

gumnqweno kaMassmart ukuba ngoyena mthengisi

othembekileyo eAfrika. Ngokuthi umntu ngamnye kuthi

azinikezele ekwenzeni into elungileyo, kungakhathaliseki

iimeko ezikhoyo, siza kuzuza ukuthembeka kubasebenzi

bethu, abathengi, abanikezeli ngeempahla, abanini-zabelo kunye

noogxa bethu kumashishini. Intembeko yintsika yabo bonke

ubudlelwane obunempumelelo, bobuntu ngqo nobamashishini,

kwaye yinto ekufanele sibe nayo ngokwendalo.

Siyazi ukuba izenzo ezingafanelekanga kushishino lwethu, nokuba

ziquka abanini-zabelo bangaphakathi okanye ngaphandle, kungenzeka

zonakalise uphawu lwethu lwezorhwebo, zehlise ukuthembeka

kubanini-zabelo kwaye zibeke ichaphaza kudumo lwethu. Ukunceda

abaqeshwa bethu baqonde ngokupheleleyo umgangatho weenqobo

zokuziphatha olindelekileyo, siye saqulunqa ummiselo weenqobo

ezisesikweni zokuziphatha eMassmart, othi wona uhambisane

nengxelo yeenqobo zaseWalmart. Ndiyanikhuthaza ukuba nifunde lo

mmiselo weenqobo ezisesikweni zokuziphatha.

Ngokufikelela kule migangatho ephezulu yeenqobo, nokubanesibindi

sokuthetha phandle xa zingalandelwa, singanceda ukwakha

nokuqinisa intembeko yethu kubo bonke abaqeshwa bethu,

abathengi, abanikezeli ngeempahla, abanini-zabelo kunye noogxa

bethu kumashishini.

Siyabulela ngako konke enikwenzayo ukunika iinkonzo kubathengi

bethu ngaxeshanye nisebenza ngenqanaba eliphezulu lobulungisa,

yonke imihla!

Guy Hayward,

Massmart CEO

Guy Hayward

CEO

Massmart Holdings Ltd.

N

Page 5: UMmiselo weenqobo ezisesikweni zokuziphatha · Ukubuza umbuzo okanye ukuxela ubugwenxa, qhagamshelana ne-Massmart Ethics Line kule nombolo 0800 20 32 46 eMzantsi Afrika okanye uthumele

Ukubuza umbuzo okanye ukuxela ubugwenxa, qhagamshelana ne-Massmart Ethics Line kule nombolo 0800 20 32 46 eMzantsi Afrika okanye uthumele i-imeyile [email protected]. Malunge neminye

imimandla, jonga umva wale- Code of Ethical U-Massmart ukunqanda ngokungqingqwa ukuxhatshazwa kwabasebenzi abathe banika ingxelo ngenkxalabo yabo. Iingxelo zingenziwa ngokungavezi iinkcukacha zomntu

okanye ngobumfihlo. U-Massmart uzakuziphatha zonke iingxelo ngobumfihlo.

4

Umyalezo wegosa elilawulayo eWalmart Inc.

siko lethu elikhethekileyo liqhuba injongo yethu yokongela abantu imali ukuze baphile ngcono, kwaye isiseko sesiko lethu kukuzinikezela ekusebenzeni ngokubulungisa. Noxa sisenza utshintsho ekufezekiseni iimfuno zabathengi bethu, uWalmart uza

kuhlala enyanisekile ngeenqobo, iinkolo kunye nokuziphatha okuthe kwasikhokhela kule minyaka engama-50 edlulileyo.

Kungakhathaliseki ukuba ngamnye umntu kuthi usebenza kweyiphi

indawo kwinkampani yethu ekuzwelonke, le ngxelo yeenqobo

sisikhokhelo esingumzekelo wobulungisa bomntu onobudlelwane

noWalmart. Ngumthombo wamihla yonke wokwenza izigqibo

ezithembekileyo, ezilungileyo nezingakhethi cala xeshikweni usebenza

ngokulandela yonke imithetho kunye nemigaqo-nkqubo yethu. Le

ngxelo yeenqobo isingiselwe kum, isigqeba esilawulayo kunye nabo

bonke abanobudlelwane kuwo onke amanqanaba ombutho wethu.

Ngokuziphatha kwakho okufanelekileyo kunye nokulungela ukuthetha

phandle malunga nemigangatho ephezulu, sizuza kwaye sigcine

ukuthembeka kwethu kabathengi bethu, omnye komnye kunye

neengingqi zethu zasekuhlaleni. Sikholelwa kwinkcitho ephantsi yonke

imihla nakumaxabiso aphantsi yonke imihla, kodwa ukuba oku

kufezekiswa ngobulungisa bethu bemihla yonke.

Siyabulela ngokuzinikezela kwakho kwingxelo yeenqobo zethu. Oku

kunentsingiselo ngaphezu kokwenza izigqibo ezifanelekileyo; kubonisa

inkathalo yakho ngakuWalmart, kudumo lwethu kunye nakubathengi

bethu.

Doug McMillon

President and CEO

Walmart Inc.

Doug McMillon, CEO

Walmart Inc.

I

Page 6: UMmiselo weenqobo ezisesikweni zokuziphatha · Ukubuza umbuzo okanye ukuxela ubugwenxa, qhagamshelana ne-Massmart Ethics Line kule nombolo 0800 20 32 46 eMzantsi Afrika okanye uthumele

Ukubuza umbuzo okanye ukuxela ubugwenxa, qhagamshelana ne-Massmart Ethics Line kule nombolo 0800 20 32 46 eMzantsi Afrika okanye uthumele i-imeyile [email protected]. Malunge neminye

imimandla, jonga umva wale- Code of Ethical U-Massmart ukunqanda ngokungqingqwa ukuxhatshazwa kwabasebenzi abathe banika ingxelo ngenkxalabo yabo. Iingxelo zingenziwa ngokungavezi iinkcukacha zomntu

okanye ngobumfihlo. U-Massmart uzakuziphatha zonke iingxelo ngobumfihlo.

5

Ummiselo wethu weenqobo ezisesikweni zokuziphatha uza kukwazisa ngezenzo nokuziphatha okudala indawo yomsebenzi ethembekileyo, elungileyo kunye nengakhethi cala xeshikweni usebenza ngokulandela yonke imithetho kunye nemigaqo-nkqubo yethu. Iza kunceda ukuba uqwalasele iimeko ezinokuvela emsebenzini ezinokuba bubugwenxa kwiinqobo zenkampani. Kwakhona uza kufunda ukuba wenze ntoni ukuba unayo nayiphi na imibuzo mayelana nokuba yintoni ekufanele ithathwe njengokuziphatha okufanelekileyo.

Ulungiselelwe kanjani ummiselo weenqobo

ezisesikweni zokuziphatha

• Ngaphakathi kwiqweqwe elingaphambili, uGuy Hayward (Umphathi oyintloko olawulayo eMassmart, Kuseni Dlamini (Usihlalo eMassmart) kunye noDoug McMillon (uMongameli noCEO eMassmart) babonisa ukuba kubaluleke kangakanani kuthi sonke ukuba silandele ummiselo weenqobo zokuziphatha kwaye sixele nayiphi na into esibona ukuba ingabubugwenxa kwezo nqobo.

• Ikhasi elilandelayo liquka iinkolo zethu. Ezi ziinkolo ezisisiseko zikaMassmart mayelana nazo zonke iindlela zokuziphatha, kuquka ukwenza ngobulungisa.

• Icandelo lentshayelelo lichaza ukuba luxanduva lomntu wonke ukulandela ummiselo weenqobo ezisesikweni zokuziphatha kunye nokuxela into obona ukuba bubugwenxa kumgaqo-nkqubo okanye umthetho.

• Icandelo ‘Ukuphakamisa Iinkxalabo & Nokuthetha phandle’ ikunika imiyalezo yokuba ungalucela njani uluvo phambi kokuba uthathe inyathelo kunye nokuba uyenza njani ingxelo yento ocinga ukuba bubugwenxa beenqobo, kuquka ukuba ungayenza njani ingxelo ebumfihlo ngaphandle kokuveza igama lakho.

• Esi sikhokhelo sikunika inkcazelo emfutshane yokuninzi, kodwa kungeyiyo yonke imigaqo-nkqubo kaMassmart. Eminye yemibuzo ebuzwa njalo ifakiwe apha ukunceda ukucacisa bhetele imigaqo-nkqubo. Kwaye kukho nemizekelo ebonisa ukuba lo mmiselo weenqobo ezisesikweni zokuziphatha usebenza njani.

Imigaqo-nkqubo nemithetho yangaphakathi kaMassmart

UMassmart upapasha imigaqo-nkqubo emininzi, lo mmiselo weenqobo ezisesikweni zokuziphatha ngomnye wayo, eyilelwe ukunika abaqeshwa isikhokhelo esisebenza kuzo zonke iindawo. Yimfanelo yethu ukwazi yonke imigaqo-nkqubo enokuthi isebenze kuzo zonke iindawo zamashishini ethu. Ukuba awuqinisekanga ngemigaqo-nkqubo ekufanelwe kubanjelwe kuyo, nceda thetha nomphathi wakho, umphathi wecandelo lezabaqeshwa, icandelo lezomthetho okanye ikomiti yeenqobo kwaMassmart.

UMassmart uqhuba ushishino kumazwe amaninzi. Abaqeshwa bethu ngabahlali kumazwe amaninzi. Ngoko ke, umsebenzi wethu uphantsi kwezi meko ezininzi ezahlukeneyo: imithetho, imiqathango, imigaqo-nkqubo, amasiko nenkcubeko. Imisebenzi yethu kufuneka ithobele zonke ezi meko zangaphakathi ezisebenzayo: imithetho, imigaqo-nkqubo kunye nemiqathango zamazwe esisebenza kuwo, ukongeza kulo mmiselo weenqobo ezisesikweni zokuziphatha. Kweminye imizekelo, imithetho yamazwe amabini okanye ngaphezulu kungenzeka ichasane nommiselo weenqobo zokuziphatha. Xa uhlangabezana nokuchasana, qhagamshelana nekomiti yeenqobo kwaMassmart ukuze ufumane isikhokhelo sokuba ungawusebenzisa kanjani ummiselo weenqobo ezisesikweni zokuziphatha elizweni lakho.

Qhagamshelana nathi iinkcukacha azivezwa kwaye kuyimfihlo

0800 20 32 46 [email protected] walmartethics .com

Iinombolo ezikhethekileyo zamanye amazwe

onke aseAfrika zidweliswe kumva wolu

xwebhu

Page 7: UMmiselo weenqobo ezisesikweni zokuziphatha · Ukubuza umbuzo okanye ukuxela ubugwenxa, qhagamshelana ne-Massmart Ethics Line kule nombolo 0800 20 32 46 eMzantsi Afrika okanye uthumele

Ukubuza umbuzo okanye ukuxela ubugwenxa, qhagamshelana ne-Massmart Ethics Line kule nombolo 0800 20 32 46 eMzantsi Afrika okanye uthumele i-imeyile [email protected]. Malunge neminye

imimandla, jonga umva wale- Code of Ethical U-Massmart ukunqanda ngokungqingqwa ukuxhatshazwa kwabasebenzi abathe banika ingxelo ngenkxalabo yabo. Iingxelo zingenziwa ngokungavezi iinkcukacha zomntu

okanye ngobumfihlo. U-Massmart uzakuziphatha zonke iingxelo ngobumfihlo.

6

UMassmart ngumbutho okhokhelwa ngokufanelekileyo ngokusekelwe kwiinqobo. iinkolo zethu ziinqobo ezingundoqo ezikhokhela izigqibo zethu kunye nobunkokheli bethu.

Ingaba wenza izigqibo ezilungileyo? Xa uhlangabezana nokwenza nasiphi isigqibo, ufanele uzibuze le mibuzo ilandelayo: • Ingaba ivumelana neeNkolo

Zethu? • Ndingafuna abanuye abantu bakwazi oku?

Ukuba impendulo nguhayi kuwo nawuphi wale mibuzo, kufuneka ke ucinge ukuba ingaba inyathelo ocinga ukulithatha lithobela ummiselo wethu weenqobo zokuziphatha. Ukuba akunjalo, chonga icebo elingcono lokwenza inyathelo. Ukuba awuqinisekanga ngesigqibo sakho, thetha nomphathi wakho, Isebe Lezomthetho, Umpathi wecandelo labaqeshwa okanye iofisi yeenqobo zikaMassmart.

Iinkolo zethu

Ukuhlonipha umntu Sibaxabisile bonke abasebenzi bethu, sinobunini bomsebenzi wethu kwaye sinonxibelelwano ngokumamela okanye sabelane ngezimvo

Iinkonzo

kubathengi bethu Silapha ukunika iinkonzo kubathengi bethu, ukuxhasana nokwenza imbuyekezo kwiingingqi zethu ekuhlaleni.

Ukuzabalazela

ukugqwesa

Excellence

Sisebenza njengeqela elinye kwaye sibonisa imizekelo emihle xeshikweni sizenza iinguqulelo kwaye senza uphuculo yonke imihla.

Sisebenza ngobulungisa obukwelona nqanaba liphezulu ngokuthi sithembeke, senze kakuhle nangokungakhethi cala, ngaxeshanye sisebenza ngokuthobela zonke ezi meko: imithetho, imigaqo-nkqubo kunye nezikhokhelo

Umbono wekomiti yeeNqobo kwa

Massmart kukonyusa ubunini

benkcubeko yeenqobo kubo bonke

abasebenzisana nathi

Page 8: UMmiselo weenqobo ezisesikweni zokuziphatha · Ukubuza umbuzo okanye ukuxela ubugwenxa, qhagamshelana ne-Massmart Ethics Line kule nombolo 0800 20 32 46 eMzantsi Afrika okanye uthumele

Ukubuza umbuzo okanye ukuxela ubugwenxa, qhagamshelana ne-Massmart Ethics Line kule nombolo 0800 20 32 46 eMzantsi Afrika okanye uthumele i-imeyile [email protected]. Malunge neminye

imimandla, jonga umva wale- Code of Ethical U-Massmart ukunqanda ngokungqingqwa ukuxhatshazwa kwabasebenzi abathe banika ingxelo ngenkxalabo yabo. Iingxelo zingenziwa ngokungavezi iinkcukacha zomntu

okanye ngobumfihlo. U-Massmart uzakuziphatha zonke iingxelo ngobumfihlo.

7

Ngubani okhuselwe ngummiselo weenqobo ezisesikweni zokuziphatha?

Abaqeshwa kunye Nabongameli

Ummiselo wethu weenqobo zokuziphatha usingisele kubo bonke abaqeshwa kuwo wonke amanqanaba ombutho, kunye nawo onke amalungu esigqeba esilawulayo eMassmart Holdings Limited. Usingisele kwakhona kubo bonke abaqeshwa kunye nabongameli babancedisi abalawulwa nguMassmart.

Abanye Ababandakanyekayo UMassmart ulindele ukuba bonke abanikezeli ngeempahla, abacebisi, iifem zomthetho, iifem zonxibeelwano lukawonke-wonke, iikontraka kunye nabanye banikezeli ngeenkonzo basenze ngobulungisa kwaye nangendlela evumelana nalo mmiselo weenqobo ezisesikweni zokuziphatha. Ukuba uqasha omnye obandakanyekayo, kufanele uthathe amanyathelo ngengqiqo ukuqinisekisa ukuba lo ongomnye obandakanyekayo unolwazi ngale ngxelo yeenqobo okanye ummiselo weenqobo ezisesikweni zokuziphatha, abe nodumo lobulungisa kwaye asebenze ngendlela efanelekileyo nevumelana namazinga ethu.

Uxanduva lomqeshwa

Wonke umqeshwa eMassmart unoxanduva lokuthi:

• Alandele umthetho ngawo onke amaxesha. Ukuba ubona nawuphi umqeshwa esaphula umthetho, okanye ukuba uyacelwa ukuba wenze into okholelwa ukuba ingathi ichasene nomthetho, thethana nomphathi wakho ngoko nangoko okanye ikomiti yeenqobo e Massmart.

• Funda kwaye uqonde iinkolo zethu kwaye uzisebenzise

emsebenzini wakho nakwiindawo zengqesho yonke imihla.

• Funda ngemigaqo-nkqubo esingisele emsebenzini wakho. Akekho umntu olindele ukuba umqeshwa ankqaye umgaqo-nkqubo ngamnye, kodwa kuhle ukuba nolwazana lwemiba ephantsi komgaqo-nkqubo ngamnye.

• Bacele uncedo kubaphathi babo, kwikomiti yeenqobo okanye eminye imithombo xa benemibuzo malunga nokusebenzisa lo mmiselo weenqobo ezisesikweni zokuziphatha okanye eminye imigaqo-nkqubo eMassmart.

• Ngoko nangoko khankanya neyiphi inkxalabo onokubanayo okanye abanye malunga nezicelo ezinokubakhona okanye izenzo ezinokuba zichasene nalo mmiselo weenqobo ezisesikweni zokuziphatha okanye nawuphi na umgaqo-nkqubo eMassmart.

• Khankanya nayiphi na inkxalabo ngeenqobo kumphathi wakho okanye ngokuqhagamshelana nekomiti yeenqobo ezisesikweni eMassmart. Ukuba ukhankanya inkxalabo ngeenqobo ezisesikweni kumphathi wakho kwaye umba awusonjululwanga, kwakhona wubalule umba komnye umphathi okanye kwikomiti yeenqobo ezisesikweni eMassmart. Iindlela ezohlukeneyo zokukhankanya imiba zichazwe ngokubanzi phambili kwesi sikhokhelo. Sebenzisana nophando lukaMassmart’s kwaye uxele lonke ulwazi ngokunyanisekileyo.

Guy Hayward

Page 9: UMmiselo weenqobo ezisesikweni zokuziphatha · Ukubuza umbuzo okanye ukuxela ubugwenxa, qhagamshelana ne-Massmart Ethics Line kule nombolo 0800 20 32 46 eMzantsi Afrika okanye uthumele

Ukubuza umbuzo okanye ukuxela ubugwenxa, qhagamshelana ne-Massmart Ethics Line kule nombolo 0800 20 32 46 eMzantsi Afrika okanye uthumele i-imeyile [email protected]. Malunge neminye

imimandla, jonga umva wale- Code of Ethical U-Massmart ukunqanda ngokungqingqwa ukuxhatshazwa kwabasebenzi abathe banika ingxelo ngenkxalabo yabo. Iingxelo zingenziwa ngokungavezi iinkcukacha zomntu

okanye ngobumfihlo. U-Massmart uzakuziphatha zonke iingxelo ngobumfihlo.

8

Uxanduva olongezelelweyo kubaphathi

Bonke abaqeshwa abaphetheyo banoxanduva lokudala imeko

ekhuthaza ukuthotyelwa kommiselo wethu weenqobo

ezisesikweni zokuziphatha. Ukongamela izenzo ezifanelekileyo

zoshishino kubaluleke ngokufanayo nokongamela ukwenza

umsebenzi. Ukusinceda sigcine amanqanaba aphezulu eenqobo

ezisesikweni, ufanele:

• Uqhagamshelane nekomiti yeenqobo ezisesikweni

eMassmart ukuba uthe wanolwazi lomba weenqobo

ezisesikweni ophantsi kwe Immediately Reportable Criteria

kwikhasi 11, okanye ukufuna uncedo lokusingatha umbuzo

okanye inkxalabo malunga neenqobo ezisesikweni.

• Dibana nabaphathi bakho ngqo ngamaxesha athile ukuze

nihlole iinkolo zethu kunye nommiselo weenqobo

ezisesikweni zokuziphatha.

• Ukuba kunokuchasana phakathi kwamanqanaba ethu

eenqobo ezisesikweni kunye neenjongo zoshishino,

qinisekisa ukuba iinqobo zethu ezisesikweni ziza phambili.

• Yiba ngumzekelo kwaye ukhuthaze abaqeshwa bakho benze

ngobulungisa kuyo yonke intsebenziswano ukunqanda

nditsho nokubonakala kobugwenxa kwinqanaba leenqobo

zethu ezisesikweni.

• Ukuba umba weenqobo ezisesikweni uvela komnye

wabaqeshwa bakho, qinisekisa ukuba abanye abaqeshwa

kwicandelo lakho abenzi le mpazamo ifanayo.

• Qinisekisa unxibelelwano oluvulekileyo ngokuthi ukhuthaze

abaqeshwa kwisebe lakho okanye icandelo babuze imibuzo

malunga nommiselo wethu weenqobo ezisesikweni

zokuziphatha.

• Ungaze ufihle okanye ubethe ngoyaba nayiphi na ingxaki

emayelana neenqobo ezisesikweni. Singatha umcimbi

ngexesha elifanelekileyo kwaye ufune isikhokhelo ukuba oko

yimfuneko.

• Thakazelela abaqeshwa abakhankanya imiba.

• Ungaze uxhaphaze nabani na kuba ethe wakhankanya umba

omalunga neenqobo ezisesikweni, oncedisana nophando

okanye othathe inxaxheba nakweziphi na iinkqubo

ezimayelana nokukrokrelwa kobugwenxa kuwo nawuphi na

ummiselo karhulumente, umthetho okanye ulawulo okanye

ukrokrelo lwamaqhinga ngakubanini-zabelo.

• Xa kuthe kwabalulwa inkxalabo ngeenqobo ezisesikweni,

ungaphazamisani nalo naluphi na uphando lwalo mcimbi.

• Khuthaza abaqeshwa bazixele xa benze ubugwenxa

kushishino. Ukuba nawuphi na umqeshwa uzikhethele ukuxela

ukuba uye wabandakanyeka ebugwenxeni beenqobo

ezisesikweni, ukuzixela kungathathwa njengento

ethomalalisayo xa kugqitywa ngenyathelo lokolulekwa

elifanelwe ukuthathwa.

Ukolulekelwa Ubugwenxa

Amanyathelo okolulekwa afanelekileyo, ukufikelela okanye

aquka ukupheliswa kwengqesho, angathathelwa nawuphi na

umqeshwa owenza ubugwenxa kummiselo wethu weenqobo

ezisesikweni zokuziphatha, okanye imithetho esebenzayo,

imiqathango, okanye imigaqo-nkqubo.

Page 10: UMmiselo weenqobo ezisesikweni zokuziphatha · Ukubuza umbuzo okanye ukuxela ubugwenxa, qhagamshelana ne-Massmart Ethics Line kule nombolo 0800 20 32 46 eMzantsi Afrika okanye uthumele

Ukubuza umbuzo okanye ukuxela ubugwenxa, qhagamshelana ne-Massmart Ethics Line kule nombolo 0800 20 32 46 eMzantsi Afrika okanye uthumele i-imeyile [email protected]. Malunge neminye

imimandla, jonga umva wale- Code of Ethical U-Massmart ukunqanda ngokungqingqwa ukuxhatshazwa kwabasebenzi abathe banika ingxelo ngenkxalabo yabo. Iingxelo zingenziwa ngokungavezi iinkcukacha zomntu

okanye ngobumfihlo. U-Massmart uzakuziphatha zonke iingxelo ngobumfihlo.

9

Sonke sifanele rhoqo sizabalazele ukugcina imo yengqesho ethi ikhuthaze abaqeshwa babalule iinkxalabo malunga nobugwenxa obunokwenziwa kummiselo wethu weenqobo ezisesikweni zokuziphatha. Sisoloko sisiva amabali ezinye iinkampani apho abaqeshwa bebenolwazi lweengxaki, kodwa baziva bengakhululekanga ukuba bazizise ngaphambili. Akukho namnye umntu ofanele azive kanjalo eMassmart. Nceda xela imiba engenzeka emayelana neenqobo ezisesikweni engathi isonjululwe phambi kokuba kuvele iziphumo ezinobuzaza. UMassmart unqanda ukuxhatshazwa kwaye nawuphi na umqeshwa othi abalule iinkxalabo.

Izimvo ngeeNqobo Ezisesikweni

Kwimeko eqhelekileyo yokuqhubeka koshishino, ungahlangabezana nemeko apho ungaqinisekanga ukuba ukuziphatha kwakho kugwenxa okanye akukho gwenxa kummiselo weenqobo ezisesikwenin zokuziphatha. Xa unombuzo mayelana neenqobo ezisesikweni, uyakhuthazwa ukuba uqhagamshelane nekomiti yeenqobo eMassmart mayelana noluvo oluxoxwayo okanye olubhaliweyo ngaphambi kokuba uthathe inyathelo.

Kwenzeka ntoni xa kukhankanywe inkxalabo ngeeNqobo Ezisesikweni?

UMassmart uzijonga ngqongqo zonke iinkxalabo ezichaziweyo. Siphanda ngokuyimfihlo zonke izityholo zobugwenxa kwiinqobo ezisesikweni ukuqonda ukuba nawuphi umthetho, umgaqo-nkqubo okanye uMmiselo weenqobo ezisesikweni zokuziphatha kuye kwenziwa ubugwenxa kuzo. UMassmart unomdla onyanzelisayo wokukhusela ubulungisa balo naluphi na uphando, kuquka ukukhusela abaxelayo kunye namangqina ekuhlutshweni, kugrogriso nakwimpindezelo; ukugcina ubungqina bungatshatyalaliswa; ukuqinisekisa ukuba ubungqina buthembekile kwakunye nokuchonga nokujonga iingcambu ezingunobangela. Ukuba uxela ubugwenxa, ikomiti yeenqobo ezisesikwenieMassmart iza kwenza nantoni na ukugcina ubuwena buyimfihlo kwaye ikhusele neziphi na iinkcukacha ezimayelana nophando. Ikomiti yeenqobo ezisesikwenieMassmart isenokuthi ibeke ngengqiqo imfuneko yokuba amangqina agcine uphando oluthile nendima yawo kulo luyimfihlo ngokungqingqwa. Kwiimeko ezinjalo, kufuneka ugcine ubumfihlo kwaye ungaxoxi nabanye ingxelo yakho, okanye inkqubo yophando. Ikomiti yeenqobo ezisesikwenieMassmart ngokwesiqhelo ayidandalazisi inkcukacha zophando, kodwa uyakuthi waziswe ngemo yophandlo.

Pacifist and Philosopher (1869 – 1948)

Izicelo zoluvo zingangeniswa kwikomiti yeeNqobo eMassmart phantsi kohlelo oluthi “Request for Guidance” ku: www .walmartethics .com okanye zigqithiswe ngokufowunela ikomiti yeeNqobo Ezisesikweni okanye ikomiti yeeNqobo Ezisesikweni eMassmart

Page 11: UMmiselo weenqobo ezisesikweni zokuziphatha · Ukubuza umbuzo okanye ukuxela ubugwenxa, qhagamshelana ne-Massmart Ethics Line kule nombolo 0800 20 32 46 eMzantsi Afrika okanye uthumele

Ukubuza umbuzo okanye ukuxela ubugwenxa, qhagamshelana ne-Massmart Ethics Line kule nombolo 0800 20 32 46 eMzantsi Afrika okanye uthumele i-imeyile [email protected]. Malunge neminye

imimandla, jonga umva wale- Code of Ethical U-Massmart ukunqanda ngokungqingqwa ukuxhatshazwa kwabasebenzi abathe banika ingxelo ngenkxalabo yabo. Iingxelo zingenziwa ngokungavezi iinkcukacha zomntu

okanye ngobumfihlo. U-Massmart uzakuziphatha zonke iingxelo ngobumfihlo.

10

Ukungaxhatshazwa

Abaqeshwa abaza ngaphambili neekxalabo zabo badlala indima ebalulekileyo ekugcineni indawo yengqesho enempilo, nentlonipho kunye nenkqubela, kwaye bakhusela abantu ababandakanyekayo kushishino lwethu. Aba baqeshwa banceda inkampani yethu isingathe iingxaki kwangoko – phambi kokuba iziphumo ezizezinye ezinobuzaza zivele. Kubalulekile ukuba umntu ngamnye kuthi enze indawo yengqesho apho wonke ubani engabalula iinkxalabo zemiba emayelana neenqobo ezisesikweni ngaphandle kokoyika ukuxhatshazwa.

Ukuxhatshazwa kwabaqeshwa ababalula iinkxalabo okanye babuze imibuzo malunga ngokungaziphathi kakuhle akuzukuyamezelwa. Iinkxalabo kufuneka zibalulwe ngokuthembakeleyo, oko kuthetha ukuthi uzame ngenene ukunika ulwazi oluthembekileyo noluchanekileyo, noba kungathi ekugqibeleni kufunyaniswe ukuba uthe wenza impazamo. UMassmart unelungelo lokoluleka nabani na othi enze izityholo xeshikweni esazi ukuba aziyonyani okanye enze ngokungafanelekanga. Noxa kunjalo, ukuba umqeshwa uxela ngokuzithandela ukuba ube eyinxalenye yobugwenxa, ukuzixela kungenzeka kuthathwe njengento ethomalalisayo xa kugqitywa ngenyathelo lokolulekwa elifanele ukuthathwa.

UMassmart akasoze aphelise ingqesho, ehlisele okanye acalucalule abaqeshwa ngenxa yokukhankanya iinkxalabo. Kubalulekile kwakhona kubaqeshwa ukuba bangenzi ikheswa omye wabo othe wakhankanya iinkxalabo – abo baqeshwa bafanele baphathwe ngentlonipho. Naluphi na utshintsho kwimpatho ngakumqeshwa othe wakhankanya inkxalabo ingabonwa njengohlobo lokuxhatshazwa.

UMassmart unenkqubo emisiweyo yokusingatha imiba yokuxhatshazwa. Abaqeshwa abakholelwa ukuba baye bafumana ukuxhatshazwa emva kokuba bekhankanye inkxalabo ngeeNqobo Ezisesikweni bafanele bachaza lo mba ngokunxibelelana ngomnxeba nekomiti yeenqobo ezisesikwenieMassmart.

Ingakhankanywa kanjani inkxalabo

UMassmart ukunika imithombo yoncedo eyahlukahlukeneyo ukuze ubuze umbuzo okanye ukhankanye inkxalabo. Kuxhomekeke kuhlobo lomba, kungalula ukuba ukhankanye inkxalabo yakho ngqo kumntu onemfanelo yawo, ukuze umntu lowo afumane ithuba lokucacisa imeko. Ukuba uziva ungakhululekanga ngalo mntu onemfanelo, kuza kufuneka ke uqhagamshelane nomnye wale mithombo yoncedo edweliswe apha. Kukhuthazwa ukuzixela kwaye kungathathelwa ingqalelo xa kugqitywa ngenyathelo elifanelekileyo lokolulekwa.

Sebenzisa Inkqubo Yonxibelelwano Yomnyango Ovulekileyo

Inkqubo yomnyango ovulekileyo yeyona ndlela ethe ngqo yokukhankanya neyiphi na inkxalabo kumphathi. Ukuba ukholelwa ukuba umphathi wakho ngqo uyabandakanyeka kwingxaki, xoxa ngalo mba nenqanaba elilandelayo labaphathi, umntu ongabandakanyekiyo okanye sebenzisa enye yemithombo yoncedo ekhankanywe ngezantsi.

Qhagamshelana nekomiti yeenqobo ezisesikwenieMassmart

UMassmart unomnxeba wekomiti yeenqobo Ezisesikweni, ethi ifumaneke kubaqeshwa

iiuyre ezingama-24, iintsuku ezili-7 evekini, oxhotyiswe ukuba usingathe zonke iilwimi zelizwe. Umnxeba wekomiti yeenqobo ezisesikwenikaMassmart iqhutywa ngumbutho osebenza ngokuzimeleyo ngaphandle koMassmart kwaye, ngokwenqanaba elinokwenzeka (kwaye ulandela imiqathango yendawo), abatsala

umnxeba bangagcina iinkcukacha zabo ziyimfihlo. Kwiimeko zonke, ubumfihlo

babaqeshwa buza kuhlonitshwa ngeyona ndlela ekunokwenziwa ngayo phantsi komthetho. Iziko

lonxibelelwano liza kugqithisa ulwazi kwikomiti yeenqobo ezisesikwenikwaye liza kukunika umqeshwa inombolo yereferensi. Iinkcukacha zonxibelelwano zekomiti yeenqobo ezisesikwenieMassmart zinikezwe ngezantsi apha. I- Immediately Reportable Criteria ichazwe kwikhasi 11 kufuneka zixelwe ngezi ndlela.

Mzantsi Afrika: 0800 20 32 46

Iinombolo ezikhethekileyo zamanye amazwe onke aseAfrika zidweliswe kumva wolu xwebhu

www.walmartethics .com

Mzantsi Afrika: 32846

I-Afrika Yonke: +27 72 014 4445

Page 12: UMmiselo weenqobo ezisesikweni zokuziphatha · Ukubuza umbuzo okanye ukuxela ubugwenxa, qhagamshelana ne-Massmart Ethics Line kule nombolo 0800 20 32 46 eMzantsi Afrika okanye uthumele

Ukubuza umbuzo okanye ukuxela ubugwenxa, qhagamshelana ne-Massmart Ethics Line kule nombolo 0800 20 32 46 eMzantsi Afrika okanye uthumele i-imeyile [email protected]. Malunge neminye

imimandla, jonga umva wale- Code of Ethical U-Massmart ukunqanda ngokungqingqwa ukuxhatshazwa kwabasebenzi abathe banika ingxelo ngenkxalabo yabo. Iingxelo zingenziwa ngokungavezi iinkcukacha zomntu

okanye ngobumfihlo. U-Massmart uzakuziphatha zonke iingxelo ngobumfihlo.

11

Indlela yokuchonga ukuxela ngokukhawuleza

Abaqeshwa bangakhankanya iinkxalabo ngokuphathelele nokuziphatha okunokuthi kubegwenxa kummiselo weenqobo ezisesikweni zokuziphatha ngokusebenzisa iindlela ezohlukeneyo ezidweliswe ngaphantsi kwecandelo i-Raising Concerns & Speaking Up. Noxa kunjalo, kuneentlobo ezithile zezityholo ekufuneka zichazwe ngokukhawuleza kwikomiti yeenqobo ezisesikweni. Zezi:

1. Ukunyoba

• Ukubonelela, ukunikezela, ukuthembisa, ukucela okanye ukufumana nayiphi na inzuzo okanye umvuzo ongafanelekanga.

• Nabuphi ubugwenxa boMgaqo-nkqubo kaZwelonke wokuChasa urhwaphilizo okanye inkqubo ezinxulumeneyo, kunye nayiphi na eminye imithetho kunye nemiqathango emayelana norhwaphilizo kunye nokunyoba, njengoba kudweliswe ngezantsi.

• Bonke ubugwenxa obukrokrelwayo bemithetho emayelana nenkcaso yokunyoba kufuneka buxelwe, kuquka nabo nabuphi na ubugwenxa ekuthintelweni kwenkcaso yokunyoba yoMthetho weU.S. Foreign Corrupt Practices (FCPA) kunye noMthetho weU.K. Bribery.

2. Igosa/Ukungaziphathi kakuhle komqeshwa Ophezulu

• Ubugwenxa boMmiselo weenqobo ezisesikweni zokuziphatha obenziwe ngamagosa enkampani, abaqeshwa abaphezulu okanye ingxelo ngqo kunye naliphi na igosa elilawulayo leCandelo.

3. Amaqhinga okanye ubusela obungaphezu kwe US$100,000 kwaye buquka umqeshwa

4. Amaxwebhu nee-akhawunti ezingalunganga

• Ukuphazamisa uphicotho okanye ulawulo lwangaphakathi, ukuxokisa, ukutolika ngendlela engeyiyo, okanye ukutshabalalisa amaxwebhu, okanye iinkcukacha, okanye ukufihla okungafanelekanga, ukutshintsha, okanye ukwenza ubuqhetseba kumaxwebhu email, iingxelo, okanye iinkcukacha.

5. Ukungenelwa kobuxhakaxhaka beekhompyutha

• Nokuphi na ukuziphatha okuquka umqeshwa othi abe nokufikelela ngokungekho mthethweni nangolunya kwiinkcukacha zeenkqubo zenkampani.

6. Imingcipheko yodumo lophawu lorhwebo kuzwelonke

• Ugrogriso lwempilo yomntu, ubukhoboka okanye ukusebenza okunyanzelwayo, ukurhweba ngabantu, okanye ukusebenzisa abantwana.

• Ukuziphatha kakubi nobugebenga obubuzaza, okufana:

• Ukwenza ubuqhetseba kwixabiso, ukulugiselela ixabiso, iyantlukwano kwezorhwebo okanye kubathengi, okanye elinye iyelenqe lenkcaso yokhuphiswano.

• Urhwebo lwangaphakathi.

• Isohlwayo sorhwebo kunye nobugwenza kummiselo wezorhwebo lwangaphandle.

• Ukuhambisa imali ngondlela mnyama.

-

-

-

- Ingaba akhona amangqina

Page 13: UMmiselo weenqobo ezisesikweni zokuziphatha · Ukubuza umbuzo okanye ukuxela ubugwenxa, qhagamshelana ne-Massmart Ethics Line kule nombolo 0800 20 32 46 eMzantsi Afrika okanye uthumele

Ukubuza umbuzo okanye ukuxela ubugwenxa, qhagamshelana ne-Massmart Ethics Line kule nombolo 0800 20 32 46 eMzantsi Afrika okanye uthumele i-imeyile [email protected]. Malunge neminye

imimandla, jonga umva wale- Code of Ethical U-Massmart ukunqanda ngokungqingqwa ukuxhatshazwa kwabasebenzi abathe banika ingxelo ngenkxalabo yabo. Iingxelo zingenziwa ngokungavezi iinkcukacha zomntu

okanye ngobumfihlo. U-Massmart uzakuziphatha zonke iingxelo ngobumfihlo.

12

Ukungaxhatshazwa

Ndichaze isityholo kwiinyanga ezintandathu ezidlulileyo. Ukusukela

ngoko ke, umphathi wam akasandibandakanyi kwiintlanganiso

ezinininzi. Ingaba oku kukuxhatshazwa?

Utshintsho olubonakalayo kwindlela ophathwa ngayo lungaba

luhlobo lokuxhatshazwa. Ukuba umphathi wakho ukuphatha

ngokwahlukileyo emva kokuba uxele isityholo, ngoko ke ufanele

ukhankanye inkxalabo yakho kubaphathi ngokusebenzisa

inkqubo yonxibelelwano ngomnyango ovulekileyo okanye

ngokuqhagamshelana nekomiti yeenqobo ezisesikweni.

Omnye wabaqeshwa bam utsalele umnxeba kwiinqobo ezisesikweni

eMassmart wenza ibango lobuxoki ngam. Ndicinga wenze oku

ukutyheneba umsebenzi wam. Ndingamnika izinga eliphantsi

kuvavanyo lwakhe ngoba kuyacaca uzama ukusasaza ubuxoki ngam?

Kufanele sibakholelwe abaqeshwa abaxela iinkxalabo ukuba

benza oko benyanisekile. Ukuthathela umqeshwa inyathelo kuba

exele inkxalabo kukuxhaphaza kwaye kungakhokhelela

kwinyathelo lokuba wolulekwe njengomphathi. Ukuxhaphaza

akuna kunyamezelwa eMassmart. Kunqanda imo yokuxela

ngokuvulelekileyo kwaye ikhuthaza inkqubo yoloyiko.

Ingaba ukhuseleko ekuxhatshazweni lufumaneka kuphela xa ndixele

iinkxalabo zam ngomnxeba weenqobo ezisesikweni eMassmart?

Ukuxhatshazwa akwamkelekanga nokuba uxele inkxalabo yakho

nangayiphih na indlela, nokuba uxele kubaphathi, Icandelo

labaqeshwa okanye kwikomiti yeenqobo ezisesikweni

eMassmart. Xa ukholelwa ukuba uxhatshaziwe, xela inkxalabo

yakho kubaphathi ngokusebenzisa inkqubo yonxibelelwano

ngomnyango ovulekileyo okanye uqhagamshelane nekomiti

yeenqobo ezisesikwenieMassmart.

Page 14: UMmiselo weenqobo ezisesikweni zokuziphatha · Ukubuza umbuzo okanye ukuxela ubugwenxa, qhagamshelana ne-Massmart Ethics Line kule nombolo 0800 20 32 46 eMzantsi Afrika okanye uthumele

Ukubuza umbuzo okanye ukuxela ubugwenxa, qhagamshelana ne-Massmart Ethics Line kule nombolo 0800 20 32 46 eMzantsi Afrika okanye uthumele i-imeyile [email protected]. Malunge neminye

imimandla, jonga umva wale- Code of Ethical U-Massmart ukunqanda ngokungqingqwa ukuxhatshazwa kwabasebenzi abathe banika ingxelo ngenkxalabo yabo. Iingxelo zingenziwa ngokungavezi iinkcukacha zomntu

okanye ngobumfihlo. U-Massmart uzakuziphatha zonke iingxelo ngobumfihlo.

13

Indawo yengqesho engenatywala & naziyobisi

UMassmart uzinikezele ekukhuthazeni indawo yengqesho

ekhuselekile kwaye enempilo kumntu wonke. Ukuphatha,

ukuququzelela okanye ukusebenzisa iziyobisi ezingekho

mthethweni, okanye ukuba phantsi kweempembelelo zezo

ziyobisi xeshikweni usemsebenzini, akuvumelekanga kwaye

akusoze kunyamezelwe.

UMassmart ukunqanda ngokungqingqwa

ukusetyenziswa ngokungalunganga kotywala

kunye neziyobisi.

UMassmart ukunqanda ngokungqingqwa ukusetyenziswa

ngokungalunganga kotywala kunye neziyobisi. Bonke

abaqeshwa bafanele baqinisekise izinga lokusebenza kwabo

nokugweba imeko akuqhwaleliswa kukusebenzisa utywala

ngeeyure zomsebenzi. Abaqeshwa bafanele bangezi

emsebenzini xa bephantsi kweempembelelo zotywala kwaye

bafanele bangaseli utywala kwizakhiwo zenkampani.

Kweminye imizekelo, abaqeshwa abakwiminyaka

esemthethweni yokusela bangasela iziselo ezinxilisayo

kwimicimbi exhaswe yinkampani, ukuba ukusela utywala kuye

kwavunyelwa ngaphambi kwexesha ligosa elilawulayo lesigqeba

secandelo okanye isikhulu soshishino kwicandelwana

lezoshishino elixhasa umcimbi lowo. UMassmart uya kuthatha

ingqalelo yezithethe ezenziwayo kumazwe apho kuxhaphakileyo

ukuba umyinge ophakathi wokusela utywala uhamba nesidlo

kwindibano zoshishino.

Ukunqanda ucalucalulo & Nokuhlutshwa

Enye yeenkolo zethu esisiseko ithi “hlonipha umntu”. Ngamnye

kuthi unoxanduva lokudala inkqubo yentembeko kunye

nentlonipho ethi ikhuthaze imeko entle yokusebenza. Oku

kuthetha ukuphathana omnye nomnye kakuhle nangembeko

kulo lonke unxibelelwano lwethu kwindawo yengqesho.

Sizinikezele ekugcineni umkhosi wabaqeshwa abohlukeneyo

kunye nemeko yengqesho edibanisayo. UMassmart

uyalunqanda ucalucalulo ngokwengqesho, ngokwezigqibo

ezimayelana nengqesho okanye kwintsebenziswano ngoshishino

esekelwe kubuhlanga, umbala, umlandu wezinyanya, ubudala,

isini, imeko yesini, inkolo yonqulo, ukukhubazeka, imo

yomtshato, ukukhulelwa okanye nazo naziphi na ezinye iimo

ezikhuselwa ngumthetho osebenzayo okanye umgaqo-nkqubo

wendawo. Sifanele sibonelele abaqeshwa bethu, abathengi,

amalungu kunye nabanikezeli ngeempahla ngemeko

engenacalucalulo.

James A. Joseph

Owayesakuba nguMthunywa wase-US eMzantsi Afrika

Sikholelwa kwimeko

yomsebenzi entle kwaye

enentlonipho kubo bonke

abaqeshwa.

Page 15: UMmiselo weenqobo ezisesikweni zokuziphatha · Ukubuza umbuzo okanye ukuxela ubugwenxa, qhagamshelana ne-Massmart Ethics Line kule nombolo 0800 20 32 46 eMzantsi Afrika okanye uthumele

Ukubuza umbuzo okanye ukuxela ubugwenxa, qhagamshelana ne-Massmart Ethics Line kule nombolo 0800 20 32 46 eMzantsi Afrika okanye uthumele i-imeyile [email protected]. Malunge neminye

imimandla, jonga umva wale- Code of Ethical U-Massmart ukunqanda ngokungqingqwa ukuxhatshazwa kwabasebenzi abathe banika ingxelo ngenkxalabo yabo. Iingxelo zingenziwa ngokungavezi iinkcukacha zomntu

okanye ngobumfihlo. U-Massmart uzakuziphatha zonke iingxelo ngobumfihlo.

14

Ukuhlutshwa kwindawo yengqesho

kuyanqandwa kungakhathaliseki nokuba

kwamkelekile okanye okwamkelekanga.

Sikholelwa ukuphatheni omnye nomnye ngentlonipho,

kungakhathaliseki nokuba ngugxa wakho womsebenzi,

umnikezeli ngeempahla, umxhasi okanye nabani na esenza

ushishino naye.

Ukuhlutshwa yindlela yokuziphatha engalunganga kwaye

engenangqiqo ethi iphazamisane nenqanaba lokusebenza,

inciphise isidima sakhe nabani na okanye edala ugrogriso,

inzondo okanye ngenye indlela imeko yengqesho ecaphukisayo

esekelwe kwimo yomntu ngamnye ekhuselwa ngumthetho.

Indlela yokuziphatha ngokwamazwi, ukujonga okanye

ngokomzimba okusingisele kwezesondo ayivumelekanga

endaweni yengqesho kwaye ingathathwa ngokuba

kukuhlutshwa ngokwesondo. Imizekelo iquka:

• Ukubonisa umnqweno wesondo, izicelo zokwenzelwa inceba ngesondo, iintetho eziphandle ngezesondo, intlekisa ngezesondo, iintetho malunga nomzimba womntu okanye izenzo zesondo.

• Ukubonisa imifanekiso okanye izixhobo ezimalunga nezesondo, ukujongeka ufuna isondo, ukukrwaqula okanye ukungena kwiintetho ezisingisele kulo naluphi na uhlobo lwesondo.

• Ukuphathaphatha umntu ngokungalunganga kungakhathaliseki nokuba kwamkelekile okanye akwamkelekanga.

Kwakhona sinqanda ezinye iindlela zokuhlutshwa ezisekelwe kwimo nganye yomntu ekhuselwe ngumthetho, okufana:

• nokusebenzisa amazwi adyobhayo okanye ingcinga eqhelekileyo embi ngomntu.

• mamazwi akhohlisayo kuhlekwa, ukunxwala, okanye ukuqhula.

• nezenzo zogrogriso, ezifana nokungqwangaza okanye ukoyikisa.

• nokuphi na okunye ukuziphatha okubonisa inzondo kwintlonipho okanye ukuphatha kakubi omnye umntu ngokusekelwe kwimo yomntu ekhuselwe ngumthetho.

Ukuziphatha ngokuhlupha kwindawo yengqesho, okufana nokuchazwe ngentla apha, kuyanqandwa kungakhathaliseki nokuba kwamkelekile okanye akwamkelekanga kwaye kungakhathaliseki nokuba abantu ababandakanyekayo ngabesini esinye, imeko yesini, uhlanga okanye enye imo. Kwakhona uMaasmart uyakunqanda ukuxhatshazwa kwaye akazukuphelisa ingqesho, ehlisele okanye acalucalule ngenye indlela abaqeshwa abakhankanya iinkxalabo.

Ukuziphatha okungalunganga

Sikholelwa ekugcineni imeko yengqesho ekhululekileyo kwindlela engalunganga yokuziphatha efana nokusebenzisa iintetho zamanyala, ezingcolileyo, ezimasikizi, ezinobundlongo ndlongo, ezicalulayo, ezingqwangazayo okanye okufana neentetho, ukuthetha ngezandla okanye ukuziphatha okucaphukisayo. uMassmart akayi kukunyamezela oko kuziphatha okunyhasha iinkolo zethu zokuhlonipha umntu.

Ngexa ukuposa ulwazi nge-intanethi kungaba yeyona ndlela engcono yokuqhagamshelana nabanye abantu, lonke ixesha xa usebenzisa i-intanethi ziphathe ngendlela evumelana neenqobo ezisesikweni kwaMassmart kunye neenkolo zethu. Ukuziphatha okungalunganga ngohlobo oluchazwe apha kuyanqandwa ngokungqingqwa, nokuba kwenzeka nge-intanethi.

Imivuzo & Nemirholo

Sizinikezele:

1. Ukuvumelana ngokuphelele nayo yonke imithetho nemiqathango esebenzayyo ephathelele kwimivuzo nemiba yeeyure, kuquka umsebenzi wasemva kweeyure zomsebenzi, ikhefu lokutya nokuphumla, iholide, intlawulo yexesha elongeziweyo, ukupheliswa kwentlawulo yengqesho, iimfuneko zomvuzo ophantsi; kunye

2. nezenzo ezihle nezinobulungisa ngokuphathelele kwimivuzo neentlawulo.

Njengabaqeshwa eMassmart sifanele:

• Sivumelane ngokuphelele nayo yonke imigaqo-nkqubp yoshishino kunye neenkqubo ezimayelana nemiba yemivuzo neentlawulo,

• Sivumelane ngokuphelele nayo yonke imithetho nemiqathango esebenzayo emayelana nemiba yemivuzo neentlawulo.

• Sixele nobuphi na ubugwenxa obumayelana nokuhlawulwa kunye neeyure zokusebenza okanye ezinye iimeko ezisisiseko zengqesho okanye imigaqo-nkqubo ngokuthi sisebenzise Inkqubo Yonxibelelwano loMnyango Ovulekile okanye ngokuqhagamshelana nekomiti yeenqobo ezisesikwenieMassmart.

Bubugwenxa kumthetho wabasebenzi kunye nakumgaqo-nkqubo kaMassmart ukuba usebenze ngaphandle kokuhlawulwa okanye umongameli womsebenzi ukuba akucele usebenze ngaphandle kwentlawulo. Ungaze wenze nawuphi na umsebenzi eMassmart ngaphandle kokuhlawulwa.

Page 16: UMmiselo weenqobo ezisesikweni zokuziphatha · Ukubuza umbuzo okanye ukuxela ubugwenxa, qhagamshelana ne-Massmart Ethics Line kule nombolo 0800 20 32 46 eMzantsi Afrika okanye uthumele

Ukubuza umbuzo okanye ukuxela ubugwenxa, qhagamshelana ne-Massmart Ethics Line kule nombolo 0800 20 32 46 eMzantsi Afrika okanye uthumele i-imeyile [email protected]. Malunge neminye

imimandla, jonga umva wale- Code of Ethical U-Massmart ukunqanda ngokungqingqwa ukuxhatshazwa kwabasebenzi abathe banika ingxelo ngenkxalabo yabo. Iingxelo zingenziwa ngokungavezi iinkcukacha zomntu

okanye ngobumfihlo. U-Massmart uzakuziphatha zonke iingxelo ngobumfihlo.

15

Ukungquzulana Komdla

Ngokuqhelekileyo

Sinoxanduva kubo bonke abantu bathu ababandakanyekayo

ekwenzeni izigqibo ezisekelwe ngokungqongqo kumdla

kaMassmart, singajonganga inzuzo yobuqu. Ukungquzulana

komdla kungavela xa ukugweba kwethu kungaphembelelwa,

okanye kubonakale kuphembelelwa, yinzuzo yobuqu engase

ibekhona. Nokuba yenziwe ngenjongo, imbonakalo

yokungquzulana komdla ingase nje ichaphazele udumo lwakho

(nodumo lukaMassmart) njengongquzulwano lwangenene.

Kufanele sisoloko siqaphela iimeko ezinjalo kuba zingadala

ungquzulwano lomdla kwaye senze konke okusemandleni ethu

ukulunqanda.

Luxanduva lwakho ukuxelela umphathi wakho ngayo nayiphi na

imeko ocinga ukuba yenza, okanye ingenza ungquzulwano

lomdla. Abaphathi bayacelwa bazise imicimbi enjalo

kwingqwalasela yekomiti yeenqobo ezisesikwenieMassmart

ukuze bazokucetyiswa. Kwakhona ungaqhagamshelana

nekomiti yeenqobo ezisesikwenieMassmart okanye nangayo

nayiphi na imibuzo onganayo. Ungquzulwano lomdla lungavela

ngeendlela ezohlukeneyo. La macandelo alandelayo abonise

ezinye zezinto ezinokwenzeka.

Ukonga imali

Unoxanduva lokuqinisekisa ukuba imisebenzi yakho buqu

yezemali ayingquzulani noxanduva lwakho kwinkampani.

Ungquzulwano lomdla wemali lungenzeka xa ukugweba kwakho

kungaphembelelwa, okanye kubonakale kuphembelelwa,

kukuzuza imali buqu okunokuthi kwenzeke.

Imizekelo yongquzulwano lokonga imali yile:

• Umdla wemali kumnikezeli ngeempahla kuMassmart, ukuba umqeshwa ubandakanyeka ngqo okanye hayi ngqo kushishino lwethu nomnikezeli ngeempahla lowo.

• Ukufumana imbuyekezo buqu esuka kumnikezeli ngeempahla ukuba umqeshwa ubandakanyeka ngqo okanyi hayi ngqo kushishino lwethu nomnikezeli ngeempahla lowo.

• Ukusebenzisa iinkcukacha zenkampani eziyimfihlo ukuze

uzuze buqu.

Ukongeza, ubunini beempahla ezigcinwe ngumgqatswa

ezinexabiso lentengiso elidlula kwi-1,000,000 kufuneka

buxelwe ngembalelwano kwikomiti yeenqobo

ezisesikwenieMassmart. Ikomiti yeenqobo

ezisesikwenieMaasmart iza kuqgqiba ekubeni ingabe

ungquzulwano okanye into ebonakala ngathi lungquzulwano

ikhona na kwaye lufanele lusingathwe njani.

Ingqesho yangaphandle

Abaqeshwa kufuneka baphephe ingqesho okanye umdla

wangaphandle ongadala, okanye ubonakale udala

ungquzulwano lomdla. Umzekelo, abaqeshwa abaphetheyo

abasebenzela umgqatswa oko kubonwa njengongquzulwano

lomdla. Abaqeshwa abangaqashwanga isigxina bafanele

baqonde kuqala kubaphathi babo phambi kokuba bathathe

umsebenzi womgqatswa ukuze agqibe ekubeni ungquzulwano

lomdla lukhona na. Imiba efanele ukuthathelwa ingqalelo

ingaquka ukufana kwezikhundla kunye noxanduva lomsebenzi.

Ngokufanayo, abaqeshwa abanako ukusebenzela umnikezeli

ngeempahla ukuba banefuthe (ngqo okanye hayi ngqo)

kwiimveliso zomnikezeli ngeempahla okanye ushishino

lomnikezeli ngeempahla noMassmart.

Abaqeshwa bangenza okanye basebenze kwishishini elisecaleni

ukuba oko akudali ungquzulwano lomdla kumsebenzi wabo

waseMassmart. Oku kuthetha ukuba ishishini elisecaleni

malingaphazamisani noxanduva lwakho lokuba ngumqeshwa

eMassmart, imeko yesikhundla sakho njengomqeshwa ifane,

uzuze ngokusebenzisa iimpahla zikaMassmart, unikezele

ngeemveliso kuMassmart okanye uthethe kakubi ngoMassmart.

Xa unombuzo mayelana nokuba ingaba ingqesho yangaphambili

inokwenzeka ibe lungquzulwano lomdla kusini, qhagamshelana

nomphathi wakho okanye ikomiti yeenqobo

ezisesikwenieMassmart.

Ingqesho Edlulileyo

Ungquzulwano lomdla lungakhona xa umqeshwa

owayesebenzela uMassmart etsalela umnxeba kwindawo

owayesebenza kuyo okanye enefuthe kuyo ngexesha

esaqashwe eMassmart. Ukuba umqeshwa owayeka ube ligosa

eWalmart, ungquzulwano lungakho kungakhathaliseki indawo

elalisebenza kuyo igosa elo.

Xa umqeshwa owayekayo ethatha isikhundla kumnikezeli

ngeempahla okanye endaweni yomnikezeli ngeempahla,

uMassmart akazukwenza shishino nalo mqeshwa

kangangonyaka kulandela ukohlukana kwabo ukuba lo

mqeshwa oyekileyo usingatha icandelo loshishino

Page 17: UMmiselo weenqobo ezisesikweni zokuziphatha · Ukubuza umbuzo okanye ukuxela ubugwenxa, qhagamshelana ne-Massmart Ethics Line kule nombolo 0800 20 32 46 eMzantsi Afrika okanye uthumele

Ukubuza umbuzo okanye ukuxela ubugwenxa, qhagamshelana ne-Massmart Ethics Line kule nombolo 0800 20 32 46 eMzantsi Afrika okanye uthumele i-imeyile [email protected]. Malunge neminye

imimandla, jonga umva wale- Code of Ethical U-Massmart ukunqanda ngokungqingqwa ukuxhatshazwa kwabasebenzi abathe banika ingxelo ngenkxalabo yabo. Iingxelo zingenziwa ngokungavezi iinkcukacha zomntu

okanye ngobumfihlo. U-Massmart uzakuziphatha zonke iingxelo ngobumfihlo.

16

awayesebenza kulo okanye enefuthe kulo. UMassmart

akazukwenza shishino namagosa ayekayo kangangonyaka,

kungakhathaliseki icandelo elalisebenza kulo igosa elo. Ikomiti

yeenqobo ezisesikwenieMassmart inokuthi,

ngokusebenzisana neenkokheli eziphezulu zoshishino, bagqibe

ekubeni elinye ixesha elohlukileyo lingavunyelwa ngengqiqo

phantsi kweemeko ezithile. Lonke ungquzulwano

olukhankanyiweyo kufuneka lungeniswe ngaphambi

kwekomiti yeenqobo ezisesikwenieMassmart ukufumana

uluvo olubhaliweyo.

Ubuhlobo Buqu Nabanikezeli ngeempahla

Abaqeshwa abafanelanga babe nobuhlobo buqu okanye

ubuhlobo nabanikezeli ngeempahla ukuba ubuhlobo obo buza

kunika ingcinga yokuba bufaka ifuthe kushishino. Sikholelwa

ukuba ubuhlobo bethu nabanikezeli ngeempahla busekelwe

kwizenzo zoshishino eziyimpumelelo, ezilungileyo, kwaye

ezisemthethweni. Ukhetho lwabanikezeli ngeempahla kufuneka

lwenziwe ngokweziseko zokhetho olungenacala kuquka,

ubulungisa, umgangatho, ixabiso, uthutho, ukubambelela

kwiishedyuli, ukufaneleka kweemveliso, ukugcinwa kwayo

yonke imithombo elungileyo yonikezelo ngeempahla kunye

nezenzo neenkqubo zikaMaasmart zokuthenga impahla.

Ukhetho lwabanikezeli ngeempahla lufanele lwenziwe ngendlela engakhethi cala.

Kufanele siphathe abanikezeli ngeempahla bethu ngentlonipho,

ngokulungileyo kunye nentembeko. Kufanele singathathi ithuba

elingafanelekanga ngakubanikezeli beempahla bethu

bakaMassmart. Kufanele silindele abanikezeli ngeempahla

bethu balandele zonke iimfuneko ezisemthethweni

ezisebenzayo ukwenza ushishino lwabo, kwakhona sivumelane

nemigangatho yabanikezeli beempahla bethu.

Xa ucinga ukuba ungathathwa njengokuba unobuhlobo

obungalunganga obusondeleyo nomnikezeli ngeempahla,

okanye ubonakale ufaka ifuthe loshishino kumnikezeli

ngeempahla, yazisa ikomoti yeenqobo Ezisisiseko eMassmart.

Izipho & Neziyolo

Ukwamkela naluphi na uhlobo lwezipho kunye neenkonzo

zeziyolo kungadala ungquzulwano, okanye ukubonakala

kongquzulwano, phakathi komdla wobuqu kunye noxanduva

lobuchule. Isiko likaMassmart kukuba ungaze wamkele naluphi

na uhlobo okanye iinkonzo zeziyolo ezisuka kumnikezeli

ngeempahla, ongase abangumnikezeli ngeempahla, i-arhente

karhulumente okanye nawuphi na omnye umntu

obandakanyekayo umqeshwa anesizathu sokukholelwa ukuba

ufuna ukuba nefuthe kwizigqibo zoshishino okanye

intsebenziswano. Abaqeshwa kwakhona kufanele bangamkeli

naluphi uhlobo lwesipho okanye ibhaso elisuka kumthengi

mayelana nomsebenzi owenziwe ngumqeshwa kumaziko

weMassmart, ngaphandle kokuba kuyimfuneko yomgaqo-

nkqubo wendawo okanye kazwelonke.

Sifanele singamkeli naziphi iimpahla eziphiwe uMasmart

ngabanikezeli ngeempahla ngenjongo yokonyusa ingxowa-mali

kusenzelwa imibutho yesisa okanye imibutho esebenza

ngokungajonganga nzuzo. Sifanele kwakhona singaze sicele,

sifumane okanye sivumelane nabanikezeli ngeempahla

abanikezela ngamalizo egameni likaMassmart. Ngaphezulu,

abaqeshwa bafanele banganikezeli ngoluhlu lwabanikezeli

beempahla bethu kwimibutho ephila ngesisa ngeenjongo

zokonyusa ingxowa-mali.

Umgaqo-nkqubo wethu malunga nezipho neenkonzo zeziyolo

isuka kwiinqobo zethu zokungafihli nto kunye nokungakhethi

cala kunye nakwimithetho-siseko yethu yokugcina amaxabiso

aphantsi. Ngenxa yokuba izipho ezinjalo kunye neenkonzo

zeziyolo zisandisa ixabiso lokwenza ushishino, sizama ukunceda

abanikezeli ngeempahla bethu ngokuthi singalindeli izipho

kunye neenkonzo zeziyolo abanokuthi benze inkcitho ngazo

kwabanye abathengi. Njengenkampani ekumazwe amaninzi,

sifumanise ukuba singahlangabezana neemeko apho izenzo

zangaphakathi kulo mazwe zingenzeka. Ikomiti yeenqobo

ezisesikwenieMassmart iza kuhlola ezi meko ngokwesehlo

ngasinye.

Xa uqala ubuhlobo obutsha boshishino, qinisekisa ukuba bonke

ababandakanyekayo banolwazi lomgaqo-nkqubo wethu

omayelana nezipho kunye nezenzo zeziyolo. Kwamanye

amazwe apho ukunika izipho kulisiko nesithethe, ufanele

ucacise lo mgaqo-nkqubo ngokuphucukileyo kubanikezeli

ngeempahla bethu kunye nabathengi, ingakumbi phambi

kwamaxesha eholide, ukuze umelane kakuhle

nokulindelekileyo.

Hayi, Enkosi.

Page 18: UMmiselo weenqobo ezisesikweni zokuziphatha · Ukubuza umbuzo okanye ukuxela ubugwenxa, qhagamshelana ne-Massmart Ethics Line kule nombolo 0800 20 32 46 eMzantsi Afrika okanye uthumele

Ukubuza umbuzo okanye ukuxela ubugwenxa, qhagamshelana ne-Massmart Ethics Line kule nombolo 0800 20 32 46 eMzantsi Afrika okanye uthumele i-imeyile [email protected]. Malunge neminye

imimandla, jonga umva wale- Code of Ethical U-Massmart ukunqanda ngokungqingqwa ukuxhatshazwa kwabasebenzi abathe banika ingxelo ngenkxalabo yabo. Iingxelo zingenziwa ngokungavezi iinkcukacha zomntu

okanye ngobumfihlo. U-Massmart uzakuziphatha zonke iingxelo ngobumfihlo.

17

ZIBUZE…

Kufanele usoloko usazi ukuba isenzo sokwamkela isipho okanye

ibhaso kungathathwa kanjani nguwonke wonke, ngabanye

abanikezeli ngeempahla okanye abanye abaqeshwa. Xa

usebenza namashishini angaphandle, ufanele uzibuze: “Eli

shishini lingandibonelela ngesipho okanye ibhaso ukuba

bendingaqashwanga nguMassmart?’’. Ukuba impendulo

ngu’hayi’ okanye ayivakali, sukusamkela isipho okanye ibhaso.

Ngamaxesha athile kuba namathuba okungenzeki ukubuyiselwa

kwesipho okanye kwenze iintloni. Ngalo mathuba anqabileyo

isipho sifanele siphathwe ngendlela elungileyo kwaye

engakhethi cala enganiki wena buqu inzuzo, okufana nokuphisa

ngaso kumbutho ophila ngesisa. Ufanele ngoko nangoko uxelele

umphathi wakho nekomiti yeenqobo ezisesikweni eMassmart

malunga nasiphi na isipho onikele ngaso okanye osifumene xa

usiva ingathi eso sipho singaba bubugwenxa kumgaqo-nkqubo

wethu. Xa unayo nayiphi na imibuzo malunga nezipho kunye

neenkonzo zeziyolo, ufanele ufune uncedo kumphathi wakho

okanye ikomiti yeenqobo ezisesikwenieMassmart.

Ubuhlobo buqu nabanye abaqeshwa

KwaMassmart sifuna ukugcina imeko yengqesho apho

abaqeshwa bezakusebenza ngempumelelo kwaye bafezekise

ngokwamandla abanokwenza ngawo. Sonke sinoxanduva

lokuba sidale imo yengqesho enentembeko kunye nentlonipho

kwaye sidale imo yengqesho enempumelelo.

Ungquzulwano lomdla lubakhona xa uphethe umntu ozalana

naye, onobuhlobo ngesondo naye, okanye ubuhlobo

obusondeleyo. Ubuhlobo bokuzalana buquka obu bulandelayo:

ukuzalana ngegazi, ukwamkelwa njengowosapho, obomtshato,

obokusebenzisana kwekhaya, nobunye obusemthethweni.

Izizalwane ziquka abalingane, abantwana, abazali, abazalwa

kunye, oomakhulu/tatomkhulu, okanye abazukulwana, kunye

nabani na olilungu lekhaya lakho okwangoku, nokuba

niyazalana okanye anizalani. Kwakhona bungaquka obunye

ubuhlobo buqu obusondeleyo obufana nabazali abamele

umntwana kodwa hayi abegazi. Nokuba oku ukwenza

ngokulungileyo, ubuhlobo bakho kunokwenzeka buthathwe

njengobunefuthe ekugwebeni kwakho. Oku kungonzakalisa

umoya wenkuthalo kwaye kuphazamise ukusebenza

ngempumelelo endaweni yengqesho. Ngoko ke, awunako

ukongamela ngqo okanye hayi ngqo naliphi na ilungu losapho

okanye nawuphi na umqeshwa onobuhlobo buqu obusondeleyo,

othandana naye okanye onobuhlobo besondo naye. Oku kuquka

iimeko apho unganako ukufaka ifuthe kwimimiselo

nemiqathango yengqesho yaloo mqeshwa okanye loo mqeshwa

anganako ukufaka ifuthe kwimimiselo nemiqathango yengqesho

yakho.

UMassmart uzabalazela ukuncothula ubuhlobo buqu obuthi

buphazamisane nokwenza umsebenzi okanye obunokuthi

buquke ukuhlutshwa. Ufanele ucele isikhokhelo kumphathi

wakho okanye ikomiti yeenqobo ezisesikweni eMassmart, okanye

uqhagamshelane nekomiti yeenqobo ezisesikweni eMassmart

nanini na xa umba omayelana nobuhlobo buqu uvela.

KwaMassmart sifuna ukugcina imeko yengqesho apho

abaqeshwa bezakusebenza ngempumelelo kwaye

bafezekise ngokwamandla abanokwenza ngawo

Iimpahla zikaMassmart

Sinoxanduva kubantu bethu abangabanini-zabelo lokuba

sisebenzise izakhiwo kunye neempahla zikaMassmart

ngeenjongo zoshishino kwaye singazivumeli zisetyenziselwe

naluphi na uhlobo lwenzuzo buqu. Unoxanduva lokugcina

iimpahla zikaMassmart eziphantsi kolawulo lwakho kwaye

uthathe amanyathelo anengqiqo ukuzikhusela ebuseleni,

ekusetyenzisweni kakubi, ekulahlekeni, ekonakaleni okanye

ekonakalisweni ngenjongo. Xa kuvunyelwa ngumthetho,

abaqeshwa abanakulindela ubumfihlo ngokusetyenziswa

kwezixhobo zonxibelelwano zikaMassmart, ezifana ne-imeyile

okanye ilizwi lomyalezo emnxebeni. UMassmart unelungelo,

kwaye ubeka esweni izixhobo zonxibelelwano, kuquka

isiqulatho kunye nokusetyenziswa kwezo zixhobo.

Eli shishini lingandibonelela ngesipho

okanye ibhaso ukuba bendingaqashwanga nguMassmart?

Page 19: UMmiselo weenqobo ezisesikweni zokuziphatha · Ukubuza umbuzo okanye ukuxela ubugwenxa, qhagamshelana ne-Massmart Ethics Line kule nombolo 0800 20 32 46 eMzantsi Afrika okanye uthumele

Ukubuza umbuzo okanye ukuxela ubugwenxa, qhagamshelana ne-Massmart Ethics Line kule nombolo 0800 20 32 46 eMzantsi Afrika okanye uthumele i-imeyile [email protected]. Malunge neminye

imimandla, jonga umva wale- Code of Ethical U-Massmart ukunqanda ngokungqingqwa ukuxhatshazwa kwabasebenzi abathe banika ingxelo ngenkxalabo yabo. Iingxelo zingenziwa ngokungavezi iinkcukacha zomntu

okanye ngobumfihlo. U-Massmart uzakuziphatha zonke iingxelo ngobumfihlo.

18

Indawo yengqesho engenatywala & Neziyobisi

Ndiye ndacelwa ukuba ndenze uvavanyo lweziyobisi ngaphambi kokuba ndamkele ukonyuselwa kwisikhundla sokuphatha. Ingaba oku sisiqhelo?

Xa kuvunyelwa ngumthetho, abafake izicelo zomsebenzi

bangahlolelwa iziyobisi njengenxalenye yenkqubo

yokuqashelwa isithuba esithile okanye phambi kokwamkela

ukonyuselwa kwisikhundla sokuphatha. Nawuphi umntu ofake

isicelo somsebenzi othe wafunyaniswa esebenzisa iziyobisi

ezingekho mthethweni akanakuqeshwa okanye onyuselwe

kwaye ukuqeshwa kwakhe kungamiswa. Ukongeza, uMassmart

angafuna ukuba uvume ukwenziwa uvavanyo lweziyobisi, xa

kuvunyelwa ngumthetho wendawo osebenzayo, kulandela

ukulimala okuthile ngexesha lomsebenzi okanye xa kukho

izizathu ezinengqiqo ezikrokrisa ukuba uphantsi

kweempembelelo zeziyobisi.

Ukhona umntu endingaya kuye ndifune uncedo xa ndinengxaki yotywala okanye iziyobisi?

UMassmart ubonelela abaqeshwa ngoncedo olufumaneka

Ngohlelo lwentlalo-ntle yabaqeshwa (Employee Wellness

Programme), ebonelela abasebenzi ngofikelelo kwiinkonzo

zokolulekwa okanye ukugqithiselwa xa ehlangabezana nengxaki

yokusetyenziswa kweziyobisi notywala. I-Employee Wellness

Programme ifumaneka iiyure ezingama-24 ngosuku, iintsuku

ezisi-7 ngeveki, ku-0800 004 770 ukufumana inkxaso

ngomnxeba.

Ndichophela iintlanganiso zeqela ezithi ziququzelelwe nguMassmart apho kuye kubekho utywala. Ndingasela utywala xa ndikwezo ntlanganiso?

Ngemvume efunyenwe ngaphambili kwigosa elilawulayo

leCandelo okanye isikhulu seshishini secandelo elo eliququzela

lo ntlanganiso, utywala bungakhona kwezinye iintlanganiso

eziququzelelwa yinkampani. Abaqeshwa abakwiminyaka

eselungelweni lokusela bangasela kule micimbi.

Page 20: UMmiselo weenqobo ezisesikweni zokuziphatha · Ukubuza umbuzo okanye ukuxela ubugwenxa, qhagamshelana ne-Massmart Ethics Line kule nombolo 0800 20 32 46 eMzantsi Afrika okanye uthumele

To ask a question or report a violation, contact the Massmart Ethics Line on 0800 20 32 46 in South Africa or [email protected]. For other locations, consult the back of this Code of Ethical

Conduct. Massmart strictly prohibits victimisation against any employee who reports a concern. Reports can be made anonymously or confidentially. All reports will be treated confidential by

Massmart.

1

Ukuthintelwa koCalucalulo noKuhlutshwa

Kwigumbi leti, omnye wabaqeshwa undibize ngegama elingenantlonipho elimayelana nohlanga lwam. Ndifanele ndenze ntoni?

Xela esi siganeko ngoko nangoko kubaphathi

ngokusebenzisa Inkqubo yoNxibelelwano

ngoMnyango Ovulekile, okanye

uqhagamshelane nekomiti yeenqobo

ezisesikwenieMassmart.

UMphathi weSebe usoloko esenza iintetho ezimalunga nokuba ndibukeka kakuhle kangakanani, nto leyo endenza ndizive ndingakhululekanga. Ndifanele ndenze ntoni?

Siyakukhuthaza ukuba uxelele lo mntu ayeke loo

mkhwa. Xa uziva ungakhululekanga ukuthetha

naloo mntu, okanye ukuba loo mkhwa

uyaqhubeka, xela oku ngoko nangoko

kubaphathi ngokusebenzisa Inkqubo

yonxibelelwano ngomnyango ovulekileyo,

okanye uqhagamshelane nekomiti yeenqobo

ezisesikweni eMassmart.

Ingaba ikhalenda yam yedesika eneengcinga eziqhelekileyo nezihlekisayo malunga nesondo ilungile emsebenzini?

Hayi. Ingamcaphukisa omnye umntu

emsebenzini. Ukuba uyathandabuza nangayiphi

na indlela, ngoku ke yisuse ikhalenda

emsebenzini.

Ugxa wam emsebenzini usebenzise igama elicaphukisayo kum entlanganisweni. Ndifanele ndenze ntoni?

Thetha phandle uxelele loo mntu ukuba uziva

ungakhululekanga. Amanye amagama

ayacaphukisa jikelele kodwa amanye awanjalo.

Ugxa wakho usenokuba akazi ukuba amagama

asenokucaphukisa komnye umntu. Nawe

ungasebenzisa Inkqubo yonxibelelwano

ngomnyango ovulekileyo, okanye

uqhagamshelane nekomiti yeenqobo

ezisesikweni eMassmart.

Ukuziphatha okungalunganga

Umthengi uyaqhubeka ukundibiza ngamagama amabi ngexesha eme kumgca wokuba ndimncede. Ndifanele ndenze ntoni?

Qhagamshelana nelungu labaphathi okanye

Ummeli weCandelo Labasebenzi kwivenkile

yakho.

Umvuzo Neeyure zomsebenzi

Umphathi wam undicele ukuba ndiqokelele iinqwelo zempahla rhoqo emva kwemini endleleni yam xa ndisiya emotoweni yam. Ingaba oku kuvumelekile?

Hayi. Ufanele uxelele umphathi wakho ukuba

sele uphumile emsebenzini kwaye bubugwenxa

kumgaqo-nkqubo wenkampani ukuba usebenze

emva kokuphuma emsebenzini. Kwakhona

ufanele uxele lo mba kubaphathi ngokusebenzisa

Inkqubo yonxibelelwano ngomnyango

ovulekileyo, okanye uqhagamshelane nekomiti

yeenqobo ezisesikweni eMassmart.

Ungquzulwano loMdla

Kamva nje ndonge imali kuhlelo lwengxowa-mali. Ingxowa-mali ingonga imali kumgqatswa okanye umnikezeli ngeempahla. Ingaba oku bubugwenxa?

Ukuba awunalawulo oluthe ngqo kwiqhinga

lokonga imali, ngoko ke hayi, ayibobugwenxa.

Omnye umntu undixelele ukuba andinakuba ngumnini-zabelo zomnikezeli ngeempahla. Ingaba oku kulungile?

Mhlawumbi. Izithintelo kukuthi ungangabinawo

nawuphi na umdla wemali othe ngqo

kumnikezeli ngeempahla onefuthe ngqo okanye

hayi ngqo kwimimiselo yesikhundla sakho

eMassmart. Akukho zithintelo kumdla wemali

zomnikezeli ngeempahla oneshishini

ongenafuthe kulo.

Page 21: UMmiselo weenqobo ezisesikweni zokuziphatha · Ukubuza umbuzo okanye ukuxela ubugwenxa, qhagamshelana ne-Massmart Ethics Line kule nombolo 0800 20 32 46 eMzantsi Afrika okanye uthumele

To ask a question or report a violation, contact the Massmart Ethics Line on 0800 20 32 46 in South Africa or [email protected]. For other locations, consult the back of this Code of Ethical

Conduct. Massmart strictly prohibits victimisation against any employee who reports a concern. Reports can be made anonymously or confidentially. All reports will be treated confidential by

Massmart.

2

Ndisanda kuba yinxalenye kaMassmart kwaye ndingumnikazi weempahla ezikumgqatswa ophambili ezixabisa ngaphezu kwe-R1,000,000. Ndingazithengisa ezi mpahla?

Ufanele udandalazise olu lwazi kumphathi

wakho nakwikomiti yeenqobo

ezisesikwenieMassmart. Ikomiti yeenqobo

ezisesikwenieMassmart iza kucebisa malunga

nalo naluphi na ungquzulwano lomdla.

Kunenkampani yekontraka endenza ishishini nayo njengenxalenye yesikhundla sam kwaMassmart. Bandibuzile ukuba ikhona na injineli endiyaziyo abangayiqesha. Unyana wam ufundile kwaye angathanda ukusebenzela le nkampani. Ndingamthumela unyana wam azofuna isikhundla?

Hayi. Noxa inkampani yekontraka iye yafuna

izincomo zakho, oku kungabonakala ingathi

usebenzisa isikhundla sakho eMassmart

ukufumanela unyana wakho umsebenzi. Oku

kungalungquzulwano lomdla olungabekela

phantsi udumo lwakho njengommeli ka

Massmart.

Ummelwane wam ngomnye wabanikezeli ngeempahla. Uye wandimema mna nosapho lwam siye kumbhiyozo osekuhlaleni. Oku ingaba lungquzulwano lomdla ukuba siye saya kulo mbhiyozo?

Ayibobugwenxa ukuya kumbhiyozo, ukuba nje

umbhiyozo uvulelwe abamelwane kwaye

umenyiwe kuba ungummelwane, hayi ngenxa

yesikhundla sakho eMassmart. Khumbula

ukuzibuza: Ukuba omnye umnikezeli

ngeempahla okanye abanye abaqeshwa

bayayazi le meko, ingaba ingabonakala ngathi

ndibeka phambili ummelwane wam

njengomnikezeli ngeempahla, okanye

umnikezeli ngeempahla ebezama ukukufaka

ifuthe?

Iqela lam liza kuchophela uqeqesho oluququzelelwa ngumnikezeli ngeempahla ukufunda ngemveliso entsha eyaziswa ngumnikezeli ngeempahla. Umnikezeli ngeempahla uthe emnye umntu uzakufumana i-T-shirt mahala ngokuba sichophele uqeqesho. Singazamkela ezi-T-shirts?

Kuba i-T-shirts zisuka kubanikezeli ngeempahla

kwaye azinxulumananga nemveliso okanye

nokuqonda ngemveliso, iqela alifanelanga

lamkele ii-T-shirts. Yala ngokuphucukileyo

kumnikezeli ngeempahla ii-T-shirts kwaye

umcacisele ngemigangatho yezipho kunye

nezenzo zeziyolo.

Ndiye ndacelwa ndithethe phambi kweqela kwintlanganiso eququzelwe ngumnikezeli ngeempahla. Umnikezeli ngeempahla uzibophelele ekubhataleni zonke iindleko zezithethi zonke. Kulungile ukuba umnikezeli ngeempahla abhatalele ezi ndleko?

Hayi. Ngenxa yobuhlobo bethu nomnikezeli

ngeempahla, uMassmart nguye ofanele abe

noxanduva lwezi ndleko ezimayelana nale

ntlanganiso.

Ndisebenza kwicandelo lezemali kwaye ndafumana isipho semini yokuzalwa kumhlobo osenyongweni oqeshwe ngumnikezeli ngeempahla zokudlala eMassmart. Ndingasamkela isipho?

Kwindima yakho, awunafuthe ngqo okanye hayi

ngqo kubuhlobo boshishino nomnikezeli

ngeempahla, ngoko ke ayibobugwenxa

ukwamkela isipho kumhlobo wakho.

Page 22: UMmiselo weenqobo ezisesikweni zokuziphatha · Ukubuza umbuzo okanye ukuxela ubugwenxa, qhagamshelana ne-Massmart Ethics Line kule nombolo 0800 20 32 46 eMzantsi Afrika okanye uthumele

To ask a question or report a violation, contact the Massmart Ethics Line on 0800 20 32 46 in South Africa or [email protected]. For other locations, consult the back of this Code of Ethical

Conduct. Massmart strictly prohibits victimisation against any employee who reports a concern. Reports can be made anonymously or confidentially. All reports will be treated confidential by

Massmart.

21

Kusisithethe ukuba umnikezeli ngeempahla anikezele ngeziselo, ezifana neekofu, iiti okanye iziselo ezinganxilisiyo nezinye ezifana namaqebengwana kwintlanganiso zoshishino okanye amatyelelo kwizakhiwo zabo. Ndingawamkela la maqebengwana?

Ungawamkela amaqebengwana aqhelekileyo

afana nekofu, iziselo ezinganxilisiyo okanye

amaqebengwane amancinci. Kodwa,

awufanelanga wamkele ukutya neziselo

ezizakucingelwa ukuba sisidlo.

Umnikezeli ngeempahla uzibophelele ekundinikeni amatikiti amabini okuya kwiNdebe Yehlabathi ukuba ndibhatala imalana kuzo. Ndingawathenga la matikiti?

Hayi. Nangona ungabhatala imalana yamatikiti,

asenokungabonisi ixabiso elililo lentengiso.

Ezinye iindawo ziyakuvumela uwathengise

kwakhona amatikiti kwaye ungakwazi ukwenza

inzuzo xa uwathengisile. Oku kungathathwa

ngokuba sisipho sodumo kuba ukufumana

ithuba lokuchophela umcimbi ositheleyo ofana

neNdebe Yehlabathi ayiyo nto efikelelekayo

kuwonke wonke.

Iimpahla zikaMassmart

Ndisoloko ndifuneka ndithathe uhambo emsebenzini wam – Ndingasebenzisa ilaptop yomsebenzi ukujonga iakhawunti yam yebhanki ngexesha ndikuhambo?

Ewe, ukuba nje ayiphazamisani nokwenza

kwakho umsebenzi wakho.

Umphathi wam undixelele ukuba xa ndiseluhambeni nelaptop yam, ndingayiphatha kwinqelo moya. Ingaba oku kuyimfuneko ngenyani?

Ewe. Xa useluhambeni nelaptop yomsebenzi,

ufanele uyiphathe kwinqwelo moya.

Awufanelanga uyingenise nomthwalo wakho.

Kuyimfuneko ukukhusela ilaptop ebuseleni,

ukulahleka, ukusetyenziswa kakubi okanye

kumonakalo kunye nolwazi eluqulathileyo.

Page 23: UMmiselo weenqobo ezisesikweni zokuziphatha · Ukubuza umbuzo okanye ukuxela ubugwenxa, qhagamshelana ne-Massmart Ethics Line kule nombolo 0800 20 32 46 eMzantsi Afrika okanye uthumele

To ask a question or report a violation, contact the Massmart Ethics Line on 0800 20 32 46 in South Africa or [email protected]. For other locations, consult the back of this Code of Ethical

Conduct. Massmart strictly prohibits victimisation against any employee who reports a concern. Reports can be made anonymously or confidentially. All reports will be treated confidential by

Massmart.

22

Ukhuphiswano oluhle & Nentsebenziswano entle

Sizinikezele ukuvumelana nalo naluphi na ukhupiswano,

intsebenziswano entle kunye nemithetho echasene

nokungathembeki esebenza kushishino lwethu ehlabathini

jikelele. Le mithetho inceda ukukhusela ukhuphiswano, yenze

kubekho iintengiso ezivulekileyo, kwaye iphucule imveliso,

inguqulelo kunye nexabiso kubathengi. Imigaqo-nkqubo yethu

kunye namanyathelo zibonisa umdla wethu ekukhuthazeni

ukhuphiswano oluvumelana nayo yonke imitheto esebenzayo

yokhuphiswano nenkcaso yokungathembeki,

kwanokuzibandakanya kwiintengiso ezinyanisekileyo

nezichanekileyo kunye nezenzo zeentengiso. Ngokwenza oko,

siza kuzabalaza njengenkampani kwaye siqhubeke sinceda

abathengi bethu kwihlabathi lonke bonge imali kwaye baphile

ngcono. Qhagamshelana nesebe lezomthetho ukufumana

iinkcukacha ezikhethekileyo zemithetho esebenzayo ukufuna

icebo.

Ukungabina ntembeko ngenjongo

Ukuzabalazela ukugqwesa kuthetha ukuqhuba ushishino lwethu

ngobulungisa obuphezulu kwaye singaze siluqhube okanye

sizibandakanye kwizenzo ezikhohlisayo, ezingenantembeko

okanye ezobuqhophololo. Ezi zenzo aziphelelanga nje

ukungabikho sesikweni, kodwa zingaba bubugwenxa

kumthetho. Ufanele usingathe indawo yakho yoshishino

ekhethekileyo ngendlela engenabumfihlo ngolona hlobo.

Kwakhona ufanele ukhuthaze imo yengqesho exhasa igalelo

labaqeshwa bakho kwaye esekelwe kwiinqobo ezisesikweni

zenkampani yethu kunye neenkolo zethu. Izenzo

zobuqhophololo okanye zokungathembeki zinethuba elikhulu

lokwenzeka kwiimo apho kungekho iindlela ezaneleyo zolawulo

okanye ukulindela izinto ezingenakufezekiswa.

UMongameli waseMzantsi Afrika ukusukela ku1994 – 1998,

n e s i r h u l u m e n t e

Page 24: UMmiselo weenqobo ezisesikweni zokuziphatha · Ukubuza umbuzo okanye ukuxela ubugwenxa, qhagamshelana ne-Massmart Ethics Line kule nombolo 0800 20 32 46 eMzantsi Afrika okanye uthumele

To ask a question or report a violation, contact the Massmart Ethics Line on 0800 20 32 46 in South Africa or [email protected]. For other locations, consult the back of this Code of Ethical

Conduct. Massmart strictly prohibits victimisation against any employee who reports a concern. Reports can be made anonymously or confidentially. All reports will be treated confidential by

Massmart.

23

Ubulungisa ngezimali & Nobalo zimali olungahambi kakuhle

UMassmart ufuna ubalo oluthembekile noluchanekileyo kunye

nengxelo yeenkcukacha zemali ukuze enze izigqibo zoshishino

ezineembophelelo. Zonke iincwadi zezimali, amaxwebhu kunye

neeakhawunti kufuneka zibonise ngokuchanekileyo udluliso

lwemali kunye neziganeko. Kufanele zivumelane nemithetho

siseko evunyiweyo jikelele yezibalo kunye neendlela

zikaMassmart zolawulo lwangaphakathi. Akukho xwebhu

okanye ncwadi kaMassmart emayenziwe ngobuxoki nangesiphi

na isizathu. Akukho akhawunti yengxowa-mali okanye iimpahla

kaMassmart eza kuqalwa nangeyiphi na injongo, ingakhange

idandalaziswe okanye ibhaliswe.

Urhwebo lwangaphakathi

Kunxamnye nomthetho ukuthenga okanye uthengise isitokhwe

okanye ezinye iimpahla ngokusekelwe kwizinto eziphathekayo,

iinkcukacha ezingezizo ezikawonke wonke okanye iinkcukacha

zangaphakathi. Iinkcukacha zangaphakathi yiyo nayiphi into

ephathekayo, iinkcukacha ezingezizo ezikawonke athi umongi

wemali onengqiqo acingele ukuba zibalulekile xa esenza isigqibo

sokonga imali. Imizekelo eqhelekileyo iquka iintengiso

zamaxesha athile okanye iinkcukacha zeenzuzo kaMassmart

Holdings Limited okanye abancedisi bakaWalmart U.S.,

UWalmart kuzwelonke okanye inkampani yonke phambi kokuba

udandalazise kuwonke wonke iinkcukacha ezinjalo, uqikelelo

lweenzuzo ezizayo okanye ilahleko okanye umba wesiganeko

esibalulekileyo ofana nomanyano olungekaqosheliswa,

utshhitsho kwimo yokusebenza okanye utshintsho kubaphathi

abaphezulu.

Kwakhona kunxamnye nomthetho ukuba nonxibelelwano

okanye ukulumkisa abanye ngeenkcukacha zangaphakathi

ukuze bakwazi ukuthenga okanye bathengise izabelo okanye

ezinye impahla ngokusekelwe kwezo nkcukacha. Ukuba

unolwazi lwazo naziphi na iinkcukacha zangaphakathi

ngoMassmart, uWalmart okanye neyiphi na enye inkampani,

kuquka abanikezeli ngeempahla bethu okanye oogxa bethu

kushishino, unesithintelo sokurwheba ngqo okanye hayi ngqo

okanye ulumkise abanye ukuba barhwebe ngezabelo okanye

ezinye iimpahla zalo nkampani. Ezi zithintelo zifanayo zisebenza

nakowuphi na umntu ohlala ekhayeni lakho okanye

oxhomekeke kuwe ngemali, kunye nakulo naliphi na iziko

okanye iakhawunti yeempahla esenokuba ikulawulo lwakho.

Njengabaqeshwa bakaMassmart, sifanele sonke sikhumbule

oku:

• Ungaze uthenge okanye uthengise izabelo okanye ezinye iimpahla nakweyiphi na inkampani xeshikweni unolwazi lwangaphakathi lwalo nkampani.

• Ungaze wenze isincomo nakubani na uba athenge okanye athengise izabelo okanye ezinye iimpahla nakweyiphi na inkampani xeshikweni unolwazi lwangaphakathi lwalo nkampani.

• Ungaze undandalazise ulwazi lwangaphakathi malunga noMassmart okanye uWalmart nakubani na ongaphandle kuMassmart (kuquka amalungu osapho), ngaphandle kokuba olo lwazi luye lwabhengezwa kuwonke wonke okanye ngaphandle kokuba eso sibhengezo siye savunyelwa lisebe lezomthetho kwaye, kwiimeko ezinjalo, kuphela emva kokuba isebe lezomthetho likwazisile ukuba amanyathelo afanelekileyo sele ethathiwe ukuthintela ukusetyenziswa bugwenxa kolwazi.

• Dandalazisa ulwazi lwangaphakathi kubantu abaphakathi kuphela xa kusekelwe kwimfuneko yokwazi.

• Ungaze uqale ukulungiselela ngokungalunganga amaxabiso eentengiso, okanye usasaze amarhe okanye ulwazi olububuxoki malunga neentengiso.

• Ungaze uthenge okanye uthengise izabelo zikaMassmart okanye uWalmart xeshikweni ithuba lorhwebo livaliwe ukuba ufanele ube kwithuba lorhwebo, njengoba kuchaziwe Kumgaqo-nkqubo kaMassmart wezimali okanye imigaqo-nkqubo enxulumeneyo.

• Ukuba unayo nayiphi imibuzo okanye iinkxalabo ngorwhebbo lwangaphakathi, jonga umgaqo-nkqubo kaMassmart wezimali okanye uqhagamshelane nesebe lezomthetho okanye ikomiti yeenqobo ezisesikweni eMassmart.

• Urhwebo Oluthintelwayo lwePracticesor

Asiyi kuba yinxalenye yayo nasiphi na isenzo esijonge

ekuthinteleni urhwebo okanye sikhuthaze ukwala ukwenza

ushishino nabathengi, amalungu okanye abanikezeli ngeempahla

nakweliphi na ilizwe apho oko kwala kungaba bubugwenxa

kumthetho osebenzayo. Ukuba ufumanisa ukwala ukwenza

ushishino okanye naluphi na unxibelelwano mayelana nokwala

okunjalo, qhagamshelana nesebe lezomthetho.

Page 25: UMmiselo weenqobo ezisesikweni zokuziphatha · Ukubuza umbuzo okanye ukuxela ubugwenxa, qhagamshelana ne-Massmart Ethics Line kule nombolo 0800 20 32 46 eMzantsi Afrika okanye uthumele

To ask a question or report a violation, contact the Massmart Ethics Line on 0800 20 32 46 in South Africa or [email protected]. For other locations, consult the back of this Code of Ethical

Conduct. Massmart strictly prohibits victimisation against any employee who reports a concern. Reports can be made anonymously or confidentially. All reports will be treated confidential by

Massmart.

24

Ukungathembeki ngenjongo

Umfelandawonye worwhebo lweshishini uye waqhagamshelana nam mayelana nokuthatha inxaxheba kuphando lokuthelekiswa komgangatho wamalungu omfelandawonye wabo. Oku kubonakala ngathi yindlela elungileyo yokufumana ulwazi malunga nabagqatswa bethu. Ndingathatha inxaxheba?

Akukho nto ibheke ecaleni ngokuthatha inxaxheba

kwimisebenzi yokuthelekisa umgangatho kwishishini. Nangona

kunjalo, oku kungaze kusetyenziswe njengendlela yokufumana

ulwazi oluyimfihlo malunga nabagqatswa.

Isebe lethu linabaqeshwa abanininzi abasilelayo kuqeqesho lwabo lwe intanethi. Ukuphepha ukugqithisela kumphathi wam ingxelo elibazisekileyo, ndingacela ugxa wam waseofisini abenzele olu qeqesho ndize ndixoxe ngomxholo walo nogxa wam ngexesha lentlanganiso yeqela lethu?

Hayi. Ukucela ugxa wakho waseofisini achophele uqeqesho

lweintanethi esikhundleni sabanye abaqeshwa akuzuba sisenzo

sokungathembeki ngenjongo nje kuphela, kodwa isikhokhelo

somphathi esinxamnye neenqobo ezisesikweni. Oku kungabeka

phantsi ubulungisa bakho, kunye nobulungisa bogxa bakho

eofisini noogxa bakho bomsebenzi abafanele bachophele olu

qeqesho lweintanethi. Ukongeza, uqeqesho lweintanethi

lusetyenziselwa ukuqinisekisa ukuba abaqeshwa bethu

baqeqeshwa ngokuchanekileyo ukusingatha iimeko ezithile

abangathi bahlangabezane nazo emsebenzini wabo okanye

kwindawo yengqesho. Ukuba awuvumeli oogxa bakho

basemsebenzini bachophele uqeqesho lwabo abafanele

balenze, kunokwenzeka ukuba ubeka emngciphekweni, abo

baqeshwa, abathengi kunye nenkampani.

Ndifake isicelo somnye umsebenzi eMassmart. Imfuneko yomsebenzi sisidanga saseNyuvesithi. Sendizakusigqiba isidanga sam kwiinyanga ezimbalwa. Ndingaxela kwiCV yam ukuba ndinesidanga?

Hayi. Kufanele unyaniseke ngeengxelo zemfundo yakho xa

ufuna umsebenzi. Ukuxela ubuxoki ngemfundo yakho, amava

omsebenzi okanye imvume sisenzo sokungathembeki

ekungenzeka sibeke inkampani yethu emngciphekweni

kananjalo inikeza ithuba elingalunganga kwinkqubo

yokukhethwa komntu ofake isicelo somsebenzi.

Page 26: UMmiselo weenqobo ezisesikweni zokuziphatha · Ukubuza umbuzo okanye ukuxela ubugwenxa, qhagamshelana ne-Massmart Ethics Line kule nombolo 0800 20 32 46 eMzantsi Afrika okanye uthumele

To ask a question or report a violation, contact the Massmart Ethics Line on 0800 20 32 46 in South Africa or [email protected]. For other locations, consult the back of this Code of Ethical

Conduct. Massmart strictly prohibits victimisation against any employee who reports a concern. Reports can be made anonymously or confidentially. All reports will be treated confidential by

Massmart.

25

Ukunqanda ucalucalulo Nokuhlutshwa

Umphathi wam uthe ngenxa yobunzima bokufikelela kwiibhini eziphezulu kwigumbi elingemva, sifanele sikhankanye kwisistimu ukuba ukuhlolwa kweebhini kwenziwe, kodwa ngenyani, khange kwenzeke. Ndifanele ndenze ntoni?

Into ecetyiswa ngumphathi wakho ukuba

uyenze kukuxoka ngohlolo lweebhini,

okungesosenzo nje sokungathebmeki, kodwa

singase sibe nobungozi kushishino lwethu.

Ngokungenzi uhlolo lweebhini kakuhle,

kungenzeka ukuba uchaphazela izinga

leenkonzo zabathengi evenkileni kunye

nokuchaphazela amandla wevenkile ukugcina

amazing achanekileyo estokhwe. Ngaphezulu,

umphathi wakho ukucele ukuba wenze isenzo

esingathembekanga. Ufanele ukuxele oku

kubaphathi ngokusebenzisa inkqubo

yonxibelelwano yomnyango ovulekileyo

okanye uqhagamshelane nekomiti yeenqobo

ezisesikweni eMassmart.

Intembeko ngezimali

Umphathi wam undixelele ukuba mandehlise iimpahla ezininzi ziye kuziro, kodwa ndizishiye kwishelifi zizokuthengiswa kuba oku kuza kunceda ‘’uluhlu lwethu leempahla’’. Ingaba oku kwamkelekile?

Hayi. Ukulungiselela amaxabiso

ngokungalunganga ayikuko nje

ukungathembeki, kodwa kungachaphazela

iinzuzo zevenkile. Ukuba uyalelwa ukuba wenze

oku, xela oku kwikomiti yeenqobo ezisesikweni

eMassmart ngoko nangoko.

Ugxa wam womsebenzi osecaleni kwam uthi ulungiselela ulwazi lwethu lweziomali ukuze ‘’iinyanga zethu ezintle’’ zincede ‘’inyanga zethu ezimbi’’. Ingaba oku kungayingxaki.

Ukulingiselela ngokungalunganga iiakhawunti

kunye nezibonelelo ayikuko nje

ukungathembeki ngenjongo, kodwa kukwayiyo

nenkxalabo yobulungisa ngezimali kwaye

kunganeziphumo ezinobuzaza, kubuqu

nakwinkampani. Ufanele uxele oku kwikomiti

yeenqobo ezisesikweningoko nangoko.

Urhwebo lwangaphakathi

Ndinolwazi lwangaphakathi olusuka kumthengisi obhengezwe phandle malunga nemveliso emangalisayo entsha ezakuqaliswa yinkampani. Ndingazithenga izabelo zala nkampani ezibhengeziweyo?

Hayi. Naziphi na izabelo ezithengwe okanye

ezithengiswe ngokusekelwe kwizinto

eziphathekayo, ulwazi olungelulo olukawonke

wonke ithathwa njengorhwebo

lwangaphakathi.

Ndingakhuthaza umhlobo azithenge?

Ukukhuthaza abanye bathenge izabelo

kungathathwa kananjalo njengorhwebo

lwangaphakathi kwaye yaziwa ngesiqhelo

ukuba ‘’kukulumkisa’’. Umhlobo uza kuba

netyala lokurhweba ngaphakathi, ukuba

uthenge izabelo ngokusekelwe ekumlukiseni

kwakho kwaye uza kuba netyala lokurhweba

ngaphakathi ngokuthi ulumkise, noxa

ungathenganga naziphi na izabelo kwizabelo

ezibhengeziweyo zenkampani.

Izenzo Zorhwebo Olunezithintelo

Ndixelelwa ukuba ndale ukusebenzisana nomnye wabanikezeli ngeempahla kuba benza ushishino kwelinye ilizwe. Ndingala ushishino nalo mnikezeli ngeempahla?

Noxa izithintelo ngamanye amaxesha zibekwa

kumazwe athile nakubantu abathile, kungcono

ngamaxesha onke ukuthetha nesebe

lezomthetho okanye lesivumelwano phambi

kokuthatha naliphi na inyathelo xa uthe

wayalelwa ukuba wale ukusebenzisana

nomnikezeli ngeempahla othile okanye ilizwe.

Page 27: UMmiselo weenqobo ezisesikweni zokuziphatha · Ukubuza umbuzo okanye ukuxela ubugwenxa, qhagamshelana ne-Massmart Ethics Line kule nombolo 0800 20 32 46 eMzantsi Afrika okanye uthumele

To ask a question or report a violation, contact the Massmart Ethics Line on 0800 20 32 46 in South Africa or [email protected]. For other locations, consult the back of this Code of Ethical

Conduct. Massmart strictly prohibits victimisation against any employee who reports a concern. Reports can be made anonymously or confidentially. All reports will be treated confidential by

Massmart.

26

Inkcaso Yorhwaphilizo

UMassmart ukholelwa kwiintengiso ezilungileyo,

ezikhululekileyo nezivulekileyo. Kwakhona sikholelwa

ekukhuthazeni ulawulo olulungileyo. Asikunyamezeli ukunyoba,

urhwaphilizo okanye naluphi na uhlobo lwesenzo esinxamnye

neenqobo ezisesikweni.

Imo yethu ngeenzuzo ezingalunganga izinzile – kungakhathliseki izenzo zangaphakathi okanye izithethe, okanye umonakalo kushishino lethu.

UMassmart ngokungqingqwa uthintela nabani na omele

uMassmart nokuba ngqo okanye hayi ngqo, ukuba enze okanye

amkele unyobo okanye iintlawulo ezingalunganga. Umgaqo-

nkqubo wehlabathi wenkcaso yorhwaphilizo uyasithintela

ekuhlawuleni, ekuboneleleni, nasekugunyaziseni imali (okanye

nantoni na enexabiso) ekufakeni ifuthe ellingalunganga

nakubani na. Oku kusebenza nakwiintlawulo ezenziwa

ngokusebenzisa omnye umntu onganxulumananga

noMassmart, njengomntu omele uMassmart. Isithintelo sethu

siquka kwakhona iinzuzo ezincinci okanye ezingephi ezifaka

ifuthe elingalunganga emntwini. Imo yehtu ngeenzuzo

ezingalunganga izinzile — kungakhathaliseki izenzo

zngaphakathi okanye izithethe, okanye umonakalo kushishino

lwethu.

Sifanele siluphephe unxibelelwano negosa likarhulumente,

umqeshwa wenkampani elawulwa ngurhulumente okanye

umbutho wezopolitiko ongabonakala ungalunganga. Oku

kuquka nabani na owenza umsebenzi karhulumente okanye

osebenzela nawuphi na urhulumente nakweliphi na inqanaba

(umzekelo, igosa eligunyazisa irhafu, amalungu omkhosi okanye

wogcino mthetho), umbutho wezopolitiko okanye uququzelelo

(kuquka abaqeshwa abangabhatalwayo), umbutho kawonke

wonke kuzwelonke (umzekeko, Ibhanki Yehlabathi) okanye

ishishini elilawulwa ngurhulumente okanye elikarhulumente

(umzekelo, abaqeshwa beshishini elilawulwa ngurhulumente,

iinkampani zombane, izibhedlela, njalo njalo). Ikontraka neziko

elilawulwa ngurhulumente okanye uluntu jikelele ifuna imvume

ebhalisiweyo yangaphambili esuka kwisebe lezomthetho kunye

nemvume esuka kwiqela lesivumelwano senkcaso

yorhwaphilizo.

Ufanele uxele nabuphi na ubugwennxa okanye izicelo zokunyoba.

Ukufumana isikhokhelo esithe vetshe ngalo mba, qhagamshelana

neqela lesivumelwano senkcaso yorhwaphilizo, okanye ikomiti

yeenqobo ezisesikweni eMassmart.

Ikumkani yaseRoma ukusuka ngo-AD 161 ukuya ku-180,

(AD 121 – 180)

Page 28: UMmiselo weenqobo ezisesikweni zokuziphatha · Ukubuza umbuzo okanye ukuxela ubugwenxa, qhagamshelana ne-Massmart Ethics Line kule nombolo 0800 20 32 46 eMzantsi Afrika okanye uthumele

To ask a question or report a violation, contact the Massmart Ethics Line on 0800 20 32 46 in South Africa or [email protected]. For other locations, consult the back of this Code of Ethical

Conduct. Massmart strictly prohibits victimisation against any employee who reports a concern. Reports can be made anonymously or confidentially. All reports will be treated confidential by

Massmart.

27

Inkcaso Yokusebenzisa imali ngamaqhinga

Sizinikezele ukuvumelana ngokupheleleyo nayo yonke

imithetho esebenzayo echasene nokusetyenizswa kwemali

ngamaqhinga kwihlabathi lonke. Amanye amazwe anemithetho

ekufanele siyithobele emayelana nokuxelwa kwemali ezinkozo

okanye olunye udluliso lwemali olukrokrisayo.

Qaphela ezi zenzo zilandelayo:

• Iintlobo zeentlawulo ezinxulumene nokusetyenziswa kwemali ngamaqhinga ezifana: nemiyalezo yemali emininzi, umthwalo wentengo yeemvliso esezihlawulelwe, ezifana namakhadi ezipho okanye izixa ezikhulu zemali edluliswayo.

• Umthengi okanye omnye umntu obandakanyekayo othandabuzayo ukunikezela ngeenkcukacha ezigcweleyo, onikezela ngeenkcukacha zobuxoki okanye ezikrokrisayo okanye uxhalabile ukuphepha iimfuneko zengxelo okanye zokugcinwa kwamaxwebhu.

• Udluliso lwezimali olungaqhelekanga ngaphakathi kwezwe okanye ngaphandle olubonisa izenzo zentlondi okanye ezobuqhetseba.

• Ukumisa ngandlela yimbi udluliso lwezimali ukuphepha iimfuneko ezithile, ezifana nokwenza udluliso lwemali oluninzi esisixa esingaphantsi komlinganiselo wesixa esixelwayo.

• UMassmart umisele imithetho malunga neentlobo zemali ezamkelekileyo. Ukufumana isikhokhelo esithe vetshe ngalo mba, nceda uqhagamshelane nesebe lesivumelwano. .

Igunya lengqesho

Sizabalazela ukuba ngabahlali abalungileyo bezoshishino.

Ekugqibeleni asiyi kuqasha, sifune ukuqesha, okanye sidlulisele

ngomrhumo, nabani na ongagunyaziswanga ngokomthetho

ukusebenza elizweni apho afuna khona ingqesho. Luxanduva

lwethu ukuhlola, ukungqinisisa kwaye sibhale isazisi kunye

nokugunyaziswa kwengqesho yomqeshwa ngamnye omtsha,

kuquka abaqeshwa abathunyelwe ukusebenza kwamanye

amazwe angengawo awabo. Sinoxanduva lokungqinisisa

kwakhona ukufanelekela ukuqhubeka nengqesho yomqeshwa

ngamnye ngokufuna amanye amaxwebhu xa ugunyaziso

lomsebenzi wokuqala luphelile.

Bonke abantu esibaqashayo, okanye esibhathumela

kumsebenzi wamazwe ngamazwe angengawo lawo abasuka

kuwo, kufuneka banikezele ngamaxwebhu abo achanekileyo

kunye nokungqinisiswa kogunyaziso lokusebenza elizweni abaza

kuqeshwa kulo.

Ngokuvumelana nemithetho yokufudukela kwelinye ilizwe,

kubalulekile ukuba silandele imigaqo-nkqubo yethu emalunga

nenkcaso yocalucalulo ngengqesho ngokusekelwe kwilizwe

asuka kulo, okanye ukuba ngumhlali okunokwenzeka okanye imo

yokuba ngumhlali. Sifuna zonke iiarhente zengqesho, iikontraka

kunye nabanye esenza nabo ushishino bavumelane ngokugcwele

nayo yonke imithetho yokufudukela kwelinye ilizwe.

Uxanduva kokusingqongileyo, Impilo & Nokhuseleko kwindawo yengqesho

Sonke sifanele sisebenze njengabaququzeleli bokusingqongileyo

kwaye sikhathalele ukhuseleko nentlalo-ntle yabaqeshwa

bethu, amalungu, abathengi kunye neengingqi zokuhlala.

Uxanduva lokusingqongileyo

UMassmart uzinikezele ekuqhubeni ushishino lwakhe ngendlela

enoxanduva lwezentlalo kunye nelilungileyo. Sizimisele

kukhuselo lokusingqongileyo kunye nogcino lobutyebi bethu

bendalo. Sinoxanduva kananjalo lokuvumelana nayo yonke

imimiselo nemiqathango esebenzayo kokusingqongileyo. Olu

xanduva sisiseko esingundoqo sokuzinikela kwethu kugcino

lokusingqongileyo. Sonke sifanele senze ngokulungileyo

mayelana nemicimbi yokusingqongileyo ukuqhubela phambili

injongo yethu yokunceda abantu baphile ngcono kunye

nokuqinisekisa ihlabathi elingcono kwizizukulwana ezizayo.

Impilo & Ukhuseleko

UMassmart uzinikezele ekukhuseleni impilo nokhuseleko lwabo

bonke abaqeshwa, abathengi kunye neengingqi zokuhlala kuba

sinenkathalo yentlalo-ntle yomntu ngamnye. Ukwenza

ushishino lwethu nogkuvumelana nayo yonke imithetho

yempilo nokhuseleko kubaluleke kakhulu kubaqeshwa bethu

kunye neengingqi zokuhlala esenza kuzo ushishino.

Njengabaqeshwa bakaMassmart, sifanele njalo sivumelane

nayo yonke imithetho nemigaqo-nkqubo esebenzayo yezempilo

nokhuseleko kwaye singaze sibethe ngoyaba inkxalabo malunga

nempilo nokhuseleko. Ukwenza ngokulungileyo kwiimeko

zempilo nokhuseleko kubaluleke kakhulu kwinjongo yethu

yoshishino yokubonelelo ngemeko yentengo nengqesho

ekhuselekileyo.

Xa unemibuzo malunga nemicimbi yokusingqongileyo okanye

ukhuseleko, nceda qhagamshelana nesebe lesivumelwano

okanye ikomiti yeenqobo ezisesikweni eMassmart.

Page 29: UMmiselo weenqobo ezisesikweni zokuziphatha · Ukubuza umbuzo okanye ukuxela ubugwenxa, qhagamshelana ne-Massmart Ethics Line kule nombolo 0800 20 32 46 eMzantsi Afrika okanye uthumele

To ask a question or report a violation, contact the Massmart Ethics Line on 0800 20 32 46 in South Africa or [email protected]. For other locations, consult the back of this Code of Ethical

Conduct. Massmart strictly prohibits victimisation against any employee who reports a concern. Reports can be made anonymously or confidentially. All reports will be treated confidential by

Massmart.

28

Ukhuseleko lweeMveliso & noKutya

KwaMassmart, ukhuseleko lweemveliso kunye nokutya

kungaphezulu kokuba lilungelo eliphambili okanye imfuneko

engumqathango, ziyinxalenye yesiko lethu. Njengabaqeshwa

eMassmart, sifanele sivumelane nayo yonke imithetho

esebenzayo yokhuseleko lweemveliso nokutya kunye

nemiqathango yonke imihla yoshishino lwethu. Kubanikezeli

ngeempahla abangamawaka kuzwelonke, sibone ukuba

sinoxanduva lokuqinishekisa ukuba abanikezeli ngeempahla

bethu bancamathela ngokungqongqo koko kulindelweyo,

kwimithetho nakwimiqathango yokhuseleko lweemveliso kunye

nokutya. Ukuba unayo nayiphi na imibizuo okanye iinkxalabo

mayelana nokhuseleko lweemveliso kunye nokutya kananjalo

nemiqathango neemfuneko ezisebenzayo kwindawo yakho

yoshishino, qhagamshelana nesebe lesivumelwano okanye

ikomiti yeenqobo ezisesikweni eMassmart.

Ukukhusela Iinkcukacha Zobuqu & noShishino

Kushishino lwethu lwemihla yonke sinokuhlangabezana

nenkcukacha zobuqu okanye zoshishino lwabaqeshwa,

abathengi, abanikezeli ngeempahla, amalungu, kunye

nenkampani yethu. Luxanduva lwakho ukukhusela ezi

nkcukacha ngokwemithetho esebenzayo kunye nemigaqo-

nkqubo yethu, equka ukugcinwa kweemfuneko zamaxwebhu

ethu kunye neenkolo zenkampani yethu.

Iinkcukacha zingaba zeziphathekayo (ezisemaphepheni okanye

zibe ngobuxhakaxhaka bekhompyutha). Ufanele uqokelele

kuphela okanye ukhusele iinkcukacha zoshishino ezifunekayo

ukwenza umsebenzi wakho. Ufanele uphathe ezi nkcukacha

ngokhuseleko ngokwexesha ezifanele zihlale zisebenza ngalo

kwaye uvumelane neemfuneko zokuphatha amaxwebhu

eMassmart. Iinkcukacha zenkampani eziyimfihlo zahlulwe

ngokweendidi ezintathu zeenkcukacha: ezona zinobuzaza

kakhulu (ukhuseleko olungqongqo), ezinobuzaza (ukhuseleko

oluphakathi) nezo zingenabuzaza (ukhuseleko olusezantsi).

Imizekelo yeendlela ongakhusela ngazo iinkcukacha

ezinobuzaza kakhulu okanye ezinobuzaza iquka:

• Ukufikelela kwiinkcukacha ngeenjongo zoshishino kuphela.

• Ukwabelana ngeenkcukacha nabanye abaqeshwa ngeenjongo ezisemthethweni kuphela.

• Ukuthintela ufikelelo olungagunyaziswanga (umzekelo, ukutshixela iinkcukacha ezinobuzaza kakhulu).

• Ukubuyisela kuMassmart zonke iinkcukacha ezinobuzaza kakhulu nezinobuzaza kunye neziphi na ezinye iimpahla zikaMassmart ekupheleni kwengqesho.

• Xa kungekho mfuneko yokugcina iinkcukacha ezingoshishino

kwaye kungekho bango ngeenjongo ezisemthethweni, zitshabalalise ngokuzifaka kwisicoli maphepha okanye umgqomo oyimfihlo, ungaze uzilahle emgqomeni wenkunkuma.

Ukongeza kukhuseleko lwethu lweemfihlo zoshishino,

ngumgaqo-nkqubo wethu ukuhlonipha iimfihlo zorhwebo

lwabanye.

Xa ukholelwa ukuba uneenkcukacha eziyimfihlo zenkampani

ezifanele kwabelwane ngazo ngaphandle kwenkampani, funa

imvume kumphathi wakho, isebe lezomthetho, ikomiti

yeenqobo ezisesikweni eMassmart okanye isebe lesivumelwano

ngaphambi kokuba wabelane ngeenkcukacha.

Iimfihlo zorhwebo ngumzekelo weenkcukacha zoshishino

esimele sizikhusele. Ekulandeleni ukuzabalazela ukugqwesa siye

satyala uphuhliso lweesistimu, iinkqubo, iimveliso, iinkqubo

zoshishino kunye nobuxhakaxhaka bekhompyutha — iimfihlo

zethu zoshishino — ezithe zasenza inkokheli kwishishini

lweevenkile eziliqela kwaye isinike ugqweso kukhuphiswano.

Zonke iimfihlo zorhwebo zizinkcukacha ezinobuzaza kakhulu

kwaye funeka zigcinwe zikhuselekile. Ukongeza ekukhuseleni

iimfihlo zethu zoshishino, ngumgaqo-nkqubo wethu

ukuhlonipha iimfihlo zorhwebo lwabanye. Akukho mqeshwa

makadandalazise iimfihlo zorhwebo leenkampani esithi senze

nazo ushishino okanye iinkampani bebezisebenzela

ngaphambili.

Bonke abaqeshwa kufuneka baqinisekise ukuba ukusebenzisa

kwabo amajelo eendaba akubeki engozini ubumfihlo beemfihlo

zoshishino eMassmart, iinkcukacha ezinobuzaza kakhulu okanye

iinkcukacha zoshishino ezinobuzaza.

Iinkcukacha zobuqu babathengi, amalungu, abanikezeli

ngeempahla kunye nabathengisi kufuneka nazo ziphathwe

ngokhuseleko. Ungafikeleli okanye uqokelele iinkcukacha

ezinjalo ngaphandle kokuba zifunelwa ukwenza umsebenzi

wakho kwaye xa uyalelwe kuphela ngumphathi wakho. Xa

ukrokrela ukuba kungabakho ubugwenxa ngezo nkcukacha

zobuqu, yazisa ilungu labaphathi, iSebe lezabasebenzi okanye

ikomiti yeenqobo ezisesikwenieMassmart. Phatha iinkukacha

zempilo yabaqeshwa ngenkathalo efanayo.

Amasebe athile ngaphakathi kwinkampani yethu

angabanemithetho ekhethekileyo yobumfihlo okanye iinkqubo.

Kufuneka sifunde, siqonde kwaye sihlale sinolwazi

lweenkcukacha ezisebenza kwiindawo zethu ezithile zoshishino

nakwimisebenzi yethu. Ngaphezu koko, kufanele nje silandele

iimfuneko ezifanelekileyo zokuphatha amaxwebhu. Ukuba

unemibuzo mayelana neemfuno zokugcinwa kwamaxwebhu

ezisebenza kwindawo yakho yengqesho, nceda qhagamshelana

nesebe lesivumelwamo ukuze bakuncede.

Page 30: UMmiselo weenqobo ezisesikweni zokuziphatha · Ukubuza umbuzo okanye ukuxela ubugwenxa, qhagamshelana ne-Massmart Ethics Line kule nombolo 0800 20 32 46 eMzantsi Afrika okanye uthumele

To ask a question or report a violation, contact the Massmart Ethics Line on 0800 20 32 46 in South Africa or [email protected]. For other locations, consult the back of this Code of Ethical

Conduct. Massmart strictly prohibits victimisation against any employee who reports a concern. Reports can be made anonymously or confidentially. All reports will be treated confidential by

Massmart.

29

Izenzo zikaRhulumente kunye nezoPolitiko

Iikontraka zikaRhulumente kunye neMibuzo Kufanele singangeni nakweyiphi na ikontraka okanye

isivumelwano nequmrhu likarhulumente elikhoyo nangayo

nayiphi injongo ngaphandle kwemvume ebhaliweyo kuqala

esuka kwisebe lezomthetho kunye nelesivumelwano senkcaso

yebuqhetseba. Oku kuquka ngokukhethekileyo ukwamkela

ixabiso, iikontraka okanye iodolo zokuthenga iimveliso

neenkonzo. Ukusilela ukulandela le mfuneko kunganesiphumo

sokuthi uMassmart abe namatyala amakhulu esivumelwano

kunye neentlawulo ezinxulemeneyo.

Kufanele ngoko nangoko uxele yonke imibuzo esuka

kumaqumrhu karhulumente okanye abaphandi kumphathi

wakho okanye uqhagamshelane nesebe lomthetho. Yonke

imibuzo esuka kumaqumrhu karhulumente kunye nabaphandi

kufuneka iphendulwe ngokuchanekileyo nangokupheleleyo.

Ukubandakanyeka kwezoPolitiko

Ukuthatha inxaxheba kwinkqubo yopolitiko ngaphandle

kwendawo yengqesho kunye nangaphandle kweeyure

zomsebenzi iyabukeka. Ungenza amagalelo asemthethweni

eengxowa mali zobuqu kwizenzo zopolitiko. Nceda qaphela

ukuba uMassmart akazukunika mbuyekezo yezo zenzo

ngaphandle kokuba kufunwa ngumthetho. Ingxowa mali

yoshishino ayizukunikezelwa kubagqatswa bezopolitiko,

amaqumrhu okanye imibutho ngaphandle kolwazi

olukhankanyiweyo kunye nemvume ebhaliweyo yesebe

lemicimbi yeshishini eMassmart. Awukwazi ukusebenzisa

isikhundla sakho somsebenzi okanye imanyano yenkampani

ngokunxulumene nezenzo zopolitiko zobuqu bakho ngaphandle

kokuba olo lwazi lufunwa ngumthetho.

Urhwebo lwamazwe angaphandle

Onke amazwe alawula urhwebo lwamazwe ngamazwe

angaphandle lodluliso oludibanisa izenzo ezifana nokungena

ngaphakathi kweempahla, ukuphuma ngaphandle kweempahla

kunye nodluliso lwemali. Umzekelo, zonke iimpahla zorhwebo

lwangaphakathi ezingena kurhwebo lwelizwe kufuneka

zigunyaziswe liSebe le-Customs and Excise phambi kokuba

zikhululwe kwaye zihanjiswe kumnikazi wazo. KwiSebe

leCustoms and Excise, impahla yorhwebo iyavavanywa ukubona

ukuvumelana kwayo nemimiselo yangaphakathi elizweni kwaye

ihlolelwe iintlawulo yemirhumo nerhafu, apho zifuneka khona.

Kubalulekile ukuba sonke sithathele ingqalelo lemiba ilandelayo:

• Qinisekisa ukuba uhlolo olucokisekileyo lwazo zonke iimfuneko zemimiselo lwenziwe ngaphambi kokuzama ukungenisa okanye ukukhupha impahla yorhwebo. Iimfuneko zemimiselo zisebenza

Kwimpahla yorhwebo nakumaxwebhu.

• Amaxwebhu afanele aphelele kwaye abe ngachanekileyo, kuquka inkcazo, amaxabiso kunye nabantu ababandakanyekayo kolo dluliso lwazo.

• Ulawulo lwangaphakathi lufanele lumiselwe ukuqinisekisa ukuba isivumelwano nazo zonke iimfuno zemimiselo, kuquka naluphi na uxanduva lokugcina amaxwebhu.

Njengomqeshwa eMassmart, kufanele uziqhelanise nemithetho

nemimiselo emininzi esebenza kumsebenzi wakho, kuquka hayi

kuphela imithetho yorhwebo yelizwe lakho, kodwa imithetho

nemimiselo yawo onke amanye amazwe enokuthi ichaphazele

umsebenzi wakho eMassmart. UMzekelo, abanye

oorhulumente bangasingatha izithintelo ezininzi zorhwebo,

okufana nokuvalwa korwhebo kunye nezohlwayo ngakwinani

elininzi lamazwe, kuquka abahlali bamazwe ngamazwe. Udluliso

olubekelwe abantu abathile kunye nemibutho, okufana

nemibutho yabagrogrisi, abathubelezisi beziyobisi kunye

nokwandiswa kwezixhobo, kuyathintelwa, nangona abo bantu

okanye imibutho zingenakwayanyaniswa nakuphi na ukuvalwa

korwhebo lalo naliphi na ilizwe. Soloko uqhagamshelana neSebe

leSivumelwano phambi kokungena kuthetha-thethwano okanye

udluliso lwamazwe angaphandle.

Iingxelo kooNondaba

Unxibelelwano kule mihla yonxibelelwano loluntu ngeintanethi

(social media) lutshintshe indlela esisebenza nesihlala ngayo. Xa

iziganeko zivela okanye abantu befuna nje ulwazi, ungathathwa

ngokuba nguwe obe ngumthombo wolwazi malunga

nenkampani. Njengokuba uza kube uthetha namalungu osapho,

abathengi kunye nabahlobo, sikhuthaza ukuba wabelane nabo

ngebali likaMassmart. Xa ubuzwa nayiphi na imibuzo kwaye

awuqinisekanga ngeempendulo, nceda qhagamshelana ne-

Massmart Corporate Affairs okanye amacandelo eentengiso.

Ngokuphathelele ekwenzeni iintetho kuwonke wonke kumaziko

ooNondaba afana nomabonakude (TV), izitishi

zikanomathotholo okanye amaphephandaba orwhebo,

uMassmart uneencutshe zonxibelelwano ezibekiweyo

kwicandelo leMassmart Corporate Affairs kunye nakwicandelo

lezentengiso ezijongene nezenzo zonxibelelwano

lwangaphandle. Ufanele uthumele nayiphi na imibuzo kwezi

ncutshe ukuze ziphendule.

Page 31: UMmiselo weenqobo ezisesikweni zokuziphatha · Ukubuza umbuzo okanye ukuxela ubugwenxa, qhagamshelana ne-Massmart Ethics Line kule nombolo 0800 20 32 46 eMzantsi Afrika okanye uthumele

To ask a question or report a violation, contact the Massmart Ethics Line on 0800 20 32 46 in South Africa or [email protected]. For other locations, consult the back of this Code of Ethical

Conduct. Massmart strictly prohibits victimisation against any employee who reports a concern. Reports can be made anonymously or confidentially. All reports will be treated confidential by

Massmart.

30

Inkcaso yorhwaphilizo

Amapolisa asekuhlaleni kamva nje aye amisa iilori ezisuka kwiziko lethu lothutho mpahla kwaye agrogrisa ngokulibazisa uthutho ngaphandle kokuba umqhubi angabhatala malunga neR100 ezinkozo kwigosa lamapolisa. Ingaba oku kungenzeka?

Hayi. Umgaqo-nkqubo kaMassmart unqanda zonke iiintlawulo

ezingekho sikweni ezinikwa amagosa karhulumente ukufaka

ifuthe inyathelo likarhulumente. Olu thintelo lusebenza kwimali

ezinkozo, izipho okanye ezinye izinto zexabiso. Ufanele uxele le

nto ngoko nangoko kwikomiti yeenqobo ezisesikweni

eMassmart.

Ivenkile ifuna imvume kwisebe lezothutho eMzantsi Afrika. Ivenkile ngokwesiqhelo iye inike amagosa amaninzi asekuhlaleni iimantyi zeholide. Kulo nyaka, umphathi wevenkile ucebise ukuba isipho semali eyiR300 songezwe kwimantyi eza kunikwa intloko yesebe lezothutho. Ingaba oku kungenzeka?

Hayi. Umgaqo-nkqubo awuvumeli ikhadi lesipho kuba iyinto

yexabiso kwaye ngokucacileyo isingisele ekufakeni ifuthe

kwisebe lezothutho. Umgaqo-nkqubo uyazivumela izipho

ezincinci zesiqhelo, ezifana neempahla ezikhuthazwayo

ezinophawu lweMassmart ezinexabiso eliphantsi okanye

elingephi kwaye ezingasingiselanga ekufakeni ifuthe nakubani

na. Noxa kunjalo, inkqubo yokuvunywa kufuneka ilandelwe

ngaphambi kokunikela ngesipho salo naluphi na uhlobo kwigosa

likarhulumente. Ukuba unemibuzo mayelana nokubonelela

ngesipho kulo naliphi na igosa likarhulumente, nceda

uqhagamshelane neqela lesivumelwano senkcaso

yorhwaphilizo okanye ikomiti yeenqobo ezisesikweni

eMassmart.

Page 32: UMmiselo weenqobo ezisesikweni zokuziphatha · Ukubuza umbuzo okanye ukuxela ubugwenxa, qhagamshelana ne-Massmart Ethics Line kule nombolo 0800 20 32 46 eMzantsi Afrika okanye uthumele

To ask a question or report a violation, contact the Massmart Ethics Line on 0800 20 32 46 in South Africa or [email protected]. For other locations, consult the back of this Code of Ethical

Conduct. Massmart strictly prohibits victimisation against any employee who reports a concern. Reports can be made anonymously or confidentially. All reports will be treated confidential by

Massmart.

31

Inkcaso yokusetyenziswa kwemali ngamaqhinga

Umthengi uyala ukunikezela ngedilesi yakhe ukuze kwenziwe udluliselo lwemali kwelinye ilizwe. Ndingamxela lo mtu ‘’njengokrokrisayo”?

Nawuphi umthengi othandabuzayo

ukunikezela ngolwazi olufunwayo kufanelwe

axelwe njengo ‘krokrisayo’ xa kusenziwa

udluliselo lwemali. Qhagamshelana nelungu

labapathi ukuze likuncede.

Umthengi undibuze ukuba ndingakwazi na ukohlula isambuku semali egqithiswayo ibe zizizaxana ezininzi nto leyo engavakali ilungile. Ndingaqhubeka nolu gqithiso lwemali ngolu hlobo?

Hayi. Ukuba ngenyani lugqithiso lwemali kumtu

omnye okanye indawo enye lufanele lwenizwe

lube lunye. Oku kungathathwa njengo gqithiso

olukrokrisayo okanye olungaqhelekanga kwaye

lufanele luxelwe. Qhagamshelana nelungu

labaphathi ukuze likuncede.

Igunya lengqesho

Ndingaxela abaqeshwa abangagunyaziswanga ukusebenza ukuba baqeshwe ngobuchule yikontraka hayi uMassmart?

Ewe. Sifuna bonke oonokontraka bethu

basebenzise kuphela abaqeshwa

abagunyazisiweyo kumaziko ethu. Xa ukrokrela

ukuba kukho abaqeshwa abangagunyaziswanga,

nceda xelela abaphathi oku ngokusebenzisa

inkqubo yonxibelelwano ngomnyango

ovulekileyo okanye uqhagamshelane nekomiti

yeenqobo ezisesikweni eMassmart.

Ndenze njani xa umqeshwa esiza ezilungiselele ukusebenza kwaye akabonisi bungqina bokugunyaziswa kwengqesho?

Landela imigaqo-nkqubo yelizwe lakho

mayelana nokugunyaziswa kwengqesho. Oku

kuquka ukungqinisiswa kwabaqeshwa abatsha

kunye nabaqeshwa abandwendweleyo

abakwisabelo sokufuduswa emazweni abo

okanye begqithiswa. Umqeshi ufanele aphelise

ingqesho yomqeshwa ongakwazi ukubonisa

ubungqina bokugunyaziswa kwengqesho

kwisithuba sexesha elithile.

Uxanduva kwimo esingqongileyo, impilo kunye nokhuseleko endaweni yengqesho.

Xeshikweni ndisebenza kwigumbi elingemva, ndiqaphele ukuba abaqeshwa babeka iibhokisi okanye iiphalethi phambi komnyango wezongxamiseko, zivale umnyango. Ndixele oku kumphathi wam oye wathi akaboni ngxaki kulo nto kuba zibekwe okwexeshana kwaye ziza kususwa xa iimpahla zikhutshwa zisisiwa kumgangatho weentengiso. Ingaba yingxaki le nto

Ewe. Ukuvala iminyango yezongxamiseko

kubeka engozini abaqeshwa kunye nabathengi

xa kunokubakho imeko yongxamiseko

kwisakhiwo seshishini. Ngaphezu koko,

sisenokuhlangabezana nezohlwayo

ezinokubakhona zeentlawulo ezimalunga

neengozi zokhuseleko ezifana nokuvala okanye

ukutshixa iminyango yezongxamiseko.

Kubaluleke kakhulu ukuba iminyango

yezongxamiseko ifikeleleke ukuze isetyenziswe

ngoko nangoko kwisiganeko somlilo okanye

olunye ungxamiseko. Ufanele uxele olu lwazi

ngoko nangoko kwikomiti yeenqobo

ezisesikweni eMassmart.

Page 33: UMmiselo weenqobo ezisesikweni zokuziphatha · Ukubuza umbuzo okanye ukuxela ubugwenxa, qhagamshelana ne-Massmart Ethics Line kule nombolo 0800 20 32 46 eMzantsi Afrika okanye uthumele

To ask a question or report a violation, contact the Massmart Ethics Line on 0800 20 32 46 in South Africa or [email protected]. For other locations, consult the back of this Code of Ethical

Conduct. Massmart strictly prohibits victimisation against any employee who reports a concern. Reports can be made anonymously or confidentially. All reports will be treated confidential by

Massmart.

32

Umqeshwa ucelwa ukuba alahle iikhonteyina ezininzi zeekhemikhali zokucoca ezithe zonakala. Uyazi ukuba kuneenkqubo ezimiselweyo zokusebenza ezilawula ukulahlwa kwezinto ezifana nezi ezifanelekileyo, kodwa endaweni yokuzilandela, uthe nje wasusa iikhemikhali kwisakhiwo wazishiya apho ngaphandle. Lo mba ufanele usingathwe kanjani?

Iikhemikhali akufanelanga zigcinwe ngaphandle

kwesakhiwo kwaye zibe zichanabeke kwiimeko

zendalo, ingakumbi xa zonakele. Zingavuza

okanye, ziphelelwe lixabiso, zibe

nokusasazekela kwimo esingqongileyo.

Abaqeshwa bafanele baqinisekise ukuba zonke

iikhemikhali zigcinwa zikhuselekile kwindawo

evunyiweyo eneekhonteyina ezifanelekileyo

ukuze kunqandwe ukuba zisasazeke kwimo

esingqongileyo. Abaqeshwa ngawo onke

amaxesha bafanele balandele iinkqubo

ezimiselweyo zokusebenza ezimayelana nemo

esingqongileyo. Ukuba umqeshwa ufumanisa

ukuvuza okanye ukugcinwa

ngokungafanelekanga kweekhemikhali,

ufanele azise abaphathi ngoko nangoko kwaye

axele olo lwazi kwikomiti yeenqobo

ezisesikweni eMassmart.

Ukukhusela Ulwazi loMntu ngqo kunye nolweShishini

Umqeshwa womnikezeli ngetyala utshate nomnikezeli ngeempahla osebenzisana nabathengi eMassmart. Ndimbonile etsalela umnxeba umyeni wakhe emxelela ngexabiso leemveliso esizithenga kumgqatswa wakhe kushishino. Ingaba oku bubugwenxa.

Ewe. Nangona engenafuthe kwicandelo

loshishino asebenza ngalo eMassmart,

uyafikelela kulwazi oluyimfihlo olungabeka

inkampani yomyeni wakhe endaweni engcono

kunabanye abanikezeli ngeempahla.

Ugxa wakho ngokomsebenzi kutsha nje uye wangenisa isicelo sokuyeka emsebenzini. Ukusukela ngelo xesha, ube thumela nge-imeyile kwikhompyutha yakhe yasekhaya iinkcukacha zoqhagamshelwano zomnikezeli ngeepahla ukuze avule elakhe ishishini. Ingaba obu bubugwenxa?

Ewe. Iinkcukacha zomnikezeli ngeempahla

azigcinileyo umqeshwa ngokwesikhundla sakhe

eMassmart zithathwa njengemfihlo

yenkampani. Akafanelanga azisebenzisele

imizamo yeshishini lakhe. Ufanele uxele oku

kwikomiti yeenqobo ezisesikweni eMassmart.

Umhlobo wam uthe angandinika ulwazi mayelana ngeqhinga eliyimfihlo lentengiso ezayo yomgqatswa kushishino. Ndingalwamkela olu lwazi?

Hayi. Asinamnqweno okanye imfuneko yokwazi

okanye sifunde ngolwazi oluyimfihlo lwezinye

iinkampani.

Umphathi wam uxelele bonke oogxa bam emsebenzini ngemeko yam yempilo xa benditsala umnxeba izolo ndixela ukugula kwam. Ingaba ukwenza oku bubugwenxa?

Ingabubo. Oogxa bakho emsebenzini

abanamfuneko yoshishino yokwazi ngesimo

sempilo yakho. Kwimizekelo emininzi, noxa

kunjalo, olu hlobo lolwazi kwabelwana ngalo

ngenxa yenkathalo enyanisekileyo kunye

nenkxalabo ngawe njengelungu elibalulekileyo

nelixabisekileyo leqela. Thetha nomphathi

wakho umxelele ngenkxalabo yakho. Ukuba

uziva ungakhululekanga ukuthetha nomphathi

wakho, qhagamshelana nomphathi wakho

wecandelo labaqeshwa okanye ikomiti

yeenqobo ezisesikweni eMassmart.

Page 34: UMmiselo weenqobo ezisesikweni zokuziphatha · Ukubuza umbuzo okanye ukuxela ubugwenxa, qhagamshelana ne-Massmart Ethics Line kule nombolo 0800 20 32 46 eMzantsi Afrika okanye uthumele

To ask a question or report a violation, contact the Massmart Ethics Line on 0800 20 32 46 in South Africa or [email protected]. For other locations, consult the back of this Code of Ethical

Conduct. Massmart strictly prohibits victimisation against any employee who reports a concern. Reports can be made anonymously or confidentially. All reports will be treated confidential by

Massmart.

33

Ndineblog engavezi gama lam endisoloko ndibhala kuyo. Ndingafaka ulwazi endilufundile kwindima yam eMassmart?

Noxa ukufaka ulwazi kwi-intanethi ingaba

yeyona ndlela engcono yokunxibelelana

nabanye, kubalulekile ukuthathela ingqalelo

eminye imingcipheko kunye neembuyekezo

ezibandakanyekayo. Kufuneka uqinisekise

ukuba ugcina ubumfihlo benkampani

obumayelana noMassmart, oogxa bakhe kunye

nolwazi oluyimfihlo lwabathengi, amalungu

kunye nabanikezeli ngeempahla, kunye nolwazi

lwezempilo yabaqeshwa. Ekugqibeleni

unoxanduva lwento oyifaka kwi-intanethi.

Mna nomhlobo wam sisebenza kwisebe elinye. Sobabini sisebenza ngolwazi olunobuzaza. Kamva nje ndifumanise ulwazi oluyimfihlo olungachaphazela indima yakhe. Ingaba ndingabelana naye ngolu lwazi?

Hayi. Noxa nina nobabini ngingabahlobo kwaye

nisebenza kwisebe elinye, anifanelanga nixoxe

okanye nabelane ngolwazi olunobuzaza naye

nabani na ongenamfuneko yokwazi

ngoshishino.

Urhulumente Nezenzo zoPolitiko

Sinommeli osuka kwarhulumente apha ozokuhlola iimveliso zethu zokutya. Ndifanele ndenze ntoni?

Qhagamshelana nomphathi wakho kunye

nesebe lesivumelwano ngoko nangoko.

Qinisekisa ukuba ulandela inkqubo yokwaziswa

malunga nentengiso yakho.

Iqela lam linomdla wokuthenga iimveliso kushishino elilawulwa ngurhulumente. Ndifanele ndenze njani?

Qhagamshelana neqela lesivumelwano

sokuchasana norhwaphilizo kunye nekomiti

yeenqobo ezisesikweniphambi kokuba uthathe

naliphi na inyathelo okanye wenze naziphi na

iimbophelelo egameni leMassmart.

Iqela lam linomdla wokungenisa i=Request for Proposal yokuba libe lilo kuphela elibonelela ngokudla kuhlelo lwendawo yokondla. Kufanele ndenze ntoni?

Qhagamshelane nesebe lezomthetho phambi

kokuba wenze nasiphi isibophelelo kwaye

uxoxe umba norhulumente onike ikontraka

kwiqela elo.

Ndingathanda ukubandakanyeka kwiSigqeba Esilawula iSikolo (SGB). Ingaba ndivumelekile ukuba ndenze oku njengomphathi eMassmart?

Ewe. Ufanele uqinisekise isikhundla sakho no

Massmart kunye neliphi na ifuthe eliyamane

naso ukuba libekelwa ecaleni

ekubandakanyekeni kwakho kwiSGB. Ufanele

kwakhona ube selubala kumphathi wakho

malunga nokubandakanyeka kwakho kwiSGB.

Page 35: UMmiselo weenqobo ezisesikweni zokuziphatha · Ukubuza umbuzo okanye ukuxela ubugwenxa, qhagamshelana ne-Massmart Ethics Line kule nombolo 0800 20 32 46 eMzantsi Afrika okanye uthumele

To ask a question or report a violation, contact the Massmart Ethics Line on 0800 20 32 46 in South Africa or [email protected]. For other locations, consult the back of this Code of Ethical

Conduct. Massmart strictly prohibits victimisation against any employee who reports a concern. Reports can be made anonymously or confidentially. All reports will be treated confidential by

Massmart.

34

Urhwebo lwamazwe ngamazwe

Ndikholelwa ukuba enye yeempahla yethu evela ngaphandle kwelizwe iye yahlelwa ngendlela engeyiyo emibhalweni. Nfianele ndenze ntoni?

Qhagamshelana nomphathi wakho kunye

neSebe leSivumelwano ngoko nangoko.

Kunezohlwayo neerhafu kumazwe amaninzi

zokungahlelwa kolwazi lwempahla ezingena

ngaphakathi kwelizwe neemveliso.

Ndixelelwe ukuba omnye wabanikezeli ngeempahla bam omtsha uye wavela kwinto engathi luluhlu lukarhulumente kwaye akufanelanga ndenze ushishino naye. Ndifanele ndenze ntoni?

Qhagamshelane nesebe lesivumelwano ukuze

ufumane isikhokhelo sokuba ungaqhubeka

njani nomba okanye ulungise umba.

Oorhulumente abaninzi bagcina uluhlu

lwamazwe kunye nabantu anokuthi

amashishini angenzi urhwebo nawo.

Ukwenza iintetho kooNondaba

Ndicinga ukuba ivenkile entsha iza kuvulwa ngomhla othile. Ndingatsalela ooNondaba bendawo ndibaxelele malunga nomcimbi omkhulu wokuvula okhoyo?

Ufanele uqhagamshelane nesebe lemicimbi

yoshishino okanye amasebe amacandelo

eentengiso phambi kokuba uqhagamshelane

nooNondaba. Amasebe emicimbi yoshishino

okanye awamacandelo akho eentengiso aza

kukubonelela ngemithombo kunye nolwazi

olusesikweni ongathi wabelane ngalo nabantu

bendawo ohlala kuyo kunye nooNondaba.

Page 36: UMmiselo weenqobo ezisesikweni zokuziphatha · Ukubuza umbuzo okanye ukuxela ubugwenxa, qhagamshelana ne-Massmart Ethics Line kule nombolo 0800 20 32 46 eMzantsi Afrika okanye uthumele

Call SMS

Botswana

0800 600 644 BTC 1

1144 1 71119602 1

Mzantsi Afrika Afrika Yonke

32846 +27 72 014 4445

Ghana

233 544 315 491 2 I-imeyile [email protected]

Kenya

0800 722 626 Safaricom 1

Essar & Airtel 2

Iwebhusayithi www.walmartethics.com

Lesotho

80022055 Econet only 1 +2731 571 5488 4

Malawi

847 ZAIN, ACCESS, & TNM 1 80000847 MTL 1

Mozambique

800112233 TDM 1 800 333 312 Vodacom 1

Namibia

0800 003 313 Namibia Telecoms Fixed 1 08191847 Mobile MTC 1

Nigeria +234 708 060 1872 2

+234 809 993 7319 Mobile91

Mzantsi Afrika

0800 203 246 1

All networks

Swaziland

800 7006 SPTC only 1

Tanzania 0800 780026 Airtel 1

Vodacom 2

Tigo 2

Uganda

800100255 UTL only 1

+2731 571 5488 4

Zambia

260-971231250 Airtel only 1

Other networks 2

Rest of Africa +27 31 571 5488 1 Inombolo yasimahla 2 Kusetyenziswa amaxabiso endawo 3 Kusetyenziswa amaxabiso amazwe ngamazwe 4 Amaxabiso ngamazwe ngamazwe aseMzantsi Afrika angasetyenziswa

Iinombolo zonxibelelwano zeenqobo ezisesikweni eMassmart*

Page 37: UMmiselo weenqobo ezisesikweni zokuziphatha · Ukubuza umbuzo okanye ukuxela ubugwenxa, qhagamshelana ne-Massmart Ethics Line kule nombolo 0800 20 32 46 eMzantsi Afrika okanye uthumele

Imiiba yobalo okanye uphicotho (jonga ubulongisa ngemali) .......... 23, 25 Ugcino ncwadi oluchanekileyo (Jonga ubulungisa ngemali) ......... 23, 25 Ukuxhaphaza utywala & neziyobisi . . 13, 18 Inkcaso yorhwaphilizo................... 26, 30 Ukuxela okungadaluli gama ................ 10 Inkcaso yentembeko ........................ ...22 Igunya lengqesho .......................... 27, 31 Uqhankqalazo ............................... 23, 25 Ukunyoba ...................................... 11, 26 Ukunyobela ushishino ................... 11, 26 Ulwazi lokhuphiswano ................. 28, 32 Ulwazi oluyimfihlo ................... 28, 32, 33 Ungquzuwano lomdla ......... 15-17, 19–2 Iinkcukacha zonxibelewano .......... 10, 35 Amalungelo oncwadi (Jonga Ukhuseleko lolwazi buqu noloshishino) .................. 28 Ucalucalulo .................................. 13, 20, Ukolulekelelwa ubugwenxa .......... 8, 10 Ukusebenzisa iziyobisi ................... 13, 18 Uxanduva lomqeshwa .......................... 7 Iziyolo ............................................ 16, 20 Uxanduva lokusingqongileyo .. 27, 31-32 Amathuba alinganayo engqesho ........ 13 Ulawulo lorhwebo lwangaphandle ..... 29 Unxibelelwano lwangaphandle (Jonga Ingxelo yooNondaba) ....... 29, 34 Ukuqhuba iintlawulo ........................... 26 Ukhuphiswano ouhle .......................... 22 Ukuphathwa kakuhle .............. 13-14, 19 Usapho ................................................ 17 Ubulungisa ngezimali ...............11, 23, 25 Amaqhinga ........................ 11, 22, 27, 31 Abahlobo ....................................... 16, 17

Izipho ................................... 16-17, 20, 30 Iikontraka zikarhulumente & imibuzo .. 29 Abaxhasi bakarhulumente (Jonga iikontraka zikarhulumente & imibuzo).. 29 Amagosa karhulumente.................. 26, 30 Amabhaso ............................ 16-17, 20, 21 Ukuhlutshwa .......................... 9, 13-14, 19 Impilo .............................................. 27, 31 Izenzo ezinxamnye nomthetho ......... 7, 11 Izityholo ezixelwa ngokukhawuleza ...... 11 Ufuduko ................................................ 27 Imithetho yokuhambisa (Jonga urwhebo lwamazwe ngamazwe) 29, 34 Ukuziphatha okungalunganga ........ 14, 19 Ulwazi lwangaphakathi .................. 23, 25 Urhwebo lwangaphakathi .............. 23, 25 Ukungathembeki ngenjongo........... 22, 24 Urhwebo lwamazwe ngamazwe ..... 29, 34 Uphando .............................................. 8, 9 Ukonga imali kubagqatswa okanye abanikezeli ngeempahla ...................... 15 Ukuququzelela (Jonga Izenzo Zopolitiko) ........................................................ 29, 33 Imithetho yangaphakathi ....................... 5 Uxanduva labaphathi 8 Umnxeba weeNqobo Ezisesikweni zikaMassmart ........................... 10, 35, 36 Ukutya, Ukwamkela/Ukubonelela (Jonga Izipho & Neziyolo) .................... 16-17, 21 Iingxelo kooNondaba ...................... 29, 34 Ukusebenzisa imali ngamaqhinga .. 27, 31 Ukubonelela ngezipho & neziyolo ............................ 16-17, 20, 30 Ubumfihlo beintanethi .................... 28, 33 Imibono ................................................... 9 Ingqesho yangaphandle ........................ 15 Intlawulo yomsebenzi ..................... 14, 19

Ukusebenzisa impahla yenkampani usebenzisela ubuqu ...................... 17, 21 Izenzo zopolitiko ........................... 29, 33 Ubumfihlo ..................................... 28, 32 Ukhuseleko nemveliso ......................... 28 Ulwazi lobunini ............................. 28, 32 Imibuzo malunga nengxelo yeenqobo ezisesikweni .......................................... 5 Ukukhankanya iinkxalabo ................ 9-10 Ukuxela ubugwenxa ..................... 10, 11 Izenzo zorhwebo ezithintelwayo .. 23, 25 Imithetho yemivuzo nemirhumo 13, 19 Ukhuseleko .............................. 27, 28, 31 Ukuhlutshwa ngesondo ................ 13-14 Abanikezeli ngeempahla . 16, 17, 19–21,

25, 32, 34 Udluliso mali olukrokrisayo .......... 27, 31 Iimfihlo zorhwebo ................................ 28 Ukuxhatshazwa ............................. 10, 12 Ubundlongondlongo ............................ 14

37

Page 38: UMmiselo weenqobo ezisesikweni zokuziphatha · Ukubuza umbuzo okanye ukuxela ubugwenxa, qhagamshelana ne-Massmart Ethics Line kule nombolo 0800 20 32 46 eMzantsi Afrika okanye uthumele

Ukuzikhulula okokugqibela

Lo mmiselo weenqobo ezisesikweni zokuziphatha unika intshayelelo kuxanduva labaqeshwa, kwaye uhambisana

nengxelo emfutshane yemigaqo-nkqubo ethile. Yinxalenye ebalulekikeyo yokuqeshwa kwakho eMassmart; kodwa,

izimele nje ayijoliswanga ekudaleni ingcinga okanye icebise ikontraka yomsebenzi. Kwakhona ayiquki yonke imigaqo-

nkqubo esebenzayo enkampanini. Ngaphezulu, imigaqo-nkqubo kaMassmart isenokutshintshwa ngokubona kwethu,

ngaphandle kwesaziso, nangaliphi na ixesha. Ingqesho eMassmart isekelwe ekuthandeni komntu apho kuvunyelwa

ngumthetho, oku kuthetha ukuba abaqeshwa bakhululekile ukuba bangafaka isicelo sokuyeka emsebenzini

nangaliphi na ixesha ngesizathu esithile okanye ngaphandle kwesizathu. Ubugwenxa kulo mmiselo weenqobo

ezisesikweni zokuziphatha bunganesiphumo senyathelo lokolulekwa esingafikelela okanye siquke ukuyekiswa

emsebenzini.

Iinkcukacha zonxibelewano neMassmart Ethics

Iinombolo zonxibelelwano zamazwe zingatshintsha

Yiya ku-www.massmart.co.za ufumane uninzi lweenomboo zakamva nje zamazwe xa ufumana ubunzima.

Uhlolo loluhlu xa uqhagamshelana nekomiti

yeenqobo ezisesikwenieMassmart

Iinkcukacha Zonxibelelwano nekomiti

yeNqobo

- Ibango lesenzo esibi osichazayo

- Umhla nexesha lesenzo esibi

- Amagama abantu ababandakanyeka kwisenzo esibi

- Isenzo esibi senziwe njani

- Isenzo esibi senziwe phi

- Ingaba akhona amangqina

Umnxeba Mzantsi Afrika: 0800 20 32 46

Iinombolo ezikhethekileyo zamanye amazwe aseAfrika zidweliswe kumva wolu xwebhu.

Imeyile [email protected]

Iwebhusayithi

www.walmartethics.com

SMS Mzantsi Afrika: 32846

Afrika yonke: +27 72 014 4445