ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ …and middle Triassic-Liassic age Kayaköy dolomites, late Jurassic-Lower Maastrichtian age Orhaniye formation and late Senonian age Karaböğürtlen

ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

Taner ÇİFTÇİ YÜKSEK LİSANS TEZİ

DATÇA (MUĞLA) VE YAKIN DOLAYININ JEOLOJİSİ

JEOLOJİ MÜHENDİSLİĞİ ANABİLİM DALI

ADANA, 2010



Taner ÇİFTÇİ

YÜKSEK LİSANS TEZİ


Bu Tez 09/07/2010 Tarihinde Aşağıdaki Jüri Üyeleri Tarafından Oybirliği/Oyçokluğu ile Kabul Edilmiştir. ……………….................... ………………………….. ……................................ Prof. Dr. Cavit DEMİRKOL Prof. U. Can ÜNLÜGENÇ Doç. Dr. Erol ÖZER DANIŞMAN ÜYE ÜYE Bu Tez Enstitümüz Jeoloji Mühendisliği Anabilim Dalında hazırlanmıştır. Kod No:

Prof. Dr. İlhami YEĞİNGİL Enstitü Müdürü

Bu Çalışma Ç. Ü. Araştırma Projeleri Birimi Tarafından Desteklenmiştir. Proje No: MMF2009YL57 Not: Bu tezde kullanılan özgün ve başka kaynaktan yapılan bildirişlerin, çizelge ve fotoğrafların

kaynak gösterilmeden kullanımı, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunundaki hükümlere tabidir.

I

ÖZ

YÜKSEK LİSANS TEZİ


Taner ÇİFTÇİ



Danışman :Prof. Dr. Cavit DEMİRKOL Yıl: 2010, Sayfa:91 Jüri :Prof. Dr. Cavit DEMİRKOL :Prof. Dr. Ulvi Can ÜNLÜGENÇ :Doç. Dr. Erol ÖZER

Bu çalışma, Muğla iline bağlı Datça ilçesi ve yakın dolayının dahil olduğu, Marmaris O19 a3-d2 ve kısmen Marmaris O19 a4-d1 paftalarının içerisinde kalan alanda gerçekleştirilmiştir. Yaklaşık 108 km2’lik bu alanda bölgenin yapısal konumu ve Likya Napları’nın bölgedeki tektonostratigrafik yerleşimi açıklanmaya çalışılmıştır.

Çalışma alanındaki litostratigrafi birimleri, arasında önemli zaman boşluğu olan paleotektonik ve neotektonik birimlerden oluşmaktadır. Çalışma alanında tektonostratigrafik yerleşime göre 7 adet litostratigrafi birimi haritalanmıştır. Bu birimler sırasıyla; alt tektonik dilimi oluşturan Apsiyen-Albiyen yaşlı Marmaris peridotiti, orta tektonik dilimi oluşturan Toarsiyen-Üst Kretase yaşlı Göçgediği formasyonu, üst tektonik dilimi oluşturan Orta Triyas-Liyas yaşlı Kayaköy dolomiti, Üst Jura-Alt Maestrihtiyen yaşlı Orhaniye formasyonu ve Üst Senoniyen yaşlı Karaböğürtlen formasyonudur. Bu paleotektonik birimlerin üzerine açısal uyumsuzlukla Üst Piyasensiyen yaşlı Yıldırımlı formasyonu gelmektedir. Neotektonik birimlerin en genç çökelimi ise, açısal uyumsuzlukla Yıldırımlı formasyonu üzerinde yer alan Kuvaterner yaşlı volkanikler, yamaç molozları, plaj çökelleri ve alüvyondur. Çalışma alanının tektonik konumu kapsamında bölgede 9 adet fay haritalanmıştır. Yapılan arazi çalışmaları sonucunda elde edilen bulgularla, bölgenin 1/25.000 ölçekli detay jeoloji haritası, genelleştirilmiş tektonostratigrafik kesiti ve jeoloji enine kesitleri hazırlanmıştır.

Anahtar Kelimeler: Datça, Muğla, Tektono-stratigrafi, Likya Napları

II

ABSTRACT

MSc THESIS

GEOLOGY OF DATÇA (MUĞLA) AND ITS NEAR SURROUNDINGS AREA

Taner ÇİFTÇİ

DEPARTMENT OF GEOLOGICAL ENGINEERING

INSTITUTE OF NATURAL AND APPLIED SCIENCES UNIVERSITY OF ÇUKUROVA

Supervisor :Prof. Dr. Cavit DEMİRKOL Year: 2010, Pages:91 Jury :Prof. Dr. Cavit DEMİRKOL :Prof. Dr. Ulvi Can ÜNLÜGENÇ :Assoc. Prof. Dr. Erol ÖZER

This study has been carried out in the topographic maps of Marmaris O19 a3-d2 and partially in the Marmaris O19 a4-d1 where include Datça village and its near surroundings in Muğla. Structural position of the investigated area that covers an area of approximately 108 square km have been studied and also tectono-stratigraphical setting of Lycian nappes seen in the area are tried to be explained.

Lithostratigraphical units of the area are mainly made up of palaeotectonic and neo-tectonic units that have subsequent (long) time gap each other. 7 lithostratigraphical units have been differentiated and mapped according to the settlement of the tectono-stratigraphical units of the study area. These units from bottom to the top as follow; Aptian-Albian age Marmaris peridotits (lower tectonic slice); Toarcian-Late Creatceous age Göçgediği formation (middle tectonic slice); and middle Triassic-Liassic age Kayaköy dolomites, late Jurassic-Lower Maastrichtian age Orhaniye formation and late Senonian age Karaböğürtlen formation (upper tectonic slice). Terrestrial and marine facies of Yıldırımlı formation is of late Piacenzian age rests on the present palaeotectonic units with angular unconformity. The youngest sediments of neo-tectonic units are Quaternary age volcanics, slope deposits, beachs sediments and alluviums that rest on the Yıldırımlı formation with angular unconformity. 9 differently oriented normal and dextral strike slip faults have been observed and mapped within the investigated area. 1/25.000 scale detailed geological maps of the study area, generalized tectono-stratigraphical section and three geological cross sections have been prepared with the data obtained from the field studies. Key words: Datça, Muğla, Tectono-stratigraphy, Lycian Nappes

III

TEŞEKKÜR

Çukurova Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Jeoloji Mühendisliği

Anabilim Dalı’nda yüksek lisans tezi olarak hazırlanan bu çalışma Prof. Dr. Cavit

DEMİRKOL danışmanlığında gerçekleştirilmiştir.

Öncelikle beni yüksek lisans öğrencisi olarak kabul eden ve çalışmalarım

süresince değerli öneri ve eleştirileri ile yönlendiren, araştırmalarımın her safhasında

benden desteğini esirgemeyen danışman hocam sayın Prof. Dr. Cavit DEMİRKOL’a

teşekkürlerimi sunarım.

Yapılan bu çalışmanın düzenli bir şekilde yürütülmesini sağlayan Jeoloji

Mühendisliği Bölüm Başkanı sayın Prof. Dr. Ulvi Can ÜNLÜGENÇ’e teşekkürü bir

borç bilirim.

Çalışmalarım boyunca yardım ve önerilerini benden esirgemeyen sayın Doç.

Dr. Erol ÖZER’e teşekkür ederim.

Lisans ve yüksek lisans eğitimim boyunca değerli tavsiye ve yardımlarından

dolayı Yrd. Doç. Dr. Ulaş İnan SEVİMLİ’ye teşekkürü bir borç bilirim.

Arazi çalışmaları sırasındaki yardımlarından dolayı arkadaşım Jeoloji

Mühendisi Hüseyin Göksen TAŞDÖĞEN’e ve tez yazım aşamasındaki katkılarından

dolayı Esin ÖZDEMİR’e teşekkür ederim.

Çalışma alanım olan Datça’daki değerli yardım ve katkılarından dolayı Zuhal

Ünsel ve Mehmet TAŞDÖĞEN’e, Fatma TAŞDÖĞEN’e, Gülgün ve Nazmi

KAYA’ya, Hüsnügül ve Zait UÇAR’a teşekkür ederim.

Yüksek lisans çalışmam boyunca sağladıkları değerli yardımlardan dolayı

Cemile BOZACIOĞLU ile Fatma ve Cumali KILIÇ’a teşekkürlerimi sunarım.

Son olarak, bütün eğitim hayatım boyunca maddi ve manevi yardımlarını

benden esirgemeyen annem Mihriban ÇİFTÇİ’ye ve babam Kamil ÇİFTÇİ’ye

sonsuz teşekkürlerimi sunarım.

IV

İÇİNDEKİLER SAYFA

ÖZ ........................................................................................................................I

ABSTRACT ....................................................................................................... II

TEŞEKKÜR ...................................................................................................... III

İÇİNDEKİLER............................................................................................ …..IV

ŞEKİLLER DİZİNİ ........................................................................................... VI

RESİMLER DİZİNİ..........................................................................................VII

1. GİRİŞ .............................................................................................................. 1

2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR................................................................................ 3

3. MATERYAL VE METOD .............................................................................. 5

3.1. Materyal ................................................................................................... 5

3.2. Metod ...................................................................................................... 6

3.2.1. Saha Öncesi Çalışmalar..................................................................... 6

3.2.2. Saha Çalışmaları ............................................................................... 6

3.2.3. Değerlendirme ve Tez Yazım Çalışmaları ......................................... 7

4. BULGULAR VE TARTIŞMA ........................................................................ 9

4.1. Tektonostratigrafi ................................................................................... 11

4.1.1. Tersiyer Öncesi Birimler ................................................................. 11

4.1.1.1. Alt Tektonik Dilim................................................................... 12

4.1.1.1.(1). Marmaris Peridotiti (Kmo) ............................................. 12

4.1.1.2. Orta Tektonik Dilim................................................................. 18

4.1.1.2.(1). Göçgediği Formasyonu (Kg) .......................................... 18

4.1.1.3. Üst Tektonik Dilim.................................................................. 21

4.1.1.3.(1). Kayaköy Dolomiti (TRJk).............................................. 21

4.1.1.3.(2) Orhaniye Formasyonu (JKo) ........................................... 27

4.1.1.3.(3) Karaböğürtlen Formasyonu (Kka) ................................... 33

4.1.2. Neojen ve Daha Genç Birimler ........................................................ 37

4.1.2.1. Pliyosen ................................................................................... 37

4.1.2.1.(1). Yıldırımlı Formasyonu (Plyı) ......................................... 37

4.1.2.1.(1).(1). Karasal Yıldırımlı Formasyonu (Plyık)................. 38

V

4.1.2.1.(1).(2). Denizel Yıldırımlı Formasyonu (Plyıd) ................ 45

4.1.2.2. Kuvaterner ............................................................................... 51

4.1.2.2.(1). Kos-Nysiros Volkanik Ürünleri (Qkn)............................ 51

4.1.2.2.(2). Yamaç Molozu ve Birikinti Konileri (Qym) ................... 52

4.1.2.2.(3). Alüvyonlar (Qal) ............................................................ 56

4.1.2.2.(4). Plaj Oluşukları (Qp) ....................................................... 56

4.2. Yapısal Jeoloji ........................................................................................ 57

4.2.1. Paleotektonik (Eski Tektonik Döneme Ait) Yapılar ......................... 57

4.2.2. Neotektonik (Yeni Tektonik Döneme Ait)Yapılar............................ 58

4.2.2.1. Normal Faylar .......................................................................... 60

4.2.2.1.(1). KD-GB Gidişli Faylar .................................................... 60

4.2.2.1.(2). KB-GD Gidişli Faylar .................................................... 60

4.2.2.1.(3). D-B Gidişli Faylar.......................................................... 63

4.2.2.2. Doğrultu Atımlı Faylar............................................................. 64

4.2.2.3. Datça Grabeni .......................................................................... 65

4.2.3. Bölgenin Depremselliği ................................................................... 67

4.2.4. Tabaka Doğrultu-Eğim değerleri ..................................................... 68

4.2.5. Açısal Uyumsuzluklar ..................................................................... 69

4.3. Jeomorfoloji............................................................................................ 70

4.3.1. Datça Yarımadası’nın Fiziki Coğrafya Özellikleri ........................... 70

4.4. Jeolojik Tarihçe ...................................................................................... 76

5. SONUÇLAR VE ÖNERİLER ....................................................................... 81

KAYNAKLAR.................................................................................................. 83

ÖZGEÇMİŞ....................................................................................................... 89

EKLER.............................................................................................................. 91

VI

ŞEKİLLER DİZİNİ SAYFA

Şekil 1.1. Çalışma alanı yer bulduru haritası...........................................................2

Şekil 4.1. Çalışma alanının genelleştirilmiş tektonostratigrafi kesiti...................... 10

Şekil 4.2. Datça yarımadasındaki ofiyolitlerin tektonik olarak aldanmasını

açıklayan ölçeksiz şematik enine kesit .................................................. 17

Şekil 4.3. Yıldırımlı formasyonun (Plyı) yanal ve düşey fasiyes değişimlerini

gösterir ölçeksiz sütun kesiti ................................................................. 38

Şekil 4.4. Yıldırımlı Tepe ölçülü stratigrafi kesiti ................................................. 46

Şekil 4.5. Datça Yarımadası ve civarındaki aktif faylar ve bölgede meydana

gelmiş büyük depremlerin yıllara göre dağılımı .................................... 59

Şekil 4.6. Datça yerleşim alanı ve civarının neotektonik haritası........................... 66

Şekil 4.7. Datça yarımadası ve civarının 1:250.000 ölçekli topoğrafik

haritalarından hazırlanan kabartma haritası ........................................... 71

Şekil 4.8. Datça Yarımadası ve civarının yükselti haritası..................................... 72

Şekil 4.9. Datça Yarımadası’nın drenaj haritası .................................................... 72

Şekil 4.10. Datça ve yakın civarının drenaj ve neotektonik haritası......................... 75

Şekil 4.11. GB Anadolu'nun levha tektoniği açımlaması......................................... 78

VII

RESİMLER DİZİNİ SAYFA

Resim 4.1. Marmaris peridotitinin (Kmo), Datça yarımadası’nın kuzey kıyı

şeridindeki (J4) grimsi-kahverengi görünümü ................................... 13

Resim 4.2. Marmaris peridotitinin (Kmo), Datça yarımadası’nın güney kıyı

şeridindeki yeşilimsi-kahverengi görünümü ...................................... 13

Resim 4.3. Marmaris peridotitinde (Kmo) gözlenen serpantinleşme (J4) ............ 14

Resim 4.4. Marmaris peridotiti (Kmo) içerisindeki karbonat bantları (H5).......... 14

Resim 4.5. Kızlan köyü (G5) kuzeyinde, Marmaris peridotiti (Kmo) ile

denizel Yıldırımlı formasyonunu (Plyıd) ayıran normal fay............... 15

Resim 4.6. Kızlan köyü (G5) kuzeydoğusunda, Marmaris peridotiti (Kmo) ile

denizel Yıldırımlı formasyonun (Plyıd) dokanak ilişkisi.................... 16

Resim 4.7. Kızlan köyü (G5) kuzeydoğusunda, Marmaris peridotiti (Kmo) ile

denizel Yıldırımlı formasyonun (Plyıd) uyumsuzluk

(nonkonformite) ilişkisi..................................................................... 16

Resim 4.8. Hızırşah köyünden (D9) Kovanlık Tepe’nin (C9) görünümü ve

Göçgediği formasyonu (Kg) ile Karaböğürtlen formasyonu (Kka)

arasındaki dokanak sınırı (Doğu’dan Batı’ ya bakış) ......................... 19

Resim 4.9. Kovanlık Tepe’de (C9) gözlenen, Göçgediği formasyonunun (Kg)

kalsitürbidit ve marn seviyeleri ......................................................... 19


iyi çimentolanmış, silisli- killi marn görünümü ................................. 20

Resim 4.11. Kayaköy dolomitinin (TRJk) alt seviyelerinde gözlenen, dağınık

bloklar halindeki silik alg izli dolomitler ........................................... 22

Resim 4.12. Kayaköy dolomitinin (TRJk) alt seviyelerinde gözlenen silik-alg

izli bir dolomit bloğunun yakından görünümü................................... 23

Resim 4.13. Karadağ’da (B12) gözlenen, Kayaköy dolomitinden (TRJk) oluşan

yamaç döküntülerinin görünümü....................................................... 23

Resim 4.14. Hızırşah köyünden (D9) Karadağ’daki (B12) Kayaköy dolomitini

(TRJk) kesen D-B doğrultulu normal fayın görünümü ....................... 24

VIII

Resim 4.15. Karadağ’da (B12), Kayaköy dolomitinin (TRJk) erime boşluklu,

sarımsı-bej dolomitlerinin genel görünümü ....................................... 25

Resim4.16. Hızırşah köyünün (D9) güneyinde gözlenen, D-B doğrultulu

normal fay ve Kayaköy dolomitinin (TRJk) Karaböğürtlen

formasyonu (Kka) ile dokanak ilişkisi ............................................... 26

Resim 4.17. İnce Burun’da (C1), Orhaniye formasyonunun (JKo) değişik eğim

açılı tabakalanmaları ve birim içindeki renk değişimleri.................... 28

Resim 4.18. İnce Burun’da (C1), Orhaniye formasyonunun (JKo) kırıklı-

çatlaklı tabakalanma üzerine gelen iyi derecede kıvrımlanmış,

kiltaşı arakatkılı kireçtaşları .............................................................. 29

Resim 4.19. İnce Burun’da (C1), Orhaniye formasyonunun (JKo) yanal yönde

renk değişimi gösteren kıvrımlı mikritik kireçtaşları.......................... 29

Resim 4.20. Gerence Burnunda (B4), Orhaniye formasyonun (JKo) pembemsi-

kırmızı renkli mikritik kireçtaşları..................................................... 30

Resim 4.21. Gerence Burnunda (B4), Orhaniye formasyonun (JKo) gri,

mavimsi gri renkli mikritik kireçtaşları.............................................. 31

Resim 4.22. Gerence Burnunda (B4), Orhaniye formasyonunun (JKo) değişik

renkler sergileyen mikritik kireçtaşları .............................................. 31

Resim 4.23. Karaböğürtlen formasyonundaki (Kka) bol çatlaklı mikritik

kireçtaşlarının kuzey sahil şeridindeki görünümü .............................. 34

Resim 4.24. Karaböğürtlen formasyonunda (Kka) gözlenen, dağınık bloklar

halinde çatlaklı mikritik kireçtaşları .................................................. 35

Resim 4.25. Hızırşah köyünde (D9) gözlenen kiltaşı–boksit geçişi ....................... 35

Resim 4.26. Hızırşah köyünün (D9) güneybatısında, Palamutbükü yolu

boyunca gözlenen kireçtaşı mercekleri .............................................. 36

Resim 4.27. Kızlan köyü (G5) kuzeybatısında karasal Yıldırımlı

formasyonu’nun (Plyık) ince-orta çakıllı, iyi çimentolanmış

kireçtaşı blokları ............................................................................... 40

Resim 4.28. Kızlan köyü (G5) kuzeybatısında Yıldırımlı formasyonunu (Plyı)

ikiye bölüp, her iki bloktaki topoğrafyada eğim farklılıkları

yaratan D-B doğrultulu normal fay.................................................... 40

IX

Resim 4.29. Kızlan köyü (G5) doğusunda, tabanda konglomera ile başlayarak,

kumtaşı, kiltaşı ardalanmalı tabakalanmaların görünümü .................. 42

Resim 4.30. Kızlan köyü (G5) kuzeydoğusunda, ince taneli kumtaşlarında

gözlenen kama şekilli çapraz tabakalanmalar .................................... 42

Resim 4.31. Kızlan köyü (G5) kuzeydoğusunda, iri taneli kumtaşları içerisinde

gözlenen mercek şekilli tabakalanmalar ............................................ 43

Resim 4.32. İnceleme alanının batısındaki Yıldırımlı Tepe’de gözlenen iyi

derecede çimentolanmış, ince kumtaşlarının oluşturduğu akarsu

yatağı................................................................................................ 44

Resim 4.33. İnceleme alanının batısındaki Yıldırımlı Tepe’de gözlenen, tabaka

altı oygu-dolgu yapıları ..................................................................... 44

Resim 4.34. İnceleme alanının batısındaki Yıldırımlı Tepe’nin üst

seviyelerinde, üst fasiyese ait denizel ortamı karakterize eden açık

renkli kumtaşı-kiltaşı ardalanması ..................................................... 45

Resim 4.35. Parmak Burnunda (B17) gözlenen, Karasal Yıldırımlı

formasyonunun (Plyık) yataya yakın eğimli konglomera

tabakalanması ................................................................................... 47

Resim 4.36. Karadağ’da (B12) gözlenen yamaç molozu oluşumu......................... 53

Resim 4.37. Çalışma alanının kuzey kıyı şeridinde, Marmaris peridotitinin

(Kmo) yer aldığı tepelerin arasında sık ve tekrarlı rastlanılan

küçük vadiler .................................................................................... 54

Resim 4.38. Datça yarımadası’nın kuzey kıyı şeridinde, yukarıdan taşınan kil

ve serpantin parçalarınla oluşan gevşek yapılı fanglomera ve

karbonat bantları ............................................................................... 54

Resim 4.39. Yıldırımlı formasyonunun (Plyı), kuzey kıyı şeridindeki

yamaçlarda yukarıdan taşınan alüvyon ile uyumsuz olarak

örtülmesi........................................................................................... 55

Resim 4.40. Kuzeydoğu kıyı şeridinde, alttaki serpantin üzerine yukarıdan

taşınan köşeli peridotit ve çakıltaşlarının oluşturduğu fanglomera ..... 55

X

Resim 4.41. Orhaniye formasyonu (JKo) ve Karaböğürtlen formasyonunu

(Kka) ayıran KB-GD doğrultulu normal fay. Güzne Düzünden

(B5) Gerence Burnu’na (B4) bakış (Güney’den kuzey’e bakış) ......... 61

Resim 4.42. Bağdınca mevkiinde (E5), karasal Yıldırımlı formasyonu (Plyık)

ile denizel Yıldırımlı formasyonunu (Plyıd) birbirinden ayıran

KB-GD doğrultulu normal fayın görünümü....................................... 62

Resim 4.43. Aksu mevkiinde (D4), karasal Yıldırımlı formasyonu (Plyık) ile

denizel Yıldırımlı formasyonunu (Plyıd) birbirinden ayıran KB-

GD doğrultulu normal fayın görünümü ............................................. 62

Resim 4.44. Gerence Burnundan (B4) geçen fay üzerinde gözlenen yıkılmış bir

harabe ............................................................................................... 63

Resim 4.45. Hızırşah köyü (D9) civarından Karadağ’ın (B12) kuzey yamacına

bakış ve Kayaköy dolomitini (TRJk) kesen doğu-batı doğrultulu

fay .................................................................................................... 64

Resim 4.46. Kargı koyu (F13) civarında gözlenen doğrultu atımlı sağ yönlü

fayın denizden görünümü.................................................................. 65

Resim 4.47. Datça Grabeni’nin (öndeki açık alan) Kızlan Köyü’ nün (G5)

kuzeyinden görünümü (Kuzey’ den güney’e bakış) ........................... 67

Resim 4.48. Datça Grabeni’nin(öndeki alçak alan) doğusunda yer alan ve batı

kesime göre daha yayvan topoğrafyanın görünümü (Karaköy’ ün

(B8) batısından doğuya bakış) ........................................................... 73

Resim 4.49. Datça Grabeni’nin (öndeki alçak alan) kuzey kenarından güneye

bakış ve Kocadağ’ın görüntüsü (Kızılağaç Tepe’ den Kocadağ’a

bakış) ................................................................................................ 74

1. GİRİŞ Taner ÇİFTÇİ

1

1. GİRİŞ

İnceleme alanı Muğla iline bağlı Datça ilçesi ve yakın dolayını kapsamaktadır

(Şekil 1.1). Çalışma alanı 1/25.000 ölçekli Marmaris O19 a3 ve d2 topoğrafik

paftaları içerisinde yer almakta ve yaklaşık 108 km2’lik bir alanı kapsamaktadır.

Ayrıca, Marmaris O19 a4 ve d1 paftaları içerisinde de litostratigrafi birimlerinin

devamlılığı kısmen incelenmiştir. Çalışma alanı içerisinde yer alan başlıca yerleşim

yerleri; Datça ilçesi (G12), Kızla Köyü (G7), Hızırşah Köyü (D11), Karaköy (B10)

ve Reşadiye (E9)’dir (Ek 1).

Yüksek lisans tezi olarak hazırlanan bu çalışmada, inceleme alanındaki Likya

Napları, tektonostratigrafik konumlarına göre 7 farklı litostratigrafi birimi şeklinde

ayırtlanarak haritalanmıştır. Bu birimler sırasıyla; alt tektonik dilimi oluşturan

Apsiyen-Albiyen yaşlı Marmaris peridotiti, orta tektonik dilimi oluşturan Toarsiyen-

Üst Kretase yaşlı Göçgediği formasyonu, üst tektonik dilimi oluşturan Orta Triyas-

Liyas yaşlı Kayaköy dolomiti, Üst Jura-Alt Maestrihtiyen yaşlı Orhaniye formasyonu

ve Üst Senoniyen yaşlı Karaböğürtlen formasyonudur. Mevcut bu paleotektonik

birimlerin üzerine açısal uyumsuzluk ile karasal ve denizel fasiyeslerden oluşan Üst

Piyasensiyen yaşlı Yıldırımlı formasyonu gelmektedir. Neotektonik birimlerin en

genç birimi ise, açısal uyumsuzlukla Yıldırımlı formasyonu üzerinde yer alan

Kuvaterner yaşlı volkanikler, yamaç molozları, plaj çökelleri ve alüvyondur.

Bu çalışmada, inceleme alanında yüzeyleyen birimlerin dağılımlarının,

litolojik özelliklerinin, stratigrafik ve tektonostratigrafik konumları ile bu birimlerin

birbirleriyle olan ilişkilerinin belirlenmesi amacıyla, çalışma alanının 1/25.000

ölçekli detay jeoloji haritası, genelleştirilmiş tektonostratigrafik kesiti ve 3 farklı

güzergahtan alınan jeoloji enine kesitleri hazırlanmıştır. Hazırlanan harita, kesit,

şekil ve çizelgeler ile elde edilen arazi bulguları, araziden derlenen görüntülerle

birlikte Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, tez yazım kurallarına bağlı

kalınarak bir yüksek lisans tezi haline getirilmiştir.

1. GİRİŞ Taner ÇİFTÇİ

2

.

Çal

ışm

a A

lanı

MU

ĞLA

İSTA

NB

UL

Şeki

l 1.1

. Çal

ışm

a al

anı y

er b

uldu

ru h

arita

sı.

Kuz

ey

Gün

ey

Doğ

u B

atı K

.B

K.D

G.D

G

.B

AN

KA

RA

2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Taner ÇİFTÇİ

3

2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR

Datça Yarımadası’ndaki ilk jeolojik çalışma gözlem niteliğinde olmak üzere

Philipson (1915) ve Oppenheim (1918) tarafından yapılmıştır. Chaput (1936)

bölgenin jeomorfolojisi ile ilgili bilgi vermiş; Kaaden ve Metz (1954), Chaput (1955)

bölgenin jeolojisini ve paleontolojisini çalışmış; Tintant (1954) zengin Pliyosen fosil

faunasında araştırmalarda bulunmuş, Kaaden (1960) tektonik ve volkanizmaya

yönelik çalışmalar yaparken, Rossi (1966), Orombelli ve diğ. (1967), Becker ve

Platen (1970) bölgenin genel olarak jeolojisini çalışmışlardır. Erol (1968, 1976,

1983) Kuvaterner’de Ege Kıyıları’nda meydana gelen değişimleri incelemiş ve Datça

Yarımadası kıyılarına da değinmiştir. Ercan ve diğ. (1980, 1982a, b, 1984),

yarımadanın Pliyo–Kuvaterner yaşlı çökel kayalarını kapsayan stratigrafi ve

volkanizmaya yönelik çalışmalar yapmış, Willman (1981) Yunan adalarında (Rodos

ve Kos) yaptığı stratigrafik ve paleontolojik çalışmaları bu bölge ile de

karşılaştırmıştır. Kayan ve Tuna (1985) Datça Yarımadası’nın jeomorfolojisini ve

Eski Knidos yerleşmesini etkilemiş olabileceğini düşündükleri doğal çevre

özelliklerini tartışmış, Kayan (1988) ise Batı Anadolu’daki Geç Holosen’deki kıyı

seviyesi değişikliklerini çalışarak bunun önemine değinmiştir. Görür ve diğ. (1985)

Gökova bölgesinde yaptıkları detaylı çalışmalarda bölgedeki riftlerin oluşumunu

tartışmışlardır. Smith ve diğ. (1986) Ar-Ar yöntemiyle elde ettikleri yaşa dayanarak

Kos Adası ve civarını etkileyen volkanizmanın 161.000 yıl önce faaliyet gösterdiğini

öne sürmüşlerdir. Ersoy (1990 a, 1991) yarımadanın stratigrafisi ve tektoniğini

incelemiştir. Kurt ve diğ. (1999) ise Gökova Körfezi içinde alınan çok kanallı sismik

yansıma verilerini kullanarak denizaltı aktif tektoniğin varlığına işaret etmişler,

Gökova Körfezi’ nin içinde yer aldığı grabenin oluşumunda Güney kenarı kontrol

eden Datça Fayının da önemli rol oynadığını belirtmişlerdir. Allen ve Cas (2000)

Kos Adası ve civarındaki piroklastiklerle Datça ve Bodrum civarındaki

Piroklastikleri incelemişler ve bunların kaynağının aynı olduğunu, 161.000 yıl önce

meydana gelen volkanizma ile oluşan piroklastik akıntının civar adalar ile Datça ve

Bodrum Yarımadasına kadar ulaştığını ve buralardaki volkanikleri oluşturduklarını

ileri sürmüşlerdir. Yılmaz ve diğ. (2000) Batı Anadolu’da yaptıkları çalışmalar

2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Taner ÇİFTÇİ

4

sonucunda bu bölgede yer alan grabenin oluşum yaşını tartışmışlardır. Kapan

Yeşilyurt ve Taner (2002) ise Datça ve civarının stratigrafisini ve gastropoda –

pelecypoda faunasını incelemiş ve bu faunanın Geç Pliyosen çağını karakterize

ettiğini öne sürmüşlerdir. Altunel ve diğ. (2003) ise Antik Knidos Kenti’nde iki ayrı

sismik olayın varlığını ortaya koymuştur. Dirik ve diğ. (2003) Datça Yarımadası’nın

neotektoniği, jeomorfolojisi ve bunların eski medeniyetlerin yerleşimi ve gelişimi

üzerindeki etkisini araştırmışlardır.

3. MATERYAL VE METOD Taner ÇİFTÇİ

5

3. MATERYAL VE METOD

3.1. Materyal

İnceleme alanı Muğla iline bağlı Datça ilçesi ve yakın dolayını kapsayan

Marmaris O19 a3, d2 ve kısmi olarak Marmaris O19 a4, d1 paftaları içerisinde kalan

yaklaşık 108 km2’lik bir alanı kapsamaktadır. İnceleme alanındaki jeolojik amaçlı

çalışmalar, Likya Napları’nın bölgedeki tektonostratigrafik yerleşiminin açıklanması

ve Batı Anadolu Çöküntü Sistemi içerisinde yer alan çalışma alanındaki fayların bu

tektonostratigrafik yerleşim ile olan ilişkisinin anlaşılması açısından önem

taşımaktadır.

Çalışma alanı içerisinde yer alan başlıca yerleşim yerleri; Datça ilçesi (G10),

Kızlan Köyü (G5), Hızırşah Köyü (D9), Karaköy (B8) ve Reşadiye (E7)’dir. Arızalı,

dağlık ve tepelik bir topoğrafyaya sahip olan çalışma alanındaki başlıca yükseltiler;

Alazeytin Dağı (C14), Kovanlık Tepe (C9), Karadağ (B12), Kayatepe (B3), Tülü

Tepe (H5), Tavşancıl Tepe (C12), Kızılağaç Tepe (C3), Korudağı (E12), Çatakçı

Dağı (G6), Karataş Tepe (G13), Kömürbaşı Tepe (E4), Erkek Tepe (E10), Gölgeli

Tepe (E12), Aycıpınarcığı Tepe (E14), Çamlık Tepe (E15), Ağabaşı Tepe (E17),

Seyrekyolu Tepe (G5), Meydanbaşı Tepe (F6), Karatepe (E10) ve Birkaçılık Tepe

(C13)’dir. Çalışma alanında oldukça girintili çıkıntılı bir yapı gösteren başlıca koy ve

burunlar ise; İnce Burun (Kuzey)(C1), Kayaboğazı (B3), Gerence Burnu (B4),

Parmak Burnu (B17), Taşürken Burnu (F16), Yassıyer Burnu (F17), Karataş Burnu

(G13), Kargı Koyu (F13), Domuz Çukuru (C16), Dalacak Burnu (H10), Germe Koyu

(J4), Limanbaşı Burnu (F2), Kaya Burnu (G2), Kel Burun (D17), İnce Burun

(Güney) (F18), Armutlu Koyu (F15), Armutlu Burnu (F15) ve Kargı Burnu

(F14)’dur.

Çalışma alanında ziraat amacıyla ekilebilen alanlarda özellikle badem, incir,

zeytin, üzüm, gibi meyvelerin yanında domates, salatalık, marul, karpuz ve kavun

yetiştirilmektedir. Bölgede balıkçılık, küçükbaş hayvancılık ve arıcılık da

yapılmaktadır. Bölgedeki bir diğer geçim kaynağı ise turizmdir. Bölgeye ulaşım

Marmaris-Datça karayolu ile sağlanabileceği gibi, Körmen iskelesinden Bodrum’a


6

vapur seferleri yapılmaktadır. Bölge içerisinde köy ve mahallelere ulaşım için yeterli

sayıda asfalt ve stabilize yol bulunmasına karşın, dağlık ve ormanlık alanlara ulaşım

için gerekli yollar yeteri kadar bulunmamaktadır.

3.2. Metod

Yüksek lisans tezi olarak yapılan bu araştırma, Muğla iline bağlı Datça ilçesi

ve yakın dolayını kapsayan yaklaşık 108 km2’lik bir alanı kapsamaktadır. Bu çalışma

saha öncesi, saha, değerlendirme ve tez yazım çalışmaları olarak 3 aşamada

gerçekleşmiştir.

3.2.1. Saha Öncesi Çalışmalar

Çalışmanın bu evresinde öncelikle çalışma alanı ile ilgili olarak daha önce

yapılmış olan araştırmalar incelenerek, literatür taraması yapılmıştır. Böylece

çalışma alanının jeolojisi ile ilgili olarak çeşitli fikir ve öngörüler elde edilerek

arazide yapılacak çalışmalara ilişkin yaklaşımlarda bulunulmuştur. Daha sonra

sahada yapılacak işlerle ilgili olarak planlamalar gerçekleştirilmiş olup, saha

çalışmalarında gerekli olan 1/25.000 ölçekli topoğrafik harita ve benzeri materyaller

temin edilmiştir.

3. 2. 2. Saha Çalışmaları

2009 yılı yaz aylarını kapsayan sürede gerçekleştirilen ve bu çalışmanın en

önemli bölümünü oluşturan arazi çalışmaları sırasında öncelikle sağlıklı bir şekilde

arazi gözlemleri yapılmış ve gözlenebilen tüm verilerin toplanmasına çalışılmıştır.

Yapılan gözlemler sırasında, arazide yüzlek veren birimlerden nokta örnekler

alınmıştır. Bölgedeki litostratigrafi birimleri incelenerek çalışma alanının

genelleştirilmiş tektonostratigrafi kesiti çıkartılmış olup, bunun yanında inceleme

alanın batısında bulunan Yıldırımlı Tepe’de Neojen örtü birimlerinin temelinde

bulunan Yıldırımlı formasyonunun ölçülü stratigrafik kesiti hazırlanmıştır. Elde


7

edilen bu gözlemler ve değerlendirmeler ışığında çalışma alanının 1/25.000 ölçekli

ayrıntılı jeoloji haritası ve 3 farklı güzergahtan jeoloji enine kesitleri yapılmıştır.

3. 2. 3. Değerlendirme ve Tez Yazım Çalışmaları

Arazi öncesi ve arazi çalışmaları sonucunda elde edilen tüm veriler

değerlendirildikten sonra, bu veriler ışığında bölgenin stratigrafik ve

tektonostratigrafik konumunu ortaya koyan, harita, kesit ve tablolar ile çizilen

şekiller ve araziden alınan görüntüler yardımıyla, çalışma alanının detay jeolojisini

içeren ve Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü tez yazım kurallarına bağlı

kalınarak yazılan bir Yüksek Lisans Tezi hazırlanmıştır. Çalışmanın bu safhası

yaklaşık 5 aylık bir süreç içerisinde gerçekleştirilmiştir.


8

4. BULGULAR VE TARTIŞMA Taner ÇİFTÇİ

9

4. BULGULAR VE TARTIŞMA

Batı Toroslar’da Datça yarımadasını kapsayan çalışma alanında, farklı ortam

koşullarında gelişmiş yapısal birimlerden oluşan Likya napları yer almaktadır. Likya

napları, çalışma alanında Bodrum napı (Kayaköy dolomiti, Göçgediği formasyonu ve

Karaböğürtlen formasyonu), Gülbahar napı (Orhaniye formasyonu) ve Marmaris

ofiyolit napı (Marmaris Peridotiti) ile temsil edilmektedir.

İnceleme alanındaki birimler, Tersiyer öncesi ile Neojen ve daha genç dönem

olmak üzere ikiye ayrılır. Tersiyer öncesi birimler, Alt Kretase yaşlı Marmaris

peridotiti (Alt Tektonik Dilim) ile başlar. Masif ve serpantinize peridotit

kütlelerinden oluşan birimin üzerine tektonik bir dokanakla Toarsiyen-Üst Kretase

yaşlı Göçgediği formasyonu (Orta Tektonik Dilim) yerleşmiştir. Kalsitürbidit

arakatkılı radyolarit, çörtlü kireçtaşı, şeyl ve marn ardalanması ile başlayan, orta ve

üst seviyelerinde mikritik kireçtaşları bulunan birim, tektonik bir dokanakla Triyas-

Jura yaşlı Kayaköy dolomitine (Üst Tektonik Dilim) geçiş göstermektedir. Breşik

kireçtaşları ve masif dolomitlerden oluşan, üst tektonik dilimin en altında yer alan

Kayaköy dolomiti, uyumlu olarak Jura-Kretase yaşlı Orhaniye formasyonuna (Üst

Tektonik Dilim) geçiş göstermektedir. Bu formasyon tabanda radyolaritlerle yanal

geçiş halinde çörtlü kireçtaşları ile başlayıp, oldukça kıvrımlı, kiltaşı arakatkılı

mikritik kireçtaşları ile devam etmektedir. Üst seviyelerinde çok ince çört bantları

içeren, değişik birçok renkte mikritik kireçtaşları bulunan birim uyumlu olarak Üst

Kretase yaşlı Karaböğürtlen formasyonuna (Üst Tektonik Dilim) geçiş gösterir.

Tabanda marn-kiltaşı ardalanması ile başlayıp, radyolaritli kireçtaşları ve kristalize

kireçtaşları ile devam eden bu formasyon üzerinde ise açısal uyumsuzlukla Geç

Piyasensiyen yaşlı Yıldırımlı formasyonu bulunmaktadır. Neojen ve daha genç yaşlı

birimlerin tabanında yer alan formasyon karasal ortamda çökelmiş, yanal geçişli,

çakıllı kireçtaşı, konglomera, oolitik ve pizolitik kireçtaşları ile bunların üstünde yer

alan ve denizel fasiyesi karakterize eden yer yer ince tüf bantlı, kumtaşı-marn-kiltaşı

ardalanması ve ince kireçtaşı tabakaları ile kendini belli etmektedir. Yıldırımlı

formasyonunun üzerine ise açısal uyumsuzlukla tüfitler, plaj oluşukları, yamaç

molozu ve alüvyonlardan oluşan Kuvaterner yaşlı çökeller gelmektedir.


10

Ayırtlanan birimlerin özellikleri ve birbirleriyle olan dokanak ilişkileri

genelleştirilmiş tektonostratigrafi kesitinde sunulmuştur (Şekil 4.1).

Şekil 4.1. Çalışma alanının genelleştirilmiş tektonostratigrafi kesiti.


11

4.1. Tektonostratigrafi

Datça Yarımadasındaki kayaçlar Tersiyer öncesi, Neojen ve daha genç olmak

üzere iki grupta incelenmiştir. Tersiyer öncesi birimler tektonik dilimlerden, Neojen

ve daha genç olanlar ise post-tektonik dönem neootokton çökellerden oluşur. Bu

birimler, aşağıda formasyon başlıkları belirtilerek tektonostratigrafik sıralamaya göre

alttan üste doğru tanıtılmışlardır.

4.1.1. Tersiyer Öncesi Birimler

Bu birimler alt, orta ve üst olmak üzere üç dilimden oluşmaktadır. Alt

tektonik dilim, masif peridotit ve serpantinize peridotit kütlelerinden oluşan Alt

Kretase yaşlı Marmaris peridotiti ile temsil edilir. Bu ofiyolitli alt tektonik dilimin

üzerine yine tektonik dokanakla Toarsiyen-Üst Kretase yaşlı Göçgediği formasyonu

gelmektedir. Orta tektonik dilimi oluşturan formasyonda kalsitürbidit arakatkılı

radyolarit, çörtlü kireçtaşı, şeyl, marn ve mikritik kireçtaşları yer almaktadır.

Göçgediği formasyonu tektonik bir dokanakla Üst tektonik dilimin tabanını oluşturan

Triyas-Jura yaşlı Kayaköy dolomitine geçiş göstermektedir. Kayaköy dolomiti breşik

kireçtaşları, masif dolomitler ve bu dolomitlerle yer yer yanal geçişli kristalize

kireçtaşlarından oluşmaktadır. Bu karbonatlı birimler, uyumlu olarak Jura-Kretase

yaşlı Orhaniye formasyonu tarafından örtülmektedir. Üst tektonik dilimin orta

kısmında bulunan Orhaniye formasyonu, oldukça iyi deforme olmuş ve iyi

kıvrımlanmış bir yapıdadır. Radyolaritlerle yanal geçişli çörtlü kireçtaşları ve çok

ince çört bantları içeren gri, mavimsi-gri, sarı, pembemsi-kırmızı renkteki mikritik

kireçtaşları bu formasyonu karakterize eder. Üst tektonik dilimin en üst seviyesinde

ise Üst Kretase yaşlı Karaböğürtlen formasyonu yer almaktadır. Alttaki Orhaniye

formasyonunun üstünde uyumlu olarak bulunan birim, kiltaşı-marn ardalanması,

radyolaritli kireçtaşları ve kristalize kireçtaşlarından oluşan bir litolojiye sahiptir.


12

4.1.1.1 Alt Tektonik Dilim

4.1.1.1.(1) Marmaris Peridotiti (Kmo)

Egemen kaya türünün harzburjit olduğu ve yer yer serpantinleşmiş harzburjit

ve dunitleri kapsayan birim, Çapan (1980) tarafından adlandırılmıştır. Dunitlerin

küçük kütleler halinde bulunduğu Marmaris peridotitinde yer yer küçük diyabaz ve

gabro kütleleri de yer almaktadır.

Marmaris Peridotiti çalışma alanında iki ayrı yerde yüzeylenir. Bunlardan ilki

ve en güneyde olanı inceleme alanının batısında Mesudiye mahallesinin doğu

kısmında yer almaktadır. İkincisi, Kızlan Köyü (G5) kuzeyindeki kıyı şeridinde yer

almaktadır.

Birim oldukça masif peridotit, serpantinize peridotit kütlelerinden oluşur.

Mineralojik bileşimleri genellikle dunit, harzburjit ve lerzolitten oluşmaktadır.

Bunlar yer yer dolerit daykları ile kesilmişlerdir. Ayrıca çok tektonize kesimlerde,

örneğin inceleme alanının doğusundaki Emecik Köyü dolaylarında listvenit zonları

gelişmiştir (Ersoy, 1991).

Marmaris peridotiti gerek yapısı ve gerekse parlaklığı ile çalışma alanında

kolayca ayırt edilebilmektedir. Yapılan çalışmada Datça yarımadasının kuzey

kesimindeki peridotit kütlelerinin grimsi-kahverengi bir tonda olup, metal bir

parlaklık verdiği gözlenirken (Resim 4.1), güney kıyı şeridindeki aynı birimin

yeşilimsi-kahverengi bir ton verip mat bir parlaklık gösterdiği gözlenmiştir (Resim

4.2). Aynı birimdeki bu renk farklılıkları, harzburjitlerin egemen olduğu Marmaris

peridotitinde serpantinleşmenin, güney kesiminde kuzeydeki birime oranla daha fazla

olduğunu göstermektedir. Öyle ki serpantinleşme kuzeydeki birimde sadece sahil

kesimindeki yamaçlarda ve ortalama 50 m yüksekliğe kadardır (Resim 4.3).

Marmaris peridotitinin, çalışma alanının güney’de kalan birimine zıt olarak

kuzey’deki yüzleklerinde kalınlıkları yer yer 0,5-10 cm arasında değişen karbonat

bantları mevcuttur (Resim 4.4). Bu bantlar paralel veya petek dizilimler şeklinde

gözlenmektedir.


13

Resim 4.1. Marmaris peridotitinin (Kmo), Datça yarımadası’nın kuzey kıyı

şeridindeki (J4) grimsi-kahverengi görünümü.

Resim 4.2. Marmaris peridotitinin (Kmo), Datça yarımadası’nın güney kıyı

şeridindeki yeşilimsi-kahverengi görünümü.


14

Resim 4.3. Marmaris peridotitinde (Kmo) gözlenen serpantinleşme (J4).

Resim 4.4. Marmaris peridotiti (Kmo) içerisindeki karbonat bantları (H5).


15

Kızlan köyünün (G5) kuzeyinde ve kuzeybatısında, Marmaris peridotiti

normal bir fay ile Yıldırımlı formasyonundan ayrılmaktadır (Resim 4.5). Kızlan köyü

(G5) kuzeydoğusunda ise, Yıldırımlı formasyonu ince kireçtaşı tabakaları içeren,

çakıllı kumtaşı ve daha çok kil içeren belirgin bir tabakalanma ile Marmaris

peridotitini uyumsuz olarak (nonkonformite) üzerlemektedir (Resim 4.6, 4.7).

Resim 4.5. Kızlan köyü (G5) kuzeyinde, Marmaris peridotiti (Kmo) ile

denizel Yıldırımlı formasyonunu (Plyıd) ayıran normal fay.

+ -


16

Resim 4.6. Kızlan köyü (G5) kuzeydoğusunda, Marmaris peridotiti (Kmo)

ile denizel Yıldırımlı formasyonun (Plyıd) dokanak ilişkisi.

Resim 4.7. Kızlan köyü (G5) kuzeydoğusunda, Marmaris peridotiti (Kmo)

ile denizel Yıldırımlı formasyonun (Plyıd) uyumsuzluk ilişkisi.

Kmo

Plyıd


17

Kaaden ve Metz (1954), Datça Yarımadasındaki peridotitleri yukarı ve aşağı

olmak üzere iki tektonik kısma ayırmışlardır. Ersoy (1991)’a göre ise, yarımadadaki

tüm ofiyolit yüzeylenmeleri tektonik bakımdan alttadır. Ofiyolit yüzeylenmeleri

bloklu flişin altında ince bir ofiyolitli melanjdan sonra tektonik olarak sadece

inceleme alanının batısında yer alan Körmen iskelesi kuzeydoğusundaki Kızılağaç

Tepe (370 m) dolayında yüksek açılı bir fayla kireçtaşları üzerine bindirmişlerdir.

Ofiyolitler, Batı Toros Kuşağında pek çok yerde en üst nap dilimini oluşturmasına

karşın, Datça yarımadasında bir terslenme söz konusudur. Bu durum olasılıkla Üst

Eosen'den sonraki bir dönemde naplaşma hareketleri sırasında meydana gelmiştir

(Şekil 4.2).

Şekil 4.2. Datça yarımadasındaki ofiyolitlerin tektonik olarak aldanmasını açıklayan ölçeksiz şematik enine kesit (Ersoy, 1991).

Datça yarımadasındaki bu terslenmeye karşın ofiyolitler tüm Batı Toros

Kuşağı boyunca tektonostratigrafik bakımdan genellikle en üst nap dilimini

oluşturur. Değişik araştırmacılara göre (Bergougnan, 1975; Dürr, 1975; Ricou ve

diğ., 1975; Özgül, 1976; Özgül ve diğ.,1978; Şengör ve Yılmaz, 1981), Toros

Kuşağındaki ofiyolitler Menderes Masifi kuzeyinde yer alan Neotetis'in kuzey

koluna (İzmir-Ankara zonu; Brinkmann, 1966) ait bir okyanus alanının kalıntısı olup,

Torid-Anatolid platformunun kuzey kenarına ilk bindirme (üzerleme) yaşı Üst


18

Kretase (Senoniyen) dir. Diğer yandan Antalya naplarındaki ofiyolitler ise genellikle

Üst Kretase-Tersiyer yaşı, bezen da Kretase'ye kadar inecek şekilde geniş bir dizilim

gösterirler (Yılmaz, 1984). Whitechurch ve diğ. (1985)'e göre ise Likya naplarındaki

ofiyolitler yaklaşık 104 milyon yaşlıdır.

Marmaris Peridotiti Thuizat ve diğ. (1981)'e göre (K-Ar yaş tayinleri)

yaklaşık 114 milyon yıl (Apsiyen-Albiyen) oluşum yaşlıdır.

4.1.1.2. Orta Tektonik Dilim

4.1.1.2.(1). Göçgediği Formasyonu (Kg)

Kalsitürbidit, mikrit ve çörtlü mikritlerden oluşan formasyon, Fethiye

kuzeyinde Şenel ve diğ. (1989) tarafından adlandırılmıştır.

Göçgediği formasyonu, çalışma alanın güney ucundaki sahil şeridinde,

Alazeytin dağı (C14) civarında, Datça ilçesinin (G10) batı ve güneybatısında ve

Hızırşah köyünün (D9) batı, güney ve güneydoğusunda yüzlekler vermektedir.

Ersoy (1991)’ a göre birim, ince-orta-kalın tabakalı, gri, koyu gri, bej, krem,

açık gri, yeşilimsi gri bazen siyahımsı gri, pembe, açık kahve, kirli sarı renklerde,

kalsitürbidit ara düzeyli mikrit ve çörtlü mikritlerden oluşmaktadır. Formasyon

içinde yer yer rekristalize kireçtaşı, dolomit ve dolomitik kireçtaşı düzeyleri

izlenebilmektedir. Formasyon tabanında radyolarit, çört, şeyl ve marnlar yer alırken

üstte rudist parçalı kalsitürbidit ara düzeyleri kapsamaktadır.

Yapılan çalışmalarda formasyon bir çok yerde gözlenmektedir. Fakat birimin

en belirgin özelliklerine Hızırşah köyünün (D9) batısındaki Kovanlık Tepe’de (C9)

rastlanılmaktadır (Resim 4.8). Kalsitürbidit istifi şeklindeki yığışımlar (Resim 4.9)

ve sert çimentolu, kil-silis arakatkılı marn oluşukları (Resim 4.10), formasyonu

ayırtlamada kılavuz oluşturmaktadır. Göçgediği formasyonu, çalışma alanının kıyı

kesimlerinde verdiği yüzleklerde ise kil arakatkılı, sarımsı-açık kahverengi mikritik

kireçtaşı bloklarıyla fliş görünümü sergilemekte ve bu nedenle Karaböğürtlen

formasyonu ile benzerlik göstermektedir.


19

Resim 4.8. Hızırşah köyünden (D9) Kovanlık Tepe’nin (C9) görünümü ve Göçgediği

formasyonu (Kg) ile Karaböğürtlen formasyonu (Kka) arasındaki dokanak sınırı (Doğu’dan Batı’ ya bakış).


kalsitürbidit ve marn seviyeleri.

Kg

Kka


20

Resim 4.10. Kovanlık Tepe’de (C9) gözlenen, Göçgediği formasyonunun

(Kg) iyi çimentolanmış, silisli- killi marn görünümü.

Ersoy (1991)’a göre birim, ofiyolitlerin (Marmaris peridotiti) üzerinde; som

karbonatların (Kayaköy dolomiti), çörtlü kireçtaşlarının (Orhaniye formasyonu) ve

flişten (Karaböğürtlen formasyonu) oluşan üst tektonik dilimin ise tektonik olarak

altında yer almaktadır. Tektonostratigrafik pozisyonu farklı olmasına rağmen, tüm

özellikleri üst tektonik dilimdeki bloklu fliş (Karaböğürtlen formasyonu) ile aynıdır.

Şenel ve Bilgin (1997)’e göre, Göçgediği formasyonu yaklaşık 850 metre

kalınlıkta olup, yamaç-havza ortamında çökelmiştir.

Formasyonda Orombelli ve diğ. (1967), Bilgin ve diğ. (1997) tarafından

yapılan çalışmalarda aşağıdaki fosil bulgularına rastlanılmıştır.

Protopeneroplis cf. striata WEYNSCHENK,

Trocholina sp.,

Labyrinthina sp.,

Lituosepta sp.,

Kurnubia sp.,

Neotrocholina sp.,


21

Stomiosphaera moluccana WANNER,

Calpionella elliptica CADİSCH,

Calpionellopsis oblonga CADISCH,

Tintinnopsella carpathica (MURG. Ve FILIP.)

Orbitolina sp.,

Rotalipora appenninica (RENZ),

Praeglobotruncana stephani (GONDOLFİ),

P. stephani turbinata (REICHEL)

Hedbergella sp.,

Ticinella sp.,

Globutruncana stuarti (de LAPP.),

G. lapparenti tricarinata (QUEREAU),

G. arca (CUSHMAN)

Birim, bu formlara ve bölgesel korelasyona dayanılarak Toarsiyen-Üst

Kretase yaşlı kabul edilmiştir (Orombelli ve diğ., 1967; Bilgin ve diğ., 1997).

4.1.1.3. Üst Tektonik Dilim

4.1.1.3.(1). Kayaköy Dolomiti (TRJk)

Kalın dolomit ve dolomitik kireçtaşlarından oluşan birim, Şenel ve diğ.

(1994) tarafından adlandırılmıştır. Kayaköy dolomiti, Bodrum napına ait tüm yapısal

birimlerin tipik formasyonudur.

Kayaköy dolomiti çalışma alanında, Hızırşah köyünün (D9) güneyi boyunca

Karadağ (B12) ve Alazeytin dağında (C14) gözlenmektedir.

Birim, masif ve/veya çok kalın, kalın tabakalı, siyah, siyahımsı gri, bazen

açık gri, kirli beyaz renkli, sık erime boşluklu, yer yer dağılgan, dolomitlerden

oluşur. Kayaköy dolomitinde seyrek de olsa gastropod ve silik alg izleri

gözlenmektedir. En üst düzeylerinde dolomitik kireçtaşları yer alır. Birim içinde

bazen breşik düzeyler bulunur (Şenel ve diğ., 1997). Ersoy (1991)’e göre Kayaköy

dolomitinin kalınlığı 1000 metreden biraz fazladır.


22

Hızırşah köyü (D9) güneyinde, birimin gözlenen alt seviyelerinden

başlayarak Karadağ (B12) zirvesine kadar yapılan incelemelerde ilk karşılaşılan

dağınık bloklar halinde silik-alg izli dolomitlerdir (Resim 4.11 ve 4.12). Orta

seviyelerde bu bloklar yerlerini breşik, bloktan daha küçük boyutlu ve yamaç

boyunca dağılmış kireçtaşlarına bırakırken üst seviyelere doğru yaklaştıkça tamamen

dolomitten oluşan yamaç döküntüleri gözlenmiştir (Resim 4.13). En üst seviyede ise

gri, açık-gri renkli dolomitler hakimdir. Mevcut bu üst seviyede beyaz renkli

kristalize kireçtaşları dolomitlere nazaran daha az gözlenmezsine karşın yer yer

dolomitlerle yanal değişimler halindedir.

Çalışma alanında Karadağ (B12) ve Alazeytin dağı (C14) boyunca görülen

birim, D-B, KD-GB, KB-GD gibi değişik doğrultuda birçok normal fay tarafından

kesilmiştir (Resim 4.14). Normal faylanmalardan oluşan fay duvarları ve bu dik

duvarlarda gözlenen dolomitlerin erime boşluklu, sarımsı-bej yapısı, birimi bölgede

diğer formasyonlardan ayıran bariz bir görünümdür (Resim 4.15).

Resim 4.11. Kayaköy dolomitinin (TRJk) alt seviyelerinde gözlenen, dağınık

bloklar halindeki silik alg izli dolomitler.


23

Resim 4.12. Kayaköy dolomitinin (TRJk) alt seviyelerinde gözlenen silik-alg izli bir dolomit bloğunun yakından görünümü.

Resim 4.13. Karadağ’da (B12) gözlenen, Kayaköy dolomitinden (TRJk)

oluşan yamaç döküntülerinin görünümü.


24

- +

Res

im 4

.14.

Hız

ırşah

köy

ünde

n (D

9), K

arad

ağ’d

a (B

12) K

ayak

öy d

olom

itini

(TR

Jk) k

esen

D-B

doğ

rultu

lu n

orm

al fa

yın

görü

nüm

ü.


25

Resim 4.15. Karadağ’da (B12), Kayaköy dolomitinin (TRJk) erime boşluklu,

sarımsı-bej dolomitlerinin genel görünümü.

Karadağ’da (B12) ; birim kuzey’de Karaböğürtlen formasyonu ile tektonik

dokanaklı iken, kuzeydoğuda normal bir fay ile sınırlanmıştır (Resim 4.16). Doğu ve

güneyde Göçgediği formasyonu ile dik yamaçlarla ayrılan birim, batıda ise bir

alüvyon havzası ile ayrılmıştır. Alazeytin dağında (C14) gözlenen birimin diğer

uzantısı ise; KB-GD doğrultulu düz ve uzun bir normal fayla, Karaböğürtlen

formasyonu ve yaklaşık 1 km uzunluğundaki yamaç döküntüleriyle ayrılmıştır. Bu

birimin, fay doğrultusunun GB kesiminde kalan kısmı ise dik yamaçlarla Göçgediği

formasyonu tarafından sınırlanmıştır.

Kayaköy dolomiti gibi karbonatlar Batı Toros Kuşağında yaygın olarak

yüzeylendiği gibi (Graciansky, 1968; Poisson, 1977; Gutnic ve diğ., 1979; Çağlayan

ve diğ., 1980; Ercan ve diğ., 1982 b; Erakman ve diğ., 1986; Ersoy, 1989 b), Rodos

(Mutti ve diğ., 1970), Girit (Bonneau, 1984; Hail ve diğ., 1984; Harbury ve Hail,

1988) ve Sömbeki (Harbury ve Hail, 1988) Yunan adalarında da yaygın olarak

gözlenmektedir.


26

Resim 4.16. Hızırşah köyünün (D9) güneyinde gözlenen, D-B doğrultulu

normal fay ve Kayaköy dolomitinin (TRJk) Karaböğürtlen formasyonu (Kka) ile dokanak ilişkisi.

Akat ve diğ., 1975; Çağlayan ve diğ., 1980; Ercan ve diğ., 1983; Bilgin ve

diğ., 1997 tarafından yapılan çalışmalarda, genelde fosilsiz olan formasyonun en üst

düzeyinde saptanan

Glomospirella cf. Grandis,

İnvolutina minuta (L. KOENN),

Paleodosyeladus mediterraneus (PIA),

Thaumatoporella parvoveesiculifera (RANIERI),

Trocholina sp.,

Involutina sp.,

Trochhammina sp.,

Meandrospira sp.,

Glomospira sp.,

Hemigordius sp.,

+ -


27

Globochaete alpina LOMB vb.

Fosil bulgularına dayanılarak birimin yaşı Orta Triyas-Liyas yaşlı kabul

edilmiştir (Akat ve diğ., 1975; Çağlayan ve diğ., 1980; Ercan ve diğ., 1983; Bilgin ve

diğ., 1997).

Birim, sığ karbonat şelf ortamında çökelmiştir ( Şenel ve diğ. 1997).

4.1.1.3.(2). Orhaniye Formasyonu (JKo)

Mikrit ve çörtlü mikritlerden oluşan formasyon, Meşhur ve diğ. (1989)

tarafından adlandırılmıştır.

Orhaniye formasyonu çalışma alanında Güzne Düzü’nün (B5) kuzeyinde;

İnceburun (C1), Kayatepe (B3), Kayaboğazı (B3) ve Gerence burnu (B4)

mevkilerinde yüzlek vermektedir.

Birim ince-orta yersel kalın tabakalı, gri, bej, krem, yeşilimsi gri, kirli sarı,

pembe, kırmızı renklerde yer yer kalsitürbidit ara düzeyli mikrit ve çörtlü

mikritlerden oluşur. Orhaniye formasyonunun Üst Jura yaşlı kesiminde, ince-orta

tabakalı, kırmızı, kızıl kahve, yersel gri, yeşil, mavi vb. renklerde radyolarit, çört ve

şeyl yer almaktadır. Kılavuz karakterinde olan bu seviye yanal yönde devamlılık

göstermekte ancak, aşırı deformasyon nedeniyle çok fazla kıvrımlanmış ve

kırılmıştır. Orhaniye formasyonu aşırı derecede kıvrımlı bir yapıdadır (Şenel ve diğ.,

1997).

Çalışma alanında en az yüzlek veren birim olan Orhaniye formasyonu, çok

dar bir alanda gözlenmiştir. Birimin neredeyse birkaç metrede bir yanal ve düşey

olarak değişim gösteren renk, eklem, eğim gibi özellikleri mevcut formasyonu

kompleks bir hale getirmekle birlikte, bu kadar dar bir alanda bu kadar sık değişim

sunmayan bir formasyonun çalışma alanında bulunmamasından dolayı ayırt

edilmesini kolaylaştırmaktadır (Resim 4.17).


28

Resim 4.17. İnce Burun’da (C1), Orhaniye formasyonunun (JKo) değişik

eğim açılı tabakalanmaları ve birim içindeki renk değişimleri.

İnce burun (C1) ve Gerence burnunda (B4) yapılan çalışmalarda, iki ayrı

yerde aynı birimler arasında bariz farklılıklar gözlenmiştir. İnce burunda yapılan

çalışmalarda; gri renkli oldukça çatlaklı kireçtaşlarına rastlanılmıştır. Bu çatlaklar

neredeyse 900‘ye yakın düşey kırıklar sunmaktadırlar. Bu birimin üzerine iyi

derecede kıvrımlanmış, sarımsı-kahverengi kiltaşı arakatkılı kireçtaşı birimi, yaklaşık

200’lik bir eğimle gelmektedir (Resim 4.18). Kiltaşı arakatkılı kireçtaşlarının

üzerinde ise sarımsı renkli ve yaklaşık 900‘lik bir açıyla, bol çatlaklı-kırılmış mikritik

kireçtaşları bulunmaktadır. Mevcut birimi ise, yanal yönde değişim gösteren, iyi

kıvrımlanmış ve neredeyse yataya yakın bir eğim gösteren pembemsi-kırmızı

mikritik kireçtaşları izlemekte olup yanal yönde bu birim, aynı eğim ve

kıvrımlanmayı gösteren beyaz-açık gri renkli kireçtaşlarına geçiş göstermektedir.

(Resim 4.19).


29

Resim 4.18. İnce Burun’da (C1), Orhaniye formasyonunun (JKo) kırıklı-

çatlaklı tabakalanma üzerine gelen iyi derecede kıvrımlanmış, kiltaşı arakatkılı kireçtaşları.

Resim 4.19. İnce Burun’da (C1), Orhaniye formasyonunun (JKo) yanal yönde

renk değişimi gösteren kıvrımlı mikritik kireçtaşları.


30

Gerence burnunda (B4) yapılan çalışmalarda ise gri, mavimsi gri, pembe, açık

sarı ve yer yer çört bantlı mikritik kireçtaşları gözlenmiştir (Resim 4.20, 21, 22).

Gerence burnundaki mikritik kireçtaşları, İnce burunda da gözlenen birimin aksine

kıvrımlı bir yapı göstermeyip, som bir haldedir.

Orhaniye formasyonu çalışma alanında yüzlek verdiği yerlerde, Gerence

burnunda D-B doğrultulu normal bir fay ile Karaböğürtlen formasyonu tarafından

sınırlanmıştır. Birim, diğer sınırlarında yine Karaböğürtlen formasyonu ile tektonik

bir dokanakla ayrılmıştır.

Resim 4.20. Gerence Burnunda (B4), Orhaniye formasyonun (JKo)

pembemsi-kırmızı renkli mikritik kireçtaşları.


31

Resim 4.21. Gerence Burnunda (B4), Orhaniye formasyonun (JKo)

gri,mavimsi gri renkli mikritik kireçtaşları.

Resim 4.22. Gerence Burnunda (B4), Orhaniye formasyonunun (JKo) değişik

renkler sergileyen mikritik kireçtaşları.


32

Orombelli ve diğ., (1967) ve Ersoy (1991) tarafından bölgede yapılan

çalışmalarda birimde tayin edilemeyen radiolaria ve aptychus fosilleri yanında,

Titoniyen-Neokomiyensis yaşlı;

Stomiosphaera molluccana (WANNER),

Berriasiyen yaşlı;

Calpionella elliptica (CADİSH),

Calpionellipsis oblonga (CADİSH),

Tintinopsella carpatica (MURG. ve FİLİP.),

Koniasiyen-Alt Maestrihtiyen yaşlı;

Globotruncana coroata (BOLLİ),

G. linneiana (d'ORBİGUG),

G. lapparenti (BROTZEN),

G. lapparenti tricarinata (QUEREAU),

G. Stuarti (LAPP).

G arca (CUSHMAN),

Marginotruncana sigali (REİCHEL),

M. cf. renzi (GALDOLFİ),

M. marginato (REUSS),

Rotalipora apappeninica (RENZ),

Preaglobotruncana stephani (GONDOLFİ),

P. stefani turbinata (REİCHEL),

Hedbergella sp.,

Dicarinella sp.,

Orbitolina sp.

gibi fosil bulgularına dayanılarak birimin yaşı Üst Jura-Alt Maestrihtiyen olarak

tayin edilmiştir (Orombelli ve diğ., 1967; Ersoy.,1991).

Meşhur ve diğ., (1989); Şenel ve diğ., (1994); Bilgin ve diğ.,(1997) tarafından

yapılan çalışmalarda ise üst düzeylerinde bol Globutruncana sp.’ler kapsayan birim,

Jura-Kretase yaşlı kabul edilmiştir.

Formasyon havza ortamında gelişmiştir (Şenel ve diğ., 1997).


33

4.1.1.3.(3). Karaböğürtlen Formasyonu (Kka)

Yer yer bloklu flişle temsil edilen birim, Philippson (1915) tarafından

adlandırılmıştır. Likya naplarını oluşturan yapısal birimlerin çoğu Üst Senoniyen

yaşlı, düşey ve yanal yönlerde sık kaya türü değişimi gösteren flişlerle sonlanır.

Birim farklı araştırmacılarca; Çamova formasyonu (Graciansky, 1972), Alakaya

formasyonu (Erakman ve diğ.,1986), Sofular formasyonu (Şenel ve diğ., 1989,

1994), Bodrum formasyonu (Ercan ve diğ., 1983) olarak isimlendirilmiştir. Bu kaya

birimleri bölgede isim karışıklığına neden olmamak ve formasyon adlandırmasında

birliktelik sağlamak amacıyla Karaböğürtlen formasyonu adı altında toplanmıştır

(Şenel ve diğ., 1997).

Bu formasyon çalışma alanında Hızırşah köyü (D9) ve civarında, Datça’nın

(G10) batı ve güney batısında, Alazeytin dağının (C14) güney yamaçlarında ve

çalışma alanının güneyindeki sahil şeridinde geniş alanlarda yüzlekler vermektedir.

Birim ince-orta-kalın tabakalı, gri, siyahımsı gri, yeşilimsi gri, siyah, açık

kahve, sarımsı kahve, kirli sarı, kırmızı vb. renklerde kumtaşı, kiltaşı ve

silttaşlarından oluşmaktadır. Yer yer kumlu-killi kireçtaşı, mikrit, çörtlü mikrit,

kalsitürbidit, marn gibi düzeyler, yer yer de serpantinit, bazik volkanik, kireçtaşı vb.

bloklar kapsamaktadır. Genelde kaotik yapı gösteren birim, yanal ve düşey yönde sık

kaya türü değişimi sunmaktadır. Tabanında yer yer kireçtaşı ve çört elemanlı breşler

(Sirna breşi; Graciansky, 1972) yer almaktadır (Şenel ve diğ., 1997).

Karaböğürtlen Formasyonu veya Ercan diğ. (1980) tarafından Datça Flişi

olarak da adlandırılan, stratigrafik olarak çörtlü kireçtaşları olarak da adlandırılan

Orhaniye formasyonunu uyumlu olarak örten bu birim üç düzeyden oluşur (Ersoy

1991). Birimin en alt seviyesinde düzenli bir fliş istifi yer alırken, bunun üzerinde

olistostromal bir seviye, en üstte ise aşırı tektonizmaya uğramış, kaotik görünümlü

bir seviye yer alır. İstif en altta ince tabakalı, kalkarenit arakatkılı düzenli marn ve

killi kireçtaşı ile başlar ve matriksi killi, elemanları köşeli çört ve çörtlü kireçtaşından

oluşan bir konglomera ve kiltaşı seviyesi ile devam eder. En üst seviye ise oldukça

deforme olmuş, kahverengimsi sarımsı renkli, kalın tabakalı, kristalize kireçtaşı ve

ultramafik kayaç bloklu, sleyt, metakalkarenitli bir düzeyle belirgindir (Dirik, 2003).


34

Çalışma alanında kilden mikritik kireçtaşına kadar değişik tane boyutu ve

litolojik özellikler sergileyen birim, kıyı şeritlerinde bol çatlaklı mikritik kireçtaşları

olarak kendini göstermektedir (Resim 4.23). Kıyıdan tepelere doğru çıkıldıkça

çatlaklı mikritik kireçtaşları dağınık bloklar halinde gözlenmektedir (Resim 4.24). İç

kısımlarda ise özellikle Hızırşah köyü (D9) ve yakın civarında birimde kil, kiltaşı,

ince taneli-gevşek çimentolu kumtaşı gibi yapılanmalar dikkati çekmiştir. Sadece

Hızırşah köyünde gözlenen kiltaşı-boksit geçişleri, formasyonun Göçgediği

formasyonu ile sınırlandığı alanlarda bitmektedir (Resim 4.25).

Karaböğürtlen formasyonunda yer yer dağınık hallerde kireçtaşı merceklerine

de rastlanılmıştır. Bu mercekler en iyi Hızırşah köyünün (D9) güneybatısında

Palamutbükü yolu boyunca gözlenmektedir (Resim 26).

Resim 4.23. Karaböğürtlen formasyonundaki (Kka) bol çatlaklı mikritik

kireçtaşlarının kuzey sahil şeridindeki görünümü.


35

Resim 4.24. Karaböğürtlen formasyonunda (Kka) gözlenen, dağınık bloklar

halinde çatlaklı mikritik kireçtaşları.

Resim 4.25. Karaböğürtlen formasyonunda (Kka) gözlenen kiltaşı–boksit

geçişi Hızırşah köyü (D9).


36

Resim 4.26. Hızırşah köyünün (D9) güneybatısında, Palamutbükü yolu

boyunca gözlenen kireçtaşı mercekleri.

Batı Toros kuşağında, Üst Triyas-Üst Kretase yaşlı karbonatların üzerinde,

genellikle uyumlu, bazen uyumsuz olarak yer alan flişin yaşı kuzeyden güneye ve

doğudan batıya doğru gençleşir (Ersoy, 1989 a,b; 1990 a,b,c,; 1991). Girit Adasında

benzerli flişin yaşı Alt Oligosen'e kadar çıkar (Hail ve diğ., 1984). Birime, Kaaden

ve Metz (1954) Devoniyen; Orombelli ve diğ. (1967) Datça yarımadasında Üst

Kretase- Alt Eosen; Bernouilli ve diğ. (1974) Köyceğiz dolayında Kampaniyen-

Maestrihtiyen; Ercan ve diğ. (1982 a) Bodrum yakınında Üst Kretase (Kampaniyen);

Ersoy (1989 b) Gölhisar (Burdur) güneyinde Üst Kretase-Paleosen yaşını vermiştir.

Çalışma alanında (Ersoy 1991) ve (Orombelli vd., 1967)’nin kalkarenitli

seviyelerde; Siderolites sp. ve Orbitoides sp. gibi Üst Kretase formları ve Alt Eosen

yaşlı çeşitli nümmilit türlerini bulmaları nedeniyle birimin yaşını Üst Kretase-Alt

Eosen olarak belirtmişlerdir.

Şenel ve diğ., 1997 ise; Genelde nadir fosil bulgusuna rastlanan birimi

stratigrafik konumuna göre Üst Senoniyen yaşlı olarak kabul etmişlerdir.

Birim duraysız havza ortamında çökelmiştir (Şenel ve diğ., 1997).


37

4.1.2. Neojen ve Daha Genç Birimler

Datça Yarımadasında, tektonik birimlerle neootokton genç çökeller arasında

önemli bir zaman boşluğu bulunmaktadır. Neootokton çökellerde en yaşlı kayaçlar

Pliyosen’dir. En genç çökeller ise Kuvaterner yaşlıdır. Pliyosen'de Yıldırımlı

formasyonu, Kuvaterner’de ise volkanikler, yamaç molozu ve birikinti konileri,

alüvyon ve plaj oluşukları gibi birimler bulunmaktadır.

4.1.2.1. Pliyosen

4.1.2.1.(1). Yıldırımlı formasyonu (Plyı)

Genelde denizel ve karasal kırıntılardan oluşan formasyon, Rossi (1966)

tarafından tanımlanmıştır. Birim, Philippson (1915), Chaput (1936, 1955), Rossi

(1966; Ercan ve diğ., 1980’den), Ercan ve diğ. (1980, 1982 b) ve Ersoy (1991),

Kapan Yeşilyurt ve Taner (2002) tarafından incelenmiştir.

Çalışma alanında birim, Kızlan köyü (G5), Hızırşah köyü (D9) ve Karaköy

(B8) dolaylarında ve ayrıca güneyde parmak burnu (B17) ve kuzeyinde geniş alanları

kaplamaktadır.

Birim orta-kalın, bazen ince tabakalanmalı, gri, yeşilimsi gri, açık kahve,

yeşil, kirli sarı ve beyaz renklerde konglomera, kumtaşı, kiltaşı, marn ve yer yer de

killi kireçtaşı ve kireçtaşlarından oluşur. Konglomeralar peridotit, çört, radyolarit,

dolomit ile kireçtaşı çakıllarını kapsar. Yer yer düzgün tabakalanmalı yer yer de

çapraz tabakalanmalı, bazen de laminalı düzeyler mevcuttur. Oygu-dolgu yapılı,

kuruma çatlaklı akıntı ve sürüklenim izli olup canlı eşelemeleri (bioturbasyon)

belirgin sedimanter yapılarıdır. Killi düzeylerde bazen bitki kök ve parçaları bulunur

(Şenel ve diğ., 1997).

Datça yarımadasındaki Pliyosen yaşlı kırıntılar Ersoy (1991) tarafından da

ayrıntılı olarak incelenerek, altta akarsu-gölsel konglomera, akarsu konglomerası,

gölsel oolitik ve pizolitik kireçtaşı, ortada; konglomera, kumtaşı, kiltaşı, marn,

kireçtaşı ve dolomitten oluşan ritmik gölsel çökellerin olduğu karasal ortamı belirten


38

fasiyeslere ve üstte de; denizel kireçtaşı, kumtaşı, marn ve kiltaşları gibi denizel

ortamı temsil eden fasiyeslere ayrılmıştır (Şekil 4.3).

Şekil 4.3. Yıldırımlı formasyonun (Plyı) yanal ve düşey fasiyes değişimlerini gösterir

ölçeksiz sütun kesiti (Ersoy 1991’ den alıntı yapılarak yeniden düzenlenmiştir).

4.1.2.1.(1).(1). Karasal Yıldırımlı formasyonu (Plyık)

Ersoy (1991)’e göre, formasyonun alt yüzeyleri yanal olarak fasiyes

değişimleri gösterir. Bu durum, birimin taban kesimlerinin yüzeylendiği, Datça

Grabeni'ni kuzeyden sınırlayan fay boyunca izlenir. Kızlan Köyünün (G5) kuzey

batısında Kızılağaç Tepe (C3) dolayında bu birimin en altında seyrek olarak ofiyolit

ve çört çakıllı, karbonat matriksli kireçtaşı konglomerası vardır. Bu düzey bazen

çakıllı kireçtaşı şeklindedir. Yaklaşık 50-60 metre kalınlığındaki bu düzeyin,

Pliyosen'in diğer yüzeylerinden yaşlı, belki de Üst Miyosen (?) olması kuşkusunu

taşır. Bu düzeyin ofiyolitler üzerine uyumsuz olarak gelmesi bunların çökelimi

sırasında tektonizmanın henüz etkin olmadığını gösterir. Ayrıca bu düzeyde tabaka

eğimlerinin, formasyonun üst düzeylerine yakın yerlerinde ani artışları (40-60

derece) düzeyler arasında bir açısal uyumsuzluk kuşkusunu güçlendirir. Bu tabakalar

ÜST FASİYES

(DENİZEL) KİREÇTAŞI, KUMTAŞI, MARN, KİLTAŞI VE DENİZEL ÇÖKELLER

ORTA FASİYES

(GÖLSEL-AKARSU)

KONGLOMERA, KUMTAŞI, KİLTAŞI, MARN, KİREÇTAŞI VE

DOLOMİTTEN OLUŞAN RİTMİK GÖLSEL ÇÖKELLER

ALT FASİYES

(KARASAL)

KİRE

ÇTAŞ

I KO

NG

LOM

ERAS

I YA

DA

ÇAKI

LLI K

İREÇ

TAŞI

(AKA

RSU

-GÖ

L)

(KIZ

LAN

KÖ

YÜ K

B’ S

I)

İRİ K

ON

GLO

MER

A

(AKA

RSU

)

(KIZ

LAN

KÖ

YÜ K

UZE

Yİ)

(OO

LİTİ

K Kİ

REÇT

AŞI)

(GÖ

LSEL

)

(KIZ

LAN

KÖ

YÜ K

D’ S

U)

PİZO

LİTK

, OO

LİTİ

K Kİ

REÇT

AŞI

(GÖ

LSEL

)

(KIZ

LAN

KÖ

YÜ K

D’S

U)


39

ile üsttekiler arasında bir uyumsuzluk olabileceği gibi, faylanma sonucu

tabakalanmada eğim artışı da meydana gelmiş olabilir. Yine, Kızlan Köyünün (G5)

kuzeyinde fay zonunda en altta ofiyolit, kireçtaşından oluşan blok ve çakıllı

konglomeratik bir düzey vardır. Blokların boyları oldukça değişken olup, 1-1,5 metre

büyüklükte olanları da vardır. Bu düzey, büyük olasılıkla akarsularla (flüvyal)

meydana gelmiş olmalıdır. Yukarıda sözü edilen iki mevkiden fay zonu boyunca

daha doğuya gidildiğinde (Kızlan Köyünün hemen kuzeyi) fasiyes diğer taban

düzeylerinin yanal devamı olabilecek oolitik kireçtaşlarına değişir. Fay zonunda

oluşan dinamik etkiler nedeniyle mermerleşen bu kireçtaşları beyaz renkli, kalın

katmanlı olup seyrek olarak çört ve ofiyolit taneleri içerir. Kalınlığı 10 metreyi

geçmez. Kızlan Köyünün doğusunda Purçaklı mevki (I5) dolayında formasyonun en

alt birimi daha da farklıdır. Burada oolitik yapılar daha iri olup, pizolit ve

konkresyon şeklindedir. Bunların bazılarının onkolit olduğu gözlenmiştir. Sözü

edilen karbonat konkresyonları genelde birkaç milimetre olup, 10-12 cm. olanlarına

da rastlanmıştır.

Kızlan köyü kuzeybatısında yapılan çalışmalarda, Aksu mevkiinde (D4)

gözlenen fay sınırında Yıldırımlı formasyonu’nun ince-orta çakıllı, iyi

çimentolanmış ve yüzeyleri aşınıp-yuvarlanmış kireçtaşı blokları gözlenmiştir

(Resim 4.27). Bu blok halindeki oluşumlar fay sınırı ile birlikte sonlanmaktadır.

Aynı formasyonu ikiye ayıran D-B doğrultulu normal fay, bloklu kireçtaşlarının

bulunmadığı diğer blokta topoğrafyadaki eğimi nerdeyse yataya yakın hale

getirmektedir.(Resim 4.28).


40

Resim 4.27. Kızlan köyü (G5) kuzeybatısında karasal Yıldırımlı

formasyonu’nun (Plyık) ince-orta çakıllı, iyi çimentolanmış kireçtaşı blokları.

Resim 4.28. Kızlan köyü (G5) kuzeybatısında Yıldırımlı formasyonunu (Plyı) ikiye

bölüp, her iki bloktaki topoğrafyada eğim farklılıkları yaratan D-B doğrultulu normal fay.

+ -


41

Ersoy (1991)’a göre, yukarıda anlatılan en alt birimlerin üzerine konglomera,

kumtaşı, kiltaşı, marn, seyrek olarak da kireçtaşı, kalker tüfü, volkanik tüf ve dolomit

ardalanmasından oluşan gölsel bir çökel topluluk gelir. Reşadiye’nin (E7) doğusunda

bu topluluğun en üst kısımlarında andezitik bir tüf parçası gözlenmiştir. Aynı bulgu,

Chaput (1936) tarafından da desteklenir. Philippson (1915) ise Pliyosen tüflerinin

Nysiros volkanizmasından geldiğini belirtmiştir. Ercan ve diğ. (1982 b), Datça

Yarımadasındaki tüm tüfleri Kuvaterner’e dahil etmektedirler. Alttaki taban

seviyelerinin üzerine gelen ikinci çökel topluluk oldukça kalın ve yaygın olup graben

boyunca hemen her yerde izlenir. Tabakalar genellikle kalın-orta kalınlıkta olup,

daha yaşlı birimlerden (ofiyolit, çört, kireçtaşı, tüf) parçacıkları içerirler. Tabaka

oygu-dolgu yapıları, kuruma çatlakları ile tablamsı, bazen teknemsi çapraz

tabakalanma ve laminalanma sık rastlanan sedimanter yapılardır. Gözlemlere göre,

bu çökel topluluk sedimentasyon sırasında tektonizmadan etkilenmiş ve bu çökellerle

eş yaşlı büyüme fayları (growth faults) meydana gelmiştir.

Çalışma alanında orta fasiyesi karakterize eden bulgular Kızlan köyü’ nün

(G5) doğusu ve kuzeydoğusu ile inceleme alanının batısındaki Yıldırımlı Tepe’de

gözlenmiştir. Kızlan köyü doğusunda taban konglomerası ile başlayarak, kumtaşı,

kiltaşı ardalanmalı tabakalanmalar mevcuttur (Resim 4.29). Yer yer ince tüf

tabakaları bu ardalanmalar arasında gözlenmiştir. Bu tabakalanmalar yerini, aynı

alanda kuzeydoğuya doğru ince laminalar şeklinde tabakalanmış, gevşek yapılı kil

tabakalanmasına bırakmaktadır. Mevcut killerin arasında ince tüf bantları

bulunmaktadır. Kızlan köyü kuzeydoğusunda karasal ortamı karakterize eden kama

ve mercek şekilli çapraz tabakalanmalar mevcuttur. Kama şekilli çapraz

tabakalanmalar daha çok ince taneli kumtaşlarında belirgin iken (Resim 4.30),

mercek şekilli tabakalanmalar iri taneli kumtaşlarında akıntı yönünü belirtir şekilde

kendini göstermiştir (Resim 4.31).


42

Resim 4.29. Kızlan köyü (G5) doğusunda, tabanda konglomera ile başlayarak,

kumtaşı, kiltaşı ardalanmalı tabakalanmaların görünümü.

Resim 4.30. Kızlan köyü (G5) kuzeydoğusunda, ince taneli kumtaşlarında

gözlenen kama şekilli çapraz tabakalanmalar.


43

Resim 4.31. Kızlan köyü (G5) kuzeydoğusunda, iri taneli kumtaşları

içerisinde gözlenen merceksel geometrili tabakalanmalar.

İnceleme alanının batısında Yıldırımlı Tepe’de de orta fasiyesin benzer

özelliklerini aynı şekilde görmek mümkündür Ancak burada Kızlan köyünden farklı

olarak çok ince taneli, iyi derecede çimentolanmış, metrelerce uzunlukta bir beton

görünümü sergileyen, akarsu yataklarının tabanını oluşturan birimler gözlenmiştir

(Resim 4.32). Bu yapıların altında canlıların tabaka altlarında oluşturdukları oygu–

dolgu yapıları çok iyi gözlenebilmektedir (Resim 4.33).


44

Resim 4.32. İnceleme alanının batısındaki Yıldırımlı Tepe’de gözlenen iyi

derecede çimentolanmış, ince kumtaşlarının oluşturduğu akarsu yatağı.

Resim 4.33. İnceleme alanının batısındaki Yıldırımlı Tepe’de gözlenen,

tabaka altı oygu-dolgu yapıları.


45

4.1.2.1.(1).(2). Denizel Yıldırımlı formasyonu (Plyıd)

Ersoy (1991)’a göre, orta fasiyesi oluşturan gölsel topluluk üzerine kiltaşı,

kumtaşı, marn vb.den oluşan ince bir denizel topluluk(üst fasiyes) gelir. Karasaldan

denizele geçişi gösteren bu tür Pliyosen çökel topluluğu üzerinde Reşadiye (E7) ve

Kızlan (G5) yerleşim alanlarının bulunduğu "Datça Grabeni", tektonik kontrollü

alanda yüzeylenir (Ersoy, 1991).

Kızlan köyü (G5) civarında ince taneli kiltaşı, kumtaşı, marn ardalanması

içeren ve denizel ortama geçişi gösteren çökellere, inceleme alanının batısındaki

Yıldırımlı Tepe’nin üst kısımlarında da rastlanmıştır. Daha açık renkli ve ince taneli

ardalanmalardan oluşan kiltaşı-kumtaşı tabakalanması, orta fasiyeste yer alan

birimlerle olan farkını bariz bir şekilde göstermektedir (Resim 4.34). Yıldırımlı

Tepe’ de alınan ölçülü stratigrafik kesit (Şekil 4.4) ile ritmik konglomera-kumtaşı-

kiltaşı ardalanması gösterilmektedir. Bu ardalanma ara düzeylerde marn tabakalarını

da içermektedir.

Resim 4.34. İnceleme alanının batısındaki Yıldırımlı Tepe’nin üst

seviyelerinde, üst fasiyese ait denizel ortamı karakterize eden açık renkli kumtaşı-kiltaşı ardalanması.


46

Şekil 4.4. Yıldırımlı Tepe ölçülü stratigrafi kesiti.


47

Ersoy (1991)’a göre Yıldırımlı Formasyonunda sadece karasal Pliyosen

konglomeralarının izlendiği yerler de vardır. İnceleme alanının güneyinde yer alan

100-150 metre (belki biraz daha fazla) kalınlığa erişen konglomeralar en fazla 5-10

derecelik eğime sahiptir. Doğusundaki oldukça yüksek dağların dik yamaçlarında,

büyük olasılıkla sellenmelerle oluşmuşlardır. Burada oldukça kritik bir öneme sahip

ofiyolit, kireçtaşı ve fliş dokanağını örtmüştür.

Çalışma alanının güneyinde, Parmak Burnu (B17) ve civarında yüzlek veren

karasal Yıldırımlı formasyonuna ait iri konglomeralar, yataya yakın bir eğimle

gözlenmiştir (Resim 4.35). Buradaki tabakaların eğim farklılığının, (Ersoy, 1991)

tarafından ortaya konulan yüksek dağların dik yamaçlarındaki sellenmelerle oluştuğu

teorisi, gerek güneydeki kıyı şeridinin Datça yarımadasının diğer kesimlerine göre

içe doğru daha düz ve girişken olması ve gerekse Datça yarımadasındaki dağların

güneyde daha yüksek ve dik yamaçlara sahip olması nedeniyle olası görülmektedir.

Resim 4.35. Parmak Burnunda (B17) gözlenen, Karasal Yıldırımlı

formasyonunun (Plyık) yataya yakın eğimli konglomera tabakalanması.


48

Karaböğürtlen formasyonu ile alt ilişkisi açısal uyumsuz olan Yıldırımlı

formasyonu, üstte Kuvaterner yaşlı birimler tarafından uyumsuz olarak örtülür.

Kalınlığı en fazla 155 metredir (Şenel ve diğ, 1997).

Yıldırımlı formasyonundan önceki araştırmacılar (Philippson, 1915; Chaput,

1936; Kaaden ve Metz, 1954; Rossi, 1966 ve Ersoy, 1991) tarafından toplanan bazı

makro fosiller şu şekildedir;

Genelde karasal (göl) ortamı karakterize edenler;

Melanopsis phanelsiana (Buk.),

M. (Canthidomus) macrosculpturata (Papp.),

M. orientalia (Buk.),

Theodoxus (Neritaea) dadiyana (Chaput),

T. Fuchsi (Neum.),

Unio psevdatavus var elongata (Mrg.,)

Viviparus rudis (Neum),

Melania dadiana (Opp.),

M. carica (Opp.),

M. Curyicosta (Desh).,

Hydrobia cf. grandis (Cobalcescu),

Neritina (Neritodonto) dadiana sp. (Nov),

Denizel ortamı karakterize edenler;

Ostrea edulis (Lam.),

O. lamellosa (Br.),

Cerastoderma edule (Linneo),

Cardîum edule (Lam.),

Pinna sp.,

Pecten jacobeus (Lam),

P. (Chlamys) scabrellus (Lam.),

Flabellipecten flabelliformis (Br.),

Arca (Anadara) pectinata (Brocc),

Lucina (Dentalculina) orbicularis (Desh),

Loripes lacteus (Lam.),


49

Nassa pygmaea (lam.),

Cyclonassa neritea (Lam.),

Chenopus pespelicani (Lmk.),

Miirex torularios (Lmk.),

C. Crenatum (Brug.),

Bittium reticulatum (da Costa),

Dentaîium inaequicostatum (Dautz)

gibi fosillerdir (Bunların bazıları İTÜ'den Prof. Dr. Mehmet SAKINÇ tarafından

tayin edilmiştir). Araştırmacılar, bu fosil bulgularına dayanarak formasyonu Pliyosen

yaşlı olarak tayin etmişlerdir.

Kapan Yeşilyurt ve Taner (2002) ise inceledikleri kesitlerde şu fosilleri tespit

etmişlerdir:

Denizel fosiller;

Bittium reticulatum,

Thericium (T.) vulgatum,

Trunculariopsis trunculus,

Nassa reticulata,

Anadara (A) diluvii var perlranversa,

0sIrea edulis,

Ostrea lamellosa,

Cerastoderma (C) edule,

Cerastoderma (C.) edule var. umbonata,

Abra (A.) tenuis,

Venus gaina,

CabuIa (V.) gibba,

Bittium reticulatum,

Thericium (T.) vulgatum,

Chama (C.) gryphoides,

Cerastoderma (C.) edule,

Cerastoderma (C) edule var. umbonata,

Abra (A.) tenuis,


50

Venus gallina,

Corbula (V.) gibba,

Trunculariopsis trunculus,

Nassa reticulata,

Anadara (A.) diluvi var. pertransversa,

Glycymeris (G.) glycmeris,

Ostrea edulis, Ostrea lamellosa,

Cerastoderma (C.) edule,

Cerastoderma (C.) edule var.umbonata,

Abra (A.) tenuis, Venus gallina,

Cladocora caespitosa,

Balamus sp. Cyprideis (C.) benderi,

Mutilus retitormis,

Aurila (A.) ct. Tenuipunctata

Tatlı su fosilleri;

Melanopsis cf bergeroni,

Theodoxus doricus depressus,

Theodoxus doricus fuchsi,

Viviparus brevis trochlearis,

Hydrobia denizliensis,

Hydrobia tanerae,

Lithoglyphus acutus decipiens,

Melanopsis gorceixi proteus,

Melanopsis delessei,

Melanopsis gorceixi heldreichi,

Melanopsis vandeveldi,

Melanopsis orientalis,

Melanopsis inexpectata,

Melanoides tuberculata dadiana,

Unio pseudatavus, Modiolus sp.,

Theodoxus doricus depressus,


51

Theodoxus doricus fuchsi,

Viviparus brevis trochlearis,

Valvata (C.) crusitensis,

Hydrobia denizliensis,

Hydrobia tanerae,

Pyrgula eugeniae,

Micro- melania nuda,

Marticia cosensis,

Melanopsis gorceixi proteus,

Melanopsis vandeveldi,

Melanopsis orientalis orientalis,

Melanopsis inexpectata,

Melanoides tuberculata dadiana,

Unio pseudatavus, Modioulus sp,.

Bu fosillere dayanarak Kapan Yeşilyurt ve Taner (2002) birimin yaşının Geç

Piyasensiyen olduğunu, fosil yaşlarının ESR (Elektron Spin Resonans) yöntemi ile

elde edilen 1.89-1.99 milyon yaşı ile uyumlu olduğunu ileri sürmüşlerdir. Datça

yarımadasının, eski araştırıcıların ileri sürdüğü gibi Erken Pliyosende karasal, Geç

Pliyosende denizel değil, Geç Pliyosende sığ denizle bağlantılı lagün-akarsu ortamı

olduğunu ve saptanan Pelecypod ve Gastropod faunasından o dönemde suyun

oligohalin acı su-az tuzlu deniz suyu karakterinde olduğunu belirtmişlerdir.

4.1.2.2. Kuvaterner

Çalışma alanında gözlenen Kuvaterner yaşlı birimler; volkanikler, yamaç

molozu, alüvyon ve plaj oluşuklarıdır.

4.1.2.2.(1). Kos-Nysiros Volkanik Ürünleri (Qkn)

Bu volkanik kayaçlar, Datça yarımadasının batı ucuna yaklaşık 20 km

uzaklıktaki Nysiros, Yali ve Kos adaları civarındaki volkanik patlama


52

merkezlerindeki faaliyetlerin havadan gelmiş ürünleridir. Tüf, süngertaşı ve lav

parçalarından oluşur (Ercan ve diğ., 1982 a; Şenel ve diğ., 1997; Allen ve Cas,

2000).

Çalışma alanının batısındaki Körmen İskelesi civarında ponzalara ve lav

parçalarına rastlanılmış; Yıldırımlı formasyonunun orta ve üst seviyelerinde ise tüf

oluşumları tabakalar veya ince bantlar şeklinde gözlenmiştir.

Datça yarımadası civarındaki volkanizma, Afrika plakasının Girit adası

güneyinde Anadolu plakası altına dalması sonucu meydana gelen yitim zonunun

ürünüdür. Olasılıkla, Orta Miyosende başlayan yitim olayı ile oluşan yitim zonu

yaklaşık 3 milyon yıldan beri Ege Denizinde esas olarak kalkalkalin nitelikte bir ada

yayı volkanizması meydana getirmektedir. Ege ada yayı sistemindeki tek aktif

volkan Santorini olup, en son 1950 yılında faaliyete geçmiştir Nysrostaki en son

faaliyet ise 1888’ de görülmüştür (Ercan ve diğ., 1982 a)

4.1.2.2.(2). Yamaç Molozu ve Birikinti Konileri (Qym)

Dağ yamaç ve eteklerinde yer alan, bazen pekişmiş yamaç molozu ve birikinti

konilerini kapsar. Yamaç molozları, genellikle kireçtaşı gibi aşınmaya dayanımlı

kayaçlardan oluşan, oldukça dik yamaçlı, yüksek sırtların ve tepelerin etekleri

dibinde gelişen, köşeli çakıllardan oluşan, gevşek tutturulmuş bir birimdir. Çok sıkı

tutturulmuş olanları ise kolüvyonları oluşturur. Körmen iskelesinin batısında kıyı

boyunca uzanan yamaçlarda kahverenkli karbonat matriks ile tutturulmuş yamaç

molozları buna örnektir. Yüksek alanlardan gelen ve düzlüğe açılan dere yataklarının

ağzında ise taşınan malzemenin miktarına bağlı olarak değişen boyutlarda alüvyon

yelpazeleri gelişmiştir (Dirik, 2003).

Çalışma alanında karbonatlı sert birimlerin dik yamaçlarında ve fay

sınırlarında oldukça sık rastlanılan yamaç molozları, breşik dolomitler veya kireçtaşı

parçalarından oluşmuştur (Resim 4.36). Bu parçaların büyüklüğü bazı yerlerde 1 m

civarında bloklara kadar çıkabilmektedir.


53

Resim 4.36. Karadağ’da (B12) gözlenen yamaç molozu oluşumu.

Özellikle çalışma alanının kuzey kıyı şeridinde, Marmaris peridotitinin hakim

olduğu tepelerin arasında kıyıdan içeri doğru gelişmiş vadiler yer almaktadır (Resim

4.37). Bu küçük vadiler, zamanla yukarıdan gelen breş ve konglomera yapılı

peridotit parçaları ve kil ile dolarak, gevşek tutturulmuş sedimanlardan oluşan

alüvyon yelpazesi şeklinde istifleri (fanglomera) oluşturmuştur. Bu istifler yer yer

karbonat bantları içermektedir (Resim 4.38). Çalışma alanının kuzeyinde, kıyı

şeridine bakan yamaçlarında ise bu alüvyon yelpazeleri daha iri tanelerle Yıldırımlı

formasyonunu uyumsuz olarak örtmektedir (Resim 4.39). Kuzeydoğu kıyı şeridinde

ise, alttaki gevşek-bozunmuş serpantin birimi, yukarıdaki yamaçlardan taşınan

köşeli, iyi çimentolanmış peridotit parçaları tarafından örtülmektedir (Resim 4.40).


54

Resim 4.37. Çalışma alanının kuzey kıyı şeridinde, Marmaris peridotitinin (Kmo) yer

aldığı tepelerin arasında sık ve tekrarlı rastlanılan küçük vadiler.

Resim 4.38. Datça yarımadası’nın kuzey kıyı şeridinde, yukarıdan taşınan kil ve

serpantin parçalarınla oluşan gevşek yapılı fanglomera ve karbonat bantları.


55

Resim 4.39. Yıldırımlı formasyonunun (Plyı), kuzey kıyı şeridindeki

yamaçlarda yukarıdan taşınan alüvyon ile uyumsuz olarak örtülmesi.

Resim 4.40. Kuzeydoğu kıyı şeridinde, alttaki serpantin üzerine yukarıdan

taşınan köşeli peridotit ve çakıltaşlarının oluşturduğu fanglomera.


56

4.1.2.2.(3). Alüvyonlar (Qal)

Pekişmemiş ya da oldukça gevşek pekişmiş kum, kil, çakıl ve bloklardan

oluşan alüvyon Datça (G10) ile Hızırşah köyü (D9) civarlarında ve dere yataklarında

yaygın olarak bulunur.

4.1.2.2.(4). Plaj Oluşukları (Qp)

Kıyı şeridindeki kum ve kayaç parçacıklarının oluşturduğu yığışımlarıdır.

Pekişmemiş ince, orta ve kaba taneli yalıtaşı, kireçtaşı, kuvars, serpantin, çörtlü

kumtaşı, sarı-kırmızı-gri renklerde mikritik kireçtaşı, boksit ve ponza çakıllarından

oluşmaktadırlar. Plaj çakılları, çalışma alanında diğer kıyı kesimlerinden farklı olarak

batı’da Körmen kıyısında ponza içermektedir.

Yalıtaşları belirgin beyaz renkleri ve iyi yuvarlanmış şekilleriyle diğer kayaç

parçacıklarından daha farklı bir görünümdedir. Ersoy (1991)’a göre, plaj kumu ve

çakıllarının çimentolanmasından oluşan yalıtaşları (beachrock), yarımadanın hem

güney, hem de kuzey kıyılarında izlenebilmektedir. Bilindiği gibi, bunlar sıcak

denizlerde oluşmaya elverişli güncel oluşuklardır. Karbonatlı bir çimento ile

bağlanmışlardır. İnceleme alanındaki yalıtaşı tabakaları denizel med seviyesinde ya

da onun biraz üstünde olup 5-6 derece ile denize doğru eğimlidir. Bunların deniz

üstünde kalan kısımları bazen aşınmış ve “brisan” denilen şahit kayaları oluşturur.

Bu tür jeomorfolojik yapılar Körmen iskelesindeki sahil boyunca batıya doğru

yüründüğünde deniz kenarında görülebilmektedir.

Çalışma alanında yükselmiş plaj konglomeraları sadece kuzey kıyı şeridinde

gözlenmiştir. Doğu–batı doğrultusunda bu istifin kalınlığının 25 m’ den 5 m’ye kadar

düştüğü saptanmıştır. Yükselmiş plaj konglomeraları, iri konglomera boyutundaki

yalıtaşlarının kil arakatkılı olarak istiflendiği bir oluşuk olarak göze çarpmaktadır.

Mevcut birimin denize doğru olan eğiminin 5-10 derece arasında değiştiği

gözlenmiştir.


57

4.2 Yapısal Jeoloji

Bölgedeki yapısal etkiler, paleotektonik ve neotektonik dönemler olmak üzere

ikiye ayrılır. Her iki dönemde de bölge epey aktif olmuş olup, bunun sonucu olarak

faylanmalar ve şiddetli kıvrımlanmalar meydana gelmiştir.

4.2.1. Paleotektonik (Eski Tektonik Döneme Ait) Yapılar

İnceleme alanının tabaka ve kıvrım duruşları göz önüne alındığında,

paleotektonik dönemde iki ana trend göze çarpar. Bunlar, kabaca D-B ve K-G' dır.

Karaköy (D8) ve inceleme alanının batısındaki Mesudiye civarında, som

karbonatların ve çörtlü kireçtaşlarının genel gidişi kabaca D-B uzanımlı olup,

eğimleri güneye doğrudur. İnceleme alanının batısındaki Körmen iskelesi ve

doğusundaki Emecik dolayındaki aynı birimlerin katman doğrultuları ise kabaca K-

G'e yakın olup, burada bazen doğudan batıya, bazen de tersine sıkışma etkilerinin

gözlendiği yaklaşık K-G gidişli asimetrik, bazen devrik antiklinal ve senklinaller

gelişmiştir. Bu arada belirtmek gerekir ki sıkışma yönünde herhangi bir yaş

sıralaması yapma olasılığı yoktur. Özetle, paleotektonik dönemde hem K-G, hem de

D-B doğrultusunda sıkışma kuvvetleri egemen olmuştur (Ersoy, 1991). Hail ve diğ.

(1984), Girit adasındaki incelemelerinde, Eosen sonu-Oligosen başı sıkışma

kuvvetleriyle oluşmuş, önce doğudan batıya, sonra kuzeyden güneye değişim

gösteren benzer gidişlerden etkilenen naplaşma hareketleriyle Batı Anadolu'nun

jeolojik evrimini açıklamaya çalışmışlardır.

Çalışma alanındaki bindirme fayları, paleotektonik döneme ait yapıları

göstermektedir. Bu paleotektonik yapılar sadece bindirme fayları ile sınırlı kalmayıp,

kısmen tektonik klip ve tektonik pencere ilişkisi gösteren yapıları da oluşturmaktadır.

Tektonik klip harita üzerinde bindirme düzleminin devamlı kapalı bir mostrası olarak

tanımlansa da, bu tanıma tam ya da kısmen uyan yapılar inceleme alanında gözlenip

haritalanmıştır. Denizle ayrılan sınırlarda bu yapıların devamlılığının olması kuşkusu

olası görülmektedir. Çalışma alanındaki bu paleotektonik yapılar, formasyonların

ikili tektonostratigrafik ilişkilerine dayanarak aşağıda anlatılmaktadır.


58

Göçgediği formasyonu-Karaböğürtlen formasyonu bindirmesi; Alt Jura-Üst

Kretase yaşlı Göçgediği formasyonunun Üst Senoniyen yaşlı Karaböğürtlen

formasyonunu üzerlemesi ile oluşan bindirme faylarıdır. Bu bindirme fayları çalışma

alanının güney kısımında 5 farklı yerde saptanmıştır. Birkaçılık Tepe (C13) güneyi,

Alazeytin Dağı (C14) güneyi, Ağabaşı Tepe (E17) kuzeybatısı, Taşürken Burnu

(F16) batısı ve Aycıpınarcığı Tepe (E14) güneyi bu bindirmelerin gözlendiği

yerlerdir.

Orhaniye formasyonu-Karaböğürtlen formasyonu bindirmesi; Üst Jura-Alt

Maestrihtiyen yaşlı Orhaniye formasyonunun Üst Senoniyen yaşlı Karaböğürtlen

formasyonunu üzerlemesi ile oluşan bindirme faylarıdır. Çalışma alanının

kuzeybatısında gözlenen bu bindirme fayları 5 tane olup, Kaya Tepe (B3) güneyinde,

İnce Burun (C1) güneydoğusunda ve Kızılağaç Tepe (C3) dolaylarında

gözlenmektedir. Kaya Boğazı (B3)batısında ise bir tektonik klip bulunmaktadır.

Mevcut bütün bu bindirmeler, aynı zamanda sınırladıkları Karaböğürtlen

formasyonunu bir tektonik pencere olarak göstermektedirler.

Marmaris peridotiti-Karaböğürtlen formasyonu bindirmesi; Alt Kretase yaşlı

Marmaris peridotitinin Üst Senoniyen yaşlı Karaböğürtlen formasyonunu üzerlemesi

ile oluşmaktadır. Çalışma alanında sadece Yelçıkan Tepe (C3) dolayında

gözlenmektedir.

Kayaköy dolomiti-Karaböğürtlen formasyonu bindirmesi; Orta Triyas-Liyas

yaşlı Kayaköy dolomitinin Üst Senoniyen yaşlı Karaböğürtlen formasyonunu

üzerlemesi ile oluşmaktadır. Çalışma alanında sadece Karadağ’ın (B12) kuzey

yamaçlarının sınırlarında gözlenmektedir.

4.2.2 Neotektonik (Yeni Tektonik Döneme Ait) Yapılar

Bilindiği üzere, Datça ile Bodrum yarımadası arasındaki, denizaltı alanında

"Gökova Grabeni", aynı şekilde Datça yarımadası ile Bozburun yarımadası

arasındaki denizaltı alanında da "Hisarönü Grabeni" yer almaktadır. Her iki grabenin

fayları Datça Grabeni'ne ait fayları verev olarak keserler. Bu nedenle bu faylar

göreceli olarak Datça Grabeni'ni sınırlayan faylardan daha gençtir. Dolayısı ile bu


59

faylardaki hareketlerle, Datça yarımadası, grabenler arasında Datça Grabeni ile

birlikte tümüyle "horst" yapısı kazanmıştır (Ersoy, 1991).

Ersoy (1991)’a göre, Neotektonik dönemde oluşmuş faylar esas olarak D-

B'ya ya da D-B’ya ait KB-GD doğrultuludur. Datça Grabeni'ni sınırlayan faylar ile

Cumalı, Örencik dolayından geçen faylar bu kategoridedir. Ayrıca, bu fayları 40-60

derecelik açılarla kesen KD-GB ya da KB-GD doğrultulu ikinci grup süreksizlikler

vardır ki, Hamzalı dağının doğusundaki ve Cumalı ile Datça dolayındakiler bu

kategoriye girmektedir. Her iki kategorideki süreksizliklerin eğimleri oldukça dik

(70-90 derece) olup, oluşum yaşları Pliyosen ve Pliyosen sonrasıdır.

Dirik (2003)’e göre, GB Ege bölgesi Ege-Hendeği ile Ege Graben sisteminin

çekme rejiminin denetimi altındadır. Anadolu Plakacığı’nın batıya hareketi, doğu-

batı yönünde sıkışmaya, kuzey-güney yönlü genişlemeye neden olmuştur. Genişleme

tektoniğinin hakim olduğu bu dönemde normal faylar en önemli yapısal unsurlar

olup, Datça Grabeni, Gökova Grabeni ve Datça Yarımadası’nı oluşturan Reşadiye

Horst’u bu dönemi temsil eden yapılardır (Şekil 4.5)

Şekil 4.5. Datça Yarımadası ve civarındaki aktif faylar ve bölgede meydana gelmiş

büyük depremlerin yıllara göre dağılımı (Altunel ve diğ., 2003).


60

4.2.2.1. Normal Faylar

4.2.2.1.(1). KD-GB Gidişli Faylar

Çalışma alanında KD-GB gidişli tek bir fay gözlenmiştir. Bu fay Datça

yarımadası’nın kuzey kıyı kesiminde, İnceburun (C1) ile Limanbaşı Burnu (F2)

arasında, Alt Kretase yaşlı Marmaris peridotiti ile Üst Kretase yaşlı Karaböğürtlen

formasyonunu ayırmaktadır (EK 1-2).

4.2.2.1.(2). KB-GD Gidişli Faylar

Çalışma alanında KB-GD gidişli 3 fay saptanmıştır. İlk fay; Kızlan Köyü’nün

Kuzeydoğusunda, Tülü Tepe’ den (H5) başlayıp, Bağdınca (E5), Tekir (E5), Aksu

(D4), mevkilerini hemen hemen düz bir doğrultuda takip edip, çalışma alanının

kuzeybatı ucunda yer alan Gerence Burnunda (B4) sonlanmaktadır (Resim 4.41).

Kızlan köyü kuzey ve kuzeydoğusunda Marmaris peridotiti ile Geç Piyasensiyen

yaşlı Yıldırımlı formasyonu arasında sınır oluşturan bu fay, kuzeybatıya doğru

Yıldırımlı formasyonu içerisinde farklı fasiyesleri ve farklı topoğrafik eğim değerleri

sunan bir çizgisellik göstererek kendini belli etmektedir (Resim 4.42, 4.43). Gerence

burnunda gözlenen yıkılmış bir harabenin konumu ile mevcut fayın varlığı daha iyi

görülebilmektedir (Resim 4.44). Fay, Gerence Burnunda Üst Kretase yaşlı

Karaböğürtlen formasyonu ile Jura-Kretase yaşlı Orhaniye formasyonunu birbirinden

ayırarak sonlanmıştır (EK 1-2).

İkinci fay; aynı zamanda Datça Grabeni’nin güney sınırını oluşturmaktadır.

Mevcut fay, Datça yerleşim merkezinin (G10) güneydoğusundan başlayarak Hızırşah

Köyü’nün (D9) kuzeyinden ilerleyip, Karaköy’ün (B8) kuzeybatısında

sonlanmaktadır (EK 1-2).

Üçüncü fay ise; Taşürken Burnunun (F16) güneyinden başlayıp, hemen

hemen düz bir doğrultuda ilerleyerek Alazeytin dağının (C14) kuzeydoğusundan

geçmekte ve Tavşancıl Tepe’ de (C12) son bulmaktadır (EK 1-2).


61

Res

im 4

.41.

Orh

aniy

e fo

rmas

yonu

(JK

o) v

e K

arab

öğür

tlen

form

asyo

nunu

(K

ka)

ayıra

n K

B-G

D d

oğru

ltulu

nor

mal

fay

. Güz

ne

Düz

ünde

n (B

5) G

eren

ce B

urnu

’na

(B4)

bak

ış (G

üney

’den

kuz

ey’e

bak

ış).

-

+


62

Res

im 4

.42.

Bağ

dınc

a m

evki

inde

(E5

), k

aras

al Y

ıldırı

mlı

form

asyo

nu (

Plyı

k) i

le d

eniz

el Y

ıldırı

mlı

form

asyo

nunu

(Pl

yıd)

bi

rbiri

nden

ayı

ran

KB-

GD

doğ

rultu

lu n

orm

al fa

yın

görü

nüm

ü.

Res

im 4

.43.

Aks

u m

evki

inde

(D

4),

kar

asal

Yıld

ırım

lı fo

rmas

yonu

(Pl

yık)

ile

den

izel

Yıld

ırım

lı fo

rmas

yonu

nu (

Plyı

d)

birb

irind

en a

yıra

n K

B-G

D d

oğru

ltulu

nor

mal

fayı

n gö

rünü

mü.

+ -

+ -

Plyı

k

Plyı

d

Plyı

k

Plyı

d


63

Resim 4.44. Gerence Burnundan (B4) geçen fay üzerinde gözlenen yıkılmış

bir harabe.

4.2.2.1.(3). D-B Gidişli Faylar

Çalışma alanında tek bir D-B doğrultulu fay saptanmıştır. Bu fay Karadağ’ın

(B12) kuzeybatısından başlayarak, sırasıyla Tavşancıl Tepe (C12) ve Korudağı’ nın

(E12) kuzeyini düz bir doğrultuda takip ederek Datça yerleşim merkezinin (G10)

güneyinde sonlanmaktadır (EK 1-2).

Daha çok som karbonatlardan oluşan Kayaköy dolomiti (TRJk) içerisinde

gelişerek bu birimi kesen fay, Datça yerleşim merkezinin güneybatısında Göçgediği

formasyonu (Kg) ile Karaböğürtlen formasyonu (Kka) arasında sınır oluşturmaktadır

(Resim 4.45).

+ -

JKo

Qal


64

Resim 4.45. Hızırşah köyü (D9) civarından Karadağ’ın (B12) kuzey yamacına

bakış ve Kayaköy dolomitini (TRJk) kesen doğu-batı doğrultulu fay.

4.2.2.2. Doğrultu Atımlı Faylar

Çalışma alanındaki mevcut doğrultu atımlı faylar, KD-GB ve KB-GD gidişli

sağ atımlı faylardır.

KD-GB gidişine sahip doğrultu atımlı sağ yönlü faylar; yarımadanın

güneyinde, Alazeytin dağından (C14) geçen KB-GD doğrultulu normal faya dik

olarak, fakat birbirlerine paralel olarak gelişmişlerdir. Mevcut bu faylar Alazeytin

dağının güney-güneybatısı ile Karadağ’ın (B12) güneyi arasında kalan alanda

gözlenmektedir (EK 1-2).

KB-GD gidişine sahip doğrultu atımlı sağ yönlü faylar ise; yarımadanın

batısında Karataş Burnu (G13) ile Kargı Koyu (F13) civarında gözlenmektedirler

(Resim 4.46, EK 1-2).

+ -

TRJk

TRJk

Kka


65

Resim 4.46. Kargı koyu (F13) civarında gözlenen doğrultu atımlı sağ yönlü fayın

denizden görünümü.

4.2.2.3. Datça Grabeni

Dirik (2003), Jeomorfolojik-yapısal arazi gözlemleri ve paleontolojik

bulgulara göre Datça Grabeni’ nin, Pliyosende KB gidişli kenar faylarıyla kontrollü

bir çöküntü havzası olarak gelişmeye başladığını, Geç Piyasensiyen’ de sığ denizle

bağlantılı lagün-akarsu ortamı olarak gelişimini sürdürdüğünü ve daha sonra Graben

çökellerinin genç tektonizmadan etkilenerek deformasyona uğradığını ileri sürmüştür

(Şekil 4.6).

Çalışma alanında, Datça Grabeni olarak adlandırılan çöküntü içerisinde Geç

Piyasensiyen yaşlı Yıldırımlı formasyonu ile Kuvaterner yaşlı alüvyonlar

gözlenmektedir (Resim 4.47). Ersoy (1991)’e göre, bu çökel topluluk sedimantasyon

sırasında tektonizmadan etkilenmiş ve bu çökellerle eş yaşlı büyüme fayları (growth

faults) meydana gelmiştir. Bir başka deyişle Datça Grabeni’nde sedimantasyon,

sinsedimenter (sedimantasyonla yaşıt) büyüme fayları ile kontrol edilmiştir.


66

Şekil 4.6. Datça yerleşim alanı ve civarının neotektonik haritası. (1) Kumsal, (2)

Alüvyon, (3) Kolüvyon, (4) Pliyo-Kuvaterner karasal kırıntılılar, (5) Denizel Pliyosen, (6) Pliyosen öncesi birimler, (7) Eski Knidos Limanları, (8) Tabaka eğim ve doğrultusu, (9) Normal fay (diş düşen blokta), (10) Eş derinlik eğrisi, (11) Yalı taşı (Dirik, 2003).


67

Resim 4.47. Datça Grabeni’nin (öndeki açık alan) Kızlan Köyü’nün (G5) kuzeyinden görünümü (Kuzey’ den güney’e bakış).

4.2.3. Bölgenin Depremselliği

Güneybatı Türkiye’de ve Ege Denizi’nin en aktif bölgelerinden birinde yer

alan Datça Yarımadası ile civarı oldukça önemli ve yıkıcı depremler ile volkanik

faaliyetlerin etkisinde kalmıştır. M.Ö. 412, 24 (Ambraseys ve White 1997); M.Ö.

227, 199-198, M.S. 142-144, 344, 474-478 ve 554-558 (Goidoboni vd., 1994)

depremler, Rodos ve civarını etkileyen önemli depremlerdir. Ayrıca tarihsel

dönemlerde bölgede yıkıcı depremlerin varlığı kayıtlarda mevcuttur. Datça

Yarımadası’nın batısında yer alan ve volkanik kökenli Kos ve Nysiros adalarındaki

volkanik faaliyetler ve bunlarla ilişkili sismik hareketler bölgeyi etkileyen diğer

önemli olaylardır. Nysiros adasındaki güncel volkanik faaliyetlerin M.S. 1887, 1873

ve 1422 yıllarında olduğu bilinmektedir (Stiros 2000).

Altunel vd., (2003)’e göre Antik Knidos kenti en az iki büyük sismik olaydan

etkilenmiştir. Bunlardan ilki, yuvarlak Afrodit Tapınağı ve Demeter Tapınağı’nın

+ -

+ -


68

yıkılmasına neden olan yaklaşık geç Helenistik dönemde (M.Ö. 2.-3. yüzyıl)

meydana gelmiştir. İkincisi ise geç Roma-erken Bizans dönemine tarihlendirilen ve

Knidos Fayı’nda yüzey kırıkları oluşturan olaydır. Kutsal Salonun da M.S. 5.

Yüzyılda yıkılmış olması şehrin M.S. 459 yılında bir depremle tamamen yıkıldığını

göstermektedir. Knidos’un alış veriş merkezinde yapılan son kazılarda ortaya

çıkartılan sütunların hepsinin KKD-GGB yönünde devrilmiş olması da bu sütunların

yıkılma nedeninin deprem olduğunun önemli bir kanıtıdır.

4.2.4. Tabaka Doğrultu-Eğim değerleri

İnceleme alanında yüzlek veren Mesozoyik ve Senozoyik yaşlı birimler farklı

eğim ve doğrultu değerleri sunmaktadır. Tabanda ofiyolitlerin üzerinde yer alan

Toarsiyen-Üst Kretase yaşlı Göçgediği formasyonunun kil-şeyl-marn şeklinde bloklu

fliş istifi göstermeyip, belirgin mikritik kireçtaşı karakteri sunduğu yerlerde ölçümler

yapılmıştır. Alazeytin dağının (C14) güney kesiminde yaklaşık D-B ya da KB-GD

doğrultulu tabakaların eğimleri 180-250 arasında değişmekte olup güney ve

güneybatıya doğrudur. Datça yerleşim merkezinin (G10) doğusunda yer alan Koru

dağının (E12) batı yamacında birim KD-GB doğrultulu ve 170 ile 240 arasında

değişen eğim değerleri sunmaktadır. Tabakaların eğimi güneydoğuya doğrudur.

Triyas-Jura yaşlı Kayaköy dolomiti, alt kesimlerde breşik kireçtaşları, orta

seviyelerde dolomit blokları ve üst seviyelerde ölçüm yapmaya müsait olmayan som

bir dolomit yapısı göstermektedir. Ersoy (1991) ise, kabaca Karaköy dolomitini D-B

doğrultulu ve güneye eğimli olarak nitelemiştir.

Çalışma alanında en dar alanda yüzlek veren Jura-Kretase yaşlı Orhaniye

formasyonu bol kıvrımlı iyi deforme olmuş yapısının yanında çok sık kaya

değişimleri sunmaktadır. Bu sebeple birbirine çok yakın noktalarda bile farklı

doğrultu ve eğim değerleri ölçülmüştür. Birimin D-B’ ya yakın doğrultu gösteren

tabakalanmaları 180-200 ile güney’e KD-GB doğrultulu tabakaları ise yaklaşık 210’

lik güneydoğu eğim değerleri verir.

Üst Kretase yaşlı Karaböğürtlen formasyonunun, bloklu fliş özelliği

göstermeyen kuzey kıyı kesimindeki kireçtaşı tabakalanmalarında ise KB-GD


69

doğrultulu 280’ lik eğim açısı ölçülmüştür. Birimdeki tabakalanmaların eğim yönü

GB’dir.

Üst Pliyosen yaşlı Yıldırımlı formasyonunun kuzeydoğusunda KD-GB

doğrultusu veren, karasal fasiyesi belirten tabakalar 30-40’ lik ya da yataya yakın bir

açı ile güneydoğuya eğimlidir. Kızlan köyünün (G5) güneybatısında Marmaris yolu

boyunca bu karasal fasiyes tabakalanmalarının tane boyu biraz daha incelip yaklaşık

olarak aynı doğrultu ve eğim açısı değerini vermektedirler. Çalışma alanında

Yıldırımlı formasyonunun karasal çökelimini temsil eden son birim ise, Datça

yarımadasının güney kıyısındaki Domuz çukuru (C16) mevkiinde gözlenmiştir.

Burada yığışım şeklindeki konglomera istifleri 50’lik bir eğim gösterirken, iri

tabakalı kumtaşı tabakaları KD-GB doğrultulu ve 90 GD’ ya eğimlidir. Kızlan köyü

kuzeyinde ve inceleme alanının batısındaki Yıldırımlı tepedeki kiltaşı-kumtaşı-

kireçtaşı ardalanmalı denizel çökelimi gösteren tabakalar ise KB-GD doğrultulu ve

210 ile 250 arasında değişen eğim değerleri sunmaktadır. Bu tabakalar GB eğimlidir.

Bu denizel tabakalar Datça Grabeni’nin Karaköy (D6) doğusundaki kısmında ise,

yaklaşık olarak aynı eğim değerlerine sahip fakat KD eğimlidir.

4.2.5. Açısal Uyumsuzluklar

Bindirmelerle sürüklenmiş, tabanda tektonostratigrafik olarak terslenmiş

ofiyolitlerin allokton olarak yer aldığı ve Marmaris ofiyolit napına ait Alt Kretase

yaşlı Marmaris peridotiti, tektonik dokanakla bodrum napına ait Toarsiyen-Üst

Kretase yaşlı Göçgediği formasyonuna yer yer kalsitürbidit arakatkılı radyolarit,

çörtlü kireçtaşı, şeyl ve marn içeren bir taban yapısı ile geçiş göstermektedir.

Göçgediği formasyonu ise tabanda breşik kireçtaşlarının bulunduğu Triyas–Jura yaşlı

Kayaköy dolomitine tektonik bir dokanakla geçiş göstermektedir. Göçgediği

formasyonu gibi bodrum napına ait olan Kayaköy dolomitinin üzerine Jura-Kretase

yaşlı ve Gülbahar napına ait Orhaniye formasyonu tabanda radyolaritli kireçtaşları ile

uyumlu olarak gelmekte, bu birimi ise yine uyumlu olarak Bodrum napına ait Üst

Kretase yaşlı Karaböğürtlen formasyonu tabanda marn –kiltaşı ardalanması ile

üzerlemektedir.


70

Paraotokton olarak da adlandırılabilecek bu birimlerin üzerine büyük bir

zaman boşluğu ile Üst Pliyosen yaşlı Yıldırımlı formasyonu uyumsuzlukla

çökelmiştir. Bu Neootokton birim üzerinde ise yine uyumsuzlukla Kuvaterner yaşlı

volkanikler, yamaç molozları, alüvyonlar ve plaj oluşukları gibi güncel çökeller yer

alır.

4.3. Jeomorfoloji

4.3.1. Datça Yarımadası’nın Fiziki Coğrafya Özellikleri

Datça Yarımadası, kuzeyde Gökova Körfezi ile güneyde Hisarönü Körfezi

arasında kalan, doğu-batı doğrultusunda uzunluğu yaklaşık 65 km, genişliği ise

ancak birkaç kilometre olan ve Güneybatı Anadolu kıyılarında yer alan önemli

jeomorfolojik bölümlerden birisidir (Şekil 4.7). Çok arızalı, dağlık ve tepelik bir sırt

olarak uzanan Datça Yarımadası’nın kıyıları çok girintili ve çıkıntılıdır. Ancak kuzey

kıyılar Gökova Grabeni’ni kontrol eden D-B uzanımlı faylar tarafından da kontrol

edildiği için güneye nazaran daha düzdür. Yarımada kıyılarının bir özelliği de kıyı

profilinin çoğu yerde dik olmasıdır. Kıyıdaki dik yamaçlar deniz altında da aynı

diklikte devam eder. Bu da kıyıların tektonik kontrollü olarak geliştiğinin önemli bir

kanıtıdır. Dere ağızlarındaki birikinti konisi-delta tipi kıyı düzlükleri geniş alanlı

değildir. Bu durumuyla yarımadanın kıyıları genel olarak tipik boğulma şekilleri

gösterir. Bu boğulma, Holosen’de meydana gelen son transgresyonun sonucudur

(Kayan, 1988).


71

Şekil 4.7. Datça yarımadası ve civarının 1:250.000 ölçekli topoğrafik haritalarından

hazırlanan kabartma haritası (Dirik, 2003).

Datça Yarımadası’nın orta kesiminde, genişliği yaklaşık 5 km olan ve

yaklaşık KB-GD gidişli bir çukurluk yer alır. Bu çukurluğa KB da Körmen Körfezi,

GB ise Datça Körfezi geniş koylar halinde sokulmuştur (Şekil 4.8, 4.9). Bu bölümü

Chaput (1947) ‘Datça kıstağı’ olarak tanıtmıştır. Ancak daha sonra, doğudaki ve

batıdaki yaşlı temel birimlerle dokanağı faylı olduğu için bu tektonik çöküntü Datça

Grabeni olarak adlandırılmıştır. Datça Grabeni’nin doğusunda kalan doruklar

genellikle 500 m seviyesindedir (Resim 4.48). En yüksek doruk ise Emecik Dağında

748 m’ye ulaşır. Bu kesimde litolojiyi peridotit-serpantinitler ile Mesozoyik yaşlı

masif kireçtaşları oluşturur (Dirik, 2003).


72

Şekil 4.8. Datça Yarımadası ve civarının yükselti haritası (Münhaniler 200 m’de bir

geçirilmiştir. Eşderinlik eğrilerinden sadece -200 m çizilmiştir) (Dirik, 2003).

Şekil 4.9. Datça Yarımadası’nın drenaj haritası (Dirik, 2003).


73

Res

im 4

.48

Dat

ça G

rabe

ni’n

in (

önde

ki a

lçak

ala

n) d

oğus

unda

yer

ala

n ve

bat

ı kes

ime

göre

dah

a ya

yvan

topo

ğraf

yanı

n gö

rünü

mü

(Kar

aköy

’ ün

(B8)

bat

ısın

dan

doğu

ya b

akış

). + _

Qal

JKo

Fay

Plyı

d JK

o

Kka

Kka

K

ka

Km

o


74

Karbonatlı birimler, Emecik Dağında olduğu gibi yüksek dorukları oluşturur.

Datça Grabeni’nin batı kesimi uzunluğu 25 km, genişliği ise yaklaşık 10 km olan bir

dikdörtgeni andırır (Şekil 4.8,4.9). Doğuya nazaran daha kütlevi olan bu bölgede

Mesozoyik kireçtaşları Kocadağ, Bozdağ gibi büyük yükseltiler oluşturur (Resim

4.49). Kocadağ’ın doruklarında yükselti 1100 m’ye ulaşır. Yaklaşık D-B uzanıma

sahip olan Kocadağ’ın güneyinde, genellikle 400 m yükseklikteki tepe ve sırtlar ile

dik yamaçlı vadilerin yer aldığı daha alçak bir alan yer alır. Kocadağ ile bu alçak

alan arasında tektonik kontrollü olarak gelişmiş bir çukurluk uzanır. Akarsuların

yerleştiği bu çukurlukta akarsu taraçaları, yamaçların topuklarında ise kolüvyonlar

gelişmiştir. Ege Denizi’ndeki volkanizmanın ürünü olan piroklastikler ise bu

çukurluğu zaman içinde doldurmuştur. Piroklastiklerin bir bölümü günümüze kadar

korunmuştur (Dirik, 2003).

Resim 4.49. Datça Grabeni’nin (öndeki alçak alan) kuzey kenarından güneye bakış ve Kocadağ’ın görüntüsü (Kızılağaç Tepe’ den Kocadağ’a bakış).

KOCADAĞ


75

Datça Grabeni’nin orta kesiminde ise yüksekliği 120-150 metreye ulaşan tepe

ve sırtlar yer almaktadır. Bu yüksek alandan Karaköy (B8) ve Datça körfezlerinin

kıyı düzlüklerine inilir. Bu çöküntüde yüzeyleyen Üst Pliyosen yaşlı çökel tabakaları

yaklaşık 20º güneye eğimli olup, yayvan ve alçak kuesta sırtları oluştururlar. Datça

iskelesi (G11) kuzey doğusunda, Dalacak Burnu (H10) civarında ise bu birimin taban

seviyeleri KB’ya doğru hafifçe eğimlidir. Karaköy ve Datça körfezleri arasındaki su

bölümü Reşadiye (E7) kuzeyinde ve Çatakçı dağını (D6) KD-GB yönünde ikiye

ayıracak şekilde uzanır (Şekil 4.10). Su bölümünün Karaköy körfezine daha yakın

olması çöküntü alanında bir asimetri yaratmaktadır. Su bölümünden Karaköy

körfezine uzanan sırtlar ve vadiler daha kısa ve yamaçları oldukça diktir. Halbuki

Datça körfezine doğru uzanan vadiler ve sırtlar daha uzun ve yayvandır. Bunun en

büyük nedeninin çöküntü içindeki birimlerin doğuya-güneydoğuya doğru çarpılmış

olması düşünülmektedir (Dirik, 2003).

Şekil 4.10. Datça ve yakın civarının drenaj ve neotektonik haritası (kahverenkli çizgi

su bölüm çizgisi)(Dirik, 2003).


76

Üst Pliyosen yaşlı çökelleri de kesen, 100-120 metre yükseklikteki aşınım

yüzeyi Datça Grabeni’nin en önemli jeomorfolojik özelliklerindendir (Kayan, 1988).

Datça Yarımadası’nın dağlık kesimlerinde görülen, dağ yamaçlarına pedimentlerle

grabenin doğu kesiminde Emecik’ten güneye inen vadi kırmızı karasal kırıntılı

malzeme ile doludur. 100-150 metre yüksekliklerde yaygın olan bu dolgu günümüz

dere-akarsuları ile yarılmıştır. Bu kesimde Pliyosen yaşlı tabakalar da 100 metre

yüksekliklerde görülmektedir. Benzer dolgulara grabenin batı kesiminde

rastlanmaktadır. Ancak bu kesimde dolgu malzemesini oluşturan alüvyonlar 161 bin

yaşındaki volkanikleri örtmekte ve asılı taraçalar oluşturmaktadır. Bu da bize, deniz

seviyesinin 161 bin yıl önce meydana gelen volkanizmayı takiben önce yükselerek

vadi ve çukurlukların dolmasını, daha sonra da alçalarak yarımadada tekrar aşınma

döneminin başlamasına neden olduğunu kanıtlamaktadır (Dirik, 2003).

4.4. Jeolojik Tarihçe

İnceleme alanı, GB Anadolu'da Likya Napları (Blumenthal, 1963) ya da Batı

Toros Napları (Ersoy. 1989 b ve c) gibi adlarla bilinen allokton kütleler üzerinde

bulunur.

Bazı araştırıcılara göre (Poisson, 1977, 1984; Poisson ve Sarp, 1985; Ersoy

1989 b ve c; Okay, 1989; Özkaya, 1990), Menderes Masifi ile Beydağları duraylı

karbonat platformları arasındaki Toros alanında gelişimi okyanus kabuğu oluşumuna

varmayan bir tekne yer almaktadır. Poisson (1977)’nin Tavas dolayında, Kızılca ya

da Kızılcaçorak Teknesi olarak verdiği ad, Ersoy (1989 b ve c) tarafından daha geniş

anlamda "Batı Toros Teknesi (BTT) olarak değiştirilmiştir (Şekil 4.11).

Datça yarımadasında Üst Triyas-Alt Eosen aralığındaki tektonik birimler

büyük olasılıkla bu tekneye aittir. Bu teknenin oluşum yaşı Üst Liyas (ya da Orta

Jura)’dır. Teknede çökeldiği düşünülen birimlerin litolojisi ve yaş konakları bunu

destekler niteliktedir. Ek olarak; yarımadadaki söz konusu tektonik birimin teknenin

en batısında çökelmiş olması gerekir. Zira teknenin doğusuna doğru benzer istifler

yer almasına rağmen, birimlerin üzerlerinde yer alan flişlerin yaşları farklıdır.

Tekneye ait flişin yaşı doğudan batıya ve kuzeyden güneye doğru gençleşir (Ersoy


77

1989 b, c; 1990 a, b, c; 1991). Üst Triyas-Liyas aralığında algli, mercanlı, oolit yapılı

dolomit, dolomitik kireçtaşı ve kristalize kireçtaşları sığ denizi karakterize ederler.

Üst Liyas'tan itibaren blok faylanmalara bağlı olarak ortam derinleşmeye başlar ve

bunu takiben Orta Jura-Üst Kretase'de yan pelajik ve pelajik çörtlü kireçtaşları ile

radyolarit ve çörtler çökelmiştir. Som karbonatlar ile pelajik ve yarı pelajiklerin

geçişleri kısa mesafede olmuştur. Bunun en belirgin kanıtı, som karbonatların en üst

düzeylerindeki radyolarit fosillerinin varlığıdır. Radyolarialar ile birlikte silis

oranının arttığı, karbonat oranının azaldığı çörtlü düzeyler, ortam derinliğinin CCD

(kalsit nihai durulma derinliği)'e yakın olduğunu gösterir (Harbury ve Hail, 1988).

Sömbeki Adasında, benzer istifin Liyas-Kretase yaşlı kısmının, önce (Jura

sonu) KKD’ye varan derinliği, sonra Erken Kretase'de karbonatların tekrardan

çökelimine bağlı olarak KKD’den daha az bir derinliği işaret ettiğini belirten

Harbury ve Hail (1988), bunun KKD’deki önemli bir kararsızlığı yansıttığını

düşünürler. Araştırıcılar, buna ilave olarak istifin stratigrafik kalınlığında ve

karakterindeki yersel değişimlerin, denizaltı topoğrafyasındaki değişimleri ve dip

akıntılarının aktivitesini gösterdiğini belirtirler.

Maestrihtiyen’e kadar süren pelajik karbonat çökelimi yerini Üst

Maestrihtiyen’den itibaren olasılı olarak Alt Eosen'e kadar sürecek olan kırıntılı

çökelimine bırakmıştır. Bloklu fliş adı verilen bu birim çörtlü kireçtaşlarını uyumlu

olarak örter. Fliş çökelimi, önce düzenli bir katman dizisinden oluşan kalkarenit

arakatkılı marn ve killi kireçtaşı ile başlamış, bunu kaba taneli litik kumtaşı, çamur

matriksli breş, türbiditik kireçtaşı ve kiltaşları takip eder. İstif ultrabazik ve kireçtaşı

exotik bloklu, sleyt, grovak, kalkarenit ve bazik volkaniklerden oluşan hafif

metamorfize kaotik bir ünite ile son bulur. İstifin bu kısmının metamorfize olması

naplaşma hareketleri sonucudur. Kaotik birim ile öncekilerin dokanak ilişkisini

saptamak güçtür. Alt Eosen yaşlı bu karışık birim belki de farklı stratigrafik ya da

paleocoğrafik bölgeye aittir (Orombelli ve diğ., 1967).


78

Şekil 4.11. GB Anadolu'nun levha tektoniği açımlaması. Birinci durum (Senoniyen

Öncesi), Torid-Anatolid platformunun Kuzey-Güney yönünde uzaması ve kıta kabuğunun incelenmesi sonucu Üst Liyas (ya da Dogger) da Batı Toros Teknesi (BTT) nin oluşumunu göstermektedir. Bu arada, platformun hem kuzey hem de güneyinde birer Neotetis kolu yeralmaktadır. İkinci durum, Senoniyen'de, çekme kuvvetlerinin sıkıştırma kuvvetleri ile yer değişimi sonucu kuzeyde ofiyolit naplarının, güneyde Antalya naplarının ve Batı Toros Teknesi'nde ise terslenmiş yapıların gelişimi. Üçüncü durum, Üst Eosen'de ofiyolit naplarının gravite kaymaları ile tekneye taşınması. Son durum ise günümüzde tektonik birimlerin ofiyolitik dilimlerle birlikte Beydağları Önülkesi üzerine yerleşimi (Ersoy,1991'den alınmıştır).


79

Fliş çökelimin başlangıcı aynı zamanda bölgede çekme (extension)

kuvvetlerinin sıkıştırma kuvvetleriyle yer değiştirdiği bir dönemdir. Bu dönemde

(Senoniyen'de) Menderes Masifı’nin kuzeyindeki İzmir-Ankara Zonu denilen

Neotetis okyanus alanından ofiyolitler Torid-Anatolid platformu (Şengör, 1980)’nun

kuzey kenarı üzerine bindirmişlerdir (Bergougnan, 1975; Dürr, 1975; Ricou ve diğ.,

1975; Özgül, 1976; Özgül ve diğ., 1978, Ricou ve Marcoux, 1980; Şengör ve

Yılmaz, 1981). Üst Kretase-Orta Eosen boyunca Menderes Masifi üzerinde ilerleyen

ofiyolit napları Üst Eosen'de gravite kaymalarıyla Batı Toros Teknesi'ne aktarılmış

ve bu şariyaj dilimleri Kale-Tavas molası ile örtülmüştür (Şengör ve Yılmaz, 1981).

Yine aynı dönemde (Geç Kretase'de) Batı Toros Teknesi (Ersoy, 1989 b)’ni

sınırlayan normal fayların hareket yönleri sıkışma hareketleri sonucu değişerek

terslenmiş yapılar (inverted structures) meydana gelmiştir. Antalya naplarının

Beydağları üzerine yerleşimi de benzer olaylar dizisinde gelişmiştir.

Paleotektonik dönemin Miyosen'de son bulmasıyla başlayan neotektonik

dönemde, Ege hendeği oluşmuş ve buradaki dalma batmaya bağlı olarak Ege alanı

günümüzde egemen olan yoğun tektonik hareketlere sahne olmuştur (Şengör ve

Yılmaz, 1981).

Ersoy (1991)’a göre; Neotektonik dönemde, Ege bölgesinde çekme

kuvvetlerinin egemen olduğu bir rejim başlarken, bunun sonucu graben sistemi

gelişmeye başlamıştır. Genellikle D-B uzanımlı bu grabenler, çalışma alanı ve

dolayında izlenebilmektedir. Datça, Hisarönü ve Gökova grabenleri bunlara örnektir.

Ersoy (1991)’e göre; Datça Yarımadası, Üst Miyosen'de büyük olasılıkla kara

halindedir. Bu aşınma ortamı, Pliyosen'de tektonizma sonucu yerini önce akarsularla

beslenen göl, daha sonra denizel ortama bırakmıştır. Deniz Pliyosen sonunda (ya da

Pliyo-Kuvarterner’de) yarımadanın yükselmesine bağlı olarak aniden çekilmiştir.

Pliyosen'de sedimentasyon sırasında başlangıçta bir göl ortamı vardır ya da

bu ortam akarsularla beslenen bir lagündür. Fosil determinasyonları yanında istif

içinde dolomit, kalker tüfü oluşumunun varlığı da göl ortamını (kapalı bir havzayı)

gösteren özelliklerdendir. Çünkü bu dönemde, hafif tuzlu ve sıcak ekolojik koşullar

olduğundan dolomit durulması olağandır. Daha sonra, tektonik olaylar sonucu oluşan

gravite faylarıyla Datça Grabeni oluşmuş ve yarımada iki parçaya ayrılmıştır. Graben


80

oluşumundan sonra deniz kara içine doğru ilerlemiş ve böylelikle alttaki karasal

çökellerin üzerleri denizel birimlerle örtülmüştür. Pliyosen çökelimine Ege volkanik

yayının ürünleri de eşlik etmişlerdir. Çünkü Kızlan Köyünün ve Reşadiye bucağının

doğusundaki Pliyosen yüzeylenmeleri içinde andezitik tüf çakılları bulunmuştur

(Ersoy, 1991).

Ersoy (1991), Ege Denizindeki volkanizmanın Afrika plakasının Girit Adası

güneyinde Ege-Anadolu altına dalması sonucu meydana geldiğini belirtmiştir.

Araştırıcıya göre, dalma olayı büyük olasılıkla Orta Miyosen'de başlamıştır. Ve bu

yitim zonu yaklaşık 3 milyon yıldan beri daha çok kalkalkalin nitelikte volkanizma

meydana getirmektedir. Volkanik malzemeler daha çok Emecik, Datça, Knidos ve

Cumalı dolayında görülmektedir.

Ersoy (1991)’e göre Kuvaterner (belki de Pliyo-Kuvaterner ?) yaşlı yükselmiş

plaj konglomeraları yarımadadaki deniz seviyesi değişiminin günümüzdeki önemli

kanıtlarıdır. Doğu Akdeniz'de özellikle İyoniyen denizinde son 6 milyon yıl için

yapılan hesaplamalara göre deniz dibinin alçalma oranı ortalama 1000 yılda 1

metredir (Fabricus, 1984). Kuvaterner esnasında yeryüzü ölçüsünde östatik yükselme

oranı 50 m. kadardır. Bununla beraber Kalabriyen transgresyonuna ait olanları

yaklaşık + 150, Sisiliyen transgesyonuna ait olanları + 100 m., Milaziyen

transgresyonuna ait olanları + 60, Tireniyen transgresyonuna ait olanları + 30.,

Monastriyen transgesyonuna ait olanları + 20. ve Flandriyen (Nissa) transgresyonuna

ait olanları ise yaklaşık + 5 m. yükseklikte bulunmaktadır (Fabricus, 1984). Bu

araştırıcı Akdeniz kıyılarının 5 milyon yıldan danha eski olmadığını savunur. Datça

yarımadasında yükselmiş kıyı konglomeraları kuzeyde + 25 m., güneyde ise + 20-25

m. kadardır.

5. SONUÇLAR VE ÖNERİLER Taner ÇİFTÇİ

81

5. SONUÇLAR VE ÖNERİLER

Bu çalışmada, Muğla iline bağlı Datça ilçesi ve yakın dolayının da dahil

olduğu yaklaşık 108 km2’lik bir alanda yüzeyleyen kayaçlar stratigrafik açıdan

incelenmiştir. Marmaris O19 a3 ve d2 paftaları içerisinde kalan bu alanda, bölgenin

yapısal konumu ve Likya Napları’nın bölgedeki tektonostratigrafik yerleşimi

açıklanmaya çalışılmıştır. Ayrıca Marmaris O19 a4 ve d1 paftaları içerisinde de

litostratigrafi birimlerinin devamlılığı kısmen incelenmiştir. Yüksek lisans tezi olarak

hazırlanan bu çalışmada başlıca aşağıdaki sonuçlar elde edilmiştir.

1. Ofiyolitler Likya Napları’nda genellikle en üst nap dilimini oluştururken,

çalışma alanındaki ofiyolitlerde bir terslenme söz konusudur. Marmaris peridotiti

inceleme alanında litostratigrafi birimlerinin tabanında yer almaktadır.

2. Çalışma alanının kuzey kesimindeki peridotit kütlelerinin grimsi-

kahverengi bir tonda olup, metal bir parlaklık verdiği saptanırken; güney kıyı

şeridindeki aynı birimin yeşilimsi-kahverengi bir ton verip, mat bir parlaklık

gösterdiği saptanmıştır. Aynı birimdeki bu renk farklılıklarının harzburgitlerin

egemen olduğu Marmaris peridotitinde serpantinleşmenin, güney kesiminde

kuzeydeki birime oranla daha fazla olduğu kanısını olası göstermektedir.

3. Çalışma alanında, özellikle Kayaköy dolomitini kesen normal fayların dik,

yüksek ve yüzlerce metre uzunluğunda fay duvarları oluşturduğu gözlenmiştir. Bu

fay duvarları, fayların diğer birimlere geçmesiyle birlikte kaybolmaktadır.

4. Herhangi bir volkanik faaliyetin bulunmadığı çalışma alanında, Yıldırımlı

formasyonu içerisinde ince bantlar şeklinde tüf çökelimlerine rastlanılmıştır. Bu

oluşumlar daha önceki araştırmacıların belirttiği gibi çalışma alanının batısında

bulunan Kos-Nysiros adalarının volkanik ürünlerinin havadan taşınıp bölgeye

çökeldiğini olası göstermektedir. Ayrıca Çalışma alanında sadece batı kıyılarında

ponza ve lav parçalarına rastlanmış ve numuneler alınmıştır. Bu veriler, Pliyosen’de

çalışma alanının civarındaki bölgede volkanik aktivitenin faal olduğunu

göstermektedir.

5. Özellikle çalışma alanının kuzey kıyı şeridinde, Marmaris peridotitinin

hakim olduğu tepelerin arasında kıyıdan içeri doğru gelişmiş vadiler yer almaktadır.

5. SONUÇLAR VE ÖNERİLER Taner ÇİFTÇİ

82

Bu küçük vadiler, zamanla yukarıdan gelen breş ve konglomera yapılı peridotit

parçaları ve kil ile dolarak, gevşek tutturulmuş sedimanlardan oluşan alüvyon

yelpazesi şeklinde istifleri (fanglomera) oluşturmuştur.

6. Karbonatlı birimler yüksek dağ ve tepeleri oluştururken, bu yükseltilerin

arasında kalan çukurluklarda çökelme ortamlarının oluştuğu saptanmıştır.

7. Çalışma alanının tektonik konumu kapsamında bölgede 9 adet fay

haritalanmıştır. Bu faylardan 1 tanesi KD-GB gidişli normal fay, 3 tanesi KB-GD

gidişli normal fay, 1 tanesi D-B gidişli normal fay ve 4 tanesi doğrultu atımlı sağ

yönlü fay olarak tanımlanmıştır.

83

KAYNAKLAR

AKAT, U., ÖZTÜRK., Z., ÖZTÜRK, E.M ve ÇAĞLAYAN, A., 1975, Menderes

Masifi Güneyi-SW Toros Kuşağı İlişkisi: Ön Rapor. MTA Rap. 5488, Ankara

(Yayımlanmamış).

ALLEN, S.R. ve CAS, R.A.F., 2002, Transport of Pyroclastic Flows Across The Sea

During The Explosive, Rhyolitic Eruption of The Kos Plateau Tuff, 62, 441-

456, Greece.

ALTUNEL, E., STEWART, I.S., PİCCARDİ, L., and BARKA, A.A., 2003.

Earthquake Faulting at Ancient Cnidus, SW Turkey. Turkish Journal of Earth

Sciences, 12/1, 137-151.

AMBRASEYS, N.N. and WHITE, D., 1997, The Seismisity of The Eastern

Mediterranean Region 550-1 BC: A Re-Appraisal. Journal of Earthquake

Engineering 1, 603-632.

BERGOUGNAN, H., 1975, Relations Entre Les Edifices Pontique et Taurique Dans

Le Nord-Est de TAnatolie: Bull. Soc. Geol. Fr., Ser, 7, 17: 1045-1057.

BERNOUILLI, D., GRACIANSKY, P.C, MONOD, O., 1974, The Extension of The

Lycian Nappes (SW Turkey) Into The Southeastern Aegean Island. Eclogae

Geol. Helv., 67, 4-90.

BİLGİN, Z,R., METİN, Y., ÇÖREKÇİOĞLU, E., BİLGİÇ, T. ve ŞAN, Ö., 1997,

Bozburun-Marmaris-Köyceğiz-Dalaman (Muğla) Dolayının Jeolojisi: MTA.

Rap. 10008, Ankara (Yayımlanmamış).

BLUMENTHAL, M., 1963, Le Systeme Sructural Du Taurus: in Livre a Le

Memorie du Prof. O. Fallet. Mem. Soc. Geol. France, Hans serie 2.

BONNEAU, M., 1984, Correlation of The Hellenide Nappes in The Southeast

Aegean and Their Tectonic Recostruction: In: Dixon, J. and Dobertson.

A.H.F. (eds.). The Geological Evolution of the Eastern Mediterranean.

Special Publication of The Geological Society, London, 17, 517-528.

BRİNKMANN, R., 1966, Geotektonische Gliederung von Westanatolien: Neues

Jahrb. Geol. Palaontol, Monatsh., 10: 603-618.

84

CHAPUT, E., 1936, Voyages D'tudes Geologiques Et Geomorphogeniques En

Turquie: Mem. 1st. Français Archeol. Stambul, 2, 1-312.

______, 1955, Contribution a L'etude De La Faune Pliocene De La Peninsule De

Cnide (Turquie): Bull. Scient. Bourgogne., 15, 39-52.

ÇAĞLAYAN, A., ÖZTÜRK, E.M., ÖZTÜRK, Z., SAV, A., AKAT, U., 1980

Menderes Masifi Güneyine Ait Bulgular ve Yapısal Yorum. Jeo. Müh. Derg.,

10: 9-17.

ÇAPAN, U., 1980, Toros Kuşağı Ofiyolit Masiflerinin İç yapıları, Petrolojisi ve

Petrokimyalarına Yaklaşımlar, H.Ü. Yer. Bil. Ens. Doktora Tezi, 400s.,

Ankara.

DİRİK, K., 2003, Datça Yarımadasının Neotektoniği, Jeomorfolojisi ve Bunların

Bölgedeki Eski Medeniyetlerin Yerleşimi ve Gelişimi Üzerindeki Etkisi,

ODTÜ AFP-00-07-03-13 Kod No’lu Proje, 61 s., Ankara.

DÜRR, S., 1975, Über Alter und Geotektonische Stellung des Menderes

Kristallins/SW- Anatolien und Seine Aequivalente İn der Mitteren Aegaeis:

Habitations Schrift, Marburg/Lahn, 107 s.

ERAKMAN, B., MEŞHUR, M., GÜL. M. A., ALKAN, H., ÖZTAŞ, Y., AKPINAR,

M., 1986, Fethiye-Köyceğiz-Tefenni-Elmalı-Kalkan Arasında Kalan Alanın

Jeolojisi: Türkiye 6. Petrol Kong., Jeoloji Bildirileri: 23-32., Ankara

ERCAN, T., GÜNAY, E., BAŞ, H. ve CAN, B., 1980, Datça Yarımadasının Neojen

Stratigrafisi ve Volkaniklerinin Petrolojisi; MTA Rap. 6799, Ankara

(Yayımlanmamış).

ERCAN, T., GÜNAY, E., TÜRKECAN, A., 1982 a, Bodrum Yarımadasının

Jeolojisi: MTA Derg., 97-98, 21-32.

ERCAN, T., GÜNAY, E., BAŞ, H., CAN, B., 1982 b, Datça Yarımadasındaki

Kuvaterner Yaşlı Volkanik Kayaların Stratigrafisi ve Yapısı: MTA Derg., 97-

98, 45-46.

ERCAN; T., TÜRKECAN, A. ve GÜNAY, E., 1983, Bodrum Yarımadasının

Jeolojisi ve Magmatik Kayaçların Petrolojisi: MTA: Rap. 7352, Ankara

(Yayımlanmamış).

85

ERSOY, Ş., 1989 a, Ege Denizi'nin Uyuyan Devleri: Tübitak Bilim ve Teknik Derg.

Ankara, 22, 256, 11-14.

______, 1989 b, Fethiye (Muğla)- Gölhisar (Burdur) Arasında Güney Dağı ile

Kelebekli Dağ ve Dolaylarının Jeolojisi: Doktora Tezi. İ.Ü. Fen Bilimleri

Enstitüsü, 246 s.

______, 1989 c, Batı Toroslar'ın Helenidlerle Karşılaştırılması: Güney Batı

Anadolu'da Yeni Bir Tekne "Batı Toros Teknesi". 43. Jeoloji Kurultayı

(Bildiri özetleri), 30.

______, 1990 a, Datça Yarımadasındaki Paleotektonik Birliklerin GB Anadolu

Jeolojisindeki Rolü ve Bunların Dış Helenidler'de İyoniyen Kuşağı ile

Karşılaştırılması, Isparta 6. Mühendislik Haftası Tebliğ Özetleri, 3-4.

______, 1990 b, Similarities of The Western Taurus Belt With The External

Hellenides. Intern. Earth Scien. Cong, on Aegean Regions (Abstracts), İzmir,

158.

______, 1990 c, Batı Toros (Likya) Napları'nın Yapısal Öğelerinin ve Evriminin

Analizi. Jeoloji Müh. Derg., 37: 5-16.

______, 1991, Datça (Muğla) Yarımadasının Strarigrafisi ve Tektoniği: Türkiye Jeo.

Bült., 34/2, 1-14.

FABRICUS, F.H., 1984. Neogene to Quaternary Geodynamics of The Area of The

Ionian Sea and Surrounding land Masses. In: Dixon, J. and Robertson, A.H.F.

(eds.) The Geological Evolution of The Eastern Mediterranean. Spicial Pub.

of The Geological Society, London, 17, 815-819.

GOIDOBONI, E., COMASTRI, A. and TRAINA, G., 1994. Catalogue of Ancient

Earthquakes in the Mediterranean Area up to The 10th Century. Instituto

Nazionale di Geofisica, Rome.

GRACIANSKY, P. C., 1968, Teke Yarımadası (Likya) Toroslar’ının Üst Üste

Gelmiş Ünitelerinin Stratigrafisi ve Dinaro-Toroslar'daki Yeri. MTA Derg.,

71: 73-93.

______, 1972., Recherches Geologigues Dans Les Taurus Lycien Occidental

(Turguie): These, Univ. Paris-Sud, Orsay, 731s.

86

GUTNIC, M., MONOD, O., POISSON, A., DUMONT, J. F., 1979, Geologie Des

Taurides Occidentals (Turquie). Memories De La Societe Geoloqioue De

France. 109 s.

HAIL, R., AUDLEY-CHARLES, M: G., CARTER, D. J. 1984, The Singnificance of

Crete For The Evolution of The Eastern Mediterranean. In: Dixon, J. And

Robertson, A. H. F. (eds.). The Geological Evolution of The Eastern

Mediterranean. Special Pub. of Geological Society, London, 17, 499-516.

HARBURY, N. A., HALL, R., 1988, Mesozoic Extensional History of The Southern

Tethyan Continental Magrin in The SE Aegean: Journal of Geological

Society, London 145, 283-301.

KAADEN, G., v.d., METZ (GRAZ), K., 1954, Datça-Muğla-Dalaman Çayı (SW

Anadolu) Arasındaki Bölgenin Jeolojisi. TJK Bült., 1-2, 71-171.

KAPAN YEŞİLYURT, S. ve TANER, G., 2002, Datça Yarımadasının Geç Pliyosen

Pelecypoda ve Gastropoda Faunası ve Stratigrafisi (Muğla-Güneybatı

Anadolu), MTA Derg. 125: 89-120.

KAYAN, İ., 1988, Datça Yarımadasında Eski Knidos Yerleşmesini Etkileyen Doğal

Çevre Özellikleri. Ankara Üniversitesi. D.T.C.F. Coğrafya Araştırmaları

Dergisi 11: 51-70.

MEŞHUR, M, YOLDEMİR, O., AKPINAR, M., ÖZTAŞ, Y. ve ALKAN, HATAY.,

1989, Batı Toroslar’ın Jeolojisi ve Petrol Olanakları Raporu:TPAO Rap.

Ankara.

MUTTI, E., OROMBELLI, G., POZZI, R., 1970, Geological Studies on The

Dodecanese Islands (Aegean Sea). IX Geological Map of The Island of

Rhodes (Greece): Explanatary Notes. Ann. Ge'o, Des Pays Hellen. Athenes,

79-226.

OKAY, A., 1989, Denizli'nin Güneyinde Menderes Masifi ve Likya Naplarının

Jeolojisi, MTA Derg.109: 45-59.

OROMBELLI, G., LOZEJ, G.P., ROSSİ, L.A., 1967, Preliminary Notes on the

Datça Peninsula (SW Turkey) Lincei-Rend. Sc. Fis. Mat. e nat., XLII, 830-

841.

ÖZGÜL, N., 1976, Toroslar'ın Bazı Temel Jeoloji Özellikleri. TJK Bült., 19: 65-78.

87

ÖZGÜL, N., TURŞUCU, A., ÖZYARDIMCI, N., BİNGÖL, L, ŞENOL, M.,

UYSAL, Ş., 1978., Munzurlar'ın Temel Özellikleri. Türkiye Jeo. Kur. 32.

Bilimsel ve teknik Kurul. Bildiri Özetleri, 10-11.

ÖZKAYA, L, 1990, Origin of The Allochthos in The Lycien Belt, Southwest

Turkey. Tectonophysics, 177, 367-379.

PHILIPPSON, A., 1915, Reisen und Forschungen Im Westlichen Kleinaisen S:

Karien Sudlichdes Maander und Das Westlichen Lykien. Erg. Heft. 183, zu

petermanns Mitteilungen, Gotha, 135 p.

POİSSON, A., 1977, Recherches Geologiques Dans les Toridesoccidentals

(Turquie). These Univ. Paris-Sud, Orsay,. 795 p.

______, 1984, The Extention of The Ionian Trouhg İnto Southwestern Turkey: In:

Dixon, J. E. and Robertson, A.H.F. (eds.). The Gological Evolution of the

Eastern Mediterranean. The Special Pub. of The Geological Society, London,

17, 241-251.

POİSSON, A., SARP, H., 1985, Le Zone De Kızılca-Çorakgöl-Un Exemple De Silon

İntra-Platforme a La Marge Externe du Massif du Menderes. Sixth Colloquim

on Geology of the Aegean Region, İzmir, 555-564.

RICOU, L. E., ARGYRIADIS, I., MARCOUX, J., 1975, UAxe Calcaire du Taurus

un Alignement de Fenetres Arabo-Africains Sous des Nappes Radiolaritiques,

Ophiolitiques et Metamorphiques. Bull. Soc. Geol. Fr., Ser. 7, 17, 1024-1044.

ROSSI, L.A., 1966, La Geologia Della Peninsola Di Datça (Turchia). Doktora Tezi,

Milano Univ. İtalya, 184 s.

STIROS, S.C., 2000. Fault Pattern of Nisyros Island Volcano (Aegean Sea, Greece):

Structural Coastal and Archaeological Evidence. In: McGuire, W.J., Griffıths,

D.R., Hancock, P.L. & Stewart, I.S. (eds), The Archeology of Geological

Catastrophes. Geological Society, London, Special Publications 171, 385-

399.

ŞENEL, M., SELÇUK, H., BİLGİN, Z.R., ŞEN, M., KARAMAN, T., DİNÇER,

M.A., DURUKAN, E., ARBAS, A., ÖRÇEN, S. Ve BİLGİ, C., 1989, Çameli

(Denizli)-Yeşilova (Burdur)-Elmalı (Antalya) ve Dolayının Jeolojisi, MTA

Rap. 9429, Ankara (Yayımlanmamış).

88

ŞENEL, M., AKDENİZ, N., ÖZTÜRK, E.M., ÖZDEMİR, T., KADINKIZ, G.,

METİN, Y., ÖCAL, H., SERDAROĞLU, M. ve ÖRÇEN, S., 1994, Fethiye

(Muğla)-Kalkan (Antalya) ve Kuzeyinin Jeolojisi: M.T.A Rap. 9761, Ankara

(Yayımlanmamış).

ŞENEL, M., BİLGİN, Z.R., 1997, 1:100.000 Ölçekli Türkiye Jeoloji Haritaları,

Marmaris L4 ve L5 Paftaları, No:18, 12 s., MTA, Ankara.

ŞENGÖR, A.M.C., 1980, Türkiye'nin Neotektoniğinin Esasları: Türk. Jeo. Kur.

Konferanslar Serisi 2, 40 s.

ŞENGÖR, A.M.C., YILMAZ, Y., 1981, Tethyan Evolution of Turkey: A Plate

Tectonic Approach, Tectonophysics 75, 181-241.

THUIZAT, R., WHITECHURCH, H., MONTIGNY, R., JUTEAU, T., 1981, K-Ar

Dating of Some İnfra-Ophiolitic Metamorphic Soles from the Eastern

Mediterranean. New İvidence for Oceanic Thrusting Before Obduction Earth

Planet. Sci. Lett. 52, 302-310.

WHITECHURCH, H., JUTEAU, T., MONTIGNY, R., 1985, Role of the Eastern

Mediterranean Ophiolites (Turkey, Syria, Cyprus) in the History of the Neo-

Tethys. In: Dixon, J. E., and Robertson, A. H. F. (eds.). The Geological

Evolution of the Eastern Mediterranean.Special Pub. of Geological Society,

London, 17, 301-317.

YILMAZ, P. O., 1984, Fossil ond K-Ar Data for the Age of the Antalya Complex,

SW Turkey. In. Dixon, J. E. and Robertson, A. H. F. (eds.). The Geological

Evolution of the Eastern Mediterranean. Special Pub. of Geological Society,

London, 17-335-349.

89

ÖZGEÇMİŞ

13/07/1980 yılında Hamburg’da doğdu. İlk, orta ve lise öğrenimimi

Zonguldak’ta tamamladı. 2001 yılında başladığı Çukurova Üniversitesi,

Mühendislik-Mimarlık Fakültesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümü’nden 2008 yılında

mezun oldu ve aynı yıl Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Jeoloji

Mühendisliği Anabilim Dalı’nda yüksek lisans çalışmasına başladı. Halen bu

bölümün öğrencisi olarak eğitimine devam etmektedir.

90

91

EKLER

EK.1. Datça (Muğla) ve Yakın Dolayının Jeoloji Haritası.

EK. 2. Datça (Muğla) ve Yakın Dolayının Jeoloji Enine Kesitleri.

Documents

ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ …and middle Triassic-Liassic age Kayaköy dolomites, late Jurassic-Lower Maastrichtian age Orhaniye formation and late Senonian age Karaböğürtlen